Polska i Polacy. Dzieje Narodu od rozbiorów do współczesności (tom 2) - Joanna Wieliczka-Szarkowa by Dystrybucja Książek

PO LS KA I P OL A CY. DZ I EJ E NA RO D U

J OA N N A W I E L I C Z K A - S Z A R KOWA

Wielka ilustrowana historia Polski od rozbiorów do współczesności stanowi kontynuację opowieści o naszych dziejach, rozpoczętą w tomie zatytułowanym Polska i Polacy. Dzieje narodu do 1795 r. Album przypomina kolejne powstania, rysuje sytuację Polaków w każdym z zaborów i na obczyźnie. Przedstawia naszych znakomitych artystów, wynalazców i ludzi nauki, którzy rozsławili imię kraju nieistniejącego przecież na mapach. To ich działalność, ale i codzienne trwanie „na placówce” zwykłych obywateli pomagały pielęgnować pamięć o wolnej ojczyźnie. I kiedy Polska odzyskała niepodległość, nastały lata budowania scalonego w jeden organizm kraju. Wkrótce przeszkodziły temu mroczne czasy okupacji — najpierw niemieckiej, a potem sowieckiej. Polacy nigdy jednak nie porzucili swego pragnienia wolności. I ostatecznie, po wielu latach, to pragnienie się ziściło. Album pozwala jeszcze raz spojrzeć na nasze smutne i dumne dzieje. Zrozumieć motywy, dla których wciąż podejmowane były próby odzyskania, a potem utrzymania niepodległości. Świetnie ilustruje to warstwa ikonograficzna, na którą składają się m.in. znakomite obrazy, grafiki, plakaty czy fotografie. Te zaś, dzięki koloryzacji, pokazują znane postaci w zupełnie inny, trójwymiarowy sposób. Przyjemnej, pełnej wzruszeń lektury! AROMAT SŁOWA

JOANNA WIELICZKA-SZARKOWA

POLSKA

I POLACY

DZIEJE NARODU od rozbiorów do współczesności

W I E L K A I LU ST ROWA N A H I STO R I A P O L S K I AROMAT SŁOWA

Obwoluta tom II.indd 1

30.03.2021 14:13

POLSKA I POLACY. DZIEJE NARODU

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 1

25.03.2021 10:11

„Nie należy zrywać z przeszłością. Naród bez dziejów to naród tragiczny! Szczęściem dla Narodu polskiego jest to, że tworzył swoje dzieje zarówno w sytuacjach pomyślnych, jak i tragicznych. Są takie dziedziny kultury narodowej, które doszły w Polsce w szczególny sposób do głosu w sytuacjach najtrudniejszych. Wystarczy wspomnieć Wielką Trójcę i dodać do niej Norwida, później – pisarzy historycznych, zwłaszcza Sienkiewicza, dzięki którym Polska duchowo i psychicznie została przygotowana do zmartwychwstania. To wszystko wyrosło przecież z przeszłości, z tego, czym Naród kiedyś żył, czego dokonał, co było jego szlachetną ambicją, choć może nie zawsze wolne od błędów, jak każde działanie indywidualne czy społeczne. Trzeba, aby Naród stał mocno na tych bastionach i pokładach, wypracowanych mozolnie w ciągu naszej przeszłości dziejowej. Jest rzeczą nierozważną, a niekiedy zuchwałą, ośmieszać przeszłość narodową z pozycji współczesnej”. „Dla nas po Bogu największa miłość to Polska! Musimy po Bogu dochować wierności przede wszystkim naszej Ojczyźnie i narodowej kulturze polskiej. Będziemy kochali wszystkich ludzi na świecie, ale w porządku miłości. Po Bogu więc, po Jezusie Chrystusie i Matce Najświętszej, po całym ładzie Bożym, nasza miłość należy się przede wszystkim naszej Ojczyźnie, mowie, dziejom i kulturze, z której wyrastamy na polskiej ziemi. I chociażby obwieszczono na transparentach najrozmaitsze wezwania do miłowania wszystkich ludów i Narodów, nie będziemy temu przeciwni, ale będziemy żądali, abyśmy mogli żyć przede wszystkim duchem, dziejami, kulturą i mową naszej polskiej ziemi, wypracowanej przez wieki życiem naszych praojców”.

Prymas Tysiąclecia kard. Stefan Wyszyński, Droga życia, Warszawa 2001

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 2

25.03.2021 10:11

Joanna Wieliczka-Szarkowa

POLSKA I POLACY. DZIEJE NARODU

WIELKA ILUSTROWANA HISTORIA POLSKI

od rozbiorów do współczesności

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 3

25.03.2021 10:11

Zespół redakcyjny Skład i przygotowanie do druku Gereon Sp. z o.o. 30-324 Kraków, ul. Szwedzka 5

www.gereon.pl mail: wydawnictwo@gereon.pl Wybór dzieł i obiektów

Bogusław Płoskonka Projekt

Redakcja

Magdalena Maziarz Korekta

Maria Szarek Wydawca

Aromat Słowa Sp. z o.o.

30-136 Kraków, ul. Zygmunta Mysłakowskiego 9

www.aromatslowa.pl mail: katalog@aromatslowa.pl

ISBN 978-83-65758-30-9 Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 4

25.03.2021 10:11

Joanna Wieliczka-Szarkowa

POLSKA I POLACY

DZIEJE

NARODU WIELKA ILUSTROWANA HISTORIA POLSKI

od rozbiorów do współczesności

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 5

25.03.2021 10:11

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 6

25.03.2021 10:11

Po upadku

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 7

25.03.2021 10:11

8 Pamiątka stuletniej rocznicy rozbioru Polski, Kraków, 1872 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 8

25.03.2021 10:11

Po utracie niepodległości Przed rozbiorami państwo polsko-litewskie liczyło około 725 tysięcy km kw. i 12,2 mln ludności. W kolejnych trzech zaborach Rosja przejęła 62 proc. terytorium i 45 proc. mieszkańców. Prusy zagarnęły 20 proc. obszaru i 23 proc. ludności, natomiast Austria — 18 proc. terytorium i 32 proc. ludności.

uznała władzę papieża i dogmatykę katolicką, lecz zachowała prawosławną liturgię). W katolickiej Austrii także kontrolowano księży, sprawdzając nawet treść ich kazań.

Niekorzystne zmiany nastąpiły w gospodarce. Powstały bariery celne w obrębie kiedyś jednego organizmu państwowego, zmieniły się ceny i pieniądze. Trudności w handlu spowodowały upadek miast. Chłopi, choć w zaborze pruskim i austriackim otrzymali prawo do opieki ze strony państwa, pod względem materialnym nie zyskali nic, musieli natomiast płacić nowe podatki i byli powoływani do służby wojskowej, która trwała od 12 do 25 lat.

Na zagarniętych ziemiach zaborcy od razu wprowadzili swoje prawa, język, administrację i urzędników. Szlachta została pozbawiona praw obywatelskich i politycznych, które miała od wieków we własnym państwie. Nie mogła już decydować o stanowieniu praw i wymiarze podatków, utraciła własny samorząd terytorialny i sądownictwo. W protestanckich Prusach i prawosławnej Rosji polskie duchowieństwo i Kościół katolicki były kontrolowane przez władze. W Rosji zlikwidowano Kościół greckokatolicki, czyli unitów (wyznanie to powstało po unii w Brześciu w 1596 roku, kiedy to część prawosławnych Błaganie Królowej Korony o Polskę Umęczoną, Ignacy Gierdziejewski, po 1857 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 9

9 Mapa Polski po pierwszym i ostatnim rozbiorze, Franz Hutter, 1796 r. Scena symboliczna — Nędza z biedą do nas idą, Ignacy Gierdziejewski, 1856 r.

25.03.2021 10:11

Rozbiory wywołały wstrząs w świadomości społeczeństwa. Po krótkim czasie jednak Polacy zaczęli myśleć o odzyskaniu niepodległości. Charakterystyczne były dwie drogi, które miały doprowadzić do wyzwolenia. Obok walki zbrojnej, prowadzono działania polegające na wzmacnianiu wewnętrznej organizacji społeczeństwa, zachowania polskości, ocalenia i pomnożenia dziedzictwa narodowego, rozwoju kultury i nauki, a także zachowania własnych majątków. Przykładem takiej postawy może być

działalność księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, który w 1803 roku objął stanowisko kuratora wileńskiego okręgu naukowego i dzięki przyjaźni z carem Aleksandrem I odnowił Uniwersytet Wileński z polskim językiem nauczania. Za jego kurateli, powstało też w 1805 roku w Krzemieńcu, Gimnazjum (potem Liceum) założone przez Tadeusza Czackiego, który w 1800 roku był jednym z współtwórców warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Wydało ono pierwszy Słownik języka polskiego Samuela Bogumiła Lindego oraz wznowiło Historię narodu polskiego bp. Adama Naruszewicza.

Gimnazjum w Krzemieńcu nazywane Atenami wołyńskimi, jak twierdził wielki wróg Polaków, Mikołaj Nowosilcow, o sto lat oddaliło Rosję od zrusyfikowania zabranych Rzeczypospolitej ziem. Była to słynna szkoła guwernantek, nauczycieli ludowych, mechaników i chirurgów. W planach Czackiego było następnie przekształcenie gimnazjum krzemienieckiego w uniwersytet, by „prócz medycyny i teologii nikt nie potrzebował jeździć do Wilna dla nauki”. W ciągu swego krótkiego, 26-letniego żywota, szkoła krzemieniecka stała się ośrodkiem promieniującym polskością na całe Kresy Rzeczpospolitej. Wśród jej uczniów byli Juliusz Słowacki, Jacek Malczewski, Józef Korzeniowski, Stanisław Worcell. Była to wzorowa i bardzo nowoczesna szkoła średnia. Uczyli w niej najlepsi polscy nauczyciele. Tadeusz Czacki wpajał wychowankom gimnazjum, że „nic pod słońcem godniejszego być nie może, jak Krzemieńca uczeń”. Szkoła została zamknięta ostatecznie po powstaniu listopadowym. Po utracie niepodległości, a później w nadziei jej odzyskania niektórzy poeci wprowadzili do swoich utworów elementy religijno-patriotyczne. Jednym z takich twórców był Jan Paweł Woronicz, biskup krakowski, a później arcybiskup warszawski i Julian Ursyn Niemcewicz, którego Śpiewy historyczne przedstawiały panoramę polskich dziejów, „ku pokrzepieniu serc”.

Portret Adama Jerzego Czartoryskiego, Paul Delaroche, 1857 r.

Tadeusz Czacki, Stanisław Baliński, 1. poł. XIX w.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 10

25.03.2021 10:11

11 Widok Uniwersytetu Wileńskiego, Philippe Benoist, 1849―1850 r. Rzepicha, Franciszek Salezy Jezierski, 1790 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 11

25.03.2021 10:11

12 Napoleon przekraczający Przełęcz Obiór Piasta, Antoni Oleszczyński, ok. 1856 r. św. Bernarda w 1800 roku, Jacques-Louis David, 1800―1801 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 12

25.03.2021 10:11

U boku Napoleona

O utworzenie polskich oddziałów u boku armii Tadeusz Kościuszko w liście do legionistów napisał: francuskiej zaczął zabiegać już w 1796 roku gen. Jan Hen- „Pomnijcie, obywatele, że jesteście zawiązkiem siły zbrojnej ryk Dąbrowski. Ten były targowiczanin i uczestnik po- narodu polskiego, że waszym jest przeznaczeniem zanieść wstania kościuszkowskiego, w którym zasłynął podczas dar wolności Ojczyźnie”. Słowa te jednak się nie spełniły. obrony Warszawy i wyprawy do Wielkopolski, po upadku Polski przebywał na emigracji. Po wielu zabiegach uzyskał zgodę od władz francuskich, aby powołać Legiony Polskie mające wspierać Lombardię. W opanowanym przez Francuzów Mediolanie, 9 stycznia 1797 roku, gen. Jan Henryk Dąbrowski w imieniu polskich patriotów zawarł umowę o utworzeniu Legionów Polskich. Była to pierwsza wojskowa formacja powstała na obczyźnie po utracie niepodległości w 1795 roku, stanowiąca zalążek odradzającego się Wojska Polskiego. Jan Henryk Dąbrowski. Wjazd do Poznania w 1807 roku, autor nieznany, 1807 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 13

Wjazd gen. Jana Henryka Dąbrowskiego do Rzymu, January Suchodolski, przed 1850 r. Pieśń Legionów (Jeszcze Polska nie zginęła), Juliusz Kossak, 1895—1897 r.

25.03.2021 10:11

14 Szarża kirasjerów, Mariusz Kozik, 2019 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 14

25.03.2021 10:11

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 15

25.03.2021 10:11

16 Bitwa pod Somosierrą, January Suchodolski, 1860 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 16

25.03.2021 10:11

Somosierra Udział Polaków w kampanii hiszpańskiej był szczególnie tragiczny. Na poleon chciał uczynić z Hiszpanii państwo wasalne. Zdecydowana większość społeczeństwa była przeciwna rządom Bonapartego. Żołnierze francuscy traktowali ludność brutalnie, dopuszczali się ciągłych rekwizycji i obrażali jej uczucia religijne — tradycyjnie katolickie. Hiszpanie obawiali się przeniesienia dziedzictwa rewolucji francuskiej, której słusznie nienawidzili. W obronie wiary i ojczyzny z całą mocą wystąpili przeciwko wrogom. W lipcu 1808 roku hiszpańscy powstańcy doprowadzili do kapitulacji kilkunastotysięcznej armii gen. Duponta, co było prawdziwą katastrofą dla nich. W listopadzie Francuzi zaczęli odnosić zwycięstwa. Do ostatecznego, znacząco przyczynili się Polacy. 30 listopada 1808 roku, 125 polskich szwoleżerów gwardii napoleońskiej pod dowództwem Jana Hieronima Kozietulskiego w czasie 8 minut, brawurową szarżą zdobyło desperacko broniony wąwóz Somosierra, obsadzony 16 armatami i 8 tysiącami piechoty. Polacy nacierali czwórkami, pokonując krętą drogę długości 2,5 km. Stracili 57 żołnierzy, czyli prawie połowę stanu osobowego. Droga na Madryt została otwarta. Dotarcie do stolicy zajęło Napoleonowi już tylko cztery dni. „Waleczność, męstwo i miłość własnej ojczyzny dokonywały niemal cudów w służbie człowieka”. Maria Konopnicka pisała w wierszu Wąwóz Samosierry: A czyjeż to imię,/ Rozlega się sławą,/ Kto walczy za Francję,/ Z Hiszpanami krwawi?/ To konnica polska,/ Sławne szwoleżery/ Zdobywają cudem/ Wąwóz Samosierry./ A wtem Napoleon/ Na Polaków skinął:/ Skoczył Kozietulski,/ W czwórki jazdę zwinął./ Już biorą armaty,/ Już tną kanoniery,/ Już wzięli Polacy/ Wąwóz Samosierry!

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 17

25.03.2021 10:11

18 Pieśń Legionów (Jeszcze Polska nie zginęła), Juliusz Kossak, 1895―1897 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 18

25.03.2021 10:12

Legiony wykrwawiały się na ziemi włoskiej, a potem Francuzi wysłali je na San Domingo (Haiti) do tłumienia murzyńskich powstań, gdzie zostały zdziesiątkowane w czasie walk oraz przez klimat i choroby. Historia Legionów zakończyła się tragicznie, ale ich dzieje uwieczniła pieśń, którą napisał latem 1797 roku Józef Wybicki, zainspirowany widokiem maszerujących polskich legionistów i zbudowany ich postawą. Pieśń Le-

gionów Polskich we Włoszech znana jako Mazurek Dąbrowskiego, od 1927 roku jest polskim hymnem narodowym. W październiku 1806 roku Napoleon pokonał wojska pruskie pod Jeną i Auerstädt i ruszył na wschód. Po miesiącu był już w Warszawie. Polacy wiązali ze zwycięstwami napoleońskimi ogromne nadzieje, wierzyli, że to właśnie cesarz Francji przywróci wolność ich ojczyźnie. Napoleon nazwał wojnę z Prusami „wojną polską” i stwierdził: „Ogłoszę w Warszawie niepodległość waszą, a gdy ją ogłoszę, będzie niewzruszona”. Warunkiem spełnienia tej obietnicy było zmobilizowanie 30—40 tys. żołnierzy z polskich ziem. W styczniu 1807 roku u boku Napoleona walczyły z Prusakami i Rosjanami trzy polskie legie. Wysiłek zbrojny Polaków został nagrodzony. Na mocy traktatu pokojowego w Tylży w 1807 roku, z ziem drugiego i trzeciego zaboru pruskiego utworzono Księstwo Warszawskie. Jego ustrój określała konstytucja nadana przez Napoleona w Dreźnie. Państewko było całkowicie uzależnione od Francji, ale w polityce wewnętrznej rząd był samodzielny.

19 Książę Józef Poniatowski, Josef Grassi, przed 1810 r.

Mundur oficerski II Pułku Ułanów z czasów Królestwa Polskiego, Władysław Sztolcman, 1910 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 19

Napoleon nadaje konstytucję Księstwu Warszawskiemu w 1807 roku, Marcello Bacciarelli, 1811 r. Kapelusz oficerski z czasów Księstwa Warszawskiego, Władysław Sztolcman, 1910 r.

25.03.2021 10:12

Spis treści Po upadku

Święci powstańcy

Po utracie niepodległości 9 U boku Napoleona 13

Rusyfikacja Królestwa Polskiego 72 Powstanie listopadowe

„Praca to dziś nasza broń”

Wielka Emigracja 42 Powstanie styczniowe 53

362

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 362

25.03.2021 11:18

Dzieci z Wrześni i wóz Drzymały

Ku pokrzepieniu serc

114

Autonomia galicyjska

Józef Piłsudski (1867—1935)

119

Z miłości do Boga i bliźniego

Roman Dmowski (1864—1939)

124 „Legiony to ofiarny stos...” 129 Od legionu po Polskie Korpusy 136 Józef Haller (1873—1960) 143

Malarz historii Polski 95 Młoda Polska 101 Sławni uczeni 110

Kraków jest polski 149 Lwowskie Orlęta 153 Polonia Restituta 160

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 363

363

25.03.2021 11:18

Ignacy Jan Paderewski

Katyń

164

243

Walka o granice

Bóg mu powierzył honor Polaków

171

249

Cud nad Wisłą

W szeregach Armii Krajowej

179

253

Osiągnięcia II Rzeczpospolitej 193 Reforma walutowa 198

Krwawa Niedziela 261 Siła polskiej nauki i kultury

Kto ratuje jedno życie...

202

267

Święta Faustyna Kowalska

Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie

209

273

Kanonizacja Andrzeja Boboli

Pancerny generał

217

276

Niemiecka i sowiecka agresja 1939 r.

Czerwone maki na Monte Cassino

221

281

„Hubal” — pierwszy partyzant 229 Okupacja niemiecka 233 Święty Maksymilian Kolbe

364

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 364

239

25.03.2021 11:18

Powstanie Warszawskie

Mały bohater

289

318 Jasnogórskie Śluby Narodu 322 Milenium Chrztu Polski 324 Partia strzela do robotników 327 Mamy Papieża! 330

„Ziutek” z „Parasola” 296 „Morro” — powstańczy bohater 300 O najdzielniejszym rotmistrzu 305 Zdobycie władzy przez komunistów 309 Solidarność 335 Stan wojenny 343 Błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko 346 Okrągły stół — stół z kantami 350 Smoleńsk 2010 354

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 365

Żołnierze Wyklęci

Kanonizacja Jana Pawła II

314

359

365

25.03.2021 11:18

Indeks dzieł i artystów Muzea: Muzeum Narodowe w Warszawie str: 9x3, 10, 11, 13x2, 16—17, 18, 19x3, 20, 21, 22—23, 24, 26—27, 34x2, 36—37, 38 x 3, 43, 48x2, 49, 50, 56x2, 57, 62x2, 63, 69, 70, 71, 72, 73x2, 74, 75, 80, 82, 88, 94, 97x2, 101x2, 104, 105, 114x3, 115x2, 117x2, 118, 128, 134—135, 139, 158, 159, 163x2, 164, 165, 166—167x2, 169, 178, 184x2, 185, 188x2, 189, 190, 191, 192, 193x2, 197, 200, 204, 205, 206x2, 326 Muzeum Narodowe w Krakowie str: 3, 5, 10, 30, 32, 34, 35x3, 39, 40, 42x3, 43, 44—45, 48, 51, 52, 53x2, 54, 55, 58—59, 60—61, 65, 67, 68x3, 74, 75, 76, 83, 85, 89, 95x3, 96x3, 97, 101, 105x2, 106x2, 107x4, 111, 116, 120, 122, 123, 129x2, 131, 132x3, 133x3, 136x4, 143x2, 144, 146x3, 150, 151, 153, 155x2, 156, 158x2, 163, 165, 166, 176, 188, 206, 216, 218, 367, 368 Muzeum Narodowe w Poznaniu str: 100 Fundacja im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu str: 46—47, 66—67, 98—99, 102—103, 108—109 Muzeum Narodowe w Kielcach str. 25, 130, okładka Zamek Królewski w Warszawie str: 19 Zamek Królewski na Wawelu str: 57, 158 Zamek Malmaison str. 12 Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie str: 113x2 Association Curie et Joliot-Curie str: 113 Biblioteka Polska w Paryżu str: 39 Europejskie Centrum Solidarności str: 335, 338x2 Instytut Pamięci Narodowej str: 318x2, 319, 320x2, 327, 343, 344x2 Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie str: 38—39, 42, 120, 140—141, 161, 180—181, 186, 220, 229, 230x3, 231x4, 275, 279, 280, 285 Muzeum Historyczne Miasta Krakowa str: 150x2, 195, 234x2, 248, 249x2, 250x3, 251x2, 311, 325 Muzeum Etnograficzne w Krakowie str: 321 Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau str: 236 —237x4, 240, 306

Fotografie: Jacek Bednarczyk str: 213, 356 Maurizio Brambatti str: 361 Massimo Capodanno str: 331 Andrzej Dębski str: 335 Zdzisław Fic str: 338 Anton Holoborodko str: 355 Oliver Hoslet str: 360 Dmitry Karpezo str: 355 Tadeusz Kłapyta str: 338 Damazy Kwiatkowski str: 350 Jędrzej Majka str: 153, 157, 209x2, 212, 213 Zbigniew Matuszewski str: 351x2

Stanisław Markowski str: 214—215, 331x2, 332—333x2, 334, 335x2, 336, 337, 338, 339x3, 340—341, 342, 343, 344x4, 345x4, 347x2, 348x4, 349, 351x2, 352—353x3 Jerzy Ochoński str: 212 Edmund Pepliński str: 327, 328x2 Radek Pietruszka str: 356, 359 Bogusław Płoskonka str: 111 Grzegorz Rogiński str: 350 Leszek Surowiec str: 328 Edmund Uchymiak str: 328 Andrzej Witusz str: 328, 329 Tadeusz Zagroździński str: 327x2 Bartłomiej Zborowski str: 356, 359, 360x2

366

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 366

25.03.2021 11:18

Indeks dzieł i artystów Fotografie: Filmoteka Narodowa str: 80, 228, 255, Polska Agencja Prasowa str: 327x2, 328x5, 329x2, 330x3, 331, 350x2, 351x2, 356x3, 358, 359x3, 360x3, 361

Ilustracje: Jarosław Gryguć str: 168, 171, 172—173, 231, 247, 256, 314 Stanisław Janiszewski autor znaku Solidarność str. 338

Mikołaj Kaczmarek str: 43, 119x2, 121x4, 124, 152, 154, 156x3, 162, 170, 171, 174, 175, 202, 221x4, 222x2, 223, 226x3, 229, 233, 235, 238, 241x2, 253x4, 254x3, 255x2, 256, 258, 259, 263, 267, 268x2, 272, 274, 276, 281, 282x3, 283x5, 284x2, 286, 289, 290x3, 291x2, 292x3, 293x3, 294, 295x2, 296x3, 297x2, 298x3, 300x3, 301, 302x3, 303, 304, 305x3, 306, 307x2, 310, 313x3, 315, 316, 317x6, 355 Mariusz Kozik str: 14—15, 28, 29, 31 Andrzej Oczkoś str: 210—211 Atlas Historyczny, Dzieje średniowieczne i nowożytne, Władysław Semkowicz, Czesław Nanke, Książnica — Atlas, Lwów, Warszawa, 1932 r. str: 177 Skany oryginalnych obiektów str: 198x3, 199x7

Pozostałe obiekty: Domena publiczna str: 8, 13, 24, 25, 33, 39, 41, 43, 48, 51x2, 56, 66, 71, 74, 76x2, 77x4, 78, 79x3, 80, 81x2, 82x4, 83x3, 84, 85, 86, 87, 88x2, 90x2, 91x2, 92, 93x2, 106, 110x3, 111x3, 112x2, 115, 119, 124x2, 125x3, 126x2, 127x4, 129, 131, 137x3, 138x2, 142, 143, 144x3, 145, 147, 148, 149x3, 151, 153, 154x3, 157x2, 160x4, 161x3, 164, 165x2, 166, 167x2, 168, 176x2, 177, 179x4, 182, 183, 184x2, 187, 188, 193x2, 194x4, 195x3, 196x3, 198, 201, 202x3, 203x4, 204x3, 206, 207x3, 208, 209x2, 212, 217x3, 219x4, 222, 223x4, 224—225, 227x4, 229, 230, 232, 233x2, 234x2, 235x2, 239x2, 240x3, 242, 243x4, 244x3, 245, 246—247x4, 249, 250, 251, 252, 254, 255x2, 256, 257x4, 258, 260, 261x3, 262x3, 263x4, 264x6, 265x4, 266, 267x2, 268x2, 269x4, 270x5, 271x3, 273x4, 274x2, 275x2, 276x2, 277x3, 278x2, 279x4, 281x3, 282, 284x3, 285x2, 287, 288, 289x3, 291, 292, 297, 299, 300x2, 301x2, 302,305, 306x2, 307x2, 308, 309x3, 310x3, 311x4, 312, 313, 314x2, 315x3, 316x2, 318x2, 319x3, 320x2, 322x3, 323x3, 324x4, 325x3, 327, 329, 343x3, 346x3, 347x2, 349, 350x2, 354x4, 355x3, 357, 359

367 Stańczyk, Leon Wyczółkowski, 1898 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 367

25.03.2021 11:18

Wydawnictwo Gereon składa podziękowania wszystkim osobom oraz instytucjom, które przyczyniły się do powstanie niniejszej książki.

Bogusław Płoskonka Gereon Sp. z o.o., Kraków

368 Anemony, Leon Wyczółkowski, 1925 r.

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 368

25.03.2021 11:18

Polska i Polacy tom II, bezpieczna 24.03.21.indd 2

25.03.2021 10:11

PO LS KA I P OL A CY. DZ I EJ E NA RO D U

J OA N N A W I E L I C Z K A - S Z A R KOWA

JOANNA WIELICZKA-SZARKOWA

POLSKA

I POLACY

DZIEJE NARODU od rozbiorów do współczesności

W I E L K A I LU ST ROWA N A H I STO R I A P O L S K I AROMAT SŁOWA

Obwoluta tom II.indd 1

30.03.2021 14:13