Studija za moznosti na rekata bregalnica by Центар за развој на Источен плански регион

СТУДИЈА ЗА МОЖНОСТИ ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКА БРЕГАЛНИЦА (МИНИ АКУМУЛАЦИИ, КАСКАДИ, БРАНИ)

450.00

ale za er od 96

000

400.00 Qmin

350.00

Qsr Qmax

Q (m3/s)

300.00 250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

СТУДИЈА ЗА МОЖНОСТИТЕ ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКАТА БРЕГАЛНИЦА(МИНИ АКУМУЛАЦИИ, КАСКАДИ, БРАНИ)

450.00

400.00 Qmin

350.00

Qsr Qmax

)

250.00

(

300.00

200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 I

III

VII

VIII

Септември, 2010 година

XII

Предлагач:

Совет за развој на Источен плански регион со одлука број 0201235/1 од 03/09/2009 година

Носител на проектот:

Центар за развој на Источен плански регион Ванчо Прке бр. 119, 2 кат 2000 Штип Република Македонија Телефон: +389 32 386 408 Факс: +389 32 386 409 e-mail: eastregion@rdc.mk Web: www.rdc.mk/eastregion

Изработувач:

Урбан Рурал Консултинг ул. „Огњен Прица„ бр. 1/4-23 1000 Скопје Република Македонија Телефон/факс : 389 2 6 132 432 E-mail: urc@urc.com.mk Web: www.urc.com.mk

Лектура:

Даниела Маџова

Рецензија:

Чакар и Партнери ул. „Народен фронт“ бр. 5/IV/09 1000 Скопје Република Македонија Телефон: 389 2 3 112 361 E-mail: cakarp@t-home.mk

Печатење:

Печатница „Лик“ Струга

Финасирано од:

Центар за развој на Источен плански регион Одлука за распределба на средства за рамномерен регионален развој за 2008 година, Влада на Република Македонија број 196969/1 од 23.12.2008 година (Службен весник на Република Македонија 162/2008)

Експертски тим: Клучни експерти: 1. Марјан Главинчески, дипломиран градежен инженер, тим-лидер; 2. М-р Славко Милевски, дипломиран градежен инженер; 3. Величе Николовска, дипломиран економист; 4. Славјанка Пејчиновска–Андонова, експерт за животна средина. Краткорочни експерти: 1. Ангел Атанасов, дипломиран градежен инженер; 2. Љубе Димов, дипломиран градежен инженер; 3. Соња Зикова, дипломиран економист; 4. Столе Георгиев–дипломиран инженер за животна средина.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Содржина Општо ........................................................................................................................................ 9 Вовед...................................................................................................................................... 9 Опис на регионот................................................................................................................ 11 Цел на изработената студија ............................................................................................. 12 Општа Цел на Студијата................................................................................................ 12 Конкретни Цели на Студијата....................................................................................... 12 Преглед на користена документација............................................................................... 13 Краток коментар од прегледот на користената документација ................................ 14 SWOT анализа на сегашната состојба на сливот на реката Брегалница....................... 14 Врска и Усогласеност на Студијата со други релевантни планови, програми, стратегии и позитивна Законска регулатива ................................................................... 16 Mеѓусебна компатибилност на целите на Студијата .................................................. 16 Врска и усогласеност на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница со други стратешки плански документи ................................................. 18 Преглед на постојната законска регулатива и надлежни тела................................... 21 Хидрологија на сливот на реката Брегалница ..................................................................... 25 Полoжба на сливот и негова големина............................................................................. 25 Орографија .......................................................................................................................... 27 Релјеф и постанок на сливот ......................................................................................... 27 Заклучок .......................................................................................................................... 27 Надморска височина на сливот ......................................................................................... 27 Хидрографија...................................................................................................................... 28 Опис на главниот тек ..................................................................................................... 28 Подолжен профил на реката.......................................................................................... 29 Притоки на реката Брегалница...................................................................................... 30 Климатски карактеристики ............................................................................................... 32 Годишни и месечни количини на врнежи во(мм) ....................................................... 32 Распределба на врнежите............................................................................................... 33 Годишни и месечни карактеристики на температурата на воздухот(СО)................. 33 Режим на отекување........................................................................................................... 35 Отекување ....................................................................................................................... 35 Карактеристични протеци на станиците на реката Брегалница ............................ 36 Карактеристични протеци на станиците на притоките на реката Брегалница..... 37 Анализа на средните, големите и малите води на реката Брегалница .......................... 38 Реката Брегалница кај Штип ......................................................................................... 38 Средни протеци .......................................................................................................... 38 Хомогеност на низата ................................................................................................ 38 Големи води ................................................................................................................ 38 Мали води ................................................................................................................... 39 Брегалница кај Очи Пале ............................................................................................... 40 Средни протеци .......................................................................................................... 40 Големи води ................................................................................................................ 40 Мали води ................................................................................................................... 41 Ерозиони појави и буичавост на сливот........................................................................... 42 Ерозивни појави.............................................................................................................. 42 Карактеристики на буиците........................................................................................... 42 Акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница......................................................... 44 Општо .................................................................................................................................. 44 -5-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Изградени акумулации(брани).......................................................................................... 44 Предвидени акумулации спрема просторниот план на РМ до 2020 година ................ 47 Определување на локации погодни за изведба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница ......................................................................................................... 48 Краток приказ на најповолните мали акумулации(брани)............................................ 51 Општини Штип, Карбинци и Чешиново-Облешево ................................................... 51 Општина Кочани ............................................................................................................ 53 Општина Берово и Пехчево........................................................................................... 55 Општина Делчево........................................................................................................... 58 Општина Виница ............................................................................................................ 61 Општина Пробиштип ..................................................................................................... 64 Општина Зрновци........................................................................................................... 66 Преглед на активности поврзани со изведба на мали акумулации(прегради) ............. 67 Гумени прегради во сливот на реката Брегалница.............................................................. 68 Општо .................................................................................................................................. 68 Елементи на гумените прегради ....................................................................................... 68 Бетонски праг.................................................................................................................. 70 Елементи за поврзување ................................................................................................ 70 Слапиште......................................................................................................................... 70 Појасни прагови.............................................................................................................. 70 Гумена вреќа(преграда) ................................................................................................. 70 Манипулативна шахта ................................................................................................... 71 Рибна патека.................................................................................................................... 71 Подлоги за пресметување на гумените вреќи ................................................................. 71 Топографски подлоги..................................................................................................... 71 Геолошки подлоги.......................................................................................................... 71 Хидролошки подлоги..................................................................................................... 71 Хидраулична пресметка..................................................................................................... 72 Преливна висина............................................................................................................. 72 Изградени гумени прегради на реката Брегалница......................................................... 74 Краток опис на изградените гумени прегради ............................................................ 74 Гумена преграда во градот Делчево ......................................................................... 74 Гумена преграда кај село Грдовци ........................................................................... 75 Гумена преграда кај село Чифлик............................................................................. 75 Гумена преграда кај село Долни Балван .................................................................. 76 Проектирани гумени брани ............................................................................................... 77 Можни профили за градба на гумени брани.................................................................... 77 Штип ................................................................................................................................ 77 Кочани ............................................................................................................................. 84 Преграда кај “Судот “ ............................................................................................... 84 Преграда кај “Крушарски мост” ............................................................................... 85 Оризари ........................................................................................................................... 86 Преграда над мостот кај црквата .............................................................................. 86 Чешиново-Облешево...................................................................................................... 87 Предмер и пресметка ......................................................................................................... 88 Преглед на активности поврзани со санација и изведба на прегради со гумени вреќи .............................................................................................................................................. 89 Регулација на реката Брегалница и притоките во сливот................................................... 90 Општо .................................................................................................................................. 90 Сегашна состојба со регулацијата во сливот на реката Брегалница ............................. 90 Река Брегалница.............................................................................................................. 90 -6-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Притоки на реката Брегалница...................................................................................... 94 Можности за регулација на реката Брегалница и притоките во сливот ....................... 99 Регулација на Брегалница низ градот Штип.............................................................. 100 Карактеристични попречни пресеци ...................................................................... 102 Изгледи на регулираното корито ............................................................................ 105 Предмер и пресметка ............................................................................................... 106 Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Делчево .......... 106 Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Берово............. 106 Регулација на реката Панчаревска во Општина Пехчево......................................... 106 Регулација на реката Градечка и Виничка во општина Виница .............................. 107 Регулација на реката Злетовска во Општина Чешиново-Облешево ....................... 108 Регулација на река Зрновка во Општина Зрновци .................................................... 108 Санација на корито на реката Брегалница низводно од преградата кај село Долни Балван, Општина Карбинци ........................................................................................ 108 Преглед на активности поврзани со регулација на реката Брегалница и водотеците во нејзиниот слив .................................................................................................................. 108 Можности за енергетско искористување на реката Брегалница и притоките во овој слив ................................................................................................................................................ 109 Оценка на влијанието на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница врз елементите на животната средина ........................................................... 111 Главна цел на Стратегиската оцекна на животната средина ....................................... 112 Сегашни проблеми со елементите на животната средина во планскиот опфат......... 112 Веројатни значајни влијанија на Студијата врз животната средина........................... 115 Влијание врз населението............................................................................................ 115 Влијание врз човековото здравје ................................................................................ 116 Влијание врз квалитетот на воздухот......................................................................... 116 Влијание врз квантитетот и квалитетот на водите.................................................... 117 Влијание врз почвата ................................................................................................... 118 Влијание врз биодиверзитетот(флора и фауна)......................................................... 119 Влијание врз климатските промени............................................................................ 120 Влијание на климатските промени на секторот водени ресурси............................. 120 Влијание врз пределот ................................................................................................. 120 Влијание врз културното наследство ......................................................................... 121 Цели на заштита на животната средина во планскиот опфат и мерки за нивно постигнување .................................................................................................................... 121 Цели на стратегиска оценка на животната средина и индикатори.............................. 121 Мерки за ублажување, спречување на можните негативни влијанија на Студијата . 122 План за мониторинг ......................................................................................................... 122 Алтернативи и предуслови за реализација на Студијата и предложените мерки за заштита .............................................................................................................................. 133 Клучни активности за реализирање на приоритетни проекти, временска рамка, индикативен буџет и начин на следење на реализацијата на активностите................... 135 Клучни активности за реализирање на приоритетите, одговорни носители и можни извори на финансирање ................................................................................................... 135 Временска рамка за спроведување на планираните активности со индикативен буџет ............................................................................................................................................ 139 Мониторинг на спроведувањето на Студијата .............................................................. 140

-7-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Општо Вовед Република Македонија спаѓа во групата земји кои немаат доволно количество водени ресурси, а нивниот недостаток особено се чувствува во одредени периоди од годината. Проблемот кој е спомнат како глобален, претставува главна карактеристика на водените ресурси во Република Македонија, а тоа е нерамномерната распределба на водата во време, простор и квалитет. Така, најголемите водени ресурси се распоредени во западните делови на земјата, додека источниот дел, а со тоа и Источниот плански регион, се соочува со постојан недостаток на вода. Недостатокот на вода е последица од неискористување на постојните водени потенцијали, пред сè на реката Брегалница како најважна река во регионот и една од најголемите притоки на реката Вардар. Состојбата со квалитетот, а особено со квантитетот на водите во Источниот плански регион е незадоволителна. На тоа укажува и веќе нарушената природна рамнотежа во водотеците. Водените потенцијали со кои се располага во овој регион се недоволно искористени. Во текот на летните периоди, како резултат на намалениот водотек и неизградените иригациони системи, не може да се обезбеди доволно вода за наводнување на земјоделските површини, со што неколкукратно се намалува приносот и приходот, иако земјата во целина, а особено Источниот плански регион, има компаративни предности за земјоделско производство. Истовремено во одредени периоди од годината се доведува во прашање одржувањето на биолошкиот минимум на водотеците. Во зимскиот, а особено во пролетниот период, како резултат на топењето на снеговите, нивото на водата во постоечките акумулации се зголемува. Со цел избегнување на опасност од поплавување на земјоделските површини при испуштање на вода од акумулациите во коритото на реките, потребна е регулација на реката Брегалница и нејзините притоки. Покрај влијанието на човечките активности, квалитетот на водите е во директна зависност од количеството на вода, а поголемото количество на вода значи зголемен капацитет на воденото тело за самопрочистување. Количеството на вода пак, од своја страна е поврзано со климатските фактори. Ваквите фактори се причина за зголеменото количество на вода во пролетните месеци, како резултат на зголемените врнежи и топењето на снегот од планинските подрачја, и соодветно намалување на количеството на вода во летниот период, како резултат на испарувањето од високите температури и сушните периоди. Горенаведеното наметнува потреба од редовно следење на квалитетот и квантитетот на водотеците во Источниот плански регион и преземање на мерки за подобрување на незавидната состојба на истите. Еден од најважните водени ресурси во регионот претставува реката Брегалница. Регионот не располага со други големи водени ресурси, со што во иднина водоснабдувањето и наводнувањето треба да земе во предвид други додатни акумулации кои треба да бидат изградени на реката Брегалница, како и на останатите реки, нејзини притоки. За таа цел, Центарот за развој на Источниот плански регион, во својство на инвеститор и Урбан Рурал Консултинг-Скопје, во својство на изготвувач, се договорија да се изработи: ,,Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, брани и каскади),, , со која ќе се идентификуваат приоритетните активности и ќе се изготви Акционен план за следниот период. Методолошкиот пристап кој изготвувачот го примени при изработката на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, брани и -9-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

каскади), опфаќа целосно вклучување на сите заинтересирани страни и директни корисници, применувајќи ги принципите на: - еколошко-социјален и економски концепт, кој подразбира целосен опфат и заштита на биодиверзитетот во водените ресурси; - минимизирање на употреба на ресурси, како основен принцип на одржливиот развој; - интегрираност во управувањето со водените ресурси; - целосно учество на јавноста во процесот на изработка, дефинирање и одлучување; - целосно вклучување на сите заинтересирани страни во севкупниот процес; - законитост во севкупниот процес и во добиените резултати; - временска перспектива во предвидувањето на резултатите и проектите; - претпазливост или проценка на ризикот во сите сфери на процесот, како и на предвидените проекти како дел на Студијата. При изработката на Студијата вклучена е обработка на сите обезбедени информации, податоци и мислења добиени од претходните активности, нивна експертска анализа, дополнување со нови податоци кои беа обезбедени при изработка на нацрт-верзија на Студијата. Нацрт-верзијата беше подложена на серија коментари од сите заинтересирани страни пред да се изработи финалниот дел на Студијата. Во Тимот за изработката на студијата од страна на изготвувачот на Студијата, „Урбан Рурален Колсултинг“–Скопје, учествуваа следните лица: Клучни експерти: 1. Марјан Главинчески, дипломиран градежен инженер, тим-лидер; 2. М-р Славко Милевски, дипломиран градежен инженер; 3. Величе Николовска, дипломиран економист; 4. Славјанка Пејчиновска-Андонова, експерт за животна средина. Краткорочни експерти: 1. Ангел Атанасов, дипломиран градежен инженер; 2. Љубе Димов, дипломиран градежен инженер; 3. Соња Зикова, дипломиран економист; 4. Столе Георгиев-дипломиран инженер за животна средина. Од страна на инвеститорот, Центарот за развој на Источниот плански регион целосно вклучени во изработката на Студијата и давање на потполна логистичка поддршка учествуваа: -Драгица Здравева, раководител на Центарот за развој на Источниот плански регион и -Емил Василев, координатор во Центарот за развој на Источниот плански регион. Од страна на Општините вклучени во давање сугестии и давање основни насоки, обезбедување на потребна документација, посета на терен и увид на лице место беа лицата: - Никола Мицевски, раководител на ЛЕР за Општина Штип; - Делче Стоилов, Секретар на Општина Карбинци; - Љупчо Георгиев, Раководител на одделението за урбанизам на Општина Виница; - Догазански Мишо, Раководител на одделението за урбанизам на Општина Берово; - Димитар Рунтевски, Одделение за Урбанизам на Општина Пехчево; - Блаже Станков, градоначалник на Општина Зрновци; - Јорданчо Лефков, градоначалник на Општина Чешиново-Облешево; - Звонко Атанасовски, Тони Стоименовски, Општина Делчево; -Зоран Манасиев, Раководител на сектор за планирање и развој на Општина Кочани; -Живка Михајлева, Раководител на одделението за урбанизам на Општина Пробиштип. -10-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Реден број

Опис на регионот Источниот регион го опфаќа сливното подрачје на реката Брегалница, зафаќа 14% од територијата на Република Македонија, со површина од 3 537км2. Регион е поделен на единаесет општини(Берово, Виница, Делчево, Зрновци, Карбинци, Кочани, Македонска Каменица, Пехчево, Пробиштип, Чешиново-Облешево и Штип), кои во поглед на урбанизираноста се поделени на 217 населени места, од кои 209 места се окарактеризирани како рурални населби. Овој регион од источната страна се граничи со Република Бугарија, а комуникацијата со соседната држава се остварува преку граничниот премин Делчево, во општина Делчево. Постои можност за активирање на премините Клепало, Ајдутска Чешма и Црна Скала. Регионот има речиси четири пати помал пораст на населението во споредба со порастот на населението во земјата. Вкупниот број на жители во регионот изнесува 181.858. Густината на населеност изнесува 51 жител/км2. Меѓутоа, поради перманентниот процес на депопулација, голем е бројот на раселени села, села со големина од 100 жители и села со изразено висок индекс на стареење. Оваа состојба доведува до концентрирање на околу 66% од населението во градските средини. Во следната табела е даден бројот на жители во општините во Источниот плански регион според последниот попис на населението и имотот во Република Македонија од 2002 година, и претпоставениот број на жители врз основа на наталитетот и миграциските процеси во овај регион во изминатиот период. Табела: Преглед на општините во Источниот регион со број на жители

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

ОПШТИНА

БРОЈ НА НАСЕЛЕНИЕ ОД ПОПИСОТ ОД 2002 ГОДИНА

Берово Виница Делчево Зрновци Карбинци Кочани Македонска Каменица Пехчево Пробиштип Чешиново-Облешево Штип Вкупно:

13952 17945 17520 3268 4015 33715 8123 5519 12804 7502 48098 172461

ПРЕТПОСТАВЕН БРОЈ НА ЖИТЕЛИ ВО ИДНИОТ ПЕРИОД 20000 20000 20000 3500 4500 38000 11000 6000 15000 8000 58000 204000

Климатските услови во регионот се поволни за развој на земјоделство, а особено за производство на ориз. Оризовите ниви од Источниот регион покриваат околу 95% од вкупното производство на ориз во Република Македонија. Ораниците и градините како дел од обработливите површини учествуваат со 84%. Земјоделското земјиште зафаќа површина од 165.639ха т.е. 14% од вкупната земјоделска површина во земјата, а дури 88.075ха т.е. 53.1% се пасишта. Вкупната површина која се наоѓа под шуми во регионот изнесува 135.378ха, односно 13% од вкупните шуми во Република Македонија, што е 38% од вкупната територија на регионот. Од суровините и другите ресурси со кои располага овој регион, најважно економско значење имаат олово-цинканите руди од рудниците Злетово, Добрево и Каменица. Годишното производство на руда во овие рудници изнесува 1.000.000 тони. -11-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Од неметалните оруднувања најзастапени се азбестот, каолинските глини, опалска бреча, како и лежиштето на јаглен-лигнит ″Брик″ во Берово, чија годишна експлотација изнесува 100 000 тони. Голем потенцијал за развој и извоз постои кај сточарското производство, посебно овчарството и козарството. Потенцијалот е голем за развој на млечната и месната индустрија, бидејќи дури 40% од свињарството во Република Македонија се реализира во регионот. Од водените ресурси со најголемо значење е реката Брегалница, каде постојат две високи брани на акумулациите ″Калиманци″ и ″Беровско Езеро″. Источниот регион нема други поголеми водени ресурси, па во иднина водоснабдувањето и наводнувањето треба да се решава со подигање на нови акумулации на реката Брегалница, како и на другите реки во сливот на реката Брегалница. Цел на изработената студија Општа Цел на Студијата Одржлив развој на Источниот плански регион и одржливо управување со водените ресурси на сливот на реката Брегалница, како и искористување на неискористениот воден потенцијал. Конкретни Цели на Студијата ¾ Согледани можности за регулирање на речниот слив и коритото на реката Брегалница, можности за изградба на мини акумулации, како и можности за искористување на водениот потенцијал; ¾ Документирани основни информации и воспоставен преелиминарен приод за пред физибилити студија; ¾

Идентификувани и проценети приоритети по течението на реката Брегалница;

¾ Зголемено разбирање за значењето на текот основано на науката и локалното значење, неговото учество и асистенција во процесот на одлучување којшто ќе ја промовира и подобри одржливоста на течението на реката Брегалница; ¾ Идентификација на можностите за искористување на водените потенцијали на реката и водотеците во сливот на реката Брегалница; ¾ Заштита, зачувување и постојано подобрување на расположливите водени ресурси на реката Брегалница, подобрување на состојбата на крајбрежното земјиште, водените екосистеми и на екосистемите зависни од водата, заштита и унапредување на водената средина преку рационално и одржливо користење на водите; ¾ Заштита и унапредување на животната средина, природата и биолошката разновидност по течението на реката; ¾ Испитани туристички можности и потенцијали кои ги нуди течението на реката Брегалница;

-12-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Преглед на користена документација - ХЕ „Калминаци“, Идеен проект, Книга1, Основно решение, хидролошки и геолошки подлоги, Хидроелектропроект Скоје, 1961 година; - Идеен проект за регулација на реката Брегалница во должина од 43 395м на потезот Истибања-Штип, Хидроелектропроект Скопје, 1959 година; - Студија за приоритетните мали акумулации во Република Македонија, Книга 2, Свеска1-4,Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Април 1980 година; - Студија за утврдување на можностите за наводнување на земјоделските површини во регионот на Општина Пробиштип, ОППИ „Водостопанство–Мелиопроект“ Скопје, 1992 година; - Катастар на изградени мали брани и акумулации во Република Македонија, Книга 2, Министерство за Земјоделство, шумарство и водостопанство на Република Македонија, Скопје, Декември 1992 година; - Шумско стопанска основа за шумите и шумските култури од Хидромелиоративниот систем „Брегалница“, период 1995-2004 година, Шумарски факултет Скопје, 1995 година; - Главен проект за зафат на реката Брегалница кај селото Прибажево, тип гумена преграда и анекс, Завод за водостопанство , Скопје 1991-2000 година; - Просторен план на Република Македонија 2002-2020 година, Министерство за животна средина и просторно планирање на Република Македонија; - Improvement of Enviroment in the Watershed of the river Bregalnica, Macedonia, HydroProject, Czech Republic, September 2006; - Стратегија за равномерен регионален развој на Република Македонија 2009-2019 г.; - Програма за развој на Источниот плански регион 2009-2013 г.; - Главен проект за преграда-мала брана на Виничка Река, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Март 1988 година; - Главен проект за брана и мала акумулација „Раковец“-Пехчево, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Август 1989 година; - Главен проект за брана и мала акумулација „Црник“-Берово, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Август 1990 година; - Главен проект за брана и акумулација „Бела Вода“-с. Габрово-Делчево, Копроект, Скопје, Октомври 2001 година; - Главен проект за брана и мала акумулација „Бигла“, Бигла-општина Делчево, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Март 2004 година; - Идеен проект за регулација на реката Брегалница од мостот на патот за Струмица, км 0+000.00 до зафатот кај село Карбинци, км 19+458.45, Книга 1, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Октомври 1989 година; - Идеен проект за регулација на реката Брегалница од мостот на патот за струмица, км 0+000.00 до сафатот кај село Карбинци, км 19+458.45, Книга 2, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Октомври 1989 година; - Регулација на Пехчевска Река, Завод за урбанизам и проектирање Панорама Кочани, 1978 година - Главен проект за уредување на Панчаревска Река, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, 1981 година; -13-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

- The study on Integrated water resources development and management master plan in the Republic of Macedonia,Nippon KOEI Co. Ltd. Kri International Corporation, May 1999; - Хидролошка основа за Виничка Река-Брана „Липец“, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Септември 2009 година; - Основен проект за регулација на реката Брегланица после влив на Благова Река км 0+000.00 возводно до км 1+452.06, Аква-Инг д.о.о. Штип, Март 2008 година; - Главен проект за санација на зафат(Гумена преграда) кај село Карбинци, Штип, Книга 1, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Јуни 2001 година; - Главен проект за зафат(Гумена преграда) на реката Брегалница км 52+500, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Јануари 2002 година; - Анекс кон главниот проект за санација на зафат(гумена преграда) кај село Карбинци Штип, Книга 1, Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Декември 2002 година; - Анекс на основниот проект за регулација на речното корито на реката Зрновка, во село Зрновци, ГеоИнг, Делчево, Февруари 2010 година; - Проектна задача за изработка на Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани). Краток коментар од прегледот на користената документација По увидот во горенаведенатa документација, се доаѓа до заклучок дека во општините од источно-планскиот регион континуирано е работено на оваа проблематика. Во однос на проблематиката поврзана со изградба на мали акумулации на водотеците во сливот на реката Брегалница, постојат веќе определени локации, а за дел од тие локации веќе се изготвени главни проекти за нивна реализација. Намената на овие мини акумулации е наводнување на земјоделските површини, водоснабдување и мал дел за развој на туризмот во близина на одредените локации. Што се однесува до регулирањето на текот на реката Брегалница, особено низ градските подрачја, може да се констатира дека во поголем дел од населбите низ кои минуваат водотеци(реката Брегалница, Кочанска Река, Каменичка Река, Виничка Река, Пехчевска Река, Оризарска Река, река Зрновка и други) изведена е регулација, освен во градот Штип, каде што коритото на реката Брегалница воопшто не е регулирано, иако веќе е изготвен Идеен проект за регулација на реката Брегалница низ градот Штип, во должина од 20км. Што се однесува до достапните подлоги, констатирано е дека не се на задоволително ниво, но истите се доволни за изработка на преелиминарна Студија, како еден од почетните елаборати за изготвување на инвестиционо-техничка документација. Во понатамошните фази на проектирање потребно е да се ажурираат или изработат подлоги на соодветно ниво. SWOT анализа на сегашната состојба на сливот на реката Брегалница Врз основа на податоците и анализите дадени во профилот на регионот и на состојбата со водотеците во сливот на река Брегалница, од достапната документација поврзана со оваа проблематика и од целите поставени во Проектната задача, извршена е стратешка анализа на сегашната состојба на сливот на реката Брегалница. Од една страна се постоечките внатрешни атрибути на регионот, т.н. јаки и слаби страни, а од друга страна фактори кои произлегуваат од надворешното опкружување на регионот и воедно фактори врз кои регионот нема директно влијание, т.е. можностите и заканите. -14-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Оваа, т.н. SWOT анализа, претставува стратешка алатка за проценка на сегашната состојба и алатка за определување на насоките и пристапот при изборот на конкретните мерки за подобрување и развој на сегашната состојба. Следуваат факторите на SWOT анализата во контекст на потребите на Студијата. Табела: Преглед на евидентирани фактори при изготвување на SWOT анализата Јаки страни - Изработени Стратешки планови за развој на регионот и општините што го третираат сливот на реката Брегалница; - Постоење на стручен и искусен кадар; - Постоење на центарот за развој на Источниот плански регион; - Постоење на долга низа на хидролошки податоци; - Изградба на системот Злетовица; - Услови за развој на планинскиот туризам; - Развиено земјоделство; - Добра соработка на локалните самоуправи во регионот; - Еколошки чиста средина; - Граничење со земја членка на ЕУ.

Слаби страни - Немање добра мрежа за следење на хидролошките податоци на притоките во сливот; - Немање сеопфатна хидролошка анализа, модел на отекување на целокупниот слив; - Мал број на мали акумулации во сливот; - Неконтролирано користење на коритото, водотеците, за црпење на наносот; - Пропаѓање на старите водостопански претпријатија; - Незавршено регулирање на речните корита, посебно низ градските подрачја(Штип); - Нерамномерно отекување на водотеците на сливот; - Расцепкани земјоделски парцели; - Градежно земјиште во сопственост на централната власт; - Немање на бизнис инвестиции; - Недостаток на капитал; - Слаба локална економија и низок стандард на граѓаните; - Екстензивно(застарено) земјоделство. Закани - Влијание на локална политика; - Недостиг на надлежности; - Ригидна администрација; - Нема соработка помеѓу регионите; - Недостаток на финансиски средства; - Рецесија; - Недоволна информираност и едуцираност на земјоделците; - Неподготвеност за ИПА; - Одлив на население; - Мали дотации за регионот од централната власт; - Слаби субвенции за развој на земјоделството и туризмот; - Нецелосно спроведување на децентрализацијата.

Можности - Користење на искуствата од развиените земји за регулација на сливовите; - ЕУ и други фондови; - Развој на планинскиот туризам; - Јавно Приватно Партнерство; - Приватни инвестиции; - Регионално поврзување и соработка со соседните региони; - Развојот што го овозможува децентрализацијата; - Користење на државните инвестициони фондови; - Привлекување на домашни и странски инвестиции; - Користење на претприемните фондови од ЕУ.

Препораки по SWOT анализата: Изработка на сеопфатно хидролошко моделирање за целиот слив по современи методи; Завршување на регулацијата на речните корита особено низ населените места; Изградба на поголем број на мали акумулации со цел акумулирање на вода за рамномерно користење во текот на целата година; Користење на акумулациите за развој на планинскиот туризам, риболов, рекреација; Заштита на бреговите на водотеците од ерозија и диво копање на коритата; Естетско уредување на водотеците особено низ населените места. -15-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Врска и Усогласеност на Студијата со други релевантни планови, програми, стратегии и позитивна Законска регулатива Mеѓусебна компатибилност на целите на Студијата Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница има неколку специфични цели кои разгледувајќи ги поединечно, кога би се реализирале, можат негативно, конфликтно или кумулативно-синергетски да влијаат врз реализацијата на друга цел на Студијата. Затоа е потребна идентификација на нивната меѓусебна компатибилност. Доколку се појави неусогласеност меѓу целите, потребно е дефинирање на мерки кои треба да се преземат со цел да се надмине некомпатибилноста, за да може целите да се реализираат со што помали, краткотрајни негативни влијанија. Како алатка за идентификација на меѓусебната компатибилност на целите на Студијата, Консултантите користеа Матрица. Пополнетата Матрица за компатибилност на поединечните цели на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница е дадена во Табела подолу. Се гледа големата усогласеност меѓу целите на Студијата во поглед на систематичен преглед на сите досегашни документи, студии, проекти, подготвени за сливното подрачје на реката Брегалница, со цел да се идентификуваат приоритетни проекти за кои е направена и генерална проценка за финансиските трошоци за изградба и одржување на истите, како и со целта која ги испитува можностите за развој и унапредување на туризмот и екотуризмот. Се очекува позитивен кумулативен ефект од реализацијата на неколку цели врз заштитата и континуираното подобрување на постоечките водени ресурси во регионот, преку кои би се овозможило и подобрување на крајбрежното земјиште и зачувување на водените екосистеми. Позитивен кумулативен ефект се очекува и врз економскиот и социјалниот живот на населението преку обезбедување на безбедна вода за консумирање, одржување на хигиената и подобрување на квалитетот на живеење, обезбедување на соодветна редистрибуција на водата од која најголемиот ефект ќе го почувствуваат земјоделците, поголема вработеност на младите жители на источно-планскиот регион, ангажирање на градежни работници при изградба на поединечните проекти и развој на малите и средни фирми во регионот. Реализацијата на целите за регулирање на речниот слив преку изградба и секојдневна работа на мини акумулации, гумени прегради, мини хидроцентрали и зафати околу регулација на реките во населените места и потребната современа инфраструктура потребна за нивно непречено функционирање е во конфликт со заштитата на животната средина. Се очекува проектните активности кои ќе следат по усвојување на Студијата, обезбедување на финансиски средства и подготовка на проектна документација за секој приоритетен проект, да предизвикаат можеби во мала мерка, краткотрајно(додека трае изградбата на објектите или инфраструктурата), негативно влијание врз различните елементи на животната средина(нарушување на квалитетот на воздухот, генерирање на различни типови на отпад од Листата на отпади, создавање на бучава, трошење на енергија, нарушување на биодиверзитетот и друго). Во оперативната фаза на планираните објекти не се очекуваат значајни негативни влијанија, но во секој случај некомпатибилноста на целите ќе се надмине преку предложените мерки за избегнување, намалување или ублажување на негативните влијанија од реализацијата на целите на Студијата.

-16-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Табела: Матрица на меѓусебна компатибилност на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница Согледување на можности за регулирање на речниот слив и коритото на реката Брегалница; можности за изградба на мини акумулации; можности за искористување на водениот потенцијал

Цели на Студијата

Согледување на можности за регулирање на речниот слив и коритото на реката Брегалница, можности за изградба на мини акумулации и можности за искористување на водениот потенцијал Идентификување и проценка на приоритетни проекти за регулација по течението на реката Брегалница Заштита, зачувување и постојано подобрување на расположливите водени ресурси на реката Брегалница, подобрување на состојбата на крајбрежното земјиште, водените екосистеми и на екосистемите зависни од водата Заштита и унапредување на животната средина, природата и биолошката разновидност по течението на реката Испитување на можности за искористување на туристички потенцијали кои ги нуди течението на реката Брегалница

Легенда √ - двете цели се поддржуваат меѓусебно X- двете цели имаат конфликт меѓусебно

Идентификување и проценка на приоритетни проекти за регулација по течението на реката Брегалница

Заштита, зачувување и постојано подобрување на расположливите водени ресурси на реката Брегалница, подобрување на состојбата на крајбрежното земјиште, водените екосистеми и на екосистемите зависни од водата

Заштита и унапредување на животната средина, природата и биолошката разновидност по течението на реката Брегалница

Испитување на можности за искористување на туристички потенцијали кои ги нуди течението на реката Брегалница

√

О – нема значителна врска меѓу целите ? – условите за меѓусебната зависност се недоволно познати

-17-

X X

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Врска и усогласеност на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница со други стратешки плански документи Обезбедувањето на рамномерен и одржлив развој на општините, а преку нив и на целиот Источен плански регион на Република Македонија е континуиран процес кој се реализира со предлагање, изработка, донесување и спроведување на голем број стратешки плански документи кои покриваат различни области и подрачја, кои претставуваат основа за хумано живеење во социјална и економска благосостојба, со грижа за заштита и унапредување на животната средина. На национално ниво, од страна на одговорните институции и владини тела, усвоени се најзначајните стратешки документи кои го даваат правецот на развој во овие области, а исто така во рамките на Источниот плански регион од страна на Советот за развој на планскиот регион се усвоени основните плански документи од интерес на сите единаесет општини. На локално ниво, општините обично досега имаат подготвено стратешки документи од областа на економијата(Стратегија за економски развој), туризмот, одржлив развој, профил за претставување на истата, како и за заштита и унапредување на животната средина(Локален Акционен План за животна средина–ЛЕАП). Комплексноста на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница, кои, доколку се реализираат би имале значајно позитивно влијание врз различни сфери на живеење и дејствување на човекот и природата, се гледа и во нивната интеракција преку директни и индиректни врски со други, веќе усвоени и можеби делумно имплементирани стратешки документи. Во процесот на усвојување на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница од голема важност е идентификацијата на врските(директни/индиректни) и усогласеност и/или недоволна усогласеност на целите на Студијата со целите на релевантните плански документи донесени на локално, регионално, национално и/или глобално ниво. Доколку не постои усогласеност или пак постои конфликт во усогласеноста, потребно е дефинирање на мерки преку кои би се обезбедила таа компатибилност, или би требало да се изменат целите на планскиот документ со цел да се постигне неопходната усогласеност. За воспоставување на овие релации, за Студијата се најрелевантни и најзначајни целите на стратешките плански документи кои ги покриваат следните области: ¾ Заштита на водите; ¾ Заштита на животната средина; ¾ Економски развој на локално, регионално и национално ниво; ¾ Развој на земјоделството; ¾ Секторските релевантни области–енергија, туризам; ¾ Просторно планирање и Одржлив развој. Истите се наведени во Табела подолу, додека во Додатокот 5 од оваа Студија подетално се обработени целите и поврзаноста на овие плански документи со целите на Студијата.

-18-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Табела: Стратешки плански документи релевантни за изработка на Студијата 1. Програма за развој на Источниот плански регион, 2009 – 2013; Совет за развој на источен плански регион, 2009 година 2. Акционен план за 2009 година за реализација на Програмата за развој на Источниот(Брегалнички) плански регион, 2009-2013 година 3. Национална стратегија за регионален развој на Република Македонија, 2009-2019 година 4. Национална стратегија за земјоделство и рурален развој за периодот 2007 – 2013 година, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство, 2007 година 5. Стратешки План на Министерство за локална самоуправа за периодот 2007 – 2009 година 6. Национален План за заштита на животната средина-НЕАП II, Министерство за животна средина и просторно планирање, Скопје, 2006 година 7. Национална стратегија за одржлив развој за период 2010-2030, Влада на Република Македонија, 2009 година 8. Национална стратегија за интеграција на Република Македонија во ЕУ, Влада на Република Македонија, 2004 година 9. Национална стратегија за апроксимација на ЕУ, законодавството за животна средина, Министерство за животна средина и просторно планирање, 2007 година 10. Национална програма за усвојување на правото на ЕУ(НППА II, 2009 со измени 2010 година) 11. Стратегија за енергетска ефикасност до 2020 година, Министерство за економија, 2004 година 12. Стратегија за развој на енергетиката на РМ до 2030 година, Министерство за економија, 2010 година 13. Национален здравствено-еколошки акционен план(НЗЕАП), Министерство за животна средина и просторно планирање, 1999 година 14. Стратегија и акционен план за заштита на биолошката разновидност на Република Македонија, Министерство за животна средина и просторно планирање, Скопје, 2004 година 15. Национална стратегија за управување со отпад за(2008 – 2020 година), Влада на Република Македонија, 2008 година 16. Национален План за управување со отпад(2009-2015), 2009 година 17. Извештај за напредокот во остварување на Милениумските развојни цели за Република Македонија(2008)–МРЦ 7 Одржливост на животната средина, УНДП Канцеларија во Македонија, Влада на Република Македонија 18. Индикатори за животна средина, Министерство за животна средина и просторно планирање, 2008 година 19. Национална стратегија за економскиот развој на Република Македонија, Влада на Република Македонија, 1998 година 20. Стратегија за одржлив развој на шумарството во Република Македонија, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство, 2006 година 21. Национална стратегија за Механизмот за чист развој, Министерство за животна средина и просторно планирање, 2007 година 22. Национална стратегија за транспорт, Министерство за транспорт и врски, 2007 година

-19-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

23. Студија за состојбата со биолошката разновидност во Република Македонија(прв национален извештај), Министерство за животна средина и просторно планирање, Скопје, 2003 година 24. Стратегија за одржлив развој на Општина Берово 2006–2011 година/Акционен план на стратегијата за одржлив развој 2006–2011 година на Општина Берово 25. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Берово, 2003 година 26. Стратегија за развој на рурален туризам во Општина Чешиново–Облешево, 2007 година 27. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Делчево, 2005 година 28. Профил и Стратешки план за Локален Економски Развој, Општина Делчево 29. Профил на Општина Карбинци, Општина Карбинци 30. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Карбинци 31. Стратегија за Локален економски развој, Општина Кочани 32. Мастер план за развој на туризмот во Општина Кочани, 2006 година 33. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Кочани, 2004 година 34. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Македонска Каменица 35. Стратегија за Локален економски развој, Општина Македонска Каменица 36. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Пехчево 37. Стратешки план за локален економски развој, општина Пробиштип 38. Профил на општина Пробиштип, Општина Пробиштип 39. Локален Акционен План за Животна Средина, општина Штип, 2004 година 40. Стратешки план за локален економски развој, на општините Штип и Карбинци 41. Локален Акционен План за Животна Средина, општина Виница, 2006 година 42. Стратегија за локален развој на Општина Виница 2008-2013, Општина Виница, 2008 година 43. Стратегија за развој на рурален туризам во Општина Зрновци, 2007 година 44. Профил на општина Зрновци, 2009 година 45. Просторен план на Република Македонија (2002-2020), Влада на Република Македонија, 2004 година 46. Втор Национален Извештај на Рамковната Конвенција на Обединети нации за климатски промени, Дел: Проценка на ранливоста и адаптацијата за секторот водени ресурси, 2006 година, Министерство за животна средина и просторно планирање

-20-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Преглед на постојната законска регулатива и надлежни тела Секоја земја која планира да се придружи на Европската унија(ЕУ), мора во текот на пристапното членство да докаже дека е подготвена да ги прифати заедничките правни, економски и технички стандарди кои се меродавни во ЕУ. Заштитата на животната средина, посебно во секторот води(подобрување на собирањето на отпадните води и системите за прочистување и осигурување на питка вода за потребите на целото население, заштитата и управувањето со можностите од поплави и слично) е идентификувана како една од најважните услови за приклучување кон ЕУ. Постоечкото ЕУ законодавство во Секторот за води и исполнувањето на овие стандарди, посебно директивата на Советот на Европа и Европскиот парламент 2007/60/ЕЦ, потоа Директивите на Советот 91/27/ЕЕЦ и 98/83/ЕЗ се особено значајни за пристапот на Република Македонија кон ЕУ и при какви било активности поврзани со регулацијата на речниот слив реката Брегалница мора да се води сметка за нивна примена. Во Република Македонија постои позитивна законска регулатива која е во согласност на ЕУ директивите и во следната Табела ќе бидат наведени важечките Законски прописи за оваа проблематика, како и други документи кои во исто време имаат влијание врз изработката на оваа Студија. Табела: Преглед на постојна Законска регулатива Листа на национална законска регулатива 1. Закон за животната средина(Службен весник на Република Македонија бр. 53/05, 81/05 24/07, 159/08 и 83/09); 2. Уредба за определување на проектите и за критериумите врз основа на кои се утврдува потребата за спроведување на постапката за оцена на влијанијата врз животната средина(Службен весник на Република Македонија бр.74/05); 3. Правилник за содржината на барањата што треба да ги исполнува Студијата за оценка на влијанието на проектот врз животната средина(Службен весник на Република Македонија бр. 33/06); 4. Уредба за стратегиите, плановите и програмите, вклучувајќи ги и промените на тие стратегии, планови и програми, за кои задолжително се спроведува постапката за оценка на нивното влијание врз животната средина и врз животот и здравјето на луѓето(Службен весникна Република Македонија бр. 153/2007); 5. Уредба за содржината на извештајот за стратегиска оценка на животната средина (Службен весник на Република Македонија бр.153/2007); 6. Уредба за критериумите врз основа на кои се донесуваат одлуките дали определени плански документи би можеле да имаат значително влијание врз животната средина и врз здравјето на луѓето(Службен весник на Република Македонија бр. 144/2007); 7. Уредба за учество на јавноста во текот на изработката на прописи и други акти, како и планови и програми од областа на животната средина(Службен весник на Република Македонија бр. 147/2008); 8. Закон за просторно и урбанистичко планирање(Службен весник на Република Македонија бр. 51/05; измени 137/07 и 24/08-пречистен текст, 91/09); 9. Правилник за стандарди и нормативи за планирање на просторот(Службен весник на Република Македонија бр.69/99); 10. Правилник за поблиска содржина, размер и начин на графичка обработка на урбанистичките планови (Сл. весник на Република Македонија бр.78/06 и 140/07) ; 11. Закон за градење (Службен весник на Република Македонија бр. 51/05);

-21-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

12. Законот за квалитет на амбиенталниот воздух(Службен весник на Република Македонија бр. 67/04; измени 92/07); 13. Правилник за критериумите, методите и постапките за оценување на квалитетот на амбиенталниот воздух(Службен весник на Република Македонија бр. 67/04); 14. Уредба за гранични вредности на нивоа и видови на загадувачки супстанции во амбиенталниот воздух, прагови на алармирање, рокови за постигнување на граничните вредности, маргини на толеранција за гранична вредност, целни вредности и долгорочни цели(Сл. весник на Р. Македонија бр. 22.06.2005); 15. Закон за водите(Службен весник на Република Македонија бр.87/08 и 06/09, 161/09); 16. Уредба за класификација на водите(Службен весник на Република Македонија бр. 18/99 год.); 17. Уредба за категоризација на водотеците, езерата, акумулациите и подземните води (Службен весник на Република Македонија бр. 18/1999, 71/99); 18. Правилник за методологијата за проценката на речните сливови(Службен весник на Република Македонија бр.148/09); 19. Закон за отпад(Службен весник на Република Македонија бр. 68/04; измени 71/04; 107/07, 102/08 и 134/08); 20. Листа на отпади(Службен весник на Република Македонија бр. 100/05); 21. Закон за заштита од бучава во животната средина(Службен весник на Република Македонија бр. 79/2007); 22. Закон за хемикалии(Службен весник на Република Македонија бр.113/07); 23. Закон за заштита на културното наследство(Службен весник на Република Македонија бр. 20/04; измени 115/07); 24. Закон за заштита на природата(Службен весник на Република Македонија бр. 67/04; измени 14/06; 84/07); 25. Закон за благосостојба на животните(Службен весник на Република Македонија бр. 113/07); 26. Закон за благосостојба на растенијата(Службен весник на Република Македонија бр.25/98; 06/00); 27. Закон за заштита на растенијата(Службен весник на Република Македонија бр.25/98; измени 06/00); 28. Закон за енергетика(Службен весник на Република Македонија бр.63/06; 36/07); 29. Конвенција за заштита на мочуриштата што се од меѓународно значење како живеалишта на водните птици(Рамсар, 1971), ратификувана 1977 година; 30. Конвенција за заштита на светското културно и природно наследство(Париз, 1972), ратификувана 1974 година; 31. Конвенција за меѓународна трговија со загрозени видови дива флора и фауна (Вашингтон, 1973), ратификувана 1999 година; 32. Конвенција за заштита на миграторните видови диви животни(Бон, 1979), ратификувана 1999 година; 33. Конвенција за заштита на дивиот свет и природните живеалишта во Европа(Берн, 1979), ратификувана 1997 година; 34. Договор за заштита на лилјаците во Европа(Лондон, 1991), ратификуван 1999 година(Амандман на Договорот ратификуван 2002 година); 35. Договор за заштита за африканско-азиските миграторни видови птици(Хаг, 1995), ратификуван 1999 година; 36. Базелска конвенција во врска со контролата врз прекуграничните загадувачи со опасен отпад и неговото депонирање(Базел, 1995), ратификувана 1997;

-22-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

37. Конвенција за заштита на биолошката разновидност(Рио де Жанеиро, 1992), ратификувана 1998; 38. Конвенција за пристап до информации, учество на јавноста во одлучувањето и пристап до правдата за прашања поврзани со животната средина(Архус, 1998), ратификувана 1999 година; 39. Конвенција за оцена на прекуграничните влијанија врз животната средина(Еспо, 1991), ратификувана 1999 година; 40. Европска конвенција за предел(Фиренца, 2000), ратификувана 2003 година Листа на ЕУ Директиви релевантни за планскиот документ 1. Рамковна директива за вода(2000/60 /EC), дополнета со Одлуката 2455/2001/EC; 2. Директива за урбани отпадни води(91/271/EEC), дополнета со Директивата 98/15/EC и Регулативата (EC) 1882/2003; 3. Директива за нитрати(91/676/EEC), дополнета со Регулативата (EC) 1882/2003; 4. Директива за вода за пиење(98/83/EC), дополнета со Регулативата (EC) 1882/2003; 5. Директива за површинска вода за апстракција(75/440/EEC), дополнета со Директивите 79/869/EEC и 91/692/EEC(ќе биде отповикана со Рамковната директива за води(2000/60/EC) од 22.12.2007); 6. Директива за вода за капење (2006/7/EC); 7. Директива за испуштање на опасни супстанции во водите(76/464/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC и 2000/60/EC(ќе биде отповикана со Рамковната директива за води (2000/60/EC) од 22.12.2013, освен Чл. 6, кој беше отповикан на 22.12.2000); 8. Директива за можно искористување на милта од пречистителни станици (86/278/EEC); 9. Директива за мерење на квалитетот на водата за пиење(79/869/EEC), дополнета со Директивите 81/855/EEC, 91/692/EEC, и Регулативата (EC) 807/2003(ќе биде отповикана со Рамковната директива за води (2000/60/EC) од 22.12.2007); 10. Директива за подземни води(80/68/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 11. Директива за испуштања на жива од хлороалкалните индустрии(82/176/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 12. Директива за испуштања на кадмиум(83/513/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 13. Директива за други испуштања на жива(84/15/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 14. Директива за испуштања на HCH(84/491/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 15. Директива за опасни супстанции од Листа еден(86/280/EEC), дополнета со Директивите 88/347/EEC, 90/415/EEC и 91/692/EEC; 16. Директива за вода за риби(78/659/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC и Регулативата(EC) 807/2003; 17. Рамковна директива за отпад(2006/12/EC); 18. Директива за опасен отпад 91/689/EEC, дополнета со 94/31/EC; 19. Директива за депонии(99/31/EC), дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003; 20. Директива за отпадни масла(75/439/EEC), дополнета со Директивите 87/101/EEC, 91/692/EEC и Директивата 2000/76/EC; 21. Директива за PCB/PCT(96/59/EC); 22. Директива за рестрикција на опасни супстанции(2002/95/EC), дополнета со Одлуката 2005/618/EC, 2005/717/EC, 2005/747/EC и 2006/310/EC;

-23-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

23. Рамковна директива за квалитет на амбиентен воздух(96/62/EC), дополнета со Регулативата(EC)1882/2003; 24. Директива(1999/30/EC) за гранични вредности на сулфур диоксид, азот диоксид и азотни оксиди, суспендирани честички и олово во амбиентниот воздух, дополнета со Одлуката 2001/744/EC; 25. Директива за бензен и јаглерод моноксид(2000/69/EC); 26. Директива за озон во амбиентиот воздух 2002/3/EC; 27. Директива 2004/107/EC за арсен, кадмиум, жива, никел и полициклични јаглеводороди во амбиентниот воздух; 28. Директива за вода за риби(78/659/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC и Регулативата(EC) 807/2003; 29. REACH Политика и директиви на ЕУ за хемикалии; 30. Регулатива за супстанции кои го осиромашуваат озонскиот слој((EC) 2037/2000), дополнета со Регулативите(EC) 2038/2000, 2039/2000, 1804/2003 и 2077/2004, и одлуките 2003/160/EC и 2004/232/EC; 31. Директива за оценка на влијанието врз животната средина(85/337/EEC), дополнета со директивите 97/11/EC и 2003/35/EC; 32. Директива за стратегиска оценка на животна средина(2001/42/EC); 33. Директива за пристап до информации за животната средина(2003/4/EC); 34. Директива за учество на јавноста во однос на изготвување одредени планови и програми и дополнување на Директивата за учество на јавноста и пристап до правда(2003/35/C); 35. Директива за интегрирано спречување и контрола на загадувањето (96/61/EC) дополнета со Директивата 2003/35/EC и Директивата 2003/87/EC и Регулативата (EC) 1882/2003 36. Директива СЕВЕСО II - за контрола на хаварии со опасни супстанции(96/82/EC), дополнета со Директивата 2003/105/EC и Регулативата(EC) 1882/2003; 37. Директива за испарливи органски соединенија од растворувачи(1999/13/EC), дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003 и Директивата 2004/42/EC; 38. Директива на Советот 94/63/EC за контрола на емисии на испарливи органски соединенија(ВОК) што се резултат на чување бензин и негова дистрибуција од терминали до бензински пумпи дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003; 39. Одлука 2000/479/EC за имплементација на Европски регистар на емисии на загадувачи(EPER)/Регулатива(EC) 166/2006 за имплементација на Европски регистар на ослободувања и трансфер на загадувачки супстанции; 40. Директива за зачувување на природните живеалишта и дивата фауна и флора (92/43/EEC), дополнета со Директивите 97/62/EC и 97/266/EC; 41. Директива за диви птици79/409/EEC), дополнета со Директивите 81/854/EEC, 85/411/EEC, 91/244/EC, 94/24/EC и 97/49/EC, и Регулативата(EC) 807/2003; 42. Регулатива за загрозени видови((EC) 338/97), дополнета со Регулативите(EC) 938/97, 2307/97, 2214/98, 1476/99, 2724/2000, 1579/2001, 2476/2001, 1497/2003, 1882/2003, 834/2004, 252/2005 и 1332/2005; 43. Регулатива за мониторинг на шуми(EC) 2152/2003; 44. Директива за оценка и управување со бучавата во животна средина(2002/49/EC); 45. Директива за бучава од моторни возила(92/97/EEC), дополнета со Директивата 92/97/EC; 46. Директива за бучава од опрема што се користи на отворено(2000/14/EC)

-24-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Хидрологија на сливот на реката Брегалница Во овој дел од Студијата ќе биде даден краток осврт на хидрологијта на сливот на реката Брегалница. Во Додатокот 1, кој е составен дел од оваа Студија, направена е комплетна хидролошка студија на сливното подрачје на реката Брегалница, како основа за сите планирања поврзани со проблематика на водите. Полoжба на сливот и негова големина Сливот на реката Брегалница го зафаќа источниот дел од Република Македонија и лежи на левата стрна на реката Вардар. Сливот лежи помеѓу 42о 9’ 25” и 41о 27’ 20” северна географска ширина и 21о 48’ 30” и 23о 01’ и 50” источна географска должина (според Гринич). Растојанието помеѓу најсеверната и најјужната точка на сливот на реката Брегалница изнесува 78км, а растојанието помеѓу најисточната и најзападната точка изнесува 102.25км.

Слика: Сливно подрачје на реката Брегалница Прирастот на сливната површина на реката Брегалница е даден графички. Со анализа на графиконот на сливот и табелата на површините го добиваме следното: а)десната страна на сливот е поголема од левата за 1.35 пати; б)на непосредните сливови отпаѓа 1391.5км2, што чини 32.3%, а на сливовите на притоките отпаѓа 2903.5км2 или 67.7% од вкупната површина на сливот. в)површината на сливовите на сите поголеми притоки на десната страна(1819км2) е поголема од површината на притоките од левата страна(1089.5км2) за 1.67 пати.

-25-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

500

Ratevska

Desna strana

-2000 -2500

250

200

Peh~evska Reka

Reka @elevica

Reka

Reka Ribnica

Kameni~ka

Zletovska Reka

SvetiNikolska

-1500

Ko~anska Reka

Leva

-1000

Orizarska

100

-500

150

0 0

Slivno podra~je (km2)

1000

Reka Osojnica

1500

Grade{ka

2000

Reka Kozjak

Reka Lakavica

2500

Zrnovska Reka

Prirast na slivnata povr{ina na reka Bregalnica

-3000 Staciona`a (km)

Слика: Графикон на прираст на сливната површина на реката Брегалница поделно Prirast na slivnata povr{ina na reka Bregalnica

1000 500

Peh~evska Reka

1500

Ratevska Reka

2000

Reka @elevica

2500

Reka O~ipolska

3000

Reka Ribnica

3500

Staciona`a (km)

Слика: Графикон на прираст на сливната површина на реката Брегалница

-26-

250

200

150

100

0 0

Slivno podra~je (km2)

4000

Reka Kozjak Ko~anska Reka Zrnovska Reka Grade{ka Reka Orizarska Reka Reka Osojnica Kameni~ka Reka

4500

Zletovska Reka

Reka Lakavica

5000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Во долната Табела поради прегледност извадени се вредностите на површините за проучување на деловите од сливот и тоа за „локален” слив помеѓу две разгледувани точки и „вкупен” кои се однесуваат на целиот слив до набљудуваната точка. Во оваа табела исто така се дадени и просечните широчини на сливот. Табела: Приказ на површината и широчината на сливот на реката Брегалница по делови Слив Лево Будинарци Истибања Штип Убово

239 219 760 614

Површина на сливот(км2) Локален слив Цел слив Десно Вкупно Цел Слив Вкупно 137 376 376 565 784 1160 960 1720 2880 806 1420 4300

Просечна широчина на сливот(км) Локална Вкупна 13.9 10.9 39.0 20.8

13.9 11.7 20.0 20.3

Орографија Релјеф и постанок на сливот Во поглед на релјефот и настанувањето на сливот на долината на реката Брегалница, таа е сложена. Главно е составена од четири котлини: Малешка, Пијанечка, Кочанска и Криволакавичка. Помеѓу котлините, реката Брегалница ги испресекла клисурите: Малешко-Пијанечка, Пијанечко-Кочанска, Кочанска-Лакавичка и ЛакавичкоВардарска. Секоја од споменатите клисури претставува еден дел со различни релјефни и орографски прилики. Заклучок Сливот на реката Брегалница припаѓа на стар родопски планински масив. Во создавањето на денешниот облик и релјеф учествувале тектонски поместувања, најстари орогени и херценски движења, пред и по плиоценските, кога се извршени спуштања долж раседите. Регресивната ерозија која почнува во неогенот, оди од Егејското Море преку долината на реката Вардар до највисоките делови на сливот. Сливот е ипсресечен до многубројни долини и суводолици кои на горниот дел се пократки и со поголем пад, а на долниот дел подолги и со помал пад. Надморска височина на сливот Висинските односи на сливот се важни во поглед на одредување на режимот на врнежи, процентот на снег, условите на сливање, испарување и друго. Просечната височина на целиот слив изнесува: F ⋅ H sr H pr = = 722 m F F-површина помеѓу изохипсите Hsr=средна висина на површината F

-27-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Распределба на висините на сливното подрачје на реката Брегланица Хидрографија Опис на главниот тек Реката Брегалница е најголемата река во источниот дел од Република Македонија која извира во Малешевските планини, кај Македонско-Бугарската граница, јужно од врвот Калаица и се влева во реката Вардар, кај Убово. Кај Берово, реката Брегалница ја прима првата поголема притока, Ратевска Река и одовде тече на север низ Малешко-Пијанечката клисура. Во Делчевското Поле, реката Брегалница таложи големи количини на крупен нанос, го менува своето корито и ги носи бреговите. Од Делчево, реката Брегалница врти на запад низ клисуреста долина и по влевањето на Каменичка Река тече во правецот југозапад. Кај селото Истибања, реката излегува од клисурата и тече низ Кочанската Долина. Додека во горниот дел на сливот до Истибања, реката Брегалница сè уште го еродира своето корито и има карактеристика на планинска река, во средниот тек низ Кочанско Поле реката Брегалница има изглед на рамничраска река и почнува во голема мерка да го таложи својот нанос. Низ Кочанско Поле коритото на реката Брегалница е врежано во сопствениот нанос. Бреговите се ниски и незацврстени, така што реката брзо и лесно го менува правецот на текот, ги носи бреговите или ги засипува со нанос големите крајбрежни површини. По влевањето на реката Злетовска, реката Брегалница повторно влегува во клисуреста долина, а тука нејзините крајбрежја се подобро фиксирани. После Штип реката длабоко го врежува своето корито во палеогени седименти, така што нејзината долина и овде добива клисурест карактер. За овој дел на течението типичен е силниот свиок на реката.

-28-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Подолжен профил на реката Должината на реката од влевањето до извориштата изнесува 211.5км. Извориштето е на кота 1 200мнм, а вливот е на кота 135мнм, па вкупниот пад на коритото на реката е 1065м, односно 5.05‰. Течението на реката Брегалница кон падовите на коритото на реката може да се подели на три карактеристични делови. Оваа поделба одговара и на падовите на самиот слив, кој од своја страна го карактеризираат наведените делови на сливот. И другите фактори, како пошуменоста и климата, имаат влијание за да можат на овие делови да се формираат различни услови на отекување, така што оваа поделба издвојува три подрачја со различни географски карактеристики и услови на истекување. Тие делови се: а)Горна Брегалница(од извориште до Истибања). Должината на овој дел на реката е 99 км, а вкупниот пад е 825м, што дава среден пад на овој дел на течението од i=8.35‰. Овој дел на реката, односно сливот, зазема 27% од вкупната површина на сливот, додека кон падот тој зазема 77.3% од вкупниот пад. Од ова може да се заклучи дека овој дел е планински и со значително развиени падови. б)Средна Брегалница(од Истибања до Штип). Должината на овој дел е 44км, а падот на коритото е 113м, односно i=2.52‰. На овој дел падот на реката нагло се намалува и зазема 10.7% од вкупниот пад на реката. Карактеристично на овој дел е тоа што реката добива скоро рамничарски карактер и поради наглото смалување на падот таложи голема количина на нанос во Кочанско Поле. ц)Долна Брегалница(од Штип до влевањето во реката Вардар). Текот на реката Брегланица е долг 68.5км, а вкупниот пад на овој дел е 127м или 1.87‰, што чини 11.9% од вкупниот пад на реката Брегалница. Во Табелата се наведени падовите и должината на течението за наведените делници како и за вкупниот тек до набљудуваната точка. Табела:Падови на реката Брегалница по делници Место

Будинарци Истибања Штип Влив

(км) 27 72 44 68

Должина на текот на реката Локален Вкупен (%) 12.8 27 34.0 99 20.8 123 32.4 211.5

-29-

Пад на реката (%) Локален Вкупен 16.1 16.1 5.42 8.35 2.52 6.55 1.87 5.05

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Притоки на реката Брегалница Реката Брегалница има добро развиена хидрографска мрежа. Можат да се издвојат шеснаесет поголеми притоки, чиј вкупен слив изнесува 2908.5км2, или 67.7% од вкупниот слив на реката Брегалница. Од издвоените притоки на десната страна отпаѓаат десет притоки, а нивната површина е поголема за 1.67 пати од површината на притоките кои реката Брегалница ги прима од левата страна. Реката Брегалница има десет притоки чии сливови се поголеми од 100км2, кои речиси никогаш не пресушуваат. Останатите набројани притоки, како и оние кои не се наведени во табелата, со исклучок на реката Зрновка, имаат повеќе буичен карактер и пресушуваат речиси секоја година.

Слика: Приказ на сливните површини на реката Брегалница од левата страна

-30-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Приказ на сливните површини на река Брегалница од десната страна

Слика: Приказ на сливните површини на реката Брегалницаа

-31-

400

200

100

0 365.5

-32-

2000

493.6

1999

443.9

501.8

514.2

493.1

503.3

306.9

315.7

290.2

258.8

290.7

316.9

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

471.6

437.6

1986

1987

430.6

1985

1984

365.3

649.0

608.5

550.9

700

1983

1982

402.8

537.8

1980

1981

540.2

364.5

301.2

558.7

513.8

581.3

562.6

1979

1978

1977

1976

1975

472.7

432.3

516.6

478.5 439.7

726.0

800

1974

1973

1972

1971

1970

1969

1968

1967

1966

Godini

Слика: Годишни количини на врнежи и на метеоролошката станица Берово за период 1961-2000 година Godi{ni sumi na vrne`i na metrolo{kata stanica [tip za period 1961-2000 godina

Godini

Слика: Годишни количини на врнежи и на метеоролошката станица Штип за период 1961-2000 година 2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1988

1987

1986

1985

1984

1983

1982

1981

1980

1979

1978

1977

1976

1975

1974

1973

1972

1971

1970

1969

1968

1967

1966

802.4 750.3 594.7 557.9 660.3 544.8 571.9 498.8 561.5 631.0 672.9 663.3 664.0 531.9 739.7 446.5 686.3 697.6 726.7 695.0 634.4 686.1 477.1 579.3 539.7 660.2 522.6 564.6 458.3 577.1 457.4 381.7 482.5 717.0 678.2 480.1 580.6 648.5 308.4

300

1965

400

1964

600

459.3

1963

466.7

700

1965

494.5

300

1964

500 506.3

1962

1961

800

1963

600 592.8

500

368.5

Vrne`i (mm) 900

1962

1961

Vrne`i (mm)

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Климатски карактеристики

Годишни и месечни количини на врнежи во(мм) Godi{ni sumi na vrne`i na metrolo{kata stanica Berovo za period 1961-2000 godina

200

100

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Распределба на врнежите

Слика: Годишна изохиетска карта на Македонија Годишни и месечни карактеристики на температурата на воздухот(СО) Minimalni, srednogodi{ni i maksimalni temperaturi na vozduh kaj Berovo

50.00 40.00

T (C)

30.00 20.00

Tmin

10.00

Tsr Tmah

0.00 -10.00 -20.00 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

-30.00 Godini

Слика: График на минимални, максимални и средни годишни температури на воздухот во Берово за период 1961-2000 година

-33-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Minimalni, srednogodi{ni i maksimalni temperaturi na vozduh kaj [tip

50.00 40.00

T (C)

30.00 20.00

Tmin

10.00

Tsr Tmah

-30.00 Godini

Слика: График на минимални, максимални и средни годишни температури на воздухот во Штип за период 1961-2000 година Горниот слив на реката Брегалница се одликува со ниски зимски температури. Овде се забележани и апсолутни минимуми за целиот овој крај од Република Македонија. Средната годишна амплитуда на екстремни средни месечни темепратури достигнува до 210С, додека апсолутната амплитуда до 660С. Врз основа на ова може да се заклучи дека на овој слив климата е од континентален тип. На средниот дел на сливот температурата се зголемува. Веќе во Делчево во јули и август има средна месечна температура од над 210Ц. Средногодишната температура овде достигнува до 11.90Ц. Во Кочани, средногодишната температура е над 130Ц, а средномесечната амплитуда 0 е 23 Ц. Овој крај се одликува со високи апсолутни амплитуди и голем број на жешки денови со температури над 300Ц кои се следени со низок процент на влага и суша. До овде допира влијанието на модифицираната средоземна клима која продира по долината на реката Вардар. Во Кочани има 277 денови со температура поголема од 50Ц, 224 денови со температура поголема од 100Ц и 100 денови со температура над 200Ц. Одредени места на Овче Поле, Штип и Ергелија имаат највисоки температури и спаѓаат во најтоплиот регион на сливот на реката Брегалница. Средните месечни температури достигнуваат 250Ц. Овде на основа на појавата на големи месечни амплитуди, може да се забележи карактерот на умерена континентална клима. Во овој регион има доста денови со мраз, но и жешки денови со температури над 300Ц.

-34-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Режим на отекување Отекување Режимот на отекување во сливот на реката Брегалница е прикажан преку протекувањата мерени на хидролошките станици на рекатa Брегалница кај Берово, Будинарци, Очи Пале, Штип, Убого, и на притоките на реката Брегалница: Злетовска, Каменичка, Осојница, Ратевска. Sreden protek na stanicite na reka Bregalnica za period 1961-2000 godina

30.00 Berovo

25.00

Budinarci Oci Pale

Q (m3/s)

20.00

Stip Ubogo

15.00 10.00 5.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

Слика: Среден протек на станиците на реката Брегланица за периодот 1961-2000 година Sreden protek na stanicite na pritokite reka Bregalnica za period 1961-2000 g.

3.00 Kocanska

2.50

Kamenicka Orizarski

Q (m3/s)

2.00

Osojnica

1.50 1.00 0.50 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

Слика: Среден протек на станиците на реката Брегланица за периодот 1961-2000 година

-35-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Карактеристични протеци на станиците на реката Брегалница Река Брегалница-Берово Mesec

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.082

0.187

0.209

0.220

0.200

0.120

0.040

0.020

0.060

0.110

0.020

Qsr

1.116

1.638

1.570

2.044

1.402

0.902

0.473

0.357

0.317

0.455

0.687

0.983

0.995

Qmax

16.700

54.000

14.700

40.750

14.700

16.000

38.600

30.300

4.320

8.410

57.600

17.450

57.600

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

0.150

0.070

0.040

2.000

1.212

0.894

Река Брегалница-Будинарци Mesec

III

Qmin

0.180

0.580

0.616

0.336

Qsr

3.299

4.806

4.845

5.368

3.419

Qmax 180.000 136.000 137.000 121.000 73.310

91.400 108.000 77.200

0.075

0.120

0.170

0.130

0.040

0.740

1.218

1.906

3.216

2.740

49.600 162.000 233.000 72.700

233.000

Река Брегалница-Очи Пале Mesec Qmin Qsr Qmax

III

VII

VIII

XII

0.480

0.720

0.780

0.944

0.492

0.320

0.100

0.072

0.100

0.140

0.320

0.440

5.570

9.020

8.740

9.280

6.380

3.310

1.750

1.310

1.160

1.990

3.320

5.410

189.000 228.000 130.000 176.000 118.000 245.000 117.000 125.000 60.500 396.000 360.000 148.000

Qgod m3/s

0.07 4.77 396.00

Река Брегалница- Штип Mesec

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.730

1.150

1.930

0.480

0.032

0.376

0.080

0.032

0.339

1.260

0.510

0.032

Qsr

12.860

19.280

18.940

19.270

14.170

8.860

5.020

4.210

5.340

5.540

8.410

11.480

11.110

Qmax

226.000 337.000 305.000 344.000 330.000 155.000 138.000 69.500

88.800 168.000 260.000 203.000 344.000

Река Брегалница-Убого Mesec

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.733

1.270

2.267

0.413

0.100

0.281

0.150

0.047

0.100

0.233

1.410

0.452

0.047

Qsr

16.240

24.440

24.000

24.420

17.910

11.120

6.220

5.190

6.640

6.880

10.540

14.470

14.010

Qmax

288.600 430.500 389.600 439.400 421.500 197.900 176.200 56.500 113.300 214.500 332.100 259.200 439.400

-36-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Карактеристични протеци на станиците на притоките на реката Брегалница Река Злетовска-Злетово Mesec Qmin

III

VII

VIII

XII

0.120

0.200

0.320

0.700

0.600

0.360

0.160

0.080

0.120

0.080

0.120

0.680

Qgod m3/s

0.08

Qsr

1.750

2.320

3.190

4.510

3.430

2.040

1.250

0.580

0.840

1.280

1.720

1.97

Qmax

22.100

60.500

61.800

47.400

30.600

74.400

37.100 148.200 27.400

26.400

60.000

40.800

148.20

Река Кочанаска-Градче I

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.050

0.084

0.134

0.294

0.252

0.151

0.067

0.034

0.050

0.034

0.050

0.034

Qsr

0.737

0.975

1.340

1.894

1.440

0.855

0.524

0.285

0.245

0.355

0.537

0.721

0.826

Qmax

9.300

25.400

26.000

19.900

12.900

31.200

15.600

62.200

11.500

11.100

25.200

17.100

62.200

XII

Qgod m3/s

0.139

Mesec

Река Каменичка-Македонска Каменица I

III

VII

VIII

Qmin

0.227

0.249

0.280

0.470

0.540

0.280

0.215

0.150

0.139

0.215

0.280

0.234

Qsr

1.255

1.527

1.911

2.768

2.291

1.418

0.873

0.620

0.547

0.725

1.012

1.260

1.350

Qmax

13.000

35.200

29.300

27.600

17.900

43.300

18.700

86.100

16.000

11.400

34.900

21.800

86.100

Mesec

Река Оризарска-Оризари I

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.100

0.134

0.294

0.300

0.202

0.099

0.053

0.078

0.054

0.056

0.090

0.053

Qsr

1.389

1.693

1.596

2.026

1.853

1.210

0.790

0.477

0.408

0.593

0.905

1.336

1.190

Qmax

18.800

50.200

40.800

23.700

17.100

46.100

22.600

97.800

18.400

18.500

50.100

25.300

97.800

Mesec

Река Лаки-Осојница I

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.096

0.064

0.235

0.166

0.088

0.048

0.056

0.064

0.088

0.104

0.048

Qsr

1.144

1.443

1.402

1.559

1.189

0.741

0.427

0.281

0.238

0.389

0.616

0.940

0.864

Qmax

13.600

37.200

20.200

8.000

12.600

13.200

27.900

14.500

8.700

13.600

14.200

19.500

37.200

Mesec

-37-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Анализа на средните, големите и малите води на реката Брегалница Реката Брегалница кај Штип Средни протеци Пресметани се минималните, максималните и средните годишни протеци за периодот 1961-2003 година. Тие вредности се: Qmax=34.87m3/s, Qsred.=11.15m3/s, Qmin=2.32m3/s. На следната слика е даден графички приказ на средногодишните протеци на реката Брегалница на профилот Штип за периодот 1961-2003 година. Srednogodi{ni proteci na reka Bregalnica na profil [tip za period 1961-2003 godina 40.00 35.00

Protok (m3/s)

30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: График на средногодишни протеци на реката Брегалница на профил Штип за период 1961-2003 година Хомогеност на низата Врз основа на тоа што во 1970 година е завршена изградбата на браната „Калиманци“, а со тоа е изменет режимот на течење на реката Брегалница, направена е анализа на хомогеност на низата на средногодишни протекувања. Како нулта хипотеза е земен периодот од 1961 до 1970 година, а за хипотеза 1 е земен периодот од 1971 до 2003 година. Со направениот Т-тест е добиена вредност од 0,0593 која е поголема од 0,05, а тоа покажува дека низите не се разликуваат статистички, што значи дека на ниво на средногодишни протекувања нема разлика пред и по изградбата на браната „Калиманци“. Големи води Веројатноста од појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа: Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која 200-годишната голема вода е 458,02м3/с.

-38-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Obezvedenost na golemite vodi na r. Bregalnica-profil [tip

700 Gumbel tip 1

600

Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

Q (m3/s)

500

3 parametar log normal 2 parametar log normal

400

Normal

300 200 100 0 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Обезбеденост на големите води на реката Брегалница на профилот Штип Мали води Веројатноста од појавата на мали води е пресметана по повеќе методи и тоа: Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која минималнатa вода за 200-годишниот повратен период е 0,01м3/с. Verojatnost na su{nost na r. Bregalnica-profil [tip

2.0

Q (m3/s)

1.5

Gumbel tip 1 Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

1.0

3 parametar log normal

0.5

Normal

2 parametar log normal

0.0 -0.5 -1.0 -1.5 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Вероојатност на сушност на реката Брегалница на профилот Штип

-39-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Брегалница кај Очи Пале Средни протеци Пресметани се минималните, максималните и средните годишни протеци за периодот 1961-2003 година. Тие вредности се Qmin=1.12m3/s, Qsred.=4.75m3/s, Qmax=15.65m3/s. На следната слика е даден графички приказ на средногодишните протеци на реката Брегалница на профилот Очи Пале за периодот 1961-2003 година. Srednogodi{ni proteci na reka Bregalnica na profil O~i Pale za period 1961-2003 godina

18.00 16.00

Protok (m3/s)

14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: График на средногодишни протеци на реката Брегалница на профил Очи Пале за период 1961-2003 година Големи води Веројатноста од појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа: Нормална реаспределба, 2 параметарска log нормална, 3 парамтераска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која 200-годишната голема вода е 433,32м3/с.

-40-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Obezvedenost na golemite vodi na r. Bregalnica-profil O~i Pale

700 Gumbel tip 1

600

Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

Q (m3/s)

500

3 parametar log normal 2 parametar log normal

400

Normal

300 200 100 0 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Обезбеденост на големите води на реката Брегалница на профилот Очи Пале Мали води Веројатноста од појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа: Нормална реаспределба, 2 параметарска log нормална, 3 парамтераска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која минималнатa вода за 200-годишен повратен период е 0,06м3/с. Verojatnost na su{nost na r. Bregalnica-profil O~i Pale

0.5

Q (m3/s)

0.4

Gumbel tip 1 Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

0.3

3 parametar log normal

0.2

Normal

2 parametar log normal

0.1 0.0 -0.1 -0.2 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Вероојатност на сушност на реката Брегалница на профилот Очи Пале

-41-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Ерозиони појави и буичавост на сливот Ерозивни појави Степенот на јачина и развиеноста на ерозивните појави во сливното подрачје на реката Брегалница е различен во зависност од природните услови(геолошко-педолошки подлоги, релјефни изразености, климатски услови, вегетациона прекривка, дејствувањето на луѓето и друго), во зависност од степенот на дејствување на овие фактори во позитивен и негативен смисол и јачината на ерозија како и нејзината раширеност. Најраспространет вид ерозија е површинската ерозија која се манифестира со површинско измивање без формирање, или со само што започнат процес на формирање на бразди. На многу помали површини, но со значително посилен интензитет, раширена е браздеста и јаругаста ерозија. Линиската ерозија на коритото е најраспространета кај поголемиот број на буици и водотеци во поголема или помала мерка, но нејзиното значење во некои случаи е значително помало од површинската ерозија. Распространетоста на еродираните или со ерозија зафатени површини е поголем во горниот тек на реката Брегалница на десниот, но и на левиот брег, што е условен од значително поголемиот степен на пошуменост. На десниот брег е развиена и линиската ерозија поради неотпорната подлога. Еродираните површини најчесто се во пониските буични периметри, додека во пошироките периметри овие површини се помалку расфрлани, зафаќајќи слаби пасишта, ниви и долини. На десниот брег еродираните и со ерозија зафатени површини го зафаќаат десниот брег на Желевица, односно површината под селата Црник, Сиви Дол, околу селата Панчарево, Стамара, Звегор и Умиљанска Река. Овие подрачја се зафатени, главно, со површинско измивање на земјиштето следено со појава на браздеста и јаругаста ерозија. Левите притоки и нивните сливови се одликуваат со значително послаба зафатеност со ерозија, но и со потесни сливови на поедините буици. Површините зафатени со ерозивни процеси во средниот дел се групирани на поедини потези и подрачја во зависност од оголеноста на теренот и неотпорните подлоги. Терените со подлабоки педолошки слоеви, среден наклон на падините, неотпорна подлога и без вегетација, како и терените од Штип до Бучевската долина и од Злетовска Река кон правецот Овче Поле, се одликуваат со површински големи зафатени измивања, но со доста слаб интензитет. Терените каде што е започнат процесот на формирање на бразди, јаруги и вододерини не се многу распространети, обично се наоѓаат пред планинските подрачја каде што над нив се издигнуваат стрмни и отпорни падини, главно слабо пошумени. Најизразити вакви површини се наоѓаат на левиот брег на Крива Лакавица, подножјето на Плачковица и подрачјето на Богословскиот масив. Линиската ерозија е најраспространета во поголема или помала мерка кај поголемиот број на водотеци, но со оглед на нејзината доминантна улога можат да се издвојат подрачјата на левиот брег на Крива Лакавица, каде целиот сплет на вододерини и буици се зафатени со изразено продлабочување и ширење на коритото, потоа извесни буици и вододерини во подножјето на Плачковица, како и некои во Овче Поле. Карактеристики на буиците Водотеците и притоките на реката Брегалница имаат главно буичен карактер. Според буичавоста можат да се поделат во три групи. Првата група би ги опфатила поголемите водотеци кои се јавуваат како реципиенти на помалите водотеци и буици, и чија буичавост е мала и главно врзана за овие притоки. Во втората група се водотеците кои се директни притоки на реката Брегалница или притоки на водотеците на првата група.

-42-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Во третата група доаѓаат буици и вододерини кои се директни притоки на реката Брегалница или било кој друг водотек без оглед на големината и категоријата на буичност. Поради полесно давање на карактеристиките на буиците и буичните водотеци, целото сливно подрачје на реката Брегалница е поделено на дванаесет групи, на кои се дадени основните карактеристики. Основните карактеристики на овие групи се дадени во Додаток 1 од оваа Студија. Во Табелата подолу е даден преглед на количините на нанос по наведените групи на буици. Табела: Преглед на количините на нанос Број на притоки

Количина на нанос м3

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Група на буици од горниот тек (I–VI) Група на буици од средниот тек (VII, VIII и X) Група на буици од долниот тек (IX, XI и XII)

4 24 1 12 6 9 4 1 1 14 1 10

76100 248078 102248 180370 150000 136731 56300 140000 81000 175000 105000 50000

Нанос кој стигнува до реката Брегалница м3 60880 186058 75000 135277 120000 95500 45000 84000 50000 140000 52000 35000

893527

672715

757

371000

269298

515

236000

137000

389

ВКУПНО:

1500827

1078715

554

Група на буици

-43-

Интензитет на ерозија по км2 967 1738 897 1588 793 1218 397 480 378 667 441 350

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница Општо Ако ги имаме во предвид топографијата, хидрографијата и хидролошките карактеристики на регионот, определување на локации за евентуални преградиакумулации, значи и барање вода за нив. Факт е дека подрачјето на источниот регион располага со големи обработливи површини со високи продуктивни можности, но и со голем недостаток на влага во почвата. Поради тоа, интензивирањето на земјоделското производство на тој комплекс површини бара обезбедување на трајно и сигурно извориште на вода за наводнување. Со изградбата на акумулацијата(брана) се допринесува и за облагородување на просторот со можност за развој на рибарство, туризам и рекреација. Истражувањето и утврдувањето на евентуална акумулација(брана) се заснова на неколку претпоставки: -гаранција на целосно полнење на корисниот простор на акумулацијата; -евентуално, ако погодниот простор и просторот за акумулација немаат услови за полнење од сопствениот слив, тогаш да се побара рационално решение во ангажирањето на други сливови по пат на префрлање(алиментација); -односот на вграден материјал во телото на браната и вкупниот простор на акумулацијата, односно корисниот простор на истата, да биде на задоволително ниво. Во понатамошниот текст ќе биде даден преглед на веќе изградените прегради (акумулации) во сливот на реката Брегалница, предвидени акумулации(прегради) со просторниот план на Република Македонија до 2020 година, како и избор на можни локации за изградба на мали акумулации(прегради). Изградени акумулации(брани) Во досегашниот период во сливот на река Брегалница се изградени следните акумулации: „Калиманци“, „Градче“, „Ратевска Река“, „Мавровица“, „Пишица“ и „Лошана“, а во завршна фаза е изградбата на браната „Кнежево“ од системот „Злетовица“. На следната слика е даден приказ на изградените акумулации(прегради) во сливот на реката Брегалница. Најголема е акумулацијата „Калиманци“, формирана во 1969 година, со основна намена за наводнување на 280 000ха на земјоделско земјиште во регионот на Кочани и Овче Поле. Покрај наводнување, водата од акумулацијата „Калиманци“ се користи и за производство на електрична енергија. Браната „Калиманци“е камено-насипна со централно глинено јадро и галерија. Висината на браната е 92.0м. Вкупниот волумен на акумулацијата е 127 000 000м3, од кој корисен е 119 500 000м3. За искористување на испуштените води е изградена хидроелектрана со инсталиран капацитет од 12,8MW. Изгледот на акумулацијта со браната е даден на следната слика.

-44-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

11 1

*Општини во Источен плански регион: 1.Берово; 2.Виница; 3.Делчево; 4.Македонска Каменица; 5.Карбинци; 6.Кочани; 7.Зрновци; 8.Пехчево; 9.Пробиштип; 10.Чешиново-Облешево; 11.Штип

Слика: Изградени прегради(акумулации) во сливот на реката Брегалница

Слика: Акумулација со браната „Калиманци“ -45-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Друга помала акумулација е „Ратево“ на Ратевска Река, притока на реката Брегалница во горниот тек. Изградбата на браната е започната во 1969 година. Браната е бетонска, лачно-гравитациона и основна намена е наводнување на 3000ха земјоделски површини на Беровско Поле и водоснабдување на градот Берово со околните населени места. Висината на брната е 53.0м. Вкупниот волумен на акумулацијата е 10 500 000м3, од кој корисен е 9 000 000м3. На следната слика е даден изглед на браната.

Слика: Акумулација со брана „Ратево“ Браната „Градче“ на Кочанска Река е градена во периодот 1958-1959 година. Браната е бетонска, лачно-гравитациона, и основна намена е наводнување на површина од 576ха и водоснабдување на фабриката за целулоза и хартија во Кочани. Висината на браната е 29.0м. Вкупниот волумен на акумулацијата е 2 160 000м3, од кој корисен е 1 780 000м3. На следната слика е даден изглед на браната.

Слика: Акумулација со брана „Градче“

-46-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Браната „Пишица“, која се наоѓа на река Пишица, е насипна земјена брана со висина од 22,0м, која формира акумулација со вкупен волумен од 784 000м3, од кој корисен е 740 000м3. Водата од акумулацијата се користи за наводнување. Браната „Мантово“, која се наоѓа на река Крива Лакавица, е насипна земјена брана со висина од 37,5м., која формира акумулација со вкупен волумен од 3 037 656м3, од кој корисен е 2 750 299м3. Водата од акумулацијата се користи за наводнување на Радовишко поле. Браната „Мавровица“, која се наоѓа на река Мавровица(притока на Свети Николска), е насипна земјана брана(глина со кос дренажен ѕид) со висина од 25,0м, која формира акумулација со вкупен волумен од 3 037 656м3, од кој корисен е 2 750 299м3. Водата од акумулацијата се користи за наводнување и водоснабдување на градот Свети Николе. Браната „Лошана“, која се наоѓа на река Лошана, е насипна земјана брана со висина од 41,0м, која формира акумулација со вкупен волумен од 1 407 410м3, од кој корисен е 1 077 050м3. Водата од акумулацијата се користи за наводнување и водоснабдување на градот Делчево. Во тек е изградба на браната „Кнежево“, на реката Злетовица, која е десна притока на Брегалница и основна намена е водоснабдување на 100 000 жители од општините Кратово, Пробиштип, Штип, Свети Николе, Карбинци и Лозово. Браната е камено-насипна со централно јадро од асфалт бетон и има висина од 75м. Акумулацијата е со вкупен волумен од 23 000 000м3, од кој корисен е 22 500 000м3. Предвидени акумулации спрема просторниот план на РМ до 2020 година Со просторниот план на Република Македонија до 2020 година, во Република Македонија се предвидува изградба на тринаесет големи брани и уште околу сто мали акумулации. Во сливот на реката Брегалница се предвидени пет големи акумулации (брани), чии основни карактеристики се дадени во следната табела, а нивнaта местоположба е дадена на сликата што следува. Табела: Преглед на планирани брани (акумулации) за градба до 2020 година во сливното подрачје на реката Брегалница Р.б. Брана Водотек Волумен (106 м3) Намена Вкупен Корисен 1. Разловци Брегалница 64,0 52,0 е, з, в, н, оу, ку 2. Речане Оризарска 24,0 22,0 е, з, н, в 3. Кнежево Злетовска 24,0 е, з, в, н, оу, ку 4. Баргала Козјачка 195,0 5,0 в, з, н 5. Јамурлар Брегалница 240,0 135,0 в, з, н в-водоснабдување, н-наводнување, е-енергетика, оу-оплеменување на мали води, куконтрола на поплави, з-задршка на наноси За браната „Речане“ во тек е изготвување на идеен проект, физибилити студија и тендерска документаицја.

-47-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Планирани акумулации во сливот на реката Брегалница до 2020 година Определување на локации погодни за изведба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница За оваа проблематика во текот на минатиот период се изработени многу анализи и студии. Во овие Студии анализирани се повеќе преградни места на водотеците во сливот на реката Брегалница, а како најзначајна се издвојува Студија за приоритетните мали акумулации во Република Македонија, изработена од Завод за водостопанство на Република Македонија, Скопје, Април 1980 година. Врз основа на таа студија, во првата фаза во овај регион се утврдени околу педесет локации за изградба на мали брани. Во следната табела се дадени локациите и основните карактеристики на истите. Табела: Преглед на анализирани локации за изградба на мали акумулации (брани) во сливното подрачје на реката Брегалница Р.б

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Име на профилот

Стара Воденица Милева Чука Црвулево Голем Гебер Чифлик Пиперево Кемерот (Чапрово) Абланица Каменица

Име на водотекот Козјачка Туртелска Аргулево Раденска Длабока Река Пиперевска Отиња Брегалница Каменичка

Висина на браната (м) 18 18 18 18 18 8 18

Зафатнина на акумулацијата (106 м3) 0,80 0,65 0,35 1,00 1,30 0,70 0,10

Зафатнина на браната (106 м3)

Акумулацијата ќе се користи

0,08 0,10 0,07 0,08 0,8 0,03 0,10

НО, Н, ЕН НО, ЕН, Н, Р Н, ЕН НО, СТ НО, П, К НП, СТ В, П

18 15

2,30 1,42

0,120 0,065

Н,В Н,В,П

-48-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Чифлик Црник Чукава Владимирово1 Владимирово2 Робово1 Робово2 Три Реки Ширината1 Ширината2 Лошана Чукар Град Звегор Бела Вода Стара Река Очипалска 1 Очипалска 2 Туришница Репница Пониква 1

Пониква 2

32 33 34

Жиганци Соколарци Тркање

35 36

Свиланово Грнчарка

37 38 39 40 41 42

Добрава Пекљани Крушево Горен профил Возводен профил Равниште

43 44 45

Пуздерци Стрижовце Плешанци

Кундино

Маришина

Шталковица1

Шталковица2

Негриевска Желевица Желевица Селска река Брезов Дол Голем Дол Голем Дол Три Реки Џунковачка Сливница Лошана Желевица Пијавица Звегорска Габровска Стара Река Очипалска Киселичка Туришница Репница Арамиска Чешма Поток Кланица Врбичка Река Селска Река Здражевска Река Волтиња Се префрла од река Виничка Сушичка Пекљанска Железничка Виничка Виничка Парловски дол Костомарска Белашица Плешански дол Гризилевски дол Киселички дол Шталковичка Река Шталковичка Река

18 18 18 18 18 18 18 15 18 18 18,00 18,00 16,50 7,50 18,00 18,00 15,00 15,00 18,00 18,00 13

0,60 0,55 2,80 0,90 0,80 0,15 0,300 1,625 1,60 1,70 0,70 2,00 0,12 0,06 0,66 0,25 0,32 0,35 0,50 0,53 0,120

0,080 0,080 0,080 0,100 0,100 0,030 0,060 0,040 0,080 0,080 0,100 0,035 0,025 0,015 0,037 0,060 0,040 0,035 0,070 0,051 0,027

Н (Р) НО, Н Н,Р НО,Н,Р Н,Р Н,Р Н,Р Н,П Н,П Н,П Н, П Н, Р Н, Р, НО Н, Р, НО Н, НО Н, Р Н, П, НО Н, П, НО Н, П Н, Р, Е НО, В, Р

0,21

0,052

НО, В, Р

18 18 18

0500 0,138 0,500

0,100 0,035 0,100

Н, П Н,П Н

18 18

0,750 0,38

0,060 0,054

18 18 18 14 17,6 12,00

0,30 0,70 0,30 0,06 0,138 0,70

0,028 0,070 0,040 0,01 0,036 0,04

Н Н, В Н, В Р, Н, П Р, Н, П Н, В

15,00 15,00 18,00

0,70 0,27 0,165

0,06 0,02 0,037

Н, В Н Н, В

15,00

0,60

0,05

Техничка вода

18,00

0,65

0,10

Техничка вода

18,00

0,40

0,07

СТ

18,00

0,50

0,08

СТ

При изборот за најповолни мали акумулации во Источниот плански регион, тргнато е од фактот во близина да има доволно земјен материјал, како и пристапен пат до профилот на браната, да има поволна хидрологијата на водотекот, како и близината до населените места како можност за развој на риболовот, туризмот и други стопански дејности со кои би се добил поголем бенефит од изградбата на акумулацијата. Акцентот

-49-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

ќе биде ставен на малите брани до 18м височина, со наклон на узводната и низводната косина од 1:2, изведени од локален материјал. Извршена е преелиминарна геолошка проспекција на сите евидентирани преградни места, па врз основа на позитивната оценка за преградите утврдени се петнаесет погодни локации за изградба на мали акумулации(брани). За оние локации за кои е изработен Главен проект, постојат комплетни геолошки испитувања. Определувањето на хидролошките параметри за овие локации е извршено по емпириски пат по повеќе методи, а потоа е извршено осреднување или со корелација со мерните места каде што постојано се вршат хидролошки мерења, бидејќи нема директни мерења за локациите каде што се планира да се изградат малите акумулации. Во Додатокот 2, кој е составен дел од оваа Студија, подетално се разработени сите погодни локации за изградба на мали акумулации, пресеците и кривите за браните и акумулациите за секоја локација пооделно, естимација на времето и потребните средства за изведба на истите, изглед на локацијата и други податоци кои би биле потребни во понатамошната обработка, или при изработка на евентуална техничка документација за тие локации. Во следната табела е даден преглед на најповолните локации за изградба на мали акумулации(брани). Табела: Карактеристики на најповолните мали акумулации на притоките во сливот на реката Брегалница Р.б

Име на профилот

Име на водотекот

Висина на брана (м)

Зафатнина на акумулација та (106 м3)

Зафатнина на браната (106 м3)

Намена

Отиња

18,00

0,10

В, П

Козјачка

18,00

0,80

0,08

НО, Н, ЕН

Арамиска Чешма Поток Кланица

13,00

0,120

0,027

НО, В, Р

18,00

0,21

0,052

НО, В, Р

Негриевска Желевица Селска Река Раковец

18,00 18,00 18,00 15,40

0,60 0,55 0,90 0,664

0,080 0,080 0,100 0,025

Н (Р) НО, Н НО,Н,Р Н, В

Габровска Репница Заровец

18,00 18,00 17,00

0,66 0,53 0,02

0,037 0,051 0,014

Н, НО Н, Р, Е Н

Се префрла од река Виничка Сушичка Виничка

18,00

0,38

0,054

18,00 14

0,30 0,06

0,028 0,01

Н Р, Н, П

18,00

0,165

0,037

Н, В

Општина Штип и Карбинци 1 2

Кемерот (Чапрово) Стара Воденица

Општина Кочани 3

Пониква 1

Пониква 2

Општина Берово и Пехчево 5 6 7 8

Чифлик Црник Владимирово1 Раковец

Општина Делчево 9 10 11

Бела Вода Репница Бигла

Општина Виница 12

Грнчарка

13 14

Добрава Виничка

Општина Пробиштип 15

Плешанци

Плешански дол

Општина Зрновци 16

Моровиште

Моровишка

Н, В

-50-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

На сликата е дадена местоположба на предвидените мали акумулации: 4

6 3 10 7

11 1

Слика:Локации погодни за изградба на најповолни мали акумулации во сливот на реката Брегалница Краток приказ на најповолните мали акумулации(брани) Во продолжение е даден краток приказ на најповолните мали брани на притоките на реката Брегалница во однос на општините каде се наоѓаат. Подетален приказ е даден во Додатокот 2 од оваа Студија. Општини Штип, Карбинци и Чешиново-Облешево Во општините Штип, Карбинци и Чешиново-Облешево, како најпогодни локации за изградба на мини акумулации се определени локациите „Кемерот“ и „Стара Воденица“. Браната „Кемерот“ се наоѓа на реката Отиња. Средногодишниот дотек на вода профилот е 4 054 000м3(0,129 м3/с). Браната „Кемерот“ е земјена брана со висина од H=18,0м, со акумулационен простор V=730000м3, од кој корисен е 4000000м3. Водата од акумулацијата може да се користи за водоснабдување на градот Штип со индустриска вода и наводнување на земјани површини од F=100ха. Косините на браната узводно и низводно се со наклон 1:2,0 и ширина во круната од 5,0 м. Кота на круната на браната е 327,00мнм. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Кемерот“.

-51-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=327.00 mnm

k.v.=325.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Кемерот“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Кемерот“ Браната „Стара Воденица“ се наоѓа на реката Козјачка. Средногодишниот дотек на вода профилот е 5 820 000м3(0,184 м3/с). Браната „Стара Воденица“ е земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор В=430 000м3. Водата од акумулацијата може да се користи за наводнување на земјените површини. Топографски овие површини се лоцирани низводно од профилот на браната. Косините на браната узводно и низводно се со наклон 1:2,0 и ширина во круната од 3,0м. На следните слики се прикажани карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Стара Воденица“.

-52-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=423.00 mnm

k.v.=421.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Слика: Попречен пресек на браната „Стара Воденица“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Стара Воденица“ Општина Кочани Во општината Кочани, како најпогодни локации за изградба на мини акумулации се определени локациите „Пониква1“ и „Пониква2“. Акумулациите се наоѓаат на потокот Кланица. Средногодишниот дотек на вода на првиот профил е 100800м3(0,0032 м3/с), а на вториот профил е 302400м3(0,0096 м3/с). Предвидено е акумулацијата „Пониква“ да се изгради во две скалила, односно две мали акумулации. Потребата за вода на Осогово е голема, особено по изградбата на туристичкиот центар „Пониква“, во кој има неколку хотели и скијачки центар. Со изградбата на акумулациите „Пониква1“ и „Пониква 2“ ќе се реши водоснабдувањето на туристичкиот центар и ќе придонесе за збогатување на туристичката понуда. Браната „Пониква1“ е земјена брана со висина од Н=13,0м, со акумулационен простор В=296 000м3, а браната „Пониква2“ е земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор В=743 7500м3 На следните слики се прикажани карактеристичните попречни пресеци и местоположбаи на браните и акумулациите „Пониква1“ и „Пониква2“.

-53-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=1655.00 mnm

k.v.=1653.00 mnm

1:2 H=13.0

1:2

L=55.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Пониква1“

b=3.0 m k.k.=1450.00 mnm

k.v.=1448.00 mnm

1:2 H=18.0

1:2

L=75.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Пониква2“

Слика: Прикази на иднити акумулации и брани „Пониква1“ и „Пониква2“

-54-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Општина Берово и Пехчево Во општините Берово и Пехчево како најпогодни локации за изградба на мини акумулации се определени локациите: „Владимирово 1“, „Чифлик“, „Црник“ и „Раковец“. Браната „Владимирово1“ се наоѓа на Селска Река. Средногодишниот дотек на вода профилот е 1 050 000м3(0,033 м3/с). Браната „Владимирово 1“ е земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=280 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на Владимировското Поле, чија површина изнесува F=100хa. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Владимирово1“.

b=3.0 m k.k.=913.00 mnm

k.v.=911.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Слика: Попречен пресек на браната „Владимирово1“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Владимирово1“ Браната „Чифлик“ се наоѓа на Негриевска Река. Средногодишниот дотек на вода профилот е 2 300 000м3(0,073 м3/с). Браната „Чифлик“ е земјена со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=350 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на Пехчевско Поле, со површина од F=121хa. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Чифлик“.

-55-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=943.00 mnm

k.v.=941.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Чифлик“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Чифлик“ Браната „Црник“ се наоѓа на Река Желевица. Средногодишниот дотек на вода профилот е 419500м3(0,0013 м3/с). Браната „Црник“ е камено-насипна брана со висина од Н=17,0м, со акумулационен простор V=60500м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување. За оваа брана постои готов Главен проект за изведба. На следните слики се прикажани карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Црник“.

-56-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Попречен пресек на браната „Црник “

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Црник“ Браната „Раковец“ се наоѓа на река Раковец. Средногодишниот количина на вода на профилот на браната изнесува 315 360м3(0,01 м3/с). Браната „Раковец“ е камено-насипна брана со висина од Н=15,40м над речното корито, со акумулационен простор V=66 414м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=100хa. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Раковец“.

-57-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Попречен пресек на браната „Раковец“

Слика: Ситуација на идната акумулација и брана„Раковец“ Општина Делчево Во општината Делчево како најпогодни за изградба на мини акумулации се определени локациите: „Бела Вода“ на реката Габровска, „Репница“ на реката Репница и „Бигла“ на потокот Заровец. Браната „Бела Вода“ се наоѓа на Река Габровска. Средногодишниот дотек на вода на профилот на браната е 3077360м3(0,097 м3/с). Браната „Бела Вода“ е камено-насипна брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=660 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=200хa. За браната „Бела Вода“ постои главен проект за изведба.

-58-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

На следните слики е прикажан карактеристичниот местоположбата на браната и акумулацијата „Бела Вода“.

попречен

пресек

Слика: Попречен пресек на браната „Бела Вода“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Бела Вода“ Браната „Репница“ се наоѓа на реката Репница. Средногодишниот дотек на вода на профилот на браната е 797 000м3(0,025 м3/с). Браната „Репница“ е земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=525 000 м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=165хa. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Репница“.

-59-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=758.00 mnm

k.v.=756.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Репница“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Репница“ Браната „Бигла“ се наоѓа на потокот Заровец. Средногодишниот дотек на вода на профилот на браната е 197 730м3(0,0063 м3/с). Браната „Бигла“ е камено-насипна брана со висина од Н=17,0м, со акумулационен простор V=22150м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување. За оваа брана постои готов Главен проект за изведба. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Бигла“.

-60-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Попречен пресек на браната „Бигла“

Слика: Ситуација на браната „Бигла“ Општина Виница Во општината Виница, како најпогодни локации за изградба на мини акумулации се определени локациите: „Грнчарска“, која ќе се полни со зафаќање и префрлање на водите од Виничка Река, „Добрава“, на река Сушичка и „Виничка“, на река Виничка.

-61-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Браната „Грнчарка“ се наоѓа на суводолица, а се полни со довод на вода од Виничка Река. Средногодишната количина на вода изнесува 2 080 105м3(0,066 м3/с). Браната „Грнчарка“ е земјена брана со висина од Н=18,0м, со волумен од V=53640м2, која ќе формира акумулационен простор со V=660 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=100хa по гравитационен пат и F=50хa со пумпање на вода. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположба на браната и акумулацијата „Грнчарка“.

b=3.0 m k.k.=516.00 mnm

k.v.=514.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Грнчарка“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Грнчарка“ Браната „Добрава“ се наоѓа на реката Сушичка. Средногодишниот дотек на вода на профилот на браната е 2 549 975м3(0,081 м3/с). Браната „Добрава“ е земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=300 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=125хa. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Добрава“.

-62-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=688.00 mnm

k.v.=686.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Добрава“

Слика: Прикази на идната акумулација и брана„Добрава“ Браната „Виничка“ се наоѓа на реката Виничка. Средногодишниот дотек на вода на профилот на браната е 6 307 200м3(0,200 м3/с). Браната „Виничка“ се предвидува како камено-насипна брана, со висина од Н=11м над речното корито, со акумулационен простор V=36 880м3. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбата на браната и акумулацијата „Виничка“.

-63-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Попречен пресек на браната „Виничка“

Слика: Ситуација на браната „Виничка“ Општина Пробиштип Во општината Пробиштип предвидена е акумулациијта „Плешанци“ на реката Плешански Дол. Средногодишниата количина на вода на профилот на браната изнесува 644 700м3(0,0204м3/с). Браната „Плешанци“ е земјeна брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=165 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=60хa. На следните слики е прикажан карактеристичниот попречен пресек и местоположбатата на браната „Плешанци“.

-64-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=638.00 mnm

k.v.=636.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m Слика: Попречен пресек на браната „Плешанци“

Слика: Приказ на идната акумулација и брана„Плешанци“

-65-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Општина Зрновци Во општината Зрновци, според увидот на лице место, погодна локација за изградба на акумулација со брана има на реката Мородвишка, веднаш под селото Мородвиш. Водата од акумулацијата би се користела за наводнување и водоснабдување. Локацијата треба уште еднаш да биде прегледана од геолог, кој ќе даде мислење околу погодноста за локацијата од геолошки аспект. На следната слика е даен приказ на предложената локација за изградба на браната и акумулацијата.

Брана

Акумулација

Слика: Местоположба на браната и акумулацијата „Мородвиш“

-66-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Преглед на активности поврзани со изведба на мали акумулации(прегради) Во следната Табела е даден преглед на најповолните локации во сливот на реката Брегалница и приближна цена на истите. Табела: Цена за најповолните мали акумулации на притоките во сливот на реката Брегалница Цена во Цена во Р.б Име на профилот Име на водотекот денари Eura 1 Кемерот(Чапрово) Отиња 70192900 1413480 2 Стара Воденица Козјачка 61976000 1007740 3 Пониква 1 Арамиска Чешма 4 Пониква 2 Поток Кланица 48641000* 790911* 5 Чифлик Негриевска 45720000 743415 6 Црник Желевица 42341800 688485 Владимирово1 7 Селска река 39912200 648979 8 Раковец Раковец 32277050 524830 9 Бела Вода Габровска 44780200 728133 10 Репница Репница 44780200 728133 11 Бигла Заровец 22736407 369698 12 Грнчарка Се префрла од река 49022000 797106 Виничка 13 Добрава Сушичка 37274500 606089 14 Виничка Виничка 43348275 704850 15 Плешанци Плешански дол 25300100 411384 16 Мородвиш Мородвишка Река 22736407 369698 *Цената е заедно за Пониква1 и Пониква2

-67-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Општо Со експлоатацијата на песок од коритото на реката Брегалница и нејзините притоки, дојдено е до нарушување на подолжните падови на коритата на водотеците и зголемување на брзините на водата, поради што е дојдено до значително зголемување на длабочините на коритата во однос на природната длабочина. За да се обезбеди целосна функција на речните корита во просторот, за да се зачува и да се поттикне развојот на брежната вегетација, како и да се постигне дополнување на подземните водени резерви во речните алувијални долини, но и да се добие позитивен естетски ефект во периодот на маловодието, неопходно е висински да се стабилизираат речните корита и да се спречи нивната понатамошна деградација и продлабочување. Овој проблем може да се реши на два начина: со регулација и уредување на сите реки во сливот на реката Брегалница, што е скапо и долготрајно решение, и со интервенција и преградување на најпогодните места по должината на коритата, со цел да се постигне природно ниво на коритото. Висинската стабилизација на речното корито на реката Брегалница може да се постигне со изведба на напречни прегради по должина на реката Брегалница. Овие напречни прегради може да бидат изведени како цврсти монолитни конструкции, познати од нашата практика како бетонски каскадни прагови, или со подвижни конструкции, гумени вреќи, прицврстени за речното дно, кај кои со нивна манипулација се овозможува заезерување на воденото ниво при помали протекувања на реката, а при големи води нивно безбедно пропуштање. Со споредба на варијантите со преграда од класичен тип, со преливен бетонски праг со потребна висина во функција од условите што треба да ги задоволи и преграда од еластичен тип со примена на гумена вреќа на делот на преградата цврсто врзана за бетонскиот праг, утврдено е дека еластичниот тип на преграда со гумена вреќа е значително поевтина и попрактична за изградба и експлоатација и тоа во однос од 1:3,5 до 1:4,1, во полза на еластичната преграда. Предноста на таквата преграда, покрај цената, се гледа и од следните аспекти: -eфикасно преливање на водата при поголеми количини од капацитетот на објектите за зафаќање, без интервенција од страна(отворање или затворање на затворачите); -лесна и ефикасна промена на висината на преградата преку манипулативниот објект; -создавање на природни услови за проток на водата во коритото на реката, по сезоната на наводнување, со спуштање на гумената вреќа; -самочистење на акумулациониот простор од наносот и други предмети за време на поголемени проточни води; -позитивен еколошки ефект и добро вклопување во природниот амбиент со избор на гумената врeќа и друго. Поради тоа се преферира изградба на прегради со гумена вреќа и во следниот текст ќе биде елаборирана можноста за нивна примена. Елементи на гумените прегради На сликите што следуваат даден е тродимензионален изглед и пресек на преграда со гумена вреќа со основните карактеристични елементи. Секоја преграда со гумена вреќа се состои од следните составни основни елементи: бетонски праг, елементи за поврзување, слапиште, појасни прагови, гумена преграда(вреќа), манипулативна шахта и рибна патека. Следува опис на сите составни основни елементи.

-68-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Регулациона куќарка со електроопрема Манипулативна шахта Бетонски темел

Прелив

Гумена вреќа

Цевка за полнење Носечки профили U NP

Слика: Изглед на гумената преграда со карактеристичните елементи

Слика: Попречен пресек на гумената преграда со карактеристичните елементи и начинот на функционирање

-69-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Бетонски праг Намената на бетонскиот праг е да биде темел, односно стабилна и рамна подлога за гумената преграда, а неговите димензии да овозможат примање на сите оптоварувања од водата и гумената вреќа. Бетонскиот праг со гумената преграда се поврзува со посебни елементи за прицврстување. Се изведува така што ќе биде 50цм над речното дно, со закосување на челото со наклон од 3:1. Длабочината на темелење е 1.5м, што претставува дебелина на бетонскиот праг. Прагот се изработува од бетон МБ 20, без арматура. Изведбата на бетонскиот праг по правило треба да биде во сушните месеци од годината, бидејќи при ископот на темелната јама на бетонскиот праг се појавува подземна вода, а таа во летните месеци е најмала. Елементи за поврзување Елементите за поврзување на гумената преграда со бетонскиот праг се состојат од челични „У“ профили и анкери кои се поставуваат во прагот при бетонирањето. Нивното поставување се прави со голема прецизност и при тоа се користат и геодетски инструменти за контрола. Слапиште Слапиштето се прави со должина од 30м узводно и низводно до бетонскиот праг, а неговата намена е спречување на ерозивните процеси непосредно до бетонскиот праг. При подигната гумена преграда(2.0м) во низводното слапиште ќе се врши контролирана дисипација на енергијата на текот. Се изработува од реден камен со минимален дијаметар од 30цм во бетонска подлога од МБ30 и минимална дебелина од 20цм. Оваа подлога се прави на слој за израмнување од кршен камен или крупен чакал. Облогата се протега на речното дно и на косините. Узводно и низводно слапиштата завршуваат со појасни прагови. На косините облогата завршува со завршен камен со минимална димензија од 60цм. Облогата на слапиштето над косините, во дното, завршува со ножица од реден камен во суво. Длабочината на ножицата е 0.9м или 1.4м заедно со облогата. Минималната димензија на каменот во ножицата е 30цм. Појасни прагови Слапиштето и бетонскиот праг низводно и узводно почнуваат со појасни прагови од габиони. Намената на овие појасни прагови е стабилизирање и заштита на регулираниот речен профил. Се изработуваат од габиони со димензии 2.5х1.0х1.0м. Гумена вреќа(преграда) Гумената вреќа(преграда) има намена да го подигне нивото на водата во речното корито, и во услови на мали води да обезбеди зафаќање на потребни количини на вода за наводнување или за формирање на мала акумулација, за рекреативни и естетски намени. Со бетонскиот праг се поврзува со челични елементи. Подготовката и монтажата на гумената вреќа обично ја врши производителот. Основните карактеристики на преградата се: -висина на гумената преграда; -обем на гумената преграда; -површина на попречниот пресек на гумената преграда; -минимална должина на бетонскиот праг.

-70-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Манипулативна шахта Манипулативната шахта е наменета за контрола и управување со гумената преграда (вреќа), со што директно се влијае на нивото на водата до кое се подига(спушта) вреќата за да се создаде успор. Се лоцира на еден од бреговите на растојание од 15м од регулираниот речен профил. Поврзана е со гумената преграда преку челична цевка. Цевката е вкопана околу 70цм под горната површина на бетонскиот праг, премачкана со против корозивни средства и дополнително заштитена со битумен и терисана хартија. Падот на цевката е 3о/оо кон манипулативната шахта. Шахтата се изработува од армиран бетон со марка МБ30 и армирана со арматура. Одозгора е покриена со бетонски капак. Манипулативната шахта е поделена на мала и голема шахта. Малата шахта е сува и во неа се поставувани затворачите и пловакот, со кои гумената преграда се полни и управува. Големата шахта е поделена на мокра и сува. Таа се полни со вода од празнењето и полнењето на гумената преграда. Полнењето, празнењето и дополнувањето на гумената преграда се врши со вода преку пумпање на вода од реката Брегалница, автоматски, со можност за рачна работа. Рибна патека Рибната патека служи за непречена комуникација на речната риба во низводен и узводен правец. Освен тоа, низ рибната патека ќе се испушта и „биолошкиот минимум“ кој изнесува 0,5м3/с. Основен критериум при димензионирањето е максималната брзина на текот во рибната патека да биде помала од граничната брзина, која овозможува патување на најмрзливата риба во река Брегалница(0,5-1,30м/с). Најраспространети видови во реката Брегалница се бојник, мрена, крап и клен. Од нив последните се сметаат за најмалку подвижни. За да се постигне оваа брзина проектирано е вештачко орапавување на дното од патеката со армирано бетонски ребра под агол од 45о, во однос на оската на каналот кои се поставуваат на растојание, не поголемо од 50цм. Во текот на градбата, рибната патека служи за свртување на реката и обезбедување на градежната јама. Се изведува како армирано-бетонска со МБ30 и армирана со бетонска арматура. Подлоги за пресметување на гумените вреќи Од досегашната пракса за изградените зафати со гумени вреќи при пресметката треба да се имаат во предвид следните работи: Топографски подлоги Состојба на преградното место во размер 1:1000, за регулација на речното корито узводно и низводно во должина од 500м., доколку се работи на нерегулирано корито и 1:200 на самата локација. Геолошки подлоги Поради определување на геолошко-геотехничките карактеристики на преградното место, потребно е испитување со најмалку три дупнатини. Хидролошки подлоги Поради димензионирање на проточните карактеристики на преградите, потребно е познавање на хидролошките параметри на предвидените профили за изградба на преградите.

-71-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Во Додаток 1 од оваа Студија, направена е комплетна хидрологија на реката Брегалница. Во продолжение се дадени карактеристичните годишни протеци, како и вредностите на големите и малите води на профилите Очи Пале и Штип, по различни типови на распределби за различни веројатности. Кај профилот Очи Пале минималните, максималните и средните годишни протеци за периодот 1961-2003 година се Qmin=1.12m3/s, Qsred.=4.75m3/s, Qmax=15.65m3/s, а 200годишната голема вода добиена со Gumbel tip 1 распределба е 433,32м3/с. Кај профилот Штип минималните, максималните и средните годишни протеци за периодот 1961-2003 година се Qmin=2.32m3/s, Qsred.=11.15m3/s, Qmax=34.87m3/s, а за 200годишната голема вода добиена со Gumbel tip 1 распределба е 458.2м3/с. Во фазата на проектирање на преградите треба да се направи хидролошка анализа на самиот профил на преградата. Хидраулична пресметка Преливна висина При пресметка на преливањето преку гумената преграда, се смета дека гумената преграда(вреќа) не се деформира, а преливањето е непотопено. Пресметувањето се врши по следната формула: Q pr = m ⋅ b ⋅ 2 ⋅ g ⋅ H 3 / 2 , Q pr = 0.45 ⋅ b ⋅ 2 ⋅ 9.81 ⋅ H 3 / 2 m = 0.45 -преливен коефициент Q pr -преливна количина, H pr -преливна висина

b -должина на преливен раб Ако сите горни пресметки на протекот за разни широчини на преливната ивица од b=20, 25, 30, 35, 36 и 40м се внесат во една табела и график, се добива следното: Табела: Зависност помеѓу преливната висина и преливната количина за различни широчини hpr 0.2 м 0.4 м 0.6 м 0.8 м 1м Qpr, b=40m 7.13 20.17 37.06 57.05 79.73 Qpr, b=36m 6.42 18.15 33.35 51.35 71.76 Qpr, b=35m 6.24 17.65 32.42 49.92 69.76 Qpr, b=30m 5.35 15.13 27.79 42.79 59.80 Qpr, b=25m 4.46 12.61 23.16 35.66 49.83 Qpr, b=20m 3.57 10.09 18.53 28.53 39.87 Qpr, b=15m 2.67 7.56 13.90 21.39 29.90 Qpr, b=10m 1.78 5.04 9.26 14.26 19.93

-72-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Prelivna koli~ina, b=40, 36, 35, 30, 25, 20m 1.2

Prelivna visina (m)

0.8

b=20m b=25m

0.6

b=30m b=35m b=36m

0.4

b=40m b=15m

0.2

0 0.00

b=10m

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност помеѓу преливната висина и преливната количина за различни широчини Од гореприкажаната крива на преливање, може да се заклучи дека при полн регулиран профил на реката Брегалница, максималното преливање над гумената преграда(без деформации на гумената вреќа) изнесува 79,73м3/с, со преливна ивица од b=40м и висина на водата од 1м над преливот. Подетална хидрауличка пресметка за различни широчини на преливната ивица и преливната количина е дадено во Додаток 3, кој е составен дел од оваа Студија.

-73-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Изградени гумени прегради на реката Брегалница По текот на реката Брегалница во периодот од 1987 до 1991 година се изградени четири прегради од гумени вреќи, чијашто главна намена е зафаќање на вода за наводнување од реката Брегалница. Преградите се проектирани во „Заводот за водостопанство“, а се изведени од страна на водостопанското претпријатие од Кочани. На следната слика е дадена местоположба на изградените гумени прегради по течението на реката Брегалница.

6 3 10 7

11 1

Слика: Местоположба на изградените гумени прегради по текот на реката Брегалница Краток опис на изградените гумени прегради Гумена преграда во градот Делчево Намената на овој зафат е за наводнување на површина од 160,0ха на десниот брег на реката Брегалница низводно од градот Делчево и создавање на водно огледало во коритото на реката. Преградата се состои од: -бетонски дел со праг со висина од 0,50м и ширина од 20,0м, за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба; -гумена врека за формирање на успор со максимално подигање на вреката од 1,0м за усмерување на водата по каналот за наводнување и формирање на водено огледало;

-74-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

-слапиште со должина од 12,0м кое на дното и косините е обложено со облога од кршен камен врз бетонска подлога; -манипулативна шахта за командување со објектот. Бреговите на речното корито се уредени со кејски ѕидови.

Слика: Зафат со гумена преграда кај Делчево Сега слапиштето 50% е руинирано(во низводниот дел), а гумената вреќа е искината, така што овај зафат не фунционира и непходна е санација. Гумена преграда кај село Грдовци Намената на овој зафат е за наводнување на површините на дел од Кочанско поле. Зафатот се состои од: -бетонскиот дел со праг е со висина од 0,80м и широчина од 25,0м, за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба; -гумена вреќа за формирање на успор на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м, за усмерување на водата по каналите за наводнување; -слапиште за смирување на преливната вода во должина од 15,0м, со обложено дно и косини со кршен камен на бетонска подлога; -манипулативна шахта за командување со објектот; -рибна патека за непречен премин на рибите во двата правци. Речното корито е уредено со насипи, низводно цца 50,0м и узводно цца 200,0м. Гумена преграда кај село Чифлик Намената на овој потфат е за наводнување на површините на дел од Кочанско Поле. Зафатот се состои од: -бетонски дел со праг со висина од 0,50м и ширина од 25,0м, за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба; -75-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

-гумена вреќа за формирање на успор на водата, со максимално подигање на вреќата од 1,2м, за усмерување на водата по каналите за наводнување; -манипулативна шахта за командување со објектот; -рибна патека за непречен премин на рибите во двата правци; -слапиште за смирување на преливната вода во должина од 15,0м. Коритото на дното и косините е уредено со облога од кршен камен поставен врз бетонска подлога. Речното корито низводно и узводно е уредено со земјени насипи во должина цца 200,0м. Слапиштето е делимично однесено од големите води и тоа на низводниот дел од левата страна. Гумена преграда кај село Долни Балван Овој зафат се наоѓа во близина на селото Долни Балван, општина Карбинци.

Слика: Зафат со гумена преград кај село Долни Балван Намената на овој зафат е за наводнување на дел од површините на Штипско Поле, а се состои од: -бетонски дел за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба, со ширина од 30,0м; -гумена вреќа за формирање на успор на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м, за усмерување на водата по каналите за наводнување; -слапиште за смирување на преливната вода во должина од 15,0м, кое е обложено на дното и косините со облога од кршен камен поставен врз бетонска подлога; -манипулативна шахта за командување со објектот; -рибна патека за непречен премин на рибите во двата правци. Речното корито е уредено на бреговите низводно со габиони во должина од 50,0м., и узводно со земјан насип во должина од цца 200,0 м.

-76-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Левиот низводен насип е доста оштетен и потребна е итна негова санација бидејќи постои опасност да биде однесен каналот кој се наоѓа во непосредна близина на брегот. Исто така и гумената вреќа е исечена, па потребна е санација. Проектирани гумени брани На реката Брегалница изработен е еден проект на зафат со гумена преграда и тоа во близината на селото Прибачево, на територијата на општината Кочани. Проектот е изработен од Заводот за водостопанство-Скопје, во 1991 година, а на истиот е направен анекс во 2002 година, исто така од Заводот за водостопанство-Скопје, поради мало поместување на локацијата и зафаќање на водата од зафатот во каналите за наводнување. Техничката документација е на ниво Главен проект. Намената на овој зафат и конструктивните елементи се исти како зафатите кај селото Чифлик и кај селото Грдовци, само што протоците на водата во каналите што се зафаќа за наводнување е различна. Можни профили за градба на гумени брани Во понатамошниот дел од текстот ќе бидат анализирани можните локации на реката Брегалница и нејзините притоки за поставување на вреќести прегради, како и приближни трошоци и време потребно за изведба на истите. Штип Во коритото на реката Брегалница крај Штип се предвидува изградба на прегради со гумена вреќа, но по регулацијата на самото корито. На следната слика е даден пресек по должината со местоположбите на предложените локации за изградба на прегради со гумена вреќа крај Штип. Nadol`en profil na reka Bregalnica-regulirano korito

275.00 270.00

9+920

8+360 Kamen most

280.00

Most Goce 6+090

3+466

Nadmorska visina (mnm)

285.00

Most kaj bawa Cevka od glaven 4+504

290.00

265.00 260.00 255.00

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

Слика: Надолжен профил со можни профили за прегради со гумена вреќа крај Штип На следните слики се дадени ситуации со местоположба на предложените локации за изградба на прегради со гумена вреќа крај Штип.

-77-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи на реката Брегалница крај Штип(преглед на сите планирани)

-78-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи на реката Брегалница крај Штип(„Кежовица“, пред влев на реката Отиња“, пред мостот „Гоце Делчев“)

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи на реката Брегалница крај Штип(пред мостот „Гоце Делчев“)

-79-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи на реката Брегалница крај Штип(под населбата Баби, под наслебата Балканска) Целиот систем на гумени вреќи кој би се поставил по должина на реката Брегалница, во овој дел ќе има намена преку формирање на успор, да се формираат акумулации во речното корито, поради естетски изглед на овие делови од просторот. Имено, на тој начин ќе се издигне нивото на реката во минор коритото на потег од цца 9км, во централниот дел на Штип и во период на мали води ќе има максимален полнеж до 1,5м. Со тоа би се решиле главните сегашни еколошки проблеми на реката Брегалница во централниот дел на градот, но и естетски би се уредил тој дел од градот, со што се добиваат можности за развој на водените спортови, риболов и рекреација. Преградите ќе се состојат од бетонски дел со кој ќе се фиксира хоризонталната и вертикалната положба на речното корито со должина од 36,0м, гумена вреќа за создавање на успор на водата со максимално подигање на вреќата од 1,5м, слапиште со должина кон хидрауличните пресметки и манипулативна шахта за командување со објектот. Претходно на преградните места, со минимум три дупнатини ќе се утврдат геотехничките и геомеханичките карактеристики на почвата за димензионирање на бетонскиот дел од зафатот. Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место, ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето. Предвидените локации за изградба на прегради од гумени вреќи по течението на реката Брегалница кај Штип се следните: • Преграда под населба Балканска; • Преграда под населба Баби; • Преграда пред мостот „Гоце Делчев“(кај автобуската станица во Штип); • Преграда пред вливот на река Отиња; • Преграда кај бања Кежовица.

-80-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Преградата под населбата Балканска во периодот на маловодие ќе формира успор кој ќе обезбеди прихранување на бунарите во месноста Македонка и наводнување на земјоделските површини околу реката Брегалница. Преградата под населбата Баби ќе формира успор и можност за оптимално прихранување на бунарите во локалитетот Штипско Езеро, од кој се снабдува градот Штип со вода за пиење, и оваа преграда треба да има приоритет. Со намалувањето на брзините на водата на овој потег значително ќе се намали и ерозијата на коритото и постојаното поткопување на дното, а со тоа и намалувањето на издашноста на бунарите. Преградите пред мостот Гоце Делчев и на вливот на реката Отиња ќе обезбедат мирно протекување на водите низ централното градско подрачје, а со регулацијата на реката и изградбата на коритото ќе претставува „лице“ на градот. Преградата кај бањата Кежовица ќе формира успор и заезерена водена површина која ќе овозможи пријатно крајбрежно место за одмор, а со тоа ќе се зголеми и туристичката атрактивност на бањскиот комплекс Кежовица. За да се утврдат точните најповолни места за изградба на овие гумени прегради потребно е детаљно снимање на речното корито на реката Брегалница и изготвување на техничка докуменатација на ниво на Идеен проект, од каде што со хидраулични пресметки ќе се утврдат меѓусебните влијанија на овие хидротехнички објекти, како и влијанието врз околните објекти кои се во близина на речното корито. Потребна е подетална анализа на влијанието на преградата кај бањата Кежовица врз топлите извори кај Л’ѓите, бидејќи доколку успорот е многу висок може да дојде до потопување на овој локалитет. Би сакале да напоменеме дека пред да се започне со реализирање на овај систем од гумени вреќи, треба да се изведе регулацијата на реката Брегалница во овој потег во согласност со претходно изготвена техничка документација, а доколку се оди парцијално само на изведба на преградите, потребно е да се анализира веројатноста од поплавување на објектите кои се веднаш до коритото на реката Брегалница, од успорите кои ќе ги формираат преградите и каква заштита е потребна доколку не се изрегулира коритото (минимална должина на регулирање на коритот пред и после преградите). Со регулацијата на речното корито и изградбата на преградите ќе се стабилизираат бреговите и ќе се формираат водени огледала(мали езера) кои добро ќе влијаат на флората и фауната во реката Брегалница, а со уредувањето на коритото ќе се добие шеталиште и добро место за одмор и рекреација на жителите на градот Штип. На следните слики е даден изгледот што би го добил централниот дел на градот Штип по завршувањето на регулацијата на реката Брегалница и изведбата на гумените вреќи.

-81-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

-82-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Изгледи на преградата со гумена вреќа на реката Брегалница кај Штип пред мостот Гоце Делчев

-83-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Кочани Во коритото на Кочанска Река се предвидуваат да се изградат прегради со гумена вреќа и тоа во градскиот дел на реката каде е регулирано корито со кејски ѕидови. На следната слика е дадена предложената местоположба на преградите во Кочани.

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи во Кочани Преграда кај “Судот “ Намената на овој зафат ќе биде за зафаќање на вода за наводнување(и сега на ова место се зафаќа вода за наводнување преку изграден канал од Хидромелиоративниот систем “Брегалница “, само со земјен зафат), и другата намена ќе биде со создавање на успорот со кој ќе се создаде акумулација во речното корито, со водено огледало на полно корито узводно од зафатот. Зафатот ќе се состои од бетонски дел со праг од 0,50м, за фиксирање на хоризонталната и вертикалната положба на коритото, гумена вреќа за создавање на успор на водата за зафаќање на водата во каналот за наводнување и создавање на максимална висина на подигање на вреќата од 0,80м, слапиште за смирување на прелиената вода со облога од кршен камен на бетонска облога со должина според усвоената максимална количина на вода.

-84-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место што е изградено, ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето, а врз основа на познатите формули за димензионирање на ваков хидротехнички објект и манипулативна шахта за командување на објектот. Претходно треба да се извршат минимум три дупнатини, за да се утврдат геомеханичките и геолошките карактеристики на преградното место, потребни за димензионирање на бетонскиот праг. На следната слика е дадена местоположбата на оваа преграда.

Слика: Местоположба на преградата кај „Судот“ Преграда кај “Крушарски мост” Овој зафат ќе биде низводно од претходната преграда на сса 700м. Намената на овој зафат ќе биде формирање на акумулација во коритото на реката и подобрување на естетскиот изглед на овај дел од градот. Исто така, преку формирањето на акумулацијата ќе се добие можност на овие простори да се извршуваат верските обреди за празникот Водици на 21 Јануари секоја година. Конструктивните елементи ќе бидат исти како на зафатот кај “судот”, само што ќе нема зафаќање вода за наводнување и максималното подигање на вреќата за создавање на успор ќе биде 1.2м. Со самата изградба на преградата треба да се продолжи одводот на канализационата цевка ф 300 од домот на културата, низводно од преградата за сса 300м и атмосферската канализација ф 300 за сса 350м низводно од преградата.

-85-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

На следната слика е дадена местоположбата на оваа преграда.

Слика: Местоположба на преградата кај „Крушарски мост“ Оризари Во коритото на Оризарска Река, која тече низ Оризари, се предвидува изградба на преграда со гумена вреќа во делот на регулираното корито со кејски ѕидови, во самата населба. Преграда над мостот кај црквата Намената на овој зафат ќе биде со формирање на успор да се формира акумулација во речното корито поради естетски изглед на тој дел на населбата, како и за извршување на верските обреди на денот Водици на 21 Јануари секоја година. Преградата ќе се состои од бетонски дел со кој ќе се фиксира хоризонталната и вертикалната положба на речното корито со должина од 22,0м, гумена вреќа за создавање на подигнување на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м, слапиште со должина според хидрауличните пресметки и манипулативна шахта за управување со објектот. Претходно на преградното место, со минимум три дупнатини ќе се утврдат геотехничките и геомеханичките карактеристики на почвата за димензионирање на бетонскиот дел од зафатот. Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место што е изградено, ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето. На следната слика е дадена местоположбата на предложената локација за изградба на преграда со гумена вреќа во Оризари.

-86-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Предложена локација за изградба на преграда со гумена вреќа во Оризари Чешиново-Облешево На територијата на општината Чешиново-Облешево се предвидува изградба на преграда со гумена вреќа на реката Злетовска, пред вливот на реката Брегалница. Преградата ќе се состои од бетонски дел со кој ќе се фиксира хоризонталната и вертикалната положба на речното корито со должина од 15,0м, гумена вреќа за создавање на подигнување на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м, слапиште со должина според хидрауличните пресметки и манипулативна шахта за управување со објектот. Претходно на преградното место, со минимум три дупнатини ќе се утврдат геотехничките и геомеханичките карактеристики на почвата за димензионирање на бетонскиот дел од зафатот. Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место што е изградено, ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето. На следната слика е дадена местоположбата на предложената локација за изградба на преграда со гумена вреќа на реката Злетовска.

-87-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Кочани

Гумена преграда

Штип

Слика: Предложена локација за изградба на преграда со гумена вреќа на реката Злетовска Предмер и пресметка Во табелата што следува даден е предмер и пресметка за изведба на преграда со гумена вреќа за широчина од 40м и виснина на преливање од 1.5м. Оваа цена е направена со претпоставка за регулирано корито на местото на поставување на преградата и извршени геолошки истраги на предметната локација Табела: Предмер и пресметка за гумена преграда без регулација на коритото Р.б. Позиција Цена 1. Бетонски праг 5000000 2. Гумена преграда со елементи за прицврстување 12000000 3. Слапиште 11000000 4. Манипулативна шахта со доводно-одводна цевка 1500000 5. Рибна патека 1100000 6. Подготвителни работи загати 600000 Вкупно: 31200000 7. Непредвидени работи 20% 6240000 Вкупно: 37440000 8. ДДВ 18% 6739200 Се вкупно: 44179200 *Цената е даена во денари (1 Евро= 61.5 денари)

-88-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Преглед на активности поврзани со санација и изведба на прегради со гумени вреќи Во следната табела даден е преглед на приоритетните активности за санација на постојните прегради со гумена вреќа и изградба на нови по течението на реката Брегалница и нејзините притоки. Се претпоставува дека кориото е регулирано на местото на изведба на самата преграда. Табела: Преглед на приоритетни активности за санација и изведба на нови прегради со гумена вреќа во сливот на реката Брегалница Р.б Име на Име на Вид на активност Цена на чинење профилот водотекот (Eura) 1

Делчево

Брегалница

2 3

Чифлик Долни Балван

Брегалница Брегалница

Кочани, кај судот

Кочанска

Кочанска, кај Крушарски мост

Кочанска

Оризари, кај црквата

Оризарска

ЧешиновоОблешево, пред влив на реката Злетовска Штип, бања Кежовица

Злетовска

Штип, пред вливот на реката Отиња Штип, Пред мостот „Гоце Делчев“ (кај автобуска станица,) Штип, под населба Баби

Брегалница

8 9 10

11 12

Штип, под населба Балканска

Брегалница

Брегалница Брегалница

Поправка на гумената вреќа и слапиштето Поправка на слапиштето Поправка на гумената вреќа, слапиштето и коритото, низводно во должина од цца 200 м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 80 цм Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 120 цм Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 120 цм Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 120 цм

20 000 40 000 250 000 400 0000 400 000 400 000 400 000

Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150 цм и широчина 36 м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150 цм и широчина 36 м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150 цм и широчина 36 м

700 000

Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150 цм и широчина 36 м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150 цм и широчина 36 м

700 000

-89-

700 000 700 000

700 000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Регулација на реката Брегалница и притоките во сливот Општо Реката Брегалница извира во шумскиот предел на Малешевските Планини. Вкупната должина на реката Брегалница е 225км. По течението на реката Брегалница е изградена една вештачка акумулација, „Калиманци“, кај Македонска Каменица. Акумулацијата „Калиманци“ има големо влијание врз протокот на вода низ коритото на реката Брегалница низводно од акумулацијата, како на максималниот така и на средниот и минималниот проток. Пред изградбата на браната „Калиманци“ големите води предизвикуваа многу чести промени на коритото на реката Брегалница, како во хоризонтален така и во вертикален смисол. По изградбата на браната „Калиманци“, режимот на водите е значително изменет, пред сè големината на протокот на максималните води и карактеристичните мали води. Од друга страна, за уредување на коритото многу малку е направено. Како резултат на промената на режимот на водите, коритото е подложено на нови промени, пред сè поради: -зарастување на вегетацијата, карактеристично за речните корита(врби, диви тополи, евла и слично); -влијанието на човекот. Овој вид на влијание врз промените на коритото, изразено е на неколку начини: промени предизвикани од несовесно користење на нананосот од коритото и бреговите, промени од користење на водата за наводнување што е резултат на примитивно зафаќање на водата, промени поради узурпација на непосредното земјиште. Широчината на коритото на потегот низводно од браната „Калиманци“ е доста променливо и изнесува од 30м до 120м. Природниот пад на коритото(падот настанат поради разни влијанија) е доста променлив, при што просечниот пад е околу 1.75 промили. Сегашна состојба со регулацијата во сливот на реката Брегалница Река Брегалница Природните услови, како климата, релјефот и геолошкиот состав овозможиле во овој регион да се формираат повеќе површински водени текови, реки, потоци, извори. Најголема река е Брегалница. Првото населено место низ кое поминува реката Брегалница е градот Берово. Во централното градско подрачје на Берово, коритото на Брегалница е регулирано во должина од сса 950м. Широчина на корито во дното е 13м, а наклонот на косините е 1:1. По вливот на Пехчевска Река, Брегалница навлегува во Пијанечката Котлина од југ, преку Разловечката Клисура тече на север до Делчево, а потоа врти на запад и преку долгата клисура од село Очипале до село Истибања, навлегува во Кочанско Поле. Поголема десна притока на реката Брегалница, по чија должина продолжува Котлината Пијанец, е реката Желевица, а најголема притока е Каменичка Река. Таа ги собира водите од највисоките врвови на Осоговските Планини и освен за наводнување е искористена за флотација на рудата во Рудникот “Саса”. Корито на реката Брегалница во централното градско подрачје на Делчево е исто така регулирано. На следните слики е прикажано регулираното корито на реката Брегалница низ градовите Берово и Делчево.

-90-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Регулирано корито на реката Брегалница во Берово

Слика: Регулирано корито на реката Брегалница во Делчево

-91-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

После Истибања, Брегалница навлегува во Кочанско Поле. Од нејзините води се наводнува голем дел од котлината.

Слика: Корито на р. Брегалница непосредно после преградата кај село Долни Балван

Следен поголем град во долниот тек низ кој поминува реката Брегалница е градот Штип. Иако градот Штип е најголем град во овој регион и претставува центар на Источниот плански регион, коритото на реката Брегалница низ градот Штип не е регулирано. На следните слики е даден изгледот на нерегулираното корито на реката Брегалница низ Штип.

Слика: Панорамски поглед на нерегулирано корито на реката Брегалница кај Штип

Слика: Панорамски поглед на нерегулирано корито на реката Брегалница на вливот на реката Отиња

-92-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Нерегулирано корито на реката Брегалница кај Штип На сликата што следува даден е подолжниот профил на реката Брегалница од мостот на патот за Струмица до Карбинци. Се гледа дека тој е доста нерамномерен со многу вдлабнатини и испакнувања, како последица на различните фактори кои влијаат на тоа. Просечниот пад на оваа делница изнесува 1,75 промили. Исто така и широчината на коритото на оваа делница е доста променлива. Nadol`en profil na reka Bregalnica-postojna korito 285.00

265.00

Kamen most

Most Goce Del~ev

270.00

Cevka od glaven kolektor

275.00

Most kaj bawa Ke`ovica

Nadmorska visina (mnm)

280.00

260.00

255.00

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

Слика: Надолжен профил на коритото, постојна состојба Вредности на минималните, максималните и средните годишни протекувања за периодот 1961-2003 година на реката Брегалница на профилот Штип се: Qmin=2.32 m3/s, Qsred.=11.15 m3/s, Qmax= 34.87m3/s. Во понатамошниот тек, реката Брегалница продолжува со нерегулирано корито се до влевањето во реката Вардар, кај селото Убого.

-93-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Притоки на реката Брегалница Во реката Брегалница се влеваат и поголем број на притоки на кои, на местата каде што поминуваат низ поголемите населби, извршена е регулација на коритата на истите. На следната слика е прикажана регулацијата на реката Пехчевска, низ градот Пехчево.

Слика: Регулирано корито на реката Пехчевска во Пехчево

На следните слики е прикажана регулацијата на реката Каменичка, низ градот Македонска Каменица. Регулација на оваа река е завршена во поголемиот дел, започнувајќи од над Македонска Каменица, па се до влевањето во акумулацијата „Калиманци“. Преставува пример за добро регулирано корито.

Слика: Регулирано корито на реката Каменичка низводно од мостот на патот Кочани-Берово

-94-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Регулирано корито на реката Каменичка возоводно од мостот на патот Кочани-Берово

Други притоки на реката Брегалница кои се делумно регулирани низ населените места се коритото на реката Виничка и Градечка низ градот Виница, корито на реката Кочанска низ градот Кочани, корито на реката Тркањска низ село Тркања, корито на реката Оризарска низ Оризари, корито на реката Отиња низ Штип. Кочанска Река извира од јужната страна на Лопенско било на Осогово, во месноста Ретки Буки, на надморска височина од 1.630 метри. Во реката Брегалница се влева кај селото Чифлик на надморска височина од 295 метри. Реката има развиено извориште со широка долина која до Кочани е клисуреста, а потоа до влевањето тече како рамничарска река. Вкупната должина на Кочанска Река изнесува 34 километри. Во планинскиот дел прима поголем број притоки, како што се Лопенската, Рамнобрдската и Мала Река. Сите тие доаѓаат од десната страна, па поради тоа Кочанска Река има разгранета, но асиметрична хидрографска мрежа. Највисок водостој реката има во текот на април и мај, кога се топи снегот од високите планински врвови, а најнизок во јули и август, кога врнежите се минимални, а испарувањето поради високите температури на воздухот е големо. Реката има доста голем пад(39,3%) што овозможило во нејзиното корито кај селото Долно Гратче да се изгради вештачка акумулација, која според селото го добила името Гратче. Коритото на реката Кочанска во Кочани е регулирано и е прикажано на следната слика.

-95-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Регулирано корито на реката Кочанска во Кочани

Зрновска Река се наоѓа во источниот дел на Македонија, во атарот на општина Зрновци и е лева притока на реката Брегалница. Реката извира под врвот Козобран, во месноста Бачалија, на Плачковица, на надморска височина од 1.420м. Сливното подрачје на Зрновска Река изнесува 70км², а должината 24км. Површината на сливното подрачје е 70км2. Нејзиниот релативен пад изнесува 47,6%. Од извориштето тече кон запад под името Улмија, а потоа свртува кон север и е позната како Зрновска. До селото Зрновци реката е планинска со клисуреста долина, а потоа низ полето, до влевањето, тече како рамничарска река. Се влева непосредно до патот КочаниЗрновци, на надморска височина од 325 метри. Од реката се наводнуваат околу 250 хектари пченка, праз и други земјоделски култури. На реката Зрновка има изградено хидроцентрала, што во голема мера го изменила природниот водотек на реката и животните услови во неа. На следната слика е прикажано коритото на реката Зрновска низ Зрновци

-96-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Корито на реката Зрновка во Зрновци

Злетовска Река е еден од поголемите водотеци во источниот дел од Македонија. Извира од Осоговските Планини. Изворишниот дел на реката има карактеристики на прашума, а изворот се наоѓа на надморска височина од 1.718 метри. Сливното подрачје на реката е 218,72км2, а должината на реката е 32,8км. Речното корито во поголемиот дел е всечено во кристалести карпи и вулканити, а тоа е најизразено кај селото Мушково, каде има повеќе брзаци и два поголеми водопада. Од изворот до селото Злетово реката има голем пад(просечно околу 42%), длабока долина и голем хидроенергетски потенцијал. Затоа, во рамките на регионалниот повеќенаменски хидросистем “Злетовица“, предвидено е овде да се изградат три хидроцентрали. Во моментов, пред крај е изградбата на браната “Кнежево“, во близина на селото Кнежево, Кратовско, која има височина од 70 метри и капацитет од 23 милиони м3 вода. Се предвидува од браната со вода за пиење да се снабдуваат неколку општини во североисточниот дел на државата. Злетовска Река има 35 поголеми и помали притоки, од кои најголема е Венечка Река. Просечниот измерен проток на Злетовска Река изнесува 2,64м3/сек. Таа се влева во Брегалница во близина на селото Уларци.

-97-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Корито на реката Злетовска пред влевањето во реката Брегалница

Река Отиња е лева притока на реката Брегалница. Извира од местото наречено Чапровка. Поминува низ градот Штип каде има изградено широко корито(канал) за заштита од пороите, т.е. од големите води кои надоаѓаат по пролетните и летните обилни дождови. Се влева во реката Брегалница под Исарот кај Ново Село, непосредно до градот Штип. На следната слика е дадено регулираното корито на реката Отиња во Штип.

Слика: Регулирано корито на реката Отиња низ Штип

-98-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Можности за регулација на реката Брегалница и притоките во сливот Делниците каде што треба да се изврши регулација на реката Брегалница е дефинирана со водостопанската основа. На следната слика се дадени делниците од реката Брегалница и нејзините притоки, кај кои е можно да се изврши регулација согласно со водостопанската основа на Република Македонија. Тоа се делници во градските средини и на места каде што нема предвидено изградба на акумулации.

2 1-Брегалница 2-Лакавица 3-Осојница 4-Злетовска 5-Оризарска 6-Кочанска 7-Пехчевска

Слика: Можни делници за регулација Од претходниот преглед на регулација се гледа дека главно во сите градови, освен во градот Штип, по текот на реката Брегалница и нејзините притоки е извршена регулација. Поради тоа, како приоритет се наметнува регулацијата на реката Брегалница низ градот Штип, кој претставува поголем зафат како од материјален така и од временски карактер, како и продолжување на веќе изведените регулации во останатите градови каде што тоа веќе е направено. Како критични делници се јавуваат и делот на реката Брегалница од село Истибање до Штип, каде и покрај изградените акумулации поради рамничарскиот карактер на текот, повторно има поплавување на земјоделските површини и земјоделските култури. Уште во 1959 година е изработен Идеен проект за регулација на реката Брегалница со насипи, но поради обемноста и големата цена досега не е изведен. Исто така со земјени насипи треба да се изведе регулација и на реките Кочанска и Трканска река, од изградените регулации во населените места до вливот во реката Брегалница. На подрачјето на општина Виница има неколку притоки на реката Брегалница. Поголема лева притока е реката Осојница, со своите притоки Брбушница, Блатешница, Пекланска Река, Сушица, Виничка Река, Воден. Должината на реката Осојница е цца 50км. Реката Осојница е нерегулирана и поради тоа често се излева и прави штети по должина на својот тек, одронувајќи го крајбрежието. Комплетната регулација на Осојница треба да се третира како целина, и од економски аспект, имајки ја во предвид нејзината големина и должина, преставува поголема инвестиција. Друга лева притока на реката Брегалница е реката Градечка. Должината на ова река е цца 20км. Реката извира од највисокиот врв Лисец на планината Плачковица, со 1754 надморска висина. Поради големиот пад водата има голема брзина и заедно со Лесковска Река прават штети по својот тек и тоа најмногу во долните текови. -99-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Во овој регион десна притока на реката Брегалница е Истибански Дол(Пороен Дол), кој поминува низ селото Истибања. Должината на Истибански Дол(Пороен Дол) е сса 5км, но поради големиот пад и непошумениот терен има голема ерозија и носи голем нанос. На следната карта е дадена местоположбата на наведените водотеци.

Слика: Местоположба на реките Осојница, Градечка и Пороен Дол Во следниот текст главно ќе биде посветено внимание на можноста од регулација на реката Брегалница покрај Штип, како и за доуредување на одредени градски делници на водотеците во регионот, а за останатите регулации пред сè помеѓу село Истибања и Штип, како и за регулација на река Осојница, треба да се размислува како целина и истите преставуваат зафати кои бараат поголеми финансии. Регулација на Брегалница низ градот Штип Регулацијата на коритото на реката Брегалница крај Штип треба да започне од мостот на патот за Струмица, а завршува кај Карбинци, за што веќе постои изработен Идеен проект. Должината на овој дел е околу 19.5км. За што поцелосно и посоодветно вклопување на регулираното корито во рамките на постоечката широчина на коритото, трасата е повлечена со потребен број на кривини и правци, а се вклопени и постоечките мостови. Природниот пад на коритото, како и широчината на коритото на делницата која е предвидена да се регулира е доста променлива. Просечниот пад на оваа делница изнесува 1,75‰. Проектираниот надолжен пад на коритото е 1‰ кој се смета дека најсоодветен за да се подобри режимот на течење.

-100-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Поради намалување на падот на дното на регулираното корито во однос на просечниот природен пад и поради овозможување на зафаќање на вода за наводнување и потхранување на подземјето, се предвидуваат каскади на целиот потег на регулацијата. Попречниот пресек на регулираното корито е определен, така што ќе обезбеди несметан проток на големата вода која е пресметана по повеќе методи, но како најсоодветна се смета вредноста добиена со распределба по Гумбел. Големата вода на реката Брегалница на профилот Штип, со веројатност на појава 0,995 или еднаш на 200 години по Гумбел, изнесува 458,02м2/с и е пресметана на низа од 40 години. Меродавната голема вода е показател од кој зависи големината на заштитните објекти и е во директна врска со економските показатели. Поголем заштитен објект значи повеќе средства, а помал ризик од штети и обратно. Во вонградската делница е усвоен едностран трапезен профил, а во градската делница е избран двоен регулационен профил, со тоа што на еден дел(околу Камениот мост), горниот дел е уште повеќе проширен поради овозможување и поставување на разни содржини за културно-забавен живот. На следната слика е даден подолжен профил на регулираното корито со означени делови на градскиот дел и вонградските делови. Nadol`en profil na reka Bregalnica-regulirano korito 290.00

270.00 265.00

19+458

Vongradska delnica 7+933

6+108

Gradska delnica

Kamen most

275.00

Most Goce Del~ev

Most kaj bawa Ke`ovica

280.00

Cevka od glaven kolektor

Vongradska delnica 0+000

Nadmorska visina (mnm)

285.00

260.00 255.00

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

Слика: Надолжен профил со поделба по тип на делници Изведбата на регулацијата поради големата должина би требало да се подели во две фази, со тоа што првата фаза би го опфатила градскиот дел, а втората фаза регулирање на вонградските делови. На следната слика е даден надолжен профил со означени делови за изведба во првата и втората фаза.

-101-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Nadol`en profil na reka Bregalnica-regulirano korito 290.00

270.00 265.00

19+458

Vongradska delnica 7+933

Gradska delnica

Kamen most

275.00

Most Goce Del~ev 6+108

Most kaj bawa Ke`ovica

280.00

Cevka od glaven kolektor

Vongradska delnica 0+000

Nadmorska visina (mnm)

285.00

260.00 255.00 2 faza

1 faza

2 faza

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

Слика: Надолжен профил со поделба по тип на делници и фази на градба Карактеристични попречни пресеци

Слика: Попречен пресек на коритото на реката Брегалница кај Штип(градски дел) Р=1:100/200

-102-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слики: Изглед на регулиран дел од корито на реката Брегалница крај Штип во градскиот дел

Слика: Попречен пресек на коритото на реката Брегалница кај Штип(вонградски дел) Р=1:100/200

-103-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Слика: Изглед на регулиран дел од корито на реката Брегалница крај Штип надвор од градскиот дел

-104-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Изгледи на регулираното корито

Слика: Изглед на регулиран дел од корито на реката Брегалница крај Штип во градскиот дел гледано од мостот „Гоце Делчев“ кон Камениот мост

Слика: Изглед на регулиран дел од корито на реката Брегалница крај Штип во градскиот дел гледано од Камениот мост кон мостот „Гоце Делчев“

-105-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Предмер и пресметка -Вонградска делница(од км 0+000 до км 6+108,69 и од км 7+933,19 до км19+458,45) Позиција Цена (Евра) Претходни работи(обележување, сечење на вегетација) 200000 Земјени работи(ископ, изработка на насипи) 3700000 Објекти(каскади, појасни прагови, влевање на притоки) 3700000 Вкупно: 7600000 -Градска делница(од км 6+108,69 до км 7+933,19) Позиција Цена (Евра) Предходни работи(обележување, сечење на вегетација) 50000 Земјени работи(ископ, изработка на насипи) 450000 Објекти каскади, појасни прагови, кејски ѕидови 7400000 Вкупно: 7900000 Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Делчево Во Делчево е регулирано дел од коритото на реката Брегалница. Во план е продолжување на регулација на коритото во должина од сса 1,5км низ градскиот дел, која се проценува на околу 750 000 Евра. Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Берово Во Берово е потребно продолжување на реката Брегалница узводно и низводно од веќе регулираното корито во должина од сса 2х300м, со ист попречен пресек како постојниот. Цената на оваа активност се проценува на околу 500 000 Евра. Регулација на реката Панчаревска во Општина Пехчево Во општина Пехчево постои изготвен проект за регулација на реката Панчаревска по целата должина, при што се предвидува само формирање на коритото со минимални зафати во коритото, пошумување и стабилизација со габиони. Цената на овој зафат се проценува на 600 000 Евра.

Слика: Попречен пресек на ново проектирано корито на реката Панчаревска од км 0+48 до км 21+58

Слика: Попречен пресек на ново проектирано корито на реката Панчаревска од км 21+58 до км 42+90

-106-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Регулација на реката Градечка и Виничка во општина Виница Поради комплетно спречување на негативните последици од реката Градечка, изработен е Проект за регулација на истата. Според овој Проект, попречниот профил на регулираното корито треба да е со трапезен попречен пресек, со широчина на дното од 10м, длабочина од 1.5м, наклон на косините на каналот 1:1.5 и подолжен наклон од 1.0 %. Ваквиот пресек треба да овозможи протек на вода од 50м3/с, што претставува 20 годишна вода. На следната слика е даден попречен пресек на регулираното корито на реката Градечка. Ваква регулација е веќе изведена од пресекот со левиот магистрален канал од системот за наводнување-Брегалница, до вливот на реката Градечка во Брегалница, но истото регулирано корито треба да се одржува(да се чисти од вегетација, да се одржуваат косините и слично). Коритото на реката Градечка низ градскиот дел на Виница е делимично регулирано со кејски ѕидови, но ваквата регулација за подобра заштита на градското подрачје на Виница треба да се продолжи до пресекот со левиот магистрален канал од системот за наводнување Брегалница. Овие активности се проценуваат на околу 300 000 Евра.

Слика: Карактеристичен попречен пресек на Река Градечка Поради спречување на негативните последици од реката Виничка, изработен е Проект за регулација на реката Виничка. Според овој Проект, попречниот профил на регулираното корито треба да е со трапезен попречен пресек, со широчина на дното од 6м, длабочина од 1.1м, наклон на косините на каналот 1:1.5 и подолжен наклон од 0,7%. Ваквиот пресек треба да овозможи протек на вода од 17м3/с, што преставува 20-годишна вода. На следната слика е даден попречен пресек на регулираното корито на реката Виничка. Ваквиот профил веќе е изведен од завршетокот на градскиот дел до вливот во Брегалница. Виничка Река низ градскиот дел е регулирана со кејски бетонски ѕидови. Поради проширувањето на градот и на урбанизираните подрачја, потребно е продолжување на регулацијата на реката Виничка со кејски ѕидови низводно од веќе изведената регулација на реката во градски дел, во должина од сса 300м. Оваа работа се проценува на 600 000 Евра.

Слика: Карактеристичен попречен пресек на реката Виничка

-107-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Регулација на реката Злетовска во Општина Чешиново-Облешево Потребна е регулација на реката Злетовска од влевањето во Брегалница кон селото Уларци, во должина од сса 2500м. Поради тоа, претходно треба да се изработи техничка документација, а потоа да се изведе самата регулација. Цените на овие активности се проценуваат на 1 300 000 Евра. Регулација на река Зрновка во Општина Зрновци Потребна е регулација на реката Зрновка во Зрновци во должина од 800м, за што веќе постои изготвен проект. Цената на ова активност се проценува на 300 000 Евра.

Слика: Карактеристичен попречен пресек наново проектирано корито на реката Зрновка воЗрновци Санација на корито на реката Брегалница низводно од преградата кај село Долни Балван, Општина Карбинци Потребна е регулација на реката Брегалница низводно од преградата со гумена вреќа кај селото Долни Балван, општина Карбинци. На овој дел има неконтролирано поткопување на левиот брег од реката Брегалница, кое го загрозува левиот магистрален канал за наводнување. Поради тоа потребно е да се изведе регулација на реката низводно во должина од сса 200м. Цената на оваа активност се проценува на 150 000 Евра. Преглед на активности поврзани со регулација на реката Брегалница и водотеците во нејзиниот слив Во следната табела е даден преглед на предвидените активности за регулација на коритото на реката Брегалница и нејзините притоки. Табела: Преглед на предвидени активности за регулација на реката Брегалница и притоките во нејзиниот слив Р.б. Општина Река и активност Цена (Евра) 1 Штип Брегалница регулација 1 фаза 7 600 000 2 Штип Брегалница регулација 2 фаза 7 900 000 3 Делчево Брегалница-регулација 750 000 4 Берово Брегалница-регулација 500 000 5 Пехчево Панчаревска-регулација 600 000 6 Виница Градечка и Виничка регулација во градски делови 900 000 7 Чешиново- Злетовска-изработка на проект од вливање во 1 300 000 Облешево Брегалница до село Уларци со изведба 8 Зрновци Зрновка-регулација на коритото 300 000 9 Карбинци Брегалница-санација на коритото кај гумена 150 000 преграда во село Долни Балван

-108-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Можности за енергетско искористување на реката Брегалница и притоките во овој слив Во минатиот период до мај 2010 година, од страна на Министерството за економија, распишани се четири тендери за изградба на мали хидроцентрали во сливот на реката Брегалница. Во првиот тендер опфатени се три региони со локации за МХЕ: - Изворишен дел на Крива Река над Пехчево, три локации; - Во сливот на десните притоки на реката Брегалница и тоа: реката Косевица, реката Каменичка и Голема Река, четири локации; - Во сливот на реката Осојница како лева притока, две локации. Во следните Табели ќе бидат обележени сите предвидени локации за изградба на мали хидроелектрани во сливот на реката Брегалница, преку овие четири тендери. Во вториот тендер опфатени се два региони со локации за МХЕ: - Изворишен дел на Крива Река над Пехчево, три локации; - Во сливот на десната притока на реката Брегалница, реката Косевица, пред акумулацијата „Калиманци“, две локации. Во третиот тендер во сливот на реката Брегланица се опфатени вкупно четири МХЕ. Две од нив се лоцирани на реката Косевица, која е десна притока на реката Брегалница кај акумулацијата Калиманци, а другите две кај реката Ештеричка, која е лева притока на Злетовска река. Во четвртиот тендер во сливот на реката Брегалница се опфатени вкупно петнаесет МХЕ, од кои четиринаесет се на притоките на реката Брегалница: три на реката Зрновска, по две на реките Косевичка, Црвулевска и Ештеричка река, по една МХЕ на реките Козјачка, Требомирска, Мала Река, Зеленградска и Блатечка и една на самата река Брегалница во горниот тек. Табела: Предвидени МХЕ во сливот на реката Брегалница Ред. бр. 1 1 тендер

Идент. бр. 2

Водотек

Слив

Положба (кота) 5

Опис на местото

326

р.Љутачка

р.Брегалница

1260.00

р.Крива

р.Брегалница

1250.00

325

р.Брегалница

р.Вардар

1160.00

337

р.Косевичка

р.Брегалница

590.00

1км пред состав со р.Крива 1км пред состав со р.Љутачка Состав р.Крива и р.Љутачка По с.Косевица

327

338

р.Косевичка

р.Брегалница

1000.00

Над с.Косевица

339

р.Каменичка

р.Брегалница

1000.00

Под Тораница

360

р.Голема

р.Брегалница

730.00

Полаки

348

р.Брбушница

р.Осојница

850.00

2км над Рибник

350

р.Градечка

р.Осојница

900.00

Над с.Градец

326

р.Љутачка

р. Брегалница

1260.00

327

р. Крива

р. Брегалница

1250.00

325

р.Брегалница

р. Вардар

1160.00

337

р. Косевичка

р. Брегалница

590.00

1 км пред состав со р. Крива 1 км пред состав со р. Љутачка Состав р. Крива и р.Љутачка По село Косевица

338

р. Косевичка

р. Брегалница

1000.00

Над село Косевица

2 тендер

-109-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани) 3 тендер 1

337

р. Косевичка

р. Брегалница

850.00

338

р. Косевичка

р. Брегалница

700.00

372

р. Ештеричка

р. Злетовска

650.00

373

р. Ештеричка

р. Злетовска

800.00

361

Мала река

Кочанска

550

480

349

р. Блатечка

Осојница

950

750

371

р. Зеленградска

Злетовска

700

590

351

р. Зрновска

р. Брегалница

948

760

352

р. Зрновска

р. Брегалница

760

630

353

р. Зрновска

р. Брегалница

1050

950

328

р. Требомирска

р. Брегалница

1200

1100

329

р. Брегалница

р. Вардар

1100

1000

354

р. Црвулевска

р. Брегалница

775

675

355

р. Црвулевска

р. Брегалница

675

555

358

р.Козјачка

р. Брегалница

650

570

337

р. Косевичка

р. Брегалница

850

750

338

р. Косевичка

р. Брегалница

700

600

372

р. Ештеричка

р. Злетовска

650

530

373

р. Ештеричка

р. Злетовска

795

670

4 тендер

Слика: Предвидени локации за изградба на МХЕ во сливот на реката Брегалница

-110-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Оценка на влијанието на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница врз елементите на животната средина Подготвената нацрт-верзија на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница претставува плански документ за управување со водите на реката Брегалница и нејзините притоки, преку дефинирање на начинот на регулација, употреба и користење на водите, заштитата од штетни дејства на водите и нивно рационално и ефикасно користење. Земајќи го во предвид приодот и методологијата на изработка на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница преку градење на акумулации, гумени прегради, мини хидроцентрали и детаљноста на дефинирање на идните проекти кои треба да се реализираат како приоритетни проекти, како и националната законска регулатива која предвидува стратешки приод на оцена на влијанието на планскиот документ врз елементите на животната средина, ова поглавје од Студијата се фокусира на следното: ¾ Оценка на влијанието на Студијата врз животната средина која во себе содржи елементи на Стратегиска оценка на влијание на студии, планови и програми врз животната средина. ¾ Преелиминарна оценка на влијанието на предложените проектни решенија во облик на мини регулации, каскади или брани врз сите елементи на животната средина, со цел да се идентификуваат најчувствителните елементи. Стратегиската оценка на влијанието врз животната средина(СОЖС) дава поширока визија за заштита на елементите на животната средина при реализација на целите на планскиот документ, обезбедува рано вклучување на прашањата за животната средина во самиот процес на подготовка на планскиот документ и ги зема во предвид сите влијанија врз истата, нуди алтернативи кои треба со внимание да се разгледаат и предлага мерки за спречување, ублажување или компензирање на негативните влијанија на планскиот документ врз животната средина. Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница претставува плански документ кој предвидува: а)управување со водите на реката Брегалница и нејзините притоки преку дефинирање на начинот на нивна регулација; б)употреба и користење на водите од страна на опфатеното население од единаесет општини во Источниот плански регион; в)заштита од штетните дејства на водите; г)рационално и ефикасно користење на водите и д)одржлив развој на водените ресурси. Во исто време Студијата ги разгледува можностите за развој на туризам и екотуризам, користење на хидропотенцијалот како енергетски извор кој е обновлив и свртен кон животната средина, како и услови за користење на водата во земјоделството, за наводнување на посеви. Токму поради обемот и темите поврзани со одржливото користење на водите на реката Брегалница, потребен е стратешки приод во определувањето на влијанието на Студијата врз животната средина и врз здравјето на луѓето, со давање на предлог-мерки и индикатори кои треба да се следат во следната фаза на проектното ниво за секој приоритетен проект дефиниран во Студијата, кога ќе се обезбедат услови за финансирање и пред да започне неговата изградба. За секој приоритетен проект ќе треба да се започне постапка на Оценка на влијанието на проектот врз животната средина, согласно националната регулатива-

-111-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Законот за животна средина(Службен весник на РМ бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09) и соодветните подзаконски акти во кои е транспонирана ЕУ Директивата ЕУ 85/337/ЕЕЦ за оценка на влијанието на проектите врз животната средина со измените и дополнувањата ЕУ Директива 97/11/ЕЦ. Главна цел на Стратегиската оцекна на животната средина Главна цел на Стратегиската оценка на животната средина за Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница е навремено да се вклучат целите на заштита и унапредување на животната средина, дефинирани со националните, регионалните и локални стратешки документи во дефинираните цели на Студијата, и да се даде генерално видување за можните негативни и позитивни влијанија од реализација на целите на Студијата. Преку навременото вклучување на мерките за спречување, ублажување или компензирање на негативните ефекти од планските решенија врз животната средина, идентификација на соодветни индикатори преку кои ќе се следи спроведувањето на предложените мерки, ќе се овозможи одржлив развој на заедницата на локално(за секоја од општините вклучени во Студијата), регионално(целиот Источен плански регион), национално и глобално ниво. Сегашни проблеми со елементите на животната средина во планскиот опфат Проблемите со животната средина во Источниот плански регион и предметниот опфат се идентификувани преку анализа на постоечката состојба со животната средина во сите единаесет општини кои ги опфаќа регионот, земајќи ги во предвид стратешките плански документи на сите опфатени општини. Се очекува елементите на животна средина кои се најзагрозени од загадување, уништување и истребување, во една општина да претставуваат и најчувствителни елементи при реализирање на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница. Овие најчувствителни елементи претставуваат и обем на анализа на влијанието на целите на Студијата врз секој од нив. Најчувствителни елементи на животната средина во целиот регион се: а)вода(водоснабдување, канализациона мрежа, атмосферска канализација, прочистување на отпадните води, наводнување, загуби на вода и др.); б)воздух(единствено во поголемите градски населби во зимскиот период поради користењето на огревно дрво); в)управувањето со комуналниот цврст отпад, но и сите други видови на отпад; г)почва и појава на ерозија и губиток на обработлива површина; д)климатските промени(но во мала мерка), како резултат на несоодветното управување со отпадот и емисиите од земјоделството; ѓ)населението(земајќи ги во предвид потребите за социјално-економски развој на заедницата); е)човековото здравје (директното и индиректно влијание на загадувањето на медиумите врз здравјето на луѓето) и материјалните добра (бесправни градби, уништување на посевите, дворовите и куќите за време на поплави). Консултантите ги анализираа клучните проблеми во секоја општина поединечно, ги синтетизираа заедничките клучни проблеми по елемент на животната средина и ги издвоија клучните еколошки проблеми во општините во регионот кои се прикажани во следната Табела. Идентификувана е релевантноста на клучните проблеми за предметниот опфат имајќи ги во предвид и локацијата и целите на Студијата.

-112-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Табела : Главни сегашни проблеми со елементите на животната средина во предметниот опфат Елементи на Стратегиска оценка на животната средина

Проблем

Нерегулирани речни корита и излевање на реките: Градечка(Виница), Спанчевска Река и Банска Река(Чешиново–Облешево), Кочанска, Оризарска и Трканска(Кочани), Злетовска(Карбинци), р.Злетовица и р.Киселица(Пробиштип), р.Брегалница, р.Отиња и Крива Лакавица(Штип) Директно испуштање на комуналните отпадни води во речните корита

Вода

Релевантно за целите на Студијата и предметниот опфат Х Х

Непостоење на атмосферска канализација(Виница, Берово, Карбинци, Македонска Каменица, Пехчево, Зрновци)

Непостоење на канализациона мрежа особено во селски населби

Непостоење на акумулација за водоснабдување и наводнување(на р. Лошана) Делчево, Пехчево.

Непостоење на пречистителна станица за отпадни води од индустриските капацитети и за комуналните води(Виница, Берово, Чешиново–Облешево, Делчево, Карбинци, Македонска Каменица, Пехчево, Пробиштип, Штип) Снабдување со вода Реконструкција на постоечкиот водовод: во Берово, Делчево, Македонска Каменица, Пехчево, Штип Изградба на нов онаму каде недостасува: Чешиново–Облешево, Карбинци Неизградена брана „Речани“ на Бела Река(Кочани)

Непостоење на мониторинг на квалитетот на водите во градовите и населбите

Непостоење на механизам за заштита од неконтролирана експлоатација на песок, чакал и камен од речните корита

Х Х

Неискористеност на топлите геотермални води(с.Бања–Чешиново) Воздух

Непостоење на мониторинг станици за следење на квалитетот на воздухот во Општините(Берово, Виница, Делчево, Зрновци, Карбинци, Македонска Каменица, Пехчево, Пробиштип, Чешиново–Облешево) Зголемено присуство на прашина во воздухот од јаловината во околината на рудникот Саса(Македонска Каменица) Загадување на почвата од неконтролирана употреба на хемиски заштитни средства

Почва

Загадување на водата која се користи за наводнување со отпадни води и директено загадување на почвата Ерозија на почвата(Делчево, Македонска Каменица)

Отпад

Не селектирање на отпадот(комунален/индустриски опасен и опасен отпад) Не постоење на регионална депонија за комунален и неопасен индустриски отпад

-113-

Х Х Х Х

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани) Елементи на Стратегиска оценка на животната средина

Проблем

Релевантно за целите на Студијата и предметниот опфат

Постоење на диви депонии покрај реките и патиштата

Постоечките градски депонии не ги исполнуваат стандардите согласно законските барања(Виница, Берово, Делчево, Македонска Каменица, Пробиштип, Штип) Не е подготвен План и програма за управување со отпадот за Источниот плански регион

Нерешен проблемот со депонирање на отпадот, вклучувајќи ги и селата

Отстранување на дивите депонии на нови површини под несоодветни услови

Непочитување на забраните за лов на загрозени видови(срна и орел) Неконтролирано сечење на шумите Биодиверзитет

Уништување на полезаштитни појаси

(растителен и

Заштита на растителниот вид дабово стебло " Quercus pubescens"(Кочани)

животински)

Сушење на белиот бор, црниот бор и дабот како ендемични видови во Македонија(Берово) Заштита на ендемични желки во просторот на езерото над Петрашевец(Делчево)

Население Човеково здравје Климатски

Низок животен стандард и миграција на населението

Намалување на работно способно население поради затворање на индустриски капацитети

Непостоење на континуирано следење на влијанието на загадувањето на животната средина врз здравјето на луѓето

Користење на огревно дрво како извор за затоплување и готвење

фактори

Некористење на обновливи извори на енергија

Културно

Недоволно истражени археолошки локалитети

богатство

Недоволна заштита на природно и културното наследство

Пејзаж Материјални добра

Деградациони процеси(нарушување на природниот амбиент и квалитативните фактори на животната средина, вода, воздух, земјиште при експлоатација на природни ресурси ) Постоење на бесправни градби Недоволна заштита на експлоатација на минерални рудните ресурси и термоминералниот хидропотенцијал

-114-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Веројатни значајни влијанија на Студијата врз животната средина Со цел да се идентификуваат позитивните и негативните влијанија на исполнувањето на целите на Студијата во однос на целите на стратегиска оценка на животната средина во регионот, извршени се анализи на веројатните влијанија врз медиумите на животна средина. Влијание врз населението Со реализација на целите на Студијата за можна регулација на реката Брегалница се очекуваат долгорочни, позитивни и многу значајни влијанија врз населението од регионот. Навременото континуирано водоснабдување ќе овозможи квалитетно, ефикасно и безбедно снабдување на поголем број жители од регионот со вода за пиење која ги задоволува стандардите, со што диретни ефектки ќе има кон подобрување на здравјето и намалување на бројот на заболувања кои се пренесуваат преку водата, подобрување на квалитетот и поедноставен начин на живеење. Дирекнто влијание ќе има и преку континуираното задоволување на потребите на индустријата со технолошка вода за процесите и квалитетна безбедна вода за земјоделството, туризмот и другите економски гранки(на пример рибарството). Осовременувањето на постоечките и изградбата на нови системи за наводнување, како и употребата на нови современи техники за наводнување, ќе обезбедат доволни количества на ефикасно искористена вода до земјоделските површини, поголеми приноси и континуирано снабдување со квалитетни земјоделски производи на националниот и извозен пазар, зголемување на уделот на обработливи земјоделски површини во вкупната земјоделска површина, отворање на нови работни места, сигурност кај земјоделците да продолжат со истите земјоделски култури или да заменат одредени земјоделски култури со поекономски исплатливи култури, кои можеби бараат повеќе наводнување. Индиректни влијанија ќе се почувствуваат преку обезбедување на пониска цена на храната и зголемен удел на земјоделството во националниот БДП. Во исто време преку развојот на земјоделството се очекува и економско зајакнување на други услужни дејности околу земјоделството(трговија, маркетинг, пакување, транспорт, складирање, лаборатории и институти и консултантски услуги). Некои планирани решенија имаат директно влијание на развојот на туризмот, алтернативниот туризам и рекреацијата во овој прекрасен и живописен крај. Изградбата на мини акумулациите исто така ќе ги намалат сегашните осцилации на појавување на поплави и суши во регионот, кои се јавуваат и предизвикуваат големи штети на домаќинствата(поплавени куќи, дворови, уништен добиток, потреба од финансиски средства за реконструкција и време), на индивидуалните земјоделци и на земјоделството како стопанска гранка во целина. Автоматски се појавува недостаток на земјоделски култури и расте цената на храната, со што директно се влијае врз слабата економска моќ на населението. За време на регулирањето на реката Брегалница и нејзините притоки, како и за време на изградбата на акумулации, брани и гумени прегради, ќе се овозможи отворање на привремени работни места за време на изградбата, а постојани за време на нивното функционирање и одржување. Истовремено, привлекувањето на инвеститори во подолг временски период кои овие објекти може да ги развијат во туристички и спортскорекреативни центри, ќе доведе до подобрување на нивото на животен стандард, што ќе резултира со намалување на миграцијата село–град на младите луѓе од регионот. Се очекува големо значајно влијание и врз зајакнување на локалната самоуправа која преку редовно собирање на даноци ќе овозможи поквалитетен социјален, образовен и културен живот на жителите во општината. -115-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Влијание врз човековото здравје Една од намените на некои од предвидените акумулации е обезбедување на вода за пиење на голем број жители опфатени во регионот, каде во моментов има недостаток на квалитетна вода за пиење и несигурност со нејзино снабдување. Водата која ќе се користи за водоснабување на домаќинствата претходно ќе подлежи на третман за прочистување и постојани контроли на физичко-хемиска и бактериолошка исправност на водата, во фабрики за вода, што секако ќе има директно влијание врз здравјето на населението и ќе го подобри квалитетот на живот. Во прилог на заштитата на животната средина и човековото здравје се и предвидените активности за пошумување на околината на водотеците и акумулациите, како и изградба на терени за рекреација и спорт. Во однос на човековото здравје на населението во регионот, не се очекуваат значителни негативни влијанија поради видот и природата на развојните проекти(изградбата на акумулации, брани и гумени прегради), кои генерално гледано не спаѓаат во групата на големи и директни загадувачи на животната средина и човековото здравје, освен во фазата на изградба, кога се очекуваат незначителни, краткотрајни директни влијанија врз здравјето на луѓето(бучава, вибрации, емисии во воздухот од возилата, прашина итн.). Изградбата на акумулации, брани и гумени прегради, ќе резултира со зголемување на сообраќајот во близина на локацијата поради градежните работи, односно привремено присуство на градежната механизација и транспортните возила за превоз на работници и градежни материјали. Тоа ќе предизвика зголемување на количината на прашина и издувни гасови од возилата во воздухот, а со тоа и проблеми со органите за дишење кај населението, особено во населените места каде ќе има вакви активности. Извори на бучава ќе бидат превозните средства за транспорт на работниците во и надвор од предметниот опфат, како и механизацијата потребна во процесот на градба. Бучавата ќе биде зголемена во фазата на имплементација на планираните активности за изградбата на акумулации, брани, гумени прегради и регулирање на реките. За време на градежните активности за регулација на реките, особено низ населените места, треба да се обрне внимание да не се надминат дозволените нивоа на бучава за населено место и да се преземат сите мерки за заштита од бучава. Влијание врз квалитетот на воздухот Со имплементација на целите на Студијата, не се очекуваат значителни, долгорочни негативни влијанија врз квалитетот на амбиентниот воздух, особено поради видот и природата на основната дејност на објектите кои се планираат во предметниот опфат (водоснабдување и наводнување). Главните влијанија на проектните активности врз квалитетот на воздухот се очекуваат за време на градбата, односно изведбата на земјени и бетонски работи за поставувањата на темелите и конструкциите на објектите. Се очекува појава на прашина како фугитивна емисија на најситните честички на земјата, песок при изградба на новите пристапни патишта, дооформувањето на постоечките патишта како и при расчистување на теренот и експлоатација на материјали за изградба на браните, акумулациите, преградите и регулацијата на реките, која може да има негативно влијание врз околината, односно да предизвика иритирање на дишните органи и проблеми при дишењето на населението. Појавата на емисиите на согорувачките супстанции и негативното влијание се со краток интензитет, на локално ниво и преку дистрибуција на загадувачките супстанции дејствува на квалитетот на воздухот во подрачјето. Се очекува зголемена фреквенција на возила за дотур на градежни материјали и транспорт на работна сила во и надвор од предметниот опфат, како краткотраен и кумулативен процес. Не е исклучена и појавата -116-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

на емисии на штетни гасовити материи од евентуално создадените диви депонии на цврст комунален отпад, градежен отпад и опасен отпад покрај градилиштата. Можноста за користење на водата во акумулациите и водотеците, како обновлив извор за производство на енергија од мали хидроцентрали, придонесува за долгорочно подобрување на квалитетот на воздухот и промоција на обновливите извори на енергија со кои располага Република Македонија. Но бидејќи се работи за многу мали капацитети на планираните хидроцентрали(Пониква, Бела Вода, Репница, Добрава и Плашинци), од вкупно 13,75kW, значењето на обновливите извори на енергија е минимален, како удел во вкупното производство. Влијание врз квантитетот и квалитетот на водите Со имплементација на целите на Студијата кои пред сè значат управување со водите на сливот на реката Брегалница се очекуваат многу значајни, долгорочни, позитивни сунергетски влијанија врз квантитетот и квалитетот на водите, како и придобивки за локалното население од рационално користење на водите за водоснабдување, наводнување и добивање на електрична енергија. Се очекува ефикасна редистрибуција на водата по простор и време со што ќе се обезбеди вода и во сушните летни периоди, а ќе се намалат поплавите. Поголемото количество на вода ќе обезбеди и зголемен капацитет на воденото тело за самопрочистување. Ќе се намали деструктивното дејство на ерозијата на земјиштето и се очекува намалување на таложењето на наносите, а преку тоа ќе се обезбеди поголем акумулациски простор и ефикасност во работењето на акумулациите. Регулирањето на коритото на реките и можноста да се управува со протоците на реката Брегалница и нејзините притоки, директно ќе влијае на регулирање на минимално прифатливите протоци(биолошкиот минимум на реките) за обезбедување на водениот екосистем. Проектните решенија директно, долгорочно ќе придонесат кон заштита и унапредување на водената средина и биолошката разновидност по течението на реката. Позитивните долгорочни и најзначајни влијанија врз водите претставуваат кумулативни и синергетски влијанија кои директно влијаат на сите сфери на живеење на населението во регионот. Но сепак, се појавуваат и мали, незначителни негативни влијанија. За време на фазата на градба на објектите за регулација на реката Брегалница и притоките, се очекуваат следните негативни влијанија на квалитетот на површинските и подземните води: ¾ Нарушувањето на земјената површина и отстранувањето на почвената покривка можат да предизивикаат ерозија на седиментите и потенцијално загадување на околните површински води, преку зголемување на нивото на цврсти суспендирани честички во нив; ¾ Привремено менување на текот на реките, се до завршување на градежните активности; ¾ Намалување на протекот на вода во реките, притоа запазувајќи ги законските прописи за обезбедување на неопходниот биолошки минимум во водотеците; ¾ Зголемување на концентрациите на тешки метали, нитрати и опасни супстанции од околните инсталации; ¾ Истекување на загадени води од местата на градежни активности; ¾ Фрлање на отпад во површинските води; ¾ Истекување на отпадни води од времените тоалети(отпадните води од времените тоалети треба да бидат траснпортирани и отстранети од страна на овластена компанија и затоа не се очекува влијание врз квалитетот на водите);

-117-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

¾ Пристапните патишта можат да го изменат режимот на отстранување на атмосферските води поради измената на пермеабилноста на површината, отстранување на вегетацијата и извршената измена на земјините профили во текот на изградбата. Измената на режимот може да предизвика ерозија и седиментација на природните дренажни патеки, предизвикувајќи влијанија на низводните површински води. Во оперативната фаза можни се следните негативни влијанија: ¾ Полнењето на акумулациите со зафаќање на води од реката Брегалница и нејзините притоки, го менува хидролошкиот циклус, квантитетот и квалитетот на подземните води, но има долгорочно позитивно влијание при контролирана употреба на водата за водоснабдување и наводнување, како и за производство на обновлива енергија. ¾ Гумените прегради кои треба да се изведат во коритото на реката Брегалница се наменети за подигнување на нивото на водата во реката во периодот на маловодие, и со тоа покрај можноста за зафаќање на водата за наводнување се добива и можност за користење на просторот за туризам. ¾ Оперативноста на браните и акумулациите може да резултира со минорни потенцијални негативни влијанија врз квалитетот на водите, особено при активностите за одржување и контрола на инфраструктурата и опремата на браната. Потенцијални извори на загадување на водите за време на оваа фаза се: o истекување на масло при одржување и од турбините; o фрлање на отпад во површинските води и o создавање на услови за анаеробни процеси во акумулациите. ¾ Зголемување на концентрации на тешки метали, нитрати и опасни супстанции од околните инсталации и од загадените водотеци во кои се испуштаат непречистени отпадните води, од индустријата и комуналните води, исто така директно влијаат на квалитетот на водите во акумулациите и реките. Поради елиминирање на негативното влијание на отпадните води врз здравјето на луѓето, преку консумирање на земјоделски производи наводнувани со загадени води, неопходно е итна изградба на пречистителни станици за отпадните води кои се испуштаат во водотеците. Влијание врз почвата Активностите за изградба на објектите за регулирање на реката Брегалница и нејзините притоки, во конструктивната фаза, може да ги нарушат геолошките карактеристики на почвата, како резултат на користење на тешка механизација и возила, транспортот и одлагање вишок на ископан материјал, одложување на градежниот отпад(шут), вадење на песок, чакал и глина од речните корита и друго. Некои од влијанијата кои може да се јават во оваа фаза се: ¾ Отстранување на горниот слој од почвата при расчистување на теренот, отстранување на вегетација, камења и корења од вегетација; ¾ При изградба на браните и акумулациите се јавува ископ на голема количина на земја, како и при изградбата на пристапни патишта, поради што настанува промена на квалитетот и профилот на почвата, промените и влијанијата се со траен карактер и се однесуваат на физички промени на релјефот и употребната вредност на почвата; ¾ Ерозија на земјиштето која е резултат на зголеменото придвижување на почвата за време на копањето на теренот и градењето, како и поради чистење на вегетацијата;

-118-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

¾ Набивање на почвата како резултат на движењето на возилата што предизвикува намалување на инфилтрацијата на водата во почвата и промена на режимот на подземните води; ¾ Загадување на почвата од истекувања на материи, како што е гориво или масла при користење на возилата и механизацијата или ослободување на некои загадувачки материи кои се веќе присутни во почвата. Со експлоатацијата на песок од коритото на реката Брегалница и нејзините притоки, дојдено е до нарушување на подолжните падови на коритата на водотеците и зголемување на брзините на водата, поради што е дојдено до значително зголемување на длабочините на коритата во однос на природната длабочина. Студијата евидентира дека на некои места има изразено големо влијание ерозија на почвата, од кои најраширена е површинската ерозија, која се манифестира со површинско испирање без формирање или со штотуку започнат процес на формирање на бразди. На многу помали површини, но со значително посилен интензитет, раширена е браздеста и јаругаста ерозија. Линиската ерозија на коритото е најраспространета кај поголемиот број на водотеци во поголема или помала мерка, но нејзиното значење во некои случаи е значително помало од површинската ерозија. Влијание врз биодиверзитетот(флора и фауна) Влијанијата врз флората, односно врз растителниот свет, се оценети како значителни во фазата на изградба, поради расчистување на локациите и отстранување на вегетацијата на локациите предвидени за регулирање на речните корита и создавање на акумулации. Овие промени ќе предизвикаат: ¾ Промени во водениот режим; ¾ Губење на дрвена маса; ¾ Промени во режимот на струење на воздухот и неговиот квалитет; ¾ Потенцијална нестабилност на почвата, опасност од поплава и зголемена седиментација на материјал; Во фазата на изградба, активности кои би имале потенцијален негативен ефект на автохтоната флора и фауна се: ¾ Зголемената фреквенција на возила и механизација ќе резултира со зголемено ниво на бучава, која може да предизвика вознемирување, особено на птиците и цицачите во нивните вообичаени активности за исхрана и одмор, и нивно раселување. ¾ Претходно споменатите активности потенцијално влијаат, главно во мала мерка, на губењето на ловиштата(кај лилјаците), другите цицачи и птиците и загуба на одморалиштата за време на летото, или пак имаат ограничено влијание за време на миграција преку губење на места за прихранување и за спарување. ¾ Промена на растителниот и животинскиот свет во и околу акумулациите. Сепак треба да се потенцира фактот дека влијанијата врз биолошката разновидност во фазата на изградба имаат краткорочен карактер и дека со спроведување на соодветни превентивни мерки и постапки, истите можат да бидат сведени на незначително ниво. Се очекува дека дел од животинскиот свет во иднина ќе се редуцира(поради деградација и фрагментација на нивните природни "домови" и ареали на движење) и дел од единките ќе се раселат, но тоа нема да влијае врз нарушување на биолошката разновидност во глобални размери. Важна мерка за спречување на нарушувањето на водениот екосистем претставува минималмо прифатливиот проток на реките по изградените објекти(мини акумулации, мини хидроцентрали), кој ќе обезбеди биолошки минимум во водата и живот за водените видови на растенија и животни.

-119-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Влијание врз климатските промени Климатските промени и влијанија се незначителни и се главно резултат на емисиите на издувните гасови кои предизвикуваат ефект на стаклена градина(јаглерод диоксид, метан, азотен оксид). Овие гасови влијаат врз глобалното затоплување, кое пак предизвикува промени на интензитетот на климатските параметри. Со промената на водениот режим на водотеците, како и со изградбата и создавањето на акумулации, се менува и локалната микроклима, најмногу во однос на зголемена влажност и промена на температурата, што ќе влијае поволно на населението. Доколку се реализира изградбата на малите хидроцентрали во сливот на реката Брегалница, ќе има позитивно влијание на микроклимата во регионот, бидејќи добиената енергија ќе биде произведена од обновливи извори, наместо со согорување на фосилни горива. Сето ова ќе придонесе за намалување на стакленички гасови, но треба да се има во предвид дека се работи за незначителни количества на енергија која ќе се добива од мини хидроцентралите. Влијание на климатските промени на секторот водени ресурси Климатските промени кои веќе се случуваат на глобално ниво многу влијаат на ранливоста на секторот водени ресурси од постојаниот тренд на зголемување на температурите и намалување на количеството на дожд. Република Македонија, како потписник на Конвенцијата за климатски промени на Обединетите нации и Кјото Протоколот е обврзана да подготвува Национални извештаи кои ги опфаќаат темите на влијанија на климатските промени врз сите сектори, идентификација на ранливи сектори и воведување на мерки за адаптација на секторот кон идните ефекти на климатските промени. Секторот водени ресурси е еден од ранливите сектори и во Вториот Национален Извештај на Република Македонија кон Рамковната Конвенција на ОН. Заклучоците изнесени во овој Извештај зборуваат дека се очекува зголемување на температурата на водата со намалување на протоците, што значи опасност за водениот биланс и водениот свет поради намаленото количество на растворен кислород, кој е неопходен за живиот свет. Малите протоци придонесуваат за повисоки концентрации на амонијакот, нитритите и фосфатите во водите и влошување на квалитетот на водените ресурси. Генерално, намалените хидролошки ресурси кои се очекуваат како резултат на климатските промени, ја намалуваат моќта на разблажување на загадувањето, намалување на растворениот кислород во водените тела и посебно за земјоделството се очекува зголемување на загадувањето и како резултат се јавува нарушување на квалитетот на водата, што од друга страна бара повеќе финансиски средства за пречистување до безбеден квалитет за користење на истата. Студијата за можностите за регулација на ректа Брегалница, преку дефинираните цели, директно ќе помогне во адаптација на снабдувањето на населението со квалитетна вода за сите потреби на сегашните, но и идните генерации, за кога се претпоставува дека влијанието на климатските промени ќе биде поизразено. Влијание врз пределот Во фазата на градба на браните, акумулациите, гумените прегради и другите придружни објекти, изгледот на пределот ќе се промени краткотрајно како резултат на активностите кои ќе се преземаат на теренот во облик на расчистување, копање на темели, присуството на транспортни возила, камиони и друга механизација потребна за транспорт на градежниот материјал и работниците, поставувањето на системите за водоснабдување и одведување на отпадни води по течението на реката Брегалница.

-120-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Но, не се очекува значајно негативно влијание бидејќи предвидените локации за изградба на брани и акумулации се избрани на начин најдобро да се вклопуваат во амбиентот согласно со состојбата на теренот, односно во близина да има доволно земјен материјал, како и веќе пристапен пат до профилот на браната(со што потребите за интервенција се сведуваат на минимум), хидрологијата на водотекот да е поволна, како и близината до населените места како можност за развој на риболовот, туризмот и други стопански дејности, со кои би се добиле поголеми придобивки од изградбата на акумулацијата. Се очекува имплементацијата на проектните активности да има позитивно влијание на пределот од аспект на пејзажна и функционална компонираност, со постојната инфраструктура и ќе изгледа како една осмислена целина која во иднина ќе има придонес во развојот на туризмот и риболовот . Влијание врз културното наследство Регионот по течението на реката Брегалница и притоките се карактеризира со присуство на бројни природни резервати и споменици на природата, пештери, водопади, археолошки наоѓалишта и слично. Станува збор за богато природно наследство и можното негативно влијание врз него, би се појавило во фаза на градба на планираните објекти во зависност од оддалеченоста на истите од проектните локации. Негативните влијанија може да се дефинираат по утврдувањето на границите на истите во детален урбанистички план, при што ќе се утврдат точните локации и границите на секој од овие објекти со детаљните урбанистички планови(плански документи), а во исто време и точната локација на објектите за регулирање на реката Брегалница и притоките, ќе може да се види точната оддалеченост, меѓусебната зависност и можните влијанија. Доколку во текот на изведување на конструктивните работи се открие некој локалитет, изведувачот на работите е должен да престане со работите и да ги информира надлежните институции, со цел преземање соодветни мерки. Цели на заштита на животната средина во планскиот опфат и мерки за нивно постигнување Цели на стратегиска оценка на животната средина и индикатори Специфичните цели на заштита на животната средина(Цели на Стратегиска оцекна на животната средина) при реализација на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница, се идентификувани врз основа на анализа на проблемите со животната средина во предметниот опфат(целиот Источен плански регион) и идентификација на најчувствиетлните елементи на животната средина врз кои и сега се чувствува најголем притисок и кои би биле најизложени на негативните влијанија од реализацијата на генерално предложените проектни решенија во Студијата. Специфичните цели на заштита на животната средина мора да се имаат во предвид и паралелно да се исполнуваат со целите на Студијата кога ќе се реализираат планираните проектни решенија. Од направените анализи може да се види дека водата како медиум(нејзиниот квантитет и квалитет, и сегашна и идна намена) не е единствениот чувствителен елемент од реализацијата на целите на Студијата и покрај фактот што Студијата е фокусирана на управувањето со водните ресурси на сливот на реката Брегалница. Токму поради постоењето на повеќе чувствителни елементи на животната средина, чија состојба би се влошила дополнително од реализацијата на целите на Студијата, потребно е за секој значаен елемент на СОЖС(вода, воздух, биодиверзитет-флора, фауна, население, материјални добра, почва, климатски промени, човеково здравје, културно -121-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

наследство и пејзаж/предел), да се дефинираат цели на Стратегиска оценка на животна средина како цели на заштита на конкретниот елемент за да може секој елемент да биде заштитен и по можност да биде унапредена неговата сегашна состојба при реализација на Студијата за регулација на реката Брегалница. За секоја цел на Стратегиска оценка на животната средина(СОЖС) да се постави сет на индикатори преку кои треба да се следи исполнувањето на целите на заштита на животната средина во предметниот опфат во следниот период. Мерки за ублажување, спречување на можните негативни влијанија на Студијата Во врска со проценетите можни влијанија на целите на Студијата врз различните елементи на животната средина, предложени се мерки кои мора да се спроведат со цел да се спречат, намалат, ублажат или компензираат негативните влијанија кои би се појавиле при реализација на целите на Студијата(Табела). Предлог-мерките главно се фокусирани на идентификација на теми кои треба да се земат во предвид при подготовка на други документи кои следуваат по усвојувањето на Студијата, во фазата на идентификација на финансиски средства, подготовка на идеен, основен и изведбен проект на секој планиран проект. План за мониторинг За да можат да се следат значајните ефекти(позитивни и негативни) од реализирањето на целите на Студијата и навреме да се преземат соодветни мерки доколку не се реализираат истите или значајно негативно влијаат врз елементите на животната средина во предметниот опфат, потребно е поставување на индикатори на СОЖС и нивно континуирано следење што ќе овозможи систематско набљудување, испитување и оценување на ефикасноста од воведените мерки за заштита, намалување или ублажување на негативните ефекти од планскиот документ. Планот за мониторинг кој сумарно ги воспоставува релациите меѓу елементите на СОЖС од предметниот опфат, предложените индикатори и одговорните за нивно следење, анализирање и по потреба интервенција е даден во Табела подолу. Планот за мониторинг ќе помогне на Центарот за развој на Источниот плански регион(на сите опфатени општини) во преглед на состојбите во предметниот опфат при реализација на целите на Студијата, статусот на имплементација на предвидените мерки и ќе овозможи ефикасно понатамошно планирање на други инфраструктурни проекти и ќе обезбеди одржлив развој на општината. Само на овој начин може синхронизирано(паралелно) да се реализираат целите на стратешкиот плански документ за управување на водите на реката Брегалница и да се постигнат целите на заштита на животната средина во предметниот опфат. Се разбира дека локалната самоуправа на опфатените општини е целосно одговорна за следење на спроведувањето на Планот за мониторинг, анализа на вредностите на индикаторите и трендот на намалување, зголемување на истите и споредба со националните или други релевантни. Планот за мониторинг е составен дел од Додаток 5 на оваа Студија.

-122-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Табела: Цели на Стратегиска оцена на животната средина и индикатори за Стратегиска оцена на животната средина Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Индикатори на СОЖС

Регулирање на речните корита во населените места: Градечка Река(Виница), Спанчевска Река и Банска Река (Чешиново–Облешево), Кочанска, Оризарска и Трканска(Кочани), Злетовска(Карбинци), р.Злетовица и р.Киселица(Пробиштип), р.Брегалница, р.Отиња и Крива Лакавица(Штип)

Број на подготвени проектни документации за изградба на системи за регулирање на речните корита на годишно ниво(во согласност со барањата на финансиските институции кои би го финансирале проектот) Број на подготвени проектни карти(project fishe) за апликации пред меѓународни институции Број на потпишани договори за изградба на објекти за регулирање на речните корита Подготвени и усвоени Студија за оценка на влијание на проектот врз животната средина Елаборат за заштита на животната средина

Ограничување на загадувањето на акумулациите со отпадни комунални води

Вода

Ограничување на загадувањето на реките акумулациите од индустриските капацитети

реките

Обезбедување на квалитет на милта од пречистителната станица која може да се употреби како земјоделско ѓубриво Регулирање на атмосферските води

-123-

% на индустриски капацитети кои имаат добиено еколошка дозвола(ИСКЗ А/Б) или дозвола за усогласување со оперативен план Тренд на намалување на потрошувачка на вода во индустриските капацитети(последните 3-5 години) % на вода која циркулира низ процесот % на индустриски капацитети со пред третмани на отпадните води–пречистителни станици (на ниво на секоја општина) Тренд на намалување на загубите на вода(последните 3-5 години) % на индустриски капацитети со сопствен мониторинг на отпадните води Воспоставен План за земање примероци за анализа на отпадните води Број на примероци со концентрации на загадувачки супстанции над максимално дозволените Ефикасност на пречистителната станица % на општини опфатени во сливот на реката Брегалница со изградени пречистителни станици за комунални отпадни води % на население опфатено со постојната фекална канализациона мрежа % на население опфатено со колекторски систем за одведување на отпадната вода до пречистителна станица Концентрација на загадувачки материи во милта: тешки метали(Pb, Cd, Cr, CU, NI, Zn, Hg), органски материи, pH вредност, азот и фосфати и сува материја. Должина на изградба на атмосферска канализација Опфатена површина која се одводнува

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Индикатори на СОЖС

Изградба на канализациона мрежа во селските населби Изградба на акумулации за водоснабдување наводнување и ефикасно користење на водата

Изградба/Реконструкција на водоводна мрежа за решавање на проблемот со обезбедување на чиста вода за користење

Одржување, унапредување и следење на квалитетот на водата во реката Брегалница, нејзините притоки, и во акумулациите, до добар еколошки статус

Почва

Искористување на топлите геотермални води во источниот регион Поставување на механизам за контрола на експлоатацијата на песок, чакал и камен од речните корита Ограничување на загадувањето на почвата од неконтролирана употреба на хемиски заштитни средства Ефикасно управување со различните типови на отпад кои се фрлаат по течението на реките во сливот на Брегалница

-124-

% на население опфатено со атмосферска канализација % на домаќинства во руралните места поврзани со канализациона мрежа Должина на канализациона мрежа низ руралните места Површина опфатена со наводнување Тренд на намалување на загубите на вода низ системот за наводнување Обезбедена количина на вода потребна за жителите во локалитетот согласно нормативите за водоснабдување и коефициентите на дневна и часовна нерамномерност Изработени идејни и основни проекти за водоводната мрежа Тренд на намалување на загуби на вода Должина на водоводната мрежа и број на опфатени корисници Состав и изобилство на водната флора Состав и изобилство на безрбетна фауна Состав, изобилство и старосна структура на рибната фауна Минимално прифатлив проток(биолошки минимум) Спој со подземни водни тела Физичко-хемиски статус на водата Концентрација на приоритетни загадувачки супстанции Број на реализирани проекти за искористување на геотермалната вода Број на случаи на нелегална експлоатација на песок, чакал и камен од речните корита Број на дозволи издадени за експлоатација на песок, чакал, камен од речните корита Соодветност на квалитетот на почвата спрема намената(физичко–хемиска анализа) Тренд на намалување на годишната потрошувачка на хемиски заштитни средства од страна на земјоделците % или површина на исчистени диви депонии Изработен План за регионално управување со комуналниот отпад % на општини кои доставуваат редовни Годишни Извештаи за собран, транспортиран и отстранет отпад Ремедијација на загадената површина

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Индикатори на СОЖС

Заштита на почвата од ерозија(Делчево, Македонска Каменица)

Човеково здравје

Население

Биодиверзитет

Изградба на регионална депонија за комунален и неопасен индустриски отпад Заштита и унапредување на разнообразниот растителен, животински и воден свет на предметниот опфат

% на селектиран отпад од вкупно создадениот отпад Количество/волумен на отпад кој се носи на депонија Тренд на намалување на површина зафатена со ерозија Ново засадени површини % на население од регионот опфатено со регионалната депонија % на зачувани и нови видови и популации на птици % на нови и зачувани животни и видови на растенија одреден и одржуван биолошки минимум во водата на реките

Зголемување на вработеноста

Тренд на намалување на невработеноста

Отворање на нови работни места

Број на ново отворени места

Подобрување на квалитетот на живеење

Задоволство на жителите од социјалниот и економскиот живот и еколошкото опкружување

Намалување на здравствениот ризик од небезбедна вода за пиење, капење и наводнување на посевите

Тренд на намалување на цревни заболувања, кожни болести

Одржување на нивото на бучава и вибрации на максимално дозволените за подрачјето на изградба на проектите

Ниво на бучава во подрачјето на предметниот опфат

-125-

Физичко–хемиски и биолошки квалитет на водата

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Табела: Предлог мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на целите на Студијата

Вода

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата

Регулирање на речните корита во населените места: Градечка Река(Виница), Спанчевска Река и Банска Река(Чешиново– Облешево), Кочанска, Оризарска и Трканска(Кочани), Злетовска (Карбинци), р.Злетовица и р.Киселица(Пробиштип), р.Брегалница, р.Отиња и Крива Лакавица(Штип)

Доследно исполнување на законската регулатива во поглед на проектирање на комплетниот систем за регулирање на реката Брегалница и нејзините притоки, со посебен акцент на следните теми: а)анализа на податоците за протоци добиени од хидролошките станици и предвидување на точната количина на вода која протекува во реките во текот на годината; б)следење на повеќегодишниот тренд на промена на протоци поврзани со други хидрометеоролошки параметри; в)да се предвиди и избегне појавата на поплави; г)да се одреди видот на регулација кој ќе се примени на поединечните реки(брана, акумулација или каскади гумени прегради), во зависност од условите на терен. Пред започнување на проектот да се изработи Студија за оценка на влијание врз животната средина или Елаборат за заштита на животната средина со посебен акцент следните теми: а)управувањето со различните фракции на отпад кој би се создал(Сепарирање на отпадот, можност за рециклирање и/или повторно користење како гориво и финално отстранување на соодветни места–селектирање на опасен од неопасен отпад и собирање и транспорт на отпадот/дите од овластени фирми, не напуштање на локацијата додека не се собере и безбедно транспортира целиот отпад; б)нивото на бучава на механизацијата која ќе работи на отворено во населени места(употреба на опрема и машини со ниво на бучава под максимално дозволената и енергетски ефикасна); в)можното нарушување на биодиверзитет на микролокацијата(Избегнување на конструктивните работи во период на гнездење или миграција на птици, обезбедување на слободно движење на рибите и обезбедување на доволно растворен кислород во водата, избегнување на непотребно сечење и уништување на шумите и гнезда и склоништа на животните); г)конструктивните работи(Одржување на опремата и возилата во одлична состојба да нема истекување на масла, гориво, издувни гасови, задржување на ситниот песок и калта да не навлезат во акумулацијата и реката, обезбедување на санитарни услови за работниците , мерки за безбедност при работа и прва помош при повреди; д)обезбедување на доволно финансиски средства и време за интензивно учество на сите заинтересирани страни (месното население, еколошките НВО, надлежните институции, рибари, земјоделци, надлежните здравствени институции треба да се вклучат на почеток на проектот и да ги предвидат сите здравствени аспекти; ѓ)континуирано следење на квалитетот на водата во поглед на физичко-хемиски и микробиолошки параметри и др. мерки По регулирањето на речните корита во населените места, околниот простор може да се уреди со трим патеки за спортување и спортски терени за рекреација на населението.

-126-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Ограничување на загадувањето на реките и акумулациите со отпадни комунални води и води од индустриските капацитети и изградба на пречистителни станици

Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на испуштање на отпадните води во реципиентот/колекторскиот систем кога се работи за индустриските отпадни води и/или канализационата мрежа кога се работи за урбани отпадни води. ИНДУСТРИЈА Следење на барањата на ЕУ Директивата за интегрирана контрола и заштита од загадувањето за инсталациите кои се обврзани да добијат ИСКЗ дозволи(А/Б тип ) во поглед на ефикасно користење на водата, намена на водата во технолошкиот процес и нејзина повторна употреба и идентификација на емисиите на загадувачки супстанции во отпадните води и методи на нејзино пречистување. Ако постои пречистителна станица важни елементи се нејзината ефикасност, тип на употребена технологија, усвоена шема за постојан мониторинг на отпадните води и следење на квалитетот на реципиентот. Редовно известување до надлежните институции(Општина и МЖСПП) за податоците од сопствениот мониторинг на отпадните води. Инсталациите ќе мора да ги исполнат и барањата на ЕУ Рамковната Директива за води и ЕУ Директивата за емисии на приоритетни супстанции кои се испуштаат во отпадните води во недостаток на национална регулатива(за жал подзаконските акти кои имаат снова во законот за води сè уште не се подготвени и усвоени). Во идните Студии за оценка на влијанието на проектите или Елаборатите за заштита на животната средина посебно да се поентира изворот на вода за технолошкиот процес, начинот на кој таа повторно би се вратила во процес, решението на пречистување на отпадните води, градбата на пречистителната станица, квалитетот на реципиентот каде водата ќе се испушта, техниката на пречистување и степенот на пречистување, план за лабораториски испитувања на квалитетот на отпадните води пред и по третманот и степен на прочистување. КОМУНАЛНИ/УРБАНИ ОТПАДНИ ВОДИ Општините треба да започнат и да реализираат иницијативи поврзани со собирање на отпадните комунални/урбани води, нивно безбедно одведување до пречистителна станица и соодветно пречистување пред испуштање во реципиентот. Посебно внимание да се посвети на третирање на милта и нејзино отстранување. Доколку се отстранува како отпад, мора да се контролира дали содржи опасни супстанции(ако содржи мора да се третира како опасен отпад). Следење на барањата на ЕУ Директивата за можност за користење на милта на земјоделско земјиште во поглед на присуство на тешки метали(Pb, Cd, Cr, CU, NI, Zn, Hg), органски материи, pH вредност, азот и фосфати и сува материја. Користење на најдобрите техники за управување со милта, транспортот и финалното отстранување. Важен податок е и сегашната концентрација на тешки метали во почвата каде се планира одлагањето на милта.

Доследно исполнување на законската регулатива во поглед на проектирање на комплетниот систем за атмосферската канализациона мрежа со коректни пресметки за количините на дождовна вода која би се собирала и одведувала кон реципиентот, односно реката Брегалница и нејзините притоки. Исполнување на законската регулатива при градењето на атмосферската канализација.

-127-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Изградба на канализациона мрежа во селските населби

Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на одведување на урбаните отпадни води при изработка на идејните и основните проекти, поради заштита на квалитетот на површинските води во кои се испуштаат урбаните отпадни непречистени води како и квалитетот на подземните води кои непосредно се загадуваат од септичките јами. Потребно е да се стапи во директна комуникација со Јавните комунални претпријатија што ги опслужуваат населените места и да се иницираат инфраструктурни проекти финансирани од општините или од меѓународни донатори. Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на зафаќање, користење на водата, најновите технички достигнувања(најдобри достапни техники-BAT) за ефикасно користење на водата за соодветниот процес(водоснабдување и/или наводнување). Задолжително следење на квалитетот на водата согласно подзаконскиот акт за безбедност на водата во поглед на физичко–хемиските и биолошки параметри во националните и општински заводи за здравствена заштита според годишни планови. Континуираното следење на квалитетот мора да се изведува поради фактот што нема изградени пречистителни станици за индустриските и урбаните отпадни води. Овие проверки мора да се прават и на водоводната мрежа Цевководната мрежа од системите за наводнување мора периодично да се проверува од можни дефекти и процепи, кои би предизвикале истекување и губиток на водата. Во студиите за оценка на влијанието на проектот, посебно(Студија за влијание на проектот врз животната средина/Елаборат за заштита на животната средина/Апликација за ИСКЗ дозвола) стриктно да се бара техничко решение за ефикасно користење на водата, воведување на мерки за почисто производство преку материјален биланс на водата, нејзино повторно искористување и штедење. Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на квалитетот на водата за пиење и редовни контроли на најважните параметри. Исто така исполнување на националната законска регулатива во поглед на основните хидротехнички услови при изработка на идејните и основните проекти. Директна комуникација со Јавните комунални претпријатија за воведување на мерки за ефикасно користење на водата, воведување на мерки почисто производство преку материјален биланс на водата и намалување на загубите.

Изградба на акумулации за водоснабдување и наводнување и ефикасно користење на водата

-128-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Доследно исполнување на законската регулатива во поглед на црпење, ефикасно користење на водата, испуштање на отпадните води,квалитетот на водите. Следење на барањата на ЕУ Рамковната Директива за води и националните програми и стратегии кои ќе ги постават целите за одржување на добар еколошки статус на водите. Потребно е да се изврши карактеризација на типот на површинските водни тела во сливот на реката Брегалница во однос на биолошки референтни услови и хидроморфолошки и физичко-хемиски услови согласно националниот закон и подзаконски акти за вода. Состојбата на површинските води треба да се следи преку биолошките елементи, хидроморфолошките елементи како поддршка на биолошките, хемиски и физичко-хемиски и посебните загадувачки супстанции за кои се претпоставува дека можат да бидат присутни во водата на реките. Поставување на национално ниво на техники и пресметки на минималните прифатливи протоци(биолошкиот минимум), како и поддршка на составот и изобилството на водната флора, состав и изобилство на безрбетна фауна и составот , изобилството и старосната структура на рабната фауна. Следење на квалитетот на површинските води согласно националната и ЕУ регулатива. Истражување на капацитетите на геотермални води во регионот, издашноста, температурата, квалитетот,можности за кои може да се користат и се препорачуваат. Подготовка на Стратегија за развој на бањски туризам, со соодветни туристички капацитети и програми за привлекување на туристи во целиот регион земајќи ги во предвид Стратегиите за развој на туризам на општините кои ги имаат усвоено. Доследно почитување на националната законска регулатива од аспект на контролирана експлоатација на природните ресурси ( песок, чакал и камен од речните корита), заради заштита од ерозија, заштита на квалитетот на површинските води и квантитетот и квалитетот на подземните води кои непосредно се загадуваат и се менува нивниот распоред. Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на контрола на употребените хемикалии во земјоделството, начинот и честотата на нивно аплицирање и можностите за нивна замена со помалку штетни хемиски средства. Обука на земјоделците за ефикасна и дозирана по рецептура употреба на хемиски заштитни средства и соодветното време за нивно аплицирање во однос на ветерот, влажноста, температурата и други параметри, за новите современи техники на наводнување, управување со отпадот од пакување на средствата(хербициди, пестициди, вештачки ѓубрива и друго), бидејќи истите претставуваат опасен отпад. Континуирана анализа на почвата и следење на промените на квалитетот со цел макс.искористување на водата и мин. испарување(наводнување рано наутро и навечер). Подобрување на операциите за наводнување/одводнување во поглед на “колку вода и кога да се наводнува/одводнува” Контрола на тешки метали во почвата каде се има во предвид да се одлага милта од пречистителни станици.

Искористување на топлите геотермални води во источниот регион

Почва

Поставување на механизам за контрола на експлоатацијата на песок, чакал и камен од речните корита Ограничување на загадувањето на почвата од неконтролирана употреба на хемиски заштитни средства

-129-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Ефикасно управување со различните типови на отпад кои се фрлаат по течението на реките во сливот на Брегалница

Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на управувањето со отпадот и спречување на негово одлагање од страна на индивидуалните домаќинства близу до реките или малите водотеци. Зајакнување на капацитетите на сите жители и надлежни институции во регионот за значењето на реката Брегалница и нејзините притоки и правилното управување со отпадот со цел спречување на загадување на водните ресурси. Минимизирање на загадувањето на почвата со отпадни води кои се користат за наводнување на земјоделски култури. Следење на барањата на ЕУ политиката за загадување на почвите(Стратегија на ЕУ за почви и Директива за загадување на почвите). Спроведување на низа мерки за уредување на ерозивните појави и процеси во сливните подрачја и коритата на водотеците(изградба на објекти за заштита од ерозија: прегради, канали, брани, акумулации и слично) Типот на мерка зависи од јачината(ерозивноста, разорноста) на поројниот водотек, видот на објектите и земјиштето што треба да се заштити. Во горниот(изворишен) дел на поројното корито најчесто се изведуваат помали попречни градби чија цел е консолидација на бреговите и санација на евентуални лизгалишта. Во средниот тек се градат попречни прегради со цел задржување на наносот од спротиводниот дел. Во долниот тек се применуваат повеќе различни мерки: прегради за задржување на нанос, регулациони работи и сл. Пошумувањето исто така е една од најефективните мерки за заштита од ерозија. Други општи мерки: -одржување на вегетациската покривка на земјената површина осетлива наа ерозија; -рестрикција на движењата на возилата и употреба на механизација која врши помал притисок врз земјиштето; -забрана на одвивање на редовните контроли или поправки во услови на поројни дождови -проверка на спроведените превентивни мерки за свлечиштата /стабилизирање на косините(потпорни ѕидови) доколку е тоа потребно; -рехабилитацијата на еродираните канали и нивно доведување до природната состојба/повторно садење на вегетација; -расчистување на местото на интервенција по завршување на редовната контрола; -забрана на одвивање на градежните активности во услови на поројни дождови.

Заштита на почвата од ерозија (Делчево, Македонска Каменица)

-130-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Цели на СОЖС

Изградба на регионална депонија за комунален и неопасен индустриски отпад

Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на управувањето со отпадот и негов соодветен третман на регионално ниво. Следење на современиот ЕУ принцип на управување со отпадот: минимизирање на генерирање на отпад, селектирање на местото каде што се создава, рециклирање на типовите отпад кои можат да се рециклираат за намалување на количината која финално би се отстранила на депонија, искористување на отпадот како енергија. Посебна улога има опасниот отпад кој сега се меша со комуналниот и се носи на општинските депонии(строго се забранува, поради навлегување на опасните супстанции преку почвата во реките).Треба да се внимава собирањето, транспортирањето и финалното отстранување на отпадот да биде направено од овластено правно лице кое има добиено дозвола за таа активност(истото важи и за опасниот отпад). Зајакнување на капацитети на локалната администрација во поглед на планирање, управување со отпадот (различните типови на отпад, идентификација на отпадите според Листата на отпади и соодветно управување со секоја фракција, инспекција. Обука на домаќинствата за користење на компостирањето како начин на управување со биоразградливиот отпад. Подготовка на Годишен Извештај за отпадот(комунален, неопасен и инертен) кој бил собран, транспортирани отстранет на депонија и доставување на истиот до МЖСПП. Непостоењето на регионална депонија и одлагање на отпадот на нерегуларни и диви депонии, влијае на квалитетот на останатите медиуми во животната средина и нивно загадување(воздух, вода, предел, заразни болести, кожни болести и болести кои се пренесуваат преку домашните животни. Доследно исполнување на националната законска регулатива и директивите од областа на управувањето со отпадот. Планот за управување со отпадот треба да ги содржи начелата на управување со отпадот(минимизирање на генерирање на отпадот, селекција на место на создавање, рециклирање-договор со фирми кои рециклираат отпад, компостирање на биоразградливиот отпад, повторна употреба на отпадот во технолошкиот процес доколку е можно, користење на отпадот како енергија и финално отстранување на неопасниот отпад и комуналниот одвоен од опасниот на депонија. Да се следат најдобрите практики во светот на ефикасно искористување на отпадот.

Отпад

Елемент на СОЖС

Подготовка на План и програма за управување со отпадот за Источниот плански регион

-131-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалницa(мини акумулации, каскади, брани)

Климатски фактори

Човеково здравје

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Намалување на здравствениот ризик од емисиите во воздух, вода, несоодветно управување со на отпад и милта од пречистителните станици

Да се предвидат редовни систематски прегледи на работниците согласно законските норми и да се известуваат локалните здравствени работници. Работниците кои ќе работат на проектите мора да бидат заштитени согласно законските норми, да има средства за прва помош и медицински персонал на локацијата, локациите каде ќе се гради мора да бидат оградени со ограда, да бидат поставени знаци за известување на минувачите од опасност поради градежни работи и локацијата да биде соодветно осветлена. Да се воспостави систем на собирање, анализа на податоците и подготовка на план за следење на зависноста на развој на болести со емисиите кои се јавуваат при работа на проектните решенија и по изградба на истите. Посебно внимание треба да се посвети на управувањето и безбедното и покриено транспортирање на милта од пречистителните станици за да се избегнат несакани последици по здравјето на луѓето. Доследно следење на подзаконските барања во поглед на степенот на заштита од бучава на подрачјето на планскиот опфат. На ниво на проект да се бара следното: градежните постапки да се планираат соодветно за да се редуцира времето на користење на опрема која создава најинтензивна бучава; да се бара користење на опрема со придушувачи на звук, да се забрани користење на опрема која создава бучава над максимално дозволената вредност. На проектно ниво да се испитаат можностите за максимално искористување на обновливи извори на енергија (вода) на веќе предложените мали хидроцентрали на акумулациите. Набавка на опрема, возила кои се енергетски ефикасни и ефикасно планирање на маршутите на движење на транспортните возила за поефикасно користење на горивото и намалување на емисиите на стакленички гасови.

Одржување на нивото на бучава и вибрации на максимално дозволените за подрачјето на планскиот опфат Зголемување на удел на обновливи извори на енергија

Биодиверзитет

Заштита на биодиверзитетот

Доследно спроведување на законските решенија при градба во поглед на нарушување на биодиверзитетот(флора и фауна). Воспоставување на начелата за заштита на природата согласно Законот за заштита на природата(Службен весник бр. 67/04 и бр. 84/07). Општи мерки: -градење на прегради од вегетација, по можност автохтона; -обновување на површински слој на почва со засадување на одредени растителни видови; -обновување на природните живеалишта; -мониторинг на видови на птици и нивните популации, како и коридорот на миграторните патишта на птиците; -магистралната и другата инфраструктура(надземна и подземна) да се води надвор од објектите со природни вредности, а при помали зафати потребно е нејзино естетско вклопување во природниот пејзаж;

-132-

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани)

Алтернативи и предуслови за реализација на Студијата и предложените мерки за заштита Без да се навлегува во детаљни технички решенија, Студијата прави пресек на можностите во Источниот плански регион за изградба на мали акумулации, гумени прегради и регулација на коритата на реките во сливот на реката Брегалница. За реализација на истата треба внимателно, чекор по чекор да течат подготовките и да се разгледаат повеќе алтернативи. Алтернативите кои Консултантите ги прелагаат се однесуваат на теми кои треба да се разгледаат во текот на понатамошните планирања со цел да се исполнат целите на Стратегиска оценка на животната средина за предметниот опфат и максимално да се исполнат целите на Студијата. Карактеристично е што во Студијата се разгледуваат повеќе приоритетни проекти, но за секој од нив алтернативите би се однесувале на следното: ¾ Избор на соодветна локација во рамките на предметниот опфат, при што треба да се внимава на чувствителните елементи на животната средина и индикаторите за СОЖС; ¾ Времето на започнување на проектни активности(подготовка на проектна документација и изградба на објектите, посебно оние наменети за наводнување и водоснабдување) мора да биде во корелација и последователно да следи по подобрување на квалитетот на водата која би се зафатила со акумулацијата; ¾ Да се испитаат можности за додавање/одземање на функции на акумулациите и капацитетот на истите; ¾ Да се даде предност на проценката на речните сливови и нивна карактеризација на типови на површински водени тела преку користење на задолжителни и незадолжителни вредности на хидроморфолошките и физичко–хемиски услови и биолошки референтни услови; ¾ Разгледување на аспектот на економска оправданост на проектот и подготвеност на населението да плати за услугата(примена на начелото – корисникот плаќа) и навремено информирање на јавноста и нејзино активно вклучување; ¾ Да се даде предност на проекти за кои полесно, побрзо и под подобри финансиски услови може да се обезбедат средства за реализација; ¾ Веднаш да се почне со зајакнување на капацитетите на локалната администрација и вработените во Центарот за развој на Источниот плански регион во поглед на испитување на можности за финансирање на ваков тип на проекти и модулите за финансирање; ¾ При подготвувањето на проектната документација за проектот да се користат насоките од националното законодавство, но во исто време да се дополнат со теми/барања кои се препорачани од меѓународните институции кои евентуално би го финансирале проектот(EU, EBRD, KfW Bank, World Bank…), се разбира истото се однесува и за оценката на влијание на проектот врз животната средина; ¾ При подготовка на Студија за оценка на влијание врз животната средина за проектот да се земат во предвид целите на Стратегиска оценка на животната средина, индикаторите и предвидените мерки ¾ Од страна на секоја општина веднаш да се пристапи кон идентификација на бројната вредност на индикаторите на СОЖС за својата општина за да

-133-

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани)

може да се добијат регионалните и истите да се користат за следење на реализацијата на целите на Студијата и целите на заштита на животната средина(Цели на СОЖС); ¾ Зајакнување на капацитетите на локалната самоуправа во однос на методите и техниките на планирање, управување и спроведување на законската регулатива во сите елементи на животната средина и инспекциски надзор(посебно за водните ресурси); ¾ Максимално активно учество на претставници од локалната самоуправа на опфатените општини и Центарот за развој на Источниот плански регион при подготовката на националните стратешки документи од секторот ВОДИ(Стратегија за води, Водостопанска основа и друго); ¾ Воспоставување на бази на податоци за состојбата во секој елемент на DPSIR(движечка сила–притисок-состојба на животната средина– влијание-одговор) рамката на управување со животната средина на локално и регионално ниво(предност да има елементот ВОДА); ¾ Воспоставување на мониторинг на емисиите на загадувачки материи од производните капацитети, дистрибуција на емисиите во воздухот, водата и почвата и редовно известување кон Министерство за животна средина и просторно планирање и локалната самоуправа; ¾ Зајакнување(техничко, едукативно и со човечки ресурси) на постоечкиот мониторинг на квалитетот на водата и почвата преку реновирање и надградба на постоечките лаборатории за да се преземат нови параметри кои се предвидени во ЕУ директивите од секторот вода, нови методи за анализа, контрола и обезбедување на квалитетот и подготвеностобезбедување на нивна акредитација согласно ISO 17 025 стандардот; ¾ Подготовка на урбанистичка планска документација неопходна за започнување на проектните активности; ¾ Обезбедување на транспарентност, форми на комуникација со сите заинтересирани страни(владините институции, консултантските фирми, невладините организации, академските институции и стопанските/индустриските инсталации), со цел активно да се учествува во управувањето со водите; ¾ Воспоставување на процедура и начини на доставување на информации до јавноста за квантитетот и квалитетот на водите; ¾ Тесна соработка со здравствените работници и докторите по медицина на трудот околу идентификација на здравствениот ризик од загадувањето на водите или нивно недоволно и несоодветно третирање. Само со навремено и/или паралелно одвивање на овие предуслови може да се гарантира максимално ефикасна реализација на целите на Студијата за испитување на можностите за регулација на реката Брегалница со долгорочни, позитивни синергетски ефекти за одржлив развој на опфатените општини и Источниот плански регион.

-134-

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани)

Клучни активности за реализирање на приоритетни проекти, временска рамка, индикативен буџет и начин на следење на реализацијата на активностите Клучни активности за реализирање на приоритетите, одговорни носители и можни извори на финансирање Во следната табела е дадена листа на клучни активности кои треба да се спроведат, со цел за реализирање на одредените приоритети. Исто така, наведени се одговорни носители за спроведување на активностите како и можни извори за финансирање на истите. Табела: Листа на конкретни проекти со клучни активности, одговорни носители и можни извори на финансирање Р. б. 1

Приоритет Изградба на мала акумулација Кемерот

Клучни активности Ревизија на проектна документација Решавање на имотноправни односи Изградба на брана

Изградба на мала акумулација Стара Воденица

Одговорни носители Локална самоуправа ЈП Водостопанство Штип ЈП Исар Штип

Геолошко-хидролошки испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Изградба на мала Избор на најповолен акумулација изготвувач на техничка Пониква документација Ревизија на проектната документација Решавање на имотноправни односи Изградба на брана Изградба на мала Геолошко-хидролошки акумулација Чифлик испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Изградба на мала Ревизија на проектна акумулација Црник документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана

Локална самоуправа ЈП Водостопанство Штип ЈП Исар Штип

Изградба на мала акумулација Владимирово1

Геолошки испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана

-135-

Можни извор на финансирање Завод за Водостопанство МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Локална самоуправа МЗШВ

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Туристички стопанственици на Пониква Приватни инвеститори Месни заедници

Локална самоуправа МЗШВ

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Локална самоуправа МЗШВ

Завод за Водостопанство МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП за наводнување

Локална самоуправа МЗШВ

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани) Р. б. 7

Приоритет Изградба на мала акумулација Раковец

Изградба на мала акумулација Бела Вода

Изградба на мала акумулација Репница

Изградба на мала акумулација Бигла

Изградба на мала акумулација Грнчарка

Изградба на мала акумулација Добрава

Изградба на мала акумулација Виничка

Изградба на мала акумулација Плешанци

Изградба на мала акумулација Мородвиш

Клучни активности Ревизија на проектна документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Геолошко-хидролошки испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Геолошко-хидролошки испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Ревизија на проектна документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана

Одговорни носители Локална самоуправа МЗШВ

Локална самоуправа МЗШВ

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Локална самоуправа МЗШВ

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Локална самоуправа МЗШВ

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Геолошко-хидролошки испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Геолошко-хидролошки испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Ревизија на проектна документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана

Локална самоуправа МЗШВ

Геолошко-хидролошки испитувања Изготвување на техничка документација Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Определување на погодна локација Геолошко-хидролошки испитувања Изготвување на техничка документација

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

-136-

Можни извор на финансирање

Локална самоуправа МЗШВ

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа ЈП кои раководат со наводнувањето Месни заедници

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани) Р. б.

Приоритет

Клучни активности

Решавање на имотно правни односи Изградба на брана Поправка на Изготвување на техничка гумената вреќа и документација за санација слапиштето кај Утврдување на Делчево оштетувањето на гумената вреќа и нејзино санирање Поправка на Изготвување на техничка слапиштето на документација за санација гумената преграда на слапиштето и негова Чифлик санација Поправка на Изготвување на техничка гумената вреќа, документација за санација слапиштето и Утврдување на корито низводно во оштетувањето на гумената должина од цца 200 вреќа и начинот за нејзино м кај село Долни санирање Балван Изградба на нова Изготвување на техничка преграда од гумена документација вреќа во Кочани, кај Изведба на елементите за судот поставување на гумена преграда Изградба на нова Изготвување на техничка преграда од гумена документација вреќа во Кочани, кај Изведба на елементите за Крушарски мост поставување на гумена преграда Изградба на нова Изготвување на техничка преграда од гумена документација вреќа во Оризари, Изведба на елементите за кај црквата поставување на гумена преграда ЧешиновоИзготвување на техничка Облешево, пред документација влив на реката Изведба на елементите за Злетовска поставување на гумена преграда Штип, бањата Изготвување на техничка Кежовица документација Изведба на елементите за поставување на гумена преграда Штип, пред вливот Изготвување на техничка на реката Отиња документација Изведба на елементите за поставување на гумена преграда Штип, Пред Изготвување на техничка мостот „Гоце документација Делчев“ (кај Изведба на елементите за автобуска поставување на гумена станица,) преграда Штип, под населба Изготвување на техничка Баби документација Изведба на елементите за поставување на гумена

-137-

Одговорни носители

Можни извор на финансирање

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Приватни земјоделци

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводну.

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Приватни земјоделци МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Приватни земјоделци

Локална самоуправа МЗЖВ ЈП за наводнување

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Приватни земјоделци

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Приватни земјоделци

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Приватни земјоделци

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

МЗШВ ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Приватни земјоделци

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани) Р. б. 27

Приоритет

Клучни активности

Штип, под населба Балканска

Изготвување на техничка документација Изведба на елементите за поставување на гумена преграда Регулација низ Ревизија на Идејниот градско подрачје на проект реката Брегалница Изготвување на Главен Проект Спроведување на регулација на Брегалница Регулација низ Ревизија на Идејниот вонградско подрачје проект на реката Изготвување на Главрн Брегалница Проект Спроведување на регулација на реката Брегалница Регулација на реката Изготвување на техничка Брегалница во документација Делчево Спроведување на регулација на реката Брегалница

Одговорни носители Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување Локална самоуправа Стопански субјекти

Локална самоуправа Стопански субјекти

Регулација на реката Изготвување на техничка Брегалница во документација Берово Спроведување на регулација на ректа Брегалница

Локална самоуправа Стопански субјекти

Регулација на реката Панчаревска

Ревизија на техничката документација

Локална самоуправа Стопански субјекти

Регулација на реката Ревизија на техничката Градечка и Виничка документација Спроведување на регулација на реката Градечка и Виничка

Локална самоуправа Стопански субјекти

Регулирање на Злетовска Река од вливање во реката Брегалница до село Уларци

Локална самоуправа Стопански субјекти

Регулација на коритото на реката Зрновка низ Зрновци

Санација на Санација на левиот канал коритото кај гумена за наводнување кај преграда во селото гумената преграда Долни Балван

Изготвување на техничка документација за регулација на реката Злетовска од вливот до село Уларци Реализирање на проектот Реализирање на веќе готовата техничка документација

-138-

Локална самоуправа Стопански субјекти

Локална самоуправа МЗШВ ЈП за наводнување

Можни извор на финансирање Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ, Фонд за води, ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа Граѓански самодопринос Стопански субјекти Буџет на РМ, Фонд за води ИПА, ИПАРД програми Локална самоуправа, ЈП за наводнување, МЗШВ, Заинтересирани земјоделци

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани)

Временска рамка за спроведување на планираните активности со индикативен буџет Во следната табела е даден индикативниот буџет за секоја предвидена активност со временска рамка за спроведување на истите. Времеската рамка е направена за 10 години во согласност со барањето на Проектната задача, но истата може да трпи измени во зависност од достапните можности за финансирање и од реалните потреби и ново појавени моменти поврзани со проблематиката. Табела: Листа на активности со временска рамка за спроведување 2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

Вид на активност

Временска рамка на активности 2011

Р.б

Цена на чинење (Eura)

Приоритетни мали акумулации во сливот на река Брегалница Изградба на брана Кемерот 1 500 000 (Чапрово) 2 Изградба на брана Стара 1 000 000 Воденица 3 Изградба на брана Пониква 1,2 800 000 4 Изградба на брана Чифлик 750 000 5 Изградба на брана Црник 700 000 6 Изградба на брана 650 000 Владимирово1 7 Изградба на брана Раковец 700 000 8 Изградба на брана Бела Вода 750 000 9 Изградба на брана Репница 750 000 10 Изградба на брана Бигла 400 000 11 Изградба на брана Грнчарка 800 000 12 Изградба на брана Добрава 600 000 13 Изградба на брана Виничка 400 000 14 Изградба на брана Плешанци 400 000 15 Изградба на брана Мородвиш 400 000 Приоритетни активности поврзани со санација и изведба на прегради со гумени вреќи во сливот на река Брегалница 1 Поправка на гумената вреќа и 20 000 слапиштето во Делчево 2 Поправка на слапиштето во 40 000 Чифлик 3 Поправка на гумената вреќа, 250 000 слапиштето и корито низводно во должина од цца 200м кај Долни Балван 4 Изведба на гумена преграда за 400 000 подигање на водата од 80цм во Кочани, кај судот 5 Изведба на нова гумена 400 000 преграда за подигање на водата од 120цм во Кочани 6 Изведба на нова преграда со 400 000 висина на подигање на водата од 120цм во Оризари 7 Изведба на нова преграда со 400 000 висина на подигање на водата од 120цм во Чешиново-Облешево 8 Изведба на нова преграда со 700 000 висина на подигање на водата од 150цм и широчина 36м кај бањата Кежовица, Штип 1

-139-

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани)

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

Вид на активност

Временска рамка на активности 2011

Р.б

Цена на чинење (Eura)

Изведба на нова преграда со 700 000 висина на подигање на водата од 150цм и ширина 36м пред влив на реката Отиња, Штип 10 Изведба на нова преграда со 700 000 висина на подигање на водата од 150 цм и широчина 36м кај мостот Гоце Делчев, Штип 11 Изведба на нова преграда со 700 000 висина на подигање на водата од 150цм и широчина 36м кај населбата Баби, Штип 12 Изведба на нова преграда со 700 000 висина на подигање на водата од 150цм и широчина 36м кај населбата Балканска, Штип Приоритетни активности поврзани со регулација на реката Брегалница и водотеците во нејзиниот слив 1 Регулација на корито на реката 7 600 000 Брегалница во градското подрачје на Штип, 1,8км 2 Регулација на корито на реката 7 900 000 Брегалница во вонградското подрачје на Штип,18км 3 Регулација на корито на реката 750 000 Брегалница во Делчево 1,5км 4 Регулација на корито на реката 500 000 Брегалница во Берово, 600м 5 Регулација на реката 600 000 Панчаревска, Пехчево 6 Регулација на реките Градечка 900 000 и Виничка, Виница 7 Регулирање на Злетовска Река 1 300 000 од вливање во Брегалница, до село Уларци 8 Регулација на коритото на 300 000 реката Зрновка во должина од 800м 9 Санација на коритото кај 150 000 гумена преграда во село Долни Балван

Мониторинг на спроведувањето на Студијата 1.Процесот на мониторинг и оценување претпоставува собирање и анализирање на податоци во текот на планираниот временски рок за реализација на активностите во Студијата. Процесот вклучува континуирано известување за напредувањето во реализацијата на поставените приоритети или за евентуалните промени како резултат на појавени нови приоритетни задачи. Во процесот треба да учествуваат сите заинтересирани субјекти. 2.Процесот на мониторинг треба да нуди одговори на прашањата: дали активностите што се реализираат се во функција на поставените цели; дали се остварува посакуваниот напредок во однос на подобрување на состојбата со сливот на реката

-140-

Студија за можности за регулација на река Брегалница (мини акумулации, каскади, брани)

Брегалница и дали планираните активности се реализираат во согласност со временската рамка. 3.Потребно е да се воспостави и да функционира интеракција помеѓу локалните чинители и централната власт, континуирана соработка со пошироката заедница и носителите на власта заради поуспешно остварување на поставените цели и задачи, што претпоставува постигнување поголем успех во реализацијата на активностите од Студијата. 4.Составен дел на системот за мониторинг е известувањето на јавноста за реализацијата на одделни сегменти на документот и за влијанието што го имаат остварувањето на одделни проекти врз одржливоста на регионот. 5.Овие активности се во функција на постојано ажурирање на документот, кој треба да се разбере како отворен, што ќе се доградува и иновира во зависност од потребите и проблемите што се јавуваат во сливот. Во следната табела е дадена листа на индикатори за оценување на спроведување на планираните активности за секоја група на активности и одговорни субјекти за спроведување на мониторингот. Табела: Листа на индикатори за оценување на спроведување на планираните активности Р.бр.

Целна група на активности

Индикатори за оценка

Кој врши мониторинг

Изградба на мали акумулации во сливот на реката Брегалница

Изградба и санација на прегради на реката Брегалница и притоките

Број на изготвени проекти за изградба на мали акумулации Број на ревидирани проекти за изградба на мали акумулации Број на изградени мали брани Број на санирани гумени прегради Број на изготвени проекти за изведба на гумени прегради Број на изведени гумени прегради

Регулација на реката Брегалница и водотеците во сливот

Центарот за Развој на Источниот плански регион Локалните самоуправи Други заинтересирани субјекти Центарот за Развој на Источниот плански регион Локалните самоуправи Други заинтересирани субјекти Водостопански претпријатија во регионот Центарот за Развој на Источниот плански регион Локалните самоуправи

Број на изготвени проекти за регулирање на водотеците во сливот Метри на регулирано корито во водотеците

-141-

СТУДИЈА ЗА МОЖНОСТИTE ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКАTA БРЕГАЛНИЦА(МИНИ АКУМУЛАЦИИ, КАСКАДИ, БРАНИ)

ДОДАТОК 1 ХИДРОЛОШКИ ИЗВЕШТАЈ

Sreden protek na stanicite na pritokite reka Bregalnica za period 1961-2000 g.

3.00 Kocanska

2.50

Kamenicka Orizarski

Q (m 3/s )

2.00

Osojnica

1.50 1.00 0.50 0.00 I

III

VII

VIII

Meseci

Септември, 2010 година

XII

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Содржина Физичко географски особини на сливот................................................................................5 Положба на сливот и негова големина ..............................................................................5 Географска положба ........................................................................................................5 Граница на сливот............................................................................................................5 Должина на вододелницата.............................................................................................6 Површина на сливот на Брегалница...............................................................................7 Орографија..........................................................................................................................11 Релјеф и настанување на сливот...................................................................................11 Малешка Котлина ..........................................................................................................11 Малешка-Пијанечка Клисура .......................................................................................11 Пијанечка Котлина ........................................................................................................11 Пијанечка-Кочанска Клисура .......................................................................................12 Кочанска Котлина ..........................................................................................................12 Кочанско-Лакавичка Клисура.......................................................................................12 Лакавичко-Вардарска Котлина.....................................................................................12 Заклучок..........................................................................................................................12 Надморска висина на сливот ............................................................................................13 Наклон на теренот..........................................................................................................13 Геолошки состав ................................................................................................................14 Гранит .............................................................................................................................14 Вулканити .......................................................................................................................14 Палеогени седименти ....................................................................................................14 Плиоценски седименти..................................................................................................14 Квартарни седименти ....................................................................................................14 Хидрографија .....................................................................................................................15 Опис на главниот тек.....................................................................................................15 Подолжен профил на реката .........................................................................................15 Притоки на Брегалница .................................................................................................16 Пошуменост на сливот ......................................................................................................18 Климатски карактеристики ...................................................................................................20 Годишни и месечни суми на врнежи во(мм)...................................................................20 Годишни и месечни суми на врнежи од снег во(мм) .....................................................24 Распределба на врнежите ..................................................................................................25 Годишни и месечни карактеристики на температурата на воздухот............................26 Ветрови ...............................................................................................................................32 Дефицит на влажност ........................................................................................................32 Воден биланс ......................................................................................................................32 Режим на отекување ..............................................................................................................33 Отекување...........................................................................................................................33 Река Брегалница-Берово................................................................................................34 Река Брегалница-Будинарци .........................................................................................35 Река Брегалница-Очи Пале ...........................................................................................36 Река Брегалница-Штип..................................................................................................37 Река Брегалница-Убого .................................................................................................38 Река Злетовска-Злетово .................................................................................................39 Река Кочанска-Градче ...................................................................................................40 Река Каменичка-Македонска Каменица ......................................................................41 Река Оризарска-Оризари ...............................................................................................42 Река Лаки-Осојница .......................................................................................................43 -3-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Анализа на средните, големите и малите води на реката Брегалница..........................44 Брегалница кај Штип .....................................................................................................44 Минимални, средни и максимални протоци ...........................................................44 Хомогеност на низата ................................................................................................46 Големи води................................................................................................................46 Мали води ...................................................................................................................47 Брегалница кај Очи Пале...............................................................................................49 Минимални, средни и максимални протоци ...........................................................49 Големи води................................................................................................................51 Мали води ...................................................................................................................52 Заклучоци за режимот на отекување на реката Брегалница(Биланс на водите)......53 Ерозиони појави и буичавост на сливот ..............................................................................54 Ерозивни појави .................................................................................................................54 Карактеристики на буиците ..............................................................................................55 1 Група ............................................................................................................................55 2 Група ............................................................................................................................55 3 Група ............................................................................................................................55 4 Група ............................................................................................................................55 5 Група ............................................................................................................................56 6 Група ............................................................................................................................56 7 Група ............................................................................................................................56 8 Група ............................................................................................................................56 9 Група ............................................................................................................................56 10 Група ..........................................................................................................................57 11 Група ..........................................................................................................................57 12 Група ..........................................................................................................................57

-4-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Физичко географски особини на сливот Положба на сливот и негова големина Географска положба Географски, сливот на реката Брегалница го зафаќа источниот дел од Република Македонија и лежи на левата страна на реката Вардар. Сливот лежи помеѓу 42о 9’ 25” и 41о 27’ 20” северна географска широчина и 21о 48’ 30” и 23о 01’ и 50” источна географска должина(според Гринич). Растојанието помеѓу најсеверната и најјужната точка на сливот на реката Брегалница изнесува 78км, а помеѓу најисточната и најзападната точка изнесува 102.25км.

Слика: Сливно подрачје на реката Брегалница Граница на сливот Целиот слив на реката Брегалница според падовите како на теренот, така и на самиот тек на реката, може да се подели, главно, на три дела. Оваа поделба одговара и на другите физичко-географски карактеристики на сливот како што се: пошуменоста на теренот, климата и влијанието на човекот, а во зависност од ова е и режимот на отекување. Од овие причини и водомерните станици на реката се поставени на оние места од каде што може да се контролира отекувањето од наведените делови на сливот. Тие делови се: -Извориште-Истибања -Истибања-Штип -Штип-влив во реката Вардар

-5-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Според оваа поделба извршена е и обработката на сите физичко-географски параметри со тоа што од практични причини усвоена е и поделба на горниот слив на дел до водомерната станица Будинарци и на делот од Будинарци до Истибања. Десното разводие на реката Брегалница почнува од Врвот Ченгино Кале над Берово и се протега кон Бугарија, сливот на Пчиња и Вардар, се до вливот на реката Брегалница во Вардар. Има должина од 199.80км. Левото разводие лежи кон југ и го одвојува сливот на реките Струмица и Вардар од сливот на реката Брегалница. Должината на оваа вододелница е 204.1км. Севкупната вододелница на сливот на реката Брегалница хидролошки е целосно одредена. На исток вододелницата на сливот оди кон границата на Бугарија во должина од 90.65км. Разводие претставуваат гребените на Влајна Планина и Осогово, каде се врвовите со коти 1200мнм и 1800мнм. На север вододелницата оди по гребенот на Осогово и врвовите на брдата на Овче Поле. Со оваа водеделница се одвојува сливот на реката Пчиња, од сливот на реката Брегалница. Должината на вододелницата кон Пчиња изнесува 83.4км. Врвовите на оваа планина по оваа водеделница лежат на 1200 до 1890мнм на делот каде што вододелницатa оди преку Осогово, но на долниот дел кон Овче Поле се спушта и преоѓа преку врвовите со 550 до 850мнм надморска висина. На запад и југозапад вододелницата го одвојува сливот на реката Брегалница од непосредниот слив на реката Вардар. Должината на вододелницата на десната страна кон Вардар изнесува 42.75км и лежи на возвишенија со кота од 220 до 500мнм. На левата страна, границата кон реката Вардар изнесува 62.5км и всушност го одвојува сливот на притоката Крива Лакавица, притоката на реката Брегалница, од сливот на реката Вардар. Овде врвовите на вододелницата се нешто на повисоки коти од 500 до 1100мнм. На југ вододелницата оди кон највисоките врвови на Плачковица, од 1200 до 1625мнм надморска висина, и потоа кон Радовиш се спушта и до кота 400мнм. Должината на оваа вододелница изнесува 123.95км и таа го одвојува сливот на реката Струмица од сливот на реката Брегалница. Должина на вододелницата Вкупната должина на вододелницата на севкупниот слив на реката Брегалница изнесува 403.9км и тоа: -десна вододелница 199.8км; -лева вододелница 204.1км. Вкупната вододелница е подолга за 172км од најмалата можна 232км, која претставува обем на кругот, чија површина е еднаква на површината на сливот. Пречникот на таквиот круг е 74км. На секој километар од вододелницата доаѓа просечно 10.7км2 површина на слив. Коефициентот на развивање на вододелницата е: S 403.9 m= = = 1.72 s 232 S-вкупна должина на вододелницата; s-обем на кругот чија површина е еднаква на површината на сливот. Овој коефициент на развиеност може донекаде да го карактеризира режимот на отекување. Колку е помал коефициентот на развиеност толку процесите на отекување се побурни, а со негово намалување дотекувањето на вода е поспоро. Во долната табела наведени се вредностите на должината на вододелницата за поедини делови на сливот, како и вредностите на коефициентот на развиеност на вододелницата(м). Овие вредности во колоната(локални) се однесуваат на делот од

-6-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија сливот помеѓу поедините разгледувани точки, а во колоната(вкупни) на целиот слив на реката Брегалница до дадената точка. Табела: Табеларен приказ на должина, површина на сливот и коефициент на развиеност на вододелницата по поедини делови Должина на вододелница Локални Вкупни

Будинарци Истибања Штип Влив

95.00 174.15 222.30 236.60

95 207.15 283.45 404.00

Површина на сливот по км’ на вододелница Локални Вкупни

4.0 4.5 7.7 6.0

4.0 5.6 10.2 10.7

Коефициент на развиеност на вододелницата Локални Вкупни

1.37 1.74 1.50 1.75

1.37 1.70 1.48 1.70

Површина на сливот на Брегалница Општа карактеристика на сливот на реката Брегалница е неправилноста на обликот на сливот. Од приложениот графикон на сливот на реката Брегалница гледаме дека прирастот на површината на сливот е постепен од изворот до км 108+150, а низводно од оваа точка доаѓаат поголемите притоки кои линијата на прираст на површината ја прават поскоковита. Правецот на протегање на сливовите на Крива Река и реката Свети Николска, придонесуваат сливот на реката Брегалница при влевањето нагло да се проширува. Просечната ширина на сливот на Брегалница изнесува: F Bs = = 20.3km L F=Површина на сливот (км2) L=Должина на сливот (км) Со анализа на графиконот на сливот и табелата на површините, го добиваме следното: а)десната страна на сливот е поголема од левата за 1.35 пати; б)на непосредните сливови отпаѓа 1391.5км2, што прави 32.3%, а на сливовите на притоките 2903.5км2 или 67.7% од вкупната површина на сливот; в)површината на сливовите на сите поголеми притоки на десната страна(1819 км2) е поголема од површината на притоките од левата страна(1089.5 км2) за 1.67 пати.

-7-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Табела: Површина на сливот на реката Брегалница и нејзините притоки од левата страна Стационажа

Местоположба

Слив на реката Брегалница (км2)

219km 193km + 100 193km + 100 108km+150 108km+150 105km +500 105km +500 103km + 400 103km + 400 80km+450 80km+450 67km+100 60km+650 60km+650 0km+000

Пред Ратевска Река После Ратевска Река(133,85км2 слив) Пред Осојница После Осојница(327,50км2 слив) Пред Градешка Река После Градешка Река(55,2км2 слив) Пред Зрновска Река После Зрновска Река(68,85км2 слив) Пред река Козјак, село Карбинци После Река Козјак(153,2км2 слив) Штип Пред Река Лакавица После река Лакавица(371,1км2 слив) Вливање во Вардар

Извор

0.00 70.00 203.85 467.00 794.50 798.00 853.20 860.00 928.85 1044.80 1178.00 1218.00 1290.00 1661.10 1832.00

Слив на притока (км2)

133,85 327,50 55,20 68,85 153,20

371,10

Табела: Површина на сливот на Брегалница и нејзините притоки од десната страна Стационажа

Местоположба

219km 192km +500 192km +500 163km+700 163km+700 149km+210 149km+210 131km+250 131km+250 125km+550 125km+550 98km+850 98km+850 90km+200 90km+200 86km+100 86km+100 67km +100 32km +100 32km +100 0km +100

Извор Пред Пехчевска Река После Пехчевска Река(46,20км2 слив) Пред Желевица После Желевица(115,90км2 слив) Пред Очиполска Река После Очиполска Река(31,50км2 слив) Пред Река Рибница После Река Рибница(37,75км2 слив) Пред Каменичка Река После Каменичка Река(115,7км2 слив) Пред Оризарска Река После Оризарска Река(137,7км2 слив) Пред Кочанска Река После Кочанска Река(133,70км2 слив) Пред Злетовска Река После Злетовска Река(476км2 слив) Штип Пред Свети Николска Река После Свети Николска Река(691,3км2 слив) Вливање во Вардар

-8-

Слив реката Брегалница (км2) 0.00 60.00 102.20 185.00 300.90 400.00 431.50 466.00 503.70 530.00 645.70 728.00 865.70 890.00 1023.70 1100.00 1576.00 1662.00 1710.00 2401.30 2468.00

Слив на притока (км2)

46,20 115,90 31,50 37,75 115,70 137,70 133,70 476

691,30

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Табела: Површина на сливот на реката Брегалница и нејзините притоки Стационажа Река Површина на слив на реката Брегалница (км2) Извор 219km 0.00 193km + 100 193km + 100 192km +500 192km +500 163km+700 163km+700 149km+210 149km+210 131km+250 131km+250 125km+550 125km+550 108km+150 108km+150 105km +500 105km +500 103km + 400 103km + 400 98km+850 98km+850 90km+200 90km+200 86km+100 86km+100 80km+450 80km+450 67km+100 60km+650 60km+650 32km +100 32km +100 0km +100

Пред Ратевска Река После Ратевска Река(133,85км2 слив) Пред Пехчевска Река После Пехчевска Река(46,20км2 слив) Пред Желевица После Желевица(115,90км2 слив) Пред Очиполска Река После Очиполска Река(31,50км2 слив) Пред Река Рибница После Река Рибница(37,75км2 слив) Пред Каменичка Река После Каменичка Река(115,7км2 слив) Пред Осојница После Осојница(327,50км2 слив) Пред Градешка Река После Градешка Река(55,2км2 слив) Пред Зрновска Река После Зрновска Река(68,85км2 слив) Пред Оризарска Река После Оризарска Река(137,7км2 слив) Пред Кочанска Река После Кочанска Река(133,70км2 слив) Пред Злетовска Река После Злетовска Река(476км2 слив) Пред река Козјак, село Карбинци После Река Козјак(153,2км2 слив) Штип Пред Река Лакавица После река Лакавица(371,1км2 слив) Пред Свети Николска Река После Свети Николска Река(691,3км2 слив)

Вливање во Вардар

-9-

130.00 263.85 263.85 310.00 534.00 649.90 780.00 811.50 896.00 933.70 980.00 1095.70 1175.00 1502.50 1509.00 1564.20 1575.00 1643.80 1688.00 1688.00 1900.00 2033.70 2133.00 2609.00 2672.80 2761.00 2880.00 2967.00 3338.00 3430.00 4121.30 4300.00

Површина на слив на притока (км2)

133,85 46,20 115,90 31,50 37,75 115,70 327,50 55,20 68,85 137,70 133,70 476 153,20

371,10 691,30

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

500

Ratevska

Desna strana

-2500

250

200

Peh~evska Reka

Reka @elevica

Reka

Reka Ribnica

Kameni~ka

Orizarska

Ko~anska Reka

-2000

Zletovska Reka

-1500

Leva SvetiNikolska

-1000

100

-500

150

0 0

Slivno podra~je (km2)

1000

Reka Osojnica

1500

Grade{ka

2000

Reka Kozjak

Reka Lakavica

2500

Zrnovska Reka

Prirast na slivnata povr{ina na reka Bregalnica

-3000 Staciona`a (km)

Слика: Графикон на прираст на сливната површина на реката Брегалница пооделно лева и десна страна Prirast na slivnata povr{ina na reka Bregalnica

500

Peh~evska Reka

1000

Ratevska Reka

1500

Reka @elevica

2000

Reka O~ipolska

2500

Reka Ribnica

3000

Ko~anska Reka Zrnovska Reka Grade{ka Reka Orizarska Reka Reka Osojnica Kameni~ka Reka

3500

Staciona`a (km)

Слика: Графикон на прираст на сливната површина по должина на реката Брегалница

-10-

250

200

150

100

0 0

Slivno podra~je (km2)

4000

Reka Kozjak

4500

Zletovska Reka

Reka Lakavica

5000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Во долната табела, поради прегледност извадени се вредностите на површините за проучување на деловите од сливот и тоа за „локален” слив помеѓу две набљудувани точки и „вкупен”, кои се однесуваат на целиот слив до набљудуваната точка. Во оваа табела исто така се дадени и просечните широчини на сливот. Табела: Приказ на површина и широчина на сливот на реката Брегалница по делови Слив Просечна ширина на сливот Површина на сливот (км2) (км) Локален слив Цел слив вкупно Лево Десно Вкупно Цел Локална Вкупна Слив Вкупно Будинарци 239 137 376 376 13.9 13.9 Истибања 219 565 784 1160 10.9 11.7 Штип 760 960 1720 2880 39.0 20.0 Убово 614 806 1420 4300 20.8 20.3 Орографија Релјеф и настанување на сливот Во поглед на релјефот и настанувањето на сливот на долината на реката Брегалница, таа е сложена. Таа главно е составена од четири котлини: Малешка, Пијанечка, Кочанска и Криволакавичка. Помеѓу котлините, реката Брегалница ги пресекла клисурите: Малешко-Пијанечка, Пијанечко-Кочанска, Кочанска-Лакавичка и Лакавичко-Вардарска. Секоја од споменатите клисури претставува еден дел со различни релјефни и орографски прилики. Малешка Котлина Оваа пространа и висока котлина која го зафаќа горниот дел од сливот на реката Брегалница, се протега главно во правецот исток-запад. На исток е ограничена со гребенот Кадијица, на запад со гребенот Каменица, а на југ и југоисток се дига разводието кон Струмица, со највисокиот врв Петлец. Малешката котлина е отворена кон северозапад во кој правец се пробива реката Брегалница. Оваа котлина е исполнета со езерски наслаги со плиоценска старост, па поради тоа во нејзиниот релјеф има соодветни карактеристични облици, како што се остатоци од стари тераси. Останатите повисоки терени во кои оваа котлина настанала, се состојат од кристални шкрилци и гранит. Малешка-Пијанечка Клисура Оваа клисура лежи помеѓу Малешката и Пијанечката Котлина. Клисурата ја засекла реката Брегалница во еруптивни карпи. Засекувањето на клисурата било постапно во зависност од јачината на слојот и регресивната ерозија. Овде се среќаваме со сочувани тераси на нивоа од 30 до 60м(кота 800 и 830). Пијанечка Котлина Пијанечката Котлина се протега главно од југ кон север, а потоа се протега кон запад. Тоа не е вистинска речна долина, како што може да се заклучи од прв поглед. Тоа е котлина исполнета со олигоцени наслаги и езерски седименти. Оваа котлина на исток и запад е оградена со високи гребени кои се стрмни и се состојат главно од шкрилци. На краевите на оваа котлина, како и кај претходната, се сочувани терасите и повисоки езерски и пониски речни.

-11-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Пијанечка-Кочанска Клисура Оваа клисура ги спојува Пијанечката Котлина на исток со Кочанската на запад. Клисурата е засечена во палеогени песочници, еруптивни карпи и во шкрилци. Самата клисура е засечена најпрво во една висорамнина, чија висина изнесува околу 750м. Релјефот на клисурата и масивот е планински, со високи стрмни страни. Кочанска Котлина Се протега главно од исток кон запад. На југ е ограничена со гребенот на Плачковица, а на север со Осоговските Планини. Според појавите на северниот краен раб на оваа котлина(еруптивна коса, термални извори и други), се заклучува дека оваа страна на котлината е спуштена по должина на раседот. На јужниот краен раб, котлината нема вакви знаци, но стрмниот краен раб укажува на тектонско спуштање. Западно од Кочани се констатирани слоеви на среден олигоцен, врз основа на кој може да се заклучи дека Кочанската Котлина е спуштена на почетокот на олигоценот. Во Кочанската Котлина има и помлади наслаги, а езерските слоеви се покриени со дилувијални и алувијални наноси. Кочанско-Лакавичка Клисура Ова клисура реката Брегалница ја засекла со напуштање на Кочанската Котлина. Се протега до долината на Крива Лакавица. Клисурата во почетокот е пространа. Во неа во околината на селото Крупиште, десно и на Кривача, лево од реката Брегалница се сочувани езерски наслаги. Кон југозапад лево, на југоисточната страна, се протегаат косите на Маџуроца, Чаир-Баир и Каракуш, високи околу 95м, кои се растурени по долината. Тие се состојат од палеогени наслаги. Десно и северозападно од реката Брегалница релјефот е разнообразен. Со тераси со висина од околу 60м, се издигнуваат еруптивни главици. Низводно од Чардаклија развиени се тераси од 25 и 40м кои се усечени во палеогени карпи. Десно од реката Брегалница и северозападно од Ежево Поле и Овчеполската Котлина, распространети се езерски наслаги со плиоценска старост. Ежевото Поле кое денес претставува разводие помеѓу Овче Поле и Брегалница, во олигоценот било долина во која езерото Овче Поле истекувало преку реката Брегалница. Лакавичко-Вардарска Котлина Од Криволакавичка долината се до влевањето, реката Брегалница засекла корито во палеогени наслаги. Таа тече помеѓу ‘ртови чии темиња претставуваат тераси, па поради тоа текот на овој потез е многу кривулест. Релјефот на овој дел на сливот е ниско-планински со висорамнини, пресечен со многу долини и суводолици кај кои доста е развиена ерозијата. Заклучок Сливот на реката Брегалница припаѓа на стар родопски планински масив. Во создавањето на денешниот облик и релјеф учествувале тектонски поместувања, најстари орогени и херценски движења, пред и по плиоценските кога се извршени спуштања по должина на раседите. Регресивната ерозија која почнува во неогенот оди од Егејското Море, преку долината на реката Вардар, до највисоките делови на сливот. Сливот е пресечен до многубројни долини и суводолици кои на горниот дел се пократки и со поголем пад, а на долниот дел подолги и со помал пад.

-12-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Надморска висина на сливот Висинските односи на сливот се важни од поглед на одредување на режимот на врнежи, процентот на снег, условите на сливање, испарување и друго.

Слика: Распределба на висините на сливното подрачје на реката Брегалница Просечната висина на целиот слив изнесува: F ⋅ H sr H pr = = 722 м. F F-површина помеѓу изохипсите Hsr=средна висина на површината F Наклон на теренот Наклонот на теренот влијае многу на површинското сливање, времето на сливање и концентрација на водата во коритото на реката. Од наклонот на теренот зависи и големината на понирањето и дотекување од подземјето во текот на реката. Падот на целиот слив е одреден со мерење на должината на изохипсата и пресметка по образецот: H H ⋅L J = ( L1 + L2 + ... + Ln ) = F F Ј=просечен пад на сливот H=висина на појасот помеѓу изохипсите L=вкупна должина на сите изохипси F=површина на сливот Просечен наклон на целиот слив на реката Брегалница изнесува 15.6%. Табела:Падови на реката Брегалница по делници Наклон на теренот % Место Локален Вкупен Будинарци 13.8 13.8 Истибања 16.9 15.9 Штип 20.3 18.5 Вливање 9.8 15.6

-13-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Геолошки состав Геолошките карактеристики и геолошката историја на теренот ги условуваат топографските карактеристики на сливот, ерозијата на сливот, водата во подземјето и друго. Сливот на реката Брегалница спаѓа во опсег на Родопскиот масив кој се одликува со внатрешни дебели палеозојски кристални маси. Во зависност од гранитните интрузии кои се случувале на источниот дел, се менуваат составот и карактеристиките на основната маса, така што подалеку од гранитните интрузии се сретнуваат филите, серицитски шкрилци и друго, кои понатаму преминуваат во микашисти. Општо на овие терени се застапени сите видови на карпи. Гранит Гранитот прво е излачен во палеозоик и тоа се гранити на Осогово и гранити по должина на бугарската граница. Поради тектонските пореметувања во гранитот, често се создавале дијаклази и харниши на чиишто места гранитот е механички распаднат. Целата гранитна маса е подложена на брзо денудирање, па поради тоа и сите млади наслаги во сливот на реката Брегалница(плиоценски и кватернарни) полни се со гранитен песок и чакал. Гранитите во западниот дел на сливот се настанати подоцна во миоценот, но сите овие гранити повеќе се издиференцирале и ги дели другите карпи како габро диоритите. Тоа се гранитите околу Штип, Тиса Баир, Богословец и други. Вулканити Настанати се исто така во врска со савската орогенеза, а најраспространети се андезитите. Тие се најраспространети карпи во сливот на реката Брегалница. Целиот терен на долниот тек на Злетовка до селото Орел на исток, селото Најмници на запад, се заземени со андезити. Андезитите се подложни на брзо распаѓање и даваат многу наноси. Диоритите, дацитите и трахитите се наоѓаат насекаде во сливот, како производ на плитката интрузија или ефузија и имаат слични карактеристики со андезитите. Палеогени седименти Покриваат голема површина од Штип до влевањето на реката Брегалница во Вардар, но ги има и околу Свети Николе, помеѓу Злетово и Пробиштип и околу Царево Село. Овие седименти го оставило Олигоценското Море и тоа се главно: песочници, конгломерати, лапорци и глина. Плиоценски седименти Плиоценските седименти се неврзани седименти или слабо врзани. Многу лесно се денудираат и се свлечкуваат во котлините. Нив ги има југозападно од Свети Николска Река, се до сливот на реката Вардар, во долината на Крива Лакавица, во долината на Драгобаше и Осојница, во горниот тек на реката Брегалница, каде што се најраспространети и се простираат од Очиполска Река, па до Пехчево и Берово. Овде се најраспространети песоците, слабо врзани конгломерати, глина и базалтна бреча. Квартарни седименти Овие седименти ја исполнуваат денешната долина, а тоа се фини речни наноси, чакал. Крупниот чакал и блокаш ги покриваат старите речни тераси и образуваат конусни наноси на границите помеѓу планините и котлините. Тектонските поместувања се случиле неколку пати и тие довеле до појава на разнообразност на топографскиот и геолошкиот состав на сливот. Најстарите орогени движења немаат влијание на стабилноста на карпите. Меѓутоа палеогените седименти се доста

-14-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија искршени од овие придвижувања при што создале дијаклази и брахиблази и на тој начин многу се зголемила порозноста и водопропустноста на овие седименти. Движењето во плиоценот довеле до големи раседи Свети Николе-Богословец-КончеКостурино, кога се спуштил гребенот на Крива Лаквица и кога се јавил Богословец, а потоа раседот кај село Блатец. За време на квартерот се формирале во засебни тектонски единици и тоа гребенот Овче Поле, од селото Кеселер до селото Вршаково и гребенот Кочанско Поле, од селото Крупиште до Виница. Двете овие полиња се последица на раседот со правец на протегање запад-исток. Хидрографија Опис на главниот тек Реката Брегалница е најголема река во Источниот дел од Република Македонија која извира во Малешевските Планини кај Македонско-Бугарската граница јужно од врвот Калаица и се влева во Вардар кај Убово. Кај Берово, реката Брегалница ја прима првата поголема притока Ратевска Река и одовде тече на север низ Малешко-Пијанечката клисура. Во Делчевското Поле, Брегалница таложи големи количини на крупен нанос, го менува своето корито и ги носи бреговите. Од Делчево, Брегалница врти на запад низ клисуреста долина, а по влевањето на Каменичка Река тече во правецот југозапад. Кај селото Истибања реката излегува од клисурата и тече понатаму низ Кочанската Долина. Додека во горниот дел на сливот до Истибања реката Брегалница уште го еродира своето корито и има карактеристика на планинска река, во средниот тек низ Кочанско Поле реката Брегалница има изглед на рамничарска река и почнува во голема мерка да го таложи својот нанос. Низ Кочанско Поле коритото на реката Брегалница е врежано во сопствениот нанос. Бреговите се ниски и незацврстени така што реката брзо и лесно го менува правецот на текот, ги однесува бреговите или засипува со нанос големи приобални површини. По влевањето на реката Злетовска, реката Брегалница повторно влегува во клисуреста долина каде нејзините брегови се подобро фиксирани. После Штип, реката длабоко го врежува своето корито во палеогени седименти, така што нејзината долина и овде добива клисурест карактер. За овој дел на текот типично е јакото меандрирање на реката. Подолжен профил на реката Должината на реката од влевањето до изворите изнесува 211.5км. Изворите се на кота 1200мнм, а влевањето е на кота 135мнм, па вкупниот пад на коритото на реката е 1065 м, односно 5.05‰. Течението на реката Брегалница кон падовите на коритото на реката може да се подели на три карактеристични делови. Оваа поделба одговара и на падовите на самиот слив кој од своја страна го карактеризираат наведените делови на сливот. И другите фактори како пошуменост и клима имаат влијание да на овие делови, се формираат различити услови на отекување, така што оваа поделба издвојува три подрачја со различни географски карактеристики и услови на истекување. Овие делови се: а)Горна Брегалница-од изворите до Истибања. Должината на овој дел на реката е 99 км, а вкупниот пад 825м, што дава среден пад на овој дел на текот од i=8.35‰. Овој дел на реката, односно сливот, зазема 27% од вкупната површина на сливот, додека кон падот тој зазема 77.3% од вкупниот пад. Од ова може да се заклучи дека овој дел е планински и со значително развиени падови.

-15-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија б)Средна Брегалница-од Истибања до Штип. Должината на овој дел е 44км, а падот на коритото е 113м, односно 2.52‰. На овој дел падот на реката нагло се намалува и зазема 10.7% од вкупниот пад на реката. Карактеристично е што на овој дел, реката прима речиси рамничарски карактер и поради наглото намалување на падот таложи голема количина на нанос во Кочанско Поле. ц)Долна Брегалница-од Штип до влевањето во Вардар, текот на Брегалница е долг 68.5 км, а вкупниот пад на овој дел е 127 м или 1.87‰, што чини 11.9% од вкупниот пад на Брегалница. Во долната табела наведени се падовите и должината на текот за наброените делници на текот, и за вкупниот тек до набљудуваната точка. Табела:Падови на реката Брегалница по делници Место Пад на реката Должина на текот на реката (%) Локален Вкупен (%) Локален Вкупен (км) Будинарци 27 12.8 27 16.1 16.1 Истибања 72 34.0 99 5.42 8.35 Штип 44 20.8 123 2.52 6.55 Вливање 68 32.4 211.5 1.87 5.05 Притоки на Брегалница Реката Брегалница има добро развиена хидрографска мрежа. Можат да се издвојат шеснаесет поголеми притоки, чиј вкупен слив изнесува 2908.5км2 или 67.7% од вкупниот слив на реката Брегалница. Од издвоените притоки на десната страна отпаѓаат 10 притоки, а нивната површина е поголема за 1.67 пати од површината на притоките кои Брегалница ги прима од левата страна. Реката Брегалница има десет притоки чии сливови се поголеми од 100км2, кои речиси никогаш не пресушуваат. Останатите набројани притоки како и оние кои не се наведени во долната табела, со исклучок на Зрновка, имаат повеќе буичен карактер и пресушуваат речиси секоја година. Табела: Притоки на реката Брегалница р.б.

Притока

Десни притоки 1 Пехчевска 2 Желевица 3 Габровска 4 Очиполска 5 Рибница 6 Каменица 7 Оризарска 8 Кочанска 9 Злетовска 10 Свети Николска Леви притоки 11 Ратевска 12 Осојница 13 Градешка 14 Зрновска 15 Козјак 16 Крива Лакавица

Површина на сливот (км2)

Должина на текот (км)

Вкупен пад (м)

Пад на коритото на реката (%)

Стационажа до вливањето

46.2 115.9 32.3 31.5 37.7 115.7 137.7 133.7 476.0 691.3

14.9 20.0 11.8 10.4 10.1 23.0 31.0 35.0 46.0 30.0

720.0 667.0 360.0 310.0 620.0 866.0 427.0 1024.0 790.0 197.0

4.83 3.33 3.40 2.90 6.20 3.76 1.38 3.60 1.76 0.656

192+500 163+700 153+000 149+210 131+250 125+550 98+850 90+320 86+080 32+100

133.8 327.5 55.2 68.8 133.2 371.0

25.0 29.0 16.1 23.0 19.4 41.00

467.0 254.0 960.0 680.0 560.0 656.0

1.87 0.875 5.90 2.62 2.90 1.60

193+100 108+150 105+500 102+000 80+000 60+700

-16-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Слика: Приказ на сливните површини на реката Брегалница од левата страна

Слика: Приказ на сливните површини на реката Брегалница од десната страна

-17-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Слика: Приказ на сливните површини на реката Брегалница Пошуменост на сливот Пошуменоста на сливот се состои од шуми и шумски култури кои претставуваат заштита на земјиштето од ерозија. Карактеристиките на сливното подрачје на реката Брегалница во однос на природната намена на теренот и неговата искористеност, се условени од топографскоорографските услови. Јасното издвојување на планинските венци на различните висини и постоењето на вклопени полиња и котлини меѓу нив, ја ограничуваат во грубо поделбата на теренот на земјоделски и шумски реони. Шумските реони се главно планинските венци и ридови. Малешевските Планини, Осоговските Планини, Плачквица, Овчеполските Брда, Серта и други планински ограноци зафаќаат речиси две третини од вкупната површина на сливот. Состојбата на шумите, како и распоредот на шумските површини е многу различен во зависност од природните и локалните услови. Горниот дел на реката Брегалница процентуално има најмногу шуми, средниот помалку, додека во најдолниот дел најмалку. Квалитетот на шумите е најдобар во горниот изворишен дел, потоа на Палчковица, која го опфаќа и горниот и средниот дел на Плачковица, а сите останати шуми се со послаб квалитет. Шумите и шумските површини во горниот дел на Брегалница зафаќаат околу 2/3 од горниот дел, а по состојба и квалитет можат да се издвојат на шуми на левата и шуми на десната страна на реката Брегалница. Левата страна на реката Брегалница се јавува како изразито шумски предел со квалитетни и високи шуми, додека десната страна е значително послаба, како по однос на површинската распространетост, така и по однос на квалитетот. Шумите и шумските површини на средниот и долниот дел на течението на реката Брегалница се распоредени главно во средниот дел на Брегалница,

-18-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија односно од Штип. Од Штип до влевањето речиси нема шумски површини со исклучок на мал дел во регионот на Крива Лаквица. Коефициентот на пошуменост на поедините делови на сливот изнесуваат: до Будинарци 0.37, до Истибања локален 0.27, а вкупен 0.31, до Штип локален 0.31, а вкупен 0.31, до Убого локален 0.09, а вкупен 0.24. Овој последниот е воедно и коефициент на пошуменост на целиот слив. Во следните табели е даден преглед на физичко-географските параметри. Табела: Површина на сливот, средна надморска височина, кота на терен, должина на течението, пад на реката Брегалница Површина на сливот(км2) Средна Пад на Кота Должина на Место Локален слив

Будинарци Истибања Штип Убого

Лево

Десно

Вк.

239 219 760 614

137 565 960 805

376 784 1720 1420

Цел Слив 376 1160 2880 4300

надморска височина Лок. Вк.

1115 920 683 468

115 978 870 728

на терен

765 374 263 135

текот

Лок.

Вк.

реката во ‰, Лок. Вк.

27 72 44 69

27 99 143 211

16.1 5.4 2.5 1.9

16.1 8.35 6.55 5.05

Табела: Наклон на теренот, обем на сливот, коефициент на концентрираност, широчина на сливот на реката Брегалница Место

Будинарци Истибања Штип Убого

Наклон на теренот(%) Локален Вк. 13.8 13.8 16.9 15.9 20.3 18.5 9.8 15.6

Обем на сливот (км) Локален Вк. 95.0 95.0 174.2 207.2 222.3 283.5 236.6 404.0

Коефициент на концентрираност Локален Вк. 1.37 1.37 1.74 1.70 1.50 1.48 1.76 1.72

Широчина на сливот(км) Локален Вк. 13.9 13.9 10.9 11.7 39.0 20.0 20.8 20.3

Табела: Коефициент на пошуменост, коефициент на кривење на сливот на реката Брегалница Место Будинарци Истибања Штип Убого

Коефициент на пошуменост Локален Вк. 0.37 0.37 0.27 0.31 0.31 0.31 0.09 0.24

Коефициент на кривење Локален Вк. 1.09 1.09 1.14 1.13 1.11 1.12 1.07 1.10

Со изградбата на акумулациите „Калиманци“ и „Градче“ и со реализацијата на програмите за пошумување на сливните подрачја, многу е подобрена пошуменоста на сливот на реката Брегалница. Меѓутоа, и во натамошниот период треба да да се продолжи со пошумувањето поради зголемување на површините под шуми, а со тоа и спречување на носење на нанос во акумулациите, спречување на ерозивните процеси, подобрување на микроклимата, намалување на буичавоста на водотеците и нивно излевање на површините и во населените места.

-19-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Климатски карактеристики Годишни и месечни суми на врнежи во(мм) Табела: Годишни и месечни суми на врнежи во Берово в (мм): Br Год. . 1 1961 2 1962 3 1963 4 1964 5 1965 6 1966 7 1967 8 1968 9 1969 10 1970 11 1971 12 1972 13 1973 14 1974 15 1975 16 1976 17 1977 18 1978 19 1979 20 1980 21 1981 22 1982 23 1983 24 1984 25 1985 26 1986 27 1987 28 1988 29 1989 30 1990 31 1991 32 1992 33 1993 34 1994 35 1995 36 1996 37 1997 38 1998 39 1999 40 2000 Сума Просек (1961-2000)

III

VII

VIII

XII

Сума

22.5 29.1 130.8 7.2 68.0 100.5 53.3 50.8 55.9 29.1 38.8 20.3 36.1 50.1 19.8 41.4 31.6 43.3 40.5 54.9 27.9 20.5 16.6 40.0 46.4 71.6 65.1 8.3 1.0 2.0 14.8 3.5 26.6 55.2 64.8 36.0 6.2 16.7 37.5 26.2 1510.9 37.8

12.7 77.8 99.0 24.6 60.7 65.9 11.6 39.9 68.2 43.4 47.3 37.2 64.5 55.3 11.7 8.6 44.2 61.9 26.6 8.3 46.9 40.6 19.8 58.8 31.7 114.9 69.9 45.4 21.8 11.5 44.9 6.8 24.0 37.0 12.4 81.4 18.5 68.0 42.9 34.0 1700.6 42.5

38.4 135.6 39.5 33.1 16.4 60.2 31.3 24.4 60.7 52.8 104.7 11.6 56.5 43.0 55.8 21.2 34.5 47.6 27.5 38.5 30.2 30.7 10.3 72.9 64.1 15.1 53.1 50.6 20.2 11.2 18.6 11.9 43.6 20.3 53.1 56.3 42.2 9.5 47.0 29.1 1623.3 40.6

60.1 57.3 60.5 30.6 68.4 39.1 52.8 4.1 40.4 52.4 18.2 81.6 79.7 58.2 30.5 77.2 21.1 76.2 84.8 55.1 21.7 65.2 34.8 19.5 26.5 28.6 65.2 27.0 42.1 95.3 100.3 94.9 29.4 60.4 27.1 63.0 44.8 58.5 71.9 17.6 2042.1 51.1

88.9 78.2 80.1 87.1 81.3 71.5 42.2 115.1 18.9 129.1 44.5 52.2 40.3 84.3 68.2 100.5 50.0 103.4 69.3 114.0 52.5 84.1 72.4 41.2 67.3 89.0 81.4 75.8 58.2 26.1 80.0 48.8 60.2 46.6 82.7 46.8 36.9 68.5 46.2 40.0 2723.8 68.1

53.7 56.0 89.0 79.2 32.3 52.7 64.3 96.0 31.8 16.7 55.7 54.7 11.7 152.4 67.8 72.9 56.0 61.1 17.3 39.5 73.9 30.7 165.6 30.0 87.5 59.6 69.7 95.5 94.1 37.9 36.2 57.8 7.7 30.0 26.9 43.8 66.3 47.2 95.9 32.1 2349.2 58.7

7.8 34.1 56.9 30.2 55.5 10.6 61.0 1.6 22.3 49.8 114.0 76.6 124.6 23.4 96.3 110.9 61.0 9.3 36.7 47.2 61.5 39.6 99.5 18.9 32.5 31.2 14.5 24.2 73.5 20.3 57.6 24.0 17.4 64.2 129.8 30.5 17.4 35.1 47.7 13.7 1882.9 47.1

. 10.3 15.9 33.2 62.9 16.8 72.1 67.3 30.4 28.6 44.7 49.5 56.2 26.8 36.5 67.8 61.5 34.4 124.3 23.8 44.0 67.8 24.3 102.0 38.3 46.9 45.7 1.7 34.7 33.6 48.6 15.7 2.0 28.3 107.9 68.9 61.4 9.0 51.0 26.5 1721.3 43.0

5.1 20.6 37.1 65.3 4.6 16.0 36.3 35.0 25.3 35.5 65.3 154.7 56.3 19.3 27.7 37.6 21.0 100.2 30.6 52.2 92.6 28.2 48.5 23.6 10.0 10.7 19.8 9.4 44.6 5.3 35.6 45.4 15.2 19.5 78.8 128.2 10.1 75.1 26.0 25.0 1597.3 39.9

23.6 57.3 47.6 70.5 0.1 24.2 32.1 8.2 0.4 71.4 27.1 109.3 28.1 74.6 85.9 55.4 3.0 47.9 105.5 165.3 64.4 31.5 30.9 4.0 7.9 31.5 54.6 13.4 97.8 57.6 31.6 37.7 34.0 66.5 2.7 25.2 87.8 90.0 43.9 32.4 1882.9 47.1

106.0 195.6 36.5 72.5 34.7 127.8 25.2 72.9 20.1 19.5 33.1 25.1 41.4 36.2 22.2 92.1 45.4 27.8 114.2 48.9 99.9 102.3 94.6 29.7 156.3 9.4 86.9 118.3 31.4 19.7 87.5 58.9 54.4 8.5 30.6 48.1 30.1 70.5 64.8 20.0 2419.1 60.5

47.9 50.5 57.4 61.2 73.0 75.0 62.6 56.6 124.4 33.2 37.6 0.1 67.9 40.4 9.5 54.1 17.2 73.2 20.3 79.0 79.5 93.2 68.8 36.5 10.8 31.2 34.3 53.0 45.2 137.8 21.4 52.0 67.2 46.0 100.2 50.0 58.4 32.5 73.7 11.8 2144.6 53.6

466.7 802.4 750.3 594.7 557.9 660.3 544.8 571.9 498.8 561.5 631.0 672.9 663.3 664.0 531.9 739.7 446.5 686.3 697.6 726.7 695.0 634.4 686.1 477.1 579.3 539.7 660.2 522.6 564.6 458.3 577.1 457.4 381.7 482.5 717.0 678.2 480.1 580.6 648.5 308.4 1966.5 590

-20-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

802.4 750.3

900 800 700

500

466.7

Vrne`i (mm)

600

400 300

594.7 557.9 660.3 544.8 571.9 498.8 561.5 631.0 672.9 663.3 664.0 531.9 739.7 446.5 686.3 697.6 726.7 695.0 634.4 686.1 477.1 579.3 539.7 660.2 522.6 564.6 458.3 577.1 457.4 381.7 482.5 717.0 678.2 480.1 580.6 648.5 308.4

Godi{ni sumi na vrne`i na metrolo{kata stanica Berovo za period 1961-2000 godina

200 100

Godini

Слика: Годишни суми на врнежи и на метролошката станица Берово за период 1961-2000 година Suma na mese~ni vrne`i za Berovo za period 1961-2000

53.6

47.1

39.9

47.1

51.1 40.6

42.5

37.8

Vrne`i (mm)

58.7

60.5

68.1

30 20 10 0

Meseci

Слика: Графички приказ на сумата на месечни врнежи за Берово за период 1961-2000

-21-

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1987 1988

1986

1985

1984

1983

1982

1981

1980

1979

1978

1977

1976

1975

1973 1974

1972

1971

1970

1969

1968

1967

1966

1965

1964

1963

1962

1961

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Табела: Годишни и месечни суми на врнежи во Штип во(мм): Br. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 Сума

Год. 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Просек (1961-2000)

I 24.5 21.9 62.5 11.5 54.2 91.0 23.3 41.5 56.0 25.6 26.3 24.3 30.9 48.7 20.2 17.7 16.6 17.1 25.6 59.3 26.2 5.0 9.7 26.6 50.7 43.1 34.8 3.7 0.2 0.5 15.8 0.1 24.8 31.2 42.2 37.5 13.6 15.2 14.6 7.4 1101.6 27.5

II 6.0 47.0 59.0 9.1 32.7 22.8 4.4 30.8 40.4 32.7 34.2 36.9 38.9 128.0 8.2 9.7 19.4 18.3 25.4 8.0 30.7 28.3 24.3 42.7 27.6 49.3 11.2 32.9 6.7 5.8 39.8 0.0 16.2 20.3 6.8 32.6 23.0 58.3 22.8 13.2 1104.4 27.6

III 21.0 117.6 42.8 18.1 17.6 36.0 21.9 11.5 50.2 16.6 82.9 10.4 61.7 41.5 32.2 4.5 16.0 29.0 17.4 28.9 22.3 33.8 19.8 41.3 53.0 19.5 83.6 28.3 9.2 3.2 28.0 20.0 36.8 3.9 41.3 29.8 50.3 12.4 36.6 31.1 1282.0 32.1

IV 37.2 49.4 53.6 44.5 28.1 23.0 38.2 21.4 40.1 26.2 13.6 24.9 52.2 52.7 10.2 26.3 19.1 51.9 85.1 25.4 53.3 96.3 29.1 45.4 25.6 28.4 56.1 24.4 63.9 50.0 78.8 73.5 14.2 51.4 23.3 38.5 26.2 23.8 37.9 17.2 1580.4 39.5

V 85.7 22.9 60.8 68.8 74.5 30.8 55.9 116.4 3.3 67.7 61.9 41.4 17.0 131.2 70.4 93.5 45.8 58.0 57.5 91.4 15.0 50.2 72.4 16.3 88.3 64.3 47.4 35.9 54.1 29.6 48.7 17.7 31.1 14.7 57.9 74.1 25.3 49.8 34.9 100.5 2183.1 54.6

VI 30.4 69.9 29.6 19.7 31.5 56.7 44.5 84.9 29.3 23.1 52.2 19.0 1.0 86.2 98.2 52.7 53.2 5.3 35.8 27.8 40.1 10.6 160.3 20.1 14.1 84.0 9.9 41.6 172.1 13.7 18.1 31.2 13.9 31.8 22.2 4.7 40.3 59.0 87.1 32.8 1758..6 44.0

VII 6.7 13.2 22.7 54.2 59.6 3.1 115.6 0.7 10.9 65.3 64.6 86.2 52.7 7.3 60.4 102.3 29.2 9.7 32.5 13.4 46.0 26.7 72.6 12.7 3.5 75.5 2.4 17.5 49.5 9.6 85.7 10.5 12.9 49.3 110.7 30.6 28.3 27.7 31.5 12.2 1525.7 38.1

-22-

VIII 2.2 19.4 14.0 24.1 67.0 2.8 21.4 60.4 28.8 4.8 23.0 51.5 60.8 14.2 38.2 33.4 40.5 11.7 69.3 38.9 44.0 13.3 33.7 58.2 22.3 20.6 49.4 9.8 41.6 30.2 27.4 8.3 1.7 11.6 82.6 56.8 30.2 28.4 35.2 6.6 1238.3 31.0

IX 5.9 19.7 22.2 65.3 3.5 27.8 29.4 17.8 8.0 16.7 73.4 99.3 116.8 52.1 15.3 8.2 6.3 64.6 22.5 33.8 85.5 4.4 61.8 36.9 5.8 8.9 16.8 2.8 14.0 1.6 29.7 5.2 5.8 10.9 68.3 86.7 3.3 38.2 61.9 15.9 1273.0 31.8

X 12.6 62.6 76.4 79.3 0.0 49.9 15.7 13.1 . 112.5 12.8 135.6 43.9 61.4 89.3 92.1 12.8 27.4 25.3 129.6 66.2 13.7 28.7 8.0 22.4 18.9 42.6 9.6 31.2 25.3 82.9 19.0 29.0 27.9 1.1 13.8 112.1 80.2 40.2 40.5 1765.6 44.1

XI 102.7 117.1 26.2 64.1 20.9 55.4 17.2 62.5 4.8 10.0 15.1 32.3 62.9 40.0 62.4 87.0 30.5 13.5 132.8 23.3 83.7 72.8 82.3 31.4 105.4 17.1 80.8 79.3 18.1 14.0 53.3 37.4 58.8 8.3 44.2 37.2 31.0 83.6 65.7 20.4 2005.5 50.1

XII 33.6 32.1 36.5 35.8 69.7 79.2 52.2 55.6 93.7 31.1 12.7 0.8 42.5 62.7 8.8 31.3 11.8 58.0 11.0 58.0 37.9 47.7 54.3 25.7 11.9 8.0 36.6 31.1 32.5 107.2 6.0 35.9 45.0 54.4 107.9 59.5 60.3 26.7 25.2 9.1 1640.0 41.0

Сума 368.5 592.8 506.3 494.5 459.3 478.5 439.7 516.6 365.5 432.3 472.7 562.6 581.3 726.0 513.8 558.7 301.2 364.5 540.2 537.8 550.9 402.8 649.0 365.3 430.6 437.6 471.6 316.9 493.1 290.7 514.2 258.8 290.2 315.7 608.5 501.8 443.9 503.3 493.6 306.9 18458.2 461.5

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Godi{ni sumi na vrne`i na metrolo{kata stanica [tip za period 1961-2000 godina

402.8

501.8 443.9 503.3 493.6 306.9

300

365.3 430.6 437.6 471.6 316.9 493.1 290.7 514.2 258.8 290.2 315.7

540.2 537.8 550.9

513.8 558.7 301.2 364.5

400

365.5 432.3 472.7

506.3 494.5 459.3 478.5 439.7 516.6

500 368.5

Vrne`i (mm)

600

562.6 581.3

592.8

700

608.5

649.0

726.0

800

200 100

Godini

Слика: Годишни суми на врнежи и на метролошката станица Штип за период 1961-2000 година

44.1 31.8

38.1

39.5 2

32.1

27.6

27.5

Vrne`i (mm)

54.6

50.1

Suma na mese~ni vrne`i za [tip za period 1961-2000

Meseci

Слика: Графички приказ на сумата на месечни врнежи за Штип за период 1961-2000

-23-

2000

1999

1998

1997

1996

1995

1994

1993

1992

1991

1990

1989

1987 1988

1986

1985

1984

1983

1982

1981

1980

1979

1978

1977

1976

1975

1973 1974

1972

1971

1970

1969

1968

1967

1966

1965

1964

1963

1962

1961

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Годишни и месечни суми на врнежи од снег во(мм) Suma na mese~ni vrne`i od sneg za Berovo za period 1961-2000 80

90 80

35 1

Vrne`i (cm)

20 10 0

Meseci

Слика: Графички приказ на сумата на месечни врнежи на снег за Берово(1961-2000) *Извор РХМЗ Suma na mese~ni vrne`i od sneg za [tip za period 1961-2000

33 30

Vrne`i (cm)

Meseci

Слика: Графички приказ на сумата на месечни врнежи на снег за Штип( 1961-2000) *Извор РХМЗ

-24-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Распределба на врнежите Како што може да се види од годишната карта на изохиети, сливот на реката Брегалница добива мали количини на врнежи. Врнежи од над 700мм има само во изворскиот дел и во планинските делови на Осогово и Плачковица. До 500мм врнежи добива долниот дел од сливот на подрачјето на Овче Поле. Централниот дел на сливот се до Истибања добива само 550мм врнежи. И горниот дел на сливот на Брегалница, речиси до Берово и Пехчево, има мали врнежи кои се движат околу 600мм. Најголемиот дел на сливот, може да се каже дека лежи во зона која добива од 450 до 600мм врнежи.

Слика: Годишна изохиетска карта на Македонија

-25-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Годишни и месечни карактеристики на температурата на воздухот Табела: Средномесечни температури на воздухот во Берово за период 1961-2000 година Godina

1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 max

-1.7 0.5 -4 -4.9 0 -1.7 -4.5 -4 -2.9 1.6 2.5 0.7 -1.5 -0.5 -3.9 -1.1 -0.3 -1.3 -1.6 -3.7 -3.7 -0.8 0.1 0.3 -1 -0.4 -1.6 1.2 -3.3 -4.7 -2.6 -0.8 -1.9 2.2 -1.4 -0.5 1.3 0.7 -0.3 -5.4 2.5

-0.8 -3.5 1.1 -0.9 -5.3 5 -1.2 2.3 2 0.9 -0.3 1.9 0.7 1.9 -2.3 -1 4.3 2.3 1.5 -0.3 -1.3 -1.8 -1.7 0.8 -4.7 0 2.4 0.8 0.9 2.8 -0.8 -0.7 -2.4 1.2 3.4 -0.3 0.4 1.8 -1.9 -1.9 5.0

4.4 3.6 1 4.2 3.2 2.9 4.2 2.9 3.2 4 2.2 4.7 0.8 4.6 5.2 2.2 5 4.5 5.5 3.3 6.3 2.6 4.2 2.4 3.8 4 -1.1 2.8 6.4 6 6.4 3.2 2.8 5.1 3.5 0 1.8 0.6 3.6 0.6 6.4

10.2 8.1 8.1 8.4 6.9 9.2 7.5 10.9 6.9 9.2 8.4 9.8 7.3 6.2 8.9 8 7.9 7.7 6.7 6.4 8.5 7 10.1 0.5 9.5 10.2 7.5 7.8 11.3 8.2 7.3 8.4 8 9.5 7.4 7.4 3.4 9.9 8.4 8.1 11.3

12.2 14.1 12.6 11.7 12.1 12.4 13.4 16.1 16.1 10.7 14 13.2 14.3 11 13.8 12.6 13.8 12.2 12.8 11.1 11.7 13.2 14 14 14.5 13.5 11.7 13.3 11.9 12.3 9.7 11.8 13.3 13.8 12.8 15.1 14.5 12.7 13.4 11.9 16.1

16.3 15.3 16.7 17.4 16.4 16.2 15.3 16.3 16.8 16.6 16.5 17.5 16.3 15.2 16.3 14.7 16.1 16.3 17.8 16 18.5 17.7 14.7 15.8 15.5 16 16.8 15.9 14.3 17 16.7 16.3 16.7 16.9 18.1 17.7 18.1 17.7 17.2 15.5 18.5

18.3 19.1 18.5 17.6 19.3 18.8 17.7 18.5 16.8 18.3 16.7 18 18 17.7 17.7 16.6 19 18.3 17.7 18.2 17.4 17.6 17.6 17.4 18.4 17.4 21 21.5 17.8 19.4 18.3 17.4 19.5 19.1 18.9 19.5 18 19.7 19.5 17.3 21.5

18.4 20 19.5 17.1 15.7 19.4 18.2 16.6 17.6 18 18.3 16.9 16.7 18.2 16.8 13.8 17.2 16.7 17 18 17.2 17.6 16.3 16 18.3 18.9 17.7 19.6 17.3 18.3 17.4 20.3 20.4 20 16.4 17.5 16.1 20.1 19.4 17.9 20.4

14.2 15 15.2 13 14.8 14.2 13.8 13.9 14.9 13.6 11.7 12.1 14.8 14.3 14.9 11.8 12.4 11.9 13.6 13.6 14.4 15.8 13.2 14.4 13.7 14.7 16.9 14.5 13.3 12.9 14.8 14.1 14.5 18.1 13.1 12 13.1 13.6 15 12.4 18.1

9.2 9.6 9 10.3 7.3 12.2 10.2 8.3 7.1 7.7 7 6 3.8 9.6 8.3 10.4 7.9 7.3 8.4 10.2 10.5 9.7 7.2 10.7 7.1 7.9 8.6 8 7.5 9.9 10 12.1 11.8 10.3 7.6 8.3 6.5 9.7 10.3 9 12.2

6.9 8.1 6.7 5.8 4.8 5.7 5 6.1 6.2 4.3 3.6 3.9 1.1 3.6 3.1 4.9 6.5 0.8 5.6 6.2 0.6 3.1 1.9 3.9 5.6 2.2 4.6 -2.3 3.2 5.7 5.9 5.8 2.6 4.1 0.5 5.5 4.9 3.4 4.5 6.9 8.1

0 -1.6 1.4 1.5 2.1 0.3 0.2 0 1.8 0.6 0.3 -1 -0.3 -1.3 -0.1 -0.2 -2 1.7 1.8 0.4 1.9 2.4 0.8 -1.1 2.6 -3 1.3 -1.8 0.5 0.1 -3.7 -0.8 2.1 1.8 2.6 2.4 0 -2.9 2 2 2.6

Srednа Т 9 9 8.8 8.4 8.1 9.6 8.3 9 8.9 8.8 8.4 8.6 7.7 8.4 8.2 7.7 9 8.2 8.9 8.3 8.5 8.7 8.2 7.9 8.6 8.5 8.8 8.4 8.4 9 8.3 8.9 9 10.2 8.6 8.7 8.2 8.9 9.3 7.9 10.2

sred

-1.4

0.1

3.4

8.0

13.0

16.5

18.3

17.8

14.0

8.8

4.3

0.4

8.6

min

-5.4

-5.3

-1.1

0.5

9.7

14.3

16.6

13.8

11.7

3.8

-2.3

-3.7

7.7

*Извор РХМЗ

-26-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

3.80

5.00

0.50

T (S)

10.00

11.70

9.70

15.00

13.80

14.30

20.00

16.60

Minimalni mese~ni temperaturi na vozduh za Berovo za period 1961-2000

12 -3.70

-5.30

-5.00

-2.30

-1.10

1 -5.40

0.00

-10.00

Meseci

Слика: Графикон на минимални месечни температури на воздухот во Берово за период 1961-2000 година

13.96

17.82 8

8.81

0.13

5.00

0.37

3.42

T (S)

10.00

4.29

8.03

15.00

0.00

-1.37

-5.00

12.98

16.48

20.00

18.34

Sredni mese~ni temperaturi na vozduh za Berovo za period 1961-2000

Meseci

Слика: Графикон на средни месечни температури на воздухот во Берово за период 1961-2000 година

-27-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

20.40

12.20 8.10

T (S)

11.30

15.00

18.10

16.10

20.00

21.50

25.00

18.50

Maksimalni mese~ni temperaturi na vozduh za Berovo za period 1961-2000

2.60

6.40

5.00

2.50

10.00

0.00

Meseci

Слика: Графикон на максимални месечни температури на воздухот во Берово за период 1961-2000 година Minimalni, srednogodi{ni i maksimalni temperaturi na vozduh kaj Berovo

50.00 40.00

T (C)

30.00 20.00

Tmin

10.00

Tsr Tmah

-30.00 Godini

Слика: Графикон на минимални, максимални и средни годишни температури на воздухот во Берово за период 1961-2000 година

-28-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Табела: Средномесечни температури на воздух во Штип за период 1961-200 година Godina

0.9 2.9 -2.5 -2.3 2.8 0.2 -2 -1.2 -1.9 3.4 5.3 3.7 1.2 2.5 -0.7 1.1 2.7 1.7 1.1 -1.9 -1.4 0.5 3.2 2.7 -1.7 2.3 -0.3 3.3 -0.2 -3.2 -1.2 0.6 -1.2 4.3 2.4 2.5 2.6 3.2 1.3 -2.3 5.3

2.4 -0.7 3.6 2.6 -2.7 8.6 2.1 5.3 5.1 4.2 3 5.3 3.9 5.7 1.4 3.1 8.1 5.2 5.3 2.9 2.1 1.3 1.6 4 -2.2 2.9 5.3 4.6 4.6 6.9 1.2 2.4 -0.3 4.5 6.9 1.9 4.2 5.4 1.6 4 8.6

8.6 6.3 5 7.8 7.4 6.8 7.9 7.2 6.7 7.9 4.8 9.4 4.4 8.5 9.4 5.7 9.4 8.6 10 7 10.1 6.8 8.5 6 7 8.3 2.5 6.6 10.5 10.9 9.8 7.6 6.2 9.6 7.3 3.7 5.8 4.8 8 7.1 10.9

15.5 12.8 12.3 12.9 10.8 13.5 11.8 15.2 11.2 13.4 12.4 13.7 11 10.3 12.8 12.3 11.7 11.3 10.5 10.7 12.2 10.1 14.7 10.4 13.9 14.7 11.7 11.9 15.6 12.7 11 12.8 12.9 13.5 11.7 11.4 7.3 14.3 13.1 15 15.6

16.5 19.2 16.8 15.8 15.9 16.8 17.6 20.7 20.7 14.9 18.9 18 17.7 15.1 18.2 16.2 18.2 15.9 17.1 14.6 16.4 17.3 19 18.3 19.2 17.5 16 17.5 16.2 17.3 13.9 16.9 18.4 18.8 16.9 18.8 18.4 16.7 17.9 19.4 20.7

21.8 20.2 21.9 22 21.2 20.9 20 20.7 20.5 21.5 21.7 23.1 21.3 19.6 20.9 19 20.7 21.7 22.3 20.6 23.1 22.8 19 20.7 20.4 20.4 22.2 21.1 18.5 22.2 22.4 21.2 22.7 21.8 22.8 22.9 23.2 22.8 21.8 22.8 23.2

23.9 24.8 24.6 22.8 24.8 24.3 22.7 23.9 21.9 22.7 22.5 23.1 23.4 22.9 22.7 21.4 24.3 24 22.3 23.5 22.1 22.8 22.2 22.4 24.1 22.2 26.7 27.1 22.5 24.1 23 23.3 24.7 24.6 24.3 24.2 24 25.5 24.4 26.1 27.1

24.7 25.7 25.5 22.5 21.1 25.3 23.8 21.9 23.1 23.6 24.1 22.1 22.3 23.9 22 18.9 22.9 22.6 21.3 22.8 22.1 22.8 21.3 21 24 24.3 23.3 25.7 23.1 23.1 22.5 26.8 25.8 25.5 21.7 23.9 21.6 25.3 25.6 26 26.8

20.2 20.6 20.9 17.5 20.9 19.8 19.6 19.2 20.6 19.3 16.4 16.2 19.3 19.3 21.1 17.1 17.8 16.5 18.4 18.5 18.8 21.3 17.4 19.8 19.1 20.1 22.6 19.8 19 18.6 19.8 19.6 20.2 23.7 17.2 16.4 18.4 18.6 20.7 19.6 23.7

14.6 14.1 13.2 15 12.9 17.7 15.5 13 13.1 11.8 11.1 9.1 13.1 14.6 12.7 14.8 12.9 12.1 12.7 13.5 14.8 14.3 11.6 16 12.1 12.8 13 12.5 12.1 14.4 13 15.9 16.7 14.4 12.5 12.2 10.3 14 14.5 14.6 17.7

9.7 11 9.7 8.9 8.8 8.7 8.1 9.3 9.7 7.5 7.7 7.2 4.1 6.8 6.9 8.2 9.8 1.9 8.7 9 3.5 5.1 4.1 8 7.8 5.8 8.4 0.4 6.1 9.9 8.6 5.5 6.2 7.9 3.8 9.2 8.6 6.4 8.6 11.4 11.4

1.9 0.3 3.5 4.4 4.2 2.3 2 2.1 2.6 2.9 3.4 1.9 0.5 2.3 2.4 2.7 -0.2 4.7 4.5 2.4 4.3 5.4 1.6 1.6 4.5 -0.9 4 0 -0.5 1.5 -1.2 -3.2 4.8 2.5 5.4 4.1 3.4 -1.3 4.2 4.1 5.4

Srednа Т 13.4 13.1 12.9 12.5 12.3 13.7 12.4 13.1 12.8 12.8 12.6 12.7 11.9 12.6 12.5 11.7 13.2 12.2 12.9 12 12.3 12.5 12 12.6 12.4 12.5 13 12.5 12.3 13.2 11.9 12.5 13.1 14.3 12.7 12.6 12.3 13 13.5 14 14.3

sred

0.9

3.4

7.4

12.4

17.4

21.4

23.7

23.4

19.2

13.5

7.4

2.4

12.7

min

-3.2

-2.7

2.5

7.3

13.9

18.5

21.4

18.9

16.2

9.1

0.4

-3.2

11.7

*Извор РХМЗ

-29-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

10.0

7.3

T (S)

15.0

9.1

13.9

20.0

16.2

18.5

21.4

25.0

18.9

Minimalni mese~ni temperaturi na vozduh za [tip za period 1961-2000

0.4

2.5

5.0

12 -3.2

2 -2.7

-5.0

1 -3.2

0.0

Meseci

Слика: Графикон на минимални месечни температури на воздухот во Штип за период 1961-2000 година

19.2 7

7.4

10.0

0.9

2.4

3.4

5.0

7.4

T (S)

12.4

15.0

13.5

17.4

20.0

23.4

21.4

25.0

23.7

Sredni mese~ni temperaturi na vozduh za [tip za period 1961-2000

0.0

Meseci

Слика: Графикон на средни месечни температури на воздухот во Штип за период 1961-2000 година

-30-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

17.7

23.7

26.8

20.7

25.0

23.2

30.0

27.1

Maksimalni mese~ni temperaturi na vozduh za [tip za period 1961-2000

11.4

15.6

5.4

5.0

5.3

10.0

10.9

15.0

8.6

T (S)

20.0

0.0

Meseci

Слика: Графикон на максимални месечни температури на воздухот во Штип за период 1961-2000 година Minimalni, srednogodi{ni i maksimalni temperaturi na vozduh kaj [tip

50.00 40.00

T (C)

30.00 20.00

Tmin

10.00

Tsr Tmah

-30.00 Godini

Слика: Графикон на минимални, максимални и средни годишни температури на воздухот во Штип за период 1961-2000 година Горниот слив на реката Брегалница се одликува со ниски зимски температури, така што овде се забележани и апсолутни минимуми за целиот овој крај од Македонија. Средната годишна амплитуда на екстремни средномесечни температури достигнува до 210С, додека апсолутната амплитуда 660С. Врз основа на ова може да се заклучи дека на овој слив климата е од континентален тип.

-31-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија На средниот дел на сливот температурата се зголемува така што во Делчево, во јули и август има средна месечна температура од над 210С. Средногодишната температура овде достигнува 11.90С. Во Кочани средногодишната температура е над 130С, а средномесечната амплитуда е 230С. Овој крај се одликува со високи апсолутни амплитуди и голем број на жешки денови со температура над 300С, кои се следени со низок процент на влага и суша. Може да се каже дека до овде допира влијанието на модифицираната средоземна клима која продира по долината на реката Вардар. Во Кочани има 277 денови со температура поголема од 50С, 224 денови со температура поголема од 100С и 100 денови со температура над 200С. Места на Овче Поле, Штип и Ергелија имаат највисоки температури и спаѓаат во најтоплиот регион на сливот на Брегалница. Средните месечни температури достигаат 250С. Овде врз основа на појавата на големи месечни амплитуди може да се воочи карактерот на умерена континентална клима. Во овој регион има доста денови со мраз, но и жешки денови со температура над 300C, повеќе во споредба со Кочанскиот регион. Ветрови Брзината на ветровите расте повеќе, доколку се оди кон долниот дел на сливот. Така во Берово е забележана максимална брзина од 16м/сек, додека во Штип и Ергелија има појава на брзина на ветерот од 28м/сек и 35м/сек. Дефицит на влажност Водениот дефицит се пресметува како разлика помеѓу потенцијалните испарувања и ефективните врнежи. Тој е показател за недостатокот од вода во почвата. Даден е дефицитот на влажност за станиците кои се наоѓаат во источниот регион за периодот 1971-2000 година. Табела: Дефицит на влажност Р.б 1 2 3 4 5

Метролошка станица Штип Кочани Делчево Кратово Берово

Год.

-2.4 -3.8 -7.1 -11.9 -9.3

0.5 -2.2 -6.9 -10.8 -13.1

15.7 18.2 11.0 5.0 4.0

38.6 40.0 32.0 21.5 21.3

75.3 80.8 57.7 60.0 52.7

116.0 119.4 90.1 86.9 80.5

139.6 138.2 106.5 108.4 98.5

129.0 131.8 105.3 111.3 89.2

80.3 82.4 60.3 62.8 55.6

33.4 37.3 23.7 26.3 19.3

-3.4 -7.2 -10.9 -15.6 -9.9

-8.9 -10.9 -14.5 -19.1 -19.3

613.7 624.0 447.3 424.8 369.5

Вег. Сез. 578.8 592.6 451.9 450.9 397.7

Воден биланс По методот на Торнтвајт е пресметана вистинската евапотранспорација и кусокот и вишокот на водата во земјиштето или водениот биланс. Даден е водениот биланс за станиците кои се наоѓаат во источниот регион за периодот 1971-2000 година. Табела: Воден биланс по Торнтвајт 1

Метролошк а станица Штип

Кочани

Делчево

Кратово

Берово

Р. б

1 1. 4 2. 6 0. 0 1. 5 0. 0

2 6. 9 8. 3 3. 5 6. 0 0. 9

24. 3 27. 8 20. 3 22. 8 16. 6

52. 9 56. 3 48. 7 49. 0 42. 8

97.3

132. 7 136. 7 114. 3 117. 0 106. 0

153. 0 155. 6 129. 6 134. 2 119. 5

138. 9 142. 7 116. 9 124. 1 106. 9

91. 5 94. 1 76. 7 83. 9 71. 9

50. 3 53. 5 42. 0 48. 8 40. 2

17. 1 18. 9 14. 9 17. 9 14. 2

101. 6 87.2 88.5 81.3

-32-

12 3. 5 5. 1 2. 1 4. 7 0. 8

Год. 769. 7 803. 3 656. 2 698. 6 601. 3

Вег. Сез. 666. 3 687. 0 573. 5 596. 7 528. 5

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Режим на отекување Отекување Режимот на отекување во сливот на реката Брегалница е прикажан преку протекувањата на хидролошките станици на реката Брегалница кај Берово, Будинарци, Очи Пале, Штип, Убого и на притоките на реката Брегалница: Злетовска, Каменичка, Осојница, Ратевска. Sreden protek na stanicite na reka Bregalnica za period 1961-2000 godina

30.00 Berovo

25.00

Budinarci Oci Pale

Q (m3/s)

20.00

Stip Ubogo

15.00 10.00 5.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

Слика: Средно протекување на станиците на реката Брегалница за период 19612000година Sreden protek na stanicite na pritokite reka Bregalnica za period 1961-2000 g.

3.00 Kocanska

2.50

Kamenicka Orizarski

Q (m3/s)

2.00

Osojnica

1.50 1.00 0.50 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

Слика: Среден проток на станиците на реката Брегалница за период 1961-2000 година

-33-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Река Брегалница-Берово I

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.082

0.187

0.209

0.220

0.200

0.120

0.040

0.020

0.060

0.110

0.020

Qsr

1.116

1.638

1.570

2.044

1.402

0.902

0.473

0.357

0.317

0.455

0.687

0.983

0.995

Qmax

16.700

54.000

14.700

40.750

14.700

16.000

38.600

30.300

4.320

8.410

57.600

17.450

57.600

Mesec

70.00

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Bregalnica za stanica "Berovo" za period 1961-2000

60.00

Qmin Qsr

Q (m3/s)

50.00

Qmax

40.00 30.00 20.00 10.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. BREGALNICA-BEROVO za period 1961-2000 godina 14.00 13.00 12.00 11.00 10.00

Q (m3/s)

9.00 8.00 7.00 6.00 5.00 4.00 3.00 2.00 1.00 Qsr.=0.995 m3/s

0.00 0

100

Tsr.=145 dena

150

200

Denovi

-34-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Река Брегалница-Будинарци Mesec

III

VII

VIII

Qgod m3/s

XII

Qmin

0.180

0.580

0.616

0.336

0.150

0.070

0.040

0.075

0.120

0.170

0.130

Qsr

3.299

4.806

4.845

5.368

3.419

2.000

1.212

0.894

0.740

1.218

1.906

3.216

2.740

49.600 162.000 233.000 72.700

233.000

Qmax 180.000 136.000 137.000 121.000 73.310

250.00

91.400 108.000 77.200

0.040

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Bregalnica za stanica "Budinarci" za period 1961-2000

Qmin

200.00

Qsr

Q (m3/s)

Qmax

150.00

100.00

50.00

0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. BREGALNICA-BUDINARCI za period 1961-2000 godina 26.00 24.00 22.00 20.00 18.00

Q (m3/s)

16.00 14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00

Qsr.=2.74 m3/s

2.00 Tsr.=125 dena

0.00 0

100

150

200

Denovi

-35-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Река Брегалница-Очи Пале Qgod m3/s

III

VII

VIII

XII

Qmin

0.480

0.720

0.780

0.944

0.492

0.320

0.100

0.072

0.100

0.140

0.320

0.440

0.07

Qsr

5.570

9.020

8.740

9.280

6.380

3.310

1.750

1.310

1.160

1.990

3.320

5.410

4.77

Mesec

Qmax

189.000 228.000 130.000 176.000 118.000 245.000 117.000 125.000 60.500 396.000 360.000 148.000

450.00

396.00

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Bregalnica za stanica "O~i Pale" za period 1961-2000

400.00 Qmin

350.00

Qsr Qmax

Q (m3/s)

300.00 250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. BREGALNICA-O^I PALE za period 1961-2000 godina 70.00 65.00 60.00 55.00 50.00

Q (m3/s)

45.00 40.00 35.00 30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 Qsr.=4.77 m3/s

5.00

Tsr.=118 dena

0.00 0

100

150

200

Denovi

-36-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Река Брегалница-Штип Mesec

III

VII

VIII

Qgod m3/s

XII

Qmin

0.730

1.150

1.930

0.480

0.032

0.376

0.080

0.032

0.339

1.260

0.510

0.032

Qsr

12.860

19.280

18.940

19.270

14.170

8.860

5.020

4.210

5.340

5.540

8.410

11.480

11.110

Qmax

226.000 337.000 305.000 344.000 330.000 155.000 138.000 69.500

400.00

88.800 168.000 260.000 203.000 344.000

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Bregalnica za stanica "[tip" za period 1961-2000

350.00 Qmin

300.00

Qsr Qmax

Q (m3/s)

250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. BREGALNICA-[TIP za period 1961-2000 godina 110.00 100.00 90.00 80.00

Q (m3/s)

70.00 60.00 50.00 40.00 30.00 20.00 10.00

Qsr.=11.1m3/s

0.00 0

100

Tsr.=129 dena

150

200

Denovi

-37-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Река Брегалница-Убого Mesec

III

VII

VIII

Qgod m3/s

XII

Qmin

0.733

1.270

2.267

0.413

0.100

0.281

0.150

0.047

0.100

0.233

1.410

0.452

0.047

Qsr

16.240

24.440

24.000

24.420

17.910

11.120

6.220

5.190

6.640

6.880

10.540

14.470

14.010

Qmax

288.600 430.500 389.600 439.400 421.500 197.900 176.200 56.500 113.300 214.500 332.100 259.200 439.400

500.00

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Bregalnica za stanica "Ubogo" za period 1961-2000

450.00 Qmin

400.00

Qsr

Q (m3/s)

350.00

Qmax

300.00 250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. BREGALNICA-UBOGO za period 1961-2000 godina 150.00 140.00 130.00 120.00 110.00

Q (m3/s)

100.00 90.00 80.00 70.00 60.00 50.00 40.00 30.00 20.00

Qsr.=14.00 m3/s

10.00 Tsr.=128 dena

0.00 0

100

150

200

Denovi

-38-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Река Злетовска-Злетово Qgod m3/s

III

VII

VIII

XII

Qmin

0.120

0.200

0.320

0.700

0.600

0.360

0.160

0.080

0.120

0.080

0.120

0.08

Qsr

1.750

2.320

3.190

4.510

3.430

2.040

1.250

0.680

0.580

0.840

1.280

1.720

1.97

Qmax

22.100

60.500

61.800

47.400

30.600

74.400

37.100 148.200 27.400

26.400

60.000

40.800

148.20

Mesec

160.00

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Zletovska za stanica "Zletovo" za period 1961-2000

140.00 Qmin

120.00

Qsr Qmax

Q (m3/s)

100.00 80.00 60.00 40.00 20.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

Q (m3/s)

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. ZLETOVSKA-ZLETOVO za period 1961-2000 godina 12.00 11.50 11.00 10.50 10.00 9.50 9.00 8.50 8.00 7.50 7.00 6.50 6.00 5.50 5.00 4.50 4.00 3.50 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0.50 0.00

Qsr.=1.97 m3/s

Tsr.=143 dena

100

150

200

Denovi

-39-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Река Кочанска-Градче I

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.050

0.084

0.134

0.294

0.252

0.151

0.067

0.034

0.050

0.034

0.050

0.034

Qsr

0.737

0.975

1.340

1.894

1.440

0.855

0.524

0.285

0.245

0.355

0.537

0.721

0.826

Qmax

9.300

25.400

26.000

19.900

12.900

31.200

15.600

62.200

11.500

11.100

25.200

17.100

62.200

Mesec

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Ko~anska za stanica "Grad~e" za period 1961-2000

70.00 60.00

Qmin Qsr

Q (m3/s)

50.00

Qmax

40.00 30.00 20.00 10.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

Q (m3/s)

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. KO^ANSKA-GRAD^E za period 1961-2000 godina 5.00 4.80 4.60 4.40 4.20 4.00 3.80 3.60 3.40 3.20 3.00 2.80 2.60 2.40 2.20 2.00 1.80 1.60 1.40 1.20 1.00 0.80 0.60 0.40 0.20 0.00

Qsr.=0.826 m3/s

Tsr.=142 dena

100

150

200

Denovi

-40-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Река Каменичка-Македонска Каменица XII

Qgod m3/s

0.280

0.234

0.139

1.012

1.260

1.350

34.900

21.800

86.100

III

VII

VIII

Qmin

0.227

0.249

0.280

0.470

0.540

0.280

0.215

0.150

0.139

0.215

Qsr

1.255

1.527

1.911

2.768

2.291

1.418

0.873

0.620

0.547

0.725

Qmax

13.000

35.200

29.300

27.600

17.900

43.300

18.700

86.100

16.000

11.400

Mesec

100.00

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Kameni~ka za stanica "Makedonska Kamenica" za period 1961-2000

Q (m3/s)

90.00 80.00

Qmin

70.00

Qsr Qmax

60.00 50.00 40.00 30.00 20.00 10.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. KAMENI^KA-KAMENICA za period 1961-2000 godina 7.00 6.50 6.00 5.50 5.00

Q (m3/s)

4.50 4.00 3.50 3.00 2.50 2.00 1.50

Qsr.=1.35 m3/s

1.00

Tsr.=135 dena

0.50 0.00 0

100

150

200

Denovi

-41-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Река Оризарска-Оризари I

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.100

0.134

0.294

0.300

0.202

0.099

0.053

0.078

0.054

0.056

0.090

0.053

Qsr

1.389

1.693

1.596

2.026

1.853

1.210

0.790

0.477

0.408

0.593

0.905

1.336

1.190

Qmax

18.800

50.200

40.800

23.700

17.100

46.100

22.600

97.800

18.400

18.500

50.100

25.300

97.800

Mesec

120.00

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Orizarska za stanica "Orizari" za period 1961-2000

100.00

Qmin Qsr

Q (m3/s)

80.00

Qmax

60.00 40.00 20.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. ORIZARSKA-ORIZARI za period 1961-2000 godina 7.00 6.50 6.00 5.50 5.00

Q (m3/s)

4.50 4.00 3.50 3.00 2.50 2.00 1.50

Qsr.=1.19 m3/s

1.00 0.50

Tsr.=143 dena

0.00 0

100

150

200

Denovi

-42-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Река Лаки-Осојница I

III

VII

VIII

XII

Qgod m3/s

Qmin

0.096

0.064

0.235

0.166

0.088

0.048

0.056

0.064

0.088

0.104

0.048

Qsr

1.144

1.443

1.402

1.559

1.189

0.741

0.427

0.281

0.238

0.389

0.616

0.940

0.864

Qmax

13.600

37.200

20.200

8.000

12.600

13.200

27.900

14.500

8.700

13.600

14.200

19.500

37.200

Mesec

Minimalen, maksimalen i sreden protek na reka Osojnica za stanica "Laki" za period 1961-2000 40.00 35.00 Qmin

30.00

Qsr Qmax

Q (m3/s)

25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00 I

III

VII

VIII

XII

Meseci

Q (m3/s)

TRENDLINIJA I FREKVENCIJA NA SREDNI MESE^NI PROTOCI NA r. OSOJNICA-LAKI za period 1961-2000 godina 10.00 9.50 9.00 8.50 8.00 7.50 7.00 6.50 6.00 5.50 5.00 4.50 4.00 3.50 3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0.50 0.00

Qsr.=0.864 m3/s Tsr.=140 dena

100

150

200

Denovi

-43-

250

300

350

400

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Анализа на средните, големите и малите води на реката Брегалница Брегалница кај Штип Минимални, средни и максимални протоци Пресметани се минималните, максималните и средните годишни протоци за периодот 1961-2003 година. Тие вредности се Qmin=34.87m3/s, Qsred.=11.15m3/s, Qmin=2.32m3/s. На следната слика е даден графички приказ на минималните, средногодишните и максималните протоци на реката Брегалница на профилот Штип за периодот 1961-2003 година. Minimalni proteci na reka Bregalnica na profil [tip za period 1961-2003 godina 4.00 3.50

Protok (m3/s)

3.00 2.50 2.00 1.50 1.00 0.50 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: Графикон на минимални годишни протоци на реката Брегалница на профил Штип за период 1961-2003 година

-44-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Srednogodi{ni proteci na reka Bregalnica na profil [tip za period 1961-2003 godina 40.00 35.00

Protok (m3/s)

30.00 25.00 20.00 15.00 10.00 5.00 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: Графикон на средногодишни протоци на реката Брегалница на профил Штип за период 1961-2003 година Maksimalni proteci na reka Bregalnica na profil [tip za period 1961-2003 godina 400.00 350.00

Protok (m3/s)

300.00 250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: Графикон на максимални годишни протоци на реката Брегалница на профил Штип за период 1961-2003 година

-45-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Хомогеност на низата Врз основа на тоа што во 1970 година е завршена изградбата на браната „Калиманци“ и со тоа е сменет режимот на течење на реката Брегалница, направена е анализа на хомогеност на низата на средногодишни протоци. Како нулта хипотеза е земен периодот од 1961 до 1970 година, а за хипотеза 1 земен е периодот 1971-2003 година. Со направениот Т-тест добиена е вредност од 0,0593 кој е поголем од 0,05, а тоа покажува дека низите не се разликуваат статистички, што значи дека на ниво на средногодишни протоци нема разлика пред и по изградбата на браната „Калиманци“. Големи води Веројатноста од појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1.

Табела: Преглед на веројатноста на појава на големи води на реката БрегалницаШтип Тип на распределба

(%) 0.500 1.000 2.000 4.000 10.000 20.000 33.300 50.000

Веројатн. 0.995 0.990 0.980 0.960 0.900 0.800 0.667 0.500

Повратен период (години) 200 100 50 25 10 5 3 2

Normal 362.41 339.24 313.91 285.76 242.16 201.26 163.15 123.09

2 parametar log normal 554.03 468.60 390.23 318.37 232.32 172.86 131.24 98.25

3 parametar log normal 454.10 406.77 359.24 311.08 245.21 191.89 148.58 108.85

Pearson tip 3 475.62 423.94 371.74 318.73 246.53 188.98 143.52 103.53

Log Pearson tip 3 652.00 546.80 449.99 361.19 255.30 183.01 133.34 94.94

Gumbel tip 1 458.02 408.97 359.74 310.15 243.30 190.40 148.38 110.49

Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која 200-годишната голема вода е 458,02 м3/с.

-46-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Obezvedenost na golemite vodi na r. Bregalnica-profil [tip

700 Gumbel tip 1

600

Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

Q (m3/s)

500

3 parametar log normal 2 parametar log normal

400

Normal

300 200 100 0 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Обезбеденост на големите води на реката Брегалница на профилот Штип Мали води Веројатноста на појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1.

Табела: Преглед на веројатноста на појава на мали води на реката Брегалница-Очи Пале Вид на распределба

(%) 0.500 1.000 2.000 4.000 10.000 20.000 33.300 50.000

Повра. Период (години)

Сушност

200 100 50 25 10 5 3 2

0.005 0.010 0.020 0.040 0.100 0.200 0.333 0.500

Normal -0.97 -0.72 -0.46 -0.16 0.3 0.73 1.13 1.55

2 parametar log normal 0.3 0.34 0.4 0.48 0.62 0.81 1.02 1.31

3 parametar log normal -0.82 -0.61 -0.37 -0.1 0.32 0.72 1.11 1.52

Pearson tip 3 -0.77 -0.57 -0.35 -0.09 0.32 0.72 1.1 1.52

Log Pearson tip 3 0.02 0.04 0.07 0.13 0.3 0.57 0.94 1.43

Gumbel tip 1 0.01 0.01 0.13 0.28 0.53 0.79 1.08 1.42

Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која минималната вода за 200-годишен повратен период е 0,01 м3/с.

-47-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Verojatnost na su{nost na r. Bregalnica-profil [tip

2.0

Q (m3/s)

1.5

Gumbel tip 1 Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

1.0

3 parametar log normal

0.5

Normal

2 parametar log normal

0.0 -0.5 -1.0 -1.5 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Веројатност на сушност на реката Брегалница на профилот Штип

-48-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Брегалница кај Очи Пале Минимални, средни и максимални протоци Пресметани се минималните, максималните и средните годишни протоци за периодот 1961-2003 година. Тие вредности се Qmin=1.12m3/s, Qsred.=4.75m3/s, Qmin=15.65m3/s. На следната слика е даден графички приказ на минималните, средногодишните и максималните протоци на реката Брегалница на профилот Очи Пале за периодот 19612003 година. Minimalni proteci na reka Bregalnica na profil O~i Pale za period 1961-2003 godina 1.20

Protok (m3/s)

1.00 0.80 0.60 0.40 0.20 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: Графикон на минималните годишни протоци на реката Брегалница на профил Очи Пале за период 1961-2003 година

-49-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Srednogodi{ni proteci na reka Bregalnica na profil O~i Pale za period 1961-2003 godina

18.00 16.00

Protok (m3/s)

14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: Графикон на средногодишни протоци на реката Брегалница на профил Очи Пале за период 1961-2003 година Maksimalni proteci na reka Bregalnica na profil O~i Pale za period 1961-2003 godina 450.00 400.00

Protok (m3/s)

350.00 300.00 250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 1960

1965

1970

1975

1980

1985

1990

1995

2000

2005

Godini

Слика: Графикон на максимални годишни протоци на реката Брегалница на профил Очи Пале за период 1961-2003 година

-50-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Големи води Веројатноста од појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална реаспределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Табела: Преглед на веројатноста на појава на големи води на реката Брегалница-Очи Пале Вид на распределба

(%)

Веројтн.

0.500 1.000 2.000 4.000 10.000 20.000 33.300 50.000

0.995 0.990 0.980 0.960 0.900 0.800 0.667 0.500

Повр. Период (години) 200 100 50 25 10 5 3 2

Normal 341.16 319.11 295.02 268.23 226.75 187.85 151.59 113.48

2 parametar log normal 527.63 444.36 368.32 298.94 216.39 159.81 120.48 89.53

3 parametar log normal 452.59 399.64 347.64 296.21 228.15 175.14 133.63 96.88

Pearson tip 3 480.04 421.38 363.14 305.18 228.65 170.23 126.27 89.8

Log Pearson tip 3 610.96 513.22 422.72 339.24 239.11 170.49 123.29 86.86

Gumbel tip 1 433.32 386.49 339.49 292.13 228.3 177.78 137.66 101.48

700 Gumbel tip 1

600

Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

Q (m3/s)

500

3 parametar log normal 2 parametar log normal

400

Normal

300 200 100 0 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Обезбеденост на големите води на реката Брегалница на профилот Очи Пале

-51-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Мали води Веројатноста од појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Табела: Преглед на веројатноста на појава на малите води на реката Брегалница-Очи Пале Вид на распределба

(%)

Повратен период (години)

сушност

200 100 50 25 10 5 3 2

0.005 0.010 0.020 0.040 0.100 0.200 0.333 0.500

0.500 1.000 2.000 4.000 10.000 20.000 33.300 50.000

Normal -0.15 -0.09 -0.03 0.04 0.15 0.25 0.35 0.45

2 parametar log normal 0.11 0.13 0.15 0.17 0.21 0.26 0.32 0.4

3 parametar log normal -0.07 -0.03 0.02 0.07 0.16 0.25 0.34 0.43

Pearson tip 3 -0.04 0 0.04 0.08 0.17 0.25 0.33 0.43

Log Pearson tip 3 0.03 0.05 0.07 0.09 0.15 0.23 0.32 0.43

Gumbel tip 1 0.06 0.08 0.11 0.15 0.2 0.27 0.34 0.42

Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која минималната вода за 200-годишен повратен период е 0,06м3/с. Verojatnost na su{nost na r. Bregalnica-profil O~i Pale

0.5

Q (m3/s)

0.4

Gumbel tip 1 Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

0.3

3 parametar log normal

0.2

Normal

2 parametar log normal

0.1 0.0 -0.1 -0.2 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Веројатност на сушност на реката Брегалница на профилот Очи Пале

-52-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Заклучоци за режимот на отекување на реката Брегалница(Биланс на водите) Резултатите за големините на отекувања на сливот на реката Брегалница дадени се во следните табели: Табела: Отекувања на сливот на реката Брегалница помеѓу одделни профили V Q q Cv.u Cv.g (106m3) (m3/s) (m3/km2) Будинарци 123 3,9 0,327 0,350 0,975 Истибања 349 11,05 0,301 0,316 0,880 Штип 747 23,7 0,260 0,266 0,845 Убово 871 27,7 0,202 0,216 0,718 Со одење на реката кон сливот, индексите на варијација опаѓаат, што укажува дека варијацијата на вкупните годишни протоци, па и среднодневните протоци во текот на самата година се сèпомали со растење на површината на сливот. Како што се гледа и специфичното отекување на км2 од сливот опаѓа со порастот на сливот, што е влијание на смалувањето на врнежите, порастот на температурата и појава на други опишани фактори на отекување кои се се понеповолни со одење според влевањето. Тоа најдобро се гледа од билансот за поедини делови на сливот. Табела: Преглед на специфично отекување на реката Брегалница помеѓу оделни профили Отекувања Врнежи F H F V Q Q 2 6 3 6 3) 3 3 (km ) (mm) (10 m ) (10 m (m /s) (m /km2) Слив до Будинарци 376 737 277 0,443 3,9 0,327 Слив помеѓу 784 695 544 0,415 7,15 0,282 Будинарци и Истибања Слив помеѓу Истибања 1720 632 1086 0,367 12,65 0,231 и Штип Слив помеѓу Штип и 1420 515 732 0,170 4 0,089 Истибања

-53-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија

Ерозиони појави и буичавост на сливот Ерозивни појави Степенот на јачина и развиеноста на ерозивните појави во сливното подрачје на реката Брегалница е различен во зависност од различните природни услови(геолошкипедолошки подлоги, релјефни изразености, климатски услови, вегетационен покривач, дејствувањето на луѓето и друго), според степенот на дејствување на овие фактори во позитивна и негативна смисла и јачината на ерозија како и нејзината раширеност. Од видот на ерозија најраспространета е површинската ерозија која се манифестира со површинско измивање без формирање или со штотуку започнат процес на формирање на бразди. На многу помали површини, но со значително посилен интензитет, раширена е браздеста и јаругаста ерозија. Линиската ерозија на коритото е најраспространета во мај, поголемиот број на буици и водотеци во поголема или помала мерка, но нејзиното значење во некои случаи е значително помало од површинската ерозија. Распространетоста на еродираните или површините зафатени со ерозија е поголем во горниот тек на реката Брегалница, на десниот, но и на левиот брег, што е условен од значително поголемиот степен на пошуменост. На десниот брег развиена е и линиската ерозија поради неотпорната подлога. Еродираните површини најчесто се во пониските буични периметри, додека во пошироките периметри овие површини се помалку расфрлани, зафаќајќи слаби пасишта, ниви и голини. На десниот брег еродираните и површините зафатени со ерозија го зафаќаат десниот брег на Желевица, односно површината под селата Црник, Сиви Дол, потоа ги има околу селата Панчарево, Стамара, Звегор и Умиљанска Река. Овие подрачја главно се зафатени со површинско измивање на земјиштето следено со појава на браздеста и јаругаста ерозија. Левите притоки и нивните сливови се одликуваат со значително послаба зафатеност со ерозија, но и со потесни сливови на поедините буици. Површините зафатени со ерозивни процеси во средниот дел се групирани на поедини потези и подрачја во зависност под оголеноста на теренот и неотпорните подлоги. Терените со подлабоки педолошки слоеви, среден наклон на падините , неотпорна подлога и без вегетација, како терените од Штип до Бучевската Долина и од Злетовска Река кон правецот Овче Поле, се одликуваат со површински големи зафатени измивања но со доста слаб интензитет. Терените каде што е започнат процесот на формирање на бразди, јаруги и вододерини не се многу распространети, обично се наоѓаат пред планинските подрачја, каде над нив се издигнуваат стрмни и отпорни падини главно слабо пошуемни. Најизразени вакви површини се наоѓаат на левиот брег на Крива Лакавица, подножјето на Плачковица и подрачјето на Богословскиот Масив. Линиската ерозија е најраспространета во поголема или помала мерка кај поголемиот број на водотеци, но со оглед на нејзината доминантна улога можат да се издвојат подрачјата на левиот брег на Крива Лакавица, каде целиот сплет на вододерини и буици се зафатени со силно продлабочување и ширење на коритото, потоа извесни буици и вододерини во подножјето на Плачковица како и некои во Овче Поле.

-54-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Карактеристики на буиците Водотеците и притоките на реката Брегалница имаат главно буичен карактер. Според нивната буичавост можат да се поделат во три групи. Првата група би ги опфатила поголемите водотеци кои се јавуваат како реципиенти на помалите водотеци и буици и чија буичавост е мала и главно врзана за овие притоки. Во втората група би дошле водотеците кои се директни притоки на реката Брегалница или притоки на водотеците на првата група. Во третата група доаѓаат буици и вододерини кои се директни притоки на реката Брегалница или друг водотек без оглед на големината и категоријата на буичност. Поради полесно давање на карактеристиките на буиците и буичните водотеци, целото сливно подрачје на реката Брегалница е поделено на дванаесет групи на кои се дадени основните карактеристики 1 Група Од Берово до село Будинарци, сите буици имаат слични или исти карактеристики како во однос на геолошката подлога, климатските услови, така и во однос на вегетационите услови. Геолошката подлога е од плиоценски седименти со исклучок на Каменичка Река, каде веќе се јавуваат Шкрилци. Ерозивните процеси се доста изразени. Се сретнуваат различни облици создадени со миење на помеките делови, како пирамиди, куполи, јаруги и друго. Повеќе од половина на материјалот од буиците на оваа подрачје не стигнува до реката Брегалнициа, туку се таложи во полето. Во Брегалница внесуваат само околу 58000м3 нанос. 2 Група Ги опфаќа водотеците од село Будинарци до село Тработивиште. Поедини карактеристики можат да се воопштат како на пример геолошката подлога, која е главно од гранит со прослојци од кристалест шкрилец, доста неотпорна и трошна. Вегетативната покривка е доста добра, особено на левиот брег на Брегалница, каде ни ерозивните процеси не се силно развиени. Буиците и водотеците од оваа група се влеваат директно во реката Брегалница. Во реката Брегалница внесуваат околу 186000м3 нанос. 3 Група Ја опфаќа притоката на реката Желавица. Земајќи ја во предвид состојбата на подлогата која во средните и долните текови е од песочници, конгломерат и глина, моќноста за создавање на нанос е голема. Меѓутоа, доста поволните релјефни услови, го ублажуваат значително носењето и миењето на материјалот. Благите падини, поголемите рамнини малите падови, коритата со проширувања влијаат на тоа да ерозивното дејство е намалено и да добар дел од испраниот материјал овде се наталожи. До реката Брегалница стигнува околу 75000 м3 нанос. 4 Група Ги опфаќа буиците и водотеците од село Тработивиште до вливањето на Очиполска Река. Буиците на овај потез имаат одредени разлики како во однос на геолошката подлога, така и во однос на вегетацијата. Вегетационата покривка на левиот брег е нешто подобра отколку на десната. Геолошката подлога по должина на реката Брегалница е составена од алувијални наслаги, следниот појас се плиоценски

-55-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија седименти кои се распослани се до Очиполска Река. Буиците даваат средна количина на нанос. Најголем број од овие Буици доаѓа до реката Брегалница, каде и го таложат наносот кој изнесува до 135000м3. 5 Група Ги опфаќа притоките на реката Каменица и три притоки на реката Брегалница. Овие буици се наоѓаат на среднопланински терен, имаат оформени корита со развиена линиска ерозија. Нема голема појава на површинска ерозија. Линиската ерозија е јасно изразена. Има средна пошуменост и добра затревеност. Даваат извесни количини на материјал. Реката Каменица носи во Брегалница околу 70000м3 нанос, главно ситен и нешто покрупен нанос. Останатите директни притоки на реката Брегалница даваат околу 50000м3 нанос. 6 Група Ги опфаќа буиците од двете страни на реката Брегалница од Каменица до Истибања. Овие буици се веќе во клисурата на Брегалница и директно се влеваат во неа. Имаат стрмни падови, со често карпести корита, носат средна количина на материјал. Пошуменоста е слаба особено на десниот брег. Геолошката подлога е на десниот брег-шкрилци, а на левата има дел и гранит. Во оваа група нема многу ерозивни површини. Во поедини буици е развиена линиска ерозија со појава на поголеми обрушувања. Наносот кој стигнува во реката Брегалница е претежно ситен и изнесува околу 94000 м3. 7 Група Ги опфаќа буиците и водотеците од Истибања до Злетовска Река. Овие буици и водотеци се наоѓаат на падините на Осоговските Планини. Се одликуваат главно со слични геолошки подлоги-шкрилци со појава и на други карпи(варовник, палеогени седименти), а кон Злетовската Река се позастапени вулкански карпи. Вегетационата покривка е слаба, со исклучок на горните делови на Кочанска и Оризарска Река. Ерозивните процеси се главно развиени преку површинска ерозија, додека линиската ерозија е послабо развиена. Количините на нанос се од средна големина, односно во реката Брегалница од сите буици стигнува околу 128000м3. 8 Група Го опфаќа сливното подрачје на Злетовска река. Притоките на Злетовска Река се одликуваат со поголема или помала буичавост, со што и самата Злетовска Река е буичава. Мрежата на притоки е многу разгранета, особено во горниот и средниот дел од текот Најслаб буичен карактер имаат притоките во горниот дел, кои во поголем дел се шумско-планински потоци. Во средниот и долниот дел од текот, буичноста на притоките е многу изразена. Вегетационата покривка е добра главно од Злетово кон север. Ерозивните процеси се доста развиени, како во смисла на површинска ерозија, така и во смисла на линиска ерозија. Количините на нанос се значителни, а во реката Брегалница доаѓа само најситниот материјал во количина од околу 84000 м3. 9 Група Ги опфаќа водотеците во Овче Поле, било како самостојни водотеци или како притоки на Свети Николска Река. Карактеристиките на овие Овчеполски водотеци и буици е условена од специфичноста на природните услови на теренот. Поголем број на овие водотеци се засечени во неотпорна подлога па процесите на линиска ерозија се

-56-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија значителни, а од друга страна малите падови на овие водотеци овозможуваат да се транспортира само најситниот нанос, додека другиот нанос останува во коритата на буиците. Освен тоа, поради благите падови на теренот и заради големите сливови течењето на водата е успорено и намалено, па потечните профили речиси секогаш може да ја примат целата вода. Површинската ерозија е послабо развиена главно во реонот на брдата. Шумската покривка речиси ја нема. Од сите овие буици преку Свети Николска река во Брегалница стигнува околу 50000 м3 нанос. 10 Група Ги опфаќа левите притоки на реката Брегалница, односно Плачковичкиот Масив до Штип. Карактеристиките на буиците непосредно на Плачковица се нешто поинакви од оние кои се наоѓаат западно од село Бурилчево кон Штип. Кај првите повеќе е изразен планинскиот карактер на водотеците со доста вода и крупен материјал со мали ерозивни површини и ерозивни процеси од помал интензитет. Кај буиците во делот кон Штип значително се поголеми еродираните површини, наносот е поситен, но по количина е поголем. Кај водотеците од Плачковичката серија подлогата главно ја сочинуваат отпорни шкрилци. Вегетационата покривка е добра. Кај буиците во делот кон Штип, подлогата ја сочинуваат терциерни седименти кои се доста неотпорни. Шумската прекривка е слаба. Најголем број од овие буици не стигнуваа до реката Брегалница, односно својот нанос го таложат во полето. Вкупниот нанос кој стига до реката Брегалница од оваа група на буици се проценува на околу 140000м3. 11 Група Го опфаќа сливот на Крива Лакавица. Сите притоки на Лакавица се главно со буичен карактер. На левиот брег се повеќе изразени ерозивните површини и повеќе е развиена линиската ерозија. Кај притоките од десниот брег, еродираните површини зафаќаат поголемо пространство, но со послаб интензитет. Вегетационата покривка е подобра на левиот брег. Геолошката подлога на левиот брег се седиментни карпи, а на десната шкрилци, гранити и андензити. Количините на наносот се средни, главно од ситен нанос. Лакавица носи во реката Брегалница околу 52000м3 нанос. 12 Група Ги опфаќа буиците од влевањето на Свети Николска река до влевањето на реката Брегалница во Вардар. Во овај реон се наоѓаат десет помали буици и водотеци, со послаба активност, кои носат мала количина на нанос во реката Брегалница. Наносот кој претежно е ситен со нешто покрупни парчиња се таложи непосредно пред влевањето на овие буици. Вкупната количина на нанос од овие буици изнесува околу 35000м3. Во долната табела даден е преглед на количините на нанос по наведените групи на буици.

-57-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 1: Хидрологија Табела: Преглед на количините на нанос Група на буици I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Група на буици од горниот тек(I–VI) Група на буици од средниот тек(VII, VIII и X) Група на буици од долниот тек(IX, XI и XII) ВКУПНО:

Број на притоки

Количина нанос м3

4 24 1 12 6 9 4 1 1 14 1 10

76100 248078 102248 180370 150000 136731 56300 140000 81000 175000 105000 50000

Нанос кој стига до реката Брегалница м3 60880 186058 75000 135277 120000 95500 45000 84000 50000 140000 52000 35000

893527

672715

757

371000

269298

515

236000

137000

389

1500827

1078715

554

-58-

Интензитет на ерозија по км2 967 1738 897 1588 793 1218 397 480 378 667 441 350

СТУДИЈА ЗА МОЖНОСТИТЕ ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКАТА БРЕГАЛНИЦА(МИНИ АКУМУЛАЦИИ, КАСКАДИ, БРАНИ) ДОДАТОК 2: МАЛИ АКУМУЛАЦИИ НА ПРИТОКИТЕ НА РЕКАТА БРЕГАЛНИЦА

Септември, 2010 година

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Содржина Можност за градба на мали акумулации .............................................................................11 Општо..................................................................................................................................11 Определување на локации погодни за изведба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница.........................................................................................................11 Општини Штип, Карбинци и Чешиново-Облешево...........................................................13 Акумулација „Кемерот“ ....................................................................................................14 Општо..............................................................................................................................14 Топографија ....................................................................................................................14 Геолошка проспекција...................................................................................................14 Материјали на браната ..................................................................................................14 Хидрологија....................................................................................................................14 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.........................................15 Пристапни патишта .......................................................................................................15 Брана „Кемерот“ ................................................................................................................15 Општо..............................................................................................................................15 Основни податоци за браната .......................................................................................15 Наводнување ..................................................................................................................15 Техничко решение .........................................................................................................15 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................16 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата ...............................17 Попречен и надолжен профил на телото на браната..............................................17 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................18 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................18 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................19 Ситуација со наводнување ............................................................................................20 Ситуација ........................................................................................................................21 Слики...............................................................................................................................22 Акумулација „Стара Воденица“ .......................................................................................23 Општо..............................................................................................................................23 Топографија ....................................................................................................................23 Геолошка проспекција...................................................................................................23 Хидрологија....................................................................................................................23 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.........................................24 Материјали на браната ..................................................................................................24 Пристапни патишта .......................................................................................................24 Брана „Стара Воденица“ ...................................................................................................24 Општо..............................................................................................................................24 Основни податоци за браната .......................................................................................24 Наводнување ..................................................................................................................24 Техничко решение .........................................................................................................25 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................25 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата ...............................26 Попречен и надолжен профил на телото на браната..............................................26 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................27 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................27 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................28 Ситуација со наводнување ............................................................................................29 -3-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација ........................................................................................................................30 Слики...............................................................................................................................31 Општини Кочани....................................................................................................................32 Акумулација „Пониква 1 и 2“...........................................................................................33 Општо..............................................................................................................................33 Топографија ....................................................................................................................33 Геолошка проспекција...................................................................................................33 Материјал за телото на браната....................................................................................33 Хидрологија....................................................................................................................33 Нанос ...............................................................................................................................34 Испарување.....................................................................................................................34 Основни податоци за сливното подрачје.....................................................................34 Водоснабдување.............................................................................................................34 Енергетика ......................................................................................................................34 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................35 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата „Пониква 1 “ ........36 Попречен и надолжен профил на телото на браната..............................................36 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................37 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................37 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................38 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата „Пониква 2“ .........39 Попречен и надолжен профил на телото на браната..............................................39 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................40 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................40 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................41 Ситуација ........................................................................................................................42 Слики...............................................................................................................................43 Општина Берово и Пехчево ..................................................................................................44 Акумулација „Чифлик“ .....................................................................................................46 Општо..............................................................................................................................46 Топографија ....................................................................................................................46 Геолошка проспекција...................................................................................................46 Материјали за браната...................................................................................................46 Пристапни патишта .......................................................................................................46 Хидрологија....................................................................................................................46 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.........................................47 Брана „Чифлик“..................................................................................................................47 Општо..............................................................................................................................47 Основни податоци за браната .......................................................................................47 Наводнување ..................................................................................................................47 Потребни количини на вода..........................................................................................48 Рибарство ........................................................................................................................48 Енергетика ......................................................................................................................48 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................48 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата ...............................49 Попречен и надолжен профил на телото на браната..............................................49 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................50 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................50 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................51 Ситуација со наводнување ............................................................................................52 -4-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација ........................................................................................................................53 Слики...............................................................................................................................54 Акумулација „Црник“........................................................................................................55 Општо..............................................................................................................................55 Топографија ....................................................................................................................55 Геолошка проспекција...................................................................................................55 Материјали за браната...................................................................................................55 Пристапни патишта .......................................................................................................55 Хидрологија....................................................................................................................56 Брана „Црник“....................................................................................................................56 Општо..............................................................................................................................56 Основни податоци за браната .......................................................................................56 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................56 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата ...............................58 Попречен, надолжен профил на телото на браната и ситуација ...........................58 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................59 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................59 Акумулација „Владимирово 1“ ........................................................................................60 Општо..............................................................................................................................60 Топографија ....................................................................................................................60 Геолошка проспекција...................................................................................................60 Материјали за браната...................................................................................................60 Пристапни патишта .......................................................................................................61 Хидрологија....................................................................................................................61 Средно годишен волумен на влечен и суспендиран нанос........................................61 Брана „Владимирово 1“.....................................................................................................61 Општо..............................................................................................................................61 Основни податоци за браната .......................................................................................61 Наводнување ..................................................................................................................62 Техничко решение .........................................................................................................62 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................62 Карактеристични криви за браната и акумулацијата .................................................63 Попречен и надолжен профил на телото на браната..............................................63 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................64 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................64 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................65 Ситуација со наводнување ............................................................................................66 Ситуација ........................................................................................................................67 Слики...............................................................................................................................68 Акумулација „Раковец“ .....................................................................................................69 Општо..............................................................................................................................69 Топографија ....................................................................................................................69 Геолошка проспекција...................................................................................................69 Материјали за браната...................................................................................................69 Пристапни патишта .......................................................................................................69 Хидрологија....................................................................................................................69 Брана „Раковец“ .................................................................................................................70 Општо..............................................................................................................................70 Основни податоци за браната .......................................................................................70 Наводнување ..................................................................................................................70 -5-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Техничко решение .........................................................................................................70 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................71 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата ...............................72 Попречен профил на телото на браната и ситуација..............................................72 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................73 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................73 Општина Делчево ..................................................................................................................74 Акумулација „Бела Вода“ .................................................................................................76 Општо..............................................................................................................................76 Топографија ....................................................................................................................76 Геолошка проспекција...................................................................................................76 Материјали за браната...................................................................................................76 Пристапни патишта .......................................................................................................76 Хидрологија....................................................................................................................77 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.........................................77 Брана „Бела Вода“..............................................................................................................77 Општо..............................................................................................................................77 Основни податоци за браната .......................................................................................77 Наводнување ..................................................................................................................77 Техничко решение .........................................................................................................78 Рибарство ........................................................................................................................78 Енергетика ......................................................................................................................78 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................78 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата ...............................79 Попречен, надолжен профил на телото на браната и ситуација ...........................79 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................81 Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................81 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................82 Ситуација со наводнување ............................................................................................83 Ситуација ........................................................................................................................84 Слики...............................................................................................................................85 Акумулација „Репница“ ....................................................................................................86 Општо..............................................................................................................................86 Топографија ....................................................................................................................86 Геолошка проспекција...................................................................................................86 Материјали за браната...................................................................................................86 Пристапни патишта .......................................................................................................86 Хидрологија....................................................................................................................87 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.........................................87 Брана „Репница“.................................................................................................................87 Општо..............................................................................................................................87 Основни податоци за браната .......................................................................................87 Наводнување ..................................................................................................................87 Техничко решение .........................................................................................................88 Рибарство ........................................................................................................................88 Енергетика ......................................................................................................................88 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................88 Карактеристични криви за браната и акумулацијата .................................................89 Попречен и надолжен профил на телото на браната..............................................89 Зависност ниво-површина на акумулација..............................................................90 -6-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-волумен на акумулација ................................................................90 Зависност ниво-волумен на телото на браната .......................................................91 Ситуација со наводнување ............................................................................................92 Ситуација ........................................................................................................................93 Слики...............................................................................................................................94 Акумулација „Бигла“.........................................................................................................95 Општо..............................................................................................................................95 Топографија ....................................................................................................................95 Геолошка проспекција...................................................................................................95 Материјали за браната...................................................................................................95 Пристапни патишта .......................................................................................................95 Хидрологија....................................................................................................................95 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.........................................96 Брана „Бигла“ .....................................................................................................................96 Општо..............................................................................................................................96 Основни податоци за браната .......................................................................................96 Наводнување ..................................................................................................................96 Техничко решение .........................................................................................................96 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ........................................97 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата ...............................98 Попречен и надолжен профил на телото на браната и основа ..............................98 Зависност ниво-површина на акумулација............................................................100 Зависност ниво-волумен на акумулација ..............................................................100 Општина Виница..................................................................................................................101 Акумулација „Грнчарка“.................................................................................................102 Општо............................................................................................................................102 Топографија ..................................................................................................................102 Геолошки карактеристики ..........................................................................................102 Материјали за браната.................................................................................................102 Пристапни патишта .....................................................................................................102 Хидрологија..................................................................................................................102 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.......................................103 Брана „Грнчарка“ .............................................................................................................103 Општо............................................................................................................................103 Основни податоци за браната .....................................................................................103 Наводнување ................................................................................................................103 Техничко решение .......................................................................................................103 Рибарство ......................................................................................................................103 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ......................................104 Карактеристични криви за браната и акумулацијата ...............................................105 Попречен и надолжен профил на телото на браната............................................105 Зависност ниво-површина на акумулација............................................................106 Зависност ниво-волумен на акумулација ..............................................................106 Зависност ниво-волумен на телото на браната .....................................................107 Ситуација со наводнување ..........................................................................................108 Ситуација ......................................................................................................................109 Слики.............................................................................................................................110 Акумулација „Добрава“ ..................................................................................................111 Општо............................................................................................................................111 Топографија ..................................................................................................................111 -7-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Геолошка проспекција.................................................................................................111 Материјали за браната.................................................................................................111 Пристапни патишта .....................................................................................................111 Хидрологија..................................................................................................................111 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.......................................112 Брана „Добрава“...............................................................................................................112 Општо............................................................................................................................112 Основни податоци за браната .....................................................................................112 Наводнување ................................................................................................................112 Техничко решение .......................................................................................................113 Рибарство ......................................................................................................................113 Енергетика ....................................................................................................................113 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ......................................113 Карактеристични криви за браната и акумулацијата ...............................................114 Попречен и надолжен профил на телото на браната............................................114 Зависност ниво-површина на акумулација............................................................115 Зависност ниво-волумен на акумулација ..............................................................115 Зависност ниво-волумен на телото на браната .....................................................116 Ситуација со наводнување ..........................................................................................117 Ситуација ......................................................................................................................118 Слики.............................................................................................................................119 Акумулација „Виничка“..................................................................................................120 Општо............................................................................................................................120 Топографија ..................................................................................................................120 Геолошка проспекција.................................................................................................120 Материјали за браната.................................................................................................120 Пристапни патишта .....................................................................................................120 Хидрологија..................................................................................................................120 Брана „Виничка“ ..............................................................................................................121 Општо............................................................................................................................121 Основни податоци за браната .....................................................................................121 Наводнување ................................................................................................................121 Техничко решение .......................................................................................................121 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ......................................122 Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата .............................123 Попречен профил на телото на браната и ситуација............................................123 Зависност ниво-површина на акумулација............................................................124 Зависност ниво-волумен на акумулација ..............................................................124 Општина Пробиштип ..........................................................................................................125 Акумулација „Плешанци“...............................................................................................127 Општо............................................................................................................................127 Топографија ..................................................................................................................127 Геолошка проспекција.................................................................................................127 Материјали за браната.................................................................................................127 Пристапни патишта .....................................................................................................127 Хидрологија..................................................................................................................127 Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос.......................................127 Брана „Плешанци“ ...........................................................................................................128 Општо............................................................................................................................128 Основни податоци за браната .....................................................................................128 -8-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Наводнување ................................................................................................................128 Техничко решение .......................................................................................................128 Рибарство ......................................................................................................................128 Енергетика ....................................................................................................................128 Потребни инвестициони средства за изградба на браната ......................................129 Карактеристични криви за браната и акумулацијата ...............................................130 Попречен и надолжен профил на телото на браната............................................130 Зависност ниво-површина на акумулација............................................................131 Зависност ниво-волумен на акумулација ..............................................................131 Зависност ниво-волумен на телото на браната .....................................................132 Ситуација со наводнување ..........................................................................................133 Ситуација ......................................................................................................................134 Слики.............................................................................................................................135 Општина Зрновци ................................................................................................................136 Преглед на активности поврзани со изведба на мали акумулации (прегради)..............137

-9-

-10-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Можност за градба на мали акумулации Општо Ако ги имаме во предвид топографијата, хидрографијата и хидролошките карактеристики на полето и неговата повисока зона, потрагата по евентуални преградиакумулации, значи потрага и по вода за нив. Со градбата на акумулации во горната зона, се намалува големината на сливот, а со тоа и евентуалниот очекуван биланс на води кои би гравитирале кон акумулацијата. Факт е дека подрачјето на Источниот регион располага со големи обработливи површини со високи продуктивни можности, но и со огромен недостаток на влага во почвата. Поради тоа, интензивирањето на земјоделското производство на тој комплекс површини неопходно е обезбедување на трајно и сигурно извориште на вода за наводнување. Исто така, со изградбата на акумулацијата(брана), се допринесува кон облагородувањe на просторот со можност за развој на рибарство, туризам и рекреација. Истражувањето и утвдувањето на евентуална акумулација(брана) се заснова на неколку претпоставки: -локацијата на евентуално утврдената акумулација да доминира над површините опфатени со наводнување, то ест водата за наводнување се доведе до површините по пат на гравитација; -гаранција на целосно полнење на корисниот простор на акумулацијата; -евентуално ако погодниот простор и простор за акумулација нема услови за полнење од сопствениот слив, тогаш да се побара рационално решение во ангажирање на други сливови по пат на префрлање; -односот на вграден материјал во телото на браната и вкупниот простор на акумулацијата, односно корисниот простор на истата, да биде на задоволително ниво. Определување на локации погодни за изведба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница За оваа проблематика во текот на минатиот период се изработени доста анализи и студии. Во овие Студии анализирани се повеќе преградни места на водотеците во сливот на реката Брегалница, а како најзначајна се издвојува Студија за приоритетните мали акумулации во Република Македонија, изработена од Завод за водостопанство на Република Македонија-Скопје, април, 1980 година. Врз основа на таа студија во првата фаза во овај регион се утврдени околу 50 локации за изградба на мали брани. При изборот за најповолни мали акумулации во Источниот плански регион, тргнато е од фактот во близина да има доволно земјен материјал, како и да има веќе пристапен пат до профилот на браната, да е поволна хидрологијата на водотекот како и близина до населените места, како можност за развој на риболовот, туризмот и други стопански дејности со кои би се добил поголем бенефит од изградбата на акумулацијата. Нагласок е даден на малите брани до 18м висина, со наклон на узводната и низводната косина од 1:2, изведени од локален материјал. Извршена е прелиминарна геолошка проспекција на сите евидентирани преградни места, па врз основа на позитивната оценка за преградите утврдени се 15 погодни локации за изградба на мали акумулации(брани). За оние локации за кои е изработен Главен проект постојат комплетни геолошки испитувања.

-11-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Определувањето на хидролошките параметри за овие локации е извршено по емпириски пат по повеќе методи, а потоа извршено е осреднување или со корелација со мерните места каде што постојано се вршат хидролошки мерења, бидејќи нема директни мерења за локациите каде што се планира да се изградат малите акумулации. На следната слика е даден приказ на локациите погодни за изградба на мали акумулации, а во текстот подолу, приказ на секоја од локациите поодделно, според општината каде што се наоѓа.

6 3 10 7

11 1

Слика:Локации погодни за изградба на мали акумулации во сливот на реката Брегалница

-12-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Општини Штип, Карбинци и Чешиново-Облешево Во општините Штип, Карбинци и Чешиново-Облешево, според претходно изработени студии како можни локации за изградба на мали акумулации(брани), во сливот на реката Брегалница се забележани седум локации. Во следните табели се дадени основните карактеристики на тие акумулации. Врз основа на согледувања и теренски анализи, како приоритетни се определени акумулацијата „Кемерот“ и „Стара Воденица“, кои ќе бидат подетално разработени во понатамошниот текст. Дадените профили се разработени на основа на теренската проспекција со увид на лице место и ситуација до 1:25000. Инженерско-геолошки и геомеханички испитувања не се вршени. Во понатамошната фаза на проектирање за приоритетните профили потребно е да се извршат комплетни инженерско-геолошки и геомеханички испитувања. Табела: Карактеристики на можните локации за изградба на мали акумулации (брани) во општините Штип, Карбинци и Чешиново-Облешево Р.б Име на Име на Површина на Пошуменост Ерозивност профилот водотекот сливот (км2) 1 Кемерот Отиња 45 Слабо Изразито (Чапрово) пошумен 2 Стара Козјачка 43,60 Пошумен Слабо Воденица ерозивно 3 Милева Туртелска 19,40 Делумно Слабо Чука пошумен ерозивно 4 Црвулево Аргулево 17,40 Слабо Изразито пошумен 5 Голем Гебер Раденска 41,50 Делумно Изразито пошумен 6 Чифлик Длабока 12,80 Слабо Изразито Река пошумен 7 Пиперево Пиперевска 2,80 Слабо Изразито пошумен Р.б

Име на профилот

4 5 6

Кемерот (Чапрово) Стара Воденица Милева Чука Црвулево Голем Гебер Чифлик

Пиперево

2 3

Име на водотекот

Отиња

Висина на Зафатнина Зафатнина брана на на браната (106 м3) (м) акумулацијата (106 м3) 18 0,10 0,10

В, П

Козјачка

0,80

0,08

НО, Н, ЕН

Туртелска

0,65

0,10

Аргулево Раденска Длабока Река Пиперевска

18 18 18

0,35 1,00 1,30

0,07 0,08 0,8

НО, ЕН, Н, Р Н, ЕН НО, СТ НО, П, К

0,70

0,03

НП, СТ

-13-

Намена

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Акумулација „Кемерот“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа во општината Штип. Река Отиња е лева притока на реката Брегалница. Извира во близина на село Кала, Петровци и село Шашаварлија. Во горниот тек носи име Калапетровска Река, во средниот тек носи име Липовдолска Река, а во нискиот дел, пред влегувањето во градот Штип, го носи името Отиња Река. Реката Отиња е водотек од пороен тип, со површина на сливното подрачје од F=45 kм2. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Кемерот“ се наоѓа во источниот дел на градот Штип. Долината на реката Отиња, пред влегувањето во источниот дел на градот Штип, се стеснува и преставува теснец кој е погоден за подигање на земјена брана. Геолошка проспекција Профилот на преградното место е несиметричен и развлечен. Левиот бок е стрмен со наклон 40О-45О, а десниот бок од фундаментот до извесна висина е стрмен, со наклон од 30О, потоа се менува во доста благ пад. Левиот и десниот бок составени се од стеновит материјал, во основа од гранит. Дното на коритото е составено од алувијален песок, чакал со најголема дебелина од 3,0м. Реката Отиња го сече гранитниот масив на профилот попречно. Таквата положба во однос на акумулацијата е поволна. Од горенаведеното произлегува дека локацијата за подигање на брана од земјен материјал е погодна и наменски одговара. Материјали на браната Материјалите кои се неопходни за изградба на земјена брана ги и има во близина на профилот и во доволна количина. Хидрологија Општи податоци за сливот се дадени во наредната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=45км2 Обем на сливот O=31км Должина на водотекот L=14,50км Надморска височина на сливот Hср=661м Просечни годишни врнежи Hпр=530мм Средногодишна температура Тср=11,10оС Дефицит на влажноста D=3,70мм Коефициент на отекување на вода 0,112-0,208(усвоен 0,170) Годишно отекување на вода 4 054 000м3(0,129 м3/с) Годишно испарување Fср=880мм/год.

-14-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен нанос изнесува 298,86м3/год./км2, годишната количина на суспендиран нанос изнесува 7127,74м3/год. Пристапни патишта До дадениот профил може да помине механизација бидејќи постои пат кој е поврзан со градот Штип. Брана „Кемерот“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од H=18,0м, со акумулационен простор V=730000м3. Водата од акумулацијата може да се користи за водоснабдување на градот Штип со индустриска вода и наводнување на земјени површини од F=100ха. Косините на браната узводно и низводно се со наклон 1:2,0 и широчина во круната од 5,0м. Кота на круната на браната е 327,00мнм. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Кемерот“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 309,00мнм Кота на круната на браната 327,00мнм Кота на мртов простор 320,00мнм Кота на нормално ниво 325,00мнм Должина на круната L=120,00м Волумен на акумулацијата V=730 000м3 Вкупен нанос Vх=213 832м3 Вкупно испарување Vис=117 040м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=400 000м3 Волумен на браната Vбрана=32 830м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Кемерот“ изнесуваат Ф=100ха. Од почвените типови застапени се развиени смолници. Од земјоделските култури може да бидат застапени лозови насади(подигнати). Потребните количини на вода со водоснабдителна норма од 3200м3/година изнесуваат 320 000м3 вода. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат со пумпање од акумулацијата, со висина на пумпање од Hман=80м и инсталиран проток Q=85л/с. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, потисен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини.

-15-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Потисниот цевковод и мрежата за наводнување се предвидуваат од пластични цевки и опрема за вештачки дожд. Ќе бидат застапени следните профили од ф 100 до ф 300 мм. Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Кемерот“ крај Штип. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Кемерот“ крај Штип Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 14000000 1.2 Евакуациони органи 25000000 1.3 Мрежа за наводнување 1000000 1.4 Опрема за дождење 100000 1.5 Патна мрежа 1.6 Доводни цевководи 1.7 Потисни цевководи 9000000 1.8 Пумпна станица 5000000 Вкупно главни работи: 54100000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 5410000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 3787000 1.3 Експропријација 3% од главните работи 1623000 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 1352500 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 2434500 Вкупно останати работи: 14607000 СЕ ВКУПНО: 68707000 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 1.117.187 Евра

-16-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата Попречен и надолжен профил на телото на браната

b=3.0 m k.k.=327.00 mnm

k.v.=325.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 328.00

327.00

326.00

327.00

324.00

Кота (мнм)

322.00 320.00

319.00

318.00

319.00

316.00 314.00 312.00 310.00

309.00

308.00 0

Должина (м)

-17-

309.00 100

120

140

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 330.00

Ниво (мнм)

325.00 320.00

Површина (м2) 240 2528 21984 55416 128632 198856

315.00 310.00

305.00 0

20000

40000

60000

Кота (мнм) 309.00 311.00 315.00 319.00 325.00 329.00

80000 100000 120000 140000 160000 180000 200000 Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 330.00 328.00 326.00 Ниво (мнм)

324.00 322.00 320.00

Волумен (м3) 2768 49270 198846 737714 1384898

318.00 316.00 314.00 312.00 310.00 0

200000

400000

600000

800000

1000000 1200000 1400000 1600000

Волумен (м3)

-18-

Кота (мнм) 311.00 315.00 319.00 325.00 329.00

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-волумен на телото на браната Зависност висина-волумен на браната 20.00 18.00 16.00 Висина (м)

14.00 12.00

Волумен (м3) 0 8970 20630 32830

10.00 8.00 6.00 4.00 2.00

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

0.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 328.00

327.00

326.00

327.00 324.00

324.00 Кота (мнм)

322.00 320.00

319.00

318.00

319.00

316.00 314.00 312.00 310.00

309.00

308.00 0

Должина (м)

-19-

309.00 100

120

140

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-20-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-21-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Слики

-22-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Акумулација „Стара Воденица“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа во општината Карбинци. Козјачка Река се формира од планински извори и извира во месноста Буково, во планината Плачковица. Во горниот дел се вика Кучишка Река, во средниот тек го носи името река Коджа Дере, а во нискиот дел го добива името Козјачка Река и се влева во реката Брегалница. По однос на количините на водената количина таа е постојна, има вода и во летно време. По раскажување на месните жители немало случај да пресушува. Во најсушно време забележан е проток од 15л/с. Сливното подрачје е речиси пошумено. Површината на сливното подрачје изнесува F=43,6м2. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Стара Воденица“ се наоѓа југоисточно од селото Козјак, на растојание од 2,5км и во непосредна близина од старата црква „Козјак“, на растојание од 700м. Профилот топографски е погодно лоциран и доминира висински пад над површините кои се наводнуваат. Геолошка проспекција Профилот преставува добар и погоден теснец за изградба на земјена брана. Узводно долината се шири и може да создаде добра акумулација. Дното на акумулацијата е со мал пад и тоа е добар услов за создавање на акумулација. Падините главно се стабилни. На левата страна се забележува јаруга која е неактивна при поминување на поројни дождови и при полнење на акумулацијата може да дојде до ерозија со поголем интензитет. Од десната страна падините се благи. На некои места се гледа карпест материјал. Дното на профилот е од алувијален речен нанос, подлабоко до карпест материјал. Бочните страни се од карпест материјал. Од горенаведеното, локацијата за подигање на брана од земјен материјал е погодна и наменски одговара. Хидрологија Општи податоци за сливот се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=43,60км2 Обем на сливот О=39км Должина на водотекот L=16,50км Надморска висина на сливот Hср=900м Просечни годишни врнежи Hпр=580мм Средно годишна температура Тср=9,60оС Дефицит на влажноста D=3,35мм Коефициент на отекување на вода 0,165-0,310(усвоен 0,230) Годишно отекување на вода 5 820 000 м3(0,184 м3/с) Годишно испарување Fср=780мм/год.

-23-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен нанос изнесува 60,00м3/год./км2, годишната количина на суспендиран нанос изнесува 1713,50м3/год. Материјали на браната Материјалите кои се неопходни за изградба на земјена брана ги има во непосредна близина на профилот и во доволна количина. Пристапни патишта Со сообраќајните врски во даденото подрачје постои асфалтен пат кој ги поврзува селата Бурилчево и Радање со градот Штип. Од асфалтниот пат до црквата „Козјак“ постои селски пат, а од црквата „Козјак“ до самиот профил не постои пат. Потребно е од асфалтниот пат до црквата патот да се израмни и прошири, за да може да поминува механизација. Потребно е од црквата „Козјак“ до самиот профил да се пробие пат. Брана „Стара Воденица“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор В=430 000м3. Водата од акумулацијата може да се користи за наводнување на земјените површини. Топографски, овие површини се лоцирани низводно од профилот на браната. Косините на браната узводно и низводно се со наклон 1:2,0 и широчина во круната од 3,0м. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Стара Воденица“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 405,00мнм Кота на круната на браната 423,00мнм Кота на мртов простор 409,50мнм Кота на нормално ниво 421,00мнм Должина на круната L=80,00м Волумен на акумулацијата V=480 000м3 Вкупен нанос Vх=51 404м3 Вкупно испарување Vис=31 207м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=397 390м3 Волумен на браната Vбрана=32 032м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Стара Воденица“ изнесуваат F=100ха. Од почвените типови застапени се развиени смолници. Од земјоделските култури може да бидат застапени следните култури: лозови насади, жито, афион. Потребните количини на вода со водоснабдителна норма од 3200м3/год. изнесуваат 397 390м3 вода.

-24-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Ред. Опис на главните работи број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 1.2 Евакуациони органи 1.3 Мрежа за наводнување 1.4 Опрема за дождење 1.5 Патна мрежа 1.6 Доводни цевководи 1.7 Потисни цевководи 1.8 Пумпна станица

Вкупно денари

14000000 23000000 1400000 200000 1000000 9500000

Вкупно главни работи: 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 1.3 Експропријација 3% од главните работи 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи Вкупно останати работи: СЕ ВКУПНО: *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 1013935 Евра

-25-

49100000 4910000 3437000 1473000 1227500 2209500 13257000 62357000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=423.00 mnm

k.v.=421.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 424.00

423.00

422.00

423.00

420.00 Кота (мнм)

418.00 416.00

415.00

414.00

415.00

412.00 410.00 408.00 406.00

405.00

404.00 0

Должина (м)

-26-

405.00 60

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 422.00 420.00

Ниво (мнм)

418.00 416.00 414.00 412.00

Површина (м2) 0 20600 51200

410.00 408.00 406.00

Кота (мнм) 405.00 410.00 420.00

404.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 422.00 420.00

Ниво (мнм)

418.00 416.00 414.00

Волумен (м3) 0 51500 410000 480000

412.00 410.00 408.00 406.00

Кота (мнм) 405.00 410.00 420.00 421.00

404.00 0

100000

200000

300000 Волумен (м3)

-27-

400000

500000

600000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00 2.00

Волумен (м3) 0 9200 21458 32032

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

25000

30000

0.00 0

5000

10000

15000

20000

35000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 424.00

423.00

422.00

423.00

420.00 Кота (мнм)

418.00 416.00

415.00

414.00

415.00

412.00 410.00 408.00 406.00

405.00

404.00 0

Должина (м)

-28-

405.00 60

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-29-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-30-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Слики

-31-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Општини Кочани Во општината Кочани според претходно изработени студии, како можни локации за изградба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница се забележани шест локации. Во следните табели се дадени основните карактеристики на тие акумулации. Врз основа на согледувања и теренски анализи, како приоритетни се определени акумулациите: „Пониква 1“ и „Пониква 2“, кои ќе бидат подетаљно разработени во понатамошниот текст. Дадените профили се разработени на основа на теренската проспекција со увид на лице место и ситуација до 1:25000. Инженерскогеолошки и геомеханички испитувања не се вршени. Во понатамошната фаза на проектирање за приоритетните профили, потребно е да се извршат комплетно инженерско-геолошки и геомеханички испитувања. Табела: Карактеристики на можните локации (брани) во општините Кочани и Зрновци Р.б Име на Име на Површина на профилот водотекот сливот (км2) 1 Пониква 1 Арамиска 0,30 Чешма 2 Пониква 2 Поток 1,40 Кланица 3 Жиганци Врбичка 5,70 Река 4 Соколарци Селска Река 4,90 5

Тркање

Свиланово

за изградба на мали акумулации Пошуменост

Ерозивност

Пошумен

Не ерозивен

Пошумен

Не ерозивен

Пошумен

Не ерозивен

Делумно пошумен Делумно пошумен Делумно пошумен

Не ерозивен

Здражевска Река Волтиња

12,0

Р.б Име на профилот

Име на водотекот

Зафатнина на браната (106 м3)

Намена

Пониква 1

0,027

НО, В, Р

Пониква 2

0,21

0,052

НО, В, Р

Жиганци

0500

0,100

Н, П

4 5

Соколарци Тркање

18 18

0,138 0,500

0,035 0,100

Н,П Н

Свиланово

Арамиска Чешма Поток Кланица Врбичка Река Селска Река Здражевска Река Волтиња

Висина на Зафатнина браната на (м) акумулацијата (106 м3) 13 0,120

0,750

0,060

17,80

-32-

Не ерозивен Не ерозивен

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Акумулација „Пониква 1 и 2“ Општо Акумулациите „Пониква 1“ и „Пониква 2“ се наменети за водоснабдување. Предвидено е акумулацијата „Пониква“ да се изгради во две скалила, односно две мали акумулации. Потребата за вода на Осогово е голема, особено после изградбата на туристичкиот центар „Пониква“, во кој има неколку хотели и скијачки центар. Со изградбата на акумулациите „Пониква1“ и „Пониква 2“ би се решило водоснабдувањето на туристичкиот центар и би придонело за збогатување на туристичката понуда. Топографија Географски, предметното подрачје се наоѓа во општината Кочани. Акумулацијата „Пониква“ се наоѓа во месноста Пониква, според која го добила и името. Самата акумулација се наоѓа покрај патот Кочани-Осогово, кој е асфалтен и го поврзува Кочани со спортско-рекреативниот центар „Осогово“. Со изградба на првото скалило, односно горен профил, самиот пат може да поминува низ круната на браната, односно да се изврши одредено скратување на трасата на патот кој веќе е изграден. Геолошка проспекција Самото преградно место во поглед на топографските карактеристики е погодно за подигање на брана. Од геолошки аспект, теренот е погоден за подигање на брана како на горен профил, така и долен профил. Дното и косините на акумулациониот базен се водонепропусни, подлогата е глинеста. Материјал за телото на браната Глина за јадрото на браната може да се користи локално од самиот акумулационен базен, со што би се зголемил волуменот на акумулираната вода. Камен, односно чакал и песок за телото на браната и евакуационите органи, треба да се транспортираат од далечина од 10км. Хидрологија Протокот во Поток Кланица е постојан. Минималниот проток на преградното место „Арамиска Чешма“(горен профил) изнесува 3л/с, а на профилот „Кланица“(долен профил), 6л/с. За одредување на дотокот на вода во акумулацијата користени се средногодишните врнежи кои изнесуваат Hпр=800мм. Сливната површина на Поток Кланица е мала, но бидејќи има постојан проток на вода кој извира, се смета дека нема проблем за полнење на акумулацијата. Дотекувањето на вода во акумулациониот базен од сливната површина е пресметана во зависност од врнежите и коефициентот на отекување, пресметан по повеќе автори и се зема средната вредност. Вкупното отекување од сливот изнесува: За прво скалило Vдотек=100800м3/годишно, q=3,2 l/s За второ скалило Vдотек=302400м3/годишно, q=9,6 l/s И покрај малата површина на сливот, нема да се јави проблем од полнење на акумулациите со вода.

-33-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Нанос Поради малиот слив, полнењето на акумулациите со нанос е незначително(за погорното скалило речиси е исклучена можноста од појава на нанос). Испарување Годишното испарување е пресметано од водената површина на акумулацијата во зависност од врнежите и од средногодишната температура, за подолг период од години. Средногодишното испарување од акумулацијата изнесува Еср.=552,40мм/год. Основни податоци за сливното подрачје Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за сливното подрачје на акумулациите „Пониква1“ и „Пониква2“ Параметар Вредност Површина на сливот F=0.90km2 Обем на сливот O=4.65km Должина на водотекот L=1.00km Надморска висина на сливот Hsr.=1525мнм Средно годишни врнежи Hpr.=800 Средно годишна температура tsr.=6oC Дефицит на влажноста d=2.50m Водоснабдување Водоснабдувањето за потрошувачите од туристичката населба „Пониква“ е предвидено да се врши преку пумпна станица поставена на десниот брег од акумулациониот базен, на долното скалило. Се предвидува поставување на ПВЦ цевки со ф 125мм и работен притисок од 6 атмосфери. Енергетика Во посебни услови акумулацијата може да послужи и за енергетски цели, односно може да се добијат сса 8000kWh енергија годишно.

-34-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Пониква 1 и 2 “, крај Кочани. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Пониква 1 и 2“, крај Кочани Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 34000000 1.2 Евакуациони органи 2000000 1.3 Мрежа за наводнување 0 1.4 Опрема за дождење 0 1.5 Патна мрежа 0 1.6 Доводни цевководи 1600000 1.7 Потисни цевководи 200000 1.8 Пумпна станица 500000 Вкупно главни работи: 38300000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 1.3 Експропријација 3% од главните работи 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи Вкупно останати работи: СЕ ВКУПНО: *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 790894 Евра

-35-

3830000 2681000 1149000 957500 1723500 10341000 48641000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата „Пониква 1 “ Попречен и надолжен профил на телото на браната

b=3.0 m k.k.=1655.00 mnm

k.v.=1653.00 mnm

1:2 H=13.0 m

1:2

L=55.0 m

Надолжен профил на телото на браната 1656.00

1655.00

1654.00

Кота (мнм)

1652.00

1655.00

1652.00

1650.00 1648.00 1646.00 1644.00 1642.00

1642.00

1640.00 0

Должина (м)

-36-

100

120

140

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 1665.00

Ниво (мнм)

1660.00 1655.00 1650.00

Површина (м2) 0 12500 34375

1645.00 1640.00

Кота (мнм) 1640.00 1650.00 1660.00

1635.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 1665.00

Ниво (мнм)

1660.00 1655.00 1650.00 1645.00 1640.00

Волумен (м3) 0 62500 296870

Кота (мнм) 1640.00 1650.00 1660.00

250000

300000

1635.00 0

50000

100000

150000

200000

Волумен (м3)

-37-

350000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-волумен на телото на браната Зависност висина-волумен на браната 14.00 12.00

Висина (м)

10.00 8.00 6.00

Волумен (м3) 0 16100 27355

4.00 2.00

Висина (м) 0.00 10.00 13.00

0.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 1656.00

1655.00

1654.00

1652.00

1652.00 Кота (мнм)

1655.00 1652.00

1650.00 1648.00 1646.00 1644.00 1642.00

1642.00

1640.00 0

Должина (м)

-38-

100

120

140

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата „Пониква 2“ Попречен и надолжен профил на телото на браната

b=3.0 m k.k.=1450.00 mnm

k.v.=1448.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 1455.00 1452.00

1452.00

Кота (мнм)

1450.00 1445.00 1442.00

1442.00

1440.00 1435.00 1432.00 1432.00 1430.00 0

100

120

Должина (м)

-39-

140

160

180

200

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 1465.00 1460.00

Ниво (мнм)

1455.00 1450.00

Површина (м2) 0 5625 20625 48125

1445.00 1440.00 1435.00 1430.00

Кота (мнм) 1430.00 1440.00 1450.00 1460.00

1425.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 1465.00 1460.00

Ниво (мнм)

1455.00 1450.00

Волумен (м3) 0 56250 262500 743750

1445.00 1440.00 1435.00 1430.00

Кота (мнм) 1430.00 1440.00 1450.00 1460.00

1425.00 0

100000

200000

300000

400000

500000

Волумен (м3)

-40-

600000

700000

800000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00

Волумен (м3) 0 13800 33470 52450

10.00 8.00 6.00 4.00 2.00

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

0.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 1455.00 1452.00

1452.00

Кота (мнм)

1450.00 1445.00 1442.00

1442.00

1440.00 1435.00 1432.00 1432.00 1430.00 0

100

120

Должина (м)

-41-

140

160

180

200

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-42-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Слики

-43-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Општина Берово и Пехчево Во општините Берово и Пехчево според претходно изработени студии, како можни локации за изградба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница се забележани 13 локации. Во следните табели се дадени основните карактеристики на тие акумулации. Врз основа на согледувања и теренски анализи, како приоритетни се определени акумулациите Владимирово 1“, „Чифлик“, „Црник“ и „Раковец“, кои ќе бидат подетаљно разработени во понатамошниот текст. Дадените профили се разработени на основа на теренската проспекција со увид на лице место и ситуација до 1:25000. Инженерско-геолошки и геомеханички испитувања не се вршени. Во понатамошната фаза на проектирање за приоритетните профили, потребно е да се извршат комплетно инженерско-геолошки и геомеханички испитувања. За браните „Раковец“ и „Црник“се извршени комплетни геомеханички испитувања, а од страна на Заводот за водостопанство на Република Македонија во 1989 и 1990 година се изработени Главни проекти. Табела: Карактеристики на можните локации (брани) во општина Кочани Р.б Име на Име на Површина на профилот водотекот сливот (км2) 1 Абланица Брегалница 70,00 2 Каменица Каменичка 37,00

за изградба на мали акумулации Пошуменост

Ерозивност Не ерозивен Не ерозивен

Чифлик

Негриевска

11,90

Црник

Виничка

2,74

Чукава

Желевица

36,90

Владимирово1

Селска река 5,40

Владимирово2

Брезов Дол

5,00

Пошумен Делумно пошумен Делумно пошумен Главно ерозивен Делумно пошумен Делумно пошумен Пошумен

Робово1

Голем Дол

4,45

Не пошумен

Робово2

Голем Дол

2,25

Пошумен

Три Реки

27,40

Ширината1

Џунковачка

13,90

Ширината2

Сливница

8,00

Раковец

1,460

Делумно пошумен Слабо ерозивен Слабо ерозивен Пошумен

-44-

Не ерозивен Не ерозивен Не ерозивен Слабо Ерозивен Слабо Ерозивен Слабо Ерозивен Слабо Ерозивен Слабо Ерозивен Слабо Ерозивен Слабо Ерозивен Не ерозивен

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Р.б Име на профилот

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Име на водотекот

Висина на Зафатнина браната на (м) акумулацијата (106 м3) Абланица Брегалница 18 2,30 Каменица Каменичка 15 1,42 Чифлик Негриевска 18 0,60 Црник Виничка 17 0,65 Чукава Желевица 18 2,80 Владимирово1 Селска река 18 0,90 Владимирово2 Брезов Дол 18 0,80 Робово1 Голем Дол 18 0,15 Робово2 Голем Дол 18 0,300 Три Реки Три Реки 15 1,625 Ширината1 Џунковачка 18 1,60 Ширината2 Сливница 18 1,70 Раковец Раковец 15,40 0,664

-45-

Зафатнина на браната (106 м3)

Намена

0,120 0,065 0,080 0,034 0,080 0,100 0,100 0,030 0,060 0,040 0,080 0,080 0,025

Н,В Н,В,П Н (Р) НО, Н Н,Р НО,Н,Р Н,Р Н,Р Н,Р Н,П Н,П Н,П Н, В

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Акумулација „Чифлик“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа на реката Негриевска, во Малешевската Котлина, која се наоѓа помеѓу високите планини или во нивното подножје. Тоа се простира во горниот тек на реката Брегалница, расположено на десната страна, со надморска височина од околу 900мнм. Негревска Река извира од Малешевските Планини, во месноста Буковиќ. До под селото Негрево тече со голем пад, потоа прима уште еден мал поток кој го носи името Раковец. Така формирани двата потоци во еден, течат со пад околу 4% до село Чифлик, каде се влива во Пехчевска Река. Во сливот еродирани површини нема се до профилот. Површина на сливното подрачје изнесува F=11,67м2, заедно со сливот Раковец. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Чифлик“ се наоѓа во непосредна близина на селото Чифлик, североисточно од неа. Геолошка проспекција Теренот на акумулацијата е изграден од лапоровито-глиновита-песковита серија која достига до 20 метри. Присуството на слоеви од глина дава добар услов за водонепропустливост на падините на дното на акумулацијата. Профилот на браната, односно долниот дел е составен од базалтни конгломерати, што значи дека на таков терен не може да е очекува губење на вода. На левата страна на акумулациониот базен се гледаат површини пресечени со мали водотеци, кои за сега површински се неактивни и со мали размери. При полнење на акумулацијата, овие површини ќе се заситуваат со вода и може да дојде до лизгање на некои од нив. Во понатамошната фаза на проектирање овие површини треба добро да се испитаат, да се предложат потребни мерки за спречување на овие жаришта кои можат да се појават. Мерките не се скапи, но се неопходни. Врз основа на некои негативни особини кои ги покажува теренот, локацијата за подигање на браната е погодна и наменски одговара. Материјали за браната Материјалите за изградба на идната брана ги има во непосредна близина и во доволна количина. Пристапни патишта До самото село Чифлик постои асфалтиран пат со широчина на коловозот од 5.0 м. Од селото до профилот постои селски пат. До профилот може да дојде секаква механизација. Во селото има електрична мрежа. Хидрологија Водомерни податоци за Негревска Река не постојат. Определувањето на расположливи води е извршено преку врнежи. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела.

-46-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Табела: Општи податоци за сливот Параметар Површина на сливот Обем на сливот Должина на водотекот Надморска висина на сливот Просечни годишни врнежи Средно годишна температура Коефициент на отекување на вода Годишно отекување на вода Годишно испарување Вкупен нанос Вкупно испарување Корисен волумен на акумулацијата Волумен на браната

Вредност F=11,9км2 О=15,0 км L= 10,5км Hср=1300м Hпр=662мм Тср= 6,3оС 0,240-0,337(усвоен 0,290) 2 300 000м3(0,073 м3/с) Fср=540мм/год. Vх=1607м3/год. Vис=33 000м3 Vкор.=3 500 000м3 Vбрана=57 555м3

Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен нанос изнесува 1607,00м3/год. Брана „Чифлик“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=350 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на Пехчевско Поле, со површина од F=121хa. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Чифлик“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 925,00мнм Кота на круната на браната 943,00мнм Кота на мртов простор 931,00мнм Кота на нормално ниво 941,00мнм Должина на круната L=153,00м Волумен на aкумулацијата V=350 000м3 Вкупен нанос (за 30 години) Vх=48 200м3 Вкупно испарување Vис=17 820м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=283 980м3 Волумен на браната Vбрана=57 555м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Чифлик“ изнесуваат F=121ха. Од почвените типови во најголем дел се застапени кафеави горски почви(чајначи) и се простираат помеѓу Пехчево и село Чифлик, лево и десно од патот Пехчево-Берово и Пехчево-Негрево.

-47-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Со анализа на диспозицијата и топографската погодност, површините ќе се наводнуваат со пумпање на водата. Потиснатата вода ќе се распоредува во мрежата, а од мрежата ќе се наводнува со вештачки дожд. Пумпната станица може да се лоцира на левиот брег на река Негревска. Висината на подигањето на водата изнесува H=50.0m. Должината на потисниот цевковод изнесува L=800.00m. Мрежата и потисниот цевковод предвидени се да се изведат од пластични цевки од ф 100 мм до ф 200мм. Од земјоделските култури можат да бидат застапени следниве култури: тутун, овошни насади, луцерка, хмељ. Потребни количини на вода Проточниот модул изнесува 0,304л/с/ха. Просечната норма за наводнување изнесува 2380м3/год. Вкупната количина потребна за наводнување на 121ха изнесува 273720м3. Протокот на потисниот цевковод изнесува 44л/с. Рибарство При формирањето на акумулацијата „Чифлик“ ќе се создадат добри услови за развој на спортско рибарство со локално значење. Енергетика Водите од акумулацијата не можат да се користат за енергетика бидејќи водата се пумпа од акумулацијата, директно во мрежата за наводнување. Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Чифлик“, општина Берово. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Чифлик“, општина Берово Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 23000000 1.2 Евакуациони органи 6000000 1.3 Мрежа за наводнување 1300000 1.4 Опрема за дождење 200000 1.5 Патна мрежа 500000 1.6 Доводни цевководи 1.7 Потисни цевководи 2800000 1.8 Пумпна станица 2200000 Вкупно главни работи: 36000000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 3600000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2520000 1.3 Експропријација 3% од главните работи 1080000 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 900000 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1620000 Вкупно останати работи: 9720000 СЕ ВКУПНО: 45720000 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 743414 Евра

-48-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=943.00 mnm

k.v.=941.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 944.00

943.00

942.00

943.00

940.00

Кота (мнм)

938.00 936.00 934.00 932.00 930.00

930.00

928.00 926.00

925.00

924.00 0

100

Должина (м)

-49-

120

140

160

180

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 955.00 950.00

Ниво (мнм)

945.00

Површина (м2) 0 12500 42500 70000 145000

940.00 935.00 930.00 925.00

Кота (мнм) 925.00 930.00 940.00 943.00 950.00

920.00 0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

160000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 955.00 950.00

Ниво (мнм)

945.00 940.00

Волумен (м3) 0 31250 306250 475000 1227500

935.00 930.00 925.00

Кота (мнм) 925.00 930.00 940.00 943.00 950.00

920.00 0

200000

400000

600000

800000

Волумен (м3)

-50-

1000000

1200000

1400000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00

Волумен (м3) 0 12743 31900 57556

10.00 8.00 6.00 4.00

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

2.00 0.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 944.00

943.00

942.00

943.00

940.00

Кота (мнм)

938.00 936.00 934.00 932.00 930.00

930.00

928.00 926.00

925.00

924.00 0

100

Должина (м)

-51-

120

140

160

180

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-52-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-53-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Слики

-54-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Акумулација „Црник“ Општо Географски, предметното подрачје е дел од Малешевската Котлина која се наоѓа помеѓу високите планини или во нивното подножје. Тоа се наоѓа во горниот тек на реката Брегалница, расположено на десната страна, со надморска висина од околу 900 мнм. Реката Желевица извира од Малешевските Планини, на местото Трешчен Камен, во близина со бугарската граница. Желевица е десна притока на реката Брегалница и една од поголемите притоки. Реката Желевица не пресушува во текот на годината и има значителен проток. Акумулацијата предвидено е да се подигне во непосредна близина на селото Црник. Вода за акумулацијата ќе се зафаќа со Тиролски зафат од реката Желевица и со доводен цевковод ќе се доведува до акумулацијата. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Црник“ се наоѓа узводно од селото Црник, општина Пехчево и северно од селото Црник, под селото Кадица. Локацијата е избрана со анализа на повеќе профили и водотеци на ситуација и обиколка на лице место. Локацијата со своите технички, топографски и инженерско-геолошки карактеристики спаѓа меѓу релативно погодните локации за изградба на ваков објект. Геолошка проспекција За дефинирање на инженерско-геолошките карактеристики од страна на Градежниот институт „Македонија“ од Скопје, во 1989 се извршени инженерскогеолошки испитувања, а резултатите се дадени во посебен елаборат. Поширокото подрачје на сливот на Виничка Река лежи на карпи со прекамбриска старост како кварц-хлорит-серицитски шкрилци, старо палеозојски гранотиди, квартарно-барско-езерски седименти. Локацијата на браната целосно е изградена од свежи цврсти местимично испукани кварцити, покриени со моќни наслаги од езерско-барски седименти. Минералниот состав на овие карпи е релативно едноставен и на истражуваната локација е едноличен. Материјали за браната Материјали за изградба на браната се наоѓаат во близина на преградното место. Материјал за потпорните тела е предвидено да се вади од левиот бок на акумулациониот простор, а глина од локалитет, исто така во близина на браната. Погоден филтерски материјал има во речното корито, низводно од селото Црник. Пристапни патишта Селото Црник е поврзано со асфалтен пат со магистралниот пат Берово-ПехчевоДелчево. Од селото Црник до самиот профил постои селски пат, кој треба да се прошири, да се израмни со булдожер, за да може да помине механизација неопходна за изградба на браната „Црник“. Во селото има електрична мрежа.

-55-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Хидрологија За самата локација нема извршено мерење на протокот. Поради тоа определувањето на протокот е извршено со користење на податоците од врнежите на дождомерната станица Црник и Пехчево, како и протоците на другите околни реки за кои има некои податоци. По извршените пресметувања добиен е среденогодишен проток од 13,32л/с, или вкупен проток од 419500м3 вода. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=2,74км2 Обем на сливот О=9,50 км Должина на водотекот L=4,2км Надморска висина на сливот Hср=1370м Просечни годишни врнежи Hпр=769мм Средно годишна температура Тср= 9оС Коефициент на отекување на вода 0,300 Годишно отекување на вода 419500м3(0,0013 м3/с) Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=78830м3 Волумен на браната Vбрана=34892м3 Брана „Црник“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=17,0м, со акумулационен простор V=60500м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површините. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Црник“, општина Пехчево Параметар Вредност Висина на браната над речното корито H=17,00м Висина на браната над кота на фундирање H=20,75м Кота на дното на реката 1016,00мнм Кота на фундирање на глиненото јадро 1012,25мнм Кота на круната на браната 1033,00мнм Кота на минимално работно ниво 1022,00мнм Кота на нормално ниво 1016,73мнм Должина на круната L=77,00м Волумен на акумулацијата V=330 000м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=60500м3 Волумен на браната Vбрана=34892м3 Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Црник“, општина Берово.

-56-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Табела: Потребни средства за изградба на браната „Црник“, општина Пехчево Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 21000000 1.2 Евакуациони органи 9000000 Вкупно главни работи: 30000000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 3000000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2100000 1.3 Експропријација 3% од главните работи 900000 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 750000 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1350000 Вкупно останати работи: 8100000 СЕ ВКУПНО: 38100000 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 619512 Евра

-57-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата Попречен, надолжен профил на телото на браната и ситуација

-58-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација

1032.00 1030.00 1028.00 Ниво (мнм)

1026.00 1024.00 1022.00 1020.00 1018.00 1016.00 1014.00 0.00

2000.00

4000.00

6000.00 8000.00 Површина (м2)

10000.00

12000.00

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација

1034.00 1032.00 1030.00

Ниво (мнм)

1028.00 1026.00 1024.00 1022.00 1020.00 1018.00 1016.00 1014.00 0

10000

20000

30000 40000 Волумен (м3)

-59-

50000

60000

70000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Акумулација „Владимирово 1“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа на Селска Река, во Беровската Котлина, која се наоѓа помеѓу високите планини или во нивното подножје. Тоа се јавува во горниот тек на реката Брегалница, расположено на левата страна со надморска висина од 800-1300мнм. Селска Река се формира од планински извори кај местото Градиште. По однос на водената количина, таа е постојна и до влегувањето во селото Владимирово има вода и во летно време. По влегувањето во селото водата се одвојува за наводнување на мали градини. Преку зима и пролетно време се користи за мелници, поточари, наредени неколку една до друга на овој мал потег. Под селото, Селска Река има друго име и се вика Владимирска Река и се влева во Брегалница. Котлината се наоѓа помеѓу планини кои се добро пошумени со борови насади. Во оваа подрачје климата е континентална, планинска. Површината на сливното подрачје изнесува F=5,4км2. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Владимирово1“ се наоѓа југозападно над селото Владимирово, на растојание 1200м. Профилот топографски е погодно лоциран и доминира висински пад над површините кои се наводнуваат. Геолошка проспекција Падините на акумулацијата се пошумени со борови насади. Со тоа може да се каже дека падините се стабилни, а ерозијата отсутна. Теренот е составен од кристални шкрилци и тоа главно гнајсови, но има и лискунски шкрилци, филити со хлоридни шкрилци. Во шкрилците преовладува земната боја од хлорид, а има амфибол и биолит. Самиот профил е лоциран во теснец. Узводно од профилот, акумулацијата се проширува и топографски е многу погодна. Почнувајќи од дното на реката, во самата акумулација до висна од 6 метри падините се со растителен покривач, а погодните места се со боров насад. Може да се констатира дека при подигањето на идната акумулација нема да се јават загуби на вода, што треба да се потврди во понатамошните фази на проектирање. На левиот бок на самиот профил и дел од дното теренот е карпест, а десниот бок од елувијален материјал. Според кажувањето на населението, Селска Река не пресушува. Со тоа може да се констатира дека полнењето на идната акумулација со вода ќе биде обезбедено. Од горенаведеното, локацијата за подигање на брана е погодно и наменски одговара. Материјали за браната Земјените материјали за изградба на идната брана ги има во непосредна близина на профилот и во доволна количина, па поради тоа е најпогодно браната да се изгради од земјени материјали.

-60-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Пристапни патишта Селото Владимирово е најблиску до профилот „Владимирово1“, на растојание од 1,2км. До самиот профил има селски прооден пат по кој може да помине неопходната механизација за изградба на браната. Селото Владимирово е поврзано со Берово со асфалтен пат, со широчина на коловозот од 5,0м. Растојанието изнесува 5,2км. Во селото има електрична мрежа. Хидрологија Општи податоци за сливот се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=5,4км2 Обем на сливот О= 9,75км Должина на водотекот L= 5,5км Надморска висина на сливот Hср=1098м Просечни годишни врнежи Hпр=691мм Средно годишна температура Тср=7,4оС Коефициент на отекување на вода 0,200-0,376(усвоен 0,280) Годишно отекување на вода 1 050 000 м3(0,033 м3/с) Годишно испарување Fср=540мм/год. Средно годишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен нанос изнесува 693,00м3/год., годишната количина на суспендиран нанос изнесува 19170м3/год. Брана „Владимирово 1“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=280000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на Владимировското Поле, чија површина изнесува F=100хa. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Владимирово1“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 895,00мнм Кота на круната на браната 913,00мнм Кота на мртов простор 900,00мнм Кота на нормално ниво 911,00мнм Должина на круната L=140,00м Волумен на aкумулацијата V=280 000м3 Вкупен нанос Vх=19 170м3 Вкупно испарување Vис=15 120м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=245 710м3 Волумен на браната Vбрана=52 293м3

-61-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Владимирово1“ изнесуваат F=100ха. Од почвените типови во најголем дел се застапени алувијалните почви. Потребните количини за наводнување на 100ха, со водоснабдителна норма од 2473м3/ха, изнесуваат 245 710м3 вода. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини. Доводниот цевковод и мрежата за наводнување се предвидуваат од пластични цевки и опрема за вештачки дожд. Ќе бидат застапени следните профили од ф 100 до ф 200 мм. Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Владимирово1“, крај Берово. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Владимирово1“, крај Берово Вкупно денари Ред. Опис на главните работи број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 20000000 1.2 Евакуациони органи 3000000 1.3 Мрежа за наводнување 1020000 1.4 Опрема за дождење 140000 1.5 Патна мрежа 1300000 1.6 Доводни цевководи 5400000 1.7 Потисни цевководи 1.8 Пумпна станица Вкупно главни работи: 30860000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 3086000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2160200 1.3 Експропријација 3% од главните работи 925800 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 771500 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1388700 Вкупно останати работи: 8332200 СЕ ВКУПНО: 39912200 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 648979 Евра

-62-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Карактеристични криви за браната и акумулацијата Попречен и надолжен профил на телото на браната

b=3.0 m k.k.=913.00 mnm

k.v.=911.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 914.00

913.00

912.00

913.00 910.00

910.00

Кота (мнм)

908.00 906.00 904.00 902.00 900.00

900.00

898.00 896.00

895.00

894.00 0

80 Должина (м)

-63-

100

120

140

160

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 914.00 912.00 910.00 Ниво (мнм)

908.00 906.00

Површина (м2) 0 2500 22500 52500

904.00 902.00 900.00 898.00 896.00

Кота (мнм) 895.00 900.00 910.00 913.00

894.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 914.00 912.00 910.00 Ниво (мнм)

908.00 906.00

Волумен (м3) 0 32500 237500 395000

904.00 902.00 900.00 898.00

Кота (мнм) 895.00 900.00 910.00 913.00

896.00 894.00 0

50000

100000 150000 200000 250000 300000 350000 400000 450000 Волумен (м3)

-64-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00

Волумен (м3) 0 12352 29025 52293

10.00 8.00 6.00 4.00

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

2.00 0.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 914.00

913.00

912.00

913.00 910.00

910.00

Кота (мнм)

908.00 906.00 904.00 902.00 900.00

900.00

898.00 896.00

895.00

894.00 0

80 Должина (м)

-65-

100

120

140

160

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-66-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-67-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Слики

-68-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Акумулација „Раковец“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа на реката Раковец, во општина Пехчево. Реката Раковец до местото на преградата има сливно подрачје од F=1,46км2. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Раковец“ се наоѓа во непосредна близина на градот Пехчево. Геолошка проспекција Со истражните работи на профилот на браната и акумулациониот простор се утврдени плувијални материјали составени од дробина на незаоблени парчиња на дацити и бречи со врзивна кафеава-црвена глина со присуство на песок. Во коритото на потокот издвоен е алувијален нанос на релативно мал простор. Во сеизмички поглед оваа подрачје припаѓа на пошироко подрачје во кое се можни земјотреси и до 10о по скалата на Меркали. Водопропусноста на преградното место по етажи не е испитувана, а е определена по лабораториски пат и добиени се коефициенти на филтрација к=10-6 до 10-9цм/с и според тоа не се очекува губење на вода од акумулацијата низ подлогата на преградното место. Од горенаведеното следува дека локацијата на браната е погодна и наменски одговара. Материјали за браната Во состав на истражните работи за браната „Раковец“, извршени се анализи и на наоѓалиштата на материјал за изградба на насипен тип на брана. Со истрагите е утврдено дека материјал за потпорните тела на браната може да се користи од акумулациониот простор, особено на десниот бок узводно од преградата во неограничени количини. Материјал за изработка на глиненото јадро има на далечина од 1.0 до 1.5км од преградното место, во непосредна близина на градот Пехчево. Како материјал за изработка на филтрите на браната може да се користи алувијалниот нанос на реката Брегалница, со задоволување на гранулометрискиот состав според проектните услови. Пристапни патишта До профилот на браната има пат кој треба да се прошири за да може да помине механизација потребна за изградба на браната. Хидрологија Водомерни податоци за река Раковец не постојат. Определувањето на расположливите води е вршено преку врнежи, како и од податоците за протоците на околните места. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела.

-69-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Вредност F=1,46км2 О=5.425км L= 3.00км Hср=1310м Hпр=662мм Тср=8оС 0.32 315 360 м3(0,01 м3/с) Fср=600мм/год.

Брана „Раковец“ Општо Се предвидува камено-насипана брана со висина од Н=15,40м над речното корито, со акумулационен простор V=66 414м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=100хa. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Раковец“ Параметар Вредност Висина на браната над речното корито H=15,40м Висина на браната од кота на фундирање H=19,90м Кота на дното на реката 1140,6мнм Кота на круната на браната 1156,0мнм Кота на минимално работно ниво 1147,5мнм Кота на нормално ниво 1154,5мнм Должина на круната L=95,5м Наклона на узводна косина 1:1,8 Наклона на низводната косина 1:1,8 Волумен на браната Vбрана=25 052м3 Волумен на акумулацијата Vакум.=66 414м3 Површина на водното огледало 11 500м2 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Раковец“ изнесуваат F=100ха. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини.

-70-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Раковец“, крај Пехчево. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Раковец“, крај Пехчево Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 15000000 1.2 Евакуациони органи 10000000 1.3 Зафат на вода од акумулацијата и шахта 415000 Вкупно главни работи: 25415000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 2541500 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 1779050 1.3 Експропријација 3% од главните работи 762450 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 635375 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1143675 Вкупно останати работи: 6862050 СЕ ВКУПНО: 32277050 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 524 830 Евра

-71-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата Попречен профил на телото на браната и ситуација

-72-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 1158.00 1156.00

Ниво (мнм)

1154.00 1152.00 1150.00 1148.00 1146.00 1144.00 1142.00 1140.00 0.00

2000.00

4000.00

6000.00

8000.00

10000.00

12000.00

14000.00

60000

70000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација

1158.00 1156.00 1154.00 Ниво (мнм)

1152.00 1150.00 1148.00 1146.00 1144.00 1142.00 1140.00 0

10000

20000

30000 40000 Волумен (м3)

-73-

50000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Општина Делчево Во општината Делчево според претходно изработени студии, како можни локации за изградба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница се забележани 10 локации. Во следните табели се дадени основните карактеристики на тие акумулации. Врз основа на согледувања и теренски анализи, како приоритетни се определени акумулациите „Бела Вода“, на река Габровска и „Репница“, на река Репница, кои ќе бидат подетално разработени во понатамошниот текст. Дадените профили се разработени на основа на теренската проспекција со увид на лице место и ситуација до 1:25000. Инженерско-геолошки и геомеханички испитувања не се вршени. Во понатамошната фаза на проектирање за приоритетните профили, потребно е да се извршат комплетни инженерско-геолошки и геомеханички испитувања. Покрај Браните „Репница“ и „Бела Вода“, во 2004 година е изработен и Главен проект за браната „Бигла“, на потокот Заровец. Табела: Карактеристики на можните локации за изградба на мали акумулации (брани) во општина Делчево Р.б Име на Име на Површина на Пошуменост Ерозивност профилот водотекот сливот (км2) 1 Лошана Лошана 16,50 Пошумен Ерозивен 2 Чукар Желевица 90,00 Делумно пошумен Ерозивен 3 Град Пијавица 8,95 Делумно пошумен Слабо ерозивен 4 Звегор Звегорска 10,00 Слабо пошумен Ерозивен 5 Бела Вода Габровска 22,00 Делумно пошумен Ерозивен 6 Стара Река Стара Река 20,00 Делумно пошумен Слабо Ерозивен 7 Очипалска 1 Очипалска 23,00 Делумно пошумен Слабо Ерозивен 8 Очипалска 2 Киселичка 8,00 Делумно пошумен Ерозивен 9 Туришница Туришница 20,00 Делумно пошумен Ерозивен 10 Бигла Заровец 17,00 Делумно пошумен Ерозивен 11 Репница Репница 5,67 Делумно пошумен Ерозивен

-74-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Р.б Име на профилот

Име на водотекот

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Лошана Желевица Пијавица Звегорска Габровска Стара Река Очипалска Киселичка Туришница Заровец Репница

Лошана Чукар Град Звегор Бела Вода Стара Река Очипалска 1 Очипалска 2 Туришница Бигла Репница

Висина на Зафатнина брана на (м) акумулацијата (106 м3) 18,00 0,70 18,00 2,00 16,50 0,12 7,50 0,06 18,00 0,66 18,00 0,25 15,00 0,32 15,00 0,35 18,00 0,50 17,00 0,02 18,00 0,53

-75-

Зафатнина на браната (106 м3)

Намена

0,100 0,035 0,025 0,015 0,037 0,060 0,040 0,035 0,070 0,014 0,051

Н, П Н, Р Н, Р, НО Н, Р, НО Н, НО Н, Р Н, П, НО Н, П, НО Н, П Н Н, Р, Е

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Акумулација „Бела Вода“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа на реката Габровска, во Делчевската Котлина, втора котлина по течението на реката Брегалница. Котлината е опколена од Осоговскиот масив, дел од Малешевските Планини и Голак. Габровска Река извира североисточно од македонско-бугарската граница кај местото Златановска Маала. До десната притока Црварица, Габровска Река носи име Стари Дол и тече со голем пад. Потоа, од влевањето на десната притока Црварица до селото Габрово носи име река Црварица, кое потекнува од името на десната притока и тече со пад од околу 2.5%. Од селото Габрово до самиот влевањето во Брегалница носи име Габровска Река. Сливното подрачје речиси 90% е пошумено. Во сливот еродирани површини нема, се до профилот. Површината на сливното подрачје изнесува F=22,00км2, заедно со влевањето на десната притока река Црварица. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Бела Вода “ се наоѓа североисточно над селото Габрово, на растојание 1,5км и 4км од градот Делчево. Профилот топографски е погодно лоциран и доминира висински над површините кои ќе се наводнуваат. Геолошка проспекција Падините на акумулацијата се пошумени и стабилни. Површинскиот слој на падините на акумулацијата до висина од 25 до 30м е составен од падински дилувијален материјал. Во некои места се забележува карпест материјал. Дното на акумулацијата по целата должина е составена од речен нанос. Во самиот профил десниот бок е од карпест материјал. По левиот бок исто така се забележува карпест материјал, но преовладува дилувијален падински материјал. Дното на речното корито во самиот профил е широко и изнесува 15-20м. Со теренски мерења е измерен проток од 3л/с, а по раскажување на жителите на селото Габрово немало случај да пресушува реката Габровска, што значи дека ќе се обезбеди вода за идната акумулација, бидејќи сливното подрачје е доволно големо за мали акумулации и изнесува F=22,0км2. Од горенаведеното произлегува дека локацијата за подигање на брана е погодна и наменски одговара. Материјали за браната Земјени материјали за изградба на идната брана ги има во непосредна близина на профилот и во доволна количина. Пристапни патишта Од Делчево до село Габрово има асфалтиран пат со широчина на коловозот од 5.0м. Од село Габрово до самиот профил на браната има селски пат и потребно е негово проширување и средување, за да може да помине механизација до профилот. Во селото има електрична мрежа.

-76-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Хидрологија Водомерни податоци за реката Габровска не постојат. Определувањето на расположливите води е вршено преку врнежи, на дождомерната станица Делчево. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=22,00км2 Обем на сливот О=22,5км Должина на водотекот L= 12,00км Надморска висина на сливот Hср=854м Просечни годишни врнежи Hпр=538мм Средно годишна температура Тср=8,9оС Коефициент на отекување на вода 0,200-0,310(усвоен 0,260) Годишно отекување на вода 3 077 360 м3(0,097 м3/с) Годишно испарување Fср=540мм/год. Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен и суспендиран нанос изнесува 2177,00м3/год. Брана „Бела Вода“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=660 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=200хa. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Бела Вода“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 680,00мнм Кота на круната на браната 698,00мнм Кота на мртов простор 686,00мнм Кота на нормално ниво 696,00мнм Должина на круната L=103,00м Волумен на акумулацијата V=660 000м3 Вкупен нанос(за 30 години) Vн=65 300м3 Вкупно испарување Vис=29 970м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=564 730м3 Волумен на браната Vбрана=37 123м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Бела Вода“ изнесуваат F=200ха. Од почвените типови застапени се дилувијалните почви, бескарбонатни смолници и карбонатни смолници.

-77-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Од земјоделски култури може да бидат застапени следните култури: тутун, овошни насади, пченка, градинарски култури, луцерка, сточен грашок, житарици. Потребните количини за наводнување на 200ха, со водоснабдителна норма од 2900 м3/ха, изнесува 564 730м3 вода. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини. Доводниот цевковод и мрежата за наводнување се предвидуваат од пластични цевки и опрема за вештачки дожд. Ќе бидат застапени следните профили од ф 100 до ф 300 мм. Рибарство Со формирање на акумулацијата „Бела Вода“ се создаваат добри услови за развој на спортско рибарство со локално значење. Енергетика Постои можност за изградна на мала електрана со моќност од 2,12kW, при што е можно добивање на 19000kWh електрична енергија годишно. Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Бела Вода“, крај Делчево. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Бела Вода“, крај Делчево Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 14000000 1.2 Евакуациони органи 12000000 1.3 Мрежа за наводнување 2070000 1.4 Опрема за дождење 290000 1.5 Патна мрежа 1300000 1.6 Доводни цевководи 5600000 1.7 Потисни цевководи 1.8 Пумпна станица Вкупно главни работи: 35260000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 3526000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2468200 1.3 Експропријација 3% од главните работи 1057800 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 881500 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1586700 Вкупно останати работи: 9520200 СЕ ВКУПНО: 44780200 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 728133 Евра

-78-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

-79-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

-80-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 705.00

Ниво (мнм)

700.00 695.00

Површина (м2) 0 17500 57500 101500 112500

690.00 685.00 680.00

Кота (мнм) 680.00 685.00 690.00 698.00 700.00

675.00 0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 705.00

Ниво (мнм)

700.00 695.00

Волумен (м3) 0 43750 231250 867250 1081250

690.00 685.00 680.00

Кота (мнм) 680.00 685.00 690.00 698.00 700.00

675.00 0

200000

400000

600000 Волумен (м3)

-81-

800000

1000000

1200000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00

Волумен (м3) 0 9355 23715 37123

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

30000

35000

2.00 0.00 0

5000

10000

15000

20000 Волумен (м3)

-82-

25000

40000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-83-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-84-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Слики

-85-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Акумулација „Репница“ Општо Географски, предметното подрачје е дел од Делчевската Котлина, која е втора котлина по течението на реката Брегалница. Котлината е опколена од Осоговскиот масив, дел од Малешевската Планина и Голак. Реката Репница извира источно од македонско-бугарската граница, кај местото Китка. Реката Репница е десна притока на реката Брегалница. До самата акумулација коритото на реката е тесно и со голем пад, во самата акумулација коритото се раширува и падот се намалува, потоа пак се стеснува и во овој теснец е лоцирана браната. Под браната, долината на реката е широка и така до самиот влив во реката Брегалница. Реката Репница во сушни години често пресушува и нема проток. Површината на сливното подрачје изнесува F=5,67 км2. Топографија Топографски профилот на акумулацијата „Репница“ се наоѓа источно од селото Тработивиште, во непосредна близина на селото Вирче, на растојание од 1 км и 3 км од вливањето во река Брегалница. Профилот топографски е погодно лоциран и доминира над површините кои ќе се наводнуваат. Геолошка проспекција Падините на акумулацијата главно се пошумени. Има некои места кои не се пошумени, кои во перспектива може да се пошумат. Во погорните места на долината на реката има неколку локални места кои се ерозивни и при поминување на поројните дождови тој нанос во понатамошниот тек сигурно ќе достигне до акумулацијата. Затоа во перспектива потребно е да се преземаат мерки за заштита на падините во сливното подрачје од површинска ерозија. Овие мерки можат да бидат со пошумување на истите или некои други против ерозивни мерки. Овие трошоци се мали во однос на браната, но се неопходни. Самиот профил претставува теснец кој низводно од профилот котлината наеднаш се шири. Може да се каже дека топографски таквата локација е погодна. Дното се наоѓа на кота 740,00мнм. Широчината на дното во речното корито изнесува околу 10-12м. Дното е составено од речен алувијален нанос. Двата брега на профилот се составени од карпест материјал. Од горенаведеното од геолошката проспекција, акумулацијата и профилот се погодни и наменски одговараат. Материјали за браната Материјалите за изградба на идната брана ги има во непосредна близна и во доволна количина. Камен за потпорните тела има узводно од профилот. Глина, потребна како противфилтрационен елемент за браната, има на растојание од 1000 до 1500м. Пристапни патишта До самото село Вирче постои асфалтен пат со широчина од 5,0м кој го поврзува со Делчево. Од селото до профилот на браната постои селски пат со должина од 1000м низ кој може да помине механизација. Во селото има електрична мрежа.

-86-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Хидрологија На реката Репница не се вршени мерења за протокот или водостојот, бидејќи не постои водомерна станица. Определување на расположливата вода е вршено преку врнежите. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=5,67км2 Обем на сливот О=11,0км Должина на водотекот L= 5,5км Надморска висина на сливот Hср=910м Просечни годишни врнежи Hпр=523мм Средно годишна температура Тср=8,5оС Коефициент на отекување на вода 0,188-0,350(усвоен 0,269) Годишно отекување на вода 797 000 м3(0,025 м3/с) Годишно испарување Fср=540мм/год. Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен и суспендиран нанос изнесува 809,00м3/год. Брана „Репница“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=525 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=165хa. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Репница“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 740,00мнм Кота на круната на браната 758,00мнм Кота на мртов простор 741,80мнм Кота на нормално ниво 756,00мнм Должина на круната L=187,00м Волумен на акумулацијата V=525 000м3 Вкупен нанос (за 30 години) Vн=20 250м3 Вкупно испарување Vис=24 270м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=480 480м3 Волумен на браната Vбрана=51 097м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Репница“ изнесуваат F=165ха. Од почвените типови застапени се дилувијалните почви, бескарбонатни смолници и карбонатни смолници. -87-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Од земјоделски култури може да бидат застапени следните култури: тутун, овошни насади, пченка, градинарски култури. Потребните количини за наводнување на 200ха, со водоснабдителна норма од 2900 м3/ха, изнесува 480 000м3 вода. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини. Доводниот цевковод и мрежата за наводнување се предвидуваат од пластични цевки и опрема за вештачки дожд. Ќе бидат застапени следните профили од ф 100 до ф 250 мм. Рибарство Со формирање на акумулацијата „Репница“ се создаваат добри услови за развој на спортско рибарство со локално значење. Енергетика Постои можност за изградна на мала електрана со моќност од 2,25kW, при што е можно добивање на 20000kWh електрична енергија годишно. Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Репница“, крај Делчево. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Репница“, крај Делчево Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 21000000 1.2 Евакуациони органи 3000000 1.3 Мрежа за наводнување 1700000 1.4 Опрема за дождење 230000 1.5 Патна мрежа 1020000 1.6 Доводни цевководи 3500000 1.7 Потисни цевководи 1.8 Пумпна станица Вкупно главни работи: 30450000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 3045000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2131500 1.3 Експропријација 3% од главните работи 913500 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 761250 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1370250 Вкупно останати работи: 8221500 СЕ ВКУПНО: 38671500 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 628805 Евра

-88-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=758.00 mnm

k.v.=756.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 760.00 758.00

758.00

756.00 Кота (мнм)

754.00 752.00 750.00

750.00

748.00

748.00 746.00 744.00 742.00

742.00

740.00

740.00 738.00 0

100

120

Должина (м)

-89-

140

160

180

200

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 765.00

Ниво (мнм)

760.00 755.00

Површина (м2) 0 22500 57500 81250

750.00 745.00 740.00

Кота (мнм) 740.00 750.00 758.00 760.00

735.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 765.00

Ниво (мнм)

760.00 755.00

Волумен (м3) 0 225000 685000 847500

750.00 745.00 740.00

Кота (мнм) 740.00 750.00 758.00 760.00

735.00 0

100000 200000 300000 400000 500000 600000 700000 800000 900000 Волумен (м3)

-90-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00

Волумен (м3) 0 9505 30020 51097

10.00 8.00 6.00 4.00

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

2.00 0.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 760.00 758.00

758.00

756.00 Кота (мнм)

754.00 752.00 750.00

750.00 748.00

748.00

746.00 744.00 742.00

742.00

740.00

738.00 0

100

120

Должина (м)

-91-

140

160

180

200

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-92-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-93-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Слики

-94-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Акумулација „Бигла“ Општо Географски, предметното подрачје е дел од Делчевската Котлина, на потокот Заровец. Површината на сливното подрачје изнесува F=1,33км2. Средната надморска височина на сливот е 1009,17мнм, котата на преградното место е 820.00мнм, додека највисоката кота на сливот е 1201,00. Средниот пад на сливот изнесува 29,86%. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Бигла“ се наоѓа во месноста Бигла, општина Делчево. Профилот топографски е погодно лоциран и доминира над површините кои ќе се наводнуваат. Геолошка проспекција Падините на акумулацијата главно се пошумени. Околу 30% од површината на сливот е под високи шуми. Деградираните површини, шикарите и еродираните повишни зафаќаат околу 25% од вкупната површина на сливот. Пасиштата се застапени со 15 5, додека голините и ниските шуми 30% од површината на сливот. Дното е составено од речен алувијален нанос. Двата брегови на профилот се составени од карпест материјал. Од горенаведеното од геолошката проспекција акумулацијата и профилот се погодни и наменски одговараат. Материјали за браната Материјалите за изградба на идната брана ги има во непосредна близина и во доволна количина. Камен за потпорните тела гo има узводно од профилот. Глина, потребна како противфилтрационен елемент за браната, има на растојание од 1000 до 1500м. Пристапни патишта Од селото до профилот на браната постои селски пат со должина од 1000м низ кој може да помине механизација. Хидрологија На потокот Заровец не се вршени мерења за протокот или водостојот бидејќи не постои водомерна станица. Определувањето на расположливата вода е извршено преку врнежите од дождомерната станица Тработивиште. Општи податоци се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=1,33км2 Обем на сливот О=5,20км Должина на водотекот L= 1,98км Надморска висина на сливот Hср=1009,17м Просечни годишни врнежи Hпр=496,80мм Средно годишна температура Тср=10,2оС Коефициент на отекување на вода 0,300 Годишно отекување на вода 197 730 м3(0,0063 м3/с) Годишно испарување Fср=500мм/год. -95-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен и суспендиран нанос изнесува 77,00м3/год. Брана „Бигла“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=17,0м, со акумулационен простор V=22 150м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Бигла“ Параметар Вредност Висина на браната H=17,0м Кота на фундирање 815,00мнм Кота на дното на реката 819,00мнм Кота на круната на браната 832,00мнм Максимална кота на акумулацијата 830,50мнм Минимално работно ниво 824,00мнм Должина на круната L=54,60м Наклон на узводна косина 1:2,0 Наклон на низводна косина 1:2,0 Волумен на браната Vбрана=14 491м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=22 150м3 Површина на водното огледало А=5000м2 Волумен на мртов простор V=2 800м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Бигла“ изнесуваат F=165ха. Од почвените типови застапени се дилувијалните почви, бескарбонатни смолници и карбонатни смолници. Од земјоделски култури може да бидат застапени следните култури: овошки, пченка, тутун, при што се предвидува водоснабдителна норма од 4678м3/ха. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини.

-96-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на потребните средства за изградба на браната „Бигла“, крај Делчево, преземени од Главниот проект, изработен во 2004 година. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Бигла“, крај Делчево Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1 Брана 11115864 2 Прелив, брзоток, слапиште 1989447 3 Опточна цевка 4434049 4 Опрема за дождење 65662 5 Зафат 297660 Вкупно главни работи: 17902683 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 1790268 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 1253188 1.3 Експропријација 3% од главните работи 537080 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 447567 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 805621 Вкупно останати работи: 4833724 СЕ ВКУПНО: 22736407 *За курс 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 369698 Евра

-97-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Карактеристични пресеци и криви за браната и акумулацијата Попречен и надолжен профил на телото на браната и основа

-98-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

-99-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 834.00 832.00

Ниво (мнм)

830.00 828.00 826.00 824.00 822.00 820.00 818.00 816.00 0.00

1000.00

2000.00

3000.00

4000.00

5000.00

6000.00

7000.00

8000.00

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 834.00 832.00

Ниво (мнм)

830.00 828.00 826.00 824.00 822.00 820.00 818.00 816.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

Волумен (м3)

-100-

35000

40000

45000

50000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Општина Виница Во општината Виница, според претходно изработени студии, како можни локации за изградба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница се забележани 6 локации. Во следните табели се дадени основните карактеристики на тие акумулации. Врз основа на согледувања и теренски анализи, како приоритетни се определени акумулациите „Грнчарска“, која ќе се полни со зафаќање и префрлање на водите од Виничка река и „Добрава“, на река Сушичка, кои ќе бидат подетално разработени во понатамошниот текст. Дадените профили се разработени на основа на теренската проспекција со увид на лице место и ситуација до 1:25000. Инженерскогеолошки и геомеханички испитувања не се вршени. Во понатамошната фаза на проектирање за приоритетните профили, потребно е да се извршат комплетно инженерско-геолошки и геомеханички испитувања. Во 1984 година, од страна на Заводот за водостопанство, изработен е комплетен Главен проект за браната „Виничка“, на река Виничка. Табела: Карактеристики на можните локации (брани) во општина Делчево Р.б Име на Име на Површина на профилот водотекот сливот (км2) 1 Грнчарка Се префрла 10,00 од река Виничка 2 Добрава Сушичка 12,75 3 Пекљани Пекљанска 23,00 4 Крушево Железничка 14,00 5 Виничка Виничка 11,00 6

Возводен профил

за изградба на мали акумулации Пошуменост

Ерозивност

Делумно ерозивен

Главно ерозивен

Пошумен Пошумен Пошумен Делумно пошумен Делумно пошумен

Не ерозивен Не ерозивен Не ерозивен Слабо ерозивен Слабо ерозивен

Виничка

10,00

Р.б Име на профилот

Име на водотекот

Зафатнина на браната (106 м3)

Намена

Грнчарка

0,054

2 3 4 5 6

Добрава Пекљани Крушево Виничка Узводен профил

Се префрла од река Виничка Сушичка Пекљанска Железничка Виничка Виничка

Висина на Зафатнина брана на (м) акумулацијата (106 м3) 18 0,38 18 18 18 14 17,6

0,028 0,070 0,040 0,01 0,036

Н Н, В Н, В Р, Н, П Р, Н, П

0,30 0,70 0,30 0,06 0,138

-101-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Акумулација „Грнчарка“ Општо Профилот и самата акумулација се наоѓаат на суводолица во месноста „Грнчарка“, веднаш над Виница. Полнење на самата акумулација ќе се врши со зафаќање на водата од река Виничка. Со изградбата на браната „Грнчарка“, акумулираните води од акумулацијата ќе можат да се користат за наводнување на површините од Виничкото Поле, водоснабдување на индустријата со вода, а ќе се создадат и спортско-рекреативни услови за населението од градот и околните блиски села од општината. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Грнчарка“ е погоден да се изгради мала брана до 18м, која перспективно може да се надвиши. Геолошки карактеристики Од испитувањето на почвата на површините на локацијата за браната „Грнчарка“ добиено е дека има површински слој од хумусен материјал, кој надолу преоѓа во глиновит со се поголема збиеност. Материјали за браната Глиновит материјал за изградба на водонепропусниот елемент на браната има во непосредна близина на локацијата, а песок и чакал ги има во коритото на реката Виничка. Пристапни патишта Локацијата на браната се наоѓа на 2,5км од патот Виница-Берово. Постои колски пат кој треба да се прошири за да може до помине механизација неопходна за изградба на браната. Зафатот на вода од река Виничка се наоѓа на 4км од профилот на браната. Хидрологија Полнењето на акумулацијата со вода се врши со зафаќање на вода од реката Виничка, чиј минимален проток изнесува 12-14л/с. Реката Виничка извира од планината Плачковица. Сливот на реката не е многу голем, доста е пошумен, па ерозија речиси нема. Табела: Општи податоци за сливот Вредност Параметар Површина на сливот F=10,00км2 Обем на сливот О=19,50км Должина на водотекот L= 8,75км Надморска висина на сливот Hср=900м Просечни годишни врнежи Hпр=738мм Средно годишна температура Тср=9,60оС Дефицит на влажноста d=3,30мм Коефициент на отекување на вода 0,171-0,380(усвоен 0,282) Годишно отекување на вода 2 080 105 м3(0,066 м3/с) Годишно испарување Fср=641мм/год.

-102-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен и суспендиран нанос изнесува 2177,00м3/год. Брана „Грнчарка“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м со волумен од V=53640 м2, која ќе формира акумулационен простор со V=660 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=100хa, по гравитационен пат и F=50хa, со пумпање на вода. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Грнчарка“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 498,00мнм Кота на круната на браната 516,00мнм Кота на мртов простор 500,00мнм Кота на нормално ниво 514,00мнм Должина на круната L=117,00м Волумен на акумулацијата V=380 000м3 Вкупен нанос (за 30 години) Vн=15 305м3 Вкупно испарување Vис=27 552м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.= 337 143м3 Волумен на браната Vбрана=53 640м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Грнчарка“ изнесуваат F=100хa по гравитационен пат и F=50 хa со пумпање на вода. Потребните количини за наводнување на 200ха, со водоснабдителна норма од 2100 м3/ха, изнесува 232 143м3 вода. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските карактеристики, поголем дел од површините може да се наводнуваат по природен пат, а еден дел од водата треба да се носи со пумпање. Техничкото решение го сочинуваат зафат на реката Виничка, довод со должина од 4км, брана со акумулацијата, пумпна станица, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини. Доводниот цевковод и мрежата за наводнување се предвидуваат од пластични цевки и опрема за вештачки дожд. Ќе бидат застапени следните профили од ф 100 до ф 250 мм. Рибарство Со формирање на акумулацијата „Грнчарка“ се создаваат добри услови за развој на спортско рибарство со локално значење.

-103-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Грнчарка“, крај Виница. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Грнчарка“, крај Виница Ред. Опис на главните работи Вкупно денари Број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 22000000 1.2 Евакуациони органи 6000000 1.3 Мрежа за наводнување 1600000 1.4 Опрема за дождење 200000 1.5 Патна мрежа 2900000 1.6 Доводни цевководи 4100000 1.7 Потисни цевководи 400000 1.8 Пумпна станица 1400000 Вкупно главни работи: 38600000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 3860000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2702000 1.3 Експропријација 3% од главните работи 1158000 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 965000 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1737000 Вкупно останати работи: 10422000 СЕ ВКУПНО: 49022000 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 797106 Евра

-104-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=516.00 mnm

k.v.=514.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 518.00 516.00

516.00

514.00 Кота (мнм)

512.00 510.00

510.00

508.00 506.00 504.00 502.00 500.00

500.00

498.00

496.00 0

Должина (м)

-105-

100

120

140

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 525.00

Ниво (мнм)

520.00 515.00

Површина (м2) 0 3125 19375 45950

510.00 505.00 500.00

Кота (мнм) 498.00 500.00 510.00 520.00

495.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

50000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 525.00

Ниво (мнм)

520.00 515.00

Волумен (м3) 0 9375 203125 663075

510.00 505.00 500.00

Кота (мнм) 498.00 500.00 510.00 520.00

495.00 0

100000

200000

300000

400000

Волумен (м3)

-106-

500000

600000

700000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00

Волумен (м3) 0 15972 33014 53640

10.00 8.00 6.00 4.00

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

2.00 0.00 0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 518.00 516.00

516.00

514.00 Кота (мнм)

512.00 510.00

510.00

508.00 506.00 504.00 502.00 500.00

500.00

498.00

496.00 0

Должина (м)

-107-

100

120

140

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-108-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-109-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Слики

-110-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Акумулација „Добрава“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа на реката Сушичка, сса 3км југоисточно од село Пепљани. Браната е предвидена како земјено-насипана, со висина од 18м. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на земјоделски површини. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Добрава“ се наоѓа на реката Душичка, на са 3км од селото Пеклани, на надморска висина од 688(кота на круната на браната). Топографските услови овозможуваат изградба на брана со висина од 18м. Во иднина е можно надвишување на браната. Геолошка проспекција Коритото и бреговите на идната акумулација се карпести, што претставува добра подлога за изградба на браната. Во погорните места на долината на реката има неколку локални места кои се ерозивни и при поројните дождови тој нанос во понатамошниот тек сигурно ќе достигне до акумулацијата. Затоа во перспектива потребно е да се преземаат мерки за заштитување на падините во сливното подрачје од површинска ерозија. Овие мерки можат да бидат со пошумување на истите или некои други против ерозивни мерки. Овие трошоци се мали во однос на браната, но се неопходни. Од горенаведеното од геолошката проспекција акумулацијата и профилот се погодни и наменски одговараат. Материјали за браната Материјали за изградба на идната брана има во близина и во доволна количина на растојание од околу 1000м. Пристапни патишта Селото Пепаљни е на растојание 10км од Виница и е поврзано со асфалтен пат. Од селото до профилот во должина од 3км постои колски пат кој е потребно да се прошири за да може да помине градежна механизација, потребна за изградба на браната. Во селото има електрична мрежа. Хидрологија На реката Сушичка не се вршени мерења за протокот или водостојот бидејќи не постои водомерна станица. Определување на расположливата вода е вршено преку врнежите. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела.

-111-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Вредност F=12,75км2 О=15,0км L= 6,0км Hср=894м Hпр=738мм Тср=9,7оС 0,165-0,380(усвоен 0,271) 2 549 975 м3(0,081 м3/с) Fср=723мм/год.

Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен и суспендиран нанос изнесува 760,34м3/год. Брана „Добрава“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=300 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=125хa. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Добрава“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 660,00мнм Кота на круната на браната 686,00мнм Кота на мртов простор 674,00мнм Кота на нормално ниво 756,00мнм Должина на круната L=66,00м Волумен на акумулацијата V=300 000м3 Вкупен нанос(за 30 години) Vн=22 810м3 Вкупно испарување Vис=18 065м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=259 125м3 Волумен на браната Vбрана=28 068м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Добрава“ изнесуваат F=125ха. Од земјоделски култури може да бидат застапени следните култури: тутун, овошни насади, ориз. Потребните количини за наводнување на 125ха, со водоснабдителна норма од 2100 м3/ха, изнесува 259 125м3 вода.

-112-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини. Доводниот цевковод до должина од 1700м и мрежата за наводнување се предвидуваат од пластични цевки и опрема за вештачки дожд. Ќе бидат застапени следните профили од ф 100 до ф 250мм. Рибарство Со формирање на акумулацијата „Добрава“ се создаваат добри услови за развој на спортско рибарство со локално значење. Енергетика Постои можност за изградна на мала електрана со моќност од 7,77kW, при што е можно добивање на 68097kWh електрична енергија годишно. Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Добрава“, крај Виница. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Добрава“, крај Виница Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 12000000 1.2 Евакуациони органи 7000000 1.3 Мрежа за наводнување 1350000 1.4 Опрема за дождење 200000 1.5 Патна мрежа 3400000 1.6 Доводни цевководи 5400000 1.7 Потисни цевководи 1.8 Пумпна станица Вкупно главни работи: 29350000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 2935000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2054500 1.3 Експропријација 3% од главните работи 880500 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 733750 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1320750 Вкупно останати работи: 7924500 СЕ ВКУПНО: 37274500 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 606089 Евра

-113-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=688.00 mnm

k.v.=686.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 705.00 700.00

700.00

Кота (мнм)

695.00 690.00

690.00

685.00 680.00

680.00

675.00 670.00

670.00

665.00 0

Должина (м)

-114-

100

120

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 695.00

Ниво (мнм)

690.00 685.00

Површина (м2) 0 4375 12812 23125

680.00 675.00 670.00

Кота (мнм) 670.00 675.00 680.00 690.00

665.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 695.00

Ниво (мнм)

690.00 685.00

Волумен (м3) 0 43750 171810 403120

680.00 675.00 670.00

Кота (мнм) 670.00 675.00 680.00 690.00

665.00 0

50000

100000 150000 200000 250000 300000 350000 400000 450000 Волумен (м3)

-115-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00

Волумен (м3) 0 8050 18525 28066

10.00 8.00 6.00 4.00

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

2.00 0.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 705.00 700.00

700.00

Кота (мнм)

695.00 690.00

690.00

685.00 680.00

680.00

675.00 670.00

670.00

665.00 0

Должина (м)

-116-

100

120

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-117-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација

-118-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Слики

-119-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Акумулација „Виничка“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа на реката Виничка, во општина Виница. Реката Виничка до местото на преградата има сливно подрачје од F=11,41км2. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Виничка“ каде што се предвидува изградбата на браната за мала акумулација, се наоѓа во долниот тек на реката, на самиот излез од планинско-клисурестиот дел на коритото. Преградното место се карактеризира со релативно голем наклон на десната падина и многу поблаг наклон на левата падина. Геолошка проспекција Геолошкиот состав на теренот на преградното место како и пошироко е од шкрилци, површински распаднати. На самото преградно место основната карпа е од шкрилци, а врз неа има наталожено речен нанос. Во коритото основната карпа е блиску до површината. На десниот бок основната карпа се појавува на длабина од 3,0м, а на левиот бок на длабина од 2,0м. Од горенаведеното следува дека локацијата на браната е погодна и наменски одговара. Материјали за браната За изградба на браната материјалот ќе се користи непосредно од узводно од самата преграда во просторот на акумулацијата. Материјалот по состав и карактеристики одговара за таков вид на преграда, со одредена селекција на површинскиот слој. За глиненото јадро материјал има во непосредна близина низводно покрај Виница на двата брега. Пристапни патишта Профилот на браната е непосредно до градот Виница и има пристапен пат низ кој може да помине механизација потребна за изградба на браната. Хидрологија За определување на средниот проток на реката Виничка се земени мерења на самата река. Средниот проток изнесува 0,2м3/с. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=11,416км2 Обем на сливот О=21,70км Должина на водотекот L=9,84км Надморска висина на сливот Hср=960м Просечни годишни врнежи Hпр=850мм Средногодишна температура Тср= оС Коефициент на отекување на вода 0.32 Годишно отекување на вода 6 307 200 м3(0,200 м3/с) Продукција на нанос Wгод..=5240 м3/год. -120-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Брана „Виничка“ Општо Се предвидува камено-насипана брана со висина од Н=11м над речното корито, со акумулационен простор V=36 880м3. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Виничка“ Параметар Вредност Висина на браната над речното корито H=11,00м Висина на браната од кота на фундирање H=12,00м Кота на дното на реката 418,00мнм Кота на круната на браната 430,00мнм Кота на минимално работно ниво 421,00мнм Кота на нормално ниво 418,00мнм Должина на круната L=78,00м Наклон на узводна косина 1:2,0 Наклон на низводната косина 1:2,0 Волумен на браната Vбрана=10 660м3 Волумен на акумулацијата Vакум.=36 680м3 Површина на водното огледало 10 125м2 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Виничка“ изнесуваат F=100ха. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини.

-121-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Виничка“, крај Виница. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Виничка“, крај Виница Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 9225000 1.2 Евакуациони органи 19372500 1.3 Зафат на вода од акумулација и опточен тунел 5535000 Вкупно главни работи: 34132500 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 3413250 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 2389275 1.3 Експропријација 3% од главните работи 1023975 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 853313 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 1535962 Вкупно останати работи: 9215775 СЕ ВКУПНО: 43348275 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 704 850 Евра

-122-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

-123-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација

429.00 428.00 427.00

Ниво (мнм)

426.00 425.00 424.00 423.00 422.00 421.00 420.00 419.00 418.00 0.00

2000.00

4000.00

6000.00 8000.00 Површина (м2)

10000.00

12000.00

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација

429.00 428.00 427.00

Ниво (мнм)

426.00 425.00 424.00 423.00 422.00 421.00 420.00 419.00 418.00 0

5000

10000

15000

20000 25000 Волумен (м3)

-124-

30000

35000

40000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Општина Пробиштип Во општината Пробиштип според претходно изработени студии, како можни локации за изградба на мали акумулации(брани) во сливот на реката Брегалница се забележани девет локации. Во следните табели се дадени основните карактеристики на тие акумулации. Врз основа на согледувања и теренски анализи, како приоритетна е определена акумулацијата „Плешанци“ на реката Плешански Дол, која ќе биде подетално разработена во понатамошниот текст. Дадените профили се разработени на основа на теренската проспекција со увид на лице место и ситуација до 1:25000. Инженерско-геолошки и геомеханички испитувања не се вршени. Во понатамошната фаза на проектирање за приоритетните профили, потребно е да се извршат комплетно инженерско-геолошки и геомеханички испитувања. Табела: Карактеристики на можните локации (брани) во општина Пробиштип Р.б Име на Име на Површина на профилот водотекот сливот (км2) 1 Равниште Парловски 8,00 Дол 2 Пуздерци Костомарска 9,00

за изградба на мали акумулации Пошуменост

Ерозивност

Не пошумен

Ерозивен

Делумно пошумен Не пошумен

Слабо ерозивен Слабо ерозивен Слабо ерозивен Слабо ерозивен Слабо ерозивен Слабо ерозивен Слабо ерозивен Слабо ерозивен

Стрижовце

Белашица

4,00

Плешанци

5,00

Кундино

Маришина

Плешански Дол Гризилевски Дол Киселички Дол

Шталковица1

18,00

Шталковица2

Шталковичка Река Шталковичка Река

Делумно пошумен Делумно пошумен Делумно пошумен Пошумен

19,00

Пошумен

Косел

Коселска Река

7,00

Пошумен

5,70 8,70

-125-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Висина на Зафатнина брана на (м) акумулацијата (106 м3) 12,00 0,70

Зафатнина на браната (106 м3)

Намена

0,04

Н, В

15,00 15,00 18,00

0,70 0,27 0,165

0,06 0,02 0,037

Н, В Н Н, В

15,00

0,60

0,05

18,00

0,65

0,10

Шталковичка Река Шталковичка Река

18,00

0,40

0,07

Техничка вода Техничка вода СТ

18,00

0,50

0,08

СТ

Коселска Река

18,00

0,50

0,07

СТ

Р.б Име на профилот

Име на водотекот

Равниште

2 3 4

Пуздерци Стрижовце Плешанци

Кундино

Маришина

Парловски Дол Костомарска Белашица Плешански Дол Гризилевски Дол Киселички Дол

Шталковица1

Шталковица2

Косел

-126-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Акумулација „Плешанци“ Општо Географски, предметното подрачје се наоѓа на реката Плешански Дол, во општина Пробиштип. Реката Плешански Дол не пресушува и има сливно подрачје од F=5,00 км2. Топографија Топографски, профилот на акумулацијата „Плешанци“ се наоѓа во непосредна близина на селото Плешанци, на околу 900м растојание. Геолошка проспекција Падините на акумулацијата се пошумени и стабилни. Падот на водотекот пред профилот е мал и дава добар услов за создавање на мала акумулација, со висина од 18 м. Самата акумулација е погодно лоцирана и доминира висински пад над земјаните површини кои треба да се наводнуваат. Од горенаведенето следува дека локацијата на браната е погодна и наменски одговара. Материјали за браната Земјени материјали за изградба на идната брана има во непосредна близина на профилот и во доволна количина. Пристапни патишта Селото Плешанци е поврзано со градот Пробиштип со асфалтен пат. Од селото до профилот на брната има пат кој треба да се прошири за да може да помине механизација потребна за изградба на браната. Хидрологија Водомерни податоци за реката Плешански Дол не постојат. Определувањето на расположливите води е вршено преку врнежи. Општи податоци за сливот се дадени во следната табела. Табела: Општи податоци за сливот Параметар Вредност Површина на сливот F=5,00км2 Обем на сливот О=9,00км Должина на водотекот L= 3,00км Надморска висина на сливот Hср=868м Просечни годишни врнежи Hпр=538мм Средно годишна температура Тср=9,8оС Коефициент на отекување на вода 0,21 Годишно отекување на вода 644 700м3(0,0204м3/с) Годишно испарување Fср=600мм/год. Средногодишен волумен на влечен и суспендиран нанос Годишната количина на влечен и суспендиран нанос изнесува 782,00м3/год. -127-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Брана „Плешанци“ Општо Се предвидува земјена брана со висина од Н=18,0м, со акумулационен простор V=165 000м3. Водата од акумулацијата ќе се користи за наводнување на површини со F=60хa. Основни податоци за браната Дадени се во следната табела. Табела: Основни податоци за браната „Плешанци“ Параметар Вредност Висина на браната H=18,0м Кота на дното на реката 620,00мнм Кота на круната на браната 638,00мнм Кота на мртов простор 627,00мнм Кота на нормално ниво 636,00мнм Должина на круната L=140,00м Волумен на акумулацијата V=165 000м3 Вкупен нанос(за 30 години) Vн=23 460м3 Вкупно испарување Vис=10 800м3 Корисен волумен на акумулацијата Vкор.=130 740м3 Волумен на браната Vбрана=37 000м3 Наводнување Површините за наводнување кои може да се обезбедат со вода од акумулацијата „Плешанци“ изнесуваат F=60ха. Од почвените типови застапени се застапени смолници. Од земјоделски култури може да бидат застапени следните култури: пченка, луцерка, сончоглед. Потребните количини за наводнување на 60ха, со водоснабдителна норма од 2300 м3/ха, изнесува 130 740м3 вода. Техничко решение Со анализа на диспозицијата на техничкото решение, топографските погодности, површините може да се наводнуваат по природен пат. Техничкото решение го сочинуваат брана со акумулацијата, доводен цевковод и мрежа за наводнување на земјените површини. Доводниот цевковод и мрежата за наводнување се предвидуваат од пластични цевки и опрема за вештачки дожд. Ќе бидат застапени следните профили од ф 100 до ф 150 мм. Рибарство Со формирање на акумулацијата „Плешанци“ се создаваат добри услови за развој на спортско рибарство со локално значење. Енергетика Постои можност за изградна на мала електрана со моќност од 1,68kW, при што е можно добивање на 14757kWh електрична енергија годишно.

-128-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Потребни инвестициони средства за изградба на браната Во следната табела е даден преглед на инвестиционите средства за изградба на браната „Плешанци“, крај Пробиштип. Табела: Потребни средства за изградба на браната „Плешанци“, крај Пробиштип Ред. Опис на главните работи Вкупно денари број 1. Главни работи 1.1 Тело на браната 14000000 1.2 Евакуациони органи 2000000 1.3 Мрежа за наводнување 640000 1.4 Опрема за дождење 90000 1.5 Патна мрежа 800000 1.6 Доводни цевководи 2100000 1.7 Потисни цевководи 1.8 Пумпна станица Вкупно главни работи: 19630000 2. Останати работи 1.1 Непредвидени работи 10% од главните работи 1963000 1.2 Припремни работи 7% од главните работи 1374100 1.3 Експропријација 3% од главните работи 588900 1.4 Истражни работи 2,5 % од главните работи 490750 1.5 Оперативен надзор 4,5 % од главните работи 883350 Вкупно останати работи: 5300100 СЕ ВКУПНО: 24930100 *За однос 1 Евро=61,5 денари, цената во Евра изнесува 405367 Евра

-129-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

b=3.0 m k.k.=638.00 mnm

k.v.=636.00 mnm

1:2 H=18.0 m

1:2

L=75.0 m

Надолжен профил на телото на браната 640.00 638.00

638.00

636.00 Кота (мнм)

634.00 632.00 630.00

630.00

628.00 626.00 624.00 622.00 620.00

620.00

618.00 0

80 Должина (м)

-130-

100

120

140

160

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Зависност ниво-површина на акумулација Зависност ниво-површина на акумулација 640.00 638.00 636.00 Ниво (мнм)

634.00 632.00 630.00

Површина (м2) 0 5000 22500

628.00 626.00 624.00 622.00

Кота (мнм) 620.00 630.00 638.00

620.00 618.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

Површина (м2)

Зависност ниво-волумен на акумулација Зависност ниво-волумен на акумулација 640.00 638.00 636.00

Ниво (мнм)

634.00 632.00

Волумен (м3) 0 50000 230000

630.00 628.00 626.00 624.00

Кота (мнм) 620.00 630.00 638.00

622.00 620.00 618.00 0

50000

100000

150000

Волумен (м3)

-131-

200000

250000

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

14.00 12.00 10.00 8.00 6.00 4.00

Волумен (м3) 0 8625 22333 36965

Висина (м) 0.00 10.00 15.00 18.00

30000

35000

2.00 0.00 0

5000

10000

15000

20000

25000

40000

Волумен (м3)

Надолжен профил на телото на браната 640.00 638.00

638.00

636.00 Кота (мнм)

634.00 632.00 630.00

630.00

628.00 626.00 624.00 622.00 620.00

620.00

618.00 0

80 Должина (м)

-132-

100

120

140

160

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Ситуација со наводнување

-133-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Ситуација

-134-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница Слики

-135-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Општина Зрновци Во општината Зрновци според увидот на лице место, погодна локација за изградба на акумулација со брана има на реката Моровишка, веднаш под селото Моровиште. Водата од акумулацијата би се користела за наводнување и водоснабдување. Локацијата треба уште еднаш да биде прегледана од геолог, кој ќе даде мислење околу погодноста за локацијата од геолошки аспект. На следната слика е даден приказ на предложената локација за изградба на браната акумулацијата.

Брана

Акумулација

Слика: Местоположба на браната и акумулацијата „Моровишка“

-136-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 2: Мали акумулации на притоките на реката Брегалница

Преглед на активности поврзани со изведба на мали акумулации (прегради) Во следната табела е даден преглед на најповолните локации во сливот на реката Брегалница и приближна цена на чинење на истите. Табела: Цена на чинење за најповолните мали акумулации на притоките во сливот на реката Брегалница Р.б

Име на профилот

Име на водотекот

Општина Штип и Карбинци 1 Кемерот Отиња (Чапрово) 2 Стара Воденица Козјачка Општина Кочани 3 Пониква 1 Арамиска Чешма 4 Пониква 2 Поток Кланица Општина Берово и Пехчево 5 Чифлик Негриевска 6 Црник Желевица Владимирово1 7 Селска Река 8 Раковец Раковец Општина Делчево 9 Бела Вода Габровска 10 Репница Репница 11 Бигла Заровец Општина Виница 12 Грнчарка Се префрла од река Виничка 13 Добрава Сушичка 14 Виничка Виничка Општина Пробиштип 15 Плешанци Плешански Дол Општина Зрновци 16 Мородвиш Мородвишка Река *Цената е заедно за Пониква1 и Пониква2 **1Евро=61,5 денари

-137-

Цена на чинење (денари)

Цена на чинење (Eura)

70192900

1413480

61976000

1007740

48641000*

790911*

45720000 42341800 39912200 32277050

743415 688485 648979 524830

44780200 44780200 22736407

728133 728133 369698

49022000

797106

37274500 43348275

606089 704850

25300100

411384

22736407

369698

СТУДИЈА ЗА МОЖНОСТИ ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКА БРЕГАЛНИЦА(МИНИ АКУМУЛАЦИИ, КАСКАДИ, БРАНИ)

ДОДАТОК 3: ГУМЕНИ ПРЕГРАДИ ВО СЛИВОТ НА РЕКАTA БРЕГАЛНИЦА

Септември, 2010 година

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Содржина Општо........................................................................................................................................5 Прегради со гумена вреќа .......................................................................................................6 Бетонски праг .......................................................................................................................8 Елементи за поврзување......................................................................................................8 Слапиште ..............................................................................................................................8 Појасни прагови ...................................................................................................................8 Гумена преграда(вреќа).......................................................................................................8 Манипулативна шахта .........................................................................................................9 Рибна патека .........................................................................................................................9 Подлоги за пресметување на гумените прегради ...............................................................10 Топографски подлоги ........................................................................................................10 Геолошки подлоги .............................................................................................................10 Хидролошки подлоги ........................................................................................................10 Брегалница кај Очи Пале...............................................................................................10 Карактеристични годишни протоци ........................................................................10 Големи води................................................................................................................10 Мали води ...................................................................................................................10 Брегалница кај Штип .....................................................................................................11 Карактеристични годишни протоци ........................................................................11 Големи води................................................................................................................11 Мали води ...................................................................................................................12 Заклучок за хидрологијата ............................................................................................13 Хидраулична пресметка на гумените прегради ..................................................................13 Преливна висина ................................................................................................................13 Изградени гумени прегради на реката Брегалница ............................................................21 Краток опис на изградените гумени прегради ................................................................21 Гумена преграда во градот Делчево.............................................................................21 Гумена преграда кај село Грдовци ...............................................................................22 Гумена преграда кај село Чифлик ................................................................................23 Гумена преграда кај село Долни Балван......................................................................23 Проектирани прегради со гумена вреќа ..............................................................................24 Можни профили за градба на прегради со гумена вреќа...................................................25 Штип ...................................................................................................................................25 Кочани.................................................................................................................................32 Преграда кај “Судот “...................................................................................................32 Преграда кај “Крушарски мост”...................................................................................33 Оризари ...............................................................................................................................34 Преграда над мостот кај црквата..................................................................................34 Чешиново-Облешево .........................................................................................................35 Предмер и пресметка .............................................................................................................36 Преглед на активности поврзани со санација и изведба на прегради со гумени вреќи..37

-3-

-4-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Општо За да се обезбеди целосна функција на речните корита во просторот, за да се зачува и да се поттикне развојот на брежната вегетација, како и да се постигне дополнување на подземните водeни резерви во речните алувијални долини, но и да се добие позитивен естетски ефект во периодот на маловодието, неопходно е висински да се стабилизираат речните корита и да се спречи нивната понатамошна деградација и продлабочување. Со експлоатацијата на песок од коритото на реката Брегалница и нејзините притоки, дојдено е до нарушување на надолжните падови на коритата и зголемување на брзините на водата, поради што е дојдено до значително зголемување на длабочините на коритата во однос на природната длабочина. Овој проблем може да се реши на два начина и тоа, со регулација и уредување на сите реки во сливот на реката Брегалница, што е скапо и долготрајно решение и со интервенција и преградување на најпогодните места по должината на коритата, со цел да се постигне природно ниво на коритото. Висинската стабилизација на речното корито на реката Брегалница може да се постигне со изведба на напречни прегради по должина на реката Брегалница. Овие напречни прегради може да бидат изведени како цврсти монолитни конструкции, познати од нашата практика како бетонски каскадни прагови или со подвижни конструкции, гумени вреќи, прицврстени за речното дно, кај кои со нивна манипулација се овозможува заезерување на воденото ниво при помали протекувања на реката. Со споредба на варијантите со преграда од класичен тип, со прелиен бетонски праг со потребна висина во функција од условите што треба да ги задоволи, и преграда од еластичен тип со примена на гумена вреќа на делот на преградата цврсто врзана за бетонскиот праг, утврдено е дека еластичниот тип на преграда со гумена вреќа е значително поевтина и попрактична за изградба и експлоатација и тоа во однос 1:3,5 до 1:4,1, во полза на еластичната преграда. Предноста на таквата преграда, покрај цената, се гледа и од следните аспекти: -ефикасно преливање на водата при поголеми количини од капацитетот на објектите за зафаќање, без интервенција од страна(отворање или затворање на затворачите); -лесна и ефикасна промена на висината на преградата преку манипулативниот објект; -создавање на природни услови за проток на водата во коритото на реката по сезоната на наводнување, со спуштање на гумената вреќа; -самопречистување на акумулациониот простор(пред просторот) од наносот и други предмети за време на поголемени проточни води; -позитивен еколошки ефект и добро вклопување во природниот амбиент со избор на гумената вреќа и друго. Поради тоа се преферира изградба на прегради со гумена вреќа и во следниот текст ќе биде испитана можноста за нивна примена.

-5-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Прегради со гумена вреќа Предноста на вреќестите прегради е веќе докажана и има добри услови за интензивирање на нивното користење во Источниот плански регион. Вреќестите прегради, главно, може да се користат за зафаќање вода со многу подобар квалитет за сите потенцијални корисници на површинските води на реката Брегалница и другите водотеци во нејзиниот слив и за подобрување на еколошките состојби во речните корита. Неповолната еколошка состојба при протекување на мали води низ коритото на реката Брегалница низ Штип, многу едноставно може да се реши со примена на вреќестите прегради во систем. Начинот на функционирање на гумените вреќи ќе го објасниме во понатамошниот текст. Во речното дно на цврста основа, која може да биде бетонска плоча или каскаден праг со проширена површина на преливот, се зацврстува подвижниот дел на конструкцијата за која кај нас е веќе усвоен терминот „гумена вреќа“. Вреќата ја сочинува гумено армирано платно што е зацврстено на бетонската подлога и формира затворен простор во вид на цевка поставена напречно во речното корито. Преку цевка вградена во цврстата бетонска конструкција се доведува вода или воздух во внатрешниот дел на вреќата. На речниот брег се гради шахта, со комора за одржување на повисоко водeно ниво во вреќата во однос на заезереното ниво во реката. Истата шахта се користи и за празнење на вреќата, со што се овозможува манипулација со неа и се контролира на нивото на реката. Поголемиот внатрешен притисок на водата или воздухот во вреќата, регулиран преку шахтата, ја држи истата во издигната форма. При порастот на воденото ниво во реката, ако притисокот на вреќата се одржува константно, се намалува разликата на надворешниот и внатрешниот притисок, и вреќата постепено се празни и полека налегнува на речното дно. Движењето на вреќата може автоматски да се регулира или пак принудно да се интервенира според потребите. Притоа за манипулација со вреќата е потребна само разликата на внатрешниот и надворешниот притисок, така што и на пооддалечени локации не е потребно доведување на енергија. Автоматското регулирање на воденото ниво многу едноставно се постигнува преку одржувањето и испуштањето на водата или воздухот од шахтата. На следните слики е даден тродимензионален изглед и пресек на преграда со гумена вреќа со основните карактеристични елементи. Секоја преграда со гумена вреќа се состои од следните основни елементи: бетонски праг, елементи за поврзување, слапиште, појасни прагови, гумена преграда(вреќа), манипулативна шахта, рибна патека. Во следниот текст е даден краток опис на сите основни составни елементи.

-6-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Регулациона куќарка со електроопрема Манипулативна шахта Бетонски темел

Прелив

Гумена вреќа

Цевка за полнење Носечки профили U NP

Слика: Изглед на гумената преграда со карактеристичните елементи

Слика: Попречен пресек на гумената преграда со карактеристичните елементи и начинот на функционирање -7-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Бетонски праг Намената на бетонскиот праг е да биде темел, односно стабилна и рамна подлога за гумената преграда, а неговите димензии да овозможат примање на сите оптоварувања од водата и гумената вреќа. Бетонскиот праг со гумената преграда се поврзува со посебни елементи за прицврстување. Се изведува 50цм над речното дно, со закосување на челото со однос од 3:1. Длабочината на темелење е 1.5м, што претставува дебелина на бетонскиот праг. Прагот се изработува од бетон МБ 20 без арматура. Изведбата на бетонскиот праг по правило би требало да биде во сушни месеци, бидејќи при ископот на темелната јама на бетонскиот праг се појавува подземна вода, која во летните месеци е најмала. Елементи за поврзување Елементите за поврзување на гумената преграда со бетонскиот праг се состојат од челични „У“ профили и анкери кои се поставуваат во прагот при бетонирањето. Нивното поставување се прави со голема прецизност, при што се користат и геодетски инструменти за контрола. Слапиште Слапиштето се прави со должина од 30м узводно и низводно до бетонскиот праг и неговата намена е спречување на ерозивните процеси непосредно до бетонскиот праг. При подигната гумена преграда(2.0м) во низводното слапиште ќе се врши контролирана дисипација на енергијата на текот. Се изработува од реден камен со минимален дијаметар од 30цм во бетонска подлога од МБ30 и минимална дебелина од 20цм. Оваа подлога се прави на слој за израмнување од кршен камен или крупен чакал. Облогата се протега на речното дно и на косините. Узводно и низводно, слапиштата завршуваат со појасни прагови. На косините облогата завршува со завршен камен со минимална димензија од 60цм. Облогата на слапиштето над косините, во дното завршува со ножица од реден камен во суво. Длабочината на ножицата е 0.9м или 1.4м заедно со облогата. Минималната димензија на каменот во ножицата е 30цм. Појасни прагови Слапиштето и бетонскиот праг низводно и узводно почнуваат со појасни прагови од габиони. Намената на овие појасни прагови е стабилизирање и заштита на регулираниот речен профил. Се изработуваат од габиони со димензии 2.5х1.0х1.0м. Гумена преграда(вреќа) Гумената вреќа(преграда) има намена да го подигне нивото на водата во речното корито и во услови на мали води да обезбеди зафаќање на потребни количини на вода за наводнување или за формирање на мала акумулација за рекреативни и естетски намени. Основните карактеристики на преградата се: -висина на гумена преграда; -обем на гумената преграда; -површина на попречниот пресек на гумена преграда; -минимална должина на бетонскиот праг.

-8-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Манипулативна шахта Манипулативната шахта е наменета за контрола и управување со гумената преграда(вреќа), со што директно се влијае на нивото на водата до кое се подига(спушта) вреќата за да се создаде успор. Се лоцира на еден од бреговите на растојание од 15м од регулираниот речен профил. Поврзана е со гумената преграда преку челична цевка. Цевката е вкопана околу 70цм под горната површина на бетонскиот праг, премачкана со против корозивни средства и дополнително заштитена со битумен и терисана хартија. Падот на цевката е 3о/оо кон манипулативната шахта. Шахтата се изработува од армиран бетон со марка на бетон МБ30 и армирана со арматура. Одозгора е покриена со бетонски капак. Манипулативната шахта е поделена на мала и голема шахта. Малата шахта е сува и во неа се поставувани затворачите и пловакот, со кои гумената преграда се полни и управува. Големата шахта е поделена на мокра и сува. Таа се полни со вода од празнењето и полнењето на гумената преграда. Полнењето, празнењето и дополнувањето на гумената преграда се врши со вода преку пумпање на вода од реката Брегалница, автоматски, со можност за рачна работа. Рибна патека Рибната патека служи за непречена комуникација на речната риба во низводен и узводен правец. Освен тоа, низ рибната патека ќе се испушта и „биолошкиот минимум“ кој изнесува 0,5м3/с. Основен критериум при димензионирањето е максималната брзина на текот во рибната патека да биде помала од граничната брзина која овозможува патување на најмрзливата риба во реката Брегалница(0,5-1,30 м/с). Најраспространети видови во реката Брегалница се бојник, мрена, крап и клен, од кои последните се сметаат за најмалку подвижни. За да се постигне оваа брзина, проектирано е вештачко орапавување на дното од патеката со армирано бетонски ребра под агол од 45о во однос на оската на каналот, кои се поставуваат на растојание не поголемо од 50цм. Во текот на градбата рибната патека служи за свртување на реката и обезбедување на градежната јама. Се изведува како армирано бетонска со МБ30 и армирана со бетонска арматура.

-9-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Подлоги за пресметување на гумените прегради Од досегашната практика за изградените зафати со гумени вреќи при пресметката, треба да се имаат во предвид следните работи: Топографски подлоги Состојба на преградното место во размер 1:1000 за регулација на речното корито узводно и низводно во должина од 500м доколку се работи нерегулирано корито и 1:200 на самата локација. Геолошки подлоги Поради определување на геолошко-геотехничките карактеристики на преградното место, потребно е испитување со најмалку три дупнатини. Хидролошки подлоги Хидролошките параметри се потребни за утврдување на големите и малите води. Во Додаток 1 од оваа Студија е направена комплетна хидрологија на реката Брегалница. Во продолжение се дадени карактеристичните годишни протоци, како и вредностите на големите и малите води на профилите Очи Пале и Штип по различни типови на распределби за различни веројатности. Брегалница кај Очи Пале Карактеристични годишни протоци Пресметани се минималните, максималните и средните годишни протоци за периодот 1961-2003 година. Тие вредности се Qmin=1.12m3/s, Qsred.=4.75m3/s, Qmax=15.65m3/s. Големи води Веројатноста на појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која 200-годишната голема вода е 433,32 м3/с. Мали води Веројатноста на појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1.

-10-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Verojatnost na su{nost na r. Bregalnica-profil O~i Pale

0.5

Q (m3/s)

0.4

Gumbel tip 1 Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

0.3

3 parametar log normal

0.2

Normal

2 parametar log normal

0.1 0.0 -0.1 -0.2 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Веројатност на сушност на реката Брегалница на профилот Очи Пале Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која минималната вода за 200-годишен повратен период е 0,06м3/с. Брегалница кај Штип Карактеристични годишни протоци Пресметани се минималните, максималните и средните годишни протоци за периодот 1961-2003 година. Тие вредности се Qmax=34.87m3/s, Qsred.=11.15m3/s, Qmin=2.32m3/s. Големи води Веројатноста на појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1.

-11-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Obezvedenost na golemite vodi na r. Bregalnica-profil [tip

700 Gumbel tip 1

600

Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

Q (m3/s)

500

3 parametar log normal 2 parametar log normal

400

Normal

300 200 100 0 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Обезбеденост на големите води на реката Брегалница на профилот Штип Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која 200-годишната голема вода е 458,02 м3/с. Мали води Веројатноста на појава на големи води е пресметана по повеќе методи и тоа Нормална распределба, 2 параметарска log нормална, 3 параметарска log нормална, Pearson тип 3, log Pearson тип 3 и Gumbel тип 1. Verojatnost na su{nost na r. Bregalnica-profil [tip

2.0

Q (m3/s)

1.5

Gumbel tip 1 Log Pearson tip 3 Pearson tip 3

1.0

3 parametar log normal

0.5

Normal

2 parametar log normal

0.0 -0.5 -1.0 -1.5 0.100

1.000

10.000

100.000

p (%)

Слика: Веројатност на сушност на реката Брегалница на профилот Штип -12-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Врз основа на тоа што хидролошките појави најдобро се прилагодуваат на несиметричните распределби, како репрезентативни се усвојуваат вредностите добиени со Gumbel tip 1 распределба, според која минималнатаa вода за 200-годишен повратен период е 0,01м3/с. Заклучок за хидрологијата Со анализа на годишните протоци за минималните и максималните води на профилите Очи Пале и Штип, се гледа големата разлика помеѓу максималните и минималните протоци, особено на профилот Штип во подолниот тек на реката Брегалница. Тоа наведува на заклучок дека во зимските месеци треба да се обезбеди полн профил на коритото на реката, а во летните месеци треба да се подигне нивото на водата поради зафаќање на вода за наводнување и заезерување на реката за рекреативна намена. Како идеални за оваа цел се наметнуваат преградите со гумена вреќа која со дување или празнење обезбедува целосно заезерување и подигнување на нивото на водата во сушните месеци и целосен профил на реката во зимските месеци за пропуштање на големите води.

Хидраулична пресметка на гумените прегради Преливна висина При пресметка на преливањето преку гумената преграда, се смета дека гумената преграда(вреќа) не се деформира, а преливањето е непотопено. Пресметувањето се врши по следната формула: Q pr = m ⋅ b ⋅ 2 ⋅ g ⋅ H 3 / 2 m = 0.45 -преливен коефициент b = 36m -преливен раб Q pr -преливна количина

H pr -преливна висина Q pr = 0.45 ⋅ b ⋅ 2 ⋅ 9.81 ⋅ H 3 / 2 Q pr = 1.993 ⋅ b ⋅ H 3 / 2

-за преливен раб b = 40m Q pr = 79.730 ⋅ H 3 / 2

Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 7.13 20.17 37.06 57.05

-13-

1 79.73

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Prelivna koli~ina, b=40m 79.73

1.2

57.05 37.06

0.8

20.17

0.6

0.4 7.13

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина -за преливен раб b = 36m Q pr = 71.757 ⋅ H 3 / 2

Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 6.42 18.15 33.35 51.35

-14-

1 71.76

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Prelivna koli~ina, b=36m 71.76

1.2

51.35 33.35

0.8

18.15

0.6

0.4 6.42

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина -за преливен раб b = 35m Q pr = 69.764 ⋅ H 3 / 2 Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 6.24 17.65 32.42 49.92

1 69.76

Prelivna koli~ina, b=35m 69.76

1.2

49.92 32.42

0.8

17.65

0.6

0.4 6.24

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина -15-

80.00

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница -за преливен раб b = 30m Q pr = 59.798 ⋅ H 3 / 2

Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 5.35 15.13 27.79 42.79

1 59.80

Prelivna koli~ina, b=30m 59.80

1.2

42.79 27.79

0.8

15.13

0.6

0.4 5.35

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина -за преливен раб b = 25m Q pr = 49.831 ⋅ H 3 / 2 Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 4.46 12.61 23.16 35.66

-16-

1 49.83

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Prelivna koli~ina, b=25m 49.83

1.2

35.66 23.16

0.8

12.61

0.6

0.4 4.46

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина -за преливен раб b = 20m Q pr = 39.865 ⋅ H 3 / 2 Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 3.57 10.09 18.53 28.53

1 39.87

Prelivna koli~ina, b=20m 39.87

1.2

28.53 18.53

0.8

10.09

0.6

0.4 3.57

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина -17-

45.00

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница -за преливен раб b = 15m Q pr = 29.90 ⋅ H 3 / 2

Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 2.67 7.56 13.90 21.39

1 29.90

Prelivna koli~ina, b=15m 29.90

1.2

21.39 13.90

0.8

7.56

0.6

0.4 2.67

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина -за преливен раб b = 10m Q pr = 19.93 ⋅ H 3 / 2 Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина hpr 0.2 0.4 0.6 0.8 Qpr 1.78 5.04 9.26 14.26

-18-

1 19.93

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Prelivna koli~ina, b=10m 19.93

1.2

14.26 9.26

0.8

5.04

0.6

0.4 1.78

Prelivna visina (m)

0.2

0 0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина Ако сите горни пресметки на протекот за разни ширини на преливната ивица од б=20, 25, 30, 35, 36 и 40м се нанесат во една табела и график се добива следното:

Табела: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина за разни ширини hpr 0.2 м 0.4 м 0.6 м 0.8 м 1м Qpr, b=40m 7.13 20.17 37.06 57.05 79.73 Qpr, b=36m 6.42 18.15 33.35 51.35 71.76 Qpr, b=35m 6.24 17.65 32.42 49.92 69.76 Qpr, b=30m 5.35 15.13 27.79 42.79 59.80 Qpr, b=25m 4.46 12.61 23.16 35.66 49.83 Qpr, b=20m 3.57 10.09 18.53 28.53 39.87 Qpr, b=15m 2.67 7.56 13.90 21.39 29.90 Qpr, b=10m 1.78 5.04 9.26 14.26 19.93

-19-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Prelivna koli~ina, b=40, 36, 35, 30, 25, 20m 1.2

Prelivna visina (m)

0.8

b=20m b=25m

0.6

b=30m b=35m b=36m

0.4

b=40m b=15m

0.2

0 0.00

b=10m

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

Prelivna koli~ina (m3/s)

Слика: Зависност меѓу преливната висина и преливната количина за разни шрини Од гореприкажаната крива на преливање може да се заклучи дека при полн регулиран профил на реката Брегалница, максималното преливање над гумената преграда(без деформации на гумената вреќа) изнесува 79,73м3/с, со преливна ивица од б=40м и висна на водата1м над преливот.

-20-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Изградени гумени прегради на реката Брегалница По течението на реката Брегалница во периодот од 1987 до 1991 година се изградени четири прегради од гумени вреќи, чијашто главна намена е зафаќање на вода за наводнување од ректа Брегалница. Преградите се проектирани во „Заводот за водостопанство“, а се изведени од страна на водостопанското претпријатие од Кочани. На следната слика е дадена местоположба на изградените гумени прегради по течението на реката Брегалница.

4 9 6

10 2

5 11 1

* Општини во источниот регион: 1.Берово; 2.Виница; 3.Делчево; 4.Македонска Каменица; 5.Карбинци; 6.Кочани; 7.Зрновци; 8.Пехчево; 9.Пробиштип; 10.Чешиново-Облешево; 11.Штип

Слика: Местоположба на изградените гумени прегради по текот на реката Брегалница Краток опис на изградените гумени прегради Гумена преграда во градот Делчево Намената на овој зафат е за наводнување на површина од 160,0ха на десниот брег на Брегалница низводно од градот Делчево и создавање на водено огледало во коритото на реката. Преградата се состои од: -бетонски дел со праг со висина од 0,50м и ширина од 20,0м за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба; -21-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница -гумена вреќа за формирање на успор со максимално подигање на вреќата од 1,0м за усмерување на водата по каналот за наводнување и формирање на водно огледало; -слапиште со должина од 12,0м кое на дното и на косините е обложено со облога од кршен камен врз бетонска подлога; -манипулативна шахта за управување со објектот. Бреговите на речното корито се уредени со брежни ѕидови.

Слика: Зафат со гумена преграда кај Делчево Сега слапиштето 50% е руинирано(во низводниот дел), а гумената вреќа е искината, така што овај зафат не функционира и е неопходна санација. Гумена преграда кај село Грдовци Намената на овој зафат е за наводнување на површините на дел од Кочанско Поле. Зафатот се состои од: -бетонскиот дел со праг со висина од 0,80м и ширина од 25,0м за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба; -гумена вреќа за формирање на успор на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м за усмерување на водата по каналите за наводнување; -слапиште за смирување на преливната вода во должина од 15,0м, со обложено дно и косини со кршен камен на бетонска подлога; -манипулативна шахта за командување со објектот; -рибна патека за непречен премин на рибите во двата правци. Речното корито е уредено со насипи, низводно цца 50,0м и узводно цца 200,0м.

-22-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Гумена преграда кај село Чифлик Намената на овој зафат е за наводнување на површините на дел од Кочанско Поле. Зафатот се состои од: -бетонски дел со праг со висина од 0,50м и ширина од 25,0м за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба; -гумена вреќа за формирање на успор на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м, за усмерување на водата по каналите за наводнување; -манипулативна шахта за управување со објектот; -рибна патека за непречен премин на рибите во двата правци; -слапиште за смирување на преливната вода во должина од 15,0м. Коритото на дното и косините е уредено со облога од кршен камен поставен врз бетонска подлога. Речното корито низводно и узводно е уредено со земјени насипи во должина цца 200,0м. Слапиштето е делимично однесено од големите води и тоа на низводниот дел од левата страна. Гумена преграда кај село Долни Балван Овој зафат се наоѓа во близина на селото Долни Балван во општина Карбинци.

Слика: Зафат со гумена преград кај село Долни Балван Намената на овој зафат е за наводнување на дел од површините на Штипско поле, а се состои од: -бетонски дел за фиксирање на речното корито за хоризонтална и вертикална положба со ширина од 30,0м;

-23-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница -гумена вреќа за формирање на успор на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м за усмерување на водата по каналите за наводнување; -слапиште за смирување на преливната вода во должина од 15,0м кое е обложено на дното и косините со облога од кршен камен поставен врз бетонска подлога; -манипулативна шахта за командување со објектот; -рибна патека за непречен премин на рибите во двата правци. Речното корито е уредено на бреговите низводно со габиони во должина од 50,0м и узводно со земјен насип во должина од цца 200, м. Левиот низводен насип е доста оштетен и потребна е итна негова санација бидејќи постои опасност да биде однесен каналот кој се наоѓа во непосредна близина на брегот. Исечена е и гумената вреќа, па потребна е санација.

Проектирани прегради со гумена вреќа На реката Брегалница изработен е еден проект на зафат со гумена преграда и тоа во близината на с. Прибачево, на територијата на општината Кочани. Проектот е изработен од Заводот за водостопанство, Скопје, 1991 година, а на истиот е направен анекс во 2002 година, исто така од Заводот за водостопанство, Скопје, поради мало поместување на локацијата и зафаќање на водата од зафатот во каналите за наводнување. Техничката документација е на ниво Главен проект. Намената на овој зафат и конструктивните елементи се исти како зафатите кај селото Чифлик и кај селото Грдовци, само што протоците на водата во каналите што се зафаќа за наводнување е различна.

-24-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Можни профили за градба на прегради со гумена вреќа Во понатамошниот дел од текстот ќе бидат анализирани можните локации на реката Брегалница и нејзините притоки за поставување на вреќасти прегради, како и приближни трошоци и време потребно за изведба на истите. Штип Во коритото на реката Брегалница крај Штип се предвидува изградба на прегради со гумена вреќа, но по регулацијата на самото корито. На следната слика е даден подолжен пресек со местоположбите на предложените локации за изградба на прегради со гумена вреќа крај Штип. Nadol`en profil na reka Bregalnica-regulirano korito

275.00 270.00

9+920

8+360 Kamen most

280.00

Most Goce 6+090

3+466

Nadmorska visina (mnm)

285.00

Most kaj bawa Cevka od glaven 4+504

290.00

265.00 260.00 255.00

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

Слика: Надолжен профил со можни профили за прегради со гумена вреќа крај Штип На следните слики се дадени состојби со местоположба на предложените локации за изградба на прегради со гумена вреќа крај Штип.

-25-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

-26-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи на реката Брегалница крај Штип(„Кежовица“, пред вливот на реката Отиња“, пред мостот „Гоце Делчев“)

-27-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи на реката Брегалница крај Штип(под населба Баби, под наслеба Балканска) Целиот систем на гумени вреќи кој би се поставил по должината на реката Брегалница во овој дел, ќе има намена, преку формирање на успор да се формираат акумулации во речното корито, поради естетски изглед на овие делови од просторот. Имено, на тој начин ќе се издигне нивото на реката во минор коритото на потег од цца 9км во централниот дел на Штип и во период на мали води ќе има полнеж максимално до 1,5 м. Со тоа би се решиле сегашните еколошки проблеми на реката Брегалница во централниот дел на градот, но и естетски би се уредил тој дел од градот, со што се добиваат можности за развој на водените спортови, риболов и рекреација. Преградите ќе се состојат од бетонски дел со кој ќе се фиксира хоризонталната и вертикалната положба на речното корито со должина од 36,0м., гумена вреќа за создавање на успор на водата со максимално подигање на вреќата од 1,5м, слапиште со должина според хидрауличните пресметки и манипулативна шахта за управување со објектот. Претходно, на преградните места со минимум три дупнатини, ќе се утврдат геотехничките и геомеханичките карактеристики на почвата за димензионирање на бетонскиот дел од зафатот. Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место, ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето. Предвидените локации за изградба на прегради од гумени вреќи по течението на реката Брегалница кај Штип се следните: • Преграда под населбата Балканска • Преграда под населбата Баби • Преграда пред мостот „Гоце Делчев“(кај автобуската станица во Штип) • Преграда пред вливот на реката Отиња • Преграда кај бањата Кежовица.

-28-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Преградата под населбата Балканска во периодот на маловодие ќе формира успор, кој ќе обезбеди прихранување на бунарите во месноста Македонка и наводнување на земјоделските површини околу реката Брегалница. Преградата под населбата Баби ќе формира успор и можност за оптимално прихранување на бунарите во локалитетот Штипско Езеро од кој се снабдува градот Штип со вода за пиење и оваа преграда треба да има приоритет. Со намалувањето на брзините на водата на овој потег значително ќе се намали и ерозијата на коритото и постојаното поткопување на дното, а со тоа и намалувањето на издашноста на бунарите. Преградите пред мостот Гоце Делчев и на вливот на реката Отиња ќе обезбедат мирно протекување на водите низ централното градско подрачје, со регулацијата на реката и изградбата на коритото ќе претставува „лице“ на градот. Преградата кај бањата Кежовица ќе формира успор и заезерена водена површина која ќе овозможи пријатно крајбрежно место за одмор, а со тоа ќе се зголеми и туристичката атрактивност на бањскиот комплекс Кежовица. За да се утврдат точните најповолни места за изградба на овие гуемни прегради, потребно е детаљно снимање на речното корито на реката Брегалница и изготвување на техничка докуменатација на ниво на Идеен проект, од каде што со хидраулични пресметки ќе се утврдат меѓусебните влијанија на овие хидротехнички објекти, како и влијанието врз околните објекти кои се во близина на речното корито. Потребна е и детаљна анализа на влијанието на преградата кај бањата Кежовица врз топлите извори кај Л’ѓите, бидејќи доколку успорот е многу висок, може да дојде до потопување на овој локалитет. Би сакале да напоменеме дека пред да се започне со реализирање на овај систем од гумени вреќи треба да се изведе регулацијата на реката Брегалница во овај потег во согласност со претходно изготвена техничка документација, а доколку се оди парцијално само на изведба на преградите, потребно е да се анализира веројатноста од поплавување на објектите кои се веднаш до коритото на реката Брегалница од успорите кои ќе ги формираат преградите и каква заштита е потребна доколку не се изрегулира коритото(минимална должина на регулирање на коритото пред и по преградите). Со регулацијата на речното корито и изградбата на преградите ќе се стабилизираат бреговите и ќе се формриа водени огледала(мали езера) кои добро ќе влијаат на флората и фауната во ректа Брегалница, а со уредувањето на коритото ќе се добие шеталиште и добро место за одмор и рекреација на жителите на градот Штип. На следните слики е даден изгледот што би го добил централниот дел на Штип по завршувањето на регулацијата на реката Брегалница и изведбата на гумените вреќи.

-29-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

-30-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Слика: Изглед на преградата со гумена вреќа на реката Брегалница кај Штип, пред мостот Гоце Делчев

-31-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Кочани Во коритото на Кочанска Река се предвидуваат да се изградат прегради со гумена вреќа и тоа во градскиот дел на реката каде коритото е регулирано со кејски ѕидови. На следната слика е дадена предложената местоположба на преградите во Кочани.

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи во Кочани Преграда кај “Судот “ Намената на овој зафат ќе биде за зафаќање на вода за наводнување(и сега на оваа место се зафаќа вода за наводнување преку изграден канал од Хидромелиоративниот Систем “Брегалница “, само со земјен зафат), и другата намена ќе биде со создавање на успорот со кој ќе се создаде акумулација во речното корито со водено огледало на полно корито узводно од зафатот. Зафатот ќе се состои од бетонски дел со праг од 0,50м, за фиксирање на хоризонталната и вертикалната положба на коритото, потоа гумена вреќа за создавање на успор на водата за зафаќање на водата во каналот за наводнување и создавање на

-32-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница максимална висина на подигање на вреќата од 0,80м. и слапиште за смирување на прелиената вода со облога од кршен камен на бетонска облога, со должина според усвоената максимална количина на вода. Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место што е изградено ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето, а според познатите формули за димензионирање на ваков хидротехнички објект и манипулативна шахта за командување на објектот. Претходно треба се извршат минимум три дупнатини за да се утврдат геомеханичките и геолошките карактеристики на преградното место, потребни за димензионирање на бетонскиот праг. На следната слика е дадена местоположба на оваа преграда.

Слика: Местоположба на преградата кај „Судот“ Преграда кај “Крушарски мост” Овој зафат ќе биде низводно од претходната преграда на сса 700м. Намената на овој зафат ќе биде формирање на акумулација во коритото на реката и подобрување на естетскиот изглед на овај дел од градот. Исто така, преку формирањето на акумулацијата ќе се добие можност на овие простори да се извршуваат верските обреди за празникот Водици на 21 Јануари, секоја година. Конструктивните елементи ќе бидат исти како на зафатот кај “судот”, само што ќе нема зафаќање вода за наводнување и максималното подигање на вреќата за создавање на успор ќе биде 1.2м. -33-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница Со самата изградба на преградата треба да се продолжи одводот на канализационата цевка ф 300 од домот на културата низводно од преградата за сса 300м и атмосферската канализација ф 300 за сса 350м низводно од преградата. На следната слика е дадена местоположбата на оваа преграда.

Слика: Местоположба на преградата кај „Крушарски мост“ Оризари Во коритото на Оризарска Река која тече низ Оризари, се предвидува изградба на преграда со гумена вреќа во делот на регулираното корито со кејски ѕидови во самата населба. Преграда над мостот кај црквата Намената на овој зафат ќе биде со формирање на успор да се формира акумулација во речното корито поради естетски изглед на тој дел на населбата, како и за извршување на верските обреди на денот Водици на 21 Јануари, секоја година. Преградата ќе се состои од бетонски дел со кој ќе се фиксира хоризонталната и вертикалната положба на речното корито со должина од 22,0м, гумена вреќа за создавање на подигнување на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м, слапиште со должина според хидрауличните пресметки и манипулативна шахта за командување со објектот. Претходно, на преградното место со минимум три дупнатини ќе се утврдат геотехничките и геомеханичките карактеристики на почвата за димензионирање на бетонскиот дел од зафатот. Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место што е изградено, ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето.

-34-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница На следната слика е дадена местоположбата на предложената локација за изградба на преграда со гумена вреќа во Оризари.

Слика: Предложени локации за изградба на прегради со гумени вреќи во Кочани Чешиново-Облешево На територијата на општината Чешиново-Облешево се предвидува изградба на преграда со гумена вреќа на реката Злетовска, пред вливот на реката Брегалница. Преградата ќе се состои од бетонски дел со кој ќе се фиксира хоризонталната и вертикалната положба на речното корито со должина од 15,0м, гумена вреќа за создавање на подигнување на водата со максимално подигање на вреќата од 1,2м, слапиште со должина според хидрауличните пресметки и манипулативна шахта за управување со објектот. Претходно, на преградното место со минимум три дупнатини ќе се утврдат геотехничките и геомеханичките карактеристики на почвата за димензионирање на бетонскиот дел од зафатот. Максималните прелиени води усвоени при димензионирање на регулацијата на реката низ населеното место што е изградено, ќе бидат меродавни за димензионирање на преливот и слапиштето. На следната слика е дадена местоположбата на предложената локација за изградба на преграда со гумена вреќа на реката Злетовска.

-35-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Кочани

Гумена преграда

Штип

Слика: Предложена локација за изградба на преграда со гумена вреќа на реката Злетовска

Предмер и пресметка Во следната табела е даден предмер и пресметка за изведба на преграда со гумена вреќа за широчина од 40м и виснина на преливање од 1.5м. Оваа цена е направена со претпоставка за регулирано корито на местото на поставување на преградата и извршени геолошки истраги на предметната локација Табела: Предмер и пресметка за гумена преграда без регулација на коритото Р.б. Позиција Цена 1. Бетонски праг 5000000 2. Гумена преграда со елементи за прицврстување 12000000 3. Слапиште 11000000 4. Манипулативна шахта со доводно-одводна цевка 1500000 5. Рибна патека 1100000 6. Подготвителни работи загати 600000 Вкупно: 31200000 7. Непредвидени работи 20% 6240000 Вкупно: 37440000 8. ДДВ 18% 6739200 СЕ ВКУПНО: 44179200 *Цената е дадена во денари(1 Евро= 61.5 денари)

-36-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади,брани)

Додаток 3: Гумени прегради во сливот на реката Брегалница

Преглед на активности поврзани со санација и изведба на прегради со гумени вреќи Во следната табела е даден преглед на предвидените активности за санација на постојните прегради со гумена вреќа и изградба на нови по течението на реката Брегалница и нејзините притоки. Се претпоставува дека коритото е регулирано на местото на изведба на самата преграда. Табела: Преглед на предвидени активности за санација и изведба на нови прегради со гумена вреќа во сливот на реката Брегалница Р.б Име на Име на Вид на активност Цена на коштање профилот водотекот (Eura) 1

Делчево

Брегалница

2 3

Чифлик Долни Балван

Брегалница Брегалница

Кочани, кај судот

Кочанска

Кочанска, кај Крушарски мост

Кочанска

Оризари, кај црквата

Оризарска

ЧешиновоОблешево, пред влив на реката Злетовска Штип, бања Кежовица

Злетовска

Штип, пред вливот на реката Отиња Штип, пред мостот „Гоце Делчев“ (кај автобуската станица) Штип, под населбата Баби

Брегалница

8 9 10

11 12

Штип, под населбата Балканска

Брегалница

Брегалница Брегалница

Поправка на гумената вреќа и слапиштето Поправка на слапиштето Поправка на гумената вреќа, слапиштето и корито низводно во должина од цца 200м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 80цм Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 120цм Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 120цм Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 120цм Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150цм и ширина36м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150цм и ширина 36м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150цм и ширина 36м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150цм и ширина 36м Изведба на нова преграда со висина на подигање на водата од 150цм и ширина 36м

-37-

20 000 40 000 250 000 400 0000 400 000 400 000 400 000

700 000 700 000 700 000

700 000 700 000

СТУДИЈА ЗА МОЖНОСТИTE ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКАТА БРЕГАЛНИЦА(МИНИ АКУМУЛАЦИИ, КАСКАДИ, БРАНИ)

ДОДАТОК 4 РЕГУЛАЦИЈА НА ВОДОТЕЦИТЕ ВО СЛИВОТ НА БРЕГАЛНИЦА

Септември, 2010 година

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Содржина: Општо........................................................................................................................................5 Сегашна состојба со регулацијата во сливот на реката Брегалница...................................5 Реката Брегалница................................................................................................................5 Притоки на реката Брегалница ...........................................................................................9 Можности за регулација на реката Брегалница и притоките во сливот...........................14 Регулација на Брегалница низ градот Штип ...................................................................15 Карактеристични попречни пресеци............................................................................17 Изгледи на регулираното корито .................................................................................20 Хидраулични пресметки ...............................................................................................21 -вонградска делница ..................................................................................................21 -градска делница ........................................................................................................22 Предмер и пресметка .....................................................................................................23 Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Делчево................23 Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Берово ..................23 Регулација на реката Панчаревска во Општина Пехчево ..............................................23 Регулација на реката Градечка и Виничка во општина Виница ...................................24 Регулација на реката Злетовска во Општина Чешиново -Облешево............................25 Регулација на реката Зрновка во Општина Зрновци ......................................................25 Санација на корито на реката Брегалница низводно од преградата кај село Долни Балван, Општина Карбинци..............................................................................................25 Преглед на активности поврзани со регулација на реката Брегалница и водотеците во нејзиниот слив ........................................................................................................................25

-3-

-4-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Општо Реката Брегалница извира во шумскиот предел на Малешевските Планини. Вкупната должина на реката Брегалница е 225км. По течението на реката Брегалница се изградени две вештачки акумулации и тоа Ратево кај Берово и Калиманци кај Македонска Каменица. Акумулацијата „Калиманци“ има големо влијание врз протокот на вода низ коритото на реката Брегалница низводно од акумулацијата и тоа, како на максималниот така и на средниот и минималниот проток. Пред изградбата на браната „Калиманци“ големите води предизвикуваа многу чести промени на коритото на реката Брегалница, како во хоризонталена така и во вертикална смисла. По изградбата на браната „Калиманци“ режимот на водите е значително изменет, пред сè големината на протокот на максималните води и карактеристичните мали води. Од друга страна, за уредување на коритото многу малку е направено. Како резултат на промената на режимот на водите, коритото е подложено на нови промени пред сè поради: -зарастување на вегетацијата, каркатеристично за речните корита(врби, диви тополи, евла и слично); -влијанието на човекот. Овој вид на влијанието врз промените на коритот е изразено на неколку начини: промени предизвикани од несовесно користење на нананосот од коритото и бреговите, промени од користење на водата за наводнување, што е резултат на примитивно зафаќање на водата, промени поради узурпација на непосредното земјиште. Ширoчината на коритото на потегот низводно од браната „Калиманци“ е доста променливо и изнесува од 30 до 120м. Природниот пад на коритото(падот настанат поради различни влијанија) е доста променлив, при што просечниот пад е околу 1.75 промили.

Сегашна состојба со регулацијата во сливот на реката Брегалница Реката Брегалница Природните услови: климата, релјефот и геолошкиот состав овозможиле во овој регион да се формираат повеќе површински водени текови, реки, потоци, извори. Најголема река е реката Брегалница. Првото населено место низ кое поминува реката Брегалница е градот Берово. Во централното градско подрачје на Берово, коритото на реката Брегалница е регулирано во должина од сса 950м. Широчината на корито во дното е 13м, а наклонот на косините е 1:1. По влевањето на реката Пехчевска, реката Брегалница навлегува во Пијанечката Котлина од југ, преку Разловечката Клисура тече на север до Делчево, а потоа завива на запад и преку долгата клисура од село Очипале до село Истибања навлегува во Кочанско Поле. Поголема десна притока на реката Брегалница, по чија должина продолжува котлината Пијанец, е реката Желевица, а најголема притока е Каменичка Река. Таа ги собира водите од највисоките врвови на Осоговските Планини и освен за наводнување е искористена за флотација на рудата во Рудникот “Саса”. Корито на Брегалница во централното градско подрачје на Делчево е исто така регулирано. На следните слики е прикажано регулираното корито на реката Брегалница низ градовите Берово и Делчево. -5-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слика: Регулирано корито на реката Брегалница во Берово

Слика: Регулирано корито на реката Брегалница во Делчево

-6-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница После Истибања, Брегалница навлегува во Кочанско Поле. Од нејзините води се наводнува голем дел од котлината.

Слика: Корито на реката Брегалница непосредно по преградата кај село Долни Балван

Следен поголем град во долниот тек низ кој поминува реката Брегалница е градот Штип. Иако градот Штип е најголем град во овој регион и претставува центар на Источниот плански регион, корито на реката Брегалница низ градот Штип не е регулирано. На следните слики е даден изгледот на нерегулираното корито на реката Брегалница низ Штип.

Слика: Панорамски поглед на нерегулирано корито на реката Брегалница кај Штип

Слика: Панорамски поглед на нерегулирано корито на реката Брегалница на вливот на реката Отиња

-7-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слика: Нерегулирано корито на реката Брегалница кај Штип На следната слика е даден подолжниот профил на реката Брегалница од мостот на патот за Струмица до Карбинци. Се гледа дека тој е доста нерамномерен со многу вдлабнатини и испакнатини, како последица на разните фактори кои влијаат на тоа. Просечниот пад на оваа делница изнесува 1,75 промили. Исто така и широчината на коритото на оваа делница е доста променлива. Nadol`en profil na reka Bregalnica-postojna korito 285.00

265.00

Kamen most

Most Goce Del~ev

270.00

Cevka od glaven kolektor

275.00

Most kaj bawa Ke`ovica

Nadmorska visina (mnm)

280.00

260.00

255.00

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

Слика: Надолжен профил на коритото, постојна состојба Вредности на минималните, максималните и средните годишни протекувања за периодот 1961-2003 година на реката Брегалница на профилот Штип се: Qmin=2.32m3/s, Qsred.=11.15m3/s, Qmax= 34.87m3/s. Во понатамошниот тек, реката Брегалница продолжува со нерегулирано корито се до влевањето во реката Вардар, кај селото Убого. -8-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Притоки на реката Брегалница Во реката Брегалница се влеваат поголем број на притоки на кои, на местата каде што поминуваат низ поголемите населби, извршена е регулација на коритата на истите. На следната слика е прикажана регулацијата на реката Пехчевска низ градот Пехчево.

Слика: Регулирано корито на Пехчевска Река во Пехчево

На следните слики е прикажана регулацијата на реката Каменичка низ градот Македонска Каменица. Регулацијата на оваа река е завршена во поголемиот дел, започнувајќи од над Македонска Каменица, па се влевањето во акумулацијата „Калиманци“. Претставува пример за добро регулирано корито.

Слика: Регулирано корито на реката Каменичка низводно од мостот на патот КочаниБерово

-9-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слика: Регулирано корито на реката Каменичка возоводно од мостот на патот КочаниБерово

Други притоки на реката Брегалница кои се делумно регулирани низ населените места, се коритото на река Виничка и Градечка низ градот Виница, корито на реката Кочанска низ градот Кочани, корито на реката Тркањска низ село Тркања, корито на реката Оризарска низ Оризари, корито на реката Отиња низ Штип. Кочанска Река извира од јужната страна на Лопенско Било на Осогово, во месноста Ретки Буки, на надморска височина од 1.630 метри. Во реката Брегалница се влева кај селото Чифлик на надморска височина од 295 метри. Реката има развиено извориште со широка долина, која до Кочани е клисуреста, а потоа до влевањето тече како рамничарска река. Вкупната должина на Кочанска Река изнесува 34 километри. Во планинскиот дел прима поголем број притоки, како што се Лопенската, Рамнобрдската и Мала Река. Сите тие доаѓаат од десната страна, поради што Кочанска Река има разгранета, но асиметрична хидрографска мрежа. Највисок водостој реката има во текот на април и мај, кога се топи снегот од високите планински врвови, а најнизок во јули и август, кога врнежите се минимални, а испарувањето поради високите температури на воздухот е големо. Реката има доста голем пад(39,3%), што овозможило во нејзиното корито кај селото Долно Гратче да се изгради вештачка акумулација, која според селото го добила името Гратче. Коритото на реката Кочанска во Кочани е регулирано и е прикажано на следната слика.

-10-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слика: Регулирано корито на реката Кочанска во Кочани

Зрновска Река се наоѓа во источниот дел на Македонија, во атарот на општина Зрновци и е лева притока на реката Брегалница. Реката извира под врвот Козобран, во месноста Бачалија, на Плачковица, на надморска височина од 1.420м. Сливното подрачје на Зрновска Река изнесува 70км², а должината 24км. Површината на сливното подрачје е 70км2. Нејзиниот релативен пад изнесува 47,6%. Од извориштето тече кон запад под името Улмија, а потоа врти кон север и е позната како Зрновска. До селото Зрновци, реката е планинска со клисуреста долина, а потоа низ полето, до влевањето, тече како рамничарска река. Се влева непосредно до патот КочаниЗрновци, на надморска височина од 325 метри. Од реката се наводнуваат околу 250 хектари под пченка, праз и други земјоделски култури. На реката Зрновка има изградено хидроцентрала што во голема мера го изменила природниот водотек на реката и животните услови во неа. На следната слика е прикажано коритото на реката Зрновска низ Зрновци.

-11-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слика: Корито на реката Зрновка во Зрновци

Злетовска Река е еден од поголемите водотеци во источниот дел од Македонија кој извира од Осоговските Планини. Изворишниот дел на реката има карактеристики на прашума, а изворот се наоѓа на надморска височина од 1.718 метри. Сливното подрачје на реката е 218,72км2, а должината на реката е 32,8км. Речното корито во поголемиот дел е всечено во кристалести карпи и вулканити, а тоа е најизразено кај селото Мушково, каде е има повеќе брзаци и два поголеми водопада. Од изворот до селото Злетово, реката има голем пад(просечно околу 42%), длабока долина и голем хидроенергетски потенцијал. Затоа, во рамките на регионалниот повеќенаменски хидросистем “Злетовица“ предвидено е овде да се изградат три хидроцентрали. Во моментов пред крај е изградбата на браната “Кнежево“, во близина на селото Кнежево, Кратовско, која има височина од 70 метри и капацитет од 23 милиони м3 вода. Се предвидува од браната со вода за пиење да се снабдуваат неколку општини во североисточниот дел на државата. Злетовска Река има 35 поголеми и помали притоки, од кои најголема е Венечка Река. Просечниот измерен проток на Злетовска Река изнесува 2,64м3/сек. Таа се влева во реката Брегалница, во близина на селото Уларци.

-12-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слика: Корито на реката Злетовска пред влевањето во реката Брегалница

Река Отиња е лева притока на реката Брегалница. Извира од местото наречено Чапровка. Поминува низ градот Штип каде што има изградено широко корито(канал) за заштита од пороите т.е. од големите води, кои надоаѓаат по пролетните и летните обилни дождови. Се влева во реката Брегалница под Исарот кај Ново Село, непосредно до градот Штип. На следната слика е дадено регулираното корито на реката Отиња во Штип.

Слика: Регулирано корито на реката Отиња низ Штип

-13-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Можности за регулација на реката Брегалница и притоките во сливот Делниците каде што треба да се изврши регулација на реката Брегалница се дефинирани со водостопанската основа. На следната слика се дадени делниците од реката Брегалница и нејзините притоки кај кои е можно да се изврши регулација согласно со водостопанската основа на РМ. Тоа се делници во градските средини и на места каде нема предвидено изградба на акумулации.

2 1.Брегалница 2.Лакавица 3.Осојница 4.Злетовска 5.Оризарска 6.Кочанска 7.Пехчевска

Слика: Можни делници за регулација Од претходниот преглед на регулација се гледа дека главно, во сите градови освен во градот Штип, по течението на реката Брегалница и нејзините притоки извршена е регулација. Поради тоа, како приоритет се наметнува регулацијата на реката Брегалница низ градот Штип кој претставува поголем зафат како од материјален, така и од временски карактер, како и продолжување на веќе изведените регулации во останатите градови каде што тоа веќе е направено. Како критични делници се јавуваат и делот на реката Брегалница од село Истибање до Штип, каде и покрај изградените акумулации поради рамничарскиот карактер на текот, повторно има поплавување на земјоделските површини и земјоделските култури. Уште во 1959 година е изработен Идеен проект за регулација на реката Брегалница со насипи, кој поради обемност и големата цена досега не е изведен. Со земјени насипи треба да се изведе регулација и на реките Кочанска и Трканска Река, од изградените регулации во населените места до вливот во реката Брегалница. На подрачјето на општина Виница има неколку притоки на реката Брегалница. Поголема лева притока е реката Осојница со своите притоки Брбушница, Блатешница, Пекланска Река, Сушица, Виничка Река, Воден. Должината на реката Осојница е цца 50км. Реката Осојница е нерегулирана и поради тоа често се излева и прави штети по должина на својот тек, одронувајќи го крајбрежјето. Комплетната регулација на реката Осојница треба да се третира како целина и од економски аспект, имајки ја во предвид нејзината големина и должина, преставува поголема инвестиција.

-14-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Друга лева притока на реката Брегалница е реката Градечка. Должината на ова река е цца 20км. Реката извира од највисокиот врв Лисец, на планината Плачковица, со 1754 надморска височина. Поради големиот пад, водата има голема брзина и заедно со Лесковска Река прават штети по својот тек и тоа најмногу во долните текови. Во овај регион десна притока на реката Брегалница е Истибански Дол(Пороен Дол), кој поминува низ селото Истибања. Должината на Истибански Дол(Пороен Дол) е сса 5 км, но поради големиот пад и непошумениот терен има голема ерозија и носи голем нанос. На следната карта е дадена местоположбата на наведените водотеци.

Слика: Местоположба на реките Осојница, Градечка и Пороен Дол Во следниот текст ќе биде посветено внимание на можноста од регулација на реката Брегалница покрај Штип, како и за доуредување на одредени градски делници на водотеците во регионот, а за останатите регулации пред сè помеѓу село Истибања и Штип, како и за регулација на река Осојница, треба да се размислува како целина и истите претставуваат зафати кои бараат поголеми финансии. Регулација на Брегалница низ градот Штип Регулацијата на коритото на реката Брегалница крај Штип треба да започне од мостот на патот за Струмица, а завршува кај Карбинци, за што веќе постои изработен Идеен проект. Должината на овој дел е околу 19.5км. За што поцелосно и посоодветно вклопување на регулираното корито во рамките на постојната широчина на коритото, трасата е повлечена со потребен број на кривини и правци, при што се вклопен и постојните мостови.

-15-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Природниот пад на коритото, како и широчината на коритото на делницата која е предвидена да се регулира е доста променлива. Просечниот пад на оваа делница изнесува 1,75‰. Проектираниот надолжен пад на коритото е 1‰, кој се смета дека е најсоодветен за да се подобри режимот на течење. Поради намалување на падот на дното на регулираното корито во однос на просечниот природен пад и поради овозможување на зафаќање на вода за наводнување и потхранување на подземјето, се предвидуваат каскади на целиот потез на регулацијата. Попречниот пресек на регулираното корито е определен така што ќе обезбеди несметан проток на големата вода која е пресметана по повеќе методи, но како најсоодветна се смета вредноста добиена со распределба по Гумбел. Големата вода на реката Брегалница на профилот Штип со веројатност на појава 0,995 или еднаш на 200 години по Гумбел, изнесува 458,02м2/с и е пресметана на низа од 40 години. Меродавната голема вода е показател од кој зависи големината на заштитните објекти и е во директна врска со екеонмските показатели. Поголем заштитен објект значи повеќе средства, а помал ризик од штети и обратно. Во вонградската делница е усвоен едностран трапезен профил, а во градската делница е избран двоен регулационен профил, со тоа што на еден дел(околу Камениот Мост), горниот дел е уште повеќе проширен поради овозможување и поставување на разни содржини за културно-забавен живот. На следната слика е даден подолжен профил на регулираното корито со означени делови на градскиот дел и вонградските делови. Nadol`en profil na reka Bregalnica-regulirano korito 290.00

270.00 265.00

19+458

Vongradska delnica 7+933

6+108

Gradska delnica

Kamen most

275.00

Most Goce Del~ev

Most kaj bawa Ke`ovica

280.00

Cevka od glaven kolektor

Vongradska delnica 0+000

Nadmorska visina (mnm)

285.00

260.00 255.00

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

-16-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Nadol`en profil na reka Bregalnica-regulirano korito 290.00

270.00 265.00

19+458

Vongradska delnica 7+933

Gradska delnica

Kamen most

275.00

Most Goce Del~ev 6+108

Most kaj bawa Ke`ovica

280.00

Cevka od glaven kolektor

Vongradska delnica 0+000

Nadmorska visina (mnm)

285.00

260.00 255.00 2 faza

1 faza

2 faza

20000.00

18000.00

16000.00

14000.00

12000.00

10000.00

8000.00

6000.00

4000.00

2000.00

0.00

250.00

Staciona`a (m)

Слика: Надолжен профил со поделба по тип на делници и фази на градба Карактеристични попречни пресеци

Слика: Попречен пресек на коритото на реката Брегалница кај Штип(градски дел) Р=1:100/200

-17-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слики: Изглед на регулиран дел од корито на реката Брегалница крај Штип во градскиот дел

Слика: Попречен пресек на коритото на реката Брегалница кај Штип(вонградски дел) Р=1:100/200

-18-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница

Слика: Изглед на регулиран дел од корито на реката Брегалница крај Штип надвор од градскиот дел

-19-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Изгледи на регулираното корито

-20-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Хидраулични пресметки -вонградска делница Konsumpciona kriva-Vongradska delnica b=30m 3.00

500 450

2.50

400

2.00

300 1.50

250 200

v (m/s)

Q (m3/s)

350

1.00

150 Q

100

0.50

50 0.00

0 0

H (m)

Слика: Консумпциона крива на коритото во вонградски дел, b=30m Konsumpciona kriva-Vongradska delnica b=40m 2.50

600 500

2.00

1.50 300 1.00 200 Q 100

0.50

0.00

0 0

0.5

1.5

2.5

3.5

4.5

H (m)

Слика: Консумпциона крива на коритото во вонградски дел, b=40m

-21-

v (m/s)

Q (m3/s)

400

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница -градска делница Konsumpciona kriva-Gradska delnica b=30m 500 450 400

Q (m3/s)

350 300 250 200 150 Q

100 50 0 0

0.5

1.5

2.5

3.5

4.5

H (m)

Слика: Консумпциона крива на коритото во градски дел, b=30m Konsumpciona kriva-Gradska delnica b=40m 600 500

Q (m3/s)

400 300 200 Q

100 0 0

0.5

1.5

2.5

3.5

H (m)

Слика: Консумпциона крива на коритото во градски дел, b=40m

-22-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Предмер и пресметка -Вонградска делница(од км 0+000 до км 6+108,69 и од км 7+933,19 до км19+458,45) Позиција Цена (Евра) Претходни работи(обележување, сечење на вегетација) 200000 Земјени работи(ископ, изработка на насипи) 3700000 Објекти(каскади, појасни прагови, вливови на притоки) 3700000 Вкупно: 7600000 -Градска делница (од км 6+108,69 до км 7+933,19) Позиција Цена (Евра) Предходни работи(обележување, сечење на вегетација) 50000 Земјени работи(ископ, изработка на насипи) 450000 Објекти(каскади, појасни прагови, кејски ѕидови) 7400000 Вкупно: 7900000 Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Делчево Во Делчево е регулиран дел од коритото на реката Брегалница. Во план е продолжување на регулација на коритото во должина од сса 1,5км низ градскиот дел, која се проценува на околу 750 000 Евра Продолжување на регулацијата на реката Брегалница низ градот Берово Во Берово е потребно продолжување на регулацијата на реката Брегалница узводно и низводно од веќе регулираното корито во должина од сса 2х300м, со ист попречен пресек како постојниот. Цената на оваа активност се проценува на околу 500000 Евра. Регулација на реката Панчаревска во Општина Пехчево Во општината Пехчево постои изготвен проект за регулација на реката Панчаревска по целата должина, при што се предвидува само формирање на коритото со минимални зафати во коритото, пошумување и стабилизација со габиони. Цената на овој зафат се проценува на 600 000 Евра.

Слика: Попречен пресек на ново проектирано корито на реката Панчаревска од км 0+48 до км 21+58

Слика: Попречен пресек на ново проектирано корито на реката Панчаревска од км 21+58 до км 42+90 -23-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Регулација на реката Градечка и Виничка во општина Виница Поради комплетно спречување на негативните последици од реката Градечка, изработен е проект за регулација на истата. Според овој Проект, попречниот профил на регулираното корито треба да е со трапезен попречен пресек, со широчина на дното од 10м, длабочина од 1.5м, наклон на косините на каналот 1:1.5 и подолжен наклон од 1.0 %. Ваквиот пресек треба да овозможи протек на вода од 50м3/с, што преставува 20годишна вода. На следната слика е даден попречен пресек на регулираното корито на реката Градечка. Ваква регулација е веќе изведена од пресекот со левиот магистрален канал од системот за наводнување Брегалница, до вливот на реката Градечка во Брегалница, но истото регулирано корито треба да се одржува(чисти од вегетација, да се одржуваат косините и слично). Коритото на реката Градечка низ градскиот дел на Виница е делимично регулирано со кејски ѕидови, но ваквата регулација за подобра заштита на градското подрачје на Виница треба да се продолжи до пресекот со левиот магистрален канал од системот за наводнување Брегалница. Овие активности се проценуваат на околу 300 000 Евра.

Слика: Карактеристичен попречен пресек на реката Градечка Поради спречување на негативните последици од реката Виничка, изработен е проект за регулација на реката Виничка. Според овој Проект, попречниот профил на регулираното корито треба да е со трапезен попречен пресек, со широчина на дното од 6м, длабочина од 1.1м, наклон на косините на каналот 1:1.5 и подолжен наклон од 0,7%. Ваквиот пресек треба да овозможи протек на вода од 17м3/с, што преставува 20годишна вода. На следната слика е даден попречен пресек на регулираното корито на реката Виничка. Ваквиот профил веќе е изведен од завршетокот на градскиот дел до вливот во реката Брегалница. Виничка Река низ градскиот дел е регулирана со кејски бетонски ѕидови. Поради проширувањето на градот и на урбанизираните подрачја потребно е продолжување на регулацијата на реката Виничка со кејски ѕидови низводно од веќе изведената регулација на реката во градски дел во должина од сса 300 м. Оваа работа се проценува на 600 000 Евра.

Слика: Карактеристичен попречен пресек на реката Виничка

-24-

Студија за можности за регулација на река Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 4: Регулација на водотеците во сливот на реката Брегалница Регулација на реката Злетовска во Општина Чешиново -Облешево Потребна е регулација на реката Злетовска од влевањето во Брегалница кон селото Уларци, во должина од сса 2500м. Поради тоа, претходно треба да се изработи техничка документација, а потоа да се изведе самата регулација. Цената на овие активности се проценуваат на 1 300 000 Евра. Регулација на реката Зрновка во Општина Зрновци Потребна е регулација на реката Зрновка во Зрновци во должина од 800м, за што веќе постои изготвен проект. Цената на ова активност се проценува на 300 000 Евра.

Преглед на активности поврзани со регулација на реката Брегалница и водотеците во нејзиниот слив Во следната табела е даден преглед на предвидените активности за регулација на коритото на реката Брегалница и нејзините притоки. Табела: Преглед на предвидени активности за регулација на реката Брегалница и притоките во нејзиниот слив Р.б. Општина Река и активност Цена (Евра) 1 Штип Брегалница регулација 1 фаза 7 600 000 2 Штип Брегалница регулација 2 фаза 7 900 000 3 Делчево Брегалница-регулација 750 000 4 Берово Брегалница-регулација 500 000 5 Пехчево Панчаревска-регулација 600 000 6 Виница Градечка и Виничка регулација во градски делови 900 000 7 Чешиново- Злетовска-изработка на проект од вливање во 1 300 000 Облешево Брегалница до село Уларци со изведба 8 Зрновци Зрновка-регулација на коритото 300 000 9 Карбинци Брегалница-санација на коритото кај гумена 150 000 преграда во село Долни Балван -25-

СТУДИЈА ЗА МОЖНОСТИTE ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКАTA БРЕГАЛНИЦА(МИНИ АКУМУЛАЦИИ, КАСКАДИ, БРАНИ)

ДОДАТОК 5 ОЦЕНКА НА ВЛИЈАНИЕ НА ЦЕЛИТЕ НА СТУДИЈАТА ВРЗ ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

Септември, 2010 година

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина СОДРЖИНА 1. Вовед ...........................................................................................................................7 2. Цел на стратегиска оцена на животната средина ...................................................9 2.1 Цел на стратегиска оцена ............................................................................9 2.2 Употребена методологија ............................................................................9 3. Главни цели на студијата за можностите за регулација на реката Брегалница.11 4. Состојба без имплементација на планските решенија .........................................12 5. Врска и Усогласеност на Студијата со други релевантни планови, програми и стратегии...................................................................................................................13 5.1 Mеѓусебна компатибилност на целите на Студијата ............................13 5.2 Врска и усогласеност на Студијата за можности за регулација на река Брегалница со други стратешки плански документи ..............................15 6. Карактеристики на просторот и сегашна состојба со животната средина.........28 6.1 Карактеристики на просторот.................................................................28 6.1.1 Географска положба ................................................................................28 6.1.2 Релјеф........................................................................................................29 6.1.3 Геологија...................................................................................................31 6.1.4 Клима ........................................................................................................31 6.1.5 Население .................................................................................................32 6.1.6 Стопанство ...............................................................................................33 6.1.7 Културно наследство...............................................................................34 6.2 Опис на сегашната состојба со животната средина ............................35 6.2.1 Воздух .......................................................................................................35 6.2.2 Вода...........................................................................................................37 6.2.3 Отпад.........................................................................................................41 6.2.4 Почва.........................................................................................................42 6.2.5 Растителен и животински свет ...............................................................43 6.2.6 Бучава........................................................................................................46 6.3 Сегашни проблеми со животната средина во и околу планскиот опфат48 7. Веројатни значајни влијанија на Студијата врз животната средина ..................53 7.1.1 Влијание врз населението .......................................................................56 7.1.2 Влијание врз човековото здравје............................................................57 7.1.3 Влијание врз квалитетот на воздухот ....................................................57 7.1.4 Влијание врз квантитетот и квлитетот на водите.................................58 7.1.5 Влијание врз почвата...............................................................................60 7.1.6 Влијание врз биодиверзитетот(флора и фауна)....................................61 7.1.7 Влијание врз климатските промени.......................................................61 7.1.8 Влијание на климатските промени на секторот водни ресурси..........62 7.1.9 Влијание врз пределот.............................................................................62 7.1.10 Влијание врз културното наследство.................................................63 8. Цели на заштита на животната средина ................................................................64 8.1 Цели на стратегиска оцена на животната средина и индикатори ......64 8.2 Мерки за заштита, намалување и ублажување на негативните влијанија на Студијата врз елементите на животната средина.........................68 8.3 План за мониторинг .....................................................................................77 9. Алтернативи и предуслови за реализација на Студијата и предложените мерки за заштита......................................................................................................82 10. Прилози.....................................................................................................................84 10.1 Листа на национална законска регулатива...............................................84 10.2 Листа на ЕУ Директиви релевантни за планскиот документ ...............86 10.3 Користени стратешки плански документи и литература.....................88 -3-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

ТАБЕЛИ Табела 1 Матрица на меѓусебна компатибилност на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница ...............................................14 Табела 2 Компатибилност на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница со релевантни планови, програми и стратегии ..................16 Табела 3 Демографски индикатори за Источниот плански регион во однос на Република Македонија ..........................................................................................32 Табела 4 Годишни емисии на загадувачки супстанции во воздухот во Источниот регион......................................................................................................................36 Табела 5 Гранични вредности за човековото здравје и пречекорување на годишното ниво на мерно место Кочани за 2009 год. ...........................................................37 Табела 6 Дивеч застапен на територија на Источниот плански регион ...........................46 Табела 7 Нивоа на бучава на подрачја одредени според степенот на заштита ...............47 Табела 8 Најчувствителни елементи на животната средина во регионот........................48 Табела 9 Главни сегашни проблеми со елементите на животната средина.....................50 Табела 10 Заемна врска меѓу општите проектни активности и елементите на животна средина(Leopold матрица).....................................................................................54 Табела 11 Оценка на влијанието на целите на Студијата врз елементите на животната средина(СОЖС) .....................................................................................................55 Табела 12 Цели на Стратегиска оценка на животната средина и индикатори за Стратегиска оценка на животната средина .........................................................65 Табела 13 Предлог мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на целите на Студијата.............................69 Табела 14 План за мониторинг на Стратегиска оценка на животната средина за Студијата за можна регулација на реката Брегалница.......................................78

-4-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

СЛИКИ Слика 1 Нивоа на употреба на двете алатки за планирање(ОВЖС и СОЖС) .................. 7 Слика 2 Географска положба на сливното подрачје на реката Брегалница .................... 28 Слика 3 Местоположба на Источниот плански регион..................................................... 29 Слика 4 Релјеф на регионот.................................................................................................. 29 Слика 5 Мрежа на мерни места за мониторинг на квалитетот на површински води..... 38 Слика 6 Испуштање на отпадни води во реките ................................................................ 40 Слика 7 Изглед на запалена и неурдена депонија.............................................................. 41 Слика 8 Stipa tirsa(вилина коса) Слика 9 Galium purpureum(бодликаво растение)..... 44 Слика 10 Ostrya carpinifolia .................................................................................................. 44 Слика 11 Drosera rotundifolia................................................................................................ 45 Слика 12 Limenitis populi Слика 13 Melanocorypha calandra(голема чучурлига) ......... 45 Слика 14Vormela peregusna(шарен твор) ............................................................................ 45 Слика 15 Salmo trutta fario(поточна пастрмка) Слика 16 Barbus meridionalis (поточна мрена) 46

-5-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

КРАТЕНКИ ОВЖС ЕУ ИСКЗ дозволи ЛЕАП МЖСПП НЕАП НВО РМ СОЖС CDM УХМР

Оценка на влијание врз животната средина Европска унија Дозвола за Интегрирано спречување и контрола на загадување Локален акционен план за животната средина Министерство за животна средина и просторно планирање Национален акционен план за животна средина Невладина организација Република Македонија Стратегиска оцена на животната средина Механизам на чист развој Управа за хидрометеоролошки работи

-6-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

1. ВОВЕД Подготвената нацрт-верзија на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница претставува плански документ за управување со водите на реката Брегалница и нејзините притоки, преку дефинирање на начинот на регулација, употреба и користење на водите, заштитата од штетни дејства на водите и нивно рационално и ефикасно користење. Земајќи го во предвид приодот и методологијата на изработка на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница преку градење на акумулации, гумени прегради, мини хидроцентрали и детаљноста на дефинирање на идните проекти кои треба да се реализираат како приоритетни проекти, како и националната законска регулатива која предвидува стратешки приод на оценка на влијанието на планскиот документ врз елементите на животната средина, ова поглавје од Студијата се фокусира на следното: ¾ Оценка на влијание на Студијата врз животната средина која во себе содржи елементи на Стратегиска оценка на влијание на студии, планови и програми врз животната средина ¾ Преелиминарна оценка на влијанието на предложените проектни решенија во облик на мини регулации, каскади или брани врз сите елементи на животната средина, со цел да се идентификуваат најчувствителните елементи. Постојат слични принципи на постапките за Оценка на влијание на проектите (ОВЖС) и Стратегиска оценка на плановите, програмите врз животната средина(СОЖС), како резултат на фактот дека двете постапки тежнеат да ги вклучат колку што е можно порано целите на животната средина на двете нивоа: а)на ниво на планирање(СОЖС) во одреден сектор или просторно планирање и б)на ниво на спроведување на конкретни дефинирани проекти(ОВЖС), обезбедувајќи одржлив развој на заедницата. Различните нивоа на користење на Оценка на влијание на проектот врз животната средина и Стратегиска оценка на влијание врз животната средина се претставени на Слика 1 покажувајќи го нивото на планирање(политика, план и програма) за кои важи постапката на Стратегиска оценка(СОЖС) и нивото на развојни проекти кои потпаѓаат под постапка за Оценка на влијание на проектот врз животната средина(ОВЖС). и он ци сти ми ве ра Ин прог

Ра Пр звој огр ни ам и

и ни и тор чк ос сти Пр бани ови ур план

Стратешка оцена на влијание врз жив. средина (СОЖС)

Ре пл гион ан ал ир но ањ е

СЕКТОРСКИ ПОЛИТИКИ

Оценка на влијание на проектот врз жив. средина (ОВЖС)

Слика 1 Нивоа на употреба на двете алатки за планирање(ОВЖС и СОЖС)

Стратегиската оценка на влијание врз животната средина(СОЖС) дава поширока визија за заштита на елементите на животната средина при реализација на целите на

-7-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина планскиот документ, обезбедува рано вклучување на прашањата за животната средина во самиот процес на подготовка на планскиот документ и ги зема во предвид сите влијанија врз истата, нуди алтернативи кои треба со внимание да се разгледаат и предлага мерки за спречување, ублажување или компензирање на негативните влијанија на планскиот документ врз животната средина. Постапката за Стратегиска оценка на животната средина за одреден плански документ е правно обврзувачка во согласност со националното законодавство(Глава X од Закон за животна средина-Службен весник на РМ бр. 53/2005, 81/2005, 24/2007 и 159/2008 и подзаконските акти), во кои се транспонирани барањата на ЕУ Директивата за Стратегиска оценка на животната средина 2001/41/EC. Националното законодавство обврзува започнување на постапка за Стратегиска оцена на животната средина при подготовка на краткорочни, среднорочни и долгорочни плански документи на национално, регионално и локално ниво за развој во сите аспекти (урбан развој, управување со отпад, управување со води, индустрија, развој на мали и средни претпријатија, енергетика, стопански комплекси, туризам, земјоделие, транспорт и друго). Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница претставува плански документ кој предвидува: а)управување со водите на реката Брегалница и нејзините притоки преку дефинирање на начинот на нивна регулација; б)употреба и користење на водите од страна на опфатеното население од 11 општини во Источниот плански регион; в)заштита од штетни дејства на водите; г)рационално и ефикасно користење на водите и г)одржлив развој на водените ресурси. Во исто време Студијата ги разгледува можностите за развој на туризам и екотуризам, користење на хидропотенцијалот како енергетски извор кој е обновлив и свртен кон животната средина, како и услови за користење на водата во земјоделството за наводнување на посеви. Токму поради обемот и темите поврзани со одржливото користење на водите на реката Брегалница потребен е стратешки приод во определувањето на влијанието на Студијата врз животната средина и врз здравјето на луѓето со давање на предлог-мерки и индикатори кои треба да се следат во следната фаза на проектно ниво за секој приоритетен проект дефиниран во Студијата кога ќе се обезбедат услови за финансирање и пред да започне неговата изградба. За секој приоритетен проект ќе треба да се започне постапка на Оценка на влијание на проектот врз животната средина согласно националната регулатива-Законот за животна средина(Службен весник на РМ бр. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09) и соодветните подзаконски акти во кои е транспонирана ЕУ Директивата ЕУ 85/337/ЕЕЦ за оценка на влијанието на проектите врз животната средина со измените и дополнувањата ЕУ Директива 97/11/ЕЦ. Најчувствителните елементи дефинирани при Стратегиската оценка, предложените мерките и индикатори треба да се земат во предвид при дефинирање на обемот на Студијата за оценка на влијание на проектот врз животната средина или Елаборатот за заштита на животна средина кои ќе треба да се подготват за секој проект поединечно. Детаљно ќе треба да се идентификуваат можните негативни и позитивни влијанија на сите проектни активности врз најчувствителните елементи на животната средина во сите фази на проектниот циклус(градба, оперативна фаза, во случај на хаварија и по престанок со работа) и да се предложат мерки за спречување, намалување или ублажување на негативните влијанија.

-8-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

2. ЦЕЛ НА СТРАТЕГИСКА ОЦЕНА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА 2.1

ЦЕЛ НА СТРАТЕГИСКА ОЦЕНА

Главна цел на Стратегиската оценка на животната средина за Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница е навремено да се вклучат целите на заштита и унапредување на животната средина дефинирани со националните, регионалните и локални стратешки документи во дефинираните цели на Студијата, и да се даде генерално видување за можните негативни и позитивни влијанија од реализација на целите на Студијата. Преку навременото вклучување на мерки за спречување, ублажување или компензирање на негативните ефекти од планските решенија врз животната средина, идентификација на соодветни индикатори преку кои ќе се следи спроведувањето на предложените мерки, ќе се овозможи одржлив развој на заедницата на локално(за секоја од општините вклучени во Студијата), регионално(целиот Источен плански регион), национално и глобално ниво. 2.2

УПОТРЕБЕНА МЕТОДОЛОГИЈА

Консултантите користеа методологија која се темели на спроведување на истражувања, проценки и употреба на аналитички вештини при дефинирање на концепт кој сеопфатно и поврзано ќе ги употреби сите расположливи податоци и информации и ќе овозможи стратешки приод во заштитата на животната средина(на највисоко планско ниво). Методологијата ги опфати следните чекори: ¾ Преглед на нацрт-верзијата на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница, прилозите на Студијата и приложените шеми и карти; ¾ Идентификација и анализа на главните цели на Студијата и врската со други релевантни планови и програми на национално, регионално, локално и глобално ниво во поглед на заштита и одржливо користење на водите и водените ресурси и другите медиуми на животната средина, имајќи ги во обѕир и идните намени на проектите(стратешките плански документи кои беа разгледувани во оваа фаза се дадени во Прилог 2); ¾ Преглед и анализа на карактеристиките на животната средина во локацијата опфатена со опсегот на Студијата(сливното подрачје на реката Брегалница во целиот Источен плански регион); ¾ Идентификација на чувствителните елементи на животната средина во предметниот опфат кои би биле и најзагрозени од реализацијата на целите на Студијата; ¾ Креирање на матрици, чек листи, компаративни табели за спроведување на оценката на можните негативни и позитивни влијанија на целите на Студијата, како и конкретните проектни решенија врз животната средина во целиот регион; ¾ Дефинирање на веројатните значајни влијанија на целите на Студијата врз следните елементи на Стратегиска оценка на животната средина: население, човеково здравје, биодиверзитет(флора, фауна), почва вклучувајќи отпад, вода, воздух, климатски фактори, културно наследство, пејзаж/предел и материјалните придобивки; ¾ Оценка на типот на влијание(позитивно, негативно), времетраењето на влијанието(краткорочно, среднорочно, долгорочно), опсегот на влијанието -9-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина (локално, регионално, национално, глобално), реверзибилност на влијанието, кумулативни, секундарни ефекти кои би се појавиле; ¾ Експертска проценка дали влијанијата можат да бидат спречени, избегнати, ублажени и/или компензирани; ¾ Дефинирање на цели на Стратегиска оценка на животната средина за целиот предметен опфат и специфицирање на соодветни индикатори преку кои би се следела реализацијата на Студијата; ¾ Подготовка на План со превентивни и корективни мерки за ублажување, компензирање на негативните влијанија на целите на Студијата врз различните елементи на животната средина; ¾ Подготовка на План за мониторинг на параметри кои треба да се следат при реализација на целите на Студијата преку дефинираните индикатори за Стратегиска оценка на животната средина, фреквенција на следење на индикаторите и одговорна институција со цел да се види напредокот во спроведувањето на мерките за ублажување на негативните влијанија; ¾ Информирање на сите донесувачи на одлуки и вклучени страни за последиците од реализирање на целите на Студијата и нивно вклучување во целиот транспарентен процес преку одржување на презентација на Студијата, собирање и анализа на коментарите, забелешките на нацрт-верзијата на документот. Главните согледувања, заклучоци од горенаведените анализи се дадени во ова поглавје како составен дел на Студијата и опфатените теми ја следат содржината на Извештај подготвен согласно барањата на Уредбата за содржината на Извештајот за Стратегиска оценка на животната средина(“Службен весник на РМ “ бр. 153/07). Мора да се напомене дека опис на планскиот документ(Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница) не е опфатен во ова поглавје поради фактот што овој документ е во состав на самата Студија која детаљно ги има анализирано можностите за регулирање на реката Брегалница и нема потреба од непотребни повторувања. Прилозите 11.1 и 11.2, содржат Листа на релевантна национална законска регулатива и релевантните ЕУ Директиви, како и меѓународни договори прифатени од Република Македонија. Во Прилог 11.3 е дадена Листата на стратешки плански документи и литература, кои беа користени при анализата и подготовка на ова поглавје за оценка на влијание на целите на Студијата врз животната средина.

-10-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

3. ГЛАВНИ ЦЕЛИ НА СТУДИЈАТА ЗА МОЖНОСТИТЕ ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКАТА БРЕГАЛНИЦА Главната цел на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница е да се обезбеди одржлив развој на Источниот плански регион и одржливо управување со водените ресурси на сливот на реката Брегалница, како и искористување на неискористениот воден потенцијал. Специфичните цели на Студијата се фокусирани на: ¾ Согледување на можностите за регулирање на речниот слив и коритото на реката Брегалница, можности за изградба на мини акумулации и можности за искористување на водениот потенцијал; ¾ Идентификување и проценка на приоритетни проекти за регулација по течението на реката Брегалница; ¾ Заштита, зачувување и постојано подобрување на расположливите водени ресурси на реката Брегалница, подобрување на состојбата на крајбрежното земјиште, водните екосистеми и на екосистемите зависни од водата, заштита и унапредување на водената средина преку рационално и одржливо користење на водите; ¾ Заштита и унапредување на животната средина, природата и биолошката разновидност по течението на реката; ¾ Испитување на можности за искористување на туристички потенцијали кои ги нуди течението на реката Брегалница. Се очекува реализацијата на планските решенија во Студијата да придонесат кон следното: а)подобро искористување на постојните водени потенцијали на реката Брегалница и нејзините притоки; б)обезбедување на доволни количини на квалитетна вода за пиење и надминување на сегашните проблеми со водоснабдување, и намалување на здравствениот ризик од недостаток на вода; в)обезбедување на доволно количество на вода за наводнување на земјоделските површини, што директно значи унапредување на регионалното земјоделство како многу важна стопанска гранка на населението; г)избегнување на опасностите од рушење на постоечките акумулации од кои некои се постари и од 40 години и поплавување на обработливи површини; д)стабилизирање на речните корита и спречување на нивната понатамошна деградација и продлабочување; ѓ)регулација на реката и нејзините притоки во населените места со што ќе се обезбеди визуелно и естетско поприфатливо решение кон разубавување на просторот; е)обезбедување и развој на локалната и регионалната економија преку нови вработувања при изградба и работа на планираните решенија; ж)обезбедување на енергија од обновливи извори и максимално искористување на хидропотенцијалот; з)зајакнување на средните и малите претпријатија од услужна дејност и развој на туризмот и екотуризмот како релативно нова, но со голем потенцијал, стопанска гранка во регионот. Управувањето со водите на реката Брегалница многу ќе придонесе и во зајакнување на соработката меѓу сите општини во Источниот плански регион преку заедничко планирање, дефинирање на приоритетни проекти и заеднички сериозен настап пред финансиските институции за финансирање на предложените проектни решенија.

-11-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

4. СОСТОЈБА БЕЗ ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА ПЛАНСКИТЕ РЕШЕНИЈА Доколку не се спроведат приоритетните плански решенија-проекти за регулација на реката Брегалница преку изградба на мини акумулации, поставување на гумени прегради, регулирање на речните корита(сите или дел од нив), се очекува продолжување и влошување на сегашната состојба(со т.н. “business as usual scenario”- да се продолжи без менување на сегашната состојба): ¾ Низок степен на редистрибуција на водата по време и простор, што значи недостаток во летниот период, а изобилство во зимските и пролетните месеци на различни локации од регионот; ¾ Слабо искористување на водениот потенцијал за водоснабдување, понатамошни загуби и недостаток на безбедна вода за пиење и наводнување на посевите; ¾ Континуирани појави на поплави, уништување на земјоделските парцели и посеви, како и уништување на околните куќи и дворови; ¾ Деструктивно дејство на ерозија на земјиштето, губење на слоеви на обработлива површина и директно влијание врз економската моќ на земјоделците; ¾ Губење на акумулациониот простор на постоечките акумулации во регионот поради наталожување на големи количества на наноси, а со тоа зголемување на неефикасноста на акумулациите; ¾ Понатамошно зголемување на количество на наноси во низводниот дел на сливот и дополнително нарушување на биолошката рамнотежа во водите; ¾ Незадоволни граѓани и земјоделци во регионот поради неможноста да ја користат водата на ефикасен, безбеден начин и со тоа да си обезбедат поквалитетен живот и економски просперитет; ¾ Недоверба во општинската администрација во обезбедување на квалитетни услуги на водоснабдување на домаќинствата во регионот; ¾ Низок коефициент на ефикасност на системите за наводнување(околу 50%) како резултат на долгиот период на експлоатација со нередовно и ненавремено одржување; ¾ Отсуство на приватни инвестиции во рентабилни и одржливи бизниси од областа на земјоделството, туризмот, енергетиката; ¾ Недоволно учество на обновливите извори на енергија(хидропотенцијалот) во вкупната потрошувачка на енергија во регионот; ¾ Натамошно слабеење на сегашната кревка социо-економска слика на регионот; ¾ Продолжување на трендот на влошување на квалитетот на водата во реката и нејзините притоки; ¾ Во летниот период, нарушување на минималниот прифатлив проток кој автоматски значи нарушување на биолошкиот минимум за опстојување на водениот жив свет; ¾ Дополнително влошување на состојбата со квантитетот, квалитетот на водите, а со тоа и директно влијание врз животот на населението и неговиот социјален статус како резултат на климатските промени(водите се едно од најосетливите ранливи аспекти на негативното влијание на климатските промени).

-12-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

5. ВРСКА И УСОГЛАСЕНОСТ НА СТУДИЈАТА СО ДРУГИ РЕЛЕВАНТНИ ПЛАНОВИ, ПРОГРАМИ И СТРАТЕГИИ 5.1

MЕЃУСЕБНА КОМПАТИБИЛНОСТ НА ЦЕЛИТЕ НА СТУДИЈАТА

Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница има неколку специфични цели кои разгледувајќи ги поединечно, кога би се реализирале, можат негативно, конфликтно или кумулативно-синергетски да влијаат врз реализацијата на друга цел на Студијата и затоа е потребна идентификација на нивната меѓусебна компатибилност. Доколку се појави неусогласеност меѓу целите потребно е дефинирање на мерки кои треба да се преземат со цел надминување на некомпатибилноста, за да може целите да се реализираат со што помали, краткотрајни негативни влијанија. Како алатка за идентификација на меѓусебната компатибилност на целите на Студијата, Консултантите користеа Матрица како една од алатките при подготовка на Стратегиска оценка на влијание на плански документ врз животната средина. Пополнетата Матрица за компатибилност на поединечните цели на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница е дадена во Табела 1. Се гледа големата усогласеност меѓу целите на Студијата во поглед на систематичен преглед на сите досегашни документи, студии, проекти подготвени за сливното подрачје на реката Брегалница, со цел да се идентификуваат приоритетни проекти за кои е направена и генерална проценка за финансиските трошоци за изградба и одржување на истите, како и со целта која ги испитува можностите за развој и унапредување на туризмот и екотуризмот. Се очекува позитивен кумулативен ефект од реализацијата на неколку цели врз заштитата и континуираното подобрување на постоечките водени ресурси во регионот, преку кои би се овозможило и подобрување на крајбрежното земјиште и зачувување на водните екосистеми. Се разбира позитивен кумулативен ефект се очекува и врз економскиот и социјалниот живот на населението преку обезбедување на безбедна вода за консумирање, одржување на хигиената и подобрување на квалитетот на живеење, обезбедување на соодветна редистрибуција на водата од која најголемиот ефект ќе го почувствуваат земјоделците, поголема вработеност на младите жители на Источниот планскиот регион, ангажирање на градежни работници при изградба на поединечните проекти и развој на малите и средни фирми во регионот. Се разбира дека реализацијата на целите за регулирање на речниот слив, преку изградбата и секојдневната работа на мини акумулации, гумени прегради, мини хидроцентрали и зафати околу регулација на реките во населените места и потребната современа инфраструктура потребна за нивно непречено функционирање е во конфликт со заштитата на животната средина. Се очекува проектните активности кои ќе следат по усвојување на Студијата, обезбедување на финансиски средства и подготовка на проектна документација за секој приоритетен проект да предизвикаат можеби во мала мерка, краткотрајно(додека трае изградбата на објектите или инфраструктурата) негативно влијание врз различните елементи на животната средина(нарушување на квалитетот на воздухот, генерирање на различни типови на отпад од Листата на отпади, создавање на бучава, трошење на енергија, нарушување на биодиверзитетот и друго). Во оперативната фаза на планираните објекти не се очекуваат значајни негативни влијанија, но во секој случај некомпатибилноста на целите ќе се надмине преку предложените мерки за избегнување, намалување или ублажување на негативните влијанија од реализацијата на целите на Студијата. -13-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Табела 1 Матрица на меѓусебна компатибилност на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница

Цели на Студијата

Согледување на можности за регулирање на речниот слив и коритото на реката Брегалница, можности за изградба на мини акумулации и можности за искористување на водениот потенцијал Идентификување и проценка на приоритетни проекти за регулација по течението на реката Брегалница Заштита, зачувување и постојано подобрување на расположливите водени ресурси на реката Брегалница, подобрување на состојбата на крајбрежното земјиште, водните екосистеми и на екосистемите зависни од водата Заштита и унапредување на животната средина, природата и биолошката разновидност по течението на реката Испитување на можности за искористување на туристички потенцијали кои ги нуди течението на реката Брегалница

Легенда √ - двете цели се поддржуваат меѓусебно X- двете цели имаат конфликт меѓусебно

Идентификување и проценка на приоритетни проекти за регулација по течението на реката Брегалница

Заштита и унапредување на животната средина, природата и биолошката разновидност по течението на реката

√

О – нема значителна врска меѓу целите ? – условите за меѓузависноста се недоволно познати

-14-

X X

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 5.2

ВРСКА И УСОГЛАСЕНОСТ НА СТУДИЈАТА ЗА МОЖНОСТИ БРЕГАЛНИЦА СО ДРУГИ СТРАТЕШКИ ПЛАНСКИ ДОКУМЕНТИ

ЗА РЕГУЛАЦИЈА НА РЕКА

Обезбедувањето на рамномерен и одржлив развој на општините, а преку нив и на целиот Источen плански регион и Република Македонија е континуиран процес, кој се остварува со предлагање, изработка, донесување и спроведување на голем број на стратешки плански документи кои покриваат различни области и подрачја кои претставуваат основа за хумано живеење во социјална и економска благосостојба, со грижа за заштита и унапредување на животната средина. На национално ниво од страна на одговорните институции и владини тела, усвоени се најзначајните стратешки документи кои го даваат правецот на развој во овие области, а исто така во рамките на Источниот плански регион од страна на Советот за развој на планскиот регион се усвоени основните плански документи од интерес на сите единаесет општини. На локално ниво, општините обично досега имаат подготвено стратешки документи од областа на економијата(Стратегија за економски развој), туризмот, одржлив развој, профил за претставување на истата и за заштита и унапредување на животната средина (Локален Акционен План за животна средина-ЛЕАП). Комплексноста на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница, кои доколку се реализираат би имале значајно позитивно влијание врз различни сфери на живеење и дејствување на човекот и природата, се гледа и во нивната интеракција преку директни и индиректни врски со други, веќе усвоени и можеби делумно имплементирани стратешки документи. Во процесот на усвојување на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница од круцијална важност е идентификацијата на врските(директни/индиректни) и усогласеност и/или недоволна усогласеност на целите на Студијата со целите на релевантните плански документи донесени на локално, регионално, национално и/или глобално ниво. Доколку не постои усогласеност или пак постои конфликт во усогласеноста, потребно е дефинирање на мерки преку кои би се обезбедила таа компатибилност, или би требало да се изменат целите на планскиот документ со цел да се постигне неопходната усогласеност. За воспоставување на овие релации, за Студијата најрелевантни и најзначајни се целите на стратешките плански документи кои ги покриваат следните области: ¾ Заштита на водите; ¾ Заштита на животната средина; ¾ Економски развој на локално, регионално и национално ниво; ¾ Развој на земјоделството; ¾ Секторските релевантни области-енергија, туризам; ¾ Просторно планирање и Одржлив развој. Истите се наведени во Табела 2 заедно со главните заклучоци од спроведената експертска анализа.

-15-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Табела 2 Компатибилност на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница со релевантни планови, програми и стратегии Релевантен плански документ (план, програма, стратегија)

Национална стратегија за регионален развој на Република Македонија 2009 – 2019 година

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина НАЦИОНАЛНО НИВО Ги поставува основите на воспоставување на плански региони во РМ, како функционално-територијални единици за планирање на развојот и реализација на мерките и инструментите за поттикнување на развојот. Примарна цел на политиката на регионалниот развој е зголемување на конкурентноста на планските региони преку јакнење на нивниот иновациски капацитет, оптимално користење и валоризирање на природното богатство, човечкиот капитал и економските особености на планските региони. Еден од главните приоритети за остварување на целите на Стратегијата е приоритет 1.2 Развивање на современа и модерна инфраструктура во планските региони, каде посебно внимание заземаат активностите за реконструкција, модернизација и проширување на системите за водоснабдување, изградба на нови и санација на постоечките резервоари и системи за водоснабдување, искористување на постојните и создавање на нови акумулации на вода, реконструкција и модернизација на системите за одведување и прочистување на отпадните води, изградба на нови и проширување на постојните канализациски мрежи, дооформување на колекторските системи, изградба на атмосферска канализација и изградба на пречистителни станици. Приоритетот 1.5 Креирање на конкурентски предности на планските региони, го потенцира оптималното користење на природното наследство во функција на развојот на туризмот. Реализацијата на приоритет 1.6 Оптимално користење и валоризирање на природните ресурси и енергетските потенцијали во планските региони, ги вклучува мерките за изработка на студии за оптимално користење на природното богатство и реализација на мали хидроцентрали за производство на електрична енергија. Приоритетот 1.7 Заштита на животната средина во планските региони, ги вклучува мерките за изработка на студии за заштита на животната средина во планските региони, осовременување на системите за прочистување на отпадните води, обезбедување повисока заштита од природните ризици – заштита од ерозија на земјиштето, заштита на речните корита и заштита на биодиверзитетот.

-16-

Врска/Компатибилност

Директна врска преку реализација на приоритетите на Стратегијата за развивање на современа и модерна инфраструктура во Источниот плански регион и оптимално користење и валоризација на природните ресурси и енергетските потенцијали во Источниот плански регион, согласно со законските стандарди и норми со цел да се обезбеди зачувување на животната средина.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Релевантен плански документ (план, програма, стратегија)

Национална стратегија за земјоделство и рурален развој за периодот 2007 – 2013 година

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина Ги дефинира основните принципи на националната стратешка цел од Стратегијата, за одржливо користење на природните ресурси, потреба од воведување на политика за агроекологија, како и цели за создавање на земјоделство конкурентно на интегрираните регионални пазари на Европската Унија и југоисточна Европа, преку мерки за зголемување на ефикасноста на земјоделското производство и изградба на рурални општини способни за опстанок преку одржлив рурален развој. Во делот на приоритети од областа на животната средина, се посочуваат повеќе проблеми, од кои ерозијата на почвата е еден од најзначајните проблеми на животната средина, која резултира со голем процент на талог кој завршува во вештачките и природните акумулации, а тоа доведува до редуцирање на капацитетот за складирање/проток и оштетување на критичната хидраулична инфраструктура.

Врска/Компатибилност

Директна врска постои во делот на дефинирање на проблемите поврзани со агроекологијата, како што се ерозијата на почва, загадување на водите предизвикано од земјоделски извори, недоволниот број на хидромелиоративни системи и проблеми со наводнувањето.

Останатите проблемите на животната средина, кои се дел од приоритетите на Стратегијата, се поврзани со наводнување, низок степен на ефикасност на системите за вода за пиење, недоволниот број на хидромелиоративни системи и загадувањето на водите. Стратешки План на Министерство за локална самоуправа за периодот 2007 – 2009 година

Ги дефинира стратешките области и цели на Министерството за локална самоуправа, преку развој на децентрализиран систем на локална самоуправа и креирање на политика за обезбедување рамномерен регионален развој. Програмите за постигнување на целите и приоритетите се дефинирани преку конкретни потпрограми и проекти. Остварување на повисок степен на вкупната функционална интегрираност на просторот како и обезбедување услови за значително поголема инфраструктурна и економска интеграција со соседните и останатите европски земји.

Просторен План на Република Македонија(2002-2020)

Утврдување на важноста на состојбата на животната средина и еколошките барања при планирањето на стопанските активности. Посебно значење имаат заштитата и промоцијата на вредните природни богатства и поголемите подрачја со посебна намена и со природни вредности, важни за биодиверзитетот и квалитетот на животната средина, како и заштитата и промоцијата, или соодветниот третман на културното богатство согласно со неговата културолошка и цивилизациска важност и значење.

-17-

Директна врска преку реализација на целите на Планот за регионална поддршка за унапредување на стопанството и вработувањето во структурно слабите подрачја во источниот дел на Македонија.

Индиректна(хиерархиска) врска преку Генералните Урбанистички Планови за општините во Источниот плански регион и усогласеност во поглед на почитување на насоките за идна просторна организација, уредување, користење и заштита на просторот.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Национален Еколошки Aкционен План на РМ(НЕАП II, 2006)

Национална стратегија за апроксимација на ЕУ законодавството за животна средина(2007)

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина Дефинирање на проблемите на животната средина, мерките и активностите потребни за нивно надминување за шестгодишен период и создавање на флексибилна рамка за продолжување на процесот на приближување кон политиката на ЕУ во областа на животната средина, вклучување на целите на животната средина во секторските политики и насоки за еколошки одржлив пристап, зголемување на степенот на исполнување на обврските од регионалните и глобалните договори и отворање на нови перспективи и вклучувања во меѓународните системи за заштита на животната средина. Една од целите на Планот е интегрирано управување со водите засновано на принципите на одржлив развој, преку воведување на практика на управување со речен слив. Препорака на најсоодветниот пристап за Владата на Република Македонија да одговори на комплексните одговорности предвидени со приближувањето на правото на ЕУ за животната средина и во исто време да придонесе кон одржлив развој на земјата. Таа обезбеди “мапа” за целосен и ефикасен процес на апроксимација, вклучително одржлива, сеопфатна рамка со акции со поврзани трошоци кои се потребни за правна транспозиција на ЕУ директивите, нивна техничка имплементација и контрола на спроведувањето во сите десет сектори во животната средина.

Национална програма за усвојување на правото на ЕУ (НППА II, 2009 со измени 2010)

Ги вклучува коментарите дадени од Европската комисија за Програмата за усвојување на правото на ЕУ во националното законодавство и содржи акционен план за хармонизација на националното законодавство со ЕУ законодавството, потребната динамика на институционално зајакнување за имплементирање на законодавството и потребните ресурси за реализација.

Национална стратегија за одржлив развој(2008) за период 2010-2030

Продолжување на процесот на апроксимација кон ЕУ користејќи одржлив пристап и дефинирање на сет од 84 индикатори за одржлив развој(за жал дефинирани се само индикаторите, а не и вредностите на тие индикатори кои би можеле да се користат при Стратегиската оценка на влијание на планот врз животната средина).

-18-

Врска/Компатибилност

Компатибилност во однос на целите на заштита на животната средина ќе се овозможи преку навремено спроведување на предложените мерки на заштита и Извештајот за Стратегиска оценка.

Индиректна врска преку сознанијата за барањата на ЕУ директивите за сите сектори на животната средина посебно за оние кои се уште не се целосно транспонирани во националното законодавство(стандардите за емисии во воздух, вода, почва) Индиректна врска преку следењето на степенот на транспонираност на ЕУ директивите и усвојување на најновите законски и подзаконски акти кои го регулираат влијанието на економските активности врз различните елементи на животната средина. Директна врска преку следење на индикаторите за одржлив развој и индикаторите на милениумските развојни цели-МРЦ 7 на национално ниво и оние за одржливост на животната средина со цел да се види степенот на постигнување /непостигнување на националните и глобални цели. Се очекува прво поставување на националните индикатори за одржлив развој.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Стратегија за енергетска ефикасност до 2020(2004) Стратегија за развој на енергетиката до 2030 год.(2010)

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина Дефинирање на насоки за штедење на енергија, користење на обновливи извори на енергија и поставува мерливи цели за користење на енергијата на одржлив начин. Една од целите на Стратегијата е изградбата на мали хидроцентрали и нивно издавање под концесија, процес којшто е во тек во Република Македонија.

Врска/Компатибилност Директна врска може да се обезбеди преку вклучување на општините од Источниот плански регион, во регионалните проекти за искористување на обновливи извори на енергија и иницијативи за ефикасно искористување на водата и енергијата (концепт на почисто производство во идните производни фирми)

Национален здравствено еколошки акционен план (НЗЕАП), 1999

Дефинирање на врската меѓу здравјето на луѓето и проблемите во состојбите со животната средина и интегрирање на политиката и начелата на животната средина во здравствениот сектор. Познавањето на здравствените аспекти под влијание на притисоците врз животната средина овозможуваат ефикасна превенција и контрола на здравјето.

Директна врска на планираните решенија за економски развој со здравјето на населението би се обезбедила со земање во предвид на здравствените аспекти при правење на анализи на влијанието на идните проектни активности врз здравјето на луѓето. Може да се обезбеди преку задолжителното вклучување на овој аспект при добивање на дозволи за градба (Елаборати за заштита на животната средина/Студии за оценка на влијание на проектите врз животната средина и ИСКЗ дозволите)

Стратегија за заштита на биолошката разновидност и акционен план(2004)

Вградување на заштитата на биолошката разновидност и нејзиното одржливо користење во највисоките приоритети на земјата, заштита на природните екосистеми и видови и нивно одржување и ревитализација, спроведување на заштита на загрозените компоненти на биолошката разновидност.

Директна врска постои и мерките кои се предложени и ќе бидат дополнети, во целост ќе придонесат во исполнување на целите на заштита на биолошката разновидност.

Национална стратегија за управување со отпад(2008-2020)

Ги одредува основните принципи за одржливо користење на природните ресурси и управување со отпадот, вклучувајќи ја хиерархијата на основните принципи во управувањето со отпадот; ги одредува надлежностите за отпадот, го утврдува значењето и улогата на сопственоста на капиталот, како и улогите и задачите на поединечните заинтересирани субјекти во општеството.

Постои директна врска преку разгледување на управувањето со отпадот како еден од елементите на животната средина.

Национален План за управување со отпад(2009-2015)

Дава насоки за решавање на проблемите со отпадот, воспоставување на систем за сепаратно собирање и преработка на корисните состојки во селектираниот отпад и искористените производи, искористување на полезните состојки на

Директна врска ќе се овозможи преку давање на препораки за минимизирање на создавањето на отпадот, селектирање на

-19-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Стратегија за одржлив развој на шумарството во Република Македонија(2006)

Извештај за напредокот во остварување на Милениумските развојни цели за Република Македонија(2008) – МРЦ 7 Одржливост на животната средина

Индикатори на животна средина(2007)

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина отпадот како замена за извор на енергија и намалување на емисиите на стакленички гасови; постапно воспоставување на рационална мрежа на капацитети за управување со отпад на регионално ниво, особено преку сегрегација на опасните и неопасните фракции на отпад на изворот и нивно рециклирање, третман и финално отстранување на безбеден начин.

Со цел да се обезбеди проширување на површината под шума, подобрување на квалитетот и заштитата на шумскиот фонд врз основа на стопанисување според принципите за одржливост, Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство во 2006 година подготви, а Владата усвои Стратегија за одржлив развој на шумарството со Акционен План за период од дваесет години во координација со Просторниот План на Македонија. Извештајот го покажува прогресот на РМ во исполнување на глобално прифатените Милениумски Развојни Цели(вкупно 8 развојни цели со повеќе индикатори) кои се однесуваат на севкупниот квалитет на живот (сиромаштија, образование, економски развој, здравствени аспекти, социјалната вклученост, одржливост на животната средина - МРЦ 7). Одржливоста на животната средина е една од заложбите за акција на земјите потписнички на Милениумската Декларација во 2000 година со цел да се обезбедат човековите сегашни потреби без да се наруши капацитетот на природните системи и да се обезбеди чист воздух, вода, земја и доволно ресурси за идните поколенија. Дефинирани се сегашните.

Извештајот ги содржи индикаторите за животна средина за сите сектори на национално ниво(биодиверзитет, води, снабдување со вода, отпадни води, отпад, шуми, земјоделско земјиште, ниво на бучава и др.). Овие индикатори се реферираат кон Европската Агенција за животна средина на годишно ниво (ЕЕА).

-20-

Врска/Компатибилност местото на создавање, искористување на корисните струи кои можат да се рециклираат и/или преработат, искористување на отпадот како извор на енергија и безбедно финално отстранување на регионална депонија на отпад кој не може понатаму да се третира. Директна врска постои во делот на намена на земјиштето за зелен појас. Како една од мерките за заштита од ерозија, предвидено е пошумување по должина на водотеците.

Директна врска може да се воспостави ако индикаторите за одржлив развој и МРЦ индикаторите и МРЦ 7 индикаторите се земат како репери во локалната самоуправа при креирање на политики на одржлив развој на општините во Источниот плански регион. Мерките на заштита на животната средина директно зависат од индикаторите за животна средина на локално/регионално ниво и истите треба максимално да се користат како репери во исполнувањето на мерките на заштита и СОЖС. Потребно е разгледување на сите развиени индикатори (одржлив развој, МРЦ индикаторите и индикаторите за животна средина) и само на тој начин ќе се обезбеди одржлив развој на општините во Источниот плански регион.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина

Врска/Компатибилност

РЕГИОНАЛНО И ЛОКАЛНО НИВО

Програма за развој на источен плански регион, 2009 – 2013 година

Акционен план за 2009 годинa за реализација на Програмата за развој на Источниот(Брегалнички) плански регион 20092013 година

Стратегија за одржлив развој на Општина Берово 2006 – 2011 година / Акционен план на стратегијата за одржлив развој

Програмата е во согласност со Националната Програма и Националната Стратегија за рамномерен регионален развој, кои даваат генерална рамка на развој на планските региони во земјата. Дефинирани се приоритетните тематски области за источниот регион и тоа: економски развој, земјоделство и рурален развој; инфраструктура; животна средина и обновлива енергија; туризам и културно наследство и промоција на инвестиции. Прикажани се клучните проблеми во животната средина во овој регион, како што се: управување со водите, кои вклучуваат загаденост на водените ресурси и отсуство на третман на отпадните води; управување со отпадот и перманентно отстапување од квалитетот на дел од водотеците во сливното подрачје на реката Брегалница. Програмата ги елаборира значајните услови за обезбедување на економскиот развој на регионот, особено потенцирајќи ја изградбата на пречистителни станици со кои ќе се обезбеди третман на отпадните води и потенцијал за изградба на мали акумулации по течението на реката Брегалница, како еден од индикаторите за реализација на целите на Програмата. Дефинирање на приоритетните активности и мерките за реализација на стратешките цели и приоритети од Програмата за развој на Источниот (Брегалнички) плански регион во 2009 година. За реализација на стратешката цел водоснабдување, предвидени се активности за изработка на физибилити студија за хидросистем Оризарска река и изградба на мали акумулации на Пониква. Наводнувањето како стратешка цел ќе се реализира преку реконструкција на постоечка и изградба на нова мрежа за наводнување од постоечки акумулации кои не се искористени. Стратешката област животна средина и обновлива енергија, ги опфаќа програмите за изработка на физибилити студија за изградба на пречистителни станици и поставување на мониторинг на река Брегалница. Предвидените активности наведени во Акциониот план, доколку се реализираат во предвидената динамика, ќе обезбедат надминување на сегашните проблеми и подобрување на квалитетот на животот во овој регион. Ги дефинира стратешките области и цели важни за одржлив развој и нивна реализација преку програми и конкретни проекти. Во делот на инфраструктурата се издвоени следните: развој на систем за мониторинг и евалуација на урбаното планирање, изградба на атмосферска канализација,

-21-

Директна врска преку реализација на среднорочните цели на Програмата, односно обезбедување на здрава животна средина во регионот(с.ц.6) преку мерки кои ќе се преземат во управувањето со отпадот, управувањето со отпадните води, искористување на обновливите извори на енергија, како и заштеда на енергијата, потоа рекултивација на загадените површини на земјиште и заштита на биодиверзитетот.

Директна врска преку целите на планот за изработка на студија за поставување на мониторинг систем на реката Брегалница, изградба на мали акумулации на Пониква, хидросистем на Оризарска Река, реконструкција на постоечка и изградба на нова мрежа за наводнување од постоечки акумулации кои не се искористени.

Директна врска преку реализација на предложените проекти во Планот за доуредување на јавните градски површини и кејот на реката Брегалница,

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Релевантен плански документ (план, програма, стратегија) 2006–2011 година на Општина Берово

Локален План за заштита на животната средина (ЛЕАП) за Општина Берово(2003 година)

Стратегија за развој на рурален туризам во Општина Чешиново – Облешево(2007 година)

Локален План за заштита на животната средина(ЛЕАП) за Општина Делчево(2005 година)

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина изградба на пречистителна станица за отпадни води, обележување и снимање на теренот за канализирање на кејот на реката Брегалница, реконструкција на системот за комунални отпадни води, управување со отпадот. Во делот за одржлив развој се предложени проекти за одржливо искористување на природните ресурси како и искористување на алтернативни видови на енергија.

реконструкција на системот за атмосферска канализација во урбаните и во руралните области, изградба на пречистителна станица, како и канализирање и чистење на речните корита и потоци во општина Берово.

Анализирање на состојбата со животната средина и дефинирање на проблемите од областа на истата, кои влијаат на квалитетот на живот на населението во општината. Главните проблеми кои треба да се решат со планираните зафати за подобрување на одведувањето и третманот на отпадните води е доизградба на канализациониот систем, атмосферска канализација, изградба на пречистителна станица и континуирано следење на квалитетот на отпадните води. Предложен е план на активности, кои доколку се реализираат навремено, ќе ги намалат ризиците по животната средина и ќе влијаат на подигнување на јавната свест за животната средина.

Директна врска преку целите на планот за решавање на проблемот со отпадни води, односно доизградба на атмосферска канализација, изградба на пречистителна станица, мониторинг на квалитетот на отпадните води, заштита на почвите од загадување, заштита од поплави со излевање на коритото на реката, изградба на депонија за цврст отпад во градот.

Ги дефинира четирите стратешки области и цели важни за развој на руралниот туризам во општина Чешиново-Облешево, како и туристичките ресурси со кои располага општината. Стратешката цел за развој на туристичка понуда во Чешиново-Облешево, ќе се реализира преку зафат(изградба на брана) на Злетовска Река и изградба на трим патека по течението на реката до археолошкиот локалитет, како една од активностите за реализација на истата. Ги разработува туристичките трендови и дава стратешки насоки за развој на туризмот преку реализација на акционен план на цели и проекти. Дефинирање, проценка и поставување на проблемите од областа на животната средина кои имаат влијание врз квалитетот на животот на граѓаните во општината. Предлог планот со активности за намалување на влијанието врз животната средина, ги опфаќа проектите доизградба на акумулација на реката Лошана, изградба на мини акумулации за решавање на проблемот со вода за пиење, решавање на проблемот со длабинска ерозија кој ја оштетува акумулацијата Калиманци, доизградба на канализациониот систем за комунални отпадни води и за атмосферски води во Делчево, изградба на пречистителна станица за отпадни води и мониторинг на отпадни води во р.Брегалница.

-22-

Врска/Компатибилност

Директна врска преку реализација на стратешките цели меѓу кои зафат на Злетовска Река и изградба на трим патека по течението на реката до археолошки локалитет. Директна врска преку реализација на целите и предвидените активности во планот, како решавање на проблемот со вода за пиење преку изградба на мини акумулации, проблемот со длабинска ерозија која ја оштетува акумулацијата Калиманци, регулација на речното корито на реката Бреалница во урбаниот опфат, изградба на пречистителна станица за отпадни води.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Профил и стратешки план за Локален Економски Развој (ЛЕР) за Општина Делчево

Профил на Општина Карбинци

Локален План за заштита на животната средина(ЛЕАП) на Општина Карбинци

Стратегија за Локален економски развој(ЛЕР) на Општина Кочани

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина Ги дефинира стратешките области и цели важни за локалниот развој за општината: бизнис клима, туризам, земјоделство, урбан развој (инфраструктура, транспорт и комуникација), образование, локална самоуправа, граѓански сектор. Во делот на инфраструктура се издвоени: довршување на системите за прифаќање, одведување и пречистување на комунални отпадни води, реконструкција на застарената водоводна мрежа, изградба на пречистителна станица за вода за пиење, доизградба на комунална инфраструктура во стопански урбанизирани подрачја, реконструкција на локална и регионална патна мрежа. Опис на природните ресурси со кои располага општината и преглед на достигнато ниво на економски развој. Ги поставува проблемите од областа на животната средина кои имаат влијание на квалитетот на животот на населението, како што е прочистување на отпадни води кои директно се влеваат во реките, заштита од ерозијата предизвикана од поројните текови кои внесуваат големи количини нанос во акумулациите и реките, регулирање на речното корито. Дадени се и предлог проекти за изградба на помали акумулации по течението на реките во општината. Целите на планскиот документ се одредување, проценка и рангирање на проблемите од областа на животната средина, врз основа на влијанието врз здравјето, еколошките системи и квалитетот на живот, како и стратегии и активности за нивно решавање. Прикажани се проблемите за кои е потребно навремено решавање за да се намали нивното влијание, како прочистување на отпадните води, уредување, чистење и регулација на речното корито, доизградба на водоводна мрежа. Ги дефинира стратешките области и цели важни за локалниот развој: унапредување на бизнис секторот, унапредување на земјоделието и производство на еколошки производи, развој на планински и бањски туризам и обезбедување на соодветна образовна инфраструктура. Идентификува планови со активности за реализација на наведените цели од областа на бизнис секторот и туризмот, изработка на проект за брана на Оризарска Река, студија за одвојување на фекалната од атмосферската канализација и изградба на пречистителна станица за отпадни води, изработка на студија за изградба на земјена брана во сливното подрачје „Арамиска Чешма“ за решавање на проблем со водоснабдување на локалитет Пониква.

-23-

Врска/Компатибилност Директна врска преку реализација на целите на ЛЕР за општина Делчево за довршување на системите за прифаќање, одведување и пречистување на комуналните отпадни води, реконструкција на главниот довод од браната Лошана до градот.

Директна врска преку решавање на проблемите од областа на животната средина, во делот на регулирање на речното корито, прочистување на отпадните води, заштита од ерозија, реализација на предлог проекти за изградба на помали акумулации по течението на реките во општината. Директна врска преку реализирање на целите за надминување на рангираните проблеми од областа на животната средина и тоа прочистување на отпадните води, уредување, чистење и регулација на речното корито. Директна врска преку реализација на акционите планови за изработка на проект за брана на Оризарска Река, студија за одвојување на фекалната од атмосферската канализација и изградба на пречистителна станица за отпадни води, изработка на студија за изградба на земјана брана во сливното подрачје „Арамиска Чешма“ за решавање на проблем со водоснабдување на локалитет Пониква.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Релевантен плански документ (план, програма, стратегија) Мастер план за развој на туризмот во Општина Кочани (2006 год.)

Локален План за заштита на животната средина(ЛЕАП) на Општина Кочани

Локален План за заштита на животната средина(ЛЕАП) на Општина Македонска Каменица

Стратегија за Локален економски развој(ЛЕР) на Општина Македонска Каменица

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина Предлага мерки и активности базирани на постоечките ресурси со кои располага општината и нивно искористување за создавање конкурентни туристички програми. Го проценува потенцијалот за локален туризам и квалитетот на услугите на туристичките места. Креира план на мерки и активности за заштита и унапредување на животната средина за надминување на постоечките проблеми со животната средина. Планот врши оценка на состојбата со животната средина, поставува приоритети, идентификува соодветни стратегии за решавање на проблемите и спроведува активности за подобрување на животнатa средина и здравјето на луѓето. Дел од активностите за надминување на проблемите се реконструкција на водоводната мрежа, изградба на брана на Бела Река, заштита од неконтролирана експлоатација на песок, чакал и камен од речните корита, реконструкција на канализациона мрежа, изградба на регионална пречистителна станица, регулација на речните корита и преземање антиерозивни мерки. Ги анализира состојбите со животната средина и ги идентификува проблемите кои имаат влијание на квалитетот на животот на населението, преку изготвување на план на мерки и активности и конкретни проекти. Основни елементи кои се разгледувани во планскиот документ се формулирање на мерки и активности со кои ќе се намали негативното влијание на загадувањето на животната средина, подобрување на системот за управување со животната средина и подигање на јавната свест за состојбата со животната средина за идно спречување на нејзино уништување. Во однос на мерката подобрување на квалитетот на водите, предвидена е доизградба на водоводната и канализационата мрежа, изградба на пречистителна станица за отпадни води, воведување на континуиран мониторинг на водите(Калиманци, Брегалница, Каменичка Река) и пошумување по должината на водотеците и вештачкото езеро Калиманци. Ги утврдува економските капацитети на локално ниво за да се подобри економската иднина на општината преку креирање услови за нови работни места и воспоставување соработка со општините во Република Македонија и соседните држави, приватниот сектор, граѓанските организации, но и меѓународната соработка.

-24-

Врска/Компатибилност Индиректна врска преку потенцијален локален економски развој на локално ниво и развој на туризмот. Директна врска преку реализација на предвидените мерки и активности, изградба на брана на Бела Река, реконструкција на канализациона мрежа, изградба на регионална пречистителна станица, регулација на речните корита, преземање антиерозивни мерки.

Директна врска преку реализација на предложените мерки за подобрување на состојбата со животната средина, како воведување на континуиран мониторинг на состојбата со водите, изградба на пречистителна станица за отпадни води, активности за пошумување по должината на водотеците и вештачкото езеро Калиманци.

Директна врска преку реализација на акционите планови, управување со водоснабдувањето и третманот на отпадните води, регулација на коритото на Каменичка река.

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Локален План за заштита на животната средина(ЛЕАП) на Општина Пехчево

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина Дефинира и поставува проблеми од областа на животната средина по приоритет за нивно решавање врз основа на релативниот ризик по човековото здравје, еколошките системи и севкупниот квалитет на живот. Најприоритетни седум проблеми се квалитетот, квантитетот на вода за пиење и дотраеноста на системот за водоснабдување, цврстиот отпад, неконтролираниот урбан развој и деградација на природата, сечење и уништување на шумите, низок степен на свест кај граѓаните за животната средина, загадување на водата со отпадни води од индустријата и домаќинствата и загадување на почвата од употреба на хемиски средства. Предлага стратегија за решавање на проблемите од областа на животната средина, дислокација на постоечката и изградба на санитарна депонија, расчистување на дивите депонии кои ги загадуваат водотеците и подземните води, пречистување на отпадните води кои се испуштаат во реките, изградба на канализациона мрежа во селските населби, воведување на континуиран мониторинг на водата во Пехчевска Река, изградба на акумулации за наводнување.

Врска/Компатибилност Директната врска преку решавањето на проблемите од областа на животната средина, расчистување на дивите депонии кои ги загадуваат водотеците и подземните води, пречистување на отпадните води кои се испуштаат во реките, изградба на канализациона мрежа во селските населби, воведување на континуиран мониторинг на водата во Пехчевска Река, изградба на акумулации за наводнување.

Стратешки план за локален економски развој(ЛЕР) на Општина Пробиштип

Обезбедува целосен пресек на постоечките капацитети во општината и дава стручна анализа и проекција за развојните можности. Го планира локалниот економски развој, утврдува приоритети, води локална економска политика, го поддржува развојот на малите и средните претпријатија и претприемништвото на локално ниво. Ги дефинира стратешките цели кои ја одредуваат насоката за решавање на проблемите, меѓу кои развој и унапредување на техничката инфраструктура и управување со отпадните води и водата за пиење, промовирање на хидро потенцијалите на Злетовска Река, изработка на студија за мрежа за наводнување на обработливите површини, изградба на мали брани, изградба на системи за третман на отпадни води.

Директна врска преку реализација на стратешките цели за развој и унапредување на техничката инфраструктура и управување со отпадните води и водата за пиење, промовирање на хидро потенцијалите на Злетовска Река, изградба на мали брани, изградба на системи за третман на отпадни води.

Профил на Општина Пробиштип

Опис и преглед на постоечката состојба со природните ресурси, културното наследство и туризмот со кои располага општината. Преглед на постоечките проблеми од областа на животната средина, особено реализација на главен проект и изведба на регулација на реката Киселица, за која во Генералниот урбанистички план е предвидена регулација, но за која има само идејни решенија; реализација на хидроситемот Злетовица кој има повеќенаменско значење за водоснабдувањето на повеќе општини, како и реконструкција на канализационата мрежа.

Директна врска преку решавање на проблемите од животната средина, особено реализација на главен проект и изведба на регулација на реката Киселица, реализација на хидросистемот Злетовица кој има повеќенаменско значење за водоснабдувањето на повеќе општини, реконструкција на канализационата мрежа.

Локален План за заштита на

Дефинира план на активности во областа на животната средина на локално

Директна врска преку решавање на

-25-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Релевантен плански документ (план, програма, стратегија) животната средина(ЛЕАП) за Општина Штип(2004 година)

Стратешки план за локален економски развој(ЛЕР) на Општините Штип и Карбинци

Локален План за заштита на животната средина(ЛЕАП) за Општина Виница(2006 година)

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина ниво и овозможува имплементација на НЕАП–от како план од пониско односно локално ниво. Ги идентификува проблемите од аспект на заштита на животната средина и активностите за разрешување и дефинирање на економските критериуми за селектирање на приоритетите. Ги анализира состојбите со природните ресурси и медиумите во животната средина. Мерките и активностите дадени во Акциониот план(доколку се реализираат по предвидената динамика) ќе обезбедат надминување на сегашните проблеми и превентивно спречување на нови извори на загадување на медиумите на животна средина. За решавање на проблемот со водоснабдување во планот се предвидува реконструкција на системот за водоснабдување на градот, потребно е континуирано да се следи квалитетот на отпадните води и изградба на пречистителна станица. Од особена важност е решавање на проблемот со загадувањето на водите на реките Отиња, Брегалница и Крива Лакавица, уредување на водниот режим на реката Отиња, регулација на коритото на реката Брегалница, ректа Отиња и реката Крива Лакавица, заштита од поплави и ерозија. Ги утврдува приоритетите и ги насочува ресурсите кон обезбедување на нивно максимално искористување и ставање во функција на локалниот економски развој. Ги дефинира стратешките цели и политиката за идниот економски развој, преку дефинирање на развој на рамка со конкретни развојни цели и мерки, односно програми и проекти за нивна реализација на подолг период. Ја анализира постоечката економска состојба на регионот како и ресурсите со кои тој располага и се залага за нивно одржливо користење. Го дефинира изборот на стратегии и политики за градење на економскиот капацитет на локалната средина за подобрување на економската иднина и квалитетот на животот на населението.

Дефинирање, проценка и поставување на проблемите од областа на животната средина кои имаат влијание врз квалитетот на живеење на населението во општината, развивање на план со активности за намалување на ризиците по животната средина, зголемување на јавната свест за состојбата со животната средина и можноста од учество на јавноста во донесување на одлуки. Мерките и активностите дадени во Акциониот план(доколку се реализираат по

-26-

Врска/Компатибилност еколошките проблеми како изградба на пречистителна станица за отпадни води, третман на отпадните фекални води, континуирано следење и контрола на квалитетот на отпадните води, уредување на водниот режим на реката Отиња со изградба на брана и акумулација за да се спречи нејзино излевање, регулација на коритото на реката Брегалница, реката Отиња и реката Крива Лакавица кои се притоки на реката Брегалница, заштита од неконтролирана експлоатација на песок, чакал и камен од речните корита за заштита од поплави и ерозија.

Директна врска преку реализација на долгорочна стратегија за одржување на животната средина и нејзините компоненти. Имплементација на програмите и мерките на ЛЕАП-от кои имаат важна директна и индиректна врска со ЛЕР. Одржливото користење на природните ресурси и заштитата на животната средина како една од стратешките цели, опфаќа прочистување на отпадни води, снабдување со чиста вода за пиење, управување со цврст отпад и заштита на почвите од загадување. Директна врска преку реализирање на главните приоритети од областа на животната средина како регулирање на речните корита, пречистување на отпадните води пред испуштање во водотеците, изградба на атмосферска

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Стратегија за развој на рурален туризам во Општина Зрновци (2007 година)

Втор Национален Извештај за Република Македонија кон Рамковната Конвенција на ОН за климатските промени, 2006, МЖСПП

Главни цели на релевантниот плански документ/цели на заштита на животна средина предвидената динамика) ќе обезбедат надминување на сегашните проблеми и превентивно спречување на нови извори на загадување на медиумите на животна средина.

Врска/Компатибилност канализација и изградба на акумулација за водоснабдување и наводнување.

Ги потенцира ресурсите и вредностите на општината и предлага конкретни проекти за реализација на стратешките насоки. Направен е преглед на туристичките ресурси и дава стратешки насоки за развој на туризмот преку реализација на акционен план на цели и проекти.

Директна врска преку реализација на системот на цели меѓу кои регулирање на река Зрновка во централното јадро на с.Зрновци.

Ги дефинира ранливите сектори во поглед на влијанието на климатските промени врз идниот статус на секторите и проблемите кои ќе се појават на национално ниво. Секторот водени ресурси е еден од ранливите сектори кој ќе биде изложен на промени како резултат на покачување на температурата и намалување на количеството на дожд на единица површина.

Директна синергетска врска на целите на стратешкиот плански докумнет со целите а Студијата бидејќи предложените проектни решенија на изградба на мини акумулации, поставување на гумени прегради, мини хидроцентрали се дел од мерките за адаптација на снабдувањето со вода за различни намени на сегашните но и идни генерации кога ефектите негативни од климатските промени ќе се чувствуваат во поголема мерка ако не се воведат мерки за адаптација преку проценка на ранливоста.

Активностите: наводнување, водоснабдување, хидроенергија се анализирани во однос на актуелниот статус и идните потреби на национално ниво согласно планските документи на ниво на држава. Направени се проценки на ранливоста на водните ресурси за различни водни сливови, анализирано е влијанието на климатските промени врз економските, социјалните и здравствените аспекти на национално ниво и предложени се мерки за адаптација. Предложените мерки за адаптација се поделени на :мерки за адаптација на снабдувањето со вода и мерки за адаптација на потребите за вода. Во мерките за адаптација на снабдувањето се наведени мерки кои се однесуваат на поефикасно и посовремено управување на постоечките водни системи и изградба на нови во облик на мини акумулации, регулирање на речните корита, изградба на мини хидроцентрали.

-27-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

6. КАРАКТЕРИСТИКИ НА ПРОСТОРОТ И СЕГАШНА СОСТОЈБА СО ЖИВОТНАТА СРЕДИНА Со цел да се идентификуваат целите на заштита на животната средина во пределот опфатен со Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани), беше потребно разгледување на карактеристиките на пределот кој е дефиниран со течението на реката Брегалница и нејзините леви и десни притоки, географската положба на целиот регион, климатските и хидролошките карактеристики во регионот, демографските и економски показатели за населението кое живее и создава во регионот, природните и културните добра и археолошките локалитети со кои располага опфатеното подрачје. Со посебен интерес се анализираа состојбите на различните елементи на животната средина(квалитетот и квантитетот на површински води на реката Брегалница и нејзините притоки, подземните води, квалитетот на воздухот во регионот, управувањето со отпадот и појавата на диви депонии кои директно влијаат на квалитетот на подземните води, квалитетот на почвата, разновидноста на биодиверзитетот и други елементи) и врз основа на сознанијата се поентираа најзначајните чувствителни елементи кои би биле значително засегнати од реализацијата на предложените решенија за регулација на реката Брегалница во предметната Студија. Овие чувствителни елементи на животната средина би биле најизложени на загадување, уништување или можно истребување при спроведување на планскиот документ на регулација на реката Брегалница и истите се релевантни на Стратегиската оценка на животната средина. 6.1 6.1.1

КАРАКТЕРИСТИКИ НА ПРОСТОРОТ Географска положба

Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница го анализира подрачјето опфатено со течението на реката Брегалница и теченијата на нејзините притоки, кои географски опфаќаат релативно голема површина(14%) од територијата на Република Македонија, што изразено во површина изнесува 3537km2(Слика 2). Географската поставеност на сливот на реката Брегалница се совпаѓа со границите на источен средишен дел на Република Македонија, кој претставува местоположба на Источниот плански регион.

Слика 2 Географска положба на сливното подрачје на река Брегалница

-28-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Источниот плански регион е поделен на 11 општини(Берово, Виница, Делчево, Зрновци, Карбинци,Кочани, Македонска Каменица, Пехчево, Пробиштип, Чешиново Облешево и Штип), од кои три се рурални општини. Регионот на север се граничи со Североисточниот плански регион, на запад со Вардарскиот плански регион, а на југ со Југоисточниот плански регион(Слика 3). Овој регион од источната страна се граничи со Република Бугарија, а комуникацијата со соседната држава се остварува преку двата гранични премини, Клепало во општина Берово и Делчево во општина Делчево.

Слика 3 Местоположба на Источниот плански регион

6.1.2

Релјеф

Источниот плански регион со својата местоположба се карактеризира со мошне динамична релјефна структура, во која се застапени рамнински делови, како дел од Овче Поле, Ежово Поле, котлините по реката Брегалница, котлината Пијанец, Малешевската Котлина, Виничко-Кочанска Колтлина, Беровско–Пехчевско Поле, потоа падински делови кои се состојат од поројни наноси, конуси, покриени со делувијални почви брановидно-ридести кои зафаќаат големи површини и кои се доминанти во земјоделското производство, како и планински делови односно планините Осогово, Плачковица, Серта, Конечка, Малешевските Планини, Огражден, Влаина Планина, Обозна и Голак .

Слика 4 Релјеф на регионот

Сливот на реката Брегалница припаѓа на стар родопски планински масив. Во создавањето на денешниот облик и релјеф учествувале тектонски поместувања, најстари орогени и херценски движења, пред и по плиоценските кога се извршени спуштања долж -29-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина раседите. Регресивната ерозија која почнува во неогенот, оди од Егејското Море преку долината на реката Вардар до највисоките делови на сливот. Сливот е испресечен до многубројни долини и суводолици кои на горниот дел се пократки и со поголем пад, а на долниот дел подолги и со помал пад. Во поглед на релјефот и постанокот на сливот на долината на реката Брегалница, таа е сложена. Главно е составена од четири котлини: Малешка, Пијанечка, Кочанска и Криволакавичка. Помеѓу котлините, реката Брегалница ги испресекла клисурите: Малешко-Пијанечка, Пијанечко-Кочанска, Кочанска-Лакавичка и Лакавичко-Вардарска. Секоја од споменатите котлини претставува еден дел со различни релјефни и орографски прилики. Малешка Котлина Ова пространа и висока котлина која го зaфаќа горниот дел од сливот на реката Брегалница се протега главно во правецот исток-запад. На исток е ограничена со гребенот Кадијица, на запад со гребенот Каменица, а на југ и југоисток се дига разводието кон Струмица со највисокиот врв Петлец. Малешката Котлина е отворена кон северозапад во правец во кој се пробива реката Брегалница. Оваа котлина е исполнета со езерски наслаги со плиоценска старост, па поради тоа во нејзиниот релјеф има соодветни карактеристични облици како што се остатоци од стари тераси. Останатите повисоки терени во кои оваа котлина настанала се состојат од кристалести шкрилци и гранит. Малешка-Пијанечка Клисура Лежи помеѓу Малешката и Пијанечката Котлина. Ова клисура ја засекла реката Брегалница во еруптивни карпи. Засекувањето на клисурата било постапно, во зависност од јачината на слојот и регресивната ерозија. Овде сретнуваме исто така и сочувани тераси на нивоа од 30 до 60м. Пијанечка Котлина Се протега главно од југ кон север, а потоа се врти кон запад. Оваа котлина не е вистинска речна долина, туку е котлина исполнета со олигоцени наслаги и езерски седименти. Котлината на исток и запад е оградена со високи гребени кои се стрмни и се состојат главно од шкрилци. На ободот на оваа котлина, како и кај претходната се сочувани терасите и повисоки езерски и пониски речни. Пијанечка-Кочанска Клисура Ги спојува Пијанечката Котлина на исток со Кочанската на запад. Оваа клисура е засечена во палеогени пешчари, еруптивни карпи и во шкрилци. Самата клисура е засечена најпрво во една висорамнина, чија висина изнесува околу 750м. Релјефот на клисурата и масивот е планински со високи стрмни страни. Кочанска Котлина Се протега главно од исток кон запад. На југ е ограничена со гребенот на Плачковица, а на север со Осоговските Планини. Според појавите на северната ободна ивица на оваа котлина(еруптивна коса, термални извори и други), се заклучува дека оваа страна на котлината е спуштена долж раседот. На јужната ободна ивица котлината нема никакви знаци, но стрмната ободна ивица укажува на тектонско спуштање. Западно од Кочани се констатирани слоеви на среден олигоцен според кој може да се заклучи дека Кочанската Котлина е спуштена на почетокот на олигоценот. Во Кочанската Котлина има и помлади наслаги, а езерските слоеви се покриени со дилувијални и алувијални наноси. Кочанско-Лакавичка клисура Ова клисура реката Брегалница ја засекла со напуштање на Кочанската Котлина. Клисура се протега до долината на Крива Лакавица. Во почетокот е пространа. Во околината на селото Крупиште, десно и на Кривача, лево од Брегалница, се сочувани езерски наслаги. Кон југозапад лево, на југоисточната страна се протегаат косите на Маџуроца, Чаир-Баир и Каракуш високи околу 95м, кои се растурени по долината. Се состојат од палеогени наслаги. Десно и северозападно од реката Брегалница релјефот е -30-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина разновиден. Со тераси со висина од околу 60м се издигнуваат еруптивни главици. Низводно од Чардаклија развиени се тераси од 25 и 40м кои се засечени во палеогоени карпи. Десно од Брегалница и северозападно од Ежево Поле и Овчеполската Котлина, распространети се езерски наслаги со плиоценска старост. Ежевото Поле кое денес преставува разводие помеѓу Овче Поле и Брегалница, во олигоценот било долина во која езерото Овче Поле истекувало преку Брегалница. Лакавичко-Вардарска Котлина Од Криволакавичка долината се до вливот, реката Брегалница засекла корито во палеогени наслаги. Таа тече помеѓу ‘ртови чии темиња претставуваат тераси, па поради тоа текот на овој потез е многу вијугав. Релјефот на овој дел на сливот е ниско-планински со висорамнини, испресечен со многу долини и суводолици кај кои доста е развиена ерозијата. 6.1.3

Геологија

Геолошките карактеристики и геолошката историја на теренот ги условуваат топографските карактеристики на сливот, ерозијата на сливот, водата во подземјето и друго. Сливот на Брегалница спаѓа во опсег на Родопскиот Масив кој се одликува со внатрешни дебели палеозојски кристалести маси. Во зависност од гранитните интрузии кои се случувале на источниот дел, се менува составот и карактеристиките на основните маси, така што подалеку од гранитните интрузии се сретнуваат филите, сеирцитски шкрилци, кои понатаму преминуваат во микашисти. Општо, на овие терени се застапени сите видови на карпи. 6.1.4

Клима

Климата во Источниот плански регион е аридна, односно во поголемиот дел на подрачјето е аридно-сушна. Каректеристика на овој вид на клима се долгите и сушни лета со честа појава на високи температури кои се движат и до +41°С, и благи и влажни зими со ретка појава на екстремно ниски температури кои се спуштаат и до -22°С. Ова е последица на судирот на влијанието на медитеранската и континенталната клима. Во делот на малешевијата преовладува континентална клима. Просечните годишни количини на врнежи се движат од 506мм во областа на Кочанско Поле, па се до 672мм во Малешевијата. Врнежите се нерамномерно распределени, како по време, така и по количини. Максимумот на врнежи е во месеците април и мај, а минимумот е во летните месеци јули и август.

-31-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Сливот на реката Брегалница добива прилично малку количини на врнежи. Врнежи од над 700мм има само во изворишниот дел и во планинските делови на Осогово и Плачковица. До 500мм врнежи добива долниот дел од сливот на подрачјето на Овче Поле. Централниот дел на сливот се до Истибања добива само 550мм врнежи. И горниот дел на сливот на реката Брегалница речиси до Берово и Пехчево има мали врнежи кои се движат околу 600мм. Најголемиот дел на сливот може да се каже дека лежи во зона која добива од 450 до 600мм врнежи. Просечната средна годишна температура во рамничарскиот дел е 12.9°С , додека во Малешевијата е 8.7°С. Снегот се јавува од декември до март. Маглата ретко се појавува во овој регион, освен во делот на Малешевијата, каде просечно годишно има од 3 до 5 магливи денови. Климатските услови во овој регион се поволни за развој на земјоделството, a особено за производството на ориз. Источниот регион се карактеризира со зачестеност на ветрови. Просечната годишна брзина изнесува 5,7м/сек, а максималната брзина достигнува до 27,0м/сек. Се јавуваат доста изедначено преку целата година, но со поголема зачестеност се во јули и август. Југоисточниот ветер е втор по зачестеност во ова подрачје со просечна годишна брзина 6,2м/сек и максимална брзина до 27,0м/сек. Се јавува преку целата година, но со максимална зачестеност е во март и април. Ветровите од другите правци се јавуваат со значително помала зачестеност. Зачестените ветрови, високите температури и намалената влажност на воздухот, особено во топлиот дел од годината, условуваат високи вредности на потенцијалното и на вистинското испарување од слободната водна и почвена површина. Испарувањето во овој регион е со најголеми вредности во целата земја. 6.1.5

Население

Источниот плански регион има речиси четири пати помал пораст на населението во споредба со порастот на населението во земјата(Табела 3). Вкупниот број на жители во регионот изнесува 181 858. Постојат драстични разлики во порастот на населението и неговата просторна разместеност помеѓу самите региони и тие се значително неповолни. Природното движење на населението во регионот се одликува со потпросечен наталитет, натпросечен морталитет и стапка на природен прираст со негативен предзнак. Табела 3 Демографски индикатори за Источниот плански регион во однос на Република Македонија Подрачје Република Македонија Источен плански регион

Површина (км2)

Број на жители (2006)

Густина на населеност жит/км2

Број на општини

Општини со седиште во село

Број на населени места

Учество (во %) на градското во вкупното население 2002

25 713

2 040 028

1767

56.7

3537

180 938

217

66.3

Една од виталните карактеристики на Источниот планински регион е густината на населеност која изнесува 51.2 жител/км2. Меѓутоа, поради перманентниот процес на депопулација, голем е бројот на раселени села, села со големина до 100 жители и на села со изразено висок индекс на стареење. Оваа состојба доведува до концентрирање на околу 66% од населението во градските средини. Кај миграциските движења, доминантна е застапеноста на внатрешните миграции, поточно меѓуопштинската, а помала е застапеноста на локалните миграции кои се најчести во општините Берово, Виница, Делчево, Македонска Каменица и Пробиштип. -32-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Што се однесува пак, до надворешните миграции, позачестено е отселувањето отколку доселувањето, а оваа миграција има тенденција да се интензивира со емиграција на младите високообразовани кадри. Источниот планински регион е зафатен со интензивен процес на демографско стареење. Ваквите промени доведуваат до намалување на уделот на децата, а пораст на работоспособното население и постарите од 65 години. Тоа укажува на зголемување на оптовареноста на постарото работоспособно население, што води до бројни неповолни последици врз економскиот и социјалниот развој. 6.1.6

Стопанство

Доминантна земјоделска гранка во Источниот плански регион е полјоделството, а најважна житна култура е оризот. Освен оризот, добра застапеност бележи и јачменот, пченицата и пченката. Исто така, развиени гранки се и раноградинарството, овоштарството и лозарството. Доминантна индустриска култура е тутунот, а воедно овој регион е и најголем производител на компир во државата. Во оваа област постои потенцијал за создавање на извозни брендови од компирот и оризот, па затоа производството на овие два производа има потреба од унапредување. Освен оризот и компирот, голем потенцијал за развој и извоз постои кај сточарското производство, посебно овчарството и козарството. Потенцијалот е голем за развој на млечната и месната индустрија бидејќи дури 40% од свињарството во Република Македонија се реализира во овој регион. Што се однесува пак до градинарството, тоа во Источниот планински регион не е многу развиено. Од индустријата, најзначајни сектори се текстилната индустрија, дрвната индустрија, чевларската индустрија и трговијата. Како и во другите региони и во Источниот регион најзначајни носители на стопанскиот развој се малите и средните претпријатија. Бројот на малите претпријатија во периодот 2003-2006 година пораснал за 38%, а поголемиот дел од малите фирми се концентрирани во услужниот сектор(68%). По услужниот сектор во поглед на концентрираноста на малите фирми следи индустријата со 24%. Бруто годишниот производ во 2006 година во Источниот плански регион учествува со 6,4% во бруто домашниот производ на Република Македонија. Овој податок укажува дека стопанскиот развој на Источниот плански регион е на многу ниско ниво. Источниот регион како резултат на извозот од металната и текстилната индустрија е трет според извозот и увозот. Значењето на малите претпријатија во производството и отворањето на нови работни места, е доста големо. Со интензивниот раст во последните неколку години, малите претпријатија полека го преземаат приматот на најголем производител во нефинансискиот сектор во Источниот плански регион. Во 2006 година, тие апсолутно доминираат во регионот со учество во производството од 72%. Во Источниот регион, еден од најголемите стопански капацитети е рудникот за олово и цинк „Саса“ во Македонска Каменица, потоа рудниците „Опалит” и „Неметали” (наоѓалишта на вулканизиран туф во Чешиново–Облешево, кој се користи во цементната индустрија), рудникот “Брик” од Берово. Главни индустриски капацитети во Источниот регион се текстилните фабрики („Трико“, „Винка“ и „Виничанка“ од Виница, „Јани-текс“, „Ро-Ма“, „Јо ти“, „Лортекс“ и „Делта Текс Ко“ од Чешиново-Облешево, „Беровчанка“ , „Малештекс“од Берово, „Таматекс“, „Текстил-М“ „Новатекс“ од Македонска Каменица и др.), кожарската индустрија(„МАТИЗ“ дооел и „ММБрицо“ од Делчево, „Баргала“ од Штип), дрвно преработувачките капацитети(„Мебел – Ви“ и „Мебел Трејд“ од Виница), градежништво (”Гранит” od Делчево, СД “Транс” дооел во Делчево, „Тондах“ од Виница), прехрамбена -33-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина индустрија(„Винчини“ од Виница, “Елан” од Берово и др.), фабрики за ориз и мелници, тутунска индустрија, млекарници, фабрика за јајца и одгледување ноеви во Зрновци, како и фабриките “Селена”, “Метална”, “Агроалумина”, “Макпромет” од Штип. Планирана е изградба на нови стопански капацитети од мало и средно стопанство, со создавање на услови за траен и одржлив стопански развој. Најпознати туристички места во регионот се: рекреативните центри околу Беровското езеро, одморалиштата „Голак“ и „Пониква“, бројните археолошки наоѓалишта (во општините Чешиново–Облешево, Делчево, Штип, Карбинци, Виница и Зрновци), пештерите(„Бабина дупка“–Зрновци; „Звегор“, „Очипала“, „Киселица“ во Делчево), изворите на термална вода(с.Бања во Чешиново–Облешево; Кочани; бања „Кежовица“ и извор „Л‘џи“ во Штип; „Истибања“-Виница), бројните манастири и цркви, фармите на ноеви и фазани(во општините Чешиново–Облешево), и истите придонесуваат за развој на стопанството. Источниот плански регион располага со природни потенцијали кои овозможуваат развој на различните видови на туризам, како што се селскиот туризам, планинскиот туризам, бањски туризам, како и еко-туризмот Општините Делчево, Кочани, Македонска Каменица, Пробиштип, Штип, Виница имаат подготвено Стратегија за економски развој која, како стратешки документ ги дава правците на стопанскиот развој на општината. Неколку општини во регионот, имаат изработено посебни стратегии за развој на туризмот и еко-туризмот, поради природните потенцијали со кои располагаат( Општина Чешиново, Општина Кочани, Општина Штип, и Општина Зрновци). 6.1.7

Културно наследство

Источниот плански регион располага со значајно природно и културно-историско наследство, кое треба да се стави во функција на креирање препознатливост на планскиот регион и развивање на туризмот. Посебно се издвојуваат археолошкиот локалитет Виничко Кале(каде се пронајдени автентични теракотни икони од ранохристијанскиот период), археолошкиот локалитет Баргала( доцноантички град, од 4 до 6 век изграден од Римјаните, седиште на првата епископија во Брегалничкиот регион). Како природна реткост најпознат е локалитетот Кукуље(Нов Истевник, Делчево). Богатото природно наследство и можноста за негово искористување гледа во постоењето на природните резервати(Готен, Линак, Малеш, Зрновска река, Река Уломија), спомениците на природа(Звегор, Пештера Коњска Дупка, Мородвис, Мачево, Црна Топола, Лесновскиот Кратер, Илин Камен, Ѓурѓов Даб). Источниот регион изобилува со бројни пештери(“Ајдучката“, “Големата пештера“, “Куп“ и “Туртел“ на Плачковица, с.Киселица), водопади на Малешевските Планини над Пехчево(на Равна Река, една од притоките на Брегалница, двата водопади на Љутачка Река, која се вика и Ж'тачка Река, исто така притока на Брегалница), бројни -34-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина археолошки наоѓалишта(Енеолитското наоѓалиште-локалитети во Делчево: „Градиште“ во с. Град, „Прекинато Градиште” , „Мало(Долно) Градиште” , Месноста „Калата”, месноста „Баучар, Градиште” во Злетово, локалитетите Пилаво кај село Бурилчево, Свети Атанасиј кај кочанското село Спанчево и Локубија во градот Кочани. Во селото Горни Козјак кај Штип, северно од Козјачка Река, се наоѓа раносредновековен град-тврдина, окружена со високи ѕидови и кули со монументални влезови и порти. Со археолошките истражувања во Крупиште, населба од доцноантичкиот и раниот христијански период со досега откриени три црквени градби. Населбата кај крупиште е расположена близу до Злетовска Река. Се смета дека тука се наоѓал стариот град Астибо. На четири километри од Македонска Каменица, на утоката на реката Каменица во Брегалница, се наоѓа ридот Калата со остатоци од доцноантички град. 6.2

ОПИС НА СЕГАШНАТА СОСТОЈБА СО ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

Состојбата со квалитетот на животната средина во Источниот плански регион по течението на реката Брегалница и нејзините притоки, каде се планирани проектните решенија, сличен е како и во другите региони во Република Македонија. Проблемите во животната средина во овој регион се идентификувани и групирани според медиумите и областите на животната средина во кои што се присутни, односно проблеми во управување со отпадот, како последица на отсуството на интегриран систем за управување со отпадот; проблеми во управување со водите кои вклучуваат загаденост на водните ресурси и отсуство на третман на отпадните води; загаденост на воздухот со различен интензитет во различни делови од регионот и контаминираност на почвата. Недостатокот на развиен мониторинг систем на животната средина е посебен проблем кој се однесува на сите медиуми. Повременото загрозеност на квалитетот на воздухот и перманентно неповолен квалитет на реципиентите на отпадните води се јавува во градовите и непосредната околина на Штип и Кочани. Евидентирано е и перманентно отстапување од квалитетот на дел од водотеците на сливните подрачја на реката Брегалница(IV категорија), што укажува на голема загаденост на реката. 6.2.1

Воздух

Со цел да се воспостави интегриран и ефикасен систем на мерки за управување со квалитетот на воздухот на национално и локално ниво, Министерството за животна средина и просторно планирање во 2005 година подготви Катастар и карта на загадувачи и загадувачки материи во воздухот за Република Македонија. Во Катастерот се дадени вредностите на загадувачки супстанции на годишно ниво од деловни субјекти, домашни ложишта и бензински пумпи како главни извори на загадување на воздухот кои директно влијаат на квалитетот на воздухот на едно подрачје. Подрачјето на сливот на реката Брегалница е опфатено во Источниот статистички регион и годишните податоци за 2005 година за емисии на загадувачки супстанции од различни извори се сумирани од страна на Консултантитеот во:

-35-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Регион

Загадувачкa супстанциja[t/god] Извор на емисии Загадување од индустриски субјекти

Источен

% во однос на вкупните емисии во Република Македонија Домашни ложишта на огревно дрво % во однос на вкупните емисии во Република Македонија

SO2 959

CO 482

NOx 242

TSP 71

10%

0,3%

4210

13521

138

391

13%

0,1%

13%

Лесно испарливи органски соединенија NMVOC[t/god] бензин дизел ЕЛ масло 30,8 33,7 20,1

Бензиски пумпи % во однос на вкупните емисии во Република Македонија

. Од сумарните податоци се гледа дека најголемите емисии на загадувачки материи изразени преку годишни количества на сулфурен диоксид и јаглероден моноксид потекнуваат од индустријата и од домашните ложишта на огревно дрво. Карактеристично за овој регион е високиот удел(во некои општини и до 90%, на пример Виница) на користење на дрво за греење и готвење. За разлика од овие две загадувачки материи, количествата на азотни оксиди и суспендирани честички кои потекнуваат од индустријата се многу мали, додека повторно огревното дрво создава значително количество на емисии на тврди суспендирани честички. Лесно испарливите супстанции како резултат на испарувањата од бензиските пумпи се на ниско ниво. Табела 4 Годишни емисии на загадувачки супстанции во воздухот во Источниот регион

Регион

Загадувачкa супстанциja[t/god] Извор на емисии

Источен

Загадување од индустриски субјекти % во однос на вкупните емисии во Република Македонија Домашни ложишта на огревно дрво % во однос на вкупните емисии во Република Македонија

SO2 959

CO 482

NOx 242

TSP 71

10%

0,3%

4210

13521

138

391

13%

0,1%

13%

Лесно испарливи органски соединенија NMVOC[t/god] бензин дизел ЕЛ масло 30,8 33,7 20,1

Бензиски пумпи % во однос на вкупните емисии во Република Македонија

Во Источниот регион, во градот Кочани, има фиксна мониторинг станица поставена во рамките на Државната мониторинг мрежа и истата служи за континуирано следење на состојбата со квалитетот на воздухот. Станицата следи еколошки и -36-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина метеоролошки параметри: јаглерод моноксид CO(mg/m3), сулфур диоксид СО2(µg/m3), озон О3(µg/m3), суспендирани честички со големина на честичките од 10 микрони PM10(µg/m3), брзина и насока на ветер, температура, притисок, влажност на воздухот, глобална радијација и други параметри. Во следната табела се дадени просечните годишни концентрации на гасови во воздухот кои редовно се мерат од страна на Државниот мониторинг систем, на мониторинг станицата во Кочани. Табела 5 Гранични вредности за човековото здравје и пречекорување на годишно ниво на мерно место Кочани за 2009 година

ЅО2 µg/m3 500

NO2 µg/m3 400

РМ10 µg/m3

CO mg/m3

О3 µg/m3 240

440

260

Гранична 24h вредност за заштита на човековото здравје за 2009

125

280

Колку пати е надмината 24h гранична вредност за 2009 год.

Гранична вредност Праг на алармирање Гранична 1h вредност за заштита на човековото здравје за 2009 Колку пати е надмината 1h гранична вредност во 2009 година

Целна вредност за човековото здравје

14/осумчасовна

0/осумчасовна 120

Колку пати е надмината целната вредност за 2009 год.

Податоците покажуваат пречекорување на граничните вредности за заштита на човековото здравје во Кочани во 2009 година во поглед на концентрации на суспендирани честички со големина од 10 микрони(86 пати во текот на цела 2009 година) и сите вредности се пречекорени во зимските месеци(употребата на огревно дрво), но добро е што нема пречекорување на граничните вредности во поглед на другите супстанции. 6.2.2 Вода Површински води

Водотеците во Источниот регион припаѓаат на брегалничкото сливно подрачје. Од водените ресурси со најголемо значење е реката Брегалница, која претставува најголемиот воден потенцијал во Источниот регион, со добро развиена хидрографска мрежа на која постојат две високи брани на акумулациите ″Калиманци″ и ″Кочанско Езеро″. На реката Брегалница можат да се издвојат шеснаесет поголеми притоки, од кои десет се десни притоки(Пехчевска, Желевица, Габровска, Очиполска, Рибница, Каменица, Оризарска, Кочанска, Злетовска и Свети Николска) и шест леви притоки(Ратевска, Осојница, Градешак, Зрновска, Козјак и Крива Лакавица), како и некои помали водотеци кои повремено пресушуваат. Квалитетот на површинските води во Република Македонија се следи од страна на Управата за хидрометеоролошки работи преку RIMSYS(River Monitoring System) програмата преку анализа на хидролошки параметри, физички и органолептички индикатори, минерализација, кислородни индикатори, показатели на еутрофикација и штетни материи. Во рамките на оваа Програма реката Брегалница се следи во поглед на хидролошките параметри и други параметри кои го дефинираат квалитетот на водата и нејзината класификација според Уредбата за категоризација на водотеците, езерата, -37-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина акумулациите и подземните води(Службен весник на РМ бр. 18/99 и 71/99). Параметрите во однос на квалитетот се следат во станиците: Крупиште(Долен Балван) и Убого кои се означени на Слика 5 на која се дадени сите мерни станици опфатени во програмата.

Слика 5 Мрежа на мерни места за мониторинг на квалитетот на површински води

Податоците од 2007 година кои се обработени од страна на Македонскиот Информативен Центар при Министерството за животна средина и просторно планирање, покажуваат отстапување на квалитетот на водата на реката Брегалница и нејзините притоки во поглед на квалитетот пропишан со Уредбата(II класа на малку загадена, мезотрофична вода која може да се користи за капење, рекреација и по третман и за пиење и III класа на умерено еутрофична вода која може да се користи за наводнување). Резултатите покажуваат дека квалитетот за мерното место Долен Балван е со вредност на параметри за III класа, а квалитетот на мерното место Убого е со вредност на параметри кои одговараат на III – IV класа. Органолептичките показатели и на двете мерни места се докажани со вредности за I - IV класа, а водата почесто е заматена до матна. Од показателите на киселост, рН е со вредности за I класа и на двете мерни места. Алкалитетот е со вредност проценета за I - II класа на мерното место Долен Балван, додека на низводното мерно место, Убого, со вредности за I класа. Од показателите на кислороден режим, растворениот кислород почесто е со вредности за I класа. Заситеноста со кислород е со вредности од 83,8-132,3% О2, на мерното место Долен Балван и е проценета со вредност за IV - II класа, додека на мерното место Убого, низводно, се движи од 83,1-121,1% О2 . Биолошката потрошувачка на кислород варира од 1,25 до 11,5 mg/l О2 на мерното место Долен Балван од 2,0 до 22,0 mg/l О2 на мерното место Убого. Значи овој параметар возводно е со вредности проценети за III – IV класа, а низводно на мерното место Убого доаѓа до влошување и е со вредности за IV – V класа. Вкупните растворени материи се почесто со вредности докажани за I класа, додека вкупните суспендирани материи со вредности за IV - V на мерното место Долен Балван. Низводно, по течението на река Брегалница, на мерното место Убого, вкупните растворени материи се почесто докажани за II класа, а вкупните суспендирани материи за III - IV класа. Показателите на еутрофикација и на двете мерни места се со вредности за II класа. Хемиските показатели на фекалното загадување се со вредности проценети за I–II класа, освен нитритниот јон, кој и на двете мерни места е почесто со вредности за III-IV класа. Испитуваните хемиско-токсични материи се со вредности за I-II класа. На мерното

-38-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина место Долен Балван манганот е почесто со вредности за III-IV класа, додека кадмиумот повремено се јавува со вредности за III-IV класа. Од податоците може да се заклучи дека сегашната состојба на квалитетот на површинските води не ги задоволува законските барања во поглед на голем број на параметри. Главни загадувачи се : а)отпадната вода од домаќинствата; б)отпадните води од земјоделските комбинати и фирми, индустријата за преработка на храна, пијалоци, кланиците, сточарските фарми. Се очекува состојбата да се подобри со воведување на еколошки дозволи(ИСКЗинтегрирано спречување и контрола на загадувањето) за производствените капацитети кои мора да применат превентивни мерки за спречување на емисии во водата, воздухот и почвата. Дифузни извори на загдување на водите во најголема мерка се азотните ѓубрива употребени во земјоделието и, за жал, истите не можат да бидат прецизно лоцирани поради големите површини за загадувањето и тие дифузно се расределуваат во просторот и времето. Не е анализирана состојбата со дифузното загадување од азотот кој потекнува од земјоделството. Согласно анализите направени во рамките на подготовката на Втората Национална Комуникација за климатски промени, Втор Извештај, голема закана за нарушување на квалитетот на површинските води се климатските промени. Тие влијаат врз квалитетот на водите на следниот начин: а)намалените хидролошки ресурси ја намалуваат моќта на разблажување на водата во реките, што значи директно влошување на квалитетот и зголемени инвестиции за пречистителни станици; б)повисоките температури го намалуваат количеството на растворен кислород во водните тела; в)поради повисоките температури и поголемите испарувања на водата за наводнување се зголемува загадувањето кое се испушта во реките. Не се следи квалитетот на подземните води на подрачје на регионот, а нарушување на квалитетот на подземните води се очекува како резултат на употребените агротехнички мерки без внимавање на концентрацијата на ѓубривата и другите средства за подобрување на земјоделството, одлагање на отпадот на неорганизиран начин без употреба на хигиенско-технички стандарди, како и од неуредени депонии и испуштање на водите од малите и средни претпријатија, но и од неприфатената отпадна комунална вода во канализационен систем. Отпадни води

Генерално, состојбата со системите за одведување на отпадните води е релативно лоша, бидејќи системите се карактеризираат со истекување на дел од отпадната вода во текот на транспортот, со што се зголемува ризикот од загадување на почвата и подземните води. Во поголем дел од општините од овој регион нема пречистителни станици за отпадните комунални и индустриски води, кои директно се испуштаат во реката Брегалница или нејзините притоки, како и во околните акумулации. Овие процеси условуваат присуство на тешки метали во водата, кои дополнително ја загадуваат водата и го менуваат квалитетот на водата. Дополнително загадување на водите се јавува и од отпадните води од фармите, шталите, употебата на вештачки ѓубрива и пестициди со низок квалитет и несоодветното отстранување на отпадот.

-39-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

Слика 6 Испуштање на отпадни води во реките

Покриеноста на населението со станици за пречистување на отпадните води во Источниот регион изнесува 0%(Дијаграм 1). Покриеност на население со пречистителна станица за отпадни води просечно Македонија

100%

по региони 75%

60% 43.80%

50% 25%

12.5% 0%

5.40%

13.80%

1.50%

Ju go is t.

ol og Se ve ro is t.

Sk op sk i

Va rd ar sk i Ju go za pa de n

el ag on is ki

st o~ en

Дијаграм 1 Покриеност на население со пречистителни станици

Водоснабдување

Населените места од овој регион се снабдуваат со вода за пиење од околните водотеци(реката Брегалница или нејзините притоки, како и од акумулациите), преку фабрики за вода каде водата се пречистува и преку водоводна мрежа се дистибуира до населението. Во летните месеци кога потрошувачката на вода е зголемена, а водостојот на реките е намален, тогаш како дополнителни извори се користат и бунарите односно подземните води. Квалитетот на водата го контролира Републичкиот завод за здравствена заштита и Заводите за здравствена заштита во Штип и Кочани. Во повеќе населени места од овој регион се јавува проблемот од недостаток на вода за пиење. Овој проблем е последица на повеќе фактори као што се: високата просечна потрошувачка по жител, губењето на вода во системите за снабдување за повеќе од 50% поради нивната застареност(претежно постари од 15 години) и нискиот степен на искористеност на системите, несоодветно навремено одржување и работење на системите за водоснабдување во руралните населби, непостоење на систематски мониторинг на квалитетот и квантитетот на водата во водоснабдителните системи во руралните средини, недоволниот волумен на резервоарите, пречистителните станици и други објекти. Проблемот од обезбедување на доволни количества на вода за пиење во овој регион е решлив со подобро искористување на постоечките акумулациони езера, како и со реконструкција и санација на постојните водоснабдителни системи и резервоари, со што ќе се намалат техничките загуби на водата. Во повеќето општини од регионот системот за водоснабдување е преку азбестно цементни цевки, кои според стандардите на Светската здравствена организација се штетни за здравјето на луѓето и потребно е нивна замена. -40-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Со пуштање на системот за водоснабдување Злетовица, ќе се реши проблемот со водоснабдување на општините Пробиштип, Штип и Карбинци и други градови. Во Источниот регион се регистрирани и геотермални извори, но нивното искористување е минимално за загревање на оранжерии. Наводнување

Од годишната потрошувачка на вода во Македонија 40% се користи за наводнување на земјоделските посеви, и сигурно голем удел има наводнувањето на земјоделските површини во овој регион. За наводнување на 280000хa на обработлива површина во регионот на Кочани и Овче Поле се користи најголемата акумулација “Калиманци”, чија вода се користи и за производство на електрична енергија. Околу 3000 хa земјоделски површини се наводнуваат од водите на акумулацијата “Ратево” на Ратевска Река, а околу 600хa од браната “Градче‘ на Кочанска Река која служи и за водоснабдување . 6.2.3

Отпад

Управувањето со цврстиот отпад во Источниот плански регион се сведува на негово организирано собирање од страна на јавните комунални претпријатија во централните населени места, транспорт на отпадот без претходно селектирање и финално отстранување. Финалното отстранување на цврстиот комунален отпад во Источниот плански регион се врши на локалните, односно т.н. општински депонии, кои не ги задоволуваат ниту основните санитарно-технички стандарди за безбедно депонирање на отпадот. Според соодветните технички стандарди, депониите не се соодветно уредени, немаат редовна чуварска служба, не се заштитена од животни, ветер, пожари, а не е спречено ниту загадувањето на почвата и подземните води.

Слика 7 Изглед на запалена и неурдена депонија

Во овој регион постојат 17 депонии, евидентирани согласно Националниот план за управување со отпад, а кои според ризикот за загадување на животната средина се класифицирани на следниот начин: три депонии-висок ризик; осум депонии-среден ризик и шест депонии-низок ризик. Покрај овие депонии, во овој регион постојат и голем број на т.н. диви депонии. Помалите места не се опфатени со организирано собирање на отпадот, па локалното население го фрла во близина на речните корита, суводолиците и други површини и при дождови или надоаѓање на реките голем дел од овој отпад, преку локалните водотеци, завршува во реката Брегалница и нејзините притоки. Со цел да се надминат проблемите со управувањето со комуналниот отпад на ниво на регион е формирано Регионално тело за управување со отпадот кое е одговорно за спроведување на барањата за регионален пристап кон решавање на овој важен комунален -41-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина проблем и ќе се потруди да обезбеди финансиски средтсва за планираните решенија на регионално и национално ниво кои се во согласност со барањата на ЕУ. Основните принципи во управувањето со отпадот кои треба да се следат и на регионално ниво се: а)избегнување на создавање на отпад и намалување на неговото количество; б)селектирање на местото на создавање; в)преработка по пат на рециклирање; г)повторна употреба на употребливите состојки или негово користење како извор на енергија и д)негово отстранување на начин прифатлив за животната средина и обезбедување на висок степен на заштита на здравјето на жителите и биодиверзитетот. Управувањето со отпадот и водите претставуваат навистина голем предизвик за Република Македонија, пред сè поради големите институционални промени кои се неопходни за правилно функционирање, зајакнување на капацитетите на сите чинители и големите финансиски средства потребни за задоволување на барањата на ЕУ директивите од овие два сектора. 6.2.4

Почва

Земјиштето во општините од Источниот регион, претежно се користи за производство на препознатливи земјоделски и сточарски производи, за што постојат добри природни и агротехнички услови. Оризот е најзначајна земјоделска култура со многувековна традиција, добри приноси и одличен квалитет. Според производните својства на почвите, во најголем дел се застапени почви од III–V бонитетна класа(50,6%). Третата група почви се одликува со умерено-благ наклон (8-16о), поради што еродираноста е посилно изразена отколку во II бонитетна класа и солумот е умерено длабок, а плодноста умерена. Бројот на културите е лимитиран, а при користење на површините треба да се преземат сериозни мерки за заштита на почвите од ерозија. Во четврта група спаѓаат силно еродирани површини, кои даваат пониски приноси. Бројот на култури е ограничен и бара интензивна примена на антиерозивни мерки.

Дијаграм 2 Структура на продуктивно земјиште

Почвите од V и VI категорија не можат да се користат за земјоделство од различни причини: стрмни наклони, силна еродираност, плиткост и скелетност на профилот, непогодни климатски услови, соленост и алкализираност(халоформни почви). Структурата на обработливи површини по катастарска вредност укажува на релативно мали површини во класите со висока катастарска вредност(I,II,III) или само 13,7%, кои се одликуваат со висока плодност, голем избор на култури и можност за добивање високи приноси.

-42-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Почвено-климатските карактеристики имаат поволно влијание за одгледување на сите полјоделски култури: житни, индустриски, градинарски и фуражни, како и за подигање овошни и лозови насади. Користењето на земјиштето во сфери надвор од земјоделството и шумарството, особено во последниве децении има рапиден раст. Интензивирањето на процесите на индустријализација и урбанизација, доведе до трансформација на значителен дел од обработливото земјиште, со тенденција за уште поголема трансформација. Причини за разорување на почвениот слој, освен ерозивните процеси, уништување на шумскиот фонд и оголување на земјиштето, се и промените во физичко-хемиската структура на почвите под влијание на прекумерна употреба на агрохемиски средства, како и со таложење на седименти од загадениот воздух. Пороите предизвикуваат испирање и однесување на почвениот слој, особено неговите хранливи органски и минерални материи кои се неопходни за растителниот свет. Постојаното девастирање на шумската покривка, неправилната обработка на земјоделските површини, доведуваат до испирање и деградирање на плодоносните слоеви и нивно претворање во површини со намалена производна способност. Во рамничарските предели, пак доаѓа до натрупување на наноси врз обработливото земјиште, така што ерозијата вкупно доведува до осиромашување на земјиштето во квалитативна и квантитативна смисла. Примената на хемиски средства во индивидуалниот сектор се карактеризира со голема и нестручна употреба на пестициди и вештачки ѓубрива, што преку загадување на почвите се пренесува и влијае и врз квалитетот на подземните води и истечните води. 6.2.5

Растителен и животински свет

Флора Разновидноста на биотопите условува богатство со растителни видови на територијата на Источниот плански регион. Евидентно е и присуството на одреден број на ендемични видови. Специфичните климатски услови и геолошката разновидност на регионот, условуваат појава на хетерогена природна вегетација и диференцирање на височинските појаси. Во регионот живеат повеќе разновидни растителни заедници(Carduus humulosus, Acanthus aculeatus, Eryngium campestre, Carthamus lanatus, Eryngium palmatum, два вида на вилина коса-Stipa tirsa и Stipa mediterranea, бодликава роза-Rosa spinosissima) и повеќе бодликави растенија-Stachys recta, Galium purpureum, Achilae clypeata и Triticum vilosum (дива пченица).

-43-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

Слика 8 Stipa tirsa (вилина коса)

Слика 9 Galium purpureum (бодликаво растение)

Покрај нив, Источниот плански регион е богат и со голем број разновидни лековити и ароматични растенија, шумски плодови, семиња и печурки. Богатството на дендрофлората се огледа во присуството на 25 видови дрвја, со повеќе подвидови. Од шумските екосистеми, кои во најголем дел се простираат на планините во регионот, најзастапени се листопадните шуми со разните видови на даб(даб благун-Quercus pubescens и заедници на благун и габер-Carpinus orientalis) и бука, додека зимзелените шуми се поретки и во нив најзастапени се бор, ела и смрча. На помали површини се наоѓаат мешани шуми(Quercus pubescens, Quercus conferta, Carpinus orientalis, Ostrya carpinifolia, Corilus collurna, Crataegus orientalis, Cotinus coggygria, Syringa vulgaris, Pinus nigra).

Слика 10 Ostrya carpinifolia

Шумската покривка има огромно влијание врз заштитата на водите, земјиштето и одржувањето на биолошката разновидност. Но, во поедини области постои непланско и диво сечење на шумите што доведува до ерозија на земјиштето. Во дел од регионот постои и заедница на суви ливади, која е распространета на зарамнети и благи нагиби. Каптирањето на вода од планинските извори и потоци, често доведува до исушување на планинските мочуришта и тресетишта, а со тоа и деградација на блатните заедници. Ваквата состојба доведува до редукција на алгалната разновидност, особено на силикатните и зелените алги(во околина на Пехчево–Јудови Ливади). Во областа Буковик, во околина на Пехчево, како резултат на рударски активности се загрозени ретки видови на силикатни алги(Eunotia arculus, Gomphonema hebridense, Caloneis pulchra, Pinnularia legumen), а се наоѓаат и виши растенија со национално значење(Drosera rotundifolia).

-44-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

Слика 11 Drosera rotundifolia

Фауна Составен дел на биоценозата во подрачјето на Источниот плански регион се и најразличните форми на животни од групата на водоземците, цицачите, влечугите(Lacerta ercharii–македонска гуштерица), птиците(голема чучурлига-Melanocorypha calandra, Burhnius oedicnemus–чурулин, Pastor rosaeus–розев сколовранец, Buteo rufinus, Falco naumanni, Emberiza melanocephala, Pica pica, Perdix perdix) и инсектите(повеќе видови на пеперутки: Limenitis populi, Leptidea sinapis, Maniola jurtina, Satyrus ferula, Meleageria daphnis, Aphantopus hiperanthus и други, како и различни видови на скакулци: Paracaloptenus caloptenoides, Acrida anatolica, Caliptamus italicus).

Слика 12 Limenitis populi

Слика 13 Melanocorypha calandra (голема чучурлига)

Групата на птици и цицачи од одделени биотопи ја сочинуваат бројни асоцијации со голем број на единки кои се среќаваат од најниски до највисоки надморски висoчини. Карактеристични цицачи во источниот регион: Vormela peregusna(шарен твор), Cricetus migratorius(крчак), азиска волухарица(Microtus guenthneri) и други.

Слика 14Vormela peregusna (шарен твор)

-45-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Фауната на шумите во регионот е богата со различни видови на дивеч. Од влакнест дивеч се среќава: див зајак(Lepus capensis), срна, волк(Canis lupus), дива свиња(Sus scrofa), лисица(Canis vulpes), јазовец(Meles meles), куна(Martes sp.), дива мачка(Felis sylvestris), додека од перјаст дивеч се среќаваат: камењарка и полска еребица, фазан, гулаб, потполошка, диви пајки, јастреби, лиски, лештерки, страчки, гаврани, чавки. Програмата за развој на Источниот плански регион ги поентира следните различни видови на дивеч во регионот, прикажани во Табела 6. Табела 6 Дивеч застапен на територија на Источниот плански регион Вид на дивеч

срна

дива свиња

зајак

полска еребица

еребица камењар

фазан

лисица

Волк

Куна

Видра

Број на единки

110

495

170

155

Цицачите претежно се застапени во повисоките планински предели. Во водените екосистеми, најзастапени се следните видови на риба: клен(Leuciscus cephalus), мрена(Barbus barbus), црвеноперка(Rutilus rutilus), карас(Carassius gibelio), а поретко и крап(Cyprinus carpio) и сом(Silurus glanis). Поради нарушување на водениот режим и на квалитетот на водите, драстично е нарушена и рамнотежата на рибниот фонд. Во горниот тек на реката Злетовица и нејзините притоки во кои водата е од I и II категорија живеат: поточната пастрмка(Sаlmo trutta fario) и поточната мрена(Barbus meridionalis).

Слика 15 Salmo trutta fario (поточна пастрмка)

6.2.6

Слика 16 Barbus meridionalis (поточна мрена)

Бучава

Состојбата со нивоата на бучава во регионот досега не е следена и анализирана, иако постојат извори на бучава како: возила, машини од стопанските капацитети, услужните објекти, како и активностите на луѓето поврзани со домувањето. Со новата законска регулатива за бучава од 2008 година, воспоставени се нови гранични вредности на нивото на бучава во животната средина, предизвикана од различни извори за различни подрачја. Подрачјата се дефинирани со степенот на заштита од бучава и од видот на активностите и осетливоста на населението кое престојува во нив и подрачјата се групирани во IV степени прикажани во Табела 7. Во согласност со Правилникот за локациите на мерните станици и мерните места (Службен весник на РМ бр. 120/2008) важно е прво да се идентификува локацијата каде се наоѓа предметниот опфат и дејноста која се планира да се извршува во неа и да се види каков степен на заштита важи за тоа подрачје. Нивото на бучава која ќе се создава мора да е под максимално дозволената, согласно законските прописи. Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница предвидува активности кои ќе се случуваат на различни локации низ целиот Источен плански регион, надвор од населено место и во населено место, и Консултантитеот претпоставува дека

-46-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина сите четири подрачја ќе бидат релевантни за проектите кои ќе следуваат за приоритетните решенија. Табела 7 Нивоа на бучава на подрачја одредени според степенот на заштита

Подрачје одредено според Ниво степенот на заштита од бучава (dBA) Lд Подрачје од прв степен 50 Подрачје од втор степен 55 Подрачје од трет степен 60 Подрачје од четврти степен 70

на Lв 50 55 60 70

бучава Lн 40 45 55 60

Lд - ден (период од 7 до 19 часот) Lв – вечер (период од 19 до 23 часот) Lн – ноќ (период од 23 до 7 часот)

Подрачје со I степен на заштита е подрачје наменето за туризам и рекреација, подрачје во непосредна близина на здравствени установи за болничко лекување и подрачје на национални паркови или природни резервати. Подрачје со II степен на заштита од бучава е подрачје кое е примарно наменето за престој, односно станбен реон, подрачје во околина на објекти наменети за воспитна и образовна дејност, објекти за примарна заштита, подрачје на игралишта и јавни паркови, јавни зеленила и рекреациски површини и подрачја на локални паркови. Подрачје со III степен на заштита од бучава е подрачје каде е дозволен зафат во околината, во кое помалку ќе пречи предизвикувањето на бучава, односно трговско– деловно подрачје, станбено подрачје кое истовремено е наменето за престој, односно подрачје во кое има објекти во кои има заштитени простории, занаетчиски и слични дејности на производство(мешано подрачје), подрачје наменето за земјоделска дејност и јавни центри, каде се вршат управни, трговски, услужни или угостителски дејности. Подрачје со IV степен на заштита од бучава е подрачје каде се дозволени зафати во околината кои можат да предизвикаат пречење со бучава, подрачје без станови, наменето за индустриски или занаетчиски или други слични производствени дејности, транспортни дејности, дејности за складирање и сервисни дејности и комунални дејности кои создаваат поголема бучава.

-47-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 6.3

СЕГАШНИ ПРОБЛЕМИ СО ЖИВОТНАТА СРЕДИНА ВО И ОКОЛУ ПЛАНСКИОТ ОПФАТ

Проблемите со животната средина во Источниот плански регион и предметниот опфат се идентификувани преку анализа на постоечката состојба со животната средина во 11 (единаесет) општини кои ги опфаќа регионот, земајќи ги во предвид стратешките плански документи на сите опфатени општини. Најрелевантен документ за идентификација на сегашните проблеми со различните елементи на животната средина е Локален План за заштита на животната средина(ЛЕАП), каде се евидентирани клучните проблеми во општината, извршена е и приоретизација на проблемите, предложени се мерки во облик на Акционен план за нивно надминување и претставен е План за следење на напредокот на спроведување на предложените мерки. Речиси сите општини го имаат подготвено и усвоено ЛЕАП документот и ги спроведуваат предложените мерки. Се очекува елементите на животна средина кои се најзагрозени од загадување, уништување, истребување, во една општина и истите се основа на дефинирање на клучните проблеми во ЛЕАП документот, да претставуваат и најчувствителни елементи при реализирање на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница. Како најчувствителни елементи на животната средина според застапеноста и интензитетот на проблемите во целиот регион се јавуваат следните дадени во Табела 8. Овие најчувствителни елементи претставуваат и обем на анализа на влијанието на целите на Студијата врз секој од нив. Најчувствителни елементи на животната средина во целиот регион се: а)вода (водоснабдување, канализациона мрежа, атмосферска канализација, пречистување на отпадни води, наводнување, загуби на вода); б)воздух(единствено во поголемите градски населби во зимскиот период поради користењето на огревно дрво); в)управувањето со комуналниот цврст отпад, но и сите други видови на отпад; г)почва и појава на ерозија, и губиток на обработлива површина; д)климатските промени(но не во голема мерка), како резултат на несоодветното управување со отпадот и емисиите од земјоделството; ѓ)населението(земајќи ги во предвид потребите за социјално-економски развој на заедницата); е)човековото здравје(директното и индиректно влијание на загадувањето на медиумите врз здравјето на луѓето) и ж)материјалните добра(бесправни градби, уништувањето на посевите, дворовите и куќите за време на поплави). Табела 8 Најосетливи елементи на животната средина во регионот

Најосетливи елементи на животната средина во предметниот опфат

Води

Воздух

Отпад

Почва

Климатски Население Човеково Материјални промени здравје добра

-48-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Консултантите ги анализираа клучните проблеми во секоја општина поединечно, ги синтетизираше заедничките клучни проблеми по елемент на животната средина и сумарно може да се издвојат следните клучни еколошки проблеми во општините во регионот(Табела 9). Идентификувана е релевантноста на клучните проблеми за предметниот опфат имајќи ги во предвид и локацијата и целите на Студијата.

-49-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Табела 9 Главни сегашни проблеми со елементите на животната средина

Елементи на Стратегиска оцена на животната средина

Вода

Проблем Нерегулирани речни корита и излевање на реките: Градечка(Виница), Спанчевска Река и Банска Река(Чешиново – Облешево), Кочанска, Оризарска и Трканска(Кочани), Злетовска (Карбинци), реката Злетовица и реката Киселица(Пробиштип), реката Брегалница, реката Отиња и Крива Лакавица(Штип) Директно испуштање на комуналните отпадни води во речните корита Непостоење на атмосферска канализација(Виница, Берово, Карбинци, Македонска Каменица, Пехчево, Зрновци) Непостоење на канализациона мрежа особено во селски населби Непостоење на акумулација за водоснабдување и наводнување(на реката Лошана) Делчево, Пехчево. Непостоење на пречистителна станица за отпадни води од индустриските капацитети и за комуналните води(Виница, Берово, Чешиново–Облешево, Делчево, Карбинци, Македонска Каменица, Пехчево, Пробиштип, Штип) Снабдување со вода Реконструкција на постоечкиот водовод: во Берово, Делчево, Македонска Каменица, Пехчево, Штип Изградба на нов онаму каде што недостасува: Чешиново-Облешево, Карбинци Неизградена брана „Речани“ на Бела Река(Кочани) Непостоење на мониторинг на квалитетот на водите во градовите и населбите Непостоење на механизам за заштита од неконтролирана експлоатација на песок, чакал и камен од речните корита Неискористеност на топлите геотермални води(с.Бања-Чешиново)

-50-

Релевантно за целите на Студијата и предметниот опфат

Х Х Х Х Х

Х Х Х Х

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елементи на Стратегиска оцена на животната средина Воздух

Почва

Отпад

Биодиверзитет (растителен и животински)

Проблем Непостоење на мониторинг станици за следење на квалитетот на воздухот во Општините(Берово, Виница, Делчево, Зрновци, Карбинци, Македонска Каменица, Пехчево, Пробиштип, Чешиново-Облешево) Зголемено присуство на прашина во воздухот од јаловината во околината на рудникот Саса(Македонска Каменица) Загадување на почвата од неконтролирана употреба на хемиски заштитни средства Загадување на водата која се користи за наводнување со отпадни води и директено загадување на почвата Ерозија на почвата(Делчево, Македонска Каменица) Не селектирање на отпадот(комунален/индустриски опасен и опасен отпад) Не постоење на регионална депонија за комунален и неопасен индустриски отпад Постоење на диви депонии покрај реките и патиштата Постоечките градски депонии не ги исполнуваат стандардите согласно законските барања(Виница, Берово, Делчево, Македонска Каменица, Пробиштип, Штип) Не е подготвен План и програма за управување со отпадот за Источниот плански регион Нерешен проблемот со депонирање на отпадот, вклучувајќи ги и селата Отстранување на дивите депонии на нови површини под несоодветни услови Непочитување на забраните за лов на загрозени видови(срна и орел) Неконтролирано сечење на шумите Уништување на полезаштитни појаси Заштита на растителниот вид дабово стебло " Quercus pubescens" (Кочани) -51-

Релевантно за целите на Студијата и предметниот опфат

Х Х Х

Х Х Х Х

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елементи на Стратегиска оцена на животната средина

Население Човеково здравје Климатски фактори Културно богатство Пејсаж Материјални добра

Проблем Сушење на белиот бор, црниот бор и дабот како ендемични видови во Македонија(Берово) Заштита на ендемични желки во просторот на езерото над Петрашевец (Делчево) Низок животен стандард и миграција на населението Намалување на работоспособно население поради затворање на индустриски капацитети Не постоење на континуирано следење на влијанието на загадувањето на животната средина врз здравјето на луѓето Користење на огревно дрво како извор за затоплување и готвење Не користење на обновливи извори на енергија Недоволно истражени археолошки локалитети Недоволна заштита на природно и културното наследство Деградациони процеси(нарушување на природниот амбиент и квалитативните фактори на животната средина, вода, воздух, земјиште при експлоатација на природни ресурси ) Постоење на бесправни градби Недоволна заштита на експлоатација на минерални рудните ресурси и термоминералниот хидропотенцијал

-52-

Релевантно за целите на Студијата и предметниот опфат

Х Х Х Х

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

7. ВЕРОЈАТНИ ЗНАЧАЈНИ ВЛИЈАНИЈА НА СТУДИЈАТА ВРЗ ЖИВОТНАТА СРЕДИНА Со цел да се идентификуваат позитивните и негативните влијанија на исполнувањето на целите на Студијата во однос на целите на стратегиска оценка на животната средина во регионот, извршени се анализи на веројатните влијанија врз медиумите на животната средина. Бидејќи се работи за анализа на ниво на цели, од глобален, стратешки аспект, не се разгледуваат поединечните развојни проекти од типот на изградба и работа на мини акумулации, изградба на гумени прегради, изградба на мини хидроцентрали, проекти поврзани со регулирање на реките и слично, кои се анализираат и планираат во Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница. За поединечните развојни проекти во подоцнежната фаза на имплементација на целите на Студијата, за секој поодделно ќе се пристапи кон детална анализа на влијанијата и типот на влијанијата во сите фази на проектот(истражни работи, градба, оперативна фаза, во случај на хаварија и по престанок на работа). Ова е дефинирано согласно глава XI од Законот за животна средина("Службен весник на РМ" бр. 53/2005, 81/2005, 24/2007 и 159/2008), Постапка за Оценка на влијанието врз животната средина на одредени развојни проекти или согласно член 24 став 3 од истиот Закон за постапката на изработка на Елаборати за заштита на животната средина. Во оваа фаза на стратешко ниво се анализираа можните проектни активности кои неминовно ќе се јават при изградба и функционирање на сите планирани проекти и се идентификуваше влијанието на тие проектни активности врз различни елементи на животната средина. Матрицата за идентификуваните општи проектни активности и нивната заемна врска со елементите на животната средина се дадени во Табела 10. Не е доволна само идентификацијата, туку мора да се одреди, процени и даде оценка на влијанието врз елементот на животна средина користејќи неколку критериуми: а)во поглед на карактер на влијание(дали има позитивно или негативно влијание врз елементот); б)типот на влијание во поглед на директно, кумулативно и/или синергетски ефекти; в)јачина на влијанието; г)времетраењето на влијанието и фактот дали истото е реверзибилно или иреверзибилно; д)веројатноста од појавување на влијанието; ѓ)прекугранично значење на влијанието; е)важноста во поглед на обемот каде се чувствува или каде се чувствуваат неговите ефекти-локално, регионално, национално или глобално ниво. Матрицата со оценка на влијанието на проектните активности планирани со реализација на целите на Студијата врз различните елементи се дадени во Табела 11. Описниот дел на влијанијата и нивниот карактер се даени во продолжение по табелите. Препорака На ваков начин ќе треба во повеќе детали да се претстават поединечните проектни активности опфатени во секој планиран приоритетен проект од Студијата, и да се користат овие матрици и други алатки при изготвување на поединечните Студии за оценка на влијанието на проектите врз животната средина или Елаборатите за заштита на животната средина. -53-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Табела 10 Взаемна врска меѓу општите проектни активности и елементите на животна средина (Leopold матрица) Генерални проектни активности Расчистување и подготовка на теренот Изградба на нови патишта/проширување на постоечките Транспорт на механизација, работници и материјали за градба Конструктивни активности поврзани со регулација на корито Конструктивни активности за изградба на брани, акумулации, гумени прегради и придружни објекти Генерирање на отпад за време на проектната активност Поставување на објекти и систем на мрежа за наводнување на земјоделски површини Изградба на шахти, пумпни станици и нивно функционирање Користење на водата од акумулациите за наводнување на земјоделските површини Користење на водата за водоснабдување Регулирање на протекот во водотеците

Вода

Воздух

Почва

Отпад

Биодиверзитет

Х Х Х

Клима

Културно богатство

Пејзаж

Х Х

Бучава

Социо – економска состојба

-54-

Материјални добра

Х Х

Здравје

Х Х

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Табела 11 Оценка на влијанието на целите на Студијата врз елементите на животната средина (СОЖС)

вода

почва

биодиверзитет

климатски фактори

материјални придобивки

културно наследство

пејзаж

Реверзибилни/иреверзибилн и ефекти Веројатност на појавување сигурно/невозможно/можно Важност (локална/регионална/национ ална) Осетливи елементи на СОЖС во предметниот опфат

воздух

Карактер на влијанието (+/-) Тип на влијанието (директно/ секундарни/ кумулативни/синергетски ефекти) Јачина на влијанието (голема/средна/мала) Краткотрајни/среднорочни /долготрајни ефекти Континуирани/привремени ефекти Прекугранични ефекти

човечко здравје

Влијание

население

Елемент на СОЖС

синергет дирек.. кум.

сек. кумул.

директ.

дирек. кумул.

директно

директно кумул.

кумул.

директни

секунд

голема

мала

голема

мала

средна

мала

голема

долгор.

краткот.

долгор.

среднор.

долгор.

конт.

привр.

конт.

прив.

конт.

нема

ирев.

реверз.

иревер

реверз.

иреверз.

реверз.

ирев.

реверз.

можно

сигурно

можно

сигурно

можно

сигурно

рег.

локална

нац.

рег.

нац.

рег.

локална

нац.

локална

-55-

директно

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 7.1.1

Влијание врз населението

Со реализација на целите на Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница се очекуваат долгорочни, позитивни и многу значајни влијанија врз населението од регионот. Самата комплексна намена на планските решенија: а) водоснабдување; б) наводнување; в) енергетски потреби; г) оплеменување на мали води; д) контролата од поплави и ѓ) задржување на наноси зборува за директни, позитивни, долгорочни и кумулативни ефекти на локалното население во Источниот планскиот регион и индиректни на целото население во земјата. Навременото континуирано водоснабдување ќе овозможи квалитетно, ефикасно и безбедно снабдување на поголем број на жители од регионот со вода за пиење која ги задоволува стандардите, со што диретни ефектки ќе има кон подобрување на здравјето и намалување на бројот на заболувањата кои се пренесуваат преку водата, подобрување на квалитетот и поедноставен начин на живеење. Дирекнто влијание ќе има и преку континуираното задоволување на потребите на индустријата со технолошка вода за процесите и квалитетна безбедна вода за земјоделството, туризмот и другите економски гранки(рибарство на пример). Осовременувањето на постоечките и изградбата на нови системи за наводнување и употребата на нови современи техники за наводнување, ќе обезбедат доволни количества на ефикасно искористена вода до земјоделските површини, поголеми приноси и континуирано снабдување со квалитетни земјоделски производи на националниот и извозен пазар, зголемување на уделот на обработливи земјоделски површини во вкупната земјоделска површина, отворање на нови работни места, сигурност кај земјоделците да продолжат со истите или да заменат одредени земјоделски култури со поекономски исплатливи култури кои можеби бараат повеќе наводнување. Индиректни влијанија ќе се почувствуваат преку обезбедување на пониска цена на храната и зголемен удел на земјоделството во националниот БДП. Во исто време преку развојот на земјоделството се очекува и економско зајакнување на други услужни дејности околу земјоделството(трговија, маркетинг, пакување, транспорт, складирање, лаборатории и институти и консултантски услуги). Некои планирани решенија имаат директно влијание на развој на туризмот, алтернативниот туризам и рекреацијата во овој прекрасен и живописен крај. Изградбата на мини акумулациите исто така ќе ги намали сегашните осцилации на појавување на поплави и суши во регионот, кои се јавуваат и предизвикуваат големи штети на домаќинствата(поплавени куќи, дворови, уништен добиток, потреба од финансиски средства за ареконструкција и време), на индивидуалните земјоделци и на земјоделството како стопанска гранка во целина. Автоматски се појавува недостаток на земјоделски култури и расте цената на храната, со што директно се влијае врз и така слабата економска моќ на населението. За време на регулирањето на реката Брегалница и нејзините притоки, како и за време на изградбата на акумулации, брани и гумени прегради, ќе се овозможи отворање на привремени работни места(за време на изградбата) и постојани за време на нивното функционирање и одржување. Истовремено, привлекувањето на инвеститори во подолг временски период, кои овие објекти може да ги развијат во туристички и спортскорекреативни центри, ќе доведе до подобрување на нивото на животен стандард, што ќе резултира со намалување на миграцијата село-град на младите луѓе од регионот. -56-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Се очекува големо значајно влијание и врз зајакнување на локалната самоуправа која преку редовно собирање на даноци ќе овозможи поквалитетен социјален, образовен и културен живот на жителите во општината. 7.1.2

Влијание врз човековото здравје

Една од намените на некои од предвидените акумулации е обезбедување на вода за пиење на голем број на жители опфатени во регионот, каде во моментов има недостаток на квалитетна вода и несигурност во снабдувањето. Водата која ќе се користи за водоснабување на домаќинствата, претходно ќе подлежи на третман за прочистување и постојани контроли на физичко-хемиска и бактериолошка исправност на водата, во фабрики за вода, што секако ќе има директно влијание врз здравјето на населението и ќе го подобри квалитетот на живот. Во прилог на заштитата на животната средина и човековото здравје се и предвидените активности за пошумување на околината на водотеците и акумулациите, како и изградба на терени за рекреација и спорт. Во однос на човековото здравје на населението во регионот, не се очекуваат значителни негативни влијанија поради видот и природата на развојните проекти (изградбата на акумулации, брани и гумени прегради), кои генерално гледано, не спаѓаат во групата на големи и директни загадувачи на животната средина и човековото здравје, освен во фазата на изградба кога се очекуваат незначителни, краткотрајни директни влијанија врз здравјето на луѓето(бучава, вибрации, емисии во воздухот од возилата, прашина итн.). Изградбата на акумулации, брани и гумени прегради, ќе резултира со зголемување на сообраќајот во близина на локацијата поради градежните работи, односно привремено присуство на градежната механизација и транспортните возила за превоз на работници и градежни материјали. Тоа ќе предизвика зголемување на количината на прашина и издувни гасови од возилата во воздухот, а со тоа и проблеми со органите за дишење кај населението, особено во населените места каде ќе има вакви активности. Извори на бучава ќе бидат превозните средства за транспорт на работниците во и надвор од предметниот опфат како и механизацијата потребна во процесот на градба. Особено бучавата ќе биде зголемена во фазата на имплементација на планираните активности за изградбата на акумулации, брани, гумени прегради и регулирање на реките. За време на градежните активности за регулација на реките, особено низ населените места, треба да се обрне внимание да не се надминат дозволените нивоа на бучава за населено место и да се преземат сите мерки за заштита од бучава. 7.1.3

Влијание врз квалитетот на воздухот

Со имплементација на целите на Студијата, не се очекуваат значителни, долгорочни негативни влијанија врз квалитетот на амбиентниот воздух, особено поради видот и природата на основната дејност на објектите кои се планираат во предметниот опфат (водоснабдување и наводнување). Главните влијанија на проектните активности врз квалитетот на воздухот се очекуваат за време на градбата, односно изведбата на земјени и бетонски работи за поставувањата на темелите и конструкциите на објектите. Се очекува појава на прашина како фугитивна емисија на најситните честички на земја, песок при изградба на новите пристапни патишта, дооформувањето на постоечките патишта како и при расчистување на теренот и експлоатација на материјали за изградба на браните, акумулациите, преградите и регулацијата на реките, која може да има негативно влијание врз околината, односно да предизвика иритирање на дишните органи и проблеми при дишењето на населението.

-57-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Различните видови на возила, опрема и градежна механизација кои ќе се користат при изградба претставуваат мобилни извори на емисии на загадувачки материи од кои најкарактеристични се SO2, NOx, CO, PM10, несогорени јагленоводороди, сулфур, олово, бензен и други ароматски јагленоводороди кои придонесуваат кон секундарно создавање на озон и сите претставуваат директен и индиректен ризик на човековото здравје и животната средина. Но, сепак, квалитетот на горивата во Македонија е во рамките на европските стандарди и се контролира во акредитирани лаборатории, така што мобилните извори не претставуваат опасност за нарушувањето на квалитетот на воздухот. Појавата на емисиите на согорувачките супстанции и негативното влијание се со краток интензитет, на локално ниво и преку дистрибуција на загадувачките супстанции влијае на квалитетот на воздухот во подрачјето. Се очекува зголемена фреквенција на возила за дотур на градежни материјали и транспорт на работна сила, во и надвор од предметниот опфат, како краткотраен и кумулативен процес. Не е исклучена и појавата на емисии на штетни гасовити материи од евентуално создадените диви депонии на цврст комунален отпад, градежен отпад и опасен отпад покрај градилиштата. Специфичните значајни влијанија врз квалитетот на воздухот ќе се предвидат за секоја посебна активност/проект, која ќе се спроведува во рамките на планскиот опфат и секако ќе добијат и соодветен третман со мерки за намалување или елиминирање на истите. Треба да се предвидат превентивни мерки за намалување на емисиите, континуиран мониторинг и известување кон надлежните институции. Можноста за користење на водата во акумулациите и водотеците, како обновлив извор за производство на енергија од мали хидро централи, придонесува за подобрување на квалитетот на воздухот долгорочно и промоција на обновливите извори на енергија со кои располага Македонија. Но бидејќи се работи за многу мали капацитети на планираните хидро централи(Пониква, Бела Вода, Репница, Добрава и Плашинци) од вкупно 13,75kW значењето на обновливите извори на енергија е минимален како удел во вкупното производство. 7.1.4

Влијание врз квантитетот и квлитетот на водите

Со имплементација на целите на Студијата кои пред се значат управување со водите на сливот на реката Брегалница се очекуваат многу значајни, долгорочни, позитивни сунергетски влијанија врз квантитетот и квалитетот на водите, како и придобивки за локалното население од рационално користење на водите за водоснабдување, наводнување и добивање на електрична енергија. Се очекува ефикасна редистрибуција на водата по простор и време, со што ќе се обезбеди вода и во сушните летни периоди, а ќе се намалат поплавите. Поголемото количество на вода ќе обезбеди и зголемен капацитет на водното тело за самопречистување. Ќе се намали деструктивното дејство на ерозијата на земјиштето и се очекува намалување на таложењето на наносите., а преку тоа ќе се обезбеди поголем акумулациски простор и ефикасност во работењето на акумулациите.. Регулирањето на коритото на реките и можноста да се управува со протоците на реката Брегалница и нејзините притоки директно ќе влијае на регулирање на минимално прифатливите протоци(биолошкиот минимум на реките) за обезбедување на водниот еко систем Проектните решенија директно долгорочно ќе придонесат кон заштита и унапредување на водната средина и биолошката разновидност по течението на реката. Позитивните долгорочни и најзначајни влијанија врз водите претставуваат кумулативни и синергетски влијанија кои директно влијаат на сите сфери на живеење на населението во регионот. Но, сепак, се појавуваат и мали, незначителни негативни влијанија. -58-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Можните негативни влијанија на објектите за регулација на реката Брегалница и притоките, како и мерките кои ќе се предложат за спречување на истите, зависат од местоположбата, локацијата на објектот за регулација, типот на применетата технологија, намената и капацитетот. За време на фазата на градба на објектите за регулација на реката Брегалница и притоките, се очекуваат следните негативни влијанија на квалитетот на површинските и подземните води: Фаза на изградба

Воспоставувањето на градежните зони и регулацијата на реките, изградбата на браните, акумулациите, гумените прегради, турбинските фундаменти, пристапните патишта и останатите постројки можат да влијаат на квалитетот на површинските води на следниот начин: ¾ Нарушувањето на земјената површина и отстранувањето на почвената покривка можат да предизивикаат ерозија на седиментите и потенцијално загадување на околните површински води преку зголемување на нивото на цврсти суспендирани честички во нив; ¾ Привремено менување на текот на реките, се до завршување на градежните активности; ¾ Намалување на протекот на вода во реките, притоа запазувајќи ги законските прописи за обезбедување на неопходниот биолошки минимум во водотеците; ¾ Покачување на концентрациите на тешки метали, нитрати и опасни супстанции од околните инсталации; ¾ Истекување на загадени води од места на градежни активности;. ¾ Фрлање на отпад во површинските води; ¾ Истекување на отпадни води од времените тоалети(отпадните води од времените тоалети треба да бидат траснпортирани и отстранети од страна на овластена компанија и затоа не се очекува влијание врз квалитетот на водите); ¾ Пристапните патишта можат да го изменат режимот на отстранување на атмосферските води поради измената на пермеабилноста на површината, отстранување на вегетацијата и извршената измена на земјините профили во текот на изградбата. Измената на режимот може да предизвика ерозија и седиментација на природните дренажни патеки, предизвикувајќи влијанија на низводните површински води. Оперативна фаза Количество на води

Полнењето на акумулациите, со зафаќање на води од реката Брегалница и нејзините притоки, го менува хидролошкиот циклус, квантитетот и квалитетот на подземните води, но има долгорочно позитивно влијание при контролирана употреба на водата за водоснабдување и наводнување, како и за производство на обновлива енергија. Гумените прегради кои треба да се изведат во коритото на реката Брегалница се наменети за подигнување на нивото на водата во реката во периодот на маловодие и со тоа покрај можноста за зафаќање на водата за наводнување, се добива и можност за користење на просторот за туризам. Квалитет на водите

Оперативноста на браните и акумулациите може да резултира со минорни потенцијални негативни влијанија врз квалитетот на водите, особено при активностите за одржување и контрола на инфраструктурата и опремата на браната. Потенцијални извори на загадување на водите за време на оваа фаза се: -59-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина ¾ Истекување на масло при одржување и од турбините; ¾ Фрлање на отпад во површинските води; ¾ Создавање на услови за анаеробни процеси во акумулациите. Зголемување на концентрации на тешки метали, нитрати и опасни супстанции од околните инсталации и од загадените водотеци во кои се испуштаат непречистени отпадните води, од индустријата и комуналните води, исто така директно влијаат на квалитетот на водите во акумулациите и реките. Поради елиминирање на негативното влијание на отпадните води врз здравјето на луѓето, преку консумирање на земјоделски производи наводнувани со загадени води, неопходно е итна изградба на пречистителни станици за отпадните води кои се испуштаат во водотеците. 7.1.5

Влијание врз почвата

Активностите за изградба на објектите за регулирање на реката Брегалница и нејзините притоки, во конструктивната фаза, може да ги нарушат геолошките карактеристики на почвата, како резултат на користење на тешка механизација и возила, транспортот и одлагање вишок на ископан материјал, одложување на градежниот отпад (шут), вадење на песок, чакал и глина од речните корита и друго. Некои од влијанијата, кои може да се јават во оваа фаза се: ¾ Отстранување на горниот слој од почвата при расчистување на теренот, отстранување на вегетација, камења и корења од вегетација; ¾ При изградба на браните и акумулациите се јавува ископ на голема количина на земја, како и при изградбата на пристапни патишта, поради што настанува промена на квалитетот и профилот на почвата, промените и влијанијата се со траен карактер и се однесуваат на физички промени на релјефот и употребната вредност на почвата; ¾ Ерозија на земјиштето која е резултат на зголеменото придвижување на почвата за време на копањето на теренот и градењето, како и поради чистење на вегетацијата; ¾ Набивање на почвата како резултат на движењето на возилата, што предизвикува намалување на инфилтрацијата на водата во почвата и промена на режимот на подземните води; ¾ Загадување на почвата од истекувања на материи, како што е гориво или масла при користење на возилата и механизацијата или ослободување на некои загадувачки материи кои се веќе присутни во почвата. Со експлоатацијата на песок од коритото на реката Брегалница и нејзините притоки, дојдено е до нарушување на подолжните падови на коритата на водотеците и зголемување на брзините на водата, поради што е дојдено до значително зголемување на длабочините на коритата во однос на природната длабочина. Студијата евидентира дека на некои места има изразено големо влијание ерозијата на почвата, од кои најраширена е површинската ерозија која се манифестира со површинско испирање без формирање или со тек започнат процес на формирање на бразди. На многу помали површини, но со значително посилен интензитет, раширена е браздеста и јаругаста ерозија. Линиската ерозија на коритото е најраспространета кај поголемиот број на водотеци во поголема или помала мерка, но нејзиното значење во некои случаи е значително помало од површинската ерозија. -60-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 7.1.6

Влијание врз биодиверзитетот(флора и фауна)

Влијанијата врз флората, односно растителниот свет, се оценети како значителни во фазата на изградба, поради расчистување на локациите и отстранување на вегетацијата на локациите предвидени за регулирање на речните корита и создавање на акумулации . Овие промени ќе предизвикаат: ¾ Промени во водениот режим; ¾ Губење на дрвена маса; ¾ Промени во режимот на струење на воздухот и неговиот квалитет; ¾ Потенцијална нестабилност на почвата, опасност од поплава и зголемена седиментација на материјал. Во фазата на изградба, активности кои би имале потенцијален негативен ефект на автохтоната флора и фауна се: ¾ Зголемената фреквенција на возила и механизација ќе резултира со зголемено ниво на бучава, која може да предизвика вознемирување, особено на птиците и цицачите во нивните вообичаени активности за исхрана и одмор и нивно раселување; ¾ Претходно споменатите активности потенцијално влијаат, главно во мала мерка, на губењето на ловиштата(кај лилјаците), другите цицачи и птиците и загуба на одморалиштата за време на летото или пак имаат ограничено влијание за време на миграција преку губење на места за прихранување и за спарување; ¾ Промена на растителниот и животинскиот свет во и околу акумулациите. Сепак треба да се потенцира фактот дека влијанијата врз биолошката разновидност во фазата на изградба имаат краткорочен карактер и дека со спроведување на соодветни превентивни мерки и постапки, истите можат да бидат сведени на незначително ниво. Се очекува дека дел од животинскиот свет во иднина ќе се редуцира(поради деградација и фрагментација на нивните природни "домови" и ареали на движење) и дел од единките ќе се раселат, но тоа нема да влијае врз нарушување на биолошката разновидност во глобални размери. Важна мерка за спречување на нарушувањето на водниот екосистем претставува минималмо прифатливиот проток на реките по изградените објекти(мини акумулации, мини хидро централи), кој ќе обезбеди биолошки минимум во водата и живот за водните видови на растенија и животни. 7.1.7

Влијание врз климатските промени

Климатските промени и влијанија се незначителни и се главно резултат на емисиите на издувните гасови кои предизвикуваат ефект на стаклена градина(јаглерод диоксид, метан, азотен оксид). Овие гасови влијаат врз глобалното затоплување, кое пак предизвикува промени на интензитетот на климатските параметри. Испуштањето на гасови во воздухот како резултат на работата на градежната оператива и појавата на прашина при извршување на градежните зафати, во фаза на изведба се едни од можни причинители за климатските промени и влијанија. Во оваа фаза е евидентно и отстранувањето на шумската вегетација и доколку се одвива неконтролирано може да предизвика промена на климатските карактеристики. Со промената на водниот режим на водотеците, како и со изградбата и создавањето на акумулации, се менува и локалната микроклима, најмногу во однос на зголемена влажност и промена на температурата, што ќе влијае поволно на населението. Доколку се реализира изградбата на малите хидроцентрали во сливот на реката Брегалница, ќе има позитивно влијание на микроклимата во регионот, бидејќи добиената енергија ќе биде произведена од обновливи извори, наместо со согорување на фосилни -61-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина горива. Сето ова ќе придонесе за намалување на стакленички гасови, но треба да се има во предвид дека се работи за незначителни количества на енергија која ќе се добива од мини хидроцентралите 7.1.8

Влијание на климатските промени на секторот водни ресурси

Од друга страна климатските промени кои веќе се случуваат на глобално ниво во многу влијаат на ранливоста на секторот водени ресурси од постојаниот тренд на покачување на температурите и намалување на количеството на дожд. Република Македонија како потписник на Конвенцијата за климатски промени на Обединетите нации и Кјото Протоколот е обврзана да подготвува Национални извештаи кои ги опфаќаат темите на влијанија на климатските промени врз сите сектори, идентификација на ранливи сектори и воведување на мерки за адаптација на секторот кон идните ефекти на климатските промени. Секторот водени ресурси е еден од ранливите сектори и во Вториот Национален Извештај на Република Македонија кон Рамковната Конвенција на ОН се анализирани активностите: наводнување, водоснабдување, хидроенергија во однос на актуелниот статус и идните потреби на национално ниво согласно планските документи на ниво на држава. Исто така направени се проценки на ранливоста на водените ресурси за различни водни сливови, анализирано е влијанието на климатските промени врз економските, социјалните и здравствените аспекти на национално ниво и предложени се мерки за адаптација. Се очекува зголемување на температурата на водата со намалување на протоците, што значи опасност за водениот биланс и воднеиот свет поради намаленото количество на растворен кислород кој е неопходен за живиот свет. Малите протоци придонесуваат кон повисоки концентрации на амонијакот, нитритите и фосфатите во водите и влошување на квалитетот на водните ресурси. Генерално, намалените хидролошки ресурси кои се очекуваат како резултат на климатските промени ја намалуваат моќта на разблажување на загадувањето, намалување на растворениот кислород во водните тела и посебно за земјоделството се очекува зголемување на загадувањето и како резултат се јавува нарушување на квалитетот на водата, што од друга страна бара повеќе финансиски средства за прочистување до безбеден квалитет за користење на истата. Студијата предвидува мерки за адаптација кои се поделени во две групи: а)адаптација на снабдувањето и б)адаптација на потребите бидејќи ќе се јави недостаток на расположливи водни ресурси и зголемени потреби за вода. Како мерки за адаптација на снабдувањето се наведени модификацијата на постоечката инфраструктура и алтернативно нивно управување и изградба на нови објекти за регулација на водните системи. Зачувување и зголемување на ефикасноста на системите и технолошките промени се наведени како главни мерки за адаптација на потребите. Покрај овие технички мерки, наведени се и мерки кои се однесуваат на креирање на политика на управувањето со водите, законската регулатива, зајакнување на капацитетите на сите чинители и др. Студијата за можностите за регулација на реката Брегалница преку дефинираните цели директно ќе помогне во адаптација на снабдувањето на населението со квалитетна вода за сите потреби на сегашните, но и идни генерации кога се претпоставува дека влијанието на климатските промени ќе биде поизразено. 7.1.9

Влијание врз пределот

Во фазата на градба на браните, акумулациите, гумените прегради и другите придружни објекти, изгледот на пределот ќе се промени краткотрајно како резултат на активностите кои ќе се превземаат на теренот во облик на расчистување, копање на темели, -62-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина присуството на транспортни возила, камиони и друга механизација потребна за транспорт на градежниот материјал и работниците, поставувањето на системите за водоснабдување и одведување на отпадни води по течението на реката Брегалница. Но, не се очекува значајно негативно влијание бидејќи предвидените локации за изградба на брани и акумулации, се избрани на начин да најдобро се вклопуваат во амбиентот согласно со ситуацијата на теренот, односно да има во близина доволно земјен материјал, како и да има веќе пристапен пат до профилот на браната(со што потребите за интервенција се сведуваат на минимум), да е поволна хидрологијата на водотекот како и близина до населените места како можност за развој на риболовот, туризмот и други стопански дејности со кои би се добиле поголеми придобивки од изградбата на акумулацијата. Се очекува имплементацијата на проектните активности да има позитивно влијание на пределот од аспект на пејзажна и функционална компонираност со постојната инфраструктура и ќе влијае како една осмислена целина која во иднина ќе има придонес во развојот на туризмот и риболовот . Визуелизација на идните проектни решенија(брани со акумулации, гумени прегради, мини хдро централи) се дадени во Студијата во соодветното поглавје . 7.1.10 Влијание врз културното наследство Регионот по течението на реката Брегалница и притоките се карактеризира со присуство на бројни природни резервати и споменици на природата, пештери, водопади, археолошки наоѓалишта и слично и истите се наведени во Поглавје 6.1.7. Станува збор за богато природно наследство и можното негативно влијание врз него, би се појавило во фаза на градба на планираните објекти во зависност од оддалеченоста на истите од проектните локации. Негативните влијанија може да се дефинираат по утврдувањето на границите на истите во детален урбанистички план, при што ќе се утврдат точните локации и границите на секој од овие објекти со деталните урбанистички планови(плански документи), а во исто време и точната локација на објектите за регулирање на реката Брегалница и притоките, ќе може да се види точната оддалеченост, меѓусебната зависност и можните влијанија. Доколку во текот на изведување на конструктивните работи се открие некој локалитет, изведувачот на работите е должен да престане со работите и да ги информира надлежните институции со цел преземање соодветни мерки. При пронаоѓањето на локалитети кои имаат културно-историска вредност се постапува според упатствата на Републичкиот завод за заштита на спомениците на културата на Република Македонија согласно законската обврска од член 65 од Законот за заштита на културното наследство (Службен весник на РМ бр. 20/04 и бр.1/07).

-63-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

8. ЦЕЛИ НА ЗАШТИТА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА 8.1

ЦЕЛИ НА СТРАТЕГИСКА ОЦЕНА НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА И ИНДИКАТОРИ

Специфичните цели на заштита на животната средина(цели на Стратегиска оценка на животната средина) при реализација на целите на Студијата за можностите на регулација на реката Брегалница се идентификувани врз основа на анализа на проблемите со животната средина во предметниот опфат(целиот Источен плански регион) и идентификација на најчувствителните елементи на животната средина врз кои и сега се чувствува најголем притисок и кои би биле најизложени на негативните влијанија од реализацијата на генерално предложените проектни решенија во Студијата. Специфичните цели на заштита на животната средина мора да се имаат во предвид и паралелно да се исполнуваат со целите на Студијата кога ќе се реализираат планираните проектни решенија. Од направените анализи во Поглавје 6 и Поглавје 7, може да се види дека водата како медиум(нејзиниот квантитет и квалитет и сегашна и идна намена) не е единствениот чувствителен елемент од реализацијата на целите на Студијата и покрај фактот што Студијата е фокусирана на управувањето со водените ресурси на сливот на реката Брегалница. Токму поради постоењето на други веќе чувствителни елементи на животната средина чија состојба би се влошила дополнително од реализацијата на целите на Студијата, потребно е за секој значаен елемент на СОЖС(вода, воздух, биодиверзитет-флора, фауна, население, материјални добра, почва, климатски промени, човеково здравје, културно наследство и пејзаж/предел) да се дефинираат цели на Стратегиска оцена на животна средина, како цели на заштита на конкретниот елемент за да може секој елемент да биде заштитен и по можност да биде унапредена неговата сегашна состојба. Дефинирајќи ги целите на СОЖС се создава основа за идентификација на влијанието на реализацијата на целите на планскиот документ врз овие цели и нивната интеракција ќе се следи и евидентира преку користење на предложени индикатори на СОЖС претставени во Табела 12. За секоја цел на Стратегиска оцена на животната средина(СОЖС) се поставува сет на индикатори преку кои ќе се следи исполнувањето на целите на заштита на животната средина во предметниот опфат во следниот период во кој се планира реализација на планираните проектни решенија од Студијата.

-64-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Табела 12 Цели на Стратегиска оцена на животната средина и индикатори за Стратегиска оцена на животната средина

Елемент на СОЖС Вода

Цели на СОЖС

Регулирање на речните корита во населените места:Градечка Река(Виница), Спанчевска Река и Банска Река(Чешиново–Облешево), Кочанска, Оризарска и Трканска(Кочани), Злетовска(Карбинци), реката Злетовица и реката Киселица(Пробиштип), реката Брегалница, реката Отиња и Крива Лакавица(Штип)

Ограничување на загадувањето на реките и акумулациите од индустриските капацитети

Ограничување на загадувањето на реките и акумулациите со отпадни комунални води Обезбедување на квалитет на милта од пречистителната станица која може да се употреби како земјоделско ѓубриво

Индикатори на СОЖС Број на подготвени проектни документации за изградба на системи за регулирање на речните корита на годишно ниво(во согласност со барањата на финансиските институции кои би го финансирале проектот) Број на подготвени проектни карти(project fishe) за апликации пред меѓународни институции Број на потпишани договори за изградба на објекти за регулирање на речните корита Подготвени и усвоени Студија за оценка на влијание на проектот врз жив/средина/Елаборат за заштита на жив. средина % на индустриски капацитети кои имаат добиено еколошка дозвола(ИСКЗ А/Б) или дозвола за усогласување со оперативен план Тренд на намалување на потрошувачка на вода во индустриските капацитети (последните 3-5 години) % на вода која циркулира низ процесот % на индустриски капацитети со пред третмани на отпадните води – пречистителни станици(на ниво на секоја општина) Тренд на намалување на загубите на вода(последните 3-5 години) % на индустриски капацитети со сопствен мониторинг на отпадните води Воспоставен План за земање примероци за анализа на отпадните води Број на примероци со концентрации на загадувачки супстанции над максимално дозволените Ефикасност на пречистителната станица % на општини опфатени во сливот на река Брегалница со изградени пречистителни станици за комунални отпадни води % на население опфатено со постојната фекална канализациона мрежа % на население опфатено со колекторски систем за одведување на отпадната вода до пречистителна станица Концентрација на загадувачки материи во милта: тешки метали(Pb, Cd, Cr, CU, NI, Zn, Hg), органски материи, pH вредност, азот и фосфати и сува материја.

-65-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС Регулирање на атмосферските води Изградба на канализациона мрежа во селските населби Изградба на акумулации за водоснабдување и наводнување и ефикасно користење на водата Изградба/Реконструкција на водоводна мрежа за решавање на проблемот со обезбедување на чиста вода за користење

Индикатори на СОЖС Должина на изградба на атмосферска канализација Опфатена површина која се одводнува % на население опфатено со атмосферска канализација % на домаќинства во руралните места поврзани со канализациона мрежа Должина на канализациона мрежа низ руралните места Површина опфатена со наводнување Тренд на намалување на загубите на вода низ системот за наводнување Обезбедена количина на вода потребна за жителите во локалитетот согласно нормативите за водоснабдување и коефициентите на дневна и часовна нерамномерност Изработени идејни и основни проекти за водоводната мрежа Тренд на намалување на загуби на вода Должина на водоводната мрежа и број на опфатени корисници Состав и изобилство на водната флора

Искористување на топлите геотермални води во источниот регион

Состав и изобилство на безрбетна фауна Состав, изобилство и старосна структура на рибната фауна Минимално прифатлив проток(биолошки минимум) Спој со подземни водни тела Физичко-хемиски статус на водата Концентрација на приоритетни загадувачки супстанции Број на реализирани проекти за искористување на геотермалната вода

Број на случаи на нелегална експлоатација на песок, чакал и камен од речните корита Број на дозволи издадени за експлоатација на песок, чакал, камен од речните корита Соодветност на квалитетот на почвата според намената(физичко – хемиска анализа) Ограничување на загадувањето на почвата од Тренд на намалување на годишната потрошувачка на хемиски заштитни неконтролирана употреба на хемиски заштитни средства средства од страна на земјоделците Поставување на механизам за контрола на експлоатацијата на песок, чакал и камен од речните корита

Почва

-66-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Индикатори на СОЖС

% или површина на исчистени диви депонии Изработен План за регионално управување со комуналниот отпад Ефикасно управување со различните типови на отпад % на општини кои доставуваат редовни Годишни Извештаи за собран, кои се фрлаат по течението на реките во сливот на транспортиран и отстранет отпад Брегалница Ремедијација на загадената површина % на селектиран отпад од вкупно создадениот отпад Количество/волумен на отпад кој се носи на депонија Заштита на почвата од ерозија(Делчево, Македонска Каменица)

Тренд на намалување на површина зафатена со ерозија Ново засадени површини

Изградба на регионална депонија за комунален и % на население од регионот опфатено со регионалната депонија неопасен индустриски отпад % на зачувани и нови видови и популации на птици Биодиверзитет

Население

Човеково здравје

Заштита и унапредување на разнообразниот растителен, % на нови и зачувани животни и видови на растенија животински и воден свет на предметниот опфат одреден и одржуван биолошки минимум во водата на реките Зголемување на вработеноста Отворање на нови работни места

Тренд на намалување на невработеноста Број на ново отворени места

Подобрување на квалитетот на живеење

Задоволство на жителите од социо-економскиот живот и еколошкото опкружување

Намалување на здравствениот ризик од небезбедна вода Тренд на намалување на цревни заболувања, кожни болести за пиење, капење и наводнување на посевите Физичко–хемиски и биолошки квалитет на водата Одржување на нивото на бучава и вибрации на максимално дозволените за подрачјето на изградба на Ниво на бучава во подрачјето на предметниот опфат проектите

-67-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 8.2

МЕРКИ ЗА ЗАШТИТА, НАМАЛУВАЊЕ И УБЛАЖУВАЊЕ НА СТУДИЈАТА ВРЗ ЕЛЕМЕНТИТЕ НА ЖИВОТНАТА СРЕДИНА

НЕГАТИВНИТЕ ВЛИЈАНИЈА НА

Во врска со проценетите можни влијанија на целите на Студијата врз различните елементи на животната средина дадени во Поглавје 7, од страна на Консултантите беа предложени мерки кои мора да се спроведат со цел да се спречат, намалат, ублажат или компензираат негативните влијанија кои би се појавиле при реализација на целите на Студијата. Мерките се прикажани во Табела 13 во однос на елементот на СОЖС и соодветните цели кои треба да се постигнат. Предлог мерките главно се фокусирани на идентификација на теми кои треба да се земат во предвид при подготовка на други документи кои следуваат по усвојувањето на Студијата, во фазата на идентификација на финансиски средства, подготовка на идеен, основен и изведбен проект на секој планиран проект, Следни документи /студии кои би требало да се подготват за проектот се Студија за оценка на влијание на развојниот проект врз животната средина, или Елаборат за заштита на животната средина, Предложените мерки би требало да се вклучат во обемот на овие документи/студии и надлежните органи да посветат посебно внимание на нивно планирање и практично спроведување после започнувањето со работа на објектите. Исто така, поентирана е потребата од мониторинг на сите медиуми на животната средина(посебен акцент е ставен на квантитетот и квалитетот на отпадните води, водата која ќе се користи за водоснабдување и наводнување) преку следење на емисиите од различните извори на загадување.

-68-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Вода

Табела 13 Предлог мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на целите на Студијата

Регулирање на речните корита во населените места: Градечка Река(Виница), Спанчевска Река и Банска Река (Чешиново– Облешево), Кочанска, Оризарска и Трканска (Кочани), Злетовска (Карбинци), реката Злетовица и реката Киселица(Пробиштип), реката Брегалница, реката Отиња и Крива Лакавица (Штип)

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Доследно исполнување на законската регулатива во поглед на проектирање на комплетниот систем за регулирање на реката Брегалница и нејзините притоки, со посебен акцент на следните теми: а)анализа на податоците за протоци добиени од хидролошките станици и предвидување на точната количина на вода која протекува во реките во текот на годината; б)следење на повеќегодишниот тренд на промена на протоци поврзани со други хидрометеоролошки параметри; в)да се предвиди и избегне појавата на поплави и г)да се одреди видот на регулација кој ќе се примени на поединечните реки(брана, акумулација или каскади-гумени прегради), во зависност од условите на терен. Пред започнување на проектот да се изработи Студија за оценка на влијание врз животната средина или Елаборат за заштита на животната средина со посебен акцент следните теми: а)управувањето со различните фракции на отпад кој би се создал(Сепарирање на отпадот, можност за рециклирање и/или повторно користење како гориво и финално отстранување на соодветни места– селектирање на опасен од неопасен отпад и собирање и транспорт на отпадот/дите од овластени фирми, не напуштање на локацијата додека не се собере и безбедно транспортира целиот отпад; б)нивото на бучава на механизацијата која ќе работи на отворено во населени места (Употреба на опрема и машини со ниво на бучава под максимално дозволената и енергетски ефикасна); в)можното нарушување на биодиверзитет на микролокацијата(Избегнување на конструктивните работи во период на гнездење или миграција на птици, обезбедување на слободно движење на рибите и обезбедување на доволно растворен кислород во водата, избегнување на непотребно сечење и уништување на шумите и гнезда и склоништа на животните); г)конструктивните работи(Одржување на опремата и возилата во одлична состојба да нема истекување на масла, гориво, издувни гасови, задржување на ситниот песок и калта да не навлезат во акумулацијата и реката, обезбедување на санитарни услови за работниците, мерки за безбедност при работа и прва помош при повреди; д)обезбедување на доволно финансиски средства и време за интензивно учество на сите заинтересирани страни(месното население, НВО, надлежните институции, рибари, земјоделци, надлeжните здравствени институции треба да се вклучат на почеток на проектот и да ги предвидат сите здравствени аспекти; ѓ)континуирано следење на квалитетот на водата во поглед на физичко-хемиски и микробиолошки параметри и други мерки. По регулирањето на речните корита во населените места, околниот простор може да се уреди со трим патеки за спортување и спортски терени за рекреација на населението.

-69-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на испуштање на отпадните води во реципиентот/колекторскиот систем кога се работи за индустриските отпадни води и/или канализационата мрежа кога се работи за урбани отпадни води. ИНДУСТРИЈА Следење на барањата на ЕУ Директивата за интегрирана контрола и заштита од загадувањето за инсталациите кои се обврзани да добијат ИСКЗ дозволи(А/Б тип ) во поглед на ефикасно користење на водата, намена на водата во технолошкиот процес и нејзина повторна употреба и идентификација на емисиите на загадувачки супстанции во отпадните води и методи на нејзино пречистување. Ако постои пречистителна станица битни елементи се нејзината ефикасност, тип на употребена технологија, усвоена шема за постојан мониторинг на отпадните води и следење на квалитетот на реципиентот. Редовно известување до надлежните институции(Општина и МЖСПП) за податоците од сопствениот мониторинг на отпадните води. Ограничување на Инсталациите ќе мора да ги исполнат и барањата на ЕУ Рамковната Директива за води и ЕУ Директивата загадувањето на реките и за емисии на приоритетни супстанции кои се испуштаат во отпадните води во недостаток на национална акумулациите со отпадни регулатива(за жал подзаконските акти кои имаат снова во законот за води сè уште не се подготвени и комунални води и води од индустриските капацитети и усвоени). изградба на пречистителни Во идните Студии за оценка на влијанието на проектите или Елаборатите за заштита на животната станици средина посебно да се поентира изворот на вода за технолошкиот процес, начинот на кој таа повторно би се вратила во процес, решението на пречистување на отпадните води, градбата на пречистителната станица, квалитетот на реципиентот каде водата ќе се испушта, техниката на пречистување и степенот на пречистување, план за лабораториски испитувања на квалитетот на отпадните води пред и по третманот и степен на прочистување. КОМУНАЛНИ/УРБАНИ ОТПАДНИ ВОДИ Општините треба да започнат и реализираат иницијативи поврзани со собирање на отпадните комунални/урбани води, нивно безбедно одведување до пречистителна станица и соодветно пречистување пред испуштање во реципиентот. Посебно внимание да се посвети на третирање на милта и нејзино отстранување. Доколку се отстранува како отпад, мора да се контролира дали содржи опасни супстанции(ако содржи мора да се третира како опасен отпад). Следење на барањата на ЕУ Директивата за можност за користење на милта на земјоделско земјиште во Обезбедување на квалитет на милта од пречистителната поглед на присуство на тешки метали(Pb, Cd, Cr, CU, NI, Zn, Hg), органски материи, pH вредност, азот и фосфати и сува материја. Користење на најдобрите техники за управување со милта, транспортот и станица која може да се употреби како земјоделско финалното отстранување. Важен податок е и сегашната концентрација на тешки метали во почвата каде ѓубриво се планира одлагањето на милта. Цели на СОЖС

-70-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС Регулирање на атмосферските води

Изградба на канализациона мрежа во селските населби

Изградба на акумулации за водоснабдување и наводнување и ефикасно користење на водата

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Доследно исполнување на законската регулатива во поглед на проектирање на комплетниот систем за атмосферската канализациона мрежа со коректни пресметки за количините на дождовна вода која би се собирала и одведувала кон реципиентот, односно реката Брегалница и нејзините притоки. Исполнување на законската регулатива при градењето на атмосферската канализација. Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на одведување на урбаните отпадни води при изработка на идејните и основните проекти, заради заштита на квалитетот на површинските води во кои се испуштаат урбаните отпадни непречистени води како и квалитетот на подземните води кои непосредно се загадуваат од септичките јами. Потребно е да се оствари директна комуникација со Јавните комунални претпријатија што ги опслужуваат населените места и да се иницираат инфраструктурни проекти финансирани од општините или од меѓународни донатори. Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на зафаќање, користење на водата, најновите технички достигнувања(најдобри достапни техники-BAT) за ефикасно користење на водата за соодветниот процес(водоснабдување и/или наводнување). Задолжително следење на квалитетот на водата согласно подзаконскиот акт за безбедност на водата во поглед на физичко– хемиските и биолошки параметри во националните и општински заводи за здравствена заштита според годишни планови. Континуираното следење на квалитетот мора да се извршува поради фактот што нема изградени пречистителни станици за индустриските и урбаните отпадни води. Овие проверки мора да се прават и на водоводната мрежа. Цевководната мрежа од системите за наводнување мора периодично да се проверува од можни дефекти и процепи кои би предизвикале истекување и губиток на водата. Во студиите за оценка на влијанието на проектот, посебно(Студија за влијание на проектот врз животната средина/Елаборат за заштита на животната средина/Апликација за ИСКЗ дозвола) стриктно да се бара техничко решение за ефикасно користење на водата, воведување на мерки за почисто производство преку материјален биланс на водата, нејзино повторно искористување и штедење. Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на квалитетот на водата за пиење и редовни контроли на најважните параметри. Исто така исполнување на националната законска регулатива во поглед на основните хидротехнички услови при изработка на идејните и основните проекти. Директна комуникација со Јавните комунални претпријатија за воведување на мерки за ефикасно користење на водата, воведување на мерки почисто производство преку материјален биланс на водата и намалување на загубите.

-71-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Одржување, унапредување и следење на квалитетот на водата во река Брегалница, нејзините притоки, и во акумулациите, до добар еколошки статус

Искористување на топлите геотермални води во источниот регион Поставување на механизам за контрола на експлоатацијата на песок, чакал и камен од речните корита

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Доследно исполнување на законската регулатива во поглед на црпење, ефикасно користење на водата, испуштање на отпадните води,квалитетот на водите. Следење на барањата на ЕУ Рамковната Директива за води и националните програми и стратегии кои ќе ги постават целите за одржување на добар еколошки статус на водите. Потребно е да се изврши карактеризација на типот на површинските водни тела во сливот на река Брегалница во однос на биолошки референтни услови и хидроморфолошки и физичко-хемиски услови согласно националниот закон и подзаконски акти за вода. Состојбата на површинските води треба да се следи преку биолошките елементи, хидроморфолошките елементи како поддршка на биолошките, хемиски и физичко-хемиски и посебните загадувачки супстанции за кои се претпоставува дека можат да бидат присутни во водата на реките. Поставување на национално ниво на техники и пресметки на минималните прифатливи протоци (биолошкиот минимум) како и поддршка на составот и изобилството на водната флора, состав и изобилство на безрбетна фауна и составот , изобилството и старосната структура на рабната фауна. Следење на квалитетот на површинските води согласно националната и ЕУ регулатива. Истражување на капацитетите на геотермални води во регионот, издашноста, температурата, квалитетот,можности за кои може да се користат и се препорачуваат. Подготовка на Стратегија за развој на бањски туризам, со соодветни туристички капацитети и програми за привлекување на туристи во целиот регион земајќи ги во предвид Стратегиите за развој на туризам на општините кои ги имаат усвоено. Доследно почитување на националната законска регулатива од аспект на контролирана експлоатација на природните ресурси(песок, чакал и камен од речните корита), заради заштита од ерозија, заштита на квалитетот на површинските води и квантитетот и квалитетот на подземните води кои непосредно се загадуваат и се менува нивниот распоред.

-72-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Почва

Ограничување на загадувањето на почвата од неконтролирана употреба на хемиски заштитни средства

Ефикасно управување со различните типови на отпад кои се фрлаат по течението на реките во сливот на реката Брегалница

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на контрола на употребените хемикалии во земјоделството, начинот и честотата на нивно аплицирање и можностите за нивна замена со помалку штетни хемиски средства. Обука на земјоделците за ефикасна и дозирана по рецептура употреба на хемиски заштитни средства и соодветното време за нивно аплицирање во однос на ветерот, влажноста, температурата. и други параметри, за новите современи техники на наводнување, управување со отпадот од пакување на средствата(хербициди, пестициди, вештачки ѓубрива и друго), бидејќи истите претставуваат опасен отпад. Континуирана анализа на почвата и следење на промените на квалитетот со цел максимално искористување на водата и минимално испарување(наводнување рано наутро и навечер). Подобрување на операциите за наводнување/одводнување во поглед на “колку вода и кога да се наводнува/одводнува” Контрола на тешки метали во почвата каде се има во предвид да се одлага милта од пречистителни станици. Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на управувањето со отпадот и спречување на негово одлагање од страна на индивидуалните домаќинства близу до реките или малите водотеци. Зајакнување на капацитетите на сите жители и надлежни институции во регионот за значењето на реката Брегалница и нејзините притоки и правилното управување со отпадот со цел спречување на загадување на водните ресурси. Минимизирање на загадувањето на почвата со отпадни води кои се користат за наводнување на земјоделски култури. Следење на барањата на ЕУ политиката за загадување на почвите(Стратегија на ЕУ за почви и Директива за загадување на почвите).

-73-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Цели на СОЖС

Заштита на почвата од ерозија (Делчево, Македонска Каменица)

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Спроведување на низа мерки за уредување на ерозивните појави и процеси во сливните подрачја и коритата на водотеците(изградба на објекти за заштита од ерозија: прегради, канали, брани, акумулации и слично). Типот на мерка зависи од јачината(ерозивноста, разорноста) на поројниот водотек, видот на објектите и земјиштето што треба да се заштити. Во горниот(изворишен) дел на поројното корито најчесто се изведуваат помали попречни градби чија цел е консолидација на бреговите и санација на евентуални лизгалишта. Во средниот тек се градат попречни прегради со цел задржување на наносот од спротиводниот дел. Во долниот тек се применуваат повеќе различни мерки: прегради за задржување на нанос, регулациони работи и слично. Пошумувањето исто така е една од најефективните мерки за заштита од ерозија. Други општи мерки: Одржување на вегетациската покривка на земјената површина осетлива наа ерозија; Рестрикција на движењата на возилата и употреба на механизација која врши помал притисок врз земјиштето; Забрана на одвивање на редовните контроли или поправки во услови на поројни дождови; Проверка на спроведените превентивни мерки за свлечиштата /стабилизирање на косините(потпорни ѕидови) доколку е тоа потребно; Рехабилитацијата на еродираните канали и нивно доведување до природната состојба/повторно садење на вегетација; Расчистување на местото на интервенција по завршување на редовната контрола; Забрана на одвивање на градежните активности во услови на поројни дождови.

-74-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

Отпад

Елемент на СОЖС

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Доследно исполнување на националната законска регулатива во поглед на управувањето со отпадот и негов соодветен третман на регионално ниво. Следење на современиот ЕУ принцип на управување со отпадот: а)минимизирање на генерирање на отпад, селектирање на местото каде се создава, рециклирање на типовите отпад кои можат да се рециклираат за намалување на количината која финално би се отстранила на депонија, искористување на отпадот како енергија. Посебна улога има опасниот отпад кој сега се меша со комуналниот и се носи на општинските депонии (Строго се забранува, поради навлегување на опасните супстанции преку почвата во реките).Треба да се внимава собирањето, транспортирањето и финалното отстранување на Изградба на регионална отпадот да биде направено од овластено правно лице кое има добиено дозвола за таа активност(истото депонија за комунален и важи и за опасниот отпад). неопасен индустриски отпад Зајакнување на капацитети на локалната администрација во поглед на планирање, управување со отпадот (различните типови на отпад, идентификација на отпадите според Листата на отпади и соодветно управување со секоја фракција, инспекција. Обука на домаќинствата за користење на компостирањето како начин на управување со биоразградливиот отпад. Подготовка на Годишен Извештај за отпадот(комунален, неопасен и инертен) кој бил собран, транспортирани отстранет на депонија и доставување на истиот до МЖСПП. Непостоењето на регионална депонија и одлагање на отпадот на нерегуларни и диви депонии, влијае на квалитетот на останатите медиуми во животната средина и нивно загадување(воздух, вода, предел, заразни болести, кожни болести и болести кои се пренесуваат преку домашните животни). Доследно исполнување на националната законска регулатива и директивите од областа на управувањето со отпадот. Планот за управување со отпадот треба да ги содржи начелата на управување со отпадот(минимизирање Подготовка на План и програма за управување со на генерирање на отпадот, селекција на место на создавање, рециклирање-договор со фирми кои отпадот за Источниот рециклираат отпад, компостирање на биоразградливиот отпад, повторна употреба на отпадот во плански регион технолошкиот процес доколку е можно, користење на отпадот како енергија и финално отстранување на неопасниот отпад и комуналниот одвоен од опасниот на депонија. Да се следат најдобрите практики во светот на ефикасно искористување на отпадот. Цели на СОЖС

-75-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

Биодиверзитет

Климатск и фактори

Човеково здравје

Елемент на СОЖС

Предлог Мерки за спречување, намалување или ублажување на значајните негативни ефекти од реализацијата на Студијата Да се предвидат редовни систематски прегледи на работниците согласно законските норми и да се известуваат локалните здравствени работници. Работниците кои ќе работат на проектите мора да бидат заштитени согласно законските норми, да има средства за прва помош и медицински персонал на Намалување на здравствелокацијата, локациите каде ќе се гради мора да бидат оградени со ограда, да бидат поставени знаци за ниот ризик од емисиите во известување на минувачите од опасност поради градежни работи и локацијата да биде соодветно воздух, вода, несоодветно осветлена. управување со отпад и Да се воспостави систем на собирање, анализа на податоците и подготовка на план за следење на милта од пречистителните зависноста на развој на болести со емисиите кои се јавуваат при работа на проектните решенија и по станици изградба на истите.Посебно внимание треба да се посвети на управувањето и безбедното и покриено транспортирање на милта од пречистителните станици за да се избегнат несакани последици по здравјето на луѓето. Доследно следење на подзаконските барања во поглед на степенот на заштита од бучава на подрачјето на Одржување на нивото на планскиот опфат. На ниво на проект да се бара следното: Градежните постапки да се планираат бучава и вибрации на соодветно за да се редуцира времето на користење на опрема која создава најинтензивна бучава; Да се максимално дозволените за подрачјето на планскиот бара користење на опрема со придушувачи на звук и да се забрани користење на опрема која создава опфат бучава над максимално дозволената вредност. На проектно ниво да се испитаат можностите за максимално искористување на обновливи извори на Зголемување на удел на енергија(вода) на веќе предложените мали хидроцентрали на акумулациите. обновливи извори на Набавка на опрема, возила кои се енергетски ефикасни и ефикасно планирање на маршутите на движење на транспортните возила за поефикасно користење на горивото и намалување на емисиите на енергија стакленички гасови. Доследно спроведување на законските решенија при градба во поглед на нарушување на биодиверзитетот(флора и фауна). Воспоставување на начелата за заштита на природата согласно Законот за заштита на природата (Службен весник на РМ бр. 67/04 и бр. 84/07) Општи мерки: Градење на прегради од вегетација, по можност автохтона; Обновување на површински слој на почва со засадување на одредени растителни видови; Заштита на биодиверзитетот Обновување на природните живеалишта; Мониторинг на видови на птици и нивните популации, како и коридорот на миграторните патишта на птиците; Магистралната и другата инфраструктура(надземна и подземна) да се води надвор од објектите со природни вредности, а при помали зафати потребно е нејзино естетско вклопување во природниот пејзаж; Цели на СОЖС

-76-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 8.3

ПЛАН ЗА МОНИТОРИНГ

За да можат да се следат значајните ефекти(се разбира, позитивни и негативни) од реализирањето на целите на Студијата и навреме да се преземат соодветни мерки доколку не се реализираат истите или значајно негативно влијаат врз елементите на животната средина во предметниот опфат, потребно е поставување на индикатори на СОЖС кои Консултантите ги поставија во Поглавје 8. Континуираното следење на индикаторите на СОЖС исто така ќе даде можност за систематско набљудување, испитување и оценување на ефикасноста од воведените мерки за заштита, намалување или ублажување на негативните ефекти од планскиот документ. За таа цел потребно е да се подготви План за мониторинг кој сумарно ги воспоставува релациите меѓу елементите на СОЖС од предметниот опфат, предложените индикатори и одговорните за нивно следење, анализирање и по потреба интервенција. Планот за мониторинг ќе помогне на Центарот за развој на Источниот плански регион (на сите опфатени општини) во преглед на состојбите во предметниот опфат при реализација на целите на Студијата, статусот на имплементација на предвидените мерки и ќе овозможи ефикасно понатамошно планирање на други инфраструктурни проекти и ќе обезбеди одржлив развој на општината. Само на овој начин може синхронизирано(паралелно) да се реализираат целите на стратешкиот плански документ за управување на водите на реката Брегалница и да се постигнат целите на заштита на животната средина во предметниот опфат. Планот за мониторинг овозможува исто така воспоставување на интерактивна врска помеѓу сите вклучени страни во процесот на планирање, проектирање, изградба и заштитата на животната средина и претставува основа за надлежните институции, да го контролираат процесот на спроведување на законската регулатива и да донесуваат правилни одлуки. Потребно е максимално да се користат веќе воспоставените индикатори за животна средина од страна на Министерството за животна средина и просторно планирање и Државниот завод за статистика на Република Македонија, индикаторите на милениумските развојни цели, посебно МРЦ-7 за одржливост на животната средина, индикаторите за одржлив развој(за жал се уште не се дефинирани), индикатори кои Република Македонија ги користи за реферирање спрема ЕУ агенциите за животна средина и енергија и други секторски индикатори(потрошувачка на вода, отпадни води, социјален живот, енергија, , земјоделие, шумарство, здравство и др.) Во Табела 14 е претставен Планот за мониторинг на Стратегиска оценка на животната средина за предметниот опфат кој вклучува приоритетни проекти за регулација на река Брегалница со дефинирани одговорни институции за следење на индикаторите на СОЖС. Се разбира дека локалната самоуправа на опфатените општини е целосно одговорна за следење на спроведувањето на Планот за мониторинг, анализа на вредностите на индикаторите и трендот на намалување, зголемување на истите и споредба со националните или други релевантни. Посебно е важно секоја вклучена општина да ги користи целите на заштита на животната средина, дефинираните индикатори(слободно може да се додадат уште индикатори специфични на дадената општина, за секоја цел на СОЖС) и предложените мерки за спречување, ублажување или компензација на негативните влијанија и да бара од инвеститорите/изведувачите на градежните работи да ги спроведат мерките, а општинската администрација да ги следи индикаторите и да предлага нови мерки по потреба.

-77-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Табела 14 План за мониторинг на Стратегиска оценка на животната средина за Студијата за можна регулација на река Брегалница

Елемент на СОЖС

Индикатори на СОЖС

Одговорни за мониторинг

Тренд на намалување на потрошувачка на вода во Оператерот на стопанскиот комплекс/МЖСПП индустриските капацитети(последните 3-5 години) % на индустриски капацитети кои имаат добиено еколошка дозвола(ИСКЗ А/Б) или дозвола за МЖСПП/Локална самоуправа усогласување со оперативен план

Вода

% на вода која циркулира низ процесот

Оператор/Општински инспектор

Воспоставен План за земање примероци за анализа на отпадните води % на индустриски капацитети со пред третмани на отпадните води–пречистителни станици(на ниво на секоја општина) Тренд на намалување на загубите на вода(последните 3-5 години) % на индустриски капацитети со сопствен мониторинг на отпадните води Број на примероци со концентрации на загадувачки супстанции над максимално дозволените Број на подготвени проектни документации за изградба на системи за регулирање на речните корита на годишно ниво(во согласност со барањата на финансиските институции кои би финансирале)

Завод за здравствена заштита/Акредитирани лаборатории/МЖСПП

Фреквенција на мониторинг Годишно ниво Годишно ниво Месечно/Според инспекциски план Според План за следење на површинските води

Оператерот на стопанскиот комплекс/МЖСПП/Локлана самоуправа

На 6 месеци

Оператерот на стопанскиот комплекс/ЈП Комунално претпријатие

Годишно ниво

Инвеститор/Локална самоуправа/МЖСПП

Месечно

Завод за здравствена заштита/Акредитирани лаборатории/МЖСПП

Месечно

Локалната самоуправа /Центар за развој на Источен плански регион

Годишно ниво

Локалната самоуправа/Центар за развој на Источен Број на подготвени проектни карти (project fishe) за плански регион/Министерттсво за транспорт и апликации пред меѓународни институции врски/Министертсво за локална самоуправа Локалната самоуправа/Центар за развој на Источен Број на потпишани договори за изградба на објекти за плански регион/Министерство за транспорт и регулирање на речните корита врски/Министертсво за локална самоуправа Подготвени и усвоени Студија за оценка на влијание Локалната самоуправа/МЖСПП/Министерство за на проектот врз животната средина транспорт и врски Ефикасност на пречистителната станица Инвеститор/Локална самоуправа/МЖСПП

-78-

Шест месеци Шест месеци Годишно ниво Месечно

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Индикатори на СОЖС % на општини опфатени во сливот на река Брегалница со изградени пречистителни станици за комунални отпадни води % на население опфатено со постојната фекална канализациона мрежа % на население опфатено со колекторски систем за одведување на отпадната вода до пречистителна станица. Концентрација на загадувачки материи во милта: тешки метали(Pb, Cd, Cr, CU, NI, Zn, Hg), органски материи, pH вредност, азот и фосфати и сува материја. Должина на изградена атмосферска канализација Опфатена површина која се одводнува % на население опфатено со атмосферска канализација % на домаќинства во руралните места поврзани со канализациона мрежа Должина на канализациона мрежа низ руралните места

Земјоделска површина опфатена со наводнување Тренд на намалување на загубите на вода низ системот за наводнување Обезбедена количина на вода потребна за жителите во локалитетот согласно нормативите за водоснабдување и коефициентите на дневна и часовна нерамномерност Изработени идејни и основни проекти за водоводната мрежа

Одговорни за мониторинг

Фреквенција на мониторинг

Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и врски

Годишно ниво

Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и врски

Годишно ниво

Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и врски

Годишно ниво

Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје

Пред одлагање на земјиште

Локална самоуправа/Месни заедници/ Завод за статистика Локална самоуправа/Месни заедници/ Завод за статистика Локална самоуправа/Месни заедници/ Завод за статистика Локална самоуправа/Месни заедници/ Завод за статистика Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика Операторот на земјоделскиот комплекс Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство/Локална самоуправа/Завод за статистика/ МЖСПП/ЈП за водоснабдување Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и врски/Јавни претпријатија за водоснабдување Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и врски/Јавни претпријатија за водоснабдување Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и

-79-

Годишно ниво Годишно ниво Годишно ниво Годишно ниво Годишно ниво Годишно ниво/Биланс на земјоделски површини/обработиливи/начин на наводнување Годишно ниво По Програма на претпријатија водоснабдување Годишно ниво

Јавните за

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Индикатори на СОЖС

Одговорни за мониторинг

Фреквенција на мониторинг

врски/Јавни претпријатија за водоснабдување Тренд на намалување на загуби на вода Должина на водоводната мрежа и број на опфатени корисници Состав и изобилство на водната флора Состав и изобилство на безрбетна фауна Состав, изобилство и старосна структура на рибната фауна Минимално прифатлив проток(биолошки минимум) Спој со подземни водни тела Физичко-хемиски статус на водата

Почва

Концентрација на приоритетни загадувачки супстанции Број на реализирани проекти за искористување на геотермалната вода и развој на бањскиот туризам Број на случаи на нелегална експлоатација на песок, чакал и камен од речните корита Број на дозволи издадени за експлоатација на песок, чакал, камен од речните корита Ефикасно управување со различните типови на отпад кои се создаваат на стопанскиот комплекс

Јавни претпријатија за водоснабдување/ЛС Локална самоуправа/Месни заедници/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и врски/Јавни претпријатија за водоснабдување Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје/Хидробиолошки Институт Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје/Хидробиолошки Институт Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје/Хидробиолошки Институт Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје/Хидробиолошки Институт

Годишно ниво Годишно ниво По Програма за мониторинг на површински води По Програма за мониторинг на површински води По Програма за мониторинг на површински води По Програма за мониторинг на површински води

Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје

По Програма за мониторинг на површински води По План за следее на водата за пиење и наводнување По План за следее на водата за пиење и наводнување

Локална администрација/МЖСПП

Годишно ниво

Општинска инспекција/Локална администрација/МЖСПП Локална администрација/МЖСПП/ Општинска инспекција Оператор/Општински инспектор

По План надзор

Научни институции

-80-

за

инспекциски

Дневно/Спрема план

инспекциски

Шест месеци

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина Елемент на СОЖС

Индикатори на СОЖС Количество/волумен на отпад кој се носи на депонија Соодветност на квалитетот на почвата спрема намената (физичко-хемиска анализа) Тренд на намалување на годишната потрошувачка на хемиски заштитни средства од страна на земјоделците % или површина на исчистени диви депонии Изработен План за регионално управување со комуналниот отпад % на општини кои доставуваат редовни Годишни Извештаи за собран, транспортиран и отстранет отпад Ремедијација на загадената површина Засадени нови шумски површини % на население од регионот опфатено со регионалната депонија

Население

Човеково здравје

Операторот на стопанскиот комплекс ЈП Дервен Р.Е. Комунална хигиена/Општина Велес Акредитирани педолошки лаборатории/Земјоделски Институт Локална самоуправа/Министерство за земјоделство/Државен завод за статистика Локална самоуправа/Регионално тело за управување со отпад/Јавни комунални претпријатија Локална самоуправа/Регионално тело за управување со отпад/Јавни комунални претпријатија/МЖСПП МЖСПП/Локална самоуправа Локална самоуправа/Регионално тело за управување со отпад/Јавни комунални претпријатија/МЖСПП Јавно шумско претпријатие/Локална самоуправа Локална самоуправа/Регионално тело за управување со отпад/Завод за статистика/МЖСПП/Министерство за транспорт и врски/Јавни комунални претпријатија Завод за статистика/ Општина Завод за статистика/ Општина

Тренд на намалување на невработеноста Број на ново отворени места Задоволство на жителите од социо-економскиот живот Завод за статистика/ Општина Велес и еколошкото опкружување Број на цревни заболувања, кожни заболувања

Завод за статистика/Медицина на труд/Завод за здравствена заштита /Здравствен Дом

Ниво на бучава во подрачјето на планскиот опфат

Медицина на труд/Завод за здравствена заштита / Здравствен Дом

% на зачувани и нови видови и популации на птици % на нови и зачувани животни и видови на растенија Биодиверзитет

Одговорни за мониторинг

одреден и одржуван биолошки минимум во водата на реките

МЖСПП/Научни институции МЖСПП/Научни институции Акредитирани лаборатории/Завод за здравствена заштита/Институт за јавно здравје/Хидробиолошки Институт/Научни институции

-81-

Фреквенција на мониторинг Дневна база Шест месеци Шест месеци Годишно ниво Шест месеци Годишно ниво Годишно ниво Шест месеци Годишно ниво Годишно ниво Годишно ниво Месечно ниво Годишно ниво За време на градежните работи почесто/ Еднаш месечно Годишно ниво Годишно ниво Шест месеци

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

9. АЛТЕРНАТИВИ И ПРЕДУСЛОВИ ЗА РЕАЛИЗАЦИЈА НА СТУДИЈАТА И ПРЕДЛОЖЕНИТЕ МЕРКИ ЗА ЗАШТИТА Без да се навлегува во детаљни технички решенија, Студијата прави пресек на можности во Источниот плански регион за изградба на мали акумулации, гумени прегради и регулација на коритата на реките во сливот на реката Брегалница. Поради навистина големото кумулативно долготрајно позитивно значење на реализацијата на целите на Студијата, треба навистина претпазливо, чекор по чекор да течат подготовките и да се разгледаат повеќе алтернативи. Токму поради фактот што во Студијата се работи на ниво на испитување на можности, алтернативите кои Консултантите ги прелагаат се однесуваат повеќе на теми кои треба да се разгледаат во текот на понатамошните планирања со цел да се исполнат целите на Стратегиска оцена на животната средина за предметниот опфат и максимално да се исполнат целите на Студијата. Карактеристично е што во Студијата се разгледуваат повеќе приоритетни проекти, но за секој од нив алтернативите би се однесувале на следното: ¾ Избор на соодветна локација во рамките на предметниот опфат при што треба да се внимава на чувствителните елементи на животната средина и индикаторите за СОЖС; ¾ Времето на започнување на проектни активности(подготовка на проектна документација и изградба на објектите, посебно оние наменети за наводнување и водоснабдување)мора да биде во корелација и последователно да следи по подобрување на квалитетот на водата која би се зафатила со акумулацијата; ¾ Да се испитаат можности за додавање/одземање на функции на акумулациите и капацитетот на истите; ¾ Да се даде предност на проценката на речните сливови и нивна карактеризација на типови на површински водни тела преку користење на задолжителни и незадолжителни вредности на хидроморфолошките и физичко -хемиски услови и биолошки референтни услови; ¾ Разгледување на аспектот на економска оправданост на проектот и подготвеност на населението да плати за услугата(примена на начелотокорисникот плаќа) и навремено информирање на јавноста и нејзино активно вклучување; ¾ Да се даде предност на проекти за кои полесно, побрзо и под подобри финансиски услови може да се обезбедат средства за реализација; ¾ Веднаш да се започне со зајакнување на капацитетите на локалната администрација и вработените во Центарот за развој на Источниот плански регион во поглед на испитување на можности за финансирање на ваков тип на проекти и модулите за финансирање; ¾ При подготвувањето на проектната документација за проектот да се користат насоките од националното законодавство, но во исто време да се дополнат со теми/барања кои се препорачани од меѓународните институции кои евентуално би го финансирале проектот(EU, EBRD, KfW Bank, World Bank…) се разбира истото се однесува и за оценката на влијание на проектот врз животната средина; -82-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина ¾ При подготовка на Студија за оценка на влијание врз животната средина за проектот, да се земат во предвид целите на Стратегиска оцена на животната средина, индикаторите и предвидените мерки; ¾ Од страна на секоја општина веднаш да се пристапи кон идентификација на бројната вредност на индикаторите на СОЖС за својата општина за да може да се добијат регионалните и истите да се користат за следење на реализацијата на целите на Студијата и целите на заштита на животната средина(Цели на СОЖС); ¾ Зајакнување на капацитетите на локалната самоуправа во однос на методите и техниките на планирање, управување и спроведување на законската регулатива во сите елементи на животната средина и инспекциски надзор (посебно за водените ресурси); ¾ Максимално активно учество на претставници од локалната самоуправа на опфатените општини и Центарот за развој на Источниот плански регион при подготовката на националните стратешки документи од секторот ВОДИ (Стратегија за води, Водостопанска основа и друго); ¾ Воспоставување на бази на податоци за состојбата во секој елемент на DPSIR (движечка сила-притисок-состојба на животната средина-влијание-одговор) рамката на управување со животната средина на локално и регионално ниво(предност да има елементот ВОДА); ¾ Воспоставување на мониторинг на емисиите на загадувачки материи од производните капацитети, дистрибуција на емисиите во воздухот, водата и почвата и редовно известување кон Министерство за животна средина и просторно планирање и локалната самоуправа; ¾ Зајакнување(техничко, едукативно и со човечки ресурси) на постоечкиот мониторинг на квалитетот на водата и почвата преку реновирање и надградба на постоечките лаборатории за да се преземат нови параметри кои се предвидени во ЕУ директивите од секторот вода, нови методи за анализа, контрола и обезбедување на квалитетот и подготвеност-обезбедување на нивна акредитација согласно ISO 17 025 стандардот; ¾ Подготовка на урбанистичка планска започнување на проектните активности;

документација

неопходна

за

¾ Обезбедување на транспарентност, форми на комуникација со сите заинтересирани страни(владините институции, консултантските фирми, невладините организации, академските институции и стопанските/индустриските инсталации), со цел активно да се учествува во управувањето со водите; ¾ Воспоставување на процедура и начини на доставување на информации до јавноста за квантитетот и квалитетот на водите; ¾ Тесна соработка со здравствените работници и докторите по медицина на трудот околу идентификација на здравствениот ризик од загадувањето на водите или нивно недоволно и несоодветно третирање. Само со навремено и/или паралелно одвивање на овие предуслови може да се гарантира максимално ефикасна реализација на целите на Студијата за испитување на можностите за регулација на реката Брегалница со долгорочни, позитивни синергетски ефекти за одржлив развој на опфатените општини и Источниот плански регион. -83-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

10. ПРИЛОЗИ 10.1 ЛИСТА НА НАЦИОНАЛНА ЗАКОНСКА РЕГУЛАТИВА 1. Закон за животната средина(Службен весник на РМ бр. 53/05, 81/05 24/07, 159/08 и 83/09); 2. Уредба за определување на проектите и за критериумите врз основа на кои се утврдува потребата за спроведување на постапката за оценка на влијанијата врз животната средина(Службен весник на РМ бр.74/05); 3. Правилник за содржината на барањата што треба да ги исполнува студијата за оценка на влијанието на проектот врз животната средина(Службен весник на РМ бр. 33/06); 4. Уредба за стратегиите, плановите и програмите, вклучувајќи ги и промените на тие стратегии, планови и програми, за кои задолжително се спроведува постапката за оценка на нивното влијание врз животната средина и врз животот и здравјето на луѓето(Службен весник на РМ бр.153/2007); 5. Уредба за содржината на извештајот за стратегиска оценка на животната средина (Службен весник на РМ бр.153/2007); 6. Уредба за критериумите врз основа на кои се донесуваат одлуките, дали определени плански документи би можеле да имаат значително влијание врз животната средина и врз здравјето на луѓето(Службен весник на РМ бр.144/2007); 7. Уредба за учество на јавноста во текот на изработката на прописи и други акти, како и планови и програми од областа на животната средина(Службен весник на РМ бр. 147/2008); 8. Закон за просторно и урбанистичко планирањ(Службен весник на РМ бр. 51/05; измени 137/07 и 24/08 пречистен текст, 91/09); 9. Правилник за стандарди и нормативи за планирање на просторот(Службен весник на РМ бр.69/99); 10. Правилник за поблиска содржина, размер и начин на графичка обработка на урбанистичките планови(Службен весник на РМ бр.78/06 и 140/07); 11. Закон за градење(Службен весник на РМ бр. 51/05); 12. Законот за квалитет на амбиенталниот воздух(Службен весник на РМ бр. 67/04; измени 92/07); 13. Правилник за критериумите, методите и постапките за оценување на квалитетот на амбиенталниот воздух(Службен весник на РМ бр. 67/04); 14. Уредба за гранични вредности на нивоа и видови на загадувачки супстанции во амбиенталниот воздух и прагови на алармирање, рокови за постигнување на граничните вредности, маргини на толеранција за гранична вредност, целни вредности и долгорочни цели(Службен весник на РМ бр. 22.06.2005); 15. Закон за водите(Службен весник на РМ бр.87/08 и 06/09, 161/09); 16. Уредба за класификација на водите(Службен весник на РМ бр. 18/99 год.); 17. Уредба за категоризација на водотеците, езерата, акумулациите и подземните води (Службен весник на РМ бр. 18/1999, 71/99); 18. Правилник за методологијата за проценката на речни сливови(Службен весник на Р.М бр.148/09); 19. Закон за отпад(Службен весник на РМ бр. 68/04; измени 71/04; 107/07, 102/08 и 134/08); 20. Листа на отпади(Службен весник на РМ бр. 100/05); 21. Закон за заштита од бучава во животната средина(Службен весник на РМ бр. 79/2007); 22. Закон за хемикалии(Службен весник на РМ бр.113/07); -84-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 23. Закон за заштита на културното наследство(Службен весник на РМ бр. 20/04; измени 115/07); 24. Закон за заштита на природата(Службен весник на РМ бр. 67/04; измени 14/06; 84/07); 25. Закон за благосостојба на животните(Службен весник на РМ бр. 113/07); 26. Закон за благосостојба на растенијата(Службен весник на РМ бр.25/98; 06/00); 27. Закон за заштита на растенијата(Службен весник на РМ бр.25/98; измени 06/00); 28. Закон за енергетика(Службен весник на РМ бр.63/06; 36/07); 29. Конвенција за заштита за мочуриштата што се од меѓународно значење како живеалишта на водните птици(Рамсар, 1971), ратификувана 1977 година; 30. Конвенција за заштита на светското културно и природно наследство(Париз, 1972), ратификувана 1974 година; 31. Конвенција за меѓународна трговија со загрозени видови дива флора и фауна (Вашингтон, 1973), ратификувана 1999 година; 32. Конвенција за заштита на миграторните видови диви животни(Бон, 1979), ратификувана 1999 година; 33. Конвенција за заштита на дивиот свет и природните живеалишта во Европа(Берн, 1979), ратификувана 1997 година; 34. Договор за заштита на лилјаците во Европа(Лондон, 1991), ратификуван 1999 година(Амандман на Договорот ратификуван 2002 година); 35. Договор за заштита за африканско-азиските миграторни видови птици(Хаг, 1995), ратификуван 1999 година; 36. Базелска конвенција во врска со контролата врз прекуграничните загадувачи со опасен отпад и неговото депонирање(Базел, 1995), ратификувана 1997; 37. Конвенција за заштита на биолошката разновидност(Рио де Жанеиро, 1992), ратификувана 1998; 38. Конвенција за пристап до информации, учество на јавноста во одлучувањето и пристап до правда за прашања поврзани со животната средина(Архус, 1998), ратификувана 1999 година; 39. Конвенција за оцена на прекуграничните влијанија врз животната средина(Еспо, 1991), ратификувана 1999 година; 40. Европска конвенција за предел(Фиренца, 2000), ратификувана 2003 година.

-85-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 10.2 ЛИСТА НА ЕУ ДИРЕКТИВИ РЕЛЕВАНТНИ ЗА ПЛАНСКИОТ ДОКУМЕНТ 1. Рамковна директива за вода(2000/60 /EC), дополнета со Одлуката 2455/2001/EC; 2. Директива за урбани отпадни води(91/271/EEC), дополнета со Директивата 98/15/EC и Регулативата(EC) 1882/2003; 3. Директива за нитрати(91/676/EEC), дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003; 4. Директива за вода за пиење(98/83/EC), дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003; 5. Директива за површинска вода за апстракција(75/440/EEC), дополнета со Директивите 79/869/EEC и 91/692/EEC(ќе биде отповикана со Рамковната директива за води (2000/60/EC) од 22.12 2007); 6. Директива за вода за капење(2006/7/EC); 7. Директива за испуштање на опасни супстанции во водите(76/464/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC и 2000/60/EC(ќе биде отповикана со Рамковната директива за води(2000/60/EC) од 22.12 2013, освен чл. 6, кој беше отповикан на 22.12 2000); 8. Директива за можно искористување на милта од пречистителни станици (86/278/EEC); 9. Директива за мерење на квалитетот на водата за пиење(79/869/EEC), дополнета со Директивите 81/855/EEC, 91/692/EEC, и Регулативата(EC) 807/2003(ќе биде отповикана со Рамковната директива за води(2000/60/EC) од 22.12 2007); 10. Директива за подземни води(80/68/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 11. Директива за испуштања на жива од хлороалкалните индустрии(82/176/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 12. Директива за испуштања на кадмиум(83/513/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 13. Директива за други испуштања на жива(84/15/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 14. Директива за испуштања на HCH(84/491/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC; 15. Директива за опасни супстанции од Листа еден(86/280/EEC), дополнета со Директивите 88/347/EEC, 90/415/EEC и 91/692/EEC; 16. Директива за вода за риби(78/659/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC и Регулативата(EC) 807/2003; 17. Рамковна директива за отпад(2006/12/EC); 18. Директива за опасен отпад 91/689/EEC, дополнета со 94/31/EC; 19. Директива за депонии(99/31/EC), дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003; 20. Директива за отпадни масла(75/439/EEC), дополнета со Директивите 87/101/EEC, 91/692/EEC и Директивата 2000/76/EC; 21. Директива за PCB/PCT(96/59/EC); 22. Директива за рестрикција на опасни супстанции(2002/95/EC), дополнета со Одлуката 2005/618/EC, 2005/717/EC, 2005/747/EC и 2006/310/EC; 23. Рамковна директива за квалитет на амбиентен воздух(96/62/EC), дополнета со Регулативата (EC)1882/2003; 24. Директива(1999/30/EC) за гранични вредности на сулфур диоксид, азот диоксид и азотни оксиди, суспендирани честички и олово во амбиентниот воздух, дополнета со Одлуката 2001/744/EC; 25. Директива за бензен и јаглерод моноксид(2000/69/EC); 26. Директива за озон во амбиентиот воздух 2002/3/EC; 27. Директива 2004/107/EC за арсен, кадмиум, жива, никел и полициклични јаглеводороди во амбиентниот воздух; -86-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 28. Директива за вода за риби(78/659/EEC), дополнета со Директивата 91/692/EEC и Регулативата(EC) 807/2003; 29. REACH Политика и директиви на ЕУ за хемикалии; 30. Регулатива за супстанции кои го осиромашуваат озонскиот слој((EC) 2037/2000), дополнета со Регулативите(EC) 2038/2000, 2039/2000, 1804/2003 и 2077/2004, и одлуките 2003/160/EC и 2004/232/EC; 31. Директива за оценка на влијанието врз животната средина(85/337/EEC), дополнета со директивите 97/11/EC и 2003/35/EC; 32. Директива за стратегиска оценка на животна средина(2001/42/EC); 33. Директива за пристап до информации за животната средина(2003/4/EC); 34. Директива за учество на јавноста во однос на изготвување одредени планови и програми и дополнување на Директивата за учество на јавноста и пристап до правда(2003/35/C); 35. Директива за интегрирано спречување и контрола на загадувањето(96/61/EC), дополнета со Директивата 2003/35/EC и Директивата 2003/87/EC и Регулативата (EC) 1882/2003; 36. Директива СЕВЕСО II за контрола на хаварии со опасни супстанции(96/82/EC), дополнета со Директивата 2003/105/EC и Регулативата(EC) 1882/2003; 37. Директива за испарливи органски соединенија од растворувачи(1999/13/EC), дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003 и Директивата 2004/42/EC; 38. Директива на Советот 94/63/EC за контрола на емисии на испарливи органски соединенија(ВОК) што се резултат на чување бензин и негова дистрибуција од терминали до бензински пумпи дополнета со Регулативата(EC) 1882/2003; 39. Одлука 2000/479/EC за имплементација на Европски регистар на емисии на загадувачи(EPER)/Регулатива(EC) 166/2006 за имплементација на Европски регистар на ослободувања и трансфер на загадувачки супстанции; 40. Директива за зачувување на природните живеалишта и дивата фауна и флора (92/43/EEC), дополнета со Директивите 97/62/EC и 97/266/EC; 41. Директива за диви птици(79/409/EEC), дополнета со Директивите 81/854/EEC, 85/411/EEC, 91/244/EC, 94/24/EC и 97/49/EC, и Регулативата (EC) 807/2003; 42. Регулатива за загрозени видови((EC) 338/97), дополнета со Регулативите(EC) 938/97, 2307/97, 2214/98, 1476/99, 2724/2000, 1579/2001, 2476/2001, 1497/2003, 1882/2003, 834/2004, 252/2005 и 1332/2005; 43. Регулатива за мониторинг на шуми(EC) 2152/2003; 44. Директива за оценка и управување со бучавата во животна средина(2002/49/EC); 45. Директива за бучава од моторни возила(92/97/EEC), дополнета со Директивата 92/97/EC; 46. Директива за бучава од опрема што се користи на отворено(2000/14/EC).

-87-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина

10.3 КОРИСТЕНИ СТРАТЕШКИ ПЛАНСКИ ДОКУМЕНТИ И ЛИТЕРАТУРА 1. Програма за развој на Источниот плански регион 2009–2013, Совет за развој на Источен плански регион, 2009; 2. Акционен план за 2009 година за реализација на Програмата за развој на Источниот (Брегалнички) плански регион 2009-2013 година; 3. Национална стратегија за регионален развој на Република Македонија, 2009-2019 година; 4. Национална стратегија за земјоделство и рурален развој за периодот 2007–2013 година, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство, 2007; 5. Стратешки План на Министерство за локална самоуправа за периодот 2007–2009 година; 6. Национален План за заштита на животната средина-НЕАП II, Министерство за животна средина и просторно планирање, Скопје, 2006; 7. Национална Стратегија за одржлив развој за период 2010-2030, Влада на Република Македонија, 2009 година; 8. Национална Стратегија за интеграција на Република Македонија во ЕУ, Влада на Република Македонија, 2004 година; 9. Национална стратегија за апроксимација на ЕУ законодавството за животна средина, Министерство за животна средина и просторно планирање, 2007 година; 10. Национална програма за усвојување на правото на ЕУ(НППА II, 2009 со измени 2010); 11. Стратегија за енергетска ефикасност до 2020, Министерство за економија, 2004 година; 12. Стратегија за развој на енергетиката на РМ до 2030, Министерство за економија, 2010 година; 13. Национален здравствено-еколошки акционен план(НЗЕАП), Министерство за животна средина и просторно планирање, 1999 година; 14. Стратегија и акционен план за заштита на биолошката разновидност на Република Македонија, Министерство за животна средина и просторно планирање, Скопје, 2004 година; 15. Национална Стратегија за управување со отпад за(2008–2020 година), Влада на Република Македонија, 2008 година; 16. Национален План за управување со отпад(2009-2015), 2009 година; 17. Извештај за напредокот во остварување на Милениумските развојни цели за Република Македонија(2008)–МРЦ 7 Одржливост на животната средина, УНДП Канцеларија во Македонија, Влада на Република Македонија; 18. Индикатори за животна средина, Министерство за животна средина и просторно планирање, 2008 година; 19. Национална стратегија за економскиот развој на Република Македонија, Влада на Република Македонија, 1998 година; 20. Стратегија за одржлив развој на шумарството во Република Македонија, Министерство за земјоделство, шумарство и водостопанство, 2006 година; 21. Национална стратегија за Механизмот за чист развој, Министерство за животна средина и просторно планирање, 2007 година; 22. Национална стратегија за транспорт, Министерство за транспорт и врски, 2007 година; 23. Студија за состојбата со биолошката разновидност во Република Македонија(прв национален извештај), Министерство за животна средина и просторно планирање, Скопје 2003 година; -88-

Студија за можностите за регулација на реката Брегалница(мини акумулации, каскади, брани)

Додаток 5: Оценка на влијанието на целите на Студијата врз животната средина 24. Стратегија за одржлив развој на Општина Берово 2006–2011 година/Акционен план на стратегијата за одржлив развој 2006–2011 година на Општина Берово; 25. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Берово, 2003 година; 26. Стратегија за развој на рурален туризам во Општина Чешиново–Облешево, 2007 година; 27. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Делчево, 2005 година; 28. Профил и Стратешки план за Локален Економски Развој, Општина Делчево; 29. Профил на Општина Карбинци, Општина Карбинци; 30. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Карбинци; 31. Стратегија за Локален економски развој, Општина Кочани; 32. Мастер план за развој на туризмот во Општина Кочани, 2006 година; 33. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Кочани, 2004 година; 34. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Македонска Каменица; 35. Стратегија за Локален економски развој, Општина Македонска Каменица; 36. Локален Акционен План за Животна Средина, Општина Пехчево; 37. Стратешки план за локален економски развој, општина Пробиштип; 38. Профил на општина Пробиштип, Општина Пробиштип; 39. Локален Акционен План за Животна Средина, општина Штип, 2004 година; 40. Стратешки план за локален економски развој, на општините Штип и Карбинци; 41. Локален Акционен План за Животна Средина, општина Виница, 2006 година; 42. Стратегија за локален развој на Општина Виница 2008-2013, Општина Виница, 2008 година; 43. Стратегија за развој на рурален туризам во Општина Зрновци, 2007 година; 44. Профил на општина Зрновци, 2009 година; 45. Просторен план на Република Македонија(2002-2020), Влада на Република Македонија, 2004 година; 46. Втор Национален Извештај на Рамковната Конвенција на Обединети Нации за климатски промени, Дел: Проценка на ранливоста и адаптацијата за секторот водени ресурси, 2006, Министерство за животна средина и просторно планирање.

-89-

Студијата е подготвена од страна на