Geef hem een kans

“Ik haat het feminisme”, mompelen vrouwelijke veertigplussers al eens. Ze hebben de vakjes afgevinkt van hoge studies, interessant werk, promotie, daarbij bleven ze sportief en hun uiterlijk verzorgen. Vrouwen zijn op één generatie tijd massaal op de werkvloer beland en zichtbaar geworden in de publieke ruimte. Wat is daar niet leuk aan? Dat ze ook nog het leeuwendeel in het huishouden en de zorg voor de kinderen op zich namen. Vrouwen besteden daar per week 9,5 uur meer tijd aan dan hun partners. En dat zorgt voor veel eenzaamheid en verwijdering in de relatie. Kan het vaderschapsverlof voor een betere relatie en meer seks zorgen? Awel, ja.

HAMED (31), VADER VAN SAHAR (9 MAANDEN).

Toen zijn Sahar geboren werd in mei 2022, ging voor Hamed een grote kinderwens in vervulling. Hij nam twee van de drie weken vaderschapsverlof. “Het was gewoon erg druk in die periode en mijn functie liet het niet toe om drie weken aan één stuk weg te zijn. Ik heb die laatste week nog wel later opgepikt, want deze mijlpaal moet gerespecteerd worden. Je werk mag geen negatieve gevolgen hebben voor je gezin of voor de opvoeding van de kinderen. Mijn toenmalige baas, nu mijn zakenpartner, was heel blij voor mij en legde me niets in de weg.” Het lag in de lijn van Hameds normen en waarden om die eerste dagen mee te maken.

Niet alleen om over zijn onzekerheden heen te komen bij de zorg van de baby, maar vooral om zijn vrouw te ondersteunen. Ze was bevallen met een keizersnede en moest bekomen. “Je relatie wordt in die periode toch op de proef gesteld, een baby heeft continu zorg nodig. Hoe communiceren we daarover met elkaar en wie doet nu wat? Gelukkig hebben we goede gesprekken gevoerd. Je leert op elkaar inspelen. We zijn toch nog samen, dus het was succesvol. (lacht) Het zou een mooi signaal zijn vanuit de overheid om het vaderschapsverlof verplicht te maken. Maar dan zou de uitkering wel 100% moeten blijven.”

Toen we in de jaren negentig stilaan het kostwinnersmodel ruilden voor het tweeverdienersmodel, waarbij man én vrouw centen in het huishouden brachten, vergaten we het onbetaalde en onzichtbare werk binnen onze vier muren te herverdelen. De reden is simpel: vrouwen hadden nog vaak hun thuisblijvende, zorgende moeders en grootmoeders voor ogen en ze begonnen te poetsen, wassen, plassen, koken, opruimen en verder hobby’s en etentjes organiseren, cadeautjes en activiteiten bedenken, schoolvervoer regelen - vul maar aan. Dat geeft geen rust in het hoofd. Bovendien is de uitvoering ervan tijdrovend, vaak repetitief en bovenal onbetaald. Ze bleven achter met minstens een ondergewaardeerd gevoel. Toch moet dat volgens sociologe Riet Ory niet per se zo ervaren worden. Samen met Eva Brumagne schreef ze het boek Het is hier geen hotel! Hoe je samen het huishouden aanpakt . “Aan die taken denken en ze uitvoeren, dat komt inderdaad met een fontein aan emoties. Maar vergeet niet dat we dan onze menselijkheid en liefde voor onze naasten tonen. Een huis is voor vele ouders een plek om rust te vinden. Vaak ga je het huishouden doen om je hoofd te ordenen. Dus het kan ook heel liefdevol en heilzaam zijn. Het wordt een bron van frustratie en uitputting, wanneer we te weinig tijd hebben en we het alleen moeten doen. Dat geeft stress. Omdat onbetaalde arbeid zo essentieel is voor het gezinsleven, voor onze menselijke relaties en dus ook voor de samenleving, moeten we daar veel meer tijd voor maken. Als je er meer tijd voor krijgt, kan het huishouden een heel andere beleving kennen. Maar tijd voor zorgtaken is in het tweeverdienersmodel een schaars goed. We moeten daarom elkaars tijd als evenwaardig beschouwen, en dat blijkt nog een hele uitdaging te zijn binnen veel koppels.” Riet Ory is daarom formeel: “We moeten dit gegeven in economische modellen opnemen, zoals in de Economy of Care, waarvan verplicht vaderschapsverlof een zeer belangrijk onderdeel is.”

IN DIE EERSTE DAGEN VAN HET VADERSCHAPSVERLOF LEG JE IMMERS DE FUNDAMENTEN VAN HOE JE ALS KOPPEL DE ZORG VAN DE KINDEREN EN HET HUIS GAAT VERDELEN. DAT HEEFT GEVOLGEN VOOR JE VERDERE CARRIÈRE, JE RELATIE EN JE SEKSLEVEN. “Je hebt de genderkloof, maar je hebt vooral ook de moederkloof”, pikt Riet Ory hierop in. “Door het zwangerschapsverlof blijft de moeder minstens drie maanden thuis. We zien nu dat mannen zelfs langer uit gaat werken in die periode, terwijl de vrouw thuis de baby leert verzorgen, diens emoties en noden leert inschatten. In die periode ontstaan de genderstereotiepe zorgpatronen en raken ingesleten. Het vaderschapsverlof moet dus best binnen die eerste maanden na de geboorte opgenomen worden, dan alleen kan het een echte hefboom zijn om die genderstereotiepe zorgpaden niet meteen te laten inslijten. Na drie maanden zonder oefenkansen voor de vader is het heel moeilijk om daar terug een evenwicht in te krijgen. Het is dan bijna logisch dat de vrouw ook het ouderschapsverlof gaat opnemen of thuis blijft als de baby ziek is. Een afwezigheid van drie maanden zou eigenlijk geen gevolgen mogen hebben voor je verdere carrière, maar het is die zorgmachine die daar en dan geïnstalleerd wordt, die de beroepskeuze mee bepaalt. Is mijn werk wel te combineren met een kind dat moet opgehaald worden? Een vrouw zal veel vaker dan een man combinatiemakkelijkheid onderhandelen op het werk omdat ze vanaf het begin in die zorgrol wordt gestimuleerd. Magazines, de media, het onderwijs, hoe we met elkaar omgaan, hoe we opgevoed worden, versterken die stereotype zorgrol. Vrouwen identificeren zichzelf daardoor veel meer als primaire zorger. Ze wordt immers op haar moederschap geëvalueerd en ze evalueert zichzelf erop. Daarom ook stromen ze minder door, kiezen ze voor sectoren die minder goed betalen en zo ontstaat de loonkloof. De zorgverloven, zoals het eenzijdig lange zwangerschapsverlof voor vrouwen, versterken haar economisch zwakkere keuzes.”

HET VADERSCHAPSVERLOF IS DAN OOK VANUIT DE OVERHEID EEN BELANGRIJK SIGNAAL VOOR DE VADER : “‘Jij mag ook vaderen als dat baby’tje er is. Jij bent even belangrijk in het ouderschap’. Vanaf het begin krijgt de man de kans om te leren ‘zorgen voor’ en te ervaren hoe fijn en bijzonder dat kan zijn. Zo komt er een innigere band tussen vader en baby, en er komt tijd vrij voor de moeder, wat haar meer ademruimte geeft. Op zich

THOMAS (33), VADER VAN ATHANASIOS (3 MAANDEN).

“Dat ik vaderschapsverlof zou nemen, lag voor de hand voor mij. Ik wilde mijn partner en mezelf de tijd geven om ons aan te passen. Athanasios werd geboren in december, en ik heb mijn vaderschapsverlof laten samenvallen met de jaarlijkse sluiting van mijn restaurant. Mocht Athanasios in de zomer geboren zijn, dan was het een ander verhaal geweest, en had ik het mij waarschijnlijk niet kunnen permitteren. De voorwaarden zijn niet soepel genoeg, er is vooraf niet genoeg over nagedacht. Ouders zouden meer gevaloriseerd en begeleid moeten worden in hun nieuwe situatie. De maatschappelijke visie op koppels blijft extreem gendergebonden en maakt de ongelijkheid tussen de seksen alleen maar groter.

Dit vaderschapsverlof heeft ons heel wat gebracht. Op emotioneel niveau om te beginnen. Het liet ons toe om alles te laten inzinken en langzaam te landen. Om weer onze draai te vinden in ons dagelijks leven en in onze relatie. Op praktisch niveau liet het ons toe om ons opnieuw te organiseren. Maar het volstond niet om ons als gezin te ontdekken. Ik vind het nog altijd heel frustrerend dat ik niet het recht heb om voor mijn zoon te zorgen. Dat ik de zorg voor hem aan zijn moeder moet overlaten. Dat is geen moderne visie op ouderschap. De politieke wil om hier echt verandering in te brengen ontbreekt!” zou dat niet z’n grote investering zijn voor een overheid.” De rimpeleffecten van die investering kunnen veel positieve effecten hebben. Veel vrouwen voelen zich immers eenzaam in dat huishouden en niet gerespecteerd. Ze zijn de eeuwige ruzies en hun rol van de zaag beu. Uiteindelijk doen ze de taakjes dan toch maar zelf en leggen zich daar bij neer, maar de verwijdering tussen de koppels is dan al lang ingezet. “In die zin geloof ik ook echt dat een gelijkere verdeling thuis ook te maken heeft met respectvol samenleven en dat de kans groter is dat je elkaar vindt of bij elkaar kan blijven omdat je weet wat de ander allemaal doet. Het gaat hier over elkaars tijd even waardevol vinden, ongeacht hoeveel geld het in het laatje brengt en daarvoor is een mentaliteitsverandering nodig”, benadrukt Riet Ory nogmaals. Een gedeeld eigenaarschap van het huishouden en een meer gelijke verdeling van betaald en onbetaald werk dragen bij tot gezondere relaties en meer zelfredzame kinderen. En meer seks. Uit onderzoek blijkt immers dat bij koppels waar er een betere taakverdeling is, er een beter seksleven ontstaat.

Riet Ory is hierover niet verwonderd: “Op zich is dat niet zo raar. Als jij thuis het gevoel hebt dat je de sloof of de sloef bent, en je bent heel moe en ook boos vanbinnen, dan is het al een krachttoer om je aantrekkelijk te voelen. Laat staan dat je nog seks moet hebben met die partner die vaak dood gewicht is in het huishouden, die ga je dan ook vaak als dood gewicht zien in bed. De taak te veel. Jammer hè.” Als dat geen motivator om te vaderen is.

Eva Brumagne en Riet Ory, Het is hier geen hotel, uitg. Pelckmans.

Ook interessant: Ragna Heidweiller, Werkboek voor de ideale rolverdeling, uitg. Nijgh & Van Ditmar.

Cijfers

Het vaderschapsverlof is heel lang tien dagen geweest. In 2022 werd het gebracht naar 15 dagen en vanaf 1 januari 2023 is dat 20 dagen geworden. De eerste drie dagen zijn verplicht en worden ook betaald door de werkgever. Vanaf dag vier komt vader in de ziekteverzekering terecht en krijgt hij nog 82 % van zijn loon. In Portugal zijn er 25 geboortedagen voor mannen en de eerste 15 daarvan zijn verplicht. Daar is de uitkering 100%. De ongelijkheid in de zorgverloven op het vlak van lengte, uitkering en het verplichte karakter ervan, versterkt de genderongelijkheid.

JACQUES (27), VADER VAN SIEL (4 MAANDEN).

De vakantiedagen van een heel jaar en daarbovenop de volle 15 dagen van het vaderschapsverlof in 2022 leverden Jacques een volle beleving van de eerste dagen een baby in huis op. “De eerste pamper, de eerste fles, de eerste keer kleertjes aandoen, de eerste keer badje - dat zijn allemaal stappen waar je bij wilt zijn.” Zijn werkgever ging vlot akkoord met die zes weken. “Je hebt ook recht op die verlofdagen. Ik heb hen goed op voorhand ingelicht.” Maar deze periode gaf hem vooral ook de kans om dit levenslang engagement te laten bezinken. Jacques’ partner rondt haar studie af als vroedvrouw. “Ze kon mij heel goed wijzen hoe ik de baby kon verzorgen. Bij elke aanraking, dacht ik dat ik de baby ging breken. (lacht)

Dat creëerde een speciale band. De emancipatie van de vrouw is een feit, daarbij is het logisch dat de man ook meer een ruimte krijgt om een actieve actor te zijn in het huishouden en dan is het vaderschapsverlof hét middel om dat te versterken. Ik vind dat een verplicht vaderschapsverlof met 100% van de uitkering niet meer dan normaal is. Ik weet niet of vrouwen dat krijgen. Je zou niet gestraft mogen worden als je kinderen krijgt. Je leven is je gezin en het werk is er om dat gezin te ondersteunen. Daarin verschilt onze generatie misschien met de vorige.” Hij is alvast gerustgesteld dat hij nu weet hoe zijn dochter goed te verzorgen. Dat zal nodig zijn wanneer zijn vrouw haar lange avonddiensten zal doen in het ziekenhuis.