Raport Roczny 2011 Centrum Sztuki Współczesnej 'Znaki Czasu' w Toruniu

1 1 0 2 Y N Z C O R T R O P RA

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

Toruń, któremu architektoniczny kształt nadali Krzyżacy, należy do szczególnych osiągnięć średniowiecznego budownictwa. Ufortyfikowana zabudowa wynikała ze specyfiki portowego i granicznego miasta, ważnego strategicznie punktu wyjścia do podboju plemion pruskich i tworzenia państwa krzyżackiego. Choć miasto po 200 latach panowania krzyżackiego zostało wcielone do Korony przez Kazimierza Jagiellończyka, to nadal stanowiło ważny ośrodek o znaczeniu militarnym.

Ta burzliwa historia odbiła swe piętno na architekturze Torunia. Masywne kościoły, fortyfikacje i domy z czerwonej cegły stworzyły swoisty styl, jakże inny niż preferowany w Europie Zachodniej smukły, ażurowy gotyk.

Właśnie do tego toruńskiego stylu odnosi się architektura CSW w Toruniu, przypominająca zamek ze szklaną basztą i ceglanymi ścianami o kształtach charakterystycznych bardziej dla twierdzy niż galerii sztuki.

Budynek ten został zaprojektowany przez wrocławskiego architekta Edwarda Lacha i jest pierwszym od 1939 r. obiektem architektonicznym w Polsce poświęconym sztuce współczesnej.

1 1 0 2 Y CZN

O P A R

O R RT

1

ORGANIZATORZY CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

Gmina Miasta Toruń (główny organizator)

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego

2

1 1 0 Y2

R

T R O AP

N Z C RO

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

TORUŃ 2012

3

Dyrektor Programowa Dobrila Denegri i Prezydent Miasta Torunia Michał Zaleski

4

SPIS

TRE

ŚCI

SPIS TREŚCI

SŁOWO WSTĘPNE ............................................................... 6 KRÓTKA HISTORIA CSW W TORUNIU ........................... 8 KALENDARIUM .................................................................... 9 KOLEKCJA ......................................................................... 103 EDUKACJA ........................................................................ 107 KINO CENTRUM .............................................................. 109 WYDAWNICTWO ............................................................ 111 BIBLIOTEKA ...................................................................... 113 KSIĘGARNIA ..................................................................... 115 MEDIA O NAS .................................................................. 117 STATYSTYKI ...................................................................... 121 RADA PROGRAMOWA ................................................. 124 ZESPÓŁ ............................................................................. 125 WSPÓŁPRACA ................................................................. 126

5

Szanowni Państwo, Z przyjemnością oddajemy w Państwa ręce raport sprawozdawczy z działalności Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu w roku 2011, który pozwoli na konfrontację z oczekiwaniami, jakie mieli Państwo wobec naszej instytucji. Według mojej opinii, tego rodzaju jednostka może sprawnie funkcjonować jedynie na zasadzie dialogu ze wszystkimi, dla których ważna jest kondycja sztuki oraz jej rola w naszym społeczeństwie – bez względu na poglądy polityczne czy artystyczne upodobania.

Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu jest instytucją młodą (zaledwie czteroletnią), która dopiero wypracowuje sobie pozycję zarówno w kraju, jak i poza jego granicami, a także, co nie mniej ważne, w środowisku jej najbliższym – mieszkańców Torunia. To proces wymagający czasu i wytężonej pracy, zwłaszcza wobec odbiorców nieprzywykłych do obcowania ze sztuką współczesną – nierzadko trudną w percepcji i wymagającą przygotowania. Biorąc ów fakt pod uwagę, zachęcaliśmy do zmierzenia się z problemami sztuki aktualnej poprzez stopniowanie jej percepcji w różnorodnych formach edukacyjnych.

Z drugiej strony przygotowaliśmy program o zróżnicowanym charakterze – niezamykający się w jednej tylko opcji artystycznej – tak by każdy odbiorca znalazł w proponowanej przez Centrum ofercie coś ważnego dla siebie. Dzisiaj, gdy nie ma wyraźnych kryteriów oceny działań artystycznych istotne jest, by przedstawiać wielowątkowość sztuki współczesnej przejawiającej się w różnorodnych formach aktywności artystycznej.

Nie zamykaliśmy się więc w obrębie sztuki już uznanej, lecz szukaliśmy nowych, twórczych inspiracji.

Nie stroniliśmy również od eksperymentów, promując choćby artystów najmłodszej generacji. Chcieliśmy, i nadal chcemy, by Centrum było miejscem żywej, otwartej, nieskrępowanej dogmatami wymiany myśli, obcej idei „muzealizacji” sztuki współczesnej, na którą naraża ją zwykle wpisanie w „ramy” instytucji.

W 2011 roku w przestrzeniach ekspozycyjnych Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu można było zobaczyć zarówno wystawy ukazujące sztukę twórców o renomie międzynarodowej, jak i artystów reprezentujących środowisko polskie, w tym toruńskie – dzięki inicjatywie którego Centrum powstało. Najważniejszą była inaugurująca program Dobrili Denegri ekspozycja pt. „Statek kosmiczny Ziemia”. Została ona zauważona przez krytykę i pozytywnie przyjęta przez media, również zagraniczne.

Dzięki tej wystawie mogliśmy zobaczyć prace znanych artystów, jak Gianni Colombo, Ernesto Neto, Christiane Löhr, Victoria Vesna. Prezentowaliśmy wystawy indywidualne, jak „Serce na dłoni” Massimo Bartoliniego, interesująco wpisującą się w przestrzeń największej sali Centrum, czy wystawę „Złote włosy Małgorzaty” Krystyny Piotrowskiej, która w wielu swych pracach podejmuje temat losu Żydów w Polsce.

W ramach cyklu Focus Poland zaprezentowaliśmy twórczość Marzeny Nowak, uznanej za jedną z 10 najważniejszych młodych artystek polskich zdobywających aktualnie międzynarodowy prestiż. Kuratorem tej ekspozycji był dyrektor wiedeńskiego Muzeum Sztuki Współczesnej Stiftung Ludwig Wien (MUMOK), Rainer Fuchs. Zaproponowaliśmy również możliwość zobaczenia ciekawej i kontrowersyjnej wystawy podejmującej temat gniewu, która wraz z prowokacją artystyczną kuratora Kazimierza Piotrowskiego wywołała w całym kraju wiele polemik i dyskusji na temat roli polityki w sztuce, a także granic wolności wypowiedzi artystycznej. O randze wystawy „THYMÓS: Sztuka gniewu 1900-2011” świadczą wysokie miejsca w rankingach najważniejszych wydarzeń artystycznych roku 2011. Duże znaczenie w kształtowaniu pozytywnych relacji między społeczeństwami i środowiskami artystycznymi o charakterze międzynarodowym miała natomiast wystawa „Dialogue Design / Dizajn Dialogu” przygotowana przez CSW w Toruniu w ramach programu „Polska Prezydencja 2011 – Promesa” w stolicy Białorusi, Mińsku.

Program i wystawy CSW w Toruniu były prezentowane szeroko w fachowej prasie, krajowej i zagranicznej.

Ale najbardziej cieszy nas fakt, że odwiedza nasze przestrzenie wystawiennicze coraz większa liczba widzów. Mamy nadzieje, iż pozostaną oni odbiorcami, dla których obcowanie ze sztuką współczesną stanie się czymś nieodzownym – potrzebą, jaką każdy człowiek we współczesnym świecie powinien odczuwać – częste odwiedzanie Centrum zaś – uzależnieniem, w dobrym znaczeniu tego słowa.

Zapraszamy na wystawy oraz inne przedsięwzięcia artystyczne Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu w bieżącym, 2012 roku.

6

Szanowni Państwo, Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu, chociaż młode, już zyskało wizerunek instytucji kładącej nacisk na „bycie współczesnym” i „międzynarodowym”. Interdyscyplinarny charakter Centrum oraz jego otwartość na nowatorskie i przełomowe badania nad różnorodnymi środkami artystycznego przekazu zapewniają mu aktywną i dynamiczną rolę w rozwoju kultury zarówno na poziomie lokalnym, jak i międzynarodowym, a także podkreślają silny potencjał w dialogu z innymi instytucjami zajmującymi się sztuką współczesną na całym świecie. Podkreślone w filozofii Centrum otwartość na eksperymentowanie i nowatorskość oraz skupienie się na bieżących działaniach twórczych, wyrażanych przez wiele różnych mediów i środków artystycznych, są również podstawą jego programu, który rozpoczął się w 2011 roku i będzie trwał do 2014. Podstawowym celem tego programu jest pogłębienie i wzmocnienie wyżej wspomnianych przesłanek poprzez serie grupowych i indywidualnych wystaw polskich i zagranicznych artystów, zabiegi sztuki site-specific – zarówno wewnątrz CSW jak i w plenerze, wydarzenia performatywne, rezydencje artystyczne, warsztaty, dyskusje, panele, wykłady oraz inne działania uzupełniające. Wszystkie te działania, nawet jeśli pluralistyczne i zorientowane międzynarodowo, są zawsze pojmowane ze szczególną troską i wrażliwością na kontekst lokalny, który ma już i tak bogate dziedzictwo kulturowe i historyczne wymagające dowartościowania i aktualizacji.

Dlatego też wystawa otwierająca nasz program została pomyślana jako wspaniały hołd dla miasta i jego najznakomitszego mieszkańca, Mikołaja Kopernika. „Statek Kosmiczny Ziemia” badał relacje między sztuką, nauką i nowo powstającymi technologiami poprzez wizjonerską i pełną zaangażowania pracę wielu znanych artystów, ale także składał wyrazy uznania pionierom, których praca nie powinna zostać zapomniana, szczególnie obecnie, kiedy historia sztuki pisze się na nowo i powinna również zawierać te nieukończone rozdziały powstające w krajach Europy Wschodniej. Taką politykę kulturowego łączenia wzmacniają dodatkowo wystawy z cyklu „Focus Poland”, który zaprasza kuratorów uznanych europejskich muzeów do współpracy z młodymi polskimi artystami i zaprezentowania ich za granicą. Udanym początkiem tego projektu była współpraca Marzeny Nowak z głównym kuratorem MUMOKu Rainerem Fuchsem, a kolejne edycje „Focus Poland” zostaną wznowione w nadchodzących latach.

Oprócz poświęcenia uwagi młodemu pokoleniu, program Centrum przyznaje także poczesne miejsce już uznanym artystom, zarówno Paweł Łubowski i Dobrila Denegri polskim jak i zagranicznym. Bogate i rzadkie dzieła graficzne oraz wideo Katarzyny Piotrowskiej zostały zaprezentowane na wystawie kuratorowanej przez Martę Smolińską, a prace pionierskiego i charyzmatycznego promotora sztuki awangardowej, Jerzego Ludwińskiego, stanowiły główną atrakcję projektu Piotra Lisowskiego. Od swojego otwarcia Centrum prezentowało różne modele zbiorów sztuki, czyniąc samo pojęcie zbioru przedmiotem badania jako zasób kulturalnych i materialnych wartości. Stąd po zaprezentowaniu w 2011 roku „Melancholii sprzeciwu” – wyboru sztuki Europy Wschodniej z Muzeum Sztuki Współczesnej w Antwerpii – zaprezentowaliśmy także zbiór sztuki polskiej z Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie na wystawie „Nic nie jest wiecznie ważne”. W ciągu ostatnich czterech lat swojej działalności Centrum kolekcjonowało prace artystów Torunia i okolic, i one właśnie stanowiły podstawę wystawy „622 Upadki Bunga” zrealizowanej z okazji stulecia Związku Polskich Artystów Plastyków.

Jednakże program wystaw nie odniósłby wystarczającego efektu, gdyby nie inne działania uzupełniające: publikacje, warsztaty i programy dydaktyczne dla młodzieży i starszych, prezentacje multimedialne, takie jak graficzne i muzyczne festiwale Plaster i CoCArt, a także bogate i różnorodne programy filmowe. 365 dni trudno zmieścić na jednej stronie, ale o wiele ważniejsze jest 366 dni, które chcemy dzielić z Wami w ramach tegorocznego programu.

Zapraszamy do naszego Centrum w 2012 roku!

7

KRÓ TKA CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

HIS

TOR I

C

entrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu powołane zostało do życia w lutym 2006 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach realizacji programu operacyjnego MKiDN „Znaki Czasu”.

Utworzenie instytucji było możliwe dzięki porozumieniu czterech partnerów: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Województwa Kujawsko-Pomorskiego, Gminy Miasta Toruń oraz toruńskiego Stowarzyszenia Przyjaciół Sztuk Pięknych „Znaki Czasu”. Dzięki własnym środkom gminy oraz przyznaniu dofinansowania przez Unię Europejską (w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego), jak i dotacji MKiDN, w 2006 r. rozpoczęto budowę obiektu CSW. 27 października 2006 r. wmurowany został kamień węgielny. Budowa Centrum zakończona została w grudniu 2007 r. Tym samym zrealizowano w Toruniu pierwszy budynek wypełniający założenia programu MKiDN „Znaki Czasu”.

Toruńskie CSW jest też pierwszym, całkowicie od podstaw wybudowanym w Polsce po 1939 r., obiektem poświęconym sztuce współczesnej.

14 czerwca 2008 r. nastąpiło otwarcie CSW dla publiczności.

Pierwszym Dyrektorem toruńskiego CSW był Michał Korolko. Funkcję Dyrektora Centrum sprawował on od kwietnia 2006 do marca 2007 roku; Michał Korolko był także, wspólnie z Piotrem Całbeckim (obecnym Marszałkiem Województwa Kujawsko-Pomorskiego) autorem wniosku o dofinansowanie inwestycji ze środków UE.

8

A W kwietniu 2007 r. Dyrektorem CSW został Stefan Mucha (obecnie Dziekan Okręgowej Izby Radców Prawnych w Toruniu), który koordynował zakończenie inwestycji, stworzył zespół administracyjny i merytoryczny instytucji oraz przygotował Centrum do otwarcia. W tym czasie został także ogłoszony konkurs na 2-letni program merytoryczny placówki oraz projekt wystawy inaugurującej działalność CSW, którego laureatką została Joanna Zielińska.

W pierwszym, dwuletnim etapie działalności Centrum (czerwiec 2008 – czerwiec 2010), program instytucji formułowała Joanna Zielińska.

W ramach tego programu w CSW zrealizowano 30 międzynarodowych wystaw (w tym 8 wystaw objętych wyłączną opieką kuratorską Joanny Zielińskiej) oraz szereg projektów artystycznych (w tym długofalowy projekt przestrzeni Pokoju z Kuchnią).

W 2010 roku główny organizator CSW – Gmina Miasta Toruń – ogłosił konkurs na stanowisko Dyrektora. Jego laureatem został Paweł Łubowski. W czerwcu 2010 r. stanowisko Dyrektora Programowego objęła Dobrila Denegri, wyłoniona w przygotowanym przez Dyrektora Pawła Łubowskiego międzynarodowym konkursie na 4-letni program merytoryczny.

M

IU R A D

N E L KA

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

STYCZEŃ 2011 02.01.2011 SEKSUALNOŚĆ Z cyklu KAWA Z PIEPRZEM Wykład prowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

Od listopada 2010 roku do końca maja 2011 roku Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu było inicjatorem cyklu wykładów poświęconych trudnym, ale niezmiernie istotnym zagadnieniom w sztuce współczesnej. Wykłady poprowadziła dr Katarzyna Lewandowska, adiunkt w Katedrze Historii Sztuki i Kultury UMK. 05.01.2011 KONCERT ZESPOŁU STERNENHOCH + HIENY POSTMODERNY Sternenhoch w składzie:

9

STERNENHOCH Zbigniew Libera Jacek Malicki Max Hexer

10

Zbigniew Libera – perkusja Jacek Malicki – gitara elektryczna Max Hexer – gitara basowa 21.01.2011– 13.02.2011 DYPLOM 2010 Wystawa prac dyplomowych absolwentów Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Z otwarciem wystawy połączone było uroczyste wręczenie nagród i wyróżnień za najlepsze dyplomy w 2010 roku.

25.01.2011 SZALEŃSTWO – LOKATOR CZY INTRUZ? Studenci specjalizacji tekstologiczno-edytorskiej Instytutu Literatury Polskiej UMK oraz Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika zaprosili na dyskusję „Szaleństwo – lokator czy intruz?”, poświęconą książce Zjawisko

szaleństwa w kulturze pod red. Marty Kasprowicz, Sławomira Drelicha i Macieja Kopycińskiego.

22.01.2011 AUGENMUSIK: NEUROBOT Unikalny i w pełni improwizowany koncert 2/3 (Dominik Kowalczyk aka Wolfram i Jacek Staniszewski aka Facial Index) legendy warszawskiej sceny eksperymentalnej muzyki elektronicznej.

11

26.01.2011 HOMOSEKSUALIZM Z cyklu KAWA Z PIEPRZEM Wykład prowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

27.01.2011 SIŁA (?) LUDU Studenci specjalizacji tekstologiczno-edytorskiej ILP UMK, Samorząd Studencki Wydziału Filologicznego UMK oraz Wydawnictwo Naukowe UMK zaprosili na wieczór autorski połączony z dyskusją wokół książki dra Sławomira Drelicha Populistów ethos zmanipulowany.

27.01.2011 WIELKIE NAUCZANIE Michał Libera przedstawił najnowszą produkcję wydawnictwa Bôłt – zawierającą pierwsze kompletne nagranie kompozycji Corneliusa Cardew „The Great Learning”.

29.01.2011 RASA: SMAK DŹWIĘKU Z cyklu FIZJOLOGIA SMAKU Kurator: Krzysztof Gutfrański LUTY 2011 14.02.2011 WALENTYNKI Alternatywne Święto Zakochanych (akcje Zjednoczenia Czytelniczego) 26 .02.2011 AUGENMUSIK Projekcja filmu „Szyny” z muzyką na żywo graną przez Jeffa Gbureka, Karolinę Ossowską i Rafała Iwańskigo.

23.02.2011 BÓL I STAROŚĆ Z cyklu KAWA Z PIEPRZEM Wykład prowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

MARZEC 2011 04.03.2011 – 22.05.2011 STATEK KOSMICZNY ZIEMIA Artyści: Acconci Studio, Micol Assaël, Massimo Bartolini, Vladimir Bonačić, Loris Cecchini, Gianni Colombo, Olafur Eliasson, Xárene Eskandar, Alicja Kwade, Jarosław Kozakiewicz, Piotr Kowalski, Christiane Löhr, Katarina Löfström, Jakub Nepraš, Ernesto Neto, Christopher O’Leary & Casey

12

STATEK KOSMICZNY ZIEMIA kurator: Dobrila Denegri

CHRISTIANE LÖHR

13

14

PIOTR KOWALSKI

15

16

VICTORIA VESNA

17

ERNESTO NETO

18

Alt, Lucy + Jorge Orta, Diller Scofidio + Renfro, Tobias Putrih, Martin Rille, Simon Thorogood & Stephen Wolff, Aleksandar Srnec, Nikola Uzunovski, Johannes Vogl, Victoria Vesna.

Kurator: Dobrila Denegri.

Im bardziej zaawansowana staje się nauka, tym bliższa jest sztuce; Im bardziej zaawansowana jest sztuka, tym bliżej jej do nauki.

Buckminster Fuller, 1939 Co może zmienić naszą percepcję przestrzeni?

Odkrycie, że Ziemia nie jest centrum Wszechświata...

Lądowanie na Księżycu... Surfowanie po Internecie... Dwa ostatnie elementy szczególnie wpłynęły na współczesną koncepcję przestrzeni w ubiegłym półwieczu. W czasie, gdy cały świat przyglądał się pierwszym krokom człowieka na Księżycu, przy dźwięku Space Oddity Davida Bowie w tle, zaledwie kilka osób zarejestrowało równie rewolucyjny moment: narodziny Internetu.

W tym samym, 1969 roku, wydana została książka jednego z najbardziej postępowych wizjonerów XX wieku, Richarda Buckminster Fullera, zatytułowana Statek kosmiczny Ziemia. Przez wielu uważany za Leonarda da Vinci naszych czasów, ten amerykański architekt, wynalazca, ekolog i filantrop, starał się obudzić w ludziach świadomość kruchości naszej planety i jej ograniczonych zasobów. Rozwinięta przez niego koncepcja „statku kosmicznego Ziemia”, podejmowana także przez innych naukowców, odbija się dziś szczególnie alarmującym echem, przypominając nam o tym, że wszyscy jesteśmy od siebie zależni i wzajemnie połączeni.

Punktem wyjścia wystawy w toruńskim CSW była fullerowska idea „statku kosmicznego Ziemia” (do którego nie ma instrukcji obsługi), mająca podkreślić wizje artystów inspirowanych holistycznymi i ekologicznie świadomymi postawami, skoncentrowanymi na refleksji wokół człowieka i jego planety.

Jak sztuka może wpłynąć na technologię? – rozmyślał teoretyk sztuki i badacz nowych mediów Matko Mestrovic. To pytanie, postawione odwrotnie niż zwyczajowa refleksja nad tym jak zaawansowane technologie oddziałują na sztukę, wskazało kluczową perspektywę dla wystawy. Obejmowała ona zarówno doświadczenia związane z „nowymi trendami” i wczesną sztuką komputerową (information art), ze szczególnym uwzględnieniem Europy Wschodniej, jak i najbardziej interesujące i futurystyczne badania współczesnych artystów młodego pokolenia.

Wystawa kładła nacisk na twórców i zjawiska artystyczne, które odegrały pionierską rolę

19

w tak zwanej „sztuce mediów”. Rozpoczynając od konstruktywistycznych i pozytywistycznych stanowisk wobec postępu technologicznego i naukowego lat 50. i 60., poprzez tendencje, które zakładały walkę o przemianę świata przez syntezę sztuk, aż do aktualnych badań artystycznych, łączących sztukę z najbardziej zaawansowanymi dziedzinami współczesnej nauki i technologii (takich jak na przykład bio- czy nanotechnologia).

20

ALEKSANDER SRNEC

21

22

23

24

RENÉ BLOCK

08.03.2011 TWORZENIE JEST BOSKIE, POMNOŻENIE JEST LUDZKIE – KILKA MYŚLI NA TEMAT HISTORII POMNOŻENIA Wykład René Block’a.

Spotkanie z legendarnym kuratorem, współpracującym m.in. z Josephem Beuysem, Nam June Paikiem i grupą Fluxus, byłym dyrektorem Kunsthalle Museum Fridericianum w Kassel.

René Block wygłosił wykład zatytułowany: To Create is Divine, to Multiply is Human – Some Thoughts about the History of the Multiple.

09.03.2011 POKAZ FILMÓW O KOBIECYCH INICJATYWACH PRACOWNICZYCH I LOKATORSKICH Organizator: Kolektyw Kocurra Współpraca: Polska Akcja Humanitarna, Krytyka Polityczna

25

26

19.03.2011 AUGENMUSIK: MIRROR TRANCE Francesco Cavaliere & Marcel Türkowsky 20.03.2011 FIZJOLOGIA SMAKU: KINO-KUCHNIA Przegląd najdziwniejszych filmów związanych z jedzeniem.

Kurator: Krzysztof Gutfrański 23.03.2011 ŚMIERĆ Z cyklu KAWA Z PIEPRZEM Wykład prowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

25 – 26.03.11 3 COCART MUSIC FESTIVAL 2011 Artyści: Asmus Tietchens (Niemcy), Raymond Salvatore Harmon (USA/Londyn), Todd Carter (USA), Dave Phillips (Szwajcaria), Ove Volquartz & Ray Kaczynski (Niemcy/USA), PAS – Post Abortion Stress (USA), Antonie Chessex (Szwajcaria/Berlin), NEMEZIS (Polska), Michael Vofeld (Niemcy),

27

Philippe Petit (Francja), KOMORA A (Polska), dj Zippo (Ni4emcy), Wiktor Skok (Polska), HATI (Polska).

CoCArt Music Festival to festiwal łączący nowe trendy we współczesnej muzyce eksperymentalnej o charakterze elektronicznym i elektroakustycznym z projektami opartymi o estetyczną waloryzację multimediów, traktowanych jako pełnoprawny komponent działania twórczego.

Trzeci CoCArt Music Festival był twórczą kontynuacją dwóch poprzednich edycji, które odbyły się w CSW w Toruniu i zostały objęte w 2008 r. patronatem Europejskiego Roku Dialogu Międzykulturowego, a w 2009 r.

Europejskiego Roku Innowacyjności.

25.03.11 – 20.05.11 WYPEŁNIAJĄC PUSTE POLA Artyści: Jerzy Ludwiński oraz Włodzimierz Borowski, Jan Chwałczyk, Wojciech Gilewicz, Rafał Jara, Katarzyna Krakowiak, Mateusz Kula, Stefan Müller Kurator: Piotr Lisowski Wystawa poświęcona była Jerzemu Ludwińskiemu (1930–2000) – historykowi, krytykowi, teoretykowi i kuratorowi sztuki, jednemu z najważniejszych animatorów polskiej sceny artystycznej drugiej połowy XX wieku.

28

WYPEŁNIAJĄC PUSTE POLA

29

30

Projekt, oparty w zasadniczej części o dokumenty dotyczące działalności Ludwińskiego, przyjął formę nietypowej podróży przez archiwalia. Takie ujęcie w dużym stopniu zdeterminowała sama biografia krytyka, który w swojej praktyce zawodowej działał w różnych ośrodkach i środowiskach twórczych, dążąc do decentralizacji sztuki i do sformułowania swoistego języka krytyki artystycznej.

30.03.2011 WAGINALNOŚĆ z cyklu KAWA Z PIEPRZEM (6): Wykład prowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

31

32

33

HYBRYDOWE NOTACJE 31.03.2011 – 30.04.2011 HYBRYDOWE NOTACJE Wykłady, warsztaty, prezentacja.

Uczestnicy: Elizabeth Sikiaridi & Frans Vogelaar, Hybrid Space Lab. Kuratorzy: Daniel Muzyczuk, Agnieszka Pindera Elizabeth Sikiaridi & Frans Vogelaar przybliżyli zagadnienie hybrydyzacji między innymi jako właściwości przestrzeni miejskich. Obecnie mamy do czynienia z hybrydowymi miastami, hybrydowymi samochodami, hybrydowymi przedsiębiorstwami, hybrydowymi tworzywami sztucznymi, hybrydowymi roślinami...

Ten trend odzwierciedla przejście od myślenia w oparciu o jasno określone kategorie i traktowania poszczególnych dyscyplin oddzielnie ku elastycznemu podejściu opartemu na łączeniu i poszukiwaniu sieci powiązań.

KWIECIEŃ 2011 09.04.2011 NOWE MAPY CZASU Projekt rezydencyjny / warsztaty – John Grzinich Prowadzący: John Grzinich Kurator projektu: Krzysztof Gutfrański Podsumowanie projektu rezydencyjnego Johna Grzinicha i prowadzonych przez niego warsztatów koncentrujących się na mapowaniu akustyczno-urbanistycznych przestrzeni Torunia.

13.04.2011 WAGINALNOŚĆ (część II) z cyklu KAWA Z PIEPRZEM Wykład prowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

14.04.2011 ODGRODZENI Dyskusja o zjawisku grodzonych osiedli.

Prowadzenie: Bartłomiej Urbański (Klub KP Toruń) Udział w dyskusji wzięli: Joanna Erbel (Krytyka Polityczna), Paweł Kołacz (Stowarzyszenie Bydgoskie Przedmieście).

34

16.04.2011 AUGENMUSIK: PAWLACZ PERSKI Wystąpili: Rymika Myślicka, Świstak Rogalski, Tomasz Dalasiński, Damian Bus, Mariusz Szybko, The Arouser, Kolektyw Poszmeg, Grupa Przestępcza Jesień, Porcje Rosołowe (Fischerle, Owczy Pęd), Adam Ruszkowski (Grupa Wszystko), Jakub Karwowski oraz gość specjalny – Koło Gospodyń Wiejskich.

35

MAJ 2011 04.05.2011 ZWIERZĘTA W SZTUCE WSPÓŁCZESNEJ, A PROBLEM WOLNOŚCI WYPOWIEDZI ARTYSTYCZNEJ Wykład Doroty Łagodzkiej.

05.05.2011 FIZJOLOGIA SMAKU: MYŚLEĆ JAK SER Kurator: Krzysztof Gutfrański W stronę ekologicznego postrzegania odtwarzania wiedzy we współczesnym rzemiośle serowarskim.

Wykład poprowadził profesor antropologii School of Oriental and African Studies University of London – Harry West.

14.05.2011 AUGENMUSIK Daniel Higgs (USA) 23-24.05.2011 DŹWIĘKOSPACERY Warsztaty poprowadził Maciej Wojnicki.

25.05.11 – 24.07.11 2. PLASTER MIĘDZYNARODOWY FESTIWAL PLAKATU I TYPOGRAFII Kurator: Krzysztof Białowicz W ramach festiwalu: Ed Fella – wystawa małych form plakatowych (prace manualne bez udziału komputera), Martin Majoor – wystawa kompozycji typograficznych

36

JACEK MROWCZYK telekonferencja

37

2. PLASTER MIĘDZYNARODOWY 38 FESTIWAL PLAKATU I TYPOGRAFII warsztaty

39

wykonana specjalnie do przestrzeni CSW, Władysław Pluta – wystawa plakatów oraz wykłady i warsztaty.

11.05.2011 CYBORG z cyklu KAWA Z PIEPRZEM Wykład poprowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

13.05.11 – 11.09.11 SERCE NA DŁONI Artysta: Massimo Bartolini Kuratorka: Dobrila Denegri Wystawa Massimo Bartoliniego zainicjowała czteroletni cykl projektów „site-specific”, realizowanych dla Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu przez najbardziej interesujących

40

SERCE NA DŁONI Massimo Bartolini wernisaż i koncert

41

42

43

i uznanych artystów na świecie. „Il cuore in mano (Serce na dłoni)” to tytuł opowiadania Osvalda Liciniego, napisanego w 1913 roku, na progu I Wojny Światowej. Licini uważany jest za jednego za najbardziej intrygujących włoskich artystów i pisarzy – kojarzony jest z takimi nurtami w sztuce jak futuryzm i surrealizm.

Choć opowiadanie to powstało prawie sto lat temu, ze względu na swą dynamikę i narracyjną strukturę wciąż brzmi niezwykle współcześnie.

w bardzo niemonumentalny sposób, przez co udaje mu się zakwestionować konwencjonalne modele wystaw i zaangażować publiczność w szczególnego rodzaju zmysłowy dialog.

Transformacje przestrzeni za pomocą światła, dźwięku lub ruchu stanowiły wyzwanie dla percepcji i zwyczajowych wyobrażeń o wymiarach czasu i przestrzeni, implikując przy tym, że jednym z podstawowych zadań sztuki jest poszerzanie perspektyw i zmiana utrwalonych punktów widzenia.

Historia ta, opowiedziana w języku polskim, była tłem projektu wystawy Massimo Bartoliniego. Kontrapunkt dla dramatycznej narracji stanowiła melodia tradycyjnej polskiej pieśni pt. Serce, niedawno zaaranżowanej przez Janusza Prusinowskiego, zagrana na

14.05.2011 EUROPEJSKA NOC MUZEÓW W CSW Wykład Victorii Vesny, artystki i dyrektorki Art & Science Lab UCLA, Los Angeles: Od internetu do nanotechnologii: na pokładzie statku kosmicznego Ziemia.

specjalnych, ręcznie wykonanych organach.

A zatem, w centrum tego projektu, łączącego w oryginalny sposób elementy literatury, teatru, muzyki, poezji i sztuk wizualnych, znalazł się symbol serca z całą plejadą niesionych przezeń znaczeń i konotacji.

CZERWIEC 2011

Mimo, że praca Bartoliniego oparta była na tak ważnym i uniwersalnym symbolu jak serce – centrum każdego bytu, miejsce, w którym zaczyna się i kończy życie – koresponduje ona z jego artystycznym językiem: subtelnym, poetyckim i dyskretnym. Artysta znany jest z umiejętności interweniowania w przestrzeń wystawienniczą

44

04.06.2011 – 14.08.2011 „POSZLIŚMY DO CROATAN” W MEDIENKUNSTVEREIN W DORTMUNDZIE Artyści: Bas Jan Ader (NL), Sebastian Buczek (PL), Erik Bünger (SE), Susanne Bürner (DE), Heath Bunting (UK), Eduard Buridan (FR), Collective Actions (RU), Hubert Czerepok (PL), Lara Favaretto (IT), Fischli & Weiss (CH), Paweł Freisler (PL), Goldin+Senneby (SE), Lukas Jiricka/Paul Wirkus (CZ/DE), Katarzyna Krakowiak (PL), Jizí Kovanda (CZ), Tomasz Kowalski (PL), Jacek Kryszkowski (PL),

EUROPEJSKA NOC MUZEÓW

VICTORIA VESNA

45

46

to Marzena Nowak Kurator: Rainer Fuchs

Zbigniew Libera (PL), Andrzej Partum (PL), Agnieszka Polska (PL), Leszek Przyjemski (PL), Syreny TV (PL), Robert Rumas (PL), Daniel Rumiancew (PL), Adam Witkowski (PL), Julita Wójcik (PL), Ziemia Mindel Würm (PL) Kuratorzy: Robert Rumas, Daniel Muzyczuk.

08.06.2011 CYBORG (część II) z cyklu KAWA Z PIEPRZEM Wykład poprowadziła dr Katarzyna Lewandowska.

10.06.11 – 04.09.11 to Artystka: Marzena Nowak Kurator: Rainer Fuchs „Prace Marzeny Nowak charakteryzuje subtelna struktura uwidaczniająca i nadająca formę ulotności i kruchości. Dla psychiki i emocji stwarza ona z konceptualną precyzją zredukowane

47

48

49

50

abstrakcyjne „obrazy“ odbierane przy tym w sposób bardzo zmysłowy. Artystka swobodnie przekracza granice łącząc tematycznie malarstwo, rysunek, fotografię, wideo, instalacje i obiekty, uświadamiając jednocześnie relacje między osobistymi doświadczeniami a uwarunkowaniem socjokulturowym. Centralną rolę odgrywa przy tym przekształcająca siła pamięci, w której pierwotne fakty i późniejsze projekcje tworzą nowe hybrydowe wyobrażenia i obrazy.

Charakterystyczne są tu pomalowane obiekty metalowe będące cytatami dziecięcych zabawek, które na pierwszy rzut oka do złudzenia przypominają plastikowe piłki, skakanki lub drewniane klocki. Lecz lekkość, sprężystość i ruchomość charakteryzująca prawdziwe

51

52

zabawki zastyga w tych artystycznych obiektach w symbole o wielkiej wadze. W prezentowanych obiektach przeszłość nabiera – w dosłownym znaczeniu – nowego odcienia, a wspomnienie dziecięcych gier łączy się z grą we wspomnienia.

Widoczna w tych pracach konfrontacja między zmysłowym, rozbawionym, odnoszeniem się do samej siebie a zasadami i normami narzuconymi z zewnątrz, stanowi specyficzny aspekt tematyczny twórczości, której charakterystycznym rysem jest wizualizacja przeciwstawnych napięć. W swoich

pracach wideo artystka wykorzystuje fragmenty własnego ciała – wykonuje rękami monotonne i powtarzające się gesty ukazujące cielesną bliskość i dystans, czułość i ból, niezależność i utratę kontroli jako zjawiska wzajemnie przenikające się. W ten sposób nie tylko stawia pod znakiem zapytania stereotypowe przeciwieństwa emocjonalne, lecz również weryfikuje wyobrażenie o czysto subiektywnym przeżywaniu stanów psychicznych. Powtarzalna monotonna mowa ciała nie uwidacznia bowiem wyłącznie samopoczucia

psychicznego, lecz przywołuje także wczesne wspomnienia o hermetycznym porządku społecznym i jego oddziaływaniu na życie prywatne.

Niektórymi obiektami Marzena Nowak przywołuje również wnętrza mieszkalne i rekonstruuje ich rozmiary, czyli odstępy między sobą a meblami i ścianami, w formie metalowych elementów różnej długości. Odstępy i puste przestrzenie niejako materializują się, a ich obecność zaznacza zarazem brak rzeczywistych przedmiotów. W ten sposób powstaje we właściwej skali wyobrażenie nieobecnego tu

wnętrza, a jednocześnie pamięć o nim nabiera konkretnego a przy tym abstrakcyjnego kształtu.”

Fragment tekstu Rainera Fuchsa.

10-12.06.2011 FIZJOLOGIA SMAKU: YUCKY&YUMMY (ALBO FRANKENBATERIE) Kurator: Krzysztof Gutfrański.

Ogólne i szczegółowe sekrety tego, jak pozyskać energię elektryczną z warzyw i owoców.

53

TOY STORY

54

17.06.2011 TOY STORY Artyści: Maciej Kurak i Max Skorwider (Galeria Niewielka) 17 czerwca w CSW odbyła się akcja artystyczna Macieja Kuraka i Maxa Skorwidera. Artyści, znani z projektów komentujących aktualne problemy społeczne, tym razem w zaskakujący sposób igrali z wizerunkami superbohaterów dziecięcej wyobraźni. „Cyberświat miesza się ze światem realnym, a konsekwencje podejmowania decyzji w wirtualnej przestrzeni często bywają zgubne. Fikcja zostaje zmaterializowana – nasi najlepsi przyjaciele to często pozytywni bohaterowie kreskówek.

Z wizerunkami tych postaci, odtworzonymi „w realu” jako maskotki-futrzaki, łączy nas specyficzny emocjonalny związek. Czy niszcząc je i szyjąc z nich futro popełniamy nadużycie wobec wartości etycznych, które reprezentują? Czy noszenie futra z maskotek naszych bohaterów wyraża naszą siłę? Świat staje się pozornie coraz bardziej proekologiczny. Rezygnując z zabijania zwierząt produkujemy sztuczne futra. Pewne działania dążące do odbudowania zniszczonego świata mają jednak odwrotny skutek – wprowadzony na Mazurach program ochrony kormoranów niszczy lasy, inwestowanie w szybką i tanią produkcję przyczynia się do łamania praw człowieka... Jak wobec tego musimy postępować, aby nie naruszać kulturowych, moralnych i etycznych wartości człowieka, jednocześnie pozostając zaangażowanymi?

Wkładając futro z wypatroszonych maskotek bohaterów nie pozbywamy się emocjonalnej więzi, jaka nas z nimi łączy, utożsamiamy się z ich pozytywnymi cechami charakteru, tworzymy „sztuczne futro”, będące obrazem wartości, jakie powinien reprezentować człowiek.”

Fragmenty tekstu Macieja Kuraka i Maxa Skorwidera (Galeria Niewielka).

24.06.2011 AUGENMUSIK: FILASTINE | PIĘTNASTKA Grey Filastine, projekt Piotra Kurki LIPIEC 2011 06.07.2011 ORIENT POTOCKIEGO. DŹWIĘKOPIS Ideą projektu było dokonanie dźwiękowomuzycznej interpretacji dzieł Jana Potockiego (Rękopis znaleziony w Saragossie i Podróż

55

56

57

58

KAMPERZY Z DESANTEM

do Cesarstwa Marokańskiego), przybliżenie sylwetki i propagowanie twórczości jednego z najwybitniejszych literatów i podróżników europejskiego oświecenia.

Orient Potockiego stworzyli: Dariusz Wojtaś, Dariusz Brzostek, Rafał Kołacki, Krystian Wieczyński, Radosław Garncarek, Paweł Bohuszewicz, Robert Zalewski.

22.07.2011 FIZJOLOGIA SMAKU: GENETYCZNIE MODYFIKOWANE ORGANIZMY (GMO) I ŻYWNOŚĆ TRANSGENICZNA – OBIETNICE I FAKTY Kurator: Krzysztof Gutfrański SIERPIEŃ 2011 25.08.2011 KAMPERZY Z DESANTEM Artyści: Krzysztof Jagusz, Maciej Kwietnicki, Adam Ruszkowski Kurator: Pasożyt Akcja Grupy WSZYSTKO na wystawie Marzenny Nowak „to” w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu. Polegała ona na wizualnych aneksjach eksponowanych prac. Artyści rozłożyli plażowy sprzęt przy „Piłce” Marzeny Nowak, przynieśli własne klocki, by się nimi bawić i wypuścili mysz, którą potem starali się złapać. „Projekt kreuje relację, która aktualnie jest nadużywana, także w artystycznym światku. Pasożytnictwo w sztuce jest ideą powstałą z aspiracji osiągnięcia korzyści przy jak najmniejszych nakładach własnej pracy, egoizmie i nadużywaniu pozycji – w tym przypadku artysty” (fragment tekstu Pasożyta).

59

60

WRZESIEŃ 2011 06.09.2011 POROZUMIENIE O WSPÓŁPRACY Podpisanie „Porozumienia o Współpracy” na czas ograniczony do wyczerpania się rzeczywistości pomiedzy reprezentowanym przez dyrektora Pawła Łubowskiego Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu , a reprezentowanym przez dyrektora Leszka Przyjemskiego Museum of Hysterics z siedzibą w Dinslanken.

61

DIALOGUE DESIGN / DIZAJN DIALOGU Mińsk

62

09.09.11 – 09.10.11 DIALOGUE DESIGN / DIZAJN DIALOGU Międzynarodowy Festiwal Grafiki Projektowej w ramach programu „Polska Prezydencja 2011 – Promesa” w Mińsku na Białorusi. Wystawa plenerowa na Placu Jakuba Kołasa i wystawa wewnętrzna w Muzeum Sztuki Współczesnej oraz towarzyszące wystawom warsztaty i prelekcje.

Artyści: Dawid Korzekwa, Hakobo, Homework, Franciszek Otto, Mirosław Adamczyk, Szymon Saliński, Nikodem Pręgowski i Rene Wawrzkiewicz.

Kurator: Krzysztof Białowicz.

Projekt dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Główny organizator: Urząd Miasta Torunia, Województwo Kujawsko-Pomorskie.

Współorganizatorzy: Miejski Komitet Wykonawczy w Mińsku, Instytut Polski w Mińsku.

Partnerzy: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum Sztuki Współczesnej w Mińsku Narodowa Szkoła Urody w Mińsku Białoruska Państwowa Akademia Sztuk Białoruski Związek Dizajnerów Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej Centrum Sztuki Współczesnej w Toruniu, jedna z najmłodszych, prężnie działających narodowych instytucji promujących współczesnych polskich artystów, tym razem przeniosła swoje działania na teren sąsiadującej Białorusi.

W ramach interdyscyplinarnego Festiwalu Grafiki Projektowej Dialogue Design / Dizajn Dialogu nastąpiło spotkanie dwóch różnych środowisk artystycznych, z ich odmiennymi, historycznymi tradycjami i obowiązującymi aktualnie trendami.

Ideą przewodnią festiwalu był tytułowy DIALOG – dialog i wymiana doświadczeń między polskimi i białoruskimi twórcami, dialog różnorodnych form i koncepcji artystycznych, a także dialog pomiędzy różnymi dyscyplinami sztuki: grafiką, muzyką i animacją. Była on również punktem wyjścia do różnorodnych zestawień i porównań, ale przede wszystkim miała stworzyć artystom i publiczności okazję do spotkania i odkrycia nowych zjawisk i postaci w zakresie projektowania graficznego. Festiwalowe prelekcje i warsztaty były doskonałym polem do wymiany doświadczeń pomiędzy twórcami młodymi, początkującymi, a twórcami profesjonalnymi, posiadającymi wieloletnie doświadczenie. To również była idealna okazja do nawiązania artystycznej współpracy, która być może zaowocuje w przyszłości wspólnymi, polsko-białoruskimi projektami.

63

64

65

66

67

18.09.2011 DZIEŃ SZTUKI SZACHOWEJ W CSW 23.09.11 – 20.11.11 ZŁOTE WŁOSY MAŁGORZATY Artystka: Krystyna Piotrowska Kuratorka: Marta Smolińska Wystawa Krystyny Piotrowskiej w toruńskim CSW była pierwszą tak szeroką prezentacją prac tej artystki ukazującą dialog pomiędzy pracami aktualnymi a tymi z okresu wcześniejszego.

Piotrowska, uprzednio pracująca przede wszystkim w technikach graficznych, od 2005 roku zajmuje się instalacją i filmem wideo. Przyczyną tej przemiany było zainicjowanie wystaw w opuszczonych kamienicach przy ul. Próżnej w Warszawie, jedynych pozostałych po tamtejszym getcie. Artystka wraz z Krystianą Robb-Narbutt zapoczątkowała działalność projektu „Ulica Próżna”, w ramach którego co roku w opustoszałych, zrujnowanych wnętrzach w samym centrum miasta odbywają się wystawy nawiązujące do żydowskiej przeszłości tego miejsca. Krystyna Piotrowska nie tylko pokazuje tam swoje prace, lecz także pełni funkcję kuratora.

Doświadczenie to ściśle wiąże się z biografią artystki oraz jej pytaniami o indywidualną tożsamość krystalizującą się gdzieś na pełnym napięć pograniczu żydowskości i polskości.

Realizacje Piotrowskiej stawiają więc pytania o własne oblicze, zarysowujące się na tle Historii z koszmarem Holocaustu oraz z uwzględnieniem aktualnych realiów. Dobór środków wyrazu oraz wieloaspektowe przesłania poszczególnych dzieł znacznie przekraczają jednak indywidualny charakter wypowiedzi i stają się przekaźnikami znaczeń uniwersalnych, dotyczących każdego z nas, pytającego o własną kondycję wobec Historii, czasu i płynnej współczesności.

68

ZŁOTE WŁOSY MAŁGORZATY

69

70

71

72

73

74

NIC NIE JEST WIECZNIE WAŻNE Kolekcja Regionalna Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie

75

76

23.09.11 – 20.11.11 NIC NIE JEST WIECZNIE WAŻNE Kolekcja Regionalna Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie Artyści: Jakub Bąkowski, Hubert Czerepok, Marta Deskur, Wojciech Duda, Aneta Grzeszczykowska, Izabella Gustowska, Elżbieta Jabłońska, Leszek Knaflewski, Barbara Konopka, Zofia Kulik, Piotr Kurka, Kamil Kuskowski, Konrad Kuzyszyn, Zbigniew Libera, Natalia LL, Artur Malewski, Agata Michowska, Tomasz Mróz, Johan Muyle, Hanna Nowicka, Anna Orlikowska, Józef Robakowski, Zygmunt Rytka, Jadwiga Sawicka, Aleksandra Ska, Jan Smaga, Krzysztof Sołowiej, Paweł Susid, Klaudia Wojciechowicz, Julita Wójcik Kuratorzy: Agata Zbylut i Kamil Kuskowski

77

Toruńskie Centrum Sztuki Współczesnej zaprezentowało prace czołowych polskich artystów, pochodzące z Kolekcji Regionalnej Zachęty Sztuki Współczesnej w Szczecinie. Zarówno CSW w Toruniu, jak i kolekcja szczecińska, powołane zostały w ramach rządowego programu Znaki Czasu, w myśl którego w każdym województwie zaczęto tworzyć regionalne kolekcje sztuki współczesnej. Zbiory szczecińskie stanowią jedną z najnowocześniejszych kolekcji tego typu w Polsce, obejmując nie tylko prace uznanych artystów wizualnych, ale także zapisy muzyki nowoczesnej i obiektów dźwiękowych. Program budowy Kolekcji jest finansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Miasto Szczecin.

Wystawa „Nic nie jest wiecznie ważne” prezentowała zaledwie część prac z kolekcji szczecińskiej. Tytuł wystawy, będący jednocześnie tytułem pracy Johana Muyle, eksplorował temat codzienności. Jednym z powracających motywów był dom, wraz z całym bogatym imaginarium jakie wiąże się z obrazem dzieciństwa i archetypicznymi przedstawieniami rodziny.

PAŹDZIERNIK 2011 10.10.2011 AKTUALIA SZTUKI Aktualia Sztuki to cykl otwartych wykładów prowadzonych przez prof. Wiesława Smużnego – wykładowcę Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

11.10.2011 – 24.10.2011 MOJA NATURA – ANGELIKA MARKUL | RASPBERRY DAYS – WOJCIECH DOROSZUK Cykl prezentacji prac z kolekcji sztuki CSW. 21.10.2011 WAR – WOMEN ART REVOLUTION Pierwszy otwierający wykład w ramach nowego cyklu prezentacji dr Katarzyny Lewandowskiej.

WAR to kontynuacja poprzedniej serii wykładów pt. Kawa z Pieprzem.

78

79

23.10.2011 A JA NIE CHCĘ SPAĆ!

Koncert Ani Brody z zespołem promujący jej najnowszą płytę z muzyką akustyczną do wierszy znanych polskich poetów dla dzieci.

28.10.11 – 15.01.12 THYMÓS. Sztuka gniewu 1900 – 2011 Artyści: Jacek Adamas, Krzysztof M. Bednarski, Behemoth, Marcin Berdyszak, Jerzy Bereś, Mieczysław Berman, Stefan Bernaciński,

Aleksander Blonder, Edmund Burke, Józef Charyton, Roman Cieślewicz, Hubert Czerepok, Piotr Danya, Andrzej Dłużniewski, Maciej J. Drygas, Ksawery Dunikowski, Edward Dwurnik, Wojciech Fangor, Karol Ferster, Witold Gordon, Katarzyna Górna, Stanisław Gratkowski, Ryszard Grzyb, Gustaw Gwozdecki, Jerzy Hulewicz, Lucjan Jagodziński, Jerzy Jankowski, Jerzy Januszkiewicz, Mieczysław Jurgielewicz, Grzegorz Klaman, Leszek Knaflewski, Jerzy Kosałka, Paweł Kowalewski, Juliusz Krajewski, Tomasz Kulka, Henryk Kuna, Przemysław Kwiek, Wojciech Leder, Zbigniew Libera, Stanisław

80

81 THYMÓS. Sztuka gniewu 1900 – 2011

82

83

84

85

86

87

88

THYMÓS. Sztuka gniewu 1900 – 2011

Ligoń, Bronisław Wojciech Linke, Stanisław Lipiński, Kamil Mackiewicz, Wodek Majewski, Wojciech Meyer, Jarosław Modzelewski, Tomasz Musiał, Dorota Nieznalska, Bogdan Nowakowski, Roman Opałka, Ryszard Ordyński, Stanisław Osostowicz, Andrzej Partum, Ewa Partum, Włodzimierz Pawlak, Jan Piekarczyk, Kazimierz Podsadecki, Roman Polański, Jan Pospieszalski, Marta Pszonak, Karol Radziszewski, Józef Robakowski, Antoni Romanowicz, Antoni Rozwadowski, Andrzej Różycki, Adam Rzepecki, Jan Rylke, Zygmunt Rytka, Tomasz Sarnecki, Wawrzek Sawicki, Tomasz Sikorski, Jonasz Stern, Stanisław Szukalski, Aleksandra Ska, Marek Sobczyk, Ewa Stankiewicz, Tomasz Stańko, The Krasnals, Jerzy Treliński, Marek Wagner, Henryk Waniek, Zbigniew Warpechowski, Marek Wasilewski, Stanisław Westwalewicz, Ryszard Woźniak, Krzysztof Zarębski, Wojciech Zasadni, Zbigniew Ziomecki, Marek Zygmunt, Teresa Żarnowerówna, Alicja Żebrowska.

Kurator: Kazimierz Piotrowski. „Gniew to »pierwsze słowo Europy«, wedle Petera Sloterdijka, śledzącego jego dzieje w naszym świecie, ukształtowanym przez archaiczną arête Iliady Homera, Boży gniew żydowskiej i chrześcijańskiej apokaliptyki, tumulty zawistnych i przemyślnie zrewoltowanych mas epoki nowożytnej i nowoczesnej. Wtedy to rozkwitły partyjne biznesy kumulowania złości, eksplodującej w krwawych rewolucjach, wraz ze wspierającą je awangardową sztuką, której bez gniewu nie sposób pomyśleć.

Wreszcie w wojnach światowych, w ludobójstwie, aż po epokę postkomunistyczną, gdy umęczona Europa zaczęła inaczej socjalizować się, pacyfikując przerośnięty w totalitaryzmie gniew.

Dzieło Sloterdijka Zorn und Zeit (2008) jest studium nie tylko o gniewie (grec. menis) i manii gniewu, lecz o dziejach jego uprawomocnienia jako gniewu słusznego (jakby cnoty), znanego w tradycji klasycznej jako thymós, jak też o sprytnym przechwyceniu tej zracjonalizowanej namiętności przez chytrość (grec. metis)”.

Fragment tekstu Kazimierza Piotrowskiego. „Gdy opadły częściowo emocje, nadszedł czas refleksji. Ekspozycję można oceniać w aspektach sztuki, a nie jak dotychczas z punktu widzenia opcji politycznych. Stała się ona wystawą w „procesie”.

Kilku artystów zaproszonych do udziału w niej z oburzeniem zdjęło swoje prace z ekspozycji, natomiast inni postanowili spontanicznie wziąć w niej udział zawieszając nowe obiekty. W ciągu jej trwania pejzaż wystawy zmieniał się prawie z dnia na dzień. To nie powietrze w zamkniętym flakoniku czy sama idea albo koncepcja, a emocja – tytułowy gniew – nabrała charakteru przedmiotu sztuki. Gniew artystów stał się równoprawnym dziełem tak, jak

89

90

namalowany przez nich olejny obraz czy wykuty w kamieniu posąg. Bo tu nie chodzi o poglądy polityczne kuratora czy artystów podlegające zawsze (jak to w polityce) manipulacji, ale o wykreowanie nowych wartości artystycznych, które staną się trwałe w przeciwieństwie do doraźnych celów polityki”.

Fragment artykułu Joanny Pokornej Pietras pt. „Rozbijemy wystawę”.

Wśród artystów, którzy dołączyli swoje prace do ekspozycji jako komentarz do „Gniewu”, znalazł się Kamil Wnuk – uczestnik V Festiwalu Performance KOŁO CZASU. Performance Kamila Wnuka polegał na przemierzeniu na kolanach sali wystawowej i lizaniu wybranych przez artystę eksponowanych prac.

91

Koncert zespołu BROMBERG Piotr Różycki Rafael Budzbon Max Hexer

92

93

94

V FESTIWAL PERFORMANCE „KOŁO CZASU”

LISTOPAD 2011 17.11.2011 WAR: KOBIECOŚĆ, CIAŁO, FETYSZ. ARTYSTKA-MATKA Wykład dr Katarzyny Lewandowskiej.

Co oznaczało dla kobiety bycie artystką w czasach naszych babć? W epoce naszych prababć? Jest to pytanie, na które odpowiedź jest wystarczająco okrutna, aby zmrozić krew.

25–27.11.2011 V FESTIWAL PERFORMANCE „KOŁO CZASU” Artyści: Bałdyga Michał, Bielawski Jakub, Borucka Adrianna, Bożek Grzegorz, Ciesielski Michał, Dolega Zuzanna, Drewicz Tomasz, Fodczuk Dariusz, Franczak Emil, Franczak Ludomir, Franczak Magdalena, Gołębiewska Katarzyna, Hajduczenia Michał, Ignatowicz Filip, Jarmoliński Bartłomiej, Kardas Michał, Kowalczyk Wojciech, Kurek Julia, Kumor Piotr, Macioszek Ivka, Małkowicz Zofia, Mondrzejewska Anna, Mowczan Anita, Nawrocka Danuta, Nejman Adrian, Noniewicz Marek, Obarski Przemysław, Pasożyt Arek, Piasecki Sylwester, Pieleszek Jakub, Piotrowska Justyna, Przepióra Przemysław, Reszka Natalia, Saarenmaa Iina, Stępniowska Karolina, Szuszkiewicz Marcin, Szydłowska Monika, Wnuk Kamil, Wolna Martyna.

Kurator: Marian Stępak.

Była to kolejna edycja festiwalu sztuki performance – sztuki, która wzbudziła największe emocje: zachwycała, szokowała, wywoływała podziw lub sprzeciw, ale na pewno docierała głęboko do każdego odbiorcy! Artysta używając siebie jako swoistego medium, zaangażował swój intelekt i emocje napotykając widza w rzeczywistym tu i teraz, w realnym czasie i przestrzeni, dzięki czemu inicjuje niezwykłe między nimi spotkanie.

Festiwal organizowany był przez toruński Zakład Plastyki Intermedialnej Wydziału Sztuk Pięknych UMK. Już po raz drugi impreza cykliczna odbyła się w Centrum Sztuki Współczesnej w przestrzeni Pokoju z kuchnią i dedykowanej sztuce performance niecce (parter CSW). Oprócz młodych twórców i studentów wydziałów artystycznych z całej Polski, w festiwalu udział wzięli także artyści z pokaźnym dorobkiem performerskim.

Nazwa imprezy wiązała się z problemem poruszania się wokół idei czasu jako zjawiska, które przemija. Performance w bardzo istotny sposób poruszał problem czasoprzestrzeni i efemeryczności jako cechy bardzo istotnej dla tego typu działań. Stąd pomysł na uniwersalną nazwę dla całego cyklu – „Koło czasu”.

95

GRUDZIEŃ 2011 1–2.12.2011 IV KONFERENCJA SZTUKI NOWOCZESNEJ: INSPIRACJE SZTUKĄ DAWNĄ W SZTUCE XX I XXI WIEKU Organizatorami konferencji byli: dr Małgorzata Geron (przewodnicząca), prof. Jerzy Malinowski, dr Filip Pręgowski, mgr Malina Barcikowska.

Organizatorzy instytucjonalni: Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, Zakład Historii Sztuki Nowoczesnej Wydziału Sztuk Pięknych UMK. 08.12.2011 WAR: ARTYSTKA (NIE)POSŁUSZNA? Wykład dr Katarzyny Lewandowskiej.

15.12.2011 TEATR RYSOWANIA, AKT III, TAJEMNICA CIAŁA...

Xavier Bayle / Łukasz Wodyński / Jarosław Pijarowski

96

V FESTIWAL PERFORMANCE „KOŁO CZASU”

97

16.12.2011 – 12.02.2012 622 UPADKI BUNGA Wystawa z okazji 100-lecia Związku Polskich Artystów Plastyków.

Artyści: Eugenia Algusiewicz, Jan Baczyński, Marek Basiul, Stanisław Bałdyga, Monika Bielińska, Anna Bochenek, Stanisław Borysowski, Jerzy Brzuskiewicz, Krzysztof Cander, Danuta Ciechanowska, Tadeusz Cybulski, Jerzy Czapiewski,

Koźma Czuryło, Joanna Dąbkiewicz-Luścińska, Dariusz Delik, Wiesław Dembski, Romuald Drzewiecki, Wojciech Aleksander Durek, Julian Fałat, Piotr Firlej, Brunon Gęstwicki, Feliks Paweł Gęstwicki, Tadeusz Godziszewski, Sławomir Grabowy, Grupa Działania (Lucim), GRUPA ZERO 61, Czesława Kazimiera Gucz, Wiesław Haładaj, Marta Ipczyńska-Budziak, Małgorzata Iwanowska-Ludwińska, Bronisław Jamontt, Janusz Kaczmarski, Antoni Kamieński, Wojciech Kapelański, Edward Karniej, Jerzy Kędzierski, Bronisław Kierzkowski, Piotr Klugowski, Anna

98

622 UPADKI BUNGA 99

100

Kola, Elżbieta Kopacz, Ireneusz Kopacz, Felicja Kossowska, Zygmunt Kotlarczyk, Józef Kozłowski, Bogdan Kraśniewski, Maria Krupska, Ryszard Krzywka, Lech Kubiak, Wacław Kuczma, Stanisław Lackowski, Iwona Liegmann, Jerzy Ludwiński, Rafał Malczewski, Krzysztof Mazur, Ignacy Mazurek, Otylia Meyer, Stanisław Miller, Tymon Niesiołowski, Barbara Narębska-Dębska, Paweł Nowak, Mirosław Pawłowski, Józef Pietrzyk, Tomasz Pietrzyk, Edgar Jerzy Pill, Leszek Pindelski, Mirosław Piotrowski, Bogumiła Pręgowska, Filip Pręgowski, Jan Pręgowski, Andrzej Prokopiuk, Bogdan Przybyliński, Izabella Retkowska, Roman Rok, Adolf Ryszka, Edward Saliński, Kazimierz Sichulski, Józef Słobosz, Wiesław

Smużny, Zbigniew Stec, Marian Stępak, Krystyna Szalewska-Gałdyńska, Marek Szary, Katarzyna Tretyn-Zečević, Maria Wąsowska, Mieczysław Wiśniewski, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Stefan Wojciechowski, Lech Wolski, Maria Zakrzewska, Marek Zajko, Lucjan Zamel, Ewaryst Zamel, Ignacy Zelek, Mieczysław Ziomek, Marek Żuławski.

Zespół Kuratorski CSW „Znaki Czasu”. Środowisko artystów związanych z Toruniem zostało po raz pierwszy tak szeroko przedstawione w murach toruńskiego CSW. Była to okazja, by prześledzić m.in. bogatą historię Okręgu Toruńskiego ZPAP, kulturalnego życia Torunia, by zapoznać się z portretami i autoportretami historycznych postaci związanych z naszym miastem i jego okolicami. Była to również sposobność odbycia niezwykłej podróży przez subiektywne pejzaże wyobraźni artystów, ich różne formy ekspresji i wizje artystyczne.

Podczas otwarcia miał miejsce performance Wacława Kuczmy „Tomorrow belongs to us”.

101

622 UPADKI BUNGA

102

JA C K LE

KO

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

K

olekcja Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu powstała w 2007 roku.

Główny trzon zgromadzonych do tej pory w Kolekcji prac opiera się na dziełach artystów związanych z regionem kujawsko-pomorskim. Jednakże lokalność stanowi tutaj jedynie punkt wyjścia.

Jest swoistą metodą dla interpretacji sztuki współczesnej zakładającą konfrontację sztuki regionu ze zjawiskami międzynarodowymi, jak również odkrywanie, zreinterpretowanie i analizowanie zjawisk znanych często jedynie marginalnie.

Zapoczątkowany w 2007 roku proces budowy

103

104

Kolekcji koncentruje się w tym momencie z jednej strony na zjawiskach ważnych i istotnych, których geneza wiąże się z regionem, ale z drugiej coraz śmielej wychodzi poza obszar lokalności, próbując stworzyć jak najszerszy obraz sztuki współczesnej adekwatny do programu, rangi i funkcji CSW. Można podzielić kolekcję na część sztuki regionu i na część o charakterze szerszym – ogólnopolskim i międzynarodowym. Wspomnieć tu należy też o trzecim kryterium traktowania Kolekcji Centrum jako archiwum. Z jednej strony skoncentrowanego na archiwach poszczególnych artystów, na dokumentacji zjawisk odznaczających się efemerycznością, na dokumencie sztuki, a z drugiej umożliwiającego stworzenie zaplecza badawczego, które byłoby jednocześnie ośrodkiem dokumentacji oraz informacji i miejscem żywej krytycznej analizy.

Kolekcja liczy 544 obiekty, w tym: 9 rysunków, 24 grafiki, 3 rzeźby, 97 obrazów, 229 fotografii, 17 filmów wideo, 16 obiektów, 146 dokumentów/ archiwaliów, 3 audio.

PRACE POZYSKANE DO KOLEKCJI CSW W 2011 ROKU Rafał Jara, „Diagram”, 2011 instalacja interaktywna (oprogramowanie komputerowe na płycie DVD) Katarzyna Krakowiak, „System MK”, 2011 rzeźba kinetyczno-akustyczna materiał audio rejestrujący dźwięk emitowany przez rzeźbę (DVD) materiał wideo z procesu montażu (DVD) Massimo Bartolini, „Panorama”, 2011 wideo, loop (DVD) Marzena Nowak, „Bez tytułu (Krata)”, 2011 farba, stal, mechanizm obrotowy, 318x420 cm Maciej Kurak, Max Skorwider, „Toy Story”, 2011 dwa płaszcze wykonane z pluszowych zabawek dokumentacja wideo z procesu wyboru materiału (DVD) dokumentacja wideo performance (DVD) Archiwum Jerzego Ludwińskiego zbiór pamiątek i dokumentów dotyczących Jerzego Ludwińskiego Lech Majewski cykl wideo „Ćwiczenia z Brugla” Łączna wartość pozyskanych prac: 180 287,00 PLN

105

106

JA C A UK

ED

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

C

o My wiemy o sztuce?

Kim jest projektant, czym jest projekt i opakowanie?

W jaki sposób powstaje obraz w aparacie fotograficznym i jak można go utrwalić?

Jakie procesy mają miejsce w przestrzeni publicznej?

EDU-AKCJE to sztuka zadawania ciekawych pytań i udzielania jeszcze ciekawszych odpowiedzi.

EDU-AKCJE to nazwa odnosząca się do najważniejszych dla działań edukacyjnych CSW w Toruniu wartości – określa edukację uprawianą w aktywny, czy wręcz „akcyjny”, sposób. Chcemy, aby ta przewrotna gra ze słowem „Edukacja” zwróciła uwagę na czynny charakter naszych działań i ich niebanalny charakter. Staramy się reagować na dynamiczne zmiany, jakim podlega świat kultury, i odpowiadać na pytanie czy i komu potrzebna jest dzisiaj sztuka?

Kierunki naszych działań są różne, tak jak różni są ich odbiorcy. Staramy się dostosować nasze projekty do wieku, wiedzy i zainteresowań publiczności. Chcemy pokazać, że spotkania ze sztuką są ważne, a jednocześnie ciekawe, aktywne i twórcze. Chcemy uwrażliwiać na ukryte znaczenia zjawisk, zdarzeń i przedmiotów, ułatwić rozumienie sztuki i przyjmowanie wobec niej właściwych, otwartych postaw. Pragniemy rozwijać wrażliwość estetyczną naszych odbiorców, pobudzać ich do własnych działań i pośredniczyć

107

w kontakcie z różnorodnymi formami twórczości.

Staramy się dostosować nasze projekty do wieku, wiedzy i zainteresowań publiczności: Warsztaty towarzyszące wystawom – to propozycja aktywności, które koncentrują się głównie wokół tematów poruszanych przez artystów związanych ze sztuką i kulturą współczesną.

Poprzez kontakt z dziełami sztuki uczniowie mają okazję do indywidualnej ekspresji.

Warsztaty tematyczne – to propozycja zajęć z zakresu: malarstwa, rysunku, grafiki, designu, architektury oraz fotografii.

Przewodniki edukacyjne – bezpłatne foldery towarzyszące aktualnym wystawom. Każdy przewodnik zawiera zbiór zagadnień, które pomagają w mądry i twórczy sposób odbyć wizytę w CSW. Karty aktywności dla dzieci – każdej z prezentowanych w CSW wystaw towarzyszą zadania, które w interesujący i aktywny sposób uczą o prezentowanych zagadnieniach najmłodszych gości CSW. Karty zawierają zagadki i rebusy związane z pokazywanymi pracami.

Oprowadzanie po wystawach – dla grup zorganizowanych istnieje możliwość oprowadzania przez wykwalifikowanego przewodnika.

W każdy pierwszy czwartek miesiąca o 16.30 organizowane jest również otwarte i bezpłatne oprowadzanie.

Otwarte wykłady dla publiczności – poruszają tematy i zagadnienia związane ze sztuką i kulturą współczesną.

Otwarte wydarzenia edukacyjne – Ferie, Mikołajki, Do czterech razy sztuka, Lato w mieście, Dzień Dziecka, Dzień Babci i Dziadka – te i wiele innych wydarzeń edukacyjnych organizujemy dla szerokiej publiczności cyklicznie przez cały rok.

W 2011 r. dział edukacji przeprowadził 154 wydarzenia edukacyjne (warsztaty, eventy, konferencje, festiwale), w których uczestniczyło 4965 osób dorosłych i dzieci.

108

E

C O IN

K

M U R NT CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

P

rogram Kina Centrum w roku 2011 odniósł wielki sukces jakościowy. Opierając się na głównej linii programowej, której fundamentem jest koncepcja integracji i partycypacji widza, zrealizowano szereg artystycznych projektów, które spełniły oczekiwane cele i przyniosły wymierne efekty.

Kino Centrum, które stanowi integralną część Centrum Sztuki Współczesnej każdego roku podejmuje działalność na kilku szczeblach programowych, podobnie było w roku 2011.

Wśród zrealizowanych projektów znalazły się cykle takie jak Tanie wtorki, Kino zaangażowane, Filmowe Niemowlaki oraz Kino dla seniora.

Festiwale i przeglądy filmowe wzbogaciły program o prezentacje filmów premierowych, często trudnych

109

i nieszablonowych. Odbyły się m.in. MFF Tofifest, „Planete Doc Review”, festiwal rosyjski „Sputnik” czy festiwal praw człowieka „Human Doc”.

Kino Centrum wprowadziło program edukacyjny o nazwie Lekcje filmowe skierowany do różnych grup wiekowych dzieci i młodzieży. Edukacja filmowa została opracowana na nowych podstawach nauczania w szkołach, a wyróżnikiem jej stał się innowacyjny sposób prowadzenia zajęć filmowych, skupiający się głównie na interakcji z uczestnikami.

Kino Centrum w sposób elementarny uzupełniło też zrealizowane w Centrum Sztuki Współczesnej wystawy, prezentując wybrane pozycje filmowych prac artystów. Odbyły się m.in. pokaz filmu „Świat Richarda Buckminstera Fullera”, pokaz pracy Massimo Bartolliniego czy prezentacje filmów izraelskiej artystki Yael Bartany.

Rok 2011 to również czas nawiązania współpracy z wieloma nowymi podmiotami i kierowanie programu do różnych grup odbiorców z uwzględnieniem środowisk uboższych, wykluczonych, starszych, dzieci. Partnerzy kluczowi, z którymi Kino Centrum nawiązało efektywną kooperację, to m.in. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytet Trzeciego Wieku, Fundacja Mama w Mieście, Polska Akcja Humanitarna, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, Krytyka Polityczna.

Kino Centrum jako element Działu Programowego CSW w Toruniu odnotowało wzrost na każdej płaszczyźnie realizacji swej działalności.

Zaprezentowano 167 filmów na 846 seansach 23125 widzom. Frekwencja wzrosła o 8% w porównaniu z rokiem ubiegłym, a ilość odbytych seansów oraz zaprezentowanych filmów przekroczyła 15% wzrost.

Misja upowszechniania autorskiej i nietendencyjnej sztuki filmowej, a także konsekwencja w tworzeniu jednej linii programowej sprawia, że z każdym rokiem swojego istnienia Kino Centrum potrafi zjednać sobie kolejnych stałych widzów, którzy regularnie odwiedzają jego progi, uczestnicząc zarówno w pokazach repertuarowych, jak i biorąc udział w cyklach/festiwalach/przeglądach. Kino Centrum należy do Sieci Kin Studyjnych i Lokalnych.

110

O W T IC

N W A YD

W

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

W

ydawnictwo CSW w Toruniu powstało pod koniec 2010 roku, aby podejmować działania wydawnicze uzupełniające projekty wystawiennicze Centrum. Głównym celem jest prezentacja artystów, koncepcji kuratorskich i promocja sztuki współczesnej poprzez publikacje książek, katalogów, albumów i folderów. W roku 2011 wydaliśmy już 5 katalogów towarzyszących wystawom Centrum, jedną książkę poświęconą Jerzemu Ludwińskiemu, 4 foldery do wystaw, 6 folderów edukacyjnych i „Podróż przez mikro i makrokosmos” – opracowany specjalnie dla najmłodszych przewodnik po wystawie „Statek kosmiczny Ziemia”. Ponadto dzięki współpracy z dwiema instytucjami zewnętrznymi powstały dwie publikacje książkowe: „Film jako

111

112

EK T O BLI

kultura. Amerykańska neoawangarda” Marty Kosińskiej (we współpracy z Galerią Miejską Arsenał w Poznaniu) oraz „Nowoczesność kolekcji” pod red. Tomasza de Rosseta (we współpracy z Wydawnictwem UMK w Toruniu). Na początku roku 2011 został rozstrzygnięty konkurs na identyfikację wizualną CSW w Toruniu, a tym samym na opracowanie graficzne wydawnictw Centrum.

Zwyciężył projekt Grzegorza Laszuka i Anny Hegman, który jest wykorzystywany we wszystkich obecnych publikacjach. CSW wydało także dwa numery kwartalnika „Artluk” i dwie publikacje towarzyszące festiwalom organizowanym w Toruniu (Międzynarodowy Festiwal Plakatu i Typografii PLASTER) i w Mińsku (Festiwal Grafiki Projektowej Dizajn Dialogu).Łączny nakład wszystkich publikacji: 19 400 egz.

BI

A

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

B

iblioteka CSW aktywnie uczestniczy w życiu kulturalnym miasta, organizując spotkania autorskie, dyskusje, cykle wykładów. Chętnie włącza się w ogólnopolskie akcje i festiwale organizowane w naszym mieście. Intelektualny charakter sztuki jest dziś sprawą bezdyskusyjną. Stąd, tak jak trudno sobie wyobrazić współczesnego artystę, który nie czyta, czy kuratora, który nie zagłębia się w tajniki sztuki, tak odbiorca – pełnoprawny uczestnik artystycznych wydarzeń – powinien starać się nie tylko widzieć, lecz także jak najwięcej wiedzieć. Książki z różnych dziedzin to nasi cisi przewodnicy po świecie sztuki, a rola dobrej biblioteki towarzyszącej wydarzeniom artystycznym jest nie do przecenienia.

W 2011 roku w Czytelni odbyło się 12 cyklicznych

113

i okazjonalnych wykładów, spotkań, paneli z wybitnymi znawcami Książki. Włączyliśmy się także w organizację imprez ogólnopolskich i miejskich.

W ramach Tygodnia Bibliotek i Toruńskiego Festiwalu Książek zorganizowaliśmy cztery imprezy dotyczące promocji czytelnictwa, sztuki książki oraz dwie akcje promujące zasoby elektroniczne biblioteki.

Zainaugurowaliśmy cykl spotkań zatytułowanych „Filozofia sztuki” prowadzonych przez Malinę Barcikowską, przeznaczonych dla uczniów liceów i studentów. Zajęcia były propozycją dla wszystkich młodych twórców i odbiorców wydarzeń artystycznych, którzy czują potrzebę rozwinięcia swojej świadomości artystycznej.

W ramach XVII Toruńskiego Festiwalu Książki odbył się panel dyskusyjny pt. „Wyspa milczenia, czyli trudne tematy we współczesnej książce obrazkowej” z udziałem ilustratorów, psychologa dziecięcego, filozofa i pedagoga.

Księgozbiór Czytelni liczy 4263 egzemplarzy, w tym: 2854 książki, 1332 czasopisma, 77 płyt.

114

A

I N R GA

KSIĘ

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

K

sięgarnia Sztuki rozpoczęła swoją działalność wraz z otwarciem Centrum Sztuki Współczesnej.

Od samego początku mieliśmy ambicje aby stać się wyjątkowym miejscem nie tylko pod względem oferty, w której oprócz książek znaleźć można także gadżety, puzzle, zabawki i inne ciekawostki, ale także pod względem ciekawych propozycji spotkań, warsztatów i akcji skierowanych do szerokiego grona odbiorców. Księgarnia oferuje wydawnictwa z zakresu szeroko pojętej humanistyki.

Obok książek poświęconych sztuce i refleksji nad nią, mamy także w sprzedaży publikacje z takich dziedzin jak kulturoznawstwo, filozofia, etnologia, historia, socjologia oraz książki naukowe i popularnonaukowe. Staramy się wyszukiwać nowe niszowe wydawnictwa, mało dostępne w innych miejscach, nie rezygnując z prezentowania

115

oferty tak znanych wydawców jak: MIT Press, Routledge, Yale, Taschen, Phaidon Press, daab Publishing i całej czołówki wydawców polskich.

Służymy radą i pomocą w doborze i wyszukaniu odpowiedniej książki oraz w znalezieniu informacji o książkach, których nakłady dawno już zostały wyczerpane.

W 2011 roku intensywnie rozwijaliśmy nowy kanał dystrybucji – księgarnię internetową.

Obecnie zasoby księgarni liczą ok. 16 000 produktów (w tym ok.

15 000 książek) od blisko 550 wydawców.

W minionym roku odwiedziło naszą stronę 680 000 internautów.

Księgarnia jest czynna codziennie w godz. 10–18.

116

A

I D E M

AS N O CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

W

ystawy i projekty, które odbyły się w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu w 2011 r., opisywane były szeroko przez polskie i zagraniczne media, zarówno przez prasę drukowaną, jak i internetową, a także przez ogólnopolskie rozgłośnie radiowe i telewizję publiczną.

Artykuły poświęcone wystawom, festiwalom oraz innym wydarzeniom artystycznym ukazywały się w prasie międzynarodowej (Art Clue, Artpress, Artribune, Cura.Magazine, Domus, DROME Magazine, e-flux Journal, Jutarnji List, Terra) a także w prasie ogólnopolskiej. W prasie lokalnej działania CSW odnotowane zostały m.in. przez dzienniki, takie jak Gazeta Wyborcza, Nowości, Gazeta Pomorska. W prasie ogólnokrajowej możemy wskazać różne miejsca publikacji: poczynając od dzienników (Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita)

117

118

119

przez tygodniki (Przekrój, Newsweek, Tygodnik Powszechny czy Polityka), magazyny branżowe poświęcone sztuce i kulturze (Art&Business, Arteon, Artluk, Notes na 6 tygodni, Exit), pisma lifestylowe (Exklusiv, Fashion Now, Fashion Magazine, Glamour, K MAG, Twój Styl), popularnonaukowe (Świat Nauki, Wiedza i Życie), muzyczne (Glissando), a także ekonomiczne (Business Summer in Poland).

Ponadto, obszerne wiadomości poświęcone działalności toruńskiego CSW można było znaleźć w Internecie. Informacje publikowane były na portalach i serwisach internetowych, zarówno międzynarodowych (m.in. amerykańskich: The Engine Institute, Art Review, białoruskich Partal. by, foundamental.net, Radyjo.net, brytyjskich: New Scientist Magazine, chorwackich: Avant-garde Museum, niemieckich: Art Report, Kunstaspekte, serbskich: See cult, włoskich, m.in. Arte Sacra Contemporanea, Digicult, Il Giornale dell’Arte), jak i ogólnopolskich. Wśród tych ostatnich przeważały serwisy internetowe poświęcone sztuce i kulturze (Artattack, Art.info, Culture.pl, Dwutygodnik, Czas kultury, Musli Magazine, O.pl, Obieg, Poland Art, RitaBaum, itp.), designowi (Design Attack, Design it Poland, designteka.pl, 2+3D), a także portale informacyjne (Gazeta.pl, wp.pl, onet.pl).

W szerokim gronie piszących o naszych projektach nie zabrakło również autorów blogów, takich jak nausznie.blogspot.com, Nina Gregier, Wizualna.

120

T STA

KI Y T YS CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

W

2011 roku 81 112 osób uczestniczyło w 1189 wydarzeniach artystycznych i edukacyjnych w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu. Zatem statystycznie prawie co drugi mieszkaniec Torunia zaspokoił swoje potrzeby obcowania ze sztuką. W porównaniu z inną instytucją o większych możliwościach jaką jest CSW Zamek Ujazdowski, gdzie współczynnik do ilości mieszkańców Warszawy wynosi 1/8 (dane z 2010 r.), wynik ten wydaje się zadawalający.

Bogata i różnorodna oferta CSW w Toruniu była kierowana do dorosłych, młodzieży i dzieci.

Czternaście dużych wystaw odwiedziło 40 288 widzów, a w Kinie Centrum 23 125 miłośników

121

WYDARZENIA I FREKWENCJA Wydarzenia Nazwa wydarzeń

liczba wydarzeń

frekwencja liczba widzów i uczestników

Ogółem...............................................1 189..................................................81 112 w tym: WYSTAWIENNICTWO Wystawy razem.................................14................................................. 40 288 w tym: Krajowe .................................................. 9................................................. 22 727 Zagraniczne ..........................................1.................................................... 7 561 Międzynarodowe .............................. 2 ................................................ 10 000 Poza Polską ......................................... 2 ..................................................... — DZIAŁ PROGRAMOWY Odczyty/spotkania ........................108 ................................................. 6 474 Imprezy muzyczne ............................ 5 .................................................. 3 544 Performance ......................................... 1 ..................................................... 159 Seanse filmowe poza Kinem ......... 2 ..................................................... 174 DZIAŁ EDUKACJI Wydarzenia edukacyjne ........... 154.................................................... 4965 KINO CENTRUM Seanse filmowe ............................. 846 ............................................... 23 125 Odczyty/prelekcje ............................. 7...................................................... 711 Koncerty ................................................ 1 ...................................................... 136 Konkursy ............................................. 51 .................................................. 1 536

X muzy zobaczyło 846 seansów filmowych. Odbyło się 115 odczytów, spotkań i prelekcji, w których brało udział 7185 osób. W 154 wydarzeniach edukacyjnych uczestniczyło 4965 dzieci – przyszłych odbiorców sztuki. W Centrum miało miejsce 6 imprez muzycznych, których wysłuchało 3591 osób, oraz 127 imprez zewnętrznych o charakterze komercyjnym, które zgromadziły 10 790 osób.

Na dzień 31.12.2011 zatrudnienie w CSW w Toruniu wynosiło 55 pracowników na 43,97 etatu.

Wszystkie koszty organizacji przedsięwzięć artystycznych, utrzymania budynku oraz administracji zamknęły się w kwocie 6 552 943,71 zł.

122

Średni koszt każdego z 1189 wspomnianych wydarzeń wyniósł więc 5511,30 zł. W przeliczeniu na 81 112 odwiedzających, CSW w Toruniu wydało na przygotowanie oferty kulturalnej średnio 80,79 zł na osobę z wypracowanych przez siebie środków oraz dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Gminy Miasta Toruń, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

W 2011 roku Centrum pozyskało do swojej kolekcji 7 obiektów o łącznej wartości 180 287,00 zł.

FINANSE Należności na dzień 01.01.2011: ............................................................. 144 748,07 zł Środki pieniężne na dzień 01.01.2011: ................................................... 16 415,31 zł PRZYCHODY ROKU 2011: ......................................................................... 6 831 369,07 zł W tym: Dotacje podmiotowe od organizatorów: ......................................... 5 198 000,00 zł W tym: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ................. 2 599 000,00 zł Gmina Miasta Toruń ............................................................................... 1 299 500,00 zł Urząd Marszałkowski Woj. Kuj.-Pom. ............................................. 1 299 500,00 zł Dochody własne: ............................................................................................. 966 790,36 zł W tym: Ze sprzedaży biletów: ............................................................................. 225 693,28 zł Ze sprzedaży wydawnictw: .................................................................. 285 420,64 zł Ze sprzedaży usług: .................................................................................. 455 676,44 zł Dotacja celowa z MKiDN na wystawę w Mińsku: ....................... 100 000,00 zł Pozostałe: ............................................................................................................... 566 578,71 zł KOSZTY ROKU 2011: .................................................................................. 6 552 943,71 zł Wynagrodzenia i pochodne: .................................................................. 2 908 470,03 zł Wydatki na działalność merytoryczną: ............................................. 1 511 420,39 zł Pozostałe (w tym amortyzacja): ........................................................... 2 133 053,29 zł Zakupy i darowizny dzieł do kolekcji: ................................................... 180 287,00 zł Środki pieniężne na dzień 31.12.2011: ................................................... 87 341,12 zł Należności na dzień 31.12.2011: .............................................................. 137 642,44 zł

123

WA O M

A R G RO

P A RAD

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

O

rganem doradczym i opiniodawczym w sprawach związanych z działalnością statutową Centrum jest Rada Programowa powoływana na czteroletnią kadencję przez Prezydenta Miasta Torunia. Każdy z organizatorów nominuje swoich kandydatów na członków: Prezydent Miasta Torunia (2 przedstawicieli), Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego (3 przedstawicieli), Marszałek Województwa Kujawsko – Pomorskiego (2 przedstawicieli) oraz Stowarzyszenie „Znaki Czasu” (2 przedstawicieli).

Członkowie Rady bieżącej kadencji to: prof. Marcin Berdyszak / artysta, rektor Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu Jerzy Brzuskiewicz / artysta malarz, prezes toruńskiego oddziału ZPAP, prezes Stowarzyszenia Przyjaciół Sztuk Pięknych „Znaki Czasu” w Toruniu Zbigniew Fiderewicz / wiceprezydent miasta Torunia prof. Lech Wolski / artysta malarz, Zakład Malarstwa, Wydział Sztuk Pięknych UMK w Toruniu prof. Piotr Klugowski / artysta malarz, dziekan Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu prof. Jarosław Modzelewski / artysta malarz, kierownik Katedry Malarstwa i Rysunku ASP w Warszawie Anda Rottenberg / historyk sztuki, kuratorka, krytyk i teoretyk sztuki prof. Wiesław Smużny / artysta, kierownik Zakładu Plastyki Intermedialnej Wydziału Sztuk Pięknych UMK w Toruniu Marek Żydowicz / prezes Fundacji „Tumult”, dyrektor festiwalu „Camerimage”

124 RZUT PARTERU

Ł Ó P ES

Z

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

Dyrektor: Paweł Łubowski

Sponsoring: Natalia Drzewoszewska

RADCA PRAWNY Joanna Górska

Dyrektor programowy: Dobrila Denegri

WYDAWNICTWO I KSIĘGARNIA SZTUKI Kierownik działu: dr Anna Kompanowska

DZIAŁ ORGANIZACJI I ADMINISTRACJI Kierownik administracyjny: Kazimierz Kamiński

Sekretarz wydawnictwa: Katarzyna Radomska

Współpraca międzynarodowa/ koordynacja projektów: Anna Jankojć

DZIAŁ PROGRAMOWY: Asystentka dyrektora programowego: Paulina Kuhn Kurator działu design i nowe media: Krzysztof Białowicz Kurator kina: Katarzyna Jaworska Kuratorzy: Piotr Lisowski Daniel Muzyczuk (do 31.10.2011) Agnieszka Pindera DZIAŁ EDUKACJI: Kierownik działu: Elżbieta Kopacz Edukacja: Matylda Hinc Marta Kołacz Dominika Lewandowicz Dorota Sobolewska DZIAŁ PROMOCJI, PR-U I SPONSORINGU Kierownik działu, manager PR i komunikacji internetowej: Dominik Pokornowski

Sprzedaż: Kamila Gąska Maria Głowacka Agnieszka Man Ivona Jablonskaja Lilia Pietraszewska DZIAŁ REALIZACJI WYSTAW Kierownik działu: Wojciech Ruminski Asystent Piotr Sokół Montażyści: Tomasz Gnutek Zbigniew Karolewski Konserwator dzieł sztuki: dr Mirosław Wachowiak CZYTELNIA Obsługa: Anna Woźniczka Malina Barcikowska

Rzecznik prasowy: Katarzyna Drewnowska-Toczko Aleksandra Mosiołek

KSIĘGOWOŚĆ I KADRY Główny Księgowy: Robert Małkiewicz

Promocja i reklama: Ewelina Czajkowska Katarzyna Ostrowska

Kadry i płace: Marta Bejger Ewa Hołod

Sponsoring/koordynacja projektów: Piotr Zawałkiewicz

Księgowość: Katarzyna Borkowska

Koordynator projektów/ asystentka dyrektora Alicja Hryckiewicz Organizacja: Agnieszka Megger Daria Pysiak Sekretariat: Joanna Ratajczak Recepcja i Koordynator Kina: Marta Pisarska Recepcja: Marcelina Mucharska Żaneta Sarnecka Małgorzata Kopczyńska IT: Mariusz Meszek Kinooperatorzy: Łukasz Bieńkowski Adam Pietrulewicz Kierownik techniczny obiektu: Marian Glonek Elektryk: Janusz Dahm Konserwacja budynku: Wojciech Pętlicki

125

CA A R ŁP

Ó P S W

CENTRUM SZTUKI WSPÓŁCZESNEJ „ZNAKI CZASU” W TORUNIU

PARTNERZY CSW

RZUT I PIĘTRA

AMS S.A. Austriackie Forum Kultury B&B Hotels Polska Sp. z o.o.

Białoruska Państwowa Akademia Sztuk Białoruski Związek Dizajnerów Copernicus Halo Taxi Gra Pomorza i Kujaw S.C. Dome Cosmetics Poland Sp. z o.o.

Europejskie Forum Studentów AEGEE – Toruń e-Media s.c.

Fundacja Amicus Universitatis Nicolai Copernici Fundacja Moje Archiwum Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu Hotel 1231 Hotele Solaris Bis Sp. z o.o.

Institut Français de Varsovie Instytut Polski w Mińsku Istituto Italiano KLER S.A. Miejski Komitet Wykonawczy w Mińsku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen Muzeum Okręgowe w Toruniu Muzeum Sztuki Współczesnej w Mińsku Narodowa Szkoła Urody w Mińsku NRD Klub Spółka Galeria Copernicus Toruń Sp. z o.o.

Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej Stowarzyszenie Twórców Grafiki Użytkowej Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu URBAŃSKI Przedsiębiorstwo Budowlane - Hotel Bulwar Vinpol Sp. z o.o. Grupa Henkell & Co. Włoski Instytut Kultury w Warszawie Zachęta Sztuki Współczesnej Związek Polskich Artystów Plastyków Okręg Toruński Prezydent Miasta Torunia Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego Rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Urząd Miasta Torunia SPONSORZY CSW BLIK P.H. Cereal Partners Poland Toruń-Pacific Cukiernia Lenkiewicz KSC Polski Cukier S.A.

126

Leroy Merlin Polska Sp. z o.o.

Sarantis Polska S.A. Sharp Manufacturing Poland Sp. z o.o.

PARTNERZY MEDIALNI CSW Alernation, Apostazja, Art&Business, Arteon, Artinfo, Artluk, Cebrita blog, Co w Toruniu, Czas Kultury, Design in Poland, Designteka, EXIT, EXKLUSIV, Fashion Magazine, Format, Gazeta Wyborcza, Glissando, IKAR, Kulturalny Toruń, Kulturaonline, Kyky.by, Marketing.by, Miejska Lornetka, Musicnews, MUSLI Magazine, Nicetype blog, Nina Gregier blog, O.pl, Obieg.pl, Okultura, Open.by, Orbitoruń, Partal.by, PiK, Piktogram, Pod kopcem, PolandArt, POLITYKA, Polskie Radio Czwórka, Postindustry, Purpose, Radio GRA, Radio Sfera, Serpent, STGU, Sztuka.pl, Świat Nauki, Świat Obrazu, Tut.by, TVP Bydgoszcz, TVP Kultura, Typografia.info, Urban.by, Wiedza i Życie, Wizualna blog Partnerzy i sponsorzy Kina Centrum Urząd Miasta Torunia Urząd Marszałkowski Województwa KujawskoPomorskiego Toruńska Agenda Kulturalna Centrum Kształcenia Nauczycieli Sieć Kin Studyjnych i Lokalnych/ Warszawa Kino.Lab Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia/ Gdańsk dystrybutorzy Uniwersytet Mikołaja Kopernika/ Wydział Socjologii, Politologii, Polonistyki, Media Uniwersytet Trzeciego Wieku w Toruniu Alliance Francais/ oddział w Toruniu Fundacja Pracownia Rozwoju Fundacja Stabilo Fundacja Amicus Universitatis Nicolai Copernici Stowarzyszenie Nowe Horyzonty Fundacja im. Ferdynanda Magellana Fundacja FilmGramm Fundacja Rozwoju Sztuki Filmowej Festiwal Planete Doc Review Festiwal Human Doc Festiwal Filmów Żydowskich Krytyka Polityczna / oddział toruński Stowarzyszenie Mama w Mieście Partnerzy medialni: RMF FM, Radio PIK, Radio Plus, Radio Sfera, Gazeta Wyborcza, Nowości, Irka, Miasto Dzieci, Agencja Reklamowa KINADS, Qlturka.

Leona Wyczółkowskiego Bydgoszcz, Galeria Miejska BWA Katowice, Muzeum Śląskie Kraków, MOCAK Muzeum Sztuki Współczesnej Kraków, Muzeum Narodowe Kraków, Galeria Foto-Medium-Art Kraków, Galeria Starmach Kraków, Cricoteka Kraków, Małopolski Instytut Kultury Lublin, Galeria Biała Lublin, Centrum Kultury Łódź, Atlas Sztuki Poznań, Muzeum Narodowe Poznań, Galeria Miejska Arsenał Poznań, Galeria Ego Poznań, Fundacja Signum Radom, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” Szczecin, Muzeum Narodowe Sopot, Państwowa Galeria Sztuki Toruń, Galeria Sztuki Wozownia Toruń, Muzeum Okręgowe Warszawa, Muzeum Narodowe Warszawa, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski Warszawa, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki Wrocław, BWA Galerie Sztuki Współczesnej Wrocław,Centrum sztuki WRO Austria, Vienna Secession Dania, Statens Museum for Kunst Hiszpania, Museu d’Art Contemporani de Barcelona Niemcy, Center for Art and Media Niemcy, Bundes Kunsthalle Bonn Turcja, Istanbul Modern Sanat Müzesi Wielka Brytania, Tate Britain Włochy, Castello di Rivoli Museo d’Arte Contemporanea Francja, Centre Pompidou Biblioteki: Gdańsk, Biblioteka Akademii Sztuk Pięknych Katowice, Biblioteka Akademii Sztuk Pięknych Kraków, Biblioteka Akademii Sztuk Pięknych Łódź, Biblioteka Akademii Sztuk Pięknych Poznań, Biblioteka Uniwersytetu Sztuk Pięknych Toruń, Biblioteka Główna UMK Warszawa, Biblioteka Akademii Sztuk Pięknych Wydawnictwa: Krytyka Polityczna 40000 Malarzy

Wymiana biblioteczna: Białystok, Galeria Arsenał Bydgoszcz, Muzeum Okręgowe im

127 RZUT II PIĘTRA

Publikacja Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu Raport roczny 2011 Redakcja: Paweł Łubowski Teksty: Dobrila Denegri Katarzyna Drewnowska-Toczko Katarzyna Jaworska Anna Kompanowska Elżbieta Kopacz Paweł Łubowski Aleksandra Mosiołek Fotografie: Michał Aniempadystau Krzysztof Białowicz Matylda Hinc Jacek Kasprzycki Wojciech Kuberski Paulina Kuhn Patryk Lewandowski Piotr Lisowski Piotr Litwic Paweł Łubowski Wojciech Olech Piotr Sokół Ewa Rejzler Piotr Zawałkiewicz Agata Zbylut

128

Wszystkie fotografie pochodzą z archiwum CSW Korekta: Paweł Falkowski Katarzyna Radomska Opracowanie graficzne: Wojciech Kuberski Max Skorwider Koncepcja identyfikacji wizualnej CSW: Grzegorz Laszuk K+S, Anna Hegman K+S Wydawca Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu, Toruń Ul. Wały Gen. Sikorskiego 13, 87-100 Toruń Polska / Poland www.csw.torun.pl info@csw.torun.pl © 2012 Centrum Sztuki Współczesnej Znaki Czasu All rights reserved Druk: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe ZAPOL al. Piastów 42 71-062 Szczecin

ISBN: 978-83-62881-08-6

Obiekt CSW w Toruniu wybudowany został przez Gminę Miasta Toruń dzięki dofinansowaniu z Unii Europejskiej (w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego) i dzięki dotacji MKiDN. Budynek nie posiada barier architektonicznych i dostępny jest w całości dla osób niepełnosprawnych.

Projekt architektoniczny wykonała wrocławska pracownia R2 Leszka Rubika.

Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu, otwarte w czerwcu 2008, jest jedną z najnowszych w Polsce przestrzeni dedykowanych w całości sztuce współczesnej.

Stawiając na nowoczesną, intermedialną i interdyscyplinarną formułę działania, zróżnicowany program, międzynarodowe kooperacje, stwarzając atmosferę sprzyjającą twórczemu wypoczywaniu, CSW stanowi miejsce otwartej dyskusji nad najważniejszymi zjawiskami w sztuce. Poprzez wystawy, wykłady, seminaria, programy rezydencyjne dla artystów, publikacje, działania edukacyjne, a także tworzenie kolekcji, CSW „Znaki Czasu” aktywnie włącza się w obieg sztuki współczesnej.