Wokół nas
Biuletyn Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku
wokół nas Sukces naukowców z Uniwersytetu Gdańskiego z dr Dorotą Myślińską, liderką sieci nauczycieli biologii CEN w ramach projektu Zdolni z Pomorza oraz prodziekanem ds. Współpracy i Rozwoju Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego, rozmawia Magdalena Urbaś, nauczyciel konsultant CEN ds. biologii i przyrody
Okazją do tej rozmowy jest sukces naukowców z Uniwersytetu Gdańskiego, dający nadzieję w walce z chorobą Alzheimera. Badania dotyczyły zastosowania genisteiny i ostatecznie zakończyły się uzyskaniem ochrony patentowej. Szereg działań Centrum Edukacji Nauczycieli jest ukierunkowanych na wspieranie rozwoju uczniów zdolnych w naszym regionie. Osiągnięcia gdańskich naukowców mogą być inspiracją dla przyszłych prac i dokonań młodych adeptów nauki. Magdalena Urbaś: Zacznijmy od wyjaśnienia – czym jest genisteina? Dorota Myślińska: Genisteina jest związkiem chemicznym (izoflawonoidem), występującym naturalnie u roślin z rodziny bobowatych, np. w ziarnie soi. Ma ona różnorodne działanie. Pierwsze w Polsce badania nad nią były prowadzone przez zespół pod kierownictwem prof. Grzegorza Węgrzyna z Katedry Biologii Molekularnej Uniwersytetu Gdańskiego. Profesor wraz ze swoim zespołem wykazał, że genisteina powoduje zmniejszanie kumulacji glikozaminoglikanu, czyli substancji, która odkłada się wewnątrz komórek w chorobie Sanfilippo. To jedno ze schorzeń zaliczanych do mukopolisacharydoz, czyli chorób związanych z nieprawidłowym odkładaniem się związków chemicznych, chorób spichrzeniowych. M.U.: A co wspólnego ma genisteina z leczeniem choroby Alzheimera? D.M.: Właśnie tym zagadnieniem w ostatnich latach zajmował się zespół kierowany przez prof. Węgrzyna. Jak wiemy, choroba Alzheimera jest chorobą otępienną. Wraz ze starzeniem się społeczeństwa, częstość jej występowania rośnie. Postać genetyczna tej choroby jest zdecydowanie rzadsza. Większość przypadków (wg niektórych szacunków – nawet 90%) to tzw. przypadki sporadyczne, czyli takie, w których nie wiemy, co inicjuje chorobę, ale znamy jej obraz immunohistochemiczny w mózgu: pojawianie się złogów beta-amyloidu i hiperfosforylowanych białek tau. Skutkiem rozmowy sprzed kilku lat było połącznie efektów prac in vitro (głównie na hodowlach komórkowych) prowadzonych w Katedrze Biologii Molekularnej pod kierownictwem prof. Węgrzyna, z możliwością indukowania tej choroby u szczurów (co potrafiliśmy uzyskać w ramach naszej Katedry – Fizjologii Zwierząt i Człowieka). M.U.: Co udało się osiągnąć?
Kierownikiem zespołu jest prof. dr hab. Grzegorz Węgrzyn, członkowie: z Katedry Biologii Molekularnej: dr Karolina Pierzynowska, dr Lidia Gaffke i dr Magdalena Podlacha, a z Katedry Fizjologii Zwierząt i Człowieka: dr Irena Majkutewicz oraz dr Dorota Myślińska. D.M.: Okazało się, że genisteina w znaczący sposób wpływa na poprawę funkcjonowania zwierząt z chorobą Alzheimera (wyindukowaną sztucznie). Nie dość, że spowalnia, to nawet odwraca procesy neurodegenarycyjne. U szczurów z chorobą Alzheimera uzyskano poprawę funkcjonowania motorycznego i pamięciowego. Ostatecznie, rezultatem pracy jest uzyskanie patentu (na razie jest to patent RP). M.U.: Do badań są jednak potrzebne szczury cierpiące na chorobę Alzheimera… D.M.: Chorobę tę indukowaliśmy u szczurów poprzez wpuszczenie do komór mózgu antybiotyku: streptotozatycyny. Ten związek nie jest stosowany jako antybiotyk z racji jego skutków ubocznych. Podanie go do komór bocznych mózgu powoduje obumieranie komórek nerwowych w mózgu oraz – po pewnym czasie – powstanie złogów amyloidu i hiperfosfatycznych białek tau (tak jak w chorobie Alzheimera). Warto dodać, że badania na zwierzętach są przedmiotem rozstrzygnięć specjalnej komisji etycznej. M.U.: Pozostaje czekać na próby kliniczne, być może zwieńczone uzyskaniem środka skutecznego w walce z chorobą Alzheimera. D.M.: Aby przejść do prób klinicznych na pacjentach, są potrzebne ogromne nakłady finansowe, trudne do pozyskania w naszym kraju. Prof. Węgrzyn podkreśla, iż nie zawsze koncerny farmaceutyczne są zainteresowane inwestowaniem w środki, które można pozyskać naturalnie, takie jak genisteina. Z punktu widzenia przemysłu farmaceutycznego jest korzystniej znaleźć związek chemiczny
26
