Πρόπλασμα_ Μέσο Αναπαράστασης & Εργαλείο Σχεδιασμού by Efthalia Erato Bartzoka

ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ Μέσο Αναπαράστασης και Εργαλείο Σχεδιασμού

Μπαρτζώκα Ευθαλία- Ερατώ Επιβλέπων καθηγητής: Μητρούλιας Γεώργιος Ερευνητική Εργασία | Βόλος | Ιούνιος 2019

Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών | Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Εικόνα 1_Ναούμ Η., Conecting the dots”, 2019

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ _Αναπαράσταση & μίμηση στην αρχιτεκτονική 10 _Τρόποι και μέσα αναπαράστασης του αρχιτεκτονικού έργου 12 _Αναπαράσταση- Δημιουργός- Παρατηρητής 14 _Αναπαράσταση- Πρόπλασμα 18 Β_ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ _Εισαγωγή στο πρόπλασμα 24 Ετυμολογικά & Γλωσσολογικά Αναδρομικά

_Κλίμακα & Τυπολογία 28 _Υλικό & πρόπλασμα σε διαφορετικές διαδικασίες και χρόνους κατασκευής 36 Υλικό & Διαδικασία Πρόπλασμα Σύλληψης Πρόπλασμα Εργασίας

_Δημιουργός 90 _Παρουσίαση & Φωτογράφιση 93 Πρόπλασμα παρουσίασης Φωτογραφία

ΕΠΙΛΟΓΟΣ 104 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 107 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ 116 ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 117 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 120 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αλληλεπίδραση με ποικίλες μορφές προπλασμάτων κατά τη διάρκεια της προσωπικής ακαδημαϊκής πορείας καθώς και η έμφαση καθηγητών για τη σημασία τους στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, δημιούργησε διάφορα προσωπικά ερωτήματα σχετικά με τον πραγματικό τους ρόλο κατά την αρχιτεκτονική σύλληψη. Πολλές φορές μάλιστα κυριαρχεί η άποψη καθηγητών πως η παρουσίαση ενός έργου δεν είναι ολοκληρωμένη χωρίς την συνοδεία ενός προπλάσματος, ενώ αντίστροφα, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι φοιτητές εντάσσονται στη διαδικασία να το κατασκευάσουν αφιερώνοντας προσωπικό κόπο και έξοδα ενώ τελικά το παραγόμενο πρόπλασμα περνάει σχεδόν απαρατήρητο από την κρίση των καθηγητών. Μέσα από τις παραπάνω παρατηρήσεις και βιωματικές εμπειρίες, δημιουργήθηκαν σκέψεις γύρω από το δίπολο εννοιών που εκφράζει η παρακάτω πρόταση, που αποτελεί στην ουσία και τον τίτλο της ερευνητικής εργασίας: “Η λειτουργία του προπλάσματος ως εργαλείο σχεδιασμού ή ως μέσο αναπαράστασης.” H συγκεκριμένη πρόταση αποτελεί το κεντρικό ερώτημα της έρευνας σύμφωνα με το οποίο κατάφερε να δομηθεί ένας σκελετός ανάλυσης του αρχιτεκτονικού προπλάσματος και των υπόλοιπων εννοιών που το αγκαλιάζουν. Η αναζήτηση της ακριβής λειτουργίας του αρχιτεκτονικού προπλάσματος έδωσε την ώθηση για τη μεταφορά στον κόσμο της αναπαράστασης και στην αλληλένδετη σχέση των μέσων της με την αρχιτεκτονική. Το πρόπλασμα ωστόσο, σύμφωνα με τα μέσα που λειτουργεί, τα στοιχεία που απαρτίζεται και τα υποκείμενα που συνοδεύεται καταφέρνει να πείσει ως προς τα πλεονεκτήματά του σαν αναπαραστατικό μέσο. Ένα αναπαραστατικό μέσο που απευθύνεται από τους φοιτητές, μέχρι τους επαγγελματίες αρχιτέκτονες αλλά και τους απλούς θεατές. Στην παρούσα ερευνητική εργασία γίνεται μια προσπάθεια ανάλυσης του αρχιτεκτονικού προπλάσματος, με στόχο τη διερεύνηση της συμβολής του ως εργαλείο στη διαδικασία της αρχιτεκτονικής σύλληψης. Με ποιον τρόπο δηλαδή το πρόπλασμα μέσα από τις διάφορες πτυχές της εξέλιξής του, γίνεται το μέσο έκφρασης στην πορεία της σύλληψης και της δημιουργίας προκειμένου να συνεισφέρει τόσο στην παραγωγική διαδικασία όσο και στη διαδικασία της παρουσίασης. Να σημειωθεί ότι στη έρευνα αναπτύσσεται τόσο το θεωρητικό κομμάτι του αρχιτεκτονικού προπλάσματος όσο και το τεχνικό, ενώ αρκετά αναλυτική και απλή μπορεί να χαρακτηρισθεί η αφήγηση σε σημεία που αφορά διαδικασίες των κατασκευών και των μορφοποιήσεων του. Μια προσωπική θεωρία είναι πως η παρούσα ερευνητική εργασία μπορεί σε επιμέρους αποσπάσματα να λειτουργήσει και ως ένα τύπου εγχειρίδιο κατασκευής προπλασμάτων για άτομα αρχάρια ακόμα στην αλληλεπίδρασή τους με αυτά. 7

Εικόνα 2_Γιαννακούλα Ά.,, Φωταράκη Φ., Παιχνίδι στη γειτονιά, 2019

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

_ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ & ΜΙΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Το αρχιτεκτονικό πρόπλασμα θίγει εξ ορισμού την έννοια της αναπαράστασης και αποτελεί βασικό παράγοντα της επεξήγησής του. Κατανοώντας όμως τη δυσκολία ανάλυσης της ευρείας έννοιας της αναπαράστασης στα πλαίσια της παρούσας ερευνητικής εργασίας, επιλέγω να κάνω μία σύντομη αναφορά σε συγκεκριμένες πτυχές της θεματικής της προκειμένου να πλαισιώσω και να συνδέσω καλύτερα το αντικείμενο της έρευνας μου. Ετυμολογικά, η λέξη αναπαράσταση αποτελείται από την πρόθεση ανά και το ουσιαστικό παράσταση. Μία από τις πολλές ερμηνείες της έννοιας ορίζει την ενέργεια της παράστασης ενός αντικειμένου σαν κάτι πραγματικό. Στα αρχαία χρόνια συναντάμε την έννοια της αναπαράστασης με τη λέξη “μίμηση”. Πρώτα για τη μίμηση πράξεων στο αρχαίο δράμα και έπειτα για το χαρακτηρισμό της σχέσης ανάμεσα σε μια εικόνα και στο αρχέτυπό της. Όμως, ο ίδιος ο Πλάτων στο Σοφιστή παρατηρεί ότι ο όρος μίμηση εμπεριέχει τα πάντα σε μια έννοια και καλύπτει μια πολύ μεγάλη ποικιλία.1 Ο ίδιος, με τον όρο της μίμησης, εξέφραζε την αντιγραφή και την εναρμόνιση ενός προτύπου. Σύμφωνα με τη θεωρία του, μίμηση είναι μια μεταφυσική αλλά και ανθρώπινη διαδικασία η οποία κατέχει καθοριστικό ρόλο στην επίλυση των αρχαίων φιλοσοφικών ζητημάτων, ενώ μίμηση στα έργα τέχνης αποτελούν οι ατελείς μιμήσεις των αισθητών αντικειμένων, τα οποία αντίστοιχα είναι ατελείς μιμήσεις των αθάνατων ιδεών. Ο ίδιος διέκρινε την “εικαστική” και τη “φανταστική” μίμηση. Στην “εικαστική” εντάσσει αυτήν την αυστηρή αναπαράσταση της φύσης διαμέσου ενός κατασκευασμένου άριστου ομοιώματος με αληθινά μέτρα, αναλογίες και χρώματα, που διατηρεί τα χαρακτηριστικά του προτύπου. Ενώ στη “φανταστική” εντάσσει τις οπτικές διορθώσεις και τους κανόνες που αποδίδουν «φαντάσματα», ομοιώματα δηλαδή που δεν είναι τόσο κοντά στην πρότυπη μορφή αλλά εκφράζουν μια θετική εικόνα από συγκεκριμένη θέση και με αλλαγμένες αναλογίες.2 Μόλις στον 20o αιώνα, η έννοια αποκτά πολιτισμικό χαρακτήρα μέσααπό φιλοσοφικές ιδέες που αναπτύσσονται σε σχέση με τη φαινομενολογία, ενώ ταυτόχρονα επιχειρείται η μεταφορά της γλώσσας της σε αρχιτεκτονικούς όρους. Στη συνέχεια, η ανάπτυξη της σημειωτικής και της εικονογραφίας βοήθησαν με νέα μέσα στην αναζήτηση αναπαραστατικών μεθόδων. Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη της σημείωσης, που αναφέρεται σε οτιδήποτε χρησιμοποιείται με κάποια σημασία και υποκαθιστά κάτι άλλο, διαχωρίζει την αναπαράσταση σε σημαίνον, αυτό που αναπαριστά, και σημαινόμενο αυτό που 10

μέσα σημαίνουν ή θέλουν να σημαίνουν κάτι, ταυτόχρονα μας το παρουσιάζουν.3 Σημαντική και απαραίτητη είναι η σχέση της αναπαράστασης με την αρχιτεκτονική, καθώς με την πρώτη επιτυγχάνεται η κατανόηση, η μελέτη, η δημιουργία και η πραγματοποίησή της δεύτερης. Η αρχιτεκτονική βρίσκεται σε μια συνεχή αναζήτηση νέων λύσεων με την αναπαράσταση να αποτελεί το βασικό της μέσο βοηθείας. Πηγάζει από την προσωπικότητα του δημιουργού, από εμπειρίες, σημεία, σύμβολα και εικόνες με στόχο την οργάνωση μιας ιδέας που παρουσιάζει τη διαδικασία της σύλληψης και βεβαιώνει το προϊόν της.4 Αρχιτεκτονική χωρίς αναπαράσταση δεν υφίσταται. Στην αρχιτεκτονική, η αναπαράσταση αναφέρεται στην παράσταση ενός αρχιτεκτονικού χώρου με σκοπό να οδηγήσει στο πραγματικό και να φανερώσει τι είναι, τι ήταν, τι θα ήταν και τι θα γίνει ο προαναφερόμενος χώρος. Πληροί δηλαδή με την ανάλογη σειρά τη δημιουργία μιας απεικόνισης, την απεικόνιση μιας πραγματικότητας, την τοποθέτηση κάποιου στη θέση κάποιου άλλου και την απόδοση επιπρόσθετης σημασίας σε κάτι. Η νέα πρόταση δηλαδή, μπορεί να παραπέμπει σε κάτι που είναι ήδη υπαρκτό ή σε κάτι που έχει σκοπό να κατασκευαστεί από το μηδέν. Συνεπώς, όπως σωστά γράφει η Αμερικάνου Ελένη, η αναπαράσταση είναι η “εκ νέου παράσταση” ενός αντικειμένου ή χώρου, που μας αποκαλύπτει συγχρόνως ότι υπάρχει μια προηγούμενη παράσταση είτε σε πραγματικό επίπεδο, είτε σε επίπεδο σκέψης ή φαντασίας.5

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΤΡΟΠΟΙ & ΜΕΣΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ Ανεξάρτητα με το πεδίο που αναφέρεται κάθε αναπαράσταση, καταφέρνει να διαχωρίζεται σε δύο κατηγορίες ανάλογα με τη δυσδιάστατη και τρισδιάστατη μορφή της. Αν και θεωρείται σχεδόν δεδομένο στο πως διαιρούνται αυτές οι δύο κατηγορίες, θα ακολουθήσει μια σύντομη περιγραφή σχετικά με τη χρήση και τη διάκρισή τους στον αρχιτεκτονικό τομέα. Σε μια δισδιάστατη αναπαράσταση, γίνεται απόδοση ενός αρχιτεκτονικού χώρου και των στοιχείων του σε δύο διαστάσεις μιας επιφάνειας. Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσονται τα αρχιτεκτονικά παραστατικά σχέδια (κατόψεις, όψεις, τομές κτλ), τα διαγραμματικά σχέδια, τα σχέδια λεπτομερειών, το κολάζ , το σκίτσο και η φωτογραφία. Στην περίπτωση της τρισδιάστατης αναπαράστασης, γίνεται απόδοση της παράστασης στους τρεις βασικούς άξονες του καρτεσιανού συστήματος x,y,z και με αυτόν τον τρόπο η παράσταση αποκτάει μήκος, πλάτος, ύψος, βάθος και εύρος. Σε αυτήν εντάσσεται το προοπτικό σχέδιο, το αξονομετρικό σχέδιο, ο φωτορεαλισμός και το πρόπλασμα, για το οποίο θα γίνει λεπτομερείς ανάλυση στην πορεία της έρευνας. Το επίπεδο ερμηνείας και ανάλυσης μιας αναπαράστασης εξαρτάται από την απλότητα και την σαφήνειά της, καθώς επίσης και από τον τρόπο οργάνωσης και παρουσίασης της στο ευρύ κοινό. Με βάση αυτούς τους παράγοντες οι τρόποι αναπαράστασης διακρίνονται στους αναλυτικούς τρόπους παρουσίασης και στους ρεαλιστικούς. Στην πρώτη κατηγορία, στους αναλυτικούς τρόπους, απαιτείται από το ευρύ κοινό την εξειδικευμένη του γνώση και εμπειρία προκειμένου να κατανοήσει τι βλέπει. Για αυτό και σε μερικές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα το παραστατικό σχέδιο, η πληροφορία δεν καταφέρνει να γίνεται πάντα αντιληπτή απ’ όλους. Στη δεύτερη κατηγορία, στους ρεαλιστικούς τρόπους, χωρίς δυσκολία και απαραίτητες γνώσεις του αντικειμένου μπορεί κανείς να αντιληφθεί τις χωρικές σχέσεις ή έστω με τη φαντασία του να φτάσει αρκετά κοντά στην πραγματική επιθυμητή ερμηνεία. Ένα τέτοιο παράδειγμα μπορεί να αποτελέσει το αρχιτεκτονικό πρόπλασμα. Το μέσον του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού είναι το πρώτο εργαλείο που καθορίζει και δίνει σχήμα στην ιδέα της αρχιτεκτονικής σύλληψης. Η διαδικασία κωδικοποίησης της πληροφορίας μέσω του συμβολισμού δεν μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση μόνο ενός μέσου αναπαράστασης, καθώς παραλείπονται μη κωδικοποιημένες πληροφορίες, δηλαδή έννοιες που δεν έχουν λάβει ακόμα συμβολική σημασία και η συνολική αναπαράσταση δεν είναι ολοκληρωμένη.6 Συνειδητά λοιπόν, γίνεται ο συνδυασμός 12

διαφορετικών αναπαραστατικών μέσων ώστε η μεταφορά της ιδέας να είναι ολοκληρωμένη και η ανάγνωση της εύγλωττη. Ωστόσο, να αναφερθεί πως σήμερα η κυριάρχηση των σύγχρονων αναπαραστατικών μέσων δημιουργεί νέες δυνατότητες και αυτοματισμούς στην παραγωγή και υλοποίηση της αρχιτεκτονικής ιδέας. Μέσω σχεδιαστικών προγραμμάτων και μηχανημάτων κοπής εισάγεται η σχέση ποιότητας και ποσότητας στη διαδικασία σύλληψης καθώς προσδίδει ρεαλισμό, ακρίβεια και ταχύτητα. Ταυτόχρονα όμως, αυτού του είδους η δημιουργική διαδικασία ορίζει σχέσεις αποστάσεων μεταξύ του υποκειμένου και του αντικειμένου. Γεγονός που με τη χρήση των παραδοσιακών και χειροποίητων μέσων ποτέ δε συμβαίνει. To σίγουρο είναι πως είτε με τα σύγχρονα μέσα είτε με τα παραδοσιακά, το υποκείμενο βρίσκει τον τρόπο και αφήνει το προσωπικό του στίγμα. Στην πρώτη περίπτωση συνήθως μέσω της επιλογής υλικού και στη δεύτερη μέσω της εμφανής επεξεργασίας του χεριού. Κλείνοντας, να σημειωθεί ότι στη σύγχρονη εποχή τα μέσα αναπαράστασης ποικίλουν και στην προσπάθειά τους να παρουσιάσουν με τον καλύτερο εφικτό τρόπο την αρχιτεκτονική ιδέα που αντιπροσωπεύουν, οδηγούν τα αναπαραστατικά αντικείμενα σε μια ταλάντευση ανάμεσα στο δίπολο προσομοίωσης και καλλιτεχνικού αντικειμένου.

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ- ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ- ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ Αναπαράσταση και δημιουργός, ή στη συγκεκριμένη περίπτωση αρχιτέκτονας, είναι δύο αλληλένδετες έννοιες στο βαθμό που ο δεύτερος δουλεύει σε απόσταση από την υλική πραγματικότητα παρότι επεξεργάζεται και σκοπεύει σε αυτήν. Σκοπός της αναπαράστασης είναι να καλύψει αυτό το ενδιάμεσο στάδιο όπου το τελικό αντικείμενο διαφοροποιείται προσφέροντας παραστάσεις από φαντασιακούς και υπαρκτούς χώρους ενισχύοντας τη δημιουργική του διάθεση. Κατά τη διάρκεια της δημιουργικής διαδικασίας, ο δημιουργός συλλαμβάνει αποσπασματικές ιδέες- εικόνες που δυσκολεύεται να τις οργανώσει και να τις αποτυπώσει πλήρως. Για το λόγο αυτό η κατασκευή του προπλάσματος συνίσταται απαραίτητη ώστε να επιτευχθεί η συνολική εποπτεία αυτών των εικόνων.7 Δεν είναι τυχαία η επιλογή του, καθώς είναι ο μοναδικός τρόπος αναπαράστασης που το υποκείμενο έχει τη δυνατότητα να μελετήσει το αναπαριστώμενο αντικείμενο σε όλες του τις διαστάσεις, από κάθε οπτική γωνία και ταυτόχρονα να το επεξεργαστεί και να επέμβει με το σύνολο των αισθήσεων του όντας κάτι πραγματικό. Με αυτόν τον τρόπο αποκτάει μια πλήρη αντίληψη για αυτό που θέλει να εκφράσει μέσω της αναπαράστασής του. Αυτό είναι εξάλλου και το πλεονέκτημα του τρισδιάστατου προπλάσματος, η αμεσότητα που προσδίδει στη σχέση του με το δημιουργό, τον παρατηρητή αλλά και την πραγματικότητα. Κάθε τύπος αναπαράστασης έχει σκοπό να μεταφέρει σε ύλη μια ιδέα που ξεκινάει ως μια φαντασιακή εικόνα στο νου του δημιουργού. Αυτό που μπορεί να γίνει αντιληπτό ως μία αναπαράσταση, είναι ουσιαστικά και η αναπαράσταση των επιθυμιών του. Δηλαδή, όλες οι μορφές της αναπαράστασης ενός φανταστικού ή υπαρκτού αντικειμένου που λειτουργούν ως μια προσομοίωση της αντίληψης του, καθώς η αποφυγή της υποκειμενικότητας δεν είναι εφικτή. Στην προσπάθεια τώρα να δοθεί υπόσταση σε αυτό το φαντασιακό κομμάτι ώστε να μοιάζει με το αληθινό, πραγματοποιούνται μεταφορές των ρεαλιστικών αντικειμένων, καταστάσεων, χρωμάτων και αισθήσεων. Πραγματοποιείται δηλαδή μια συμβολική διατύπωση, η οποία εμπεριέχεται μέσα στη διαδικασία της αναπαράστασης και βοηθάει στην έκφραση αυτών των αφαιρετικών εννοιών. Ο συμβολισμός προέρχεται από τις βασικές αντιληπτικές αισθήσεις, οι οποίες αναφέρονται στις καθημερινές ανθρώπινες εμπειρίες του δημιουργού.8 Ο Charles Chadmick επισημαίνει: “Ο συμβολισμός δεν είναι η απλή αντικατάσταση ενός αντικειμένου με κάποιο άλλο, αλλά η χρήση μιας συγκεκριμένης εικονοποιίας για να εκφράσουμε αφηρημένες ιδέες 14

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

και συναισθήματα. Είναι η τέχνη του να ανακαλείς βαθμιαία ένα αντικείμενο έτσι ώστε να φανερώσεις μια διάθεση ή αντίστροφα του να διαλέγεις ένα αντικείμενο και να αποστάξει από αυτό μια ψυχική κατάσταση.”9 Μέσα από τη δυνατότητα χρήσης διαφορετικών τρόπων αναπαράστασης για την απεικόνιση μιας αρχιτεκτονικής ιδέας, η κατανόηση της γίνεται ευκολότερη απέναντι στο δημιουργό αλλά και στον παρατηρητή. Όπως αναφέρει η Πεχλιβανίδου Αναστασία, ο δημιουργός στηρίζεται στην απεικόνιση για την παραγωγή και την επικοινωνία του έργου του. Αυτό συμβαίνει γιατί ο ανθρώπινος νους δεν έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει, να συγκρατεί και να μεταφέρει αυτούσιες πληροφορίες ενός αρχιτεκτονικού έργου χωρίς αποδείξεις (σχέδια, μακέτες, εικόνες κτλ), και γιατί τα αρχιτεκτονικά σχέδια στις πραγματικές διαστάσεις είναι αδύνατον να αναπτυχθούν και να ελεγχθούν λόγω οικονομικών και πρακτικών παραγόντων. Μέσα από τη δυνατότητα χρήσης διαφορετικών τρόπων αναπαράστασης για την απεικόνιση μιας αρχιτεκτονικής ιδέας, η κατανόηση της γίνεται ευκολότερη απέναντι στο δημιουργό αλλά και στον παρατηρητή. Όπως αναφέρει η Πεχλιβανίδου Αναστασία, ο δημιουργός στηρίζεται στην απεικόνιση για την παραγωγή και την επικοινωνία του έργου του. Αυτό συμβαίνει γιατί ο ανθρώπινος νους δεν έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει, να συγκρατεί και να μεταφέρει αυτούσιες πληροφορίες ενός αρχιτεκτονικού έργου χωρίς αποδείξεις (σχέδια, μακέτες, εικόνες κτλ), και γιατί τα αρχιτεκτονικά σχέδια στις πραγματικές διαστάσεις είναι αδύνατον να αναπτυχθούν και να ελεγχθούν λόγω οικονομικών και πρακτικών παραγόντων. Προσθέτει ότι η χρήση των απεικονίσεων δίνει λύση στα παραπάνω ζητήματα και δημιουργεί έναν κώδικα για τη διατύπωση και τη σύλληψη του έργου και συμπεραίνει ότι οι αρχιτεκτονικές αναπαραστάσεις δεν αποτελούν απλά εργαλεία δουλειάς αλλά το πεδίο του λόγου (γλώσσα, συμβολισμός και νοητικός χώρος) μέσω του οποίου και μέσα στον οποίο αναπτύσσεται το αρχιτεκτονικό έργο.10 Αναλύοντας λοιπόν το βαθμό κατανόησης μιας αναπαράστασης, εύκολα μπορεί να γίνει η θεματική μετάβαση από αυτήν στον παρατηρητή, καθώς εξάλλου τα αναπαραστατικά μέσα συμβάλλουν άμεσα στην αλληλένδετη σχέση τους. Ορίζουν τον τρόπο με τον οποίο μια αναπαράσταση παίρνει υλική μορφή και κωδικοποιεί επιλογές πληροφορίας. Ανάλογα με το μέσο δίνεται βάση στο τι θα φανεί, τι θα παραληφθεί και τι θα έχει μεγαλύτερη έμφαση. Ταυτόχρονα, η επιλεκτική ματιά του παρατηρητή επηρεάζεται από το περιβάλλοντα χώρο που εντάσσεται η αναπαράσταση, από προκαταλήψεις για το τι είναι σημαντικό να δει και τι όχι, και από τις προϋπάρχουσες

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ιδέες και θεωρίες του. (Εικ. 3) Η αντίληψή του ουσιαστικά είναι αυτή που λειτουργεί με σκοπιμότητα και επιλεκτικότητα. Ο Rudolf Arnheim σημειώνει ότι η αντίληψη και η σκέψη αλληλεπιδρούν, οι σκέψεις επηρεάζουν άμεσα το οπτικό κομμάτι και αντιστρόφως.11 Ο ίδιος προσθέτει: “Η οπτική αντίληψη δεν είναι μια παθητική καταγραφή του υλικού του ερεθίσματος αλλά μια ενεργητική ασχολία του νου.”12 Παράμετροι λοιπόν και από την πλευρά του αναπαραστατικού μέσου αλλά και από την αντίληψη του παρατηρητή επιδρούν άμεσα στην αναπαράσταση δίνοντάς της διαφορετικές διαστάσεις και ωθώντας τη διαδικασία της ερμηνείας της προς την πολυπλοκότητα και την πολυμορφικότητα. Και αν είναι αποδεχτό ότι η αναπαράσταση λειτουργεί ως ερμηνεία τότε συγκροτεί μια δημιουργική διαδικασία για τον παρατηρητή, στην οποία διαδικασία απαραίτητη είναι η επινοητικότητα, η οποία έχει τη δυνατότητα να επηρεάζει και να μεταμορφώνει συνεχώς την πραγματικότητα.13 Επιπλέον, δίνεται η δυνατότητα στο δημιουργό να επιτρέπει την παρέμβαση άλλων κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού, αφού κάθε στιγμή σαν χωρική αναπαράσταση της φαντασίας του μπορεί να συμπυκνώσει και να αποδώσει τις πιθανές πρόσθετες προτάσεις. (Εικ.4) Η εμπλοκή όμως πολλών ατόμων στη διαδικασία σύλληψης επηρεάζει άμεσα το τελικό προϊόν της αρχιτεκτονικής δημιουργίας, είτε με θετικό, είτε με αρνητικό τρόπο. Ακόμα και κατά την κρίσιμη στιγμή που η αρχιτεκτονική υλοποιείται, το πρόπλασμα συνεχίζει να αποτελεί ενεργό μέσο επικοινωνίας, καθώς πάνω του βασίζεται όχι μόνο η συνεννόηση μεταξύ του αρχιτέκτονα και του παρατηρητή αλλά αποτελεί και το πρότυπο πάνω στο οποίο στηρίζονται οι δημιουργοί για το έργο τους. Όταν αυτό απευθύνεται σε ένα ευρύ κοινό, σημαίνει ότι καταφέρνει να μεταφέρει με απλό και εύστοχο τρόπο πληροφορίες για αυτό που αναπαριστά. Πληροφορίες όπως η μορφολογία του έργου, το περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται, η εσωτερική του διαμόρφωση και η εξωτερική του δομή. Το πρόπλασμα είναι ένας τρόπος αναπαράστασης που με την ενδιαφέρουσα παρουσία του προσκαλεί και προκαλεί την περιέργεια του παρατηρητή. Ακόμη και στις περιπτώσεις που η μορφή του δεν αντιπροσωπεύει μια λεπτομερείς ρεαλιστική απεικόνιση αλλά ένα πιο αφαιρετικό οπτικό αποτέλεσμα, αποτελεί με δικό του τρόπο το μέσο επικοινωνίας μεταξύ δημιουργού- παρατηρητή αφήνοντας τον πρώτο ελεύθερο να εξηγήσει και να εκφραστεί ενώ τον δεύτερο να φανταστεί.14

Εικόνα 3_Citylab Workshop, Αθήνα, 2018

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

Εικόνα 4_Atelier Frei Otto Warmbornn 1969

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ- ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ Παραπάνω προσεγγίζεται ο όρος της αναπαράστασης στα πλαίσια της αρχιτεκτονικής, ενώ ταυτόχρονα, οργανώνονται και παρουσιάζονται μερικά ζευγάρια σχέσεων που δημιουργούνται υπό την συγκεκριμένη συνθήκη. Σε αυτό το στάδιο, θα ακολουθήσει μια προσπάθεια ανάλυσης ενός συγκεκριμένου τρόπου αναπαράστασης, του προπλάσματος, με σκοπό να δούμε τις δικές του σχέσεις που αναπτύσσει κατά τη διαδικασία αυτή. Ο αρχιτέκτονας, μη έχοντας τη δυνατότητα να δουλέψει και να κάνει τις δοκιμές που επιθυμεί σε ρεαλιστικό χώρο και διαστάσεις, είναι αναγκασμένος να δημιουργήσει μια μικρογραφία της πραγματικότητας προκειμένου να βοηθηθεί. Καταφέρνει να πλάσει αυτή τη μεταφορά της πραγματικότητας χρησιμοποιώντας το αρχιτεκτονικό πρόπλασμα ως αναπαραστατικό μέσο και επιλέγοντας τις κατάλληλες κωδικοποιήσεις για να αποδώσει φυσικά και τεχνητά στοιχεία του τόπου. Στοιχεία που ανάγονται σε γεωμετρικές παραστάσεις, οι οποίες παίρνουν σχήμα και όγκο ώστε να αποτυπώσουν ένα τρισδιάστατο ιδεατό σκηνικό ή αντικείμενο. Το πρόπλασμα, μπορεί να αναφέρεται σε ποιοτικά χαρακτηριστικά στοιχείων όπως ιδιότητες και ιδιαιτερότητες υλικών και σε ποσοτικά χαρακτηριστικά όπως μεγέθη. Επιπλέον, σε στιγμές όπου ακολουθεί την πορεία εξέλιξης της συνθετικής διαδικασίας, φτάνει στο σημείο να παρουσιάσει χαρακτηριστικά ολότητας, μετασχηματισμού και αυτορύθμισης.15 Η Κατερίνα Μιχαλοπούλου σημειώνει ότι το πρόπλασμα είναι μια δομή που εμφανίζεται πρώτα ως θεωρητική ιδέα- επιθυμία, έπειτα μετασχηματίζεται σε ένα οπτικοποιημένο ανάλογο και τέλος καταλήγει σε μια υπό κλίμακας αναπαράσταση.16 Δεν μπορεί να αναφερθεί άμεσα στην πραγματικότητα καθώς τα στοιχεία που το συνθέτουν δε γίνεται να έχουν πραγματική υλική υπόσταση, όμως το υλικό αποτύπωμα της μεταφοράς που διατυπώνεται μέσω των αναπαραστάσεων αναλογεί σε μια πραγματικότητα, και όπως εξηγεί ο Μπίρης Τάσος, η μεταφορά είναι η διαδικασία που δίνει τη δυνατότητα της μετατροπής στοιχείων σε έναν ιδεατό βαθμό. Στον ίδιο βαθμό όπου μέσω των ιδεών παράγεται η “συνθετική δομή” του αρχιτεκτονήματος.17 Ένας μηχανισμός που δεν αναπαράγει αλλά αναδιατυπώνει. Στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, η έννοια και η ιδέα συνεργάζονται άμεσα αλλά η κάθε μία αναλαμβάνει άλλες ευθύνες. Η πρώτη αποτελεί βασική προϋπόθεση για να σκεφτούμε μεθοδολογικά, και η δεύτερη είναι ακριβώς αυτό το οποίο σκεφτόμαστε. Κάθε σχέδιο αποτελεί μια πρόταση, αναλύει μια δομή ή μια οργάνωση μιας ιδέας του 18

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

χώρου και δίνει το πρώτο έναυσμα για κατανόηση.18 Το πρόπλασμα ωστόσο με τη σειρά του είναι συμπληρωματικό του σχεδίου αλλά αποτελεί βασικό πεδίο της αρχιτεκτονικής, λόγω της ομοιότητας του με την τρισδιάστατη πραγματικότητα. Η υλική παρουσία του προπλάσματος εντοπίζει ένα κοινό στοιχείο της αναπαράστασης και του αναπαριστώμενου: την αρμονική σύνδεση των υλικών στοιχείων του συνόλου στις τρεις διαστάσεις. Πράγμα που μας βοηθάει να κατανοήσουμε την έννοια της ιδέας, καθώς και τις προθέσεις μας όσο αναφορά την οργάνωση και το σχεδιασμό της. (Εικ.5) Η Αμερικάνου Ελένη σημειώνει ότι η υλική, χωρική και κατασκευαστική παρουσία του προπλάσματος παραπέμπει στην πραγματική αρχιτεκτονική, την οποία αντιπροσωπεύει καλύτερα από όποια άλλη αναπαράσταση. Συμπληρώνει, ότι το πρόπλασμα αποδίδει την ικανότητα να χρησιμοποιείται και να λειτουργεί ως μέσον επικοινωνίας του αναπαριστώμενου υπαρκτού ή προτεινόμενου χώρου περισσότερο από ότι μπορεί να αποδώσει το αρχιτεκτονικό σχέδιο. Παρότι όμως το πρόπλασμα φαίνεται να πλεονεκτεί, σε ελάχιστες περιπτώσεις αποτελεί το αυτοτελές μέσο αναπαράστασης της αρχιτεκτονικής σύλληψης και ποτέ δεν καταφέρνει να αντικαταστήσει το αρχιτεκτονικό σχέδιο. Δεν είναι λίγες όμως οι περιπτώσεις όπου συμβαίνει το αντίθετο. Πιθανά, για την παραπάνω διαπίστωση να ευθύνεται η “αντίσταση” που φέρει το πρόπλασμα μέσω του χειρισμού της ύλης, της μικρής του κλίμακας και του κόπου κατασκευής του, σε αντιπαραβολή με την ταχύτητα, την αμεσότητα και την ευκολία παρέμβασης στις δύο διαστάσεις του σχεδίου. Επιπρόσθετα, σε πιο συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπου το πρόπλασμα λειτουργεί ως εργαλείο σύλληψης και σύνθεσης νέων αρχιτεκτονικών χώρων, του προσάπτουν την ευθύνη ότι επιβάλει περιορισμούς, γεγονός που εμποδίζει την εύκολη εξέλιξη των νέων ιδεών και προτάσεων στο αρχικό στάδιο της διαδικασίας. Παρόλα αυτά, για την πλήρη αναπαράσταση της αρχιτεκτονικής σύλληψης, πρόπλασμα και σχέδιο, συνεργάζονται και παίρνουν μαζί την ευθύνη για το κατανοητό αποτέλεσμα του αναπαραστατικού περιεχομένου.19 Τέλος, βλέποντας πώς συνολικά λειτουργεί ένα πρόπλασμα ανάλογα με τα στοιχεία που το απαρτίζουν και τα υποκείμενα που το συνοδεύουν, καθώς και τα σημεία που πλεονεκτεί σε σχέση με άλλα μέσα αναπαράστασης, καταφέρνει να μας πείσει ως προς την επιτυχία του ως αναπαραστατικό μέσο. Σημαντική είναι όμως σε κάθε περίπτωση αναπαράστασης η παρατήρηση του Πλάτωνα, ο οποίος υποστήριζε ότι αναπαράσταση δεν μπορεί να είναι απόλυτα ισοδύναμη ούτε με την αντικατάσταση της αισθητικής εμφάνισης, ούτε με την αντικατάσταση του αντικειμένου αλλά ούτε

και με τη μίμηση. “Αυτός που μιμείται ή κατασκευάζει την εικόνα δεν ξέρει τίποτα για την αληθινή εμφάνιση… Δεν θα μπορεί να ξέρει τίποτα περισσότερο από το “καλό” και το “κακό” της μίμησης… Και στο εξής θα συνεχίζεται να μιμείται.”20

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

Εικόνα 5_The Multihalle In Mannheim Frei otto, Κατασκευή ξύλινου σκελετού με δίχτυ, 1973

Α_ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

Εικόνα 6_Σταμούλη Κ., Κατασκευή χυτού προπλάσματος, Πρακτική, 2019

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

_ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Και ενώ παραπάνω έγινε μια εισαγωγή στην έννοια του αρχιτεκτονικού προπλάσματος μέσα από την ανάλυση της σχέσης του με την αναπαράσταση, στη συνέχεια θα απομονωθεί ο όρος και θα αναλυθούν πιο συγκεκριμένα οι διάφορες πτυχές του. Η δημιουργία ενός προπλάσματος συμπληρώνει μια αρχιτεκτονική έρευνα, καθώς επιτυγχάνει μια πλήρη και σαφή εικόνα του υπό κατασκευής αντικειμένου ή χώρου. Συμβάλει στην ολοκληρωμένη εμπέδωση της έρευνας και ταυτόχρονα εξυπηρετεί στα διάφορα πεδία του. Μέσα από το πρόπλασμα, ποικίλες ποιότητες και θεάσεις μπορούν εύκολα να εξετασθούν καθώς επιτρέπει την εμπειρία και την οργάνωση της χωρικής ποιότητας υπό την διαδικασία της αντίληψης στο χώρο και στο χρόνο. 21 Αρχικά, όπως ήδη σημειώθηκε, καταφέρνει να αναπαραστήσει την συνολική άποψη του έργου ή αντικειμένου στο οποίο αναφέρεται, όμως εκτός αυτού, έχει τη δυνατότητα και την επιλογή να εστιάσει το ενδιαφέρον του σε σημεία λεπτομέρειας, ή αντίστοιχα, να δώσει έμφαση στο γενικό σύνολο του περιβάλλοντα χώρου. Επιπλέον, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου το πρόπλασμα προσφέρει στον παρατηρητή σημεία που στην πραγματικότητα δεν έχει τη δυνατότητα να δει και να επεξεργαστεί από μόνος του αν δεν βρίσκεται παρόν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου. Όπως για παράδειγμα μια τομή ενός τμήματος του κτιρίου ή ένα μη εμφανές μέρος της πραγματικής επιφάνειας. Ακόμη, μπορεί να εξυπηρετήσει και σε ποσοτικές μετρήσεις συγκεκριμένων στοιχείων και καταστάσεων όπου ο νους δεν μπορεί να συλλάβει. Για παράδειγμα η διαδρομή της κίνησης, το πλήθος, η θέα που μπορεί να έχει ο περιπατητής κ.α., συγκροτούν τέτοιου είδους στοιχεία. Συνεπώς, το πρόπλασμα καταλήγει στην ουσία να κατασκευάζει ένα αισθητό μοντέλο που αναπαριστά σε ένα τρισδιάστατο αντικείμενο μια μορφή επιτελεστικότητας. Ένα σταθερό μοντέλο δηλαδή από μια διαδοχή επαναλήψεων που λαμβάνουν χώρο σε έναν αρχιτεκτονικό πλαίσιο στο οποίο δεν απουσιάζει η ανθρώπινη ύπαρξη.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΑ & ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΚΑ

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Προσεγγίζοντας τον όρο ετυμολογικά και γλωσσολογικά φαίνεται ότι ποικίλουν οι τρόποι που επονομάζει κανείς την τρισδιάστατη αναπαράσταση ενός αντικειμένου ή χώρου. Μπορεί ακόμα να επικαλεσθεί ως μικρογραφία ή προσχέδιο. Ωστόσο πρόπλασμα, μακέτα και μοντέλο είναι οι τρεις βασικοί και κοινοί χαρακτηρισμοί, για τους οποίους κιόλας θα γίνει μια σύντομη επεξήγηση. Ο όρος μακέτα, που είναι και ο πιο σύγχρονος στη χρήση του, προέρχεται ετυμολογικά από την ιταλική λέξη macchietta, με ρίζα το λατινικό macula που σημαίνει μικρή κηλίδα, λεκές. Στην κυριολεξία machietta σημαίνει ένα μικρό σημείο, αλλά έτσι επίσης ονομάζεται και ένα είδος κωμωδίας στο ιταλικό θέατρο περί τα τέλη του 1800. Η λέξη πρόπλασμα, η οποία επιλέγεται να χρησιμοποιηθεί και στην ερευνητική εργασία, φαίνεται ότι έχει διάφορες ερμηνείες, μπορεί να μεταφραστεί ως ένα πλαστικό πρότυπο, ως ένα ομοίωμα από γύψο ή πηλό και τέλος ως τη μικρογραφία συνήθως ενός αρχιτεκτονικού έργου. Σημαντική επίσης είναι η παρατήρηση ότι και οι δύο παραπάνω όροι παρουσιάζουν την υλική πλευρά της αρχιτεκτονικής υπό κλίμακα. 22 Και αν με μια σύντομη περιγραφή γίνονται εύκολα κατανοητές οι δύο αυτές έννοιες, μακέτα και πρόπλασμα, η τρίτη, το μοντέλο, συγκροτεί κάτι πιο σύνθετο. Η λέξη μοντέλο δεν αποτελεί μία απόλυτα συγκεκριμένη έννοια ως προς την αρχιτεκτονική, και για το λόγο αυτό οι μεταφράσεις της ποικίλουν ανάλογα με τη θεματική στην οποία χρησιμοποιείται. Στα χρόνια του Βιτρούβιου αναφέρεται ως modullus, που σημαίνει μια μονάδα μικρής κλίμακας και η ρίζα του είναι λατινική. Στη συνέχεια, κατά την περίοδο της Αναγέννησης μετατρέπεται σε modellus, που σημαίνει μέτρο, κανόνας ενώ ταυτόχρονα η ερμηνεία του όρου αρχίζει να αποκτά τη σημασία της μορφής. Από το 18ο αιώνα και μετά, παίρνει την ταυτότητα ενός πρότυπου προς μίμηση, και συγκεκριμένα ως προς την αρχιτεκτονική, την ταυτότητα μιας μικρής κλίμακας αναπαράστασης ενός κτιρίου. Πέρα από την ετυμολογική ανάλυση της λέξης μοντέλο, διαπιστώνεται ότι ο όρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για ένα πραγματικό υλικό μοντέλο όσο και για ένα εννοιολογικό μοντέλο. Υπό την πραγματική του υλική υπόσταση, σημαίνει ότι είναι ένα τεχνικό κατασκεύασμα που οι σχέσεις και οι λειτουργίες του αναλογούν πλήρως σε κάποιο άλλο σύστημα. Ενώ στην εννοιολογική του υπόσταση συγκροτεί μια θεωρητική ή λεκτική απόδοση ενός υλικού μοντέλου, με διάφορους τρόπους από κάποιο άλλο σύστημα στο οποίο ανήκει το μοντέλο. 23 Όμως οι κατηγοριοποιήσεις του όρου ανάλογα με τη χρήση του δεν τελειώνουν εκεί. Επιπρόσθετα, σε μια πιο γενική αλλά και ταυτόχρονα εξειδικευμένη

λογική, αποκτάει κι άλλες ερμηνείες. Μοντέλο μπορεί να είναι ακόμα και ένα άτομο που παρουσιάζεται στα μέσα με σκοπό την επίδειξη και την επίδειξη και την πώληση προϊόντων ή ένας συγκεκριμένος τύπος μιας κατηγορίας αντικειμένου. Μοντέλο μπορεί επίσης να χαρακτηρισθεί ένα θεωρητικό σύστημα μιας επιστήμης με στόχο τα πιθανά αποτελέσματα μιας έρευνας, όπως για παράδειγμα ένα οικονομικό σύστημα μοντέλο (ή και μαθηματικό, κοινωνικό, πολιτικό κ.α.) που αναζητεί λύσεις σε ένα πιθανό ερώτημα. Τα επιστημονικά μοντέλα φαντάζουν ιδανικά στη λογική λόγω της ευκολίας της χρήσης τους και της αφαιρετικής διαδικασίας σε σχέση με το τι αναπαριστάται στην πραγματικότητα. Κλείνοντας με μια παρατήρηση του Guiseppe Del Re τα επιστημονικά μοντέλα λειτουργούν ως εργαλεία της διαλεκτικής αναλογικής σκέψης ενώ τα μοντέλα υλικού χαρακτήρα ως εργαλεία της περιγραφικής αναλογικής λειτουργικής σκέψης. 24

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΑ Μια σύντομη ιστορική αναδρομή θα βοηθήσει στην ολοκληρωμένη εικόνα και στην πορεία εξέλιξης του αντικειμένου της μελέτης. Η χρησιμότητα του προπλάσματος, καθώς και του αρχιτεκτονικού σχεδίου, εμφανίζεται από την αρχαιότητα ακόμα. Οι αρχαίοι έλληνες έλυσαν τη δυσκολία οργάνωσης της σκέψης τους με την χρήση της τρίτης διάστασης, στον προοπτικό σχεδιασμό και στην κατασκευή του προπλάσματος. Τότε γίνεται λοιπόν η πρώτη εμφάνιση του προπλάσματος με σκοπό να δώσει περισσότερο απαντήσεις σε κατασκευαστικούς προβληματισμούς παρά να συνεισφέρει στην πορεία σύλληψης της ιδέας, όπως εν αντιθέσει καταφέρνει το σχέδιο. Να σημειωθεί σε αυτό το σημείο ότι η αρχιτεκτονική κατά τα αρχαία χρόνια αντιμετωπίζεται ως ένα σύστημα κανόνων, αναλογιών και μαθηματικών σχέσεων, γεγονός που εξηγεί την περιορισμένη χρήση του προπλάσματος, το οποίο εντάσσεται σε μια πιο ελεύθερη μορφή έκφρασης. Με βάση αυτό εξάλλου το επέλεξαν να το χρησιμοποιήσουν στη διαδικασία της γλυπτικής τους. Επιπλέον, ενδιαφέρον είναι ο συμβολικός, τελετουργικός χαρακτήρας που του αποδίνανε χρησιμοποιώντας το ως αντικείμενο αγάπης σε κάποιο θάνατο. Στόχος τους ήτανε να ικανοποιήσουνε το υποκείμενο που τους χαιρετά χωρίς να του λείψει το σπίτι του ή κάποιο άλλο προσωπικό του αντικείμενο. Με βάση αυτό λοιπόν κατασκεύαζαν και τοποθετούσανε μικρογραφίες από βαμμένο ξύλο, πέτρα και πυλό εκπροσωπούσαν επικήδεια αντικείμενα το 2.000π.Χ. μέχρι την ελληνορωμαϊκή εποχή στον αιγυπτιακό πολιτισμό. 26

κατασκευαστή ενώ ταυτόχρονα δείγματα προπλάσματος δίνουν τα πρώτα ερεθίσματα αρχιτεκτονικού χαρακτήρα. 26 Σήμερα δεν υπάρχουν αποδεικτικά ευρήματα, πιθανά να καταστράφηκαν λόγω της χαμηλής σημασίας που προσδίδανε στο πρόπλασμα, καθώς δεν αποτελούσε ένα αντικείμενο που βοηθούσε στην πορεία της κατασκευής τους. Στη συνέχεια, η Αναγέννηση αποτελεί μια κρίσιμη χρονική περίοδο στο ρόλο του προπλάσματος. Επίσημα πλέον καθιερώνεται ως βασικό εργαλείο του αρχιτέκτονα και αρχίζει να χρησιμοποιείται πριν από την κατασκευή του κτιρίου. Την εποχή εκείνη, το πρόπλασμα καθιερώνεται ως μέσο παρουσίασης της εργασίας τους σε κριτικές επιτροπές διαγωνισμών και σε εργοδότες, αποτελεί δηλαδή ένα μέσο επιβεβαίωσης της δουλειάς τους και όχι πηγή έμπνευσης, φαντασίας και δημιουργικότητας. Φτάνοντας στον 17ο-18ο αιώνα κυριαρχεί η ανάγκη για περισσότερο ρεαλισμό. Το πρόπλασμα εμφανίζεται κυρίως σε ξύλινη μορφή ενώ ταυτόχρονα μπαίνει στη διαδικασία να απεικονίσει περισσότερες λεπτομέρειες σε συνθετικό, υλικό, χρωματικό και διακοσμητικό επίπεδο. Συνεχίζοντας στον 19ο αιώνα, το πρόπλασμα βρίσκεται σε μειονεκτική θέση λόγω της παρουσίας νέων μέσων αναπαράστασης και των διαφορετικών αισθητικών επιλογών. Αρχίζει να παίρνει άλλου είδους χαρακτήρα και κατασκευάζεται από πρωτότυπα πλέον υλικά (σχοινί, πανί, σύρμα κ.α.) χρησιμοποιούμενα με εναλλακτικούς τρόπους. 27 Τέλος, ο μοντερνισμός ορίζει εκ νέου την πλαστική αναπαράσταση. Το πρόπλασμα κατέχει νέες αξίες και κερδίζει την πρόθεση του πειραματισμού. Μετατρέπεται σε ένα εργαλείο σύλληψης για τη σκέψη του αρχιτέκτονα και κύριο σκοπό έχει την ανάδειξη του καθαρού όγκου. Την περίοδο αυτή, πραγματοποιούνται και τα πρώτα προπλάσματα στον ελληνικό χώρο. Ο μοντερνισμός αποτέλεσε βασικό κομμάτι στην πορεία εξέλιξης του προπλάσματος καθώς είναι αυτός που καθιέρωσε τις βάσεις στις οποίες μέχρι και σήμερα κατασκευάζεται ένα πρόπλασμα. 28 Πάντοτε εμφανιζόταν σε πολλές εκδοχές καθώς στην ιστορία δεν υπάρχει κάποιο συνεχές πλάνο μορφής και χρήσης. Ανάλογα με τις επιρροές της χρονικής περιόδου και του αντίστοιχου δημιουργού, οι πτυχές του προπλάσματος αλλάζουν. Με βάση την ιστορική αναδρομή το πρόπλασμα αποδίδει μνημονικές και υλικές ποιότητες που ο δημιουργός του προσδίδει και το κοινό αντίστοιχα μεταφράζει. 29 Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

_ΚΛΙΜΑΚΑ & ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ Σημαντικός παράγοντας για τη δημιουργία και την ερμηνεία του προπλάσματος συνιστά, αν όχι πάντα τότε τις περισσότερες φορές η κλίμακα. Συγκροτεί έναν απαραίτητο παράγοντα για να διαμορφώσει τα διάφορα μεγέθη του προπλάσματος ανάλογα με τα στοιχειά και το είδος της αναπαράστασης που θέλει να αποδώσει στο κοινό. Αν και αποτελεί έναν γνωστό όρο στο μυαλό των περισσότερων, ορισμένοι είναι αυτοί που κατέχουν ορθά και με ευκολία τη χρήση του όρου. Αναλύοντας λοιπόν την έννοια, κλίμακα ορίζεται το αριθμητικό κλάσμα που εκφράζει την αναλογία ανάμεσα στις διαστάσεις που απεικονίζονται σε μια αναπαράσταση και στις πραγματικές. Η παρουσία της κλίμακας είναι απαραίτητη είτε σε ένα χάρτη, είτε σε ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο, είτε στην περίπτωσή μας σε ένα πρόπλασμα. Λόγω του μαθηματικού χαρακτήρα του όρου, η σχέση της με τον σχεδιασμό καθίσταται ως ένας απαραίτητος κανόνας και όχι ως μια αυθαίρετη σύμβαση, καθώς αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη μιας ορθής και κατανοητής αναπαράστασης της πραγματικότητας. Συχνά, οι αναλογίες από την κλίμακα στην πραγματικότητα δημιουργούν σύγχυση στο ευρύ κοινό λόγω της αντίστροφης ονομασίας τους σε σχέση με την παρουσία τους. Για παράδειγμα, η έκφραση “μικρή κλίμακα”, που μπορεί να είναι κλιμακα 1/1000, 1/5000 και περισσότερο, αναφέρεται σε μια αναπαράσταση μεγάλης έκτασης και μεγέθους ενός αντικειμένου ή χώρου, ενώ η έκφραση “μεγάλη κλίμακα”, 1/50, 1/20 αναφέρεται αντίστοιχα σε μια αναπαράσταση μικρής έκτασης και μεγέθους. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που οι αρχιτέκτονες απλοποιούν στο λόγο τους την έννοια του όρου και η αναφορά τους στην κλίμακα δεν ακολουθεί το πραγματικό αριθμητικό αποτέλεσμα του κλάσματος αλλά η σκέψη τους βασίζεται μόνο στον αριθμό του παρανομαστή και το μέγεθος του οπτικού αποτελέσματος που έχουν μπροστά τους. Στην περίπτωση αυτή, γίνεται αντιστροφή της σημασίας των μεγεθών που αποδίδει. Ανάλογα με τις επιλογές των σημείων που επιθυμεί ο δημιουργός να αναδείξει γίνεται και η επιλογή της αντίστοιχης κλίμακας του προπλάσματος. Συνεπώς, η κλίμακα συνιστά έναν από τους παράγοντες που προσδιορίζουν και το είδος της τυπολογίας του προπλάσματος. Αυτό συμβαίνει διότι το μέγεθος καθορίζει αν το πρόπλασμα θα ανταποκρίνεται σε μια γενική εικόνα και μορφολογία ή αν θα επιδέχεται μια πιο λεπτομερής αναπαράσταση. Και οι δύο περιπτώσεις προκαλούν εντύπωση στον παρατηρητή για διαφορετικούς λόγους. Συνήθως ένα πρόπλασμα μικρής κλίμακας αντιπροσωπεύει ως προς τη μορφή του ευδιάκριτα και ευανάγνωστα χαρακτηριστικά, 28

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

ενώ ταυτόχρονα εντυπωσιάζει λόγω του μεγέθους του που προκαλεί δέος. (Συνθ. Εικ. 7) Αντίστροφα, στην περίπτωση της μεγάλης κλίμακας το ενδιαφέρον κερδίζει η αίσθηση της διακόσμησης και η επιτυχία της μικροκατασκευής ως μια άριστη αναπαράσταση της πραγματικότητας. Δεν παύει επίσης να μας γοητεύει αφού φέρνει στο νου παιδικές αναμνήσεις από μινιατούρες κουκλόσπιτων και άλλων παιχνιδιών, διότι η ευαισθησία στην κλίμακα έχει αποτυπωθεί από τα παιδικά χρόνια, όταν τα αντικείμενα του εμπειρικού πεδίου είναι ή πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά. Όλα τα αντικείμενα που κατά τη θέαση τους γίνονται μεγαλύτερα ή μικρότερα από το συνηθισμένο και πραγματικό τους μέγεθος, επηρεάζουν άμεσα το συναισθηματικό τους αποτέλεσμα. (Συνθ. Εικ.8) Ο Levi Strauss συμπληρώνει ότι το πρόπλασμα αντιστρέφει τη γνωστική διαδικασία. Ο παρατηρητής στην προσπάθεια του να ερευνήσει ξεκινάει από τα μέρη, και σε περίπτωση δυσκολίας λόγω μεγέθους κατατέμνει το αντικείμενο ώστε να το αναγνώσει. Αντίθετα, το πρόπλασμα τον καλεί να παρατηρήσει το σύνολο. “ Όσο μικρότερη είναι η ολότητα του αντικειμένου, τόσο λιγότερη τρομερή φαίνεται. Με το να μειώνεται ποσοτικά μοιάζει σαν να απλοποιείται ποιοτικά. Ακριβέστερα, αυτή η ποσοτική μετάθεση επαυξάνει και διαφοροποιεί την ισχύ μας πάνω στο ανάλογο του πράγματος, μέσω της οποίας το ίδιο το πράγμα μπορεί κανείς να το πιάσει, να το ζυγίσει στο χέρι του, να το κατανοήσει με μια μόνο ματιά.” Βασικό κομμάτι για την καλύτερη κατανόησης της κλίμακας της αναπαράστασης 30 αποτελεί η ανθρώπινη κλίμακα. (Εικ. 9, 10) Το σύνολο του προπλάσματος χρειάζεται να συνδέεται με την ανθρώπινη κλίμακα καθώς αποτελεί τον καλύτερο οδηγό για την εμπέδωση των πραγματικών του μεγεθών. Η αναλογία του ανθρώπινου σώματος είναι η μονάδα μέτρησης που επιλέγεται συνειδητά για τον υπολογισμό των χωρικών διαστάσεων. Αιτία, συνιστά η εξοικείωση που υπάρχει με το μοντέλο του σώματος μέσα από την καθημερινή σχέση με άλλα άτομα αλλά και από την προσωπική δράσηεμπειρία του ίδιου του εαυτού μας με το χώρο. Με τη βοήθεια της ανθρώπινης κλίμακας εξετάζονται εύκολα και οι υπόλοιπες αναλογίες της πραγματικότητας στον εσωτερικό λειτουργικό χώρο. Αναλογίες όπως διαστάσεις σκαλοπατιών, γνωστών όγκων, ύψη θυρών και παραθύρων, μεγέθη επίπλων, γενικού εξοπλισμού κ.α.31 Και στον περιβάλλοντα χώρο αντίστοιχα, η αναπαράσταση έχει άρρηκτη σχέση με την επιλεγμένη κλίμακα του προπλάσματος. Μπορεί να απευθύνεται από τη γενική άποψη της μορφολογίας του εδάφους μέχρι και τη λεπτομερή απεικόνιση μεμονωμένων ή ομαδοποιημένων τεχνητών και φυσικών στοιχείων (π.χ. δένδρα). Στο σημείο αυτό θα γίνει μια αναφορά στην Κλίμακα Fibonacci, η οποία ρυθμίζει την πρόοδο ανάπτυξης

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

άθροισμα των 2 προηγούμενων: 33, 53, 86, 40, 226, 336 … Τα νούμερα αυτά προέρχονται σύμφωνα με τις αναλογίες των μελών του ανθρώπινου σώματος. Συνεπώς, το σύστημα της κλίμακας ισοδυναμεί με τη σύλληψη του κτιρίου ως προέκταση του ανθρώπου.32 (Εικ. 11)Εξίσου λοιπόν το Modulor του Le Corbusier προοριζόταν ως ένα καθολικό σύστημα το οποίο επινοήθηκε να συνδυάσει τα μαθηματικά, την ανθρώπινη μορφή και την αρχιτεκτονική σε ένα ενιαίο σύστημα. Αυτό το σύστημα θα μπορούσε στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί για να παρέχει τις μετρήσεις για όλες τις πτυχές του σχεδιασμού από λαβές πορτών μέχρι σε ολόκληρες πόλεις, ενώ επίσης ο Corbusier πίστευε ότι θα μπορούσε να εφαρμοστεί περαιτέρω στη βιομηχανία και τη μηχανική. Η συνοδεία λοιπόν έστω και μιας μόνο ανθρώπινης μικρογραφίας ή ενός βασικού εξοπλισμού πλάι στο κατασκευασμένο πρόπλασμα συνιστά ένα σχεδόν απαραίτητο κομμάτι για την ορθή του ερμηνεία. Ωστόσο, πολλές φορές, τα αντικείμενα που πληρούν αυτήν την κατάσταση βρίσκονται σε μαζικά παραγόμενα εργαστήρια, που με τα σύγχρονα μέσα προσπαθούν να έρθουν όσο γίνεται πιο κοντά στο ρεαλισμό. Γίνεται ακριβής σχεδιασμός των όγκων, και παρουσίασης των υλικών και χρωμάτων τους, με σκοπό να δημιουργήσουν πλούσιες “βιβλιοθήκες” με τυπολογίες από έτοιμες φιγούρες ανθρώπων, αυτοκινήτων, δένδρων και εξοπλισμών. Στο σημείο αυτό όμως, είναι λεπτό το όριο της χρήσης τους, καθώς το πρόπλασμα σε περίπτωση υπερβολής πιθανά να παίρνει το χαρακτήρα ενός παιχνιδιού και να χάνει την αρχιτεκτονική του ταυτότητα.33 Αντίστοιχα λοιπόν με την κλίμακα του προπλάσματος ορίζεται ανάλογα και ένα εύρος τυπολογιών που είναι εφικτό να υλοποιηθεί. Αν και το πρόπλασμα έχει τη δυνατότητα να κριθεί και σαν ένα ανεξάρτητο έργο χωρίς να έχει ανάγκη να προηγείται το αρχιτεκτονικό σχέδιο ή να εντάσσεται απαραίτητα σε κάποια κατηγορία, η κλίμακα και το υλικό συνεισφέρουν ώστε να γίνει μια βασική τυπολογική διάκριση. Δεν είναι λίγες οι φορές που έγινε αναφορά στις διαφορετικές τυπολογίες που μπορεί να παρουσιαστεί το πρόπλασμα. Πολλές ομοιότητες και ουσιαστικές διαφορές θα εμφανιστούν παρατηρώντας τον πιο κάτω κατάλογο- λίστα τυπολογιών προπλασμάτων. (Ακολουθεί κατάλογος τυπολογιών στη σελίδα 36)

Σύνθεση Εικόνων 7_Σταμούλη Κ., Νέο κτίριο τμήματος ΗΜΜΥ, Πρακτική Άσκηση, 2020

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Σύνθεση Εικόνων 8_Ηλεκτρα Ν., Connecting the dots, 2019

Εικόνα 9_Βιβιλιοθήκη Δημοτικού Σχολείου, 2019

Εικόνα 10_Χιάλη Δ., Pavilion, 2019

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Εικόνα 11_Le Corbusier , Αναζητώντας τη σωστή αναλογία, Modulor ύψους 1.83, 1943

_ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ Αναπαριστά την φυσική τοποθεσία και μορφολογία στην οποία εντάσσεται το έργο. Μέγεθος μεγάλο. Κλίμακα μικρή: 1:25000, 1:10000, 1:5000, 1:2500, 1:1000, 1:500 Υλικά σκληρά & ευφάνταστα: ξύλο, πλαστικό, στρώσεις χαρτονιών, εξηλασμένη πολυστερίνη αντικείμενα βλάστησης και εξοπλισμού κ.α. _ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ Αναπαριστά τον πολεοδομικό αστικό σχεδιασμό. Μέγεθος μεγάλο. Κλίμακα μικρή: 1:25000, 1:10000, 1:5000, 1:2500 1:1000, 1:500 Υλικά σκληρά & ευφάνταστα: χαρτόνι πολλών ειδών και χρωμάτων, εξηλασμένη πολυστερίνη, μέταλλο, ξύλο, κορδόνι, κλωστή κ.α. _ΚΤΙΡΙΑΚΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ Αναπαριστά τον εξωτερικό όγκο και μορφολογία του κτιρίου. Μέγεθος μικρό. Κλίμακα μεγάλη: 1:500, 1:200, 1:100, 1:50 Υλικά σκληρά, εύπλαστα & ευφάνταστα: χαρτόνι κάθε τύπου, εξηλασμένη πολυστερίνη, πλαστικό, ξύλο, διακοσμητικά, κ.α. _ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Αναπαριστά την εξωτερικό σχεδιασμό του τοπίου με πιθανές λεπτομέρειες εξοπλισμού και μορφολογίας του εδάφους. Μέγεθος μεγάλο. Κλίμακα μικρή: 1:2500, 1:1000, 1:500, 1:200 Υλικά σταθερά & ευφάνταστα: χοντρό χαρτόνι, γύψο, τσιμέντο, αντικείμενα βλάστησης και εξοπλισμού κ.α.

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Αναπαριστά την εσωτερική διαρρύθμιση του κτιρίου με πιθανές λεπτομέρειες επίπλωσης. Μέγεθος μικρό. Κλίμακα μεγάλη: 1:50, 1:20, 1:10 Υλικά εύπλαστα & ευφάνταστα: λεπτό χαρτόνι, πλαστελίνη, πλαστικό, έτοιμα αντικείμενα επίπλωσης κ.α. _ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑΣ Αναπαριστά την εσωτερική λεπτομέρεια της κατασκευής του κτιρίου-αντικειμένου. Συνήθως τομή κάποιου φέροντα οργανισμού. Μέγεθος μικρό. Κλίμακα μεγάλη: 1:10, 1:5, 1:2, 1:1 Υλικά σκληρά: χοντρό χαρτόνι, εξηλασμένη πολυστερίνη, ξύλο, πλαστικό, μέταλλο, τσιμέντο, γύψος κ.α.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Τα χαρακτηριστικά των παραπάνω τυπολογιών διαχωρίζονται με βάση τις πιο σύνηθες επιλογές που εντοπίζονται. Σύμφωνα με αυτήν την παρατήρηση λοιπόν, οι αναγραφόμενες κλίμακες και υλικά συνιστούν μόνο μια ομάδα των πιο συχνών και εύκολων παρουσιάσεων των προπλασμάτων. Οι επιλογές αυτές θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν και ως κάποιους τυπικούς όρους σύμφωνα με τους οποίους δομείται ένα πρόπλασμα. Ωστόσο, δύσκολος φαντάζει ο περιορισμός στις επιλογές της κλίμακας και του υλικού ανά τυπολογία καθώς τα μέσα, ο τρόπος και ο συνδυασμός αυτών που χρησιμοποιεί ο κάθε δημιουργός για την κατασκευή του προπλάσματος είναι υποκειμενικός και μη εξαντλήσιμος. Ποτέ δεν απορρίπτεται το γεγονός πως κάποιος μπορεί να βρει τον τρόπο να αναπαραστήσει με επιτυχία ένα πρόπλασμα επιλέγοντας κάποιον συνδυασμό που στην κοινή λογική φαντάζει δύσκολος ή ακόμα και ανέφικτος.

Ακολουθεί μια προσπάθεια διαγραμματικής απεικόνισης και συσχέτισης όλων των προαναφερόμενων τυπολογιών σε σχέση με την κλίμακα και τα υλικά. Παρατηρώντας τα διαγράμματα, φαίνεται πως η κλίμακα προσδιορίζει σε έναν βαθμό τις διαφορές των προπλασμάτων ανάλογα με το επιθυμητό μέγεθος της έκτασης που πρόκειται να αναπαραστήσει,

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

ενώ ταυτόχρονα, με το χαρακτήρα που αντιπροσωπεύει κάθε τυπολογία διαχωρίζεται και η χρονική στιγμή που μπορεί να λάβει μέρος το πρόπλασμα κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας. Τέλος, όσο αναφορά την επιλογή των υλικών φαίνεται πως δεν υπάρχουν αυστηροί κανόνες για το που θα χρησιμοποιηθούν αφού ο δημιουργός είναι ελεύθερος να κάνει οποιοδήποτε συνδυασμό επιθυμεί.

Τα δεδομένα που έχουν ληφθεί υπόψη είναι: Μικρή κλίμακα ≥ 1: 1000 > Μεγάλη κλίμακα Σκληρά: αυτά που είναι συμπαγή ως προς την κατασκευή ή σύστασή του, που κάμπτονται με δυσκολία π.χ. Ξύλο, πλαστικό, μέταλλο, γύψος, τσιμέντο, γυαλί, plexiglas, ρητίνη, εξηλασμένη πολυστερίνη

Ευφάνταστα: αυτά που χαρακτηρίζονται από δημιουργική φαντασία π.χ. Κερί, σαπούνι, κορδέλα, κλωστή, άμμος, βρώσιμο, τούλι, κουμπί, σύρμα, παξιμάδι, καρφί, βίδα

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Εύκαμπτα: αυτά που μπορούν να πλαστούν εύκολα και να πάρουν οποιοδήποτε επιθυμητό σχήμα π.χ. Χαρτόνι, χαρτί, αυτοκόλλητο, φελλός, πλαστελίνη, σιλικόνη

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

απο το Official Fab Lab Node του Prelab Craetive Space ποικίλες τυπολογίες προπλασμάτων με ιδαίτερους συνδυασμούς κλίμακας, υλικών και μέσων.

Κυκλικό σπίτι στο Χαμέζι Πάζλ σε κόντρα πλακέ 40

Μοντέλο ανακαίνισης διαμερίσματος στα Εξάρχεια 3d print ρητίνης 41

Μοντέλο οικοδομικού τετραγώνου στο Γκύζη 3d print με βάση τσιμέντο

Μοντέλο τοπίου στο Λυκαβηττό Lazer cut 43

Πολεοδομικός χάρτης Lazer etching

Πολεοδομικό απόσπασμα στο Πέραμα 3d print και lazer 45

Τήνος 3διάστατο μοντέλο, lazer cut

Πολεοδομικό ανάγλυφο 3d print με βάση mdf 47

Σπηλιά Οντουλέ χαρτόνι

Τοπογραφικός διαγραμματικός χάρτης Χάραξη σε πλεξιγκλάς 49

Κατακόρυφες τομές Λυκαβηττός, πλεξιγκλάς

Σουβλάκι Οντουλέ χαρτόνι 51

Τοπογραφικό μοντέλο Cnc knife cut

Τομή κατοικίας Κλίμακα 1:50

Τοπογραφικό μοντέλο Πρεσπών Σπάγγος σε ξύλο 54

Διπλή κατοικία - Εduardo souto de moura Ξύλινη μακέτα 1:33 55

Διαγραμματική μακέτα 3d print

Απόσπασμα μοντέλου μεγάλης κλίμακας Δημόκριτος 3d print 57

Σαντορίνη 3d print

Μοντέλο μεικτής τεχνικής (χαλκός) Κλίμακα 1:100 59

Σαλαμίνα -Πέραμα 3d print 2 υλικών 60

Φολέγανδρος 3d print 61

Τοπογραφικό απόσπασμα 3d print

Ανακαίνιση διαμερισμάτων στο Φιξ mdf Κλιμακα 1:20 63

Τοπογραφική Γιάλοβας μεσσηνίας Κλίμακα 1:1000

Σαλαμίνα Πέραμα 3d print 65

Μακέτα κτηρίου στα Εξάρχεια Κλίμακα 1:50 66

Τοπογραφικό μοντέλο Χάραξη plexiglass 67

_ΥΛΙΚΟ, ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ & ΧΡΟΝΟΥΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο ακολουθεί μια προσπάθεια ανάλυσης της συμβολής του υλικού, του τρόπου και του χρόνου κατασκευής ενός προπλάσματος κατά την αρχιτεκτονική διαδικασία σύλληψης και παραγωγής. Αναφέρονται διάφορα παραδείγματα αρχιτεκτόνων και προπλασμάτων με σκοπό να πείσουν και να επιβεβαιώσουν οπτικά τα όσα λεγόμενα, ενώ συγχρόνως γίνεται ένα σχόλιο στις διαφορετικές ποιότητες αρχιτεκτονικής που καταφέρνει να προσδιορίσει κάθε φορά ο δημιουργός μέσα από τα ανάλογα χαρακτηριστικά του δικού του παραγόμενου προπλάσματος.

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

ΥΛΙΚΟ & ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Αναπόσπαστο κομμάτι της εξωτερικής εμφάνισης και της σύστασης του προπλάσματος συνιστά η υλικότητα από την οποία απαρτίζεται. Χωρίς την ύλη τίποτα δεν μπορεί να κατασκευαστεί και να μορφοποιηθεί. Το κάθε δημιούργημα είναι ρητά συνδεδεμένο με την υλοποίησή του και συνεπώς με τα υλικά και τον τρόπο κατασκευής του. Η ύλη, είναι η ουσία που με τις χαρακτηριστικές της ιδιότητες ταυτοποιεί έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα μορφής και αποτελεί τη βάση για εξέλιξη στο έργο. Κάθε υλικό με τα χαρακτηριστικά του και τις ιδιότητές του συμβάλλει αρχικά στη δημιουργική διαδικασία του έργου και έπειτα στην υλική του εξέλιξη και πραγματοποίηση. Συμμετέχει σε όλη τη παραγωγική διαδικασία, από την στιγμή της σύλληψης, στο κομμάτι του σχεδιασμού και της μορφοποίησης έως και στα μέσα εκτέλεσης. Μεταξύ της ύλης και της μορφής διαμορφώνονται απόλυτες σχέσεις που αποκτούν έναν πιο έντονο χαρακτήρα λόγω της διαφορετικής κλίμακας, συστάσεως, αντοχής και υφής τους. O Manuel de Landa αντίστοιχα συμπληρώνει: “ Ίσως βρισκόμαστε πλέον στη θέση να σκεφτούμε την αρχιτεκτονική μορφή και τη δομή, όχι ως κάτι που επιβάλλεται από εξωτερικούς παράγοντες σε μια αδρανή ύλη, όχι ως μια ιεραρχική εντολή που επιβάλλεται ‘από πάνω’ όπως σε μια γραμμή συναρμολόγησης, αλλά ως κάτι που μπορεί να προκύψει, μια μορφή που αναδύεται από τα ίδια τα υλικά, όσο εμείς τους επιτρέπουμε να έχουν λόγο στις δομές που δημιουργούμε.”34 Αντίστοιχο χαρακτηριστικό παράδειγμα για τη σημασία του ίδιου του υλικού στη δημιουργία της αρχιτεκτονικής συνιστά ο τρόπος με τον οποίο εργάστηκε ο αρχιτέκτονας Frei Otto. 70

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Για τον ίδιο, ο φυσικός κόσμος υπήρξε καθοριστική πηγή έρευνας. Πειραματιζόταν μέσα από τη φύση του ίδιου του υλικού με σκοπό να διαμορφώσει τις καινοτόμες ελαφριές του δομές πάνω στις οποίες δημιούργησε το προσωπικό του χαρακτήρα. Ο ίδιος δηλώνει:“ Ο υπολογιστής μπορεί να υπολογίσει μόνο τι είναι ήδη εννοιολογικά μέσα του, μπορείτε να βρείτε αυτό που ψάχνετε μόνο σε υπολογιστές. Ωστόσο, μπορείτε να βρείτε αυτό που δεν έχετε αναζητήσει με δωρεάν πειραματισμό…. Η παραγωγική έρευνα πρέπει να είναι γενναία!”.35 Πηγή βοήθειας αλλά και έμπνευσης αποτέλεσαν οι συγκεκριμένες τεχνοτροπίες του για τη πραγματοποίηση δύσκολων και μεγάλων κατασκευών, δημιουργώντας πρώτα έναν βασικό σκελετό και δοκιμάζοντας τη φαντασία του μέσα από τις μορφολογικές δυνατότητες ιστών, κόκκων άμμου και σαπουνόφουσκων. Ακολουθεί ένα σύντομο βίντεο παρουσίασης της δουλειά του. (Καρέ Video1) Κάθε τύπος υλικού διακρίνεται και χαρακτηρίζεται από μια “πλαστική” γλώσσα που δύσκολα κάποιο άλλο υλικό μπορεί να την αντιπροσωπεύσει και συνιστά ανάλογο της επιλεγόμενης του κλίμακας, αφού δεν είναι εφικτό όλα τα υλικά να εξυπηρετήσουν κάθε είδους κλίμακας αναπαράσταση, λόγω της σύστασής τους, του βάρους και του μεγέθους τους. Η διαφοροποίηση αυτή στη φυσιογνωμία κάθε υλικού προέρχεται είτε εκ φύσεως είτε γιατί προκύπτει μέσα από τον τρόπο και το βαθμό της κατεργασίας που επιδέχεται το κάθε υλικό. Κατά τη δημιουργική διαδικασία, το υλικό μπορεί να εξυπηρετήσει δύο διαφορετικές πτυχές, την τεκτονική και την αισθητική. Πολλές είναι οι φορές που το βλέπουμε να ανταποκρίνεται σε τεκτονικές ανάγκες, ελέγχοντας και διαρθρώνοντας μια δομή. Μια δομή που αποτελεί τη βάση, το “πλέγμα” για την υλοποίηση της δημιουργικής ιδέας, δίνοντάς της υπόσταση ρεαλιστικά αλλά και μεταφορικά. Σε μια άλλη οπτική, η υλικότητα μπορεί να ανταποκρίνεται σε αισθητικές ανάγκες με σκοπό την προσωπική ικανοποίηση του δημιουργού και την συγκίνηση του παρατηρητή. Στην περίπτωση λοιπόν που το υλικό λειτουργεί αισθητικά, το πρόπλασμα εντάσσεται σε μια διαδικασία διακόσμησης. Στόχος είναι να κερδίσει την αίσθηση του “ωραίου” και να έρθει όσο γίνεται πιο κοντά στην πραγματικότητα. Στο σημείο αυτό, το πρόπλασμα μπορεί να πάρει και τη μορφή ενός καλλιτεχνικού αντικειμένου που χαρακτηρίζεται από ευρηματικότητα. Με βάση αυτήν την πληροφορία γίνεται κατανοητό ότι η κατηγοριοποίηση των διάφορων υλικών που μπορούν να αρθρώσουν ένα πρόπλασμα είναι δύσκολη για το λόγο ότι ο μηχανισμός της φαντασίας προσομοιώνει στοιχεία του πραγματικού με ποικίλες μορφές, υφές και τρόπους. Όλα αυτά τα αναφερόμενα ζητήματα ως προς τον τρόπο που λειτουργεί και συμβάλλει η έννοια με της υλικότητας στη δημιουργική διαδικασία, παρουσιάζονται τόσο στις πραγματικές κατασκευές, όσο και στις μικρογραφίες

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

κάθε φορά ανάλογατα xαρακτηριστικά που το απαρτίζουν και διαφορετικές ποιότητες αρχιτεκτονικής. Τόσο η υλικότητα όσο και η κατασκευή του προπλάσματος συνεισφέρουν έμπρακτα στη κατανόηση και επεξεργασία του αρχιτεκτονικού έργου. Ως πρώτο βήμα για την εκτέλεση μιας τυπικής κατασκευής προπλάσματος συνίσταται η λεπτομερείς ανάγνωση και κατανόηση του παραστατικού σχεδίου. Σκοπός είναι να βοηθήσει το δημιουργό να φαντασιωθεί τη τρισδιάστατη μορφολογία του έργου προτού αρχίσει να την υλοποιεί. Η μεταφορά των πληροφοριών αυτών στη σωστή αναλογία της απαιτούμενης κλίμακας είναι το βασικότερο κομμάτι για την έναρξη των ενεργειών και ταυτόχρονα, όσο μεγαλύτερη γνώση υπάρχει πάνω στην έννοια της κλίμακας τόσο πιο εύκολα και γρήγορα προχωράει και ολόκληρη η διαδικασία. Ο σωστός χειρισμός των εργαλείων σε συνδυασμό με την επιλογή αλλά και εφαρμογή των κατάλληλων υλικών αποτελούν κεντρικό κομμάτι στο ποιοτικό μέρος του προπλάσματος. Αυτές οι παρατηρήσεις μπορούν να βοηθήσουν για την κατασκευή ενός τυπικού προπλάσματος, ενώ ειδική κατηγορία συγκροτεί χυτό πρόπλασμα, το οποίο διαφέρει στον τρόπο οργάνωσης και υλοποίησής από αυτό των υπολοίπων. Διακρίνεται από τις υπόλοιπες κατηγορίες προπλασμάτων ως προς την υλικότητα του, τη διαδικασία της κατασκευής του και τη διαφορετική τελική μορφή που προσεγγίζει. Αναλύοντας τον όρο, χυτό ορίζεται αυτό που παίρνει τη μορφή ενός καλουπιού στο οποίο τοποθετείται. Όπου καλούπι ή αλλιώς μήτρα ή εκμαγείο, ονομάζεται μια ειδική κατασκευή η οποία χρησιμοποιείται για να χυθεί μέσα σε αυτήν ένα ρευστό υλικό. Αυτό με τη σειρά του παραμένει εντός του καλουπιού μέχρις ότου να πήξει και να πάρει το συγκεκριμένο σχήμα της κατασκευής. Τέλος, να αφαιρεθεί με σκοπό να φανερώσει τη κενή μορφολογία του καλουπιού σε έναν πλήρη όγκο. Το χυτό πρόπλασμα εντάσσεται σε πολλές τυπολογίες προπλασμάτων καθώς έχει τη δυνατότητα να προσαρμόζεται ανάλογα με την επιλεγμένη κλίμακα στις απαιτούμενες καταστάσεις. Η πρωτότυπή μορφή του γεννά ενδιαφέρουσες απορίες στον παρατηρητή. Ο ίδιος επιχειρεί να φανταστεί τι μπορεί να κρύβεται πίσω από τα κενά και τον ενιαίο όγκο. Προσπαθεί να τον αποκωδικοποιήσει ως προς τη διαρρύθμιση και τις λειτουργίες του μέσα από τις προσωπικές του εμπειρίες αλληλεπίδρασης με χώρους. Σε κάθε περίπτωση, κυριαρχούν στη σκέψη βασικές διαστάσεις σχετικά με τους χώρους κατοίκησης και τον εξοπλισμό τους. Ο Valerio Olgiati σημειώνει: “Μια ιδέα είναι μόνο αρχιτεκτονική εάν υπονοεί μια μορφή. Με άλλα λόγια, η ιδέα εκφράζει κάτι με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορείτε να φανταστείτε μια μορφή. Οι ιδέες πρέπει να δημιουργούν φόρμα.”36 Η μορφή βρίσκεται κάτω από αυτή την ιδέα. Αυτό είναι κιόλας ένα κομμάτι που κάνει το έργο ως μιας ενότητα. Η έννοια του ενιαίου, της ολότητας, σαν κύριο χαρακτηριστικό του 72

προπλάσματος, έχει πολλά επακόλουθα σε σχέση με το επιλεγμένο υλικό, τη μορφή του και τον τρόπο που έχει κατασκευαστεί. Σύμφωνα με το κατασκευαστικό κομμάτι του έργου που αναλύεται στο βιβλίο Non Referential Architecture, Valerio Olgiati, “Ένα σύνολο δεν μπορεί να κατασκευαστεί από μέρη. Ο μόνος τρόπος να καταλήξουμε σε ένα ολόκληρο είναι να ξεκινήσουμε με ένα σύνολο. Η ενότητα απαιτεί τη δήλωση του κτιρίου ως ένα σύστημα.”37 Μέσω της ύλης ένα έργο γίνεται αισθητό και προσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο η αρχιτεκτονική αντίληψη θα ερμηνευτεί. Ο δημιουργός οδηγείται στην προσωπική επιλογή της κατασκευής με στοιχεία της ίδιας υλικότητας, ώστε να μεταφέρει μέσα από τη συγκεκριμένη τεχνική τη γενική ιδέα του έργου που έχει δημιουργήσει. Η χρήση ενός μόνο υλικού αποτελεί ένα ιδεατό χαρακτηριστικό και είναι αυτό που προσδιορίζει τις τυπικές ιδιότητες του έργου.38 Η κατασκευή ενός χυτού προπλάσματος δεν συνιστά έναν εύκολο στόχο και πολλά μπορεί να είναι τα εμπόδια που θα προκύψουν κατά τη διαδικασία της κατασκευής του, είτε λόγω έλλειψης τεχνικών γνώσεων είτε κάποιας παράληψης βημάτων. (Καρέ Video2) Αν και τα βήματα της διαδικασίας πρέπει να είναι συγκεκριμένα και να τηρούν μια σταθερή σειρά για ένα επιτυχές αποτέλεσμα, μικρές παραλλαγές μπορούν να συμβούν ανάλογα με το επιλεγμένα υλικά για χρήση και την κρίση του κάθε δημιουργού. (Στο Παράρτημα αναγράφονται αναλυτικά όλα τα στάδια της διαδικασίας κατασκευής ενός χυτού προπλάσματος και συνοδεύονται από αντίστοιχο βοηθητικό οπτικό υλικό.)

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Βλέποντας οπτικό υλικό από ήδη παραγόμενα χυτά προπλάσματα, θα μπορούσε να γίνει σύγκριση δύο διαφορετικών πεδίων στην τέχνη, αυτό της αρχιτεκτονικής και της μαγειρικής. (Εικ. 12-13) Τα σκεύη, τα υλικά, οι αναλογίες τους, η σειρά εκτέλεσης των βημάτων και βασικές ενέργειες του δημιουργού φέρνουν στο νου παρόμοιες εικόνες και από τις δύο πλευρές. Όπως και στο πρόπλασμα, έτσι αντίστοιχα και στην προετοιμασία μιας μαγειρικής παρασκευής είναι απαραίτητη η συναρμολόγηση των επιμέρους συστατικών της και η διαμόρφωσή τους σε μια συνταγή. Η κατασκευή του προπλάσματος ακολουθεί και αυτή τη δική της συνταγή ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει σημεία αυτοσχεδιασμού όπως και η μαγειρική. Αρχιτέκτονες και μάγειρες εκφράζονται διαμέσου των υλικών, καταφέρνουν να μετατρέπουν την ύλη σε κάτι άλλο και να δημιουργούν μια ολότητα από ασύνδετα υλικά, ενώ όταν ειδικά προπλάσματα αναπαριστούν φαγητά, καταφέρνουν να ταυτίσουν σε ένα αντικείμενο τους κόσμους και των δύο τεχνών. (Συνθ. Εικ. 14- 15) Ταυτόχρονα, να σημειωθεί πως δεν είναι λίγες οι φορές όπου χρησιμοποιούνται βρώσιμα υλικά σε αρχιτεκτονικά προπλάσματα με σκοπό να δημιουργήσουν διαφορετικές υφές, που είτε προσπαθούν να μιμηθούν πραγματικές επιφάνειες υλικών είτε να συμβολίσουν διαγραμματικά έναν χώρο. (Συνθ. Εικ. 16- 17)

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Click the URL to watch the video https://vimeo.com/424965997

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Καρέ Video1 “Frei Otto΄s Work”

Click the URL to watch the video

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

https://vimeo.com/426541368

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Καρέ Video2 “Διαδικασία Χυτού Προπλάσματος”

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ Εικόνα 12_ Διάγραμμα για συνταγή πρόπλασμα

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Eικόνα 14_O Ferran Andria και η ομάδα του δημιουργεί πλαστικά προπλάσματα φαγητού για τα πιάτα του εστιατορίου του El Bulli,

Σύνθεση εικόνων 16_Ναούμ Η., Χρήση μπαχαρικών σε χυτό πρόπλασμα για το συμβολισμό των διαφορετικών λειτουργειών, Skyline, 2016

Eικόνα 15_O Fran Andria και η ομάδα του δημιουργεί πλαστικά προπλάσματα φαγητού για τα πιάτα του εστιατορίου του El Bulli, 2014

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Σύνθεση Εικόνων 17_Πουπάκη Τζ., Προετοιμασία παντεσπάνι για το έδαφος του προπλάσμτατος, Βαβούρα στη βουτηρά, 2017

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ ΣΥΛΛΗΨΗΣ Κάθε είδους διαδικασία κατασκευής έχει τη δυνατότητα να τελείται και να διαμορφώνεται με ποικίλους τρόπους αλλά και σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της αρχιτεκτονικής δημιουργίας. Σύμφωνα με το χρονικό αυτό διάστημα κατά το οποίο επιλέγεται το πρόπλασμα ως μέσο αναπαράστασης χωρίζεται και σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες: στο πρόπλασμα σύλληψης, στο πρόπλασμα εργασίας και στο πρόπλασμα παρουσίασης στο οποίο θα γίνει αναφορά παρακάτω. Η κάθε κατηγορία αντιστοιχεί σε διαφορετικό στάδιο μελέτης και δημιουργίας του αρχιτεκτονικού έργου. Συνήθως, ακολουθούν και τη σειρά με την οποία αναφέρθηκαν χωρίς όμως αυτό να αποτελεί και αυστηρό κανόνα καθώς ο δημιουργός είναι αυτός που επιλέγει ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του και τις ανάγκες του έργου ποιο θα είναι το στάδιο της μελέτης που το πρόπλασμα θα λάβει δράση. Για την αρχική σύλληψη του έργου, το σχέδιο είναι αυτό που συνηθίζεται να χρησιμοποιείται σαν πρώτο μέσο αναπαράστασης, καθώς εύκολα η ιδέα μπορεί να αρχίσει να αποτυπώνεται χρησιμοποιώντας τα ελάχιστα μέσα. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ο πειραματισμός με το πρόπλασμα σαν εργαλείο σύλληψης μπορεί να βοηθήσει στη τρισδιάστατη φαντασίωση του έργου ακόμα και όταν προηγείται από τα παραστατικά σχέδια. Το πρόπλασμα σύλληψης ορίζει μια πρώτη έννοια, μια κεντρική ιδέα με βάση την οποία θα δομηθούν τα επόμενα μέρη της σύνθεσης. Συνιστά μια βελτιωμένη μορφή του σκίτσου σε ένα πιο αυθόρμητο προϊόν τριών διαστάσεων που η υλικότητα επιτρέπει. Επιπλέον, ο αυθορμητισμός και η αμεσότητα της ιδέας προσφέρουν έναν σύντομο χρόνο στην κατασκευή του, ενώ συμβαίνει συχνά τα στοιχεία του κεντρικού του πυρήνα να διατηρούνται και να εξελίσσονται σαν βασικές ιδέες σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού, έως μέχρι και την ολοκλήρωσή του.39 (Συνθ. Εικ. 18)Συνήθως στην κατηγορία που το πρόπλασμα λειτουργεί σαν εργαλείο σύλληψης φέρνει αποτελέσματα διαγραμματικών, εννοιολογικών προπλασμάτων, παρουσιάζοντας τα άυλα στοιχεία του σχεδιασμού, αλλά και ογκοπλαστικών προπλασμάτων παρουσιάζοντας μια ρευστή εξωτερική μορφολογία του κτιρίου- αντικειμένου. Δεν περιέχουν λεπτομέρειες, ούτε δημιουργούν χωρικές σχέσεις αλλά δίνουν τα βασικά στοιχεία γεωμετρίας και σχηματοποίησης ξεκινώντας από μια ακανόνιστη μορφή που απλά αναδεικνύει όγκους. Επιπλέον, η χρήση της κλίμακας δεν τηρεί αυστηρούς κανόνες και τα υλικά είναι απλά, εύκολα και εύπλαστα στη χρήση τους ώστε να υπάρχει η δυνατότητα της παραμόρφωσης. Με βάση τον παραπάνω χαρακτήρα που φέρει το πρόπλασμα της συγκεκριμένης κατηγορίας, φαίνεται ότι διευκολύνει το δημιουργό να εξελίσσει την παραγωγική του διαδικασία, δίνοντάς του μια άποψη για την 82

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

πιθανή τρισδιάστατη μορφή που θα μπορούσε να έχει η κεντρική ιδέα του έργου, αλλά σίγουρα δυσχεραίνει τον παρατηρητή να κατανοήσει το έργο παρότι του δίνεται μια ερμηνεία σχετικά με τη σύλληψη του πρώτου. Επιπρόσθετα, όσο αναφορά την εξωτερική όψη, το σχήμα ή αλλιώς η μορφή της παραγόμενης ιδέας αποτελεί βασικό και ξεχωριστό κομμάτι στη διαδικασία της έμπνευσης. Το αρχιτεκτονικό πρόπλασμα στην πορεία της εξέλιξής του οδηγείται σε μια συνεχή προσπάθεια να υπερβεί ένα συνηθισμένο μορφοπλαστικό αποτέλεσμα. Μεταφέρει το νόημα ότι η μορφή είναι κάτι που αναδύεται, ενώ με τις επιλογές που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της δημιουργικής διαδικασίας διαμορφώνονται και τα αντίστοιχα εξωτερικά χαρακτηριστικά του παραγόμενου προπλάσματος. Σε ένα πιο συγκεκριμένο δομικό στάδιο της έννοιας, τα εξωτερικά χαρακτηριστικά ενός προπλάσματος μπορούν να διαχωριστούν σε δύο μορφολογικές κατηγορίες. Τις κατηγορίες αυτές συνιστούνε η οικοδομική μορφή και η αυθόρμητηφυσική μορφή.40 Η οικοδομική μορφή είναι πιο συγκεκριμένη και καθορισμένη, καθώς συγκροτείται μετά από τη συνεργασία της παρατήρησης και της εργασίας. Η γεωμετρία της είναι σχηματισμένη με προσεκτικό τρόπο και πατάει πάνω σε προηγούμενο θεωρητικό και σχεδιαστικό ερευνητικό υπόβαθρο. Κυριαρχεί η αυστηρότητα και η τελειότητα, στοιχεία που δημιουργούν ένα αίσθημα εντύπωσης στον παρατηρητή. “Τα πάντα στη θέση τους και τίποτα στον αυτοσχεδιασμό… Κοιτάς τη μορφή με αναλυτική ματιά και αναγνωρίζουμε τη σιγουριά των επιλογών. Πιο πολύ όμως μας ενδιαφέρει και μας έλκει την προσοχή ο συντονισμός των επιλογών, δηλαδή η τάξη που πρυτανεύει στη διάταξη των μερών και των στοιχείων.Και αν μας ενδιαφέρει η μορφή ως μορφή είναι γιατί είναι το αποτέλεσμα αυτής της τάξης.” συμπληρώνει ο Giorgio Grassy στο βιβλίο περί ζητήματα σχεδιασμού “Κείμενα για την αρχιτεκτονική”.41 Η αυθόρμητη- φυσική μορφή με τη σειρά της έχει έναν πιο αφαιρετικό χαρακτήρα, ο οποίος συγκροτείτε μέσα από πηγές έμπνευσης και φαντασίας του ίδιου του δημιουργού. Το συνηθέστερο επίσης είναι πως δεν στηρίζεται κατά βάση σε κάποια εμπεριστατωμένο αυστηρό σχεδιασμό που έχει προηγηθεί. Εμπνέει ένα αίσθημα περιέργειας και οικειότητας μέσω της πιο αβέβαιης και μαλακής εξωτερικής εμφάνισης που έχει. Ωστόσο, βασική σημείωση είναι ότι η αυθόρμητη μορφή στην έκταση του υπερβολικού βαθμού μπορεί με τα χαρακτηριστικά της να μετατρέψει το πρόπλασμα σε ένα γλυπτό- καλλιτεχνικό αντικείμενο. Στο σημείο αυτό, μια ιδέα της δουλειάς του ιάπωνα αρχιτέκτονα Toyo Ito θα καταφέρει να πείσει ως προς την συνέπεια της αρχικής του σύλληψης για το οποίο κάνει λόγο ο Giorgio Grassy παραπάνω. (Συνθ. Εικ. 19) Ο Toyo Ito ακολουθεί έναν αυστηρό τρόπο οργάνωσης όσο αναφορά τις μορφοπλαστικές του επιλογές και την ανάλυσή τους στο σχεδιαστικό και στο κατασκευαστικό κομμάτι του έργου. Όπως θα φανεί και παρακάτω στην παρουσίαση

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

του έργου του, ακολουθείται ένας αναλυτικός τρόπος μελέτης σε όλα τα στάδια της αρχιτεκτονικής του προκειμένου η πρώτη αυθόρμητη μορφή έμπνευσης να μετατραπεί σε μια δεύτερη ρεαλιστική οικοδομική. Ο ίδιος ο αρχιτέκτονας σχολιάζει πως η αρχιτεκτονική μέσω των προπλασμάτων εργασίας καταφέρνει να εντυπωσιάσει αλλά δεν επαρκεί για να περάσει στην πραγματική αρχιτεκτονική. “ Όταν μια ιδέα παρουσιάζεται μέσω ενός μοντέλου, μπορεί να φαίνεται διαυγής, αλλά υπάρχουν πολλές υποκείμενες εντάσεις στην προσπάθεια να δημιουργηθούν οι ιδέες αυτές στην πραγματική κοινωνία. Για μένα το να αντιμετωπίζω αυτό το χάσμα είναι η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή της αρχιτεκτονικής, είναι αυτό που δίνει στην αρχιτεκτονική την απόλυτη σημασία της.”42 Ο Toyo Ito προσεγγίζει με διαφορετικό τρόπο την ιδέα της δικής του αρχιτεκτονικής. Παρατηρώντας σχέδια και προπλάσματά του, φαίνεται έντονα ο συνδυασμός της τεχνολογίας και της φύσης προκειμένου να δημιουργήσει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η πεποίθησή του ότι το σχέδιο δεν πρέπει να χειραγωγείται από φυσικούς και κοινωνικούς περιορισμούς τον βοηθάει στην επιτυχία εκπλήρωσης των οραμάτων του. Οι δομές του παρουσιάζουν μια οργανική μορφή που αντικατοπτρίζουν φυσικά στοιχεία εντάσσοντας έτσι τη λειτουργικότητα αλλά και το στοιχείο της ομορφιάς στο αρχιτεκτονικό του όραμα. Τα κτίρια του Toyo Ito ήταν συχνά κάτι περισσότερο από μια απλή κατασκευή “επιδιώκει να επεκτείνει τις δυνατότητες της αρχιτεκτονικής” αγκαλιάζοντας την τεχνολογία και τη φύση για να δημιουργήσει ολοένα και εντυπωσιακές μορφές. Πειραματίζεται μέσω του προπλάσματος προσαρμόζοντας και εξελίσσοντάς το σε όλα τα στάδια του αρχιτεκτονικού έργου, ενώ αντίστοιχα ο χαρακτήρας του αντιπροσωπεύει φανερά τη μορφή της καινοτομίας και της τεχνολογίας. Προσπαθώντας να εντάξει στην αρχιτεκτονική του τα κοινωνικά προβλήματα της χώρας του, αλλά λαμβάνοντας κιόλας υπόψη την πολυπλοκότητα της μορφολογίας που προτείνει, δίνει έμφαση στο δομοστατικό μηχανισμό του έργου δημιουργώντας άκαμπτους όγκους και αναλύοντάς τους σε προπλάσματα και τρισδιάστατα ηλεκτρονικά προγράμματα προκειμένου να επιλύσει τους προβληματισμούς τους. Ο ίδιος τονίζει πως κανένα από τα φέροντα στοιχεία δεν είναι διακοσμητικά. Επίσης, ιδιαίτερη είναι η παρατήρηση ότι ο συγκεκριμένος αρχιτέκτονας επιχειρεί να διαμορφώσει συγχρόνως την εξωτερική αλλά και την εσωτερική μορφολογία του έργου με μια ενιαία κίνηση χωρίς επιπλέον χωρίσματα για τη διαρρύθμιση του εσωτερικού χώρου. Αναφέρει σε συνέντευξή του για το έργο του Opera House: “Σκοπός μου ήταν να δημιουργήσω την αρχιτεκτονική αυτής της όπερας με τέτοιο τρόπο ώστε το εσωτερικό και το εξωτερικό αν είναι συνεχείς με τον ίδιο τρόπο με το που τα σώματα συνδέονται με τη φύση, με εσωτερικά όργανα όπως το στόμα, τα μάτια, τη μύτη και τα αυτιά.”43 Επιλέγει λοιπόν να δουλεύει με διακριτές οργανικές μορφές που τις 84

περισσότερες φορές δομούνται από κάποιο επαναλαμβανόμενο αλγόριθμο και δημιουργούν τα συγκεκριμένα οργανικά κελύφη. Ως προς τον τρόπο που οργανώνει τη γεωμετρία και τα υλικά του, εναλλάσσει διάτρητα, κλειστά και διάφανα μέρη στη μορφή του κελύφους ώστε να θυμίζουν την εξωτερική δομή ενός ζωντανού σκελετού και τονίζουν τη διαφάνεια της μοντέρνας αρχιτεκτονικής απωθώντας έτσι το αίσθημα της αποξένωσης.

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ Σύνθεση Εικόνων 19_Toyo Ito, Taichung Metropolitan Opera

House, 2016

ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Σε επόμενο κομμάτι, περνώντας από τη διαδικασία της σύλληψης στη διαδικασία της παραγωγής, φαίνεται πως το πρόπλασμα περνάει από διάφορα στάδια επεξεργασίας και μορφοποίησης λειτουργώντας σαν πρόπλασμα εργασίας. Στη συγκεκριμένη κατηγορία, το πρόπλασμα λειτουργεί σαν εργαλείο μελέτης σε όλη τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας και έχει πειραματικό χαρακτήρα αφού εντάσσεται σε μια διαδικασία συνεχόμενης μορφοποίησης σύμφωνα με τις συνθετικές ανάγκες του έργου. Κατά αυτόν τον τρόπο προβλέπονται και γρήγορα διορθώνονται πιθανά σφάλματα επί του προπλάσματος, προσθαφαιρώντας επιμέρους στοιχεία, ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη λύση για τον παραγόμενο χώρο. Η συγκεκριμένη κατηγορία μπορεί γρήγορα να δώσει εναλλακτικές λύσεις και να εξελίξει τη διαδικασία καθώς η υλικότητα και η τεχνική της κατασκευής τους είναι εξίσου ευμετάβλητες και εύκολες. Στο σημείο αυτό, η κλίμακα του προπλάσματος αρχίζει να γίνεται πιο συγκεκριμένη για να έρθει ο δημιουργός όσο γίνεται πιο κοντά στο ρεαλιστικό μέγεθος του έργου ενώ συγχρόνως ο παραγόμενος χώρος αποκτά περισσότερες λεπτομέρειες και η γενική μορφή του προπλάσματος συνεχίζει να μην υποστηρίζει κάποια επίσημη εμφάνιση. Όλη αυτή η συνεχής μορφοποίησης προσφέρει μια συνολική εικόνα της μελέτης του έργου. Η συλλογή και η παρατήρηση όλων των προηγούμενων υλοποιημένων προπλασμάτων εργασίας φανερώνεται μια αφήγηση στην πορεία της μελέτης. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που μπορεί να κινήσει το ενδιαφέρον του παρατηρητή, καθώς του δίνεται η δυνατότητα σύγκρισης κοινών στοιχείων σε γενικά αλλά και επιμέρους σημεία των προπλασμάτων, εντάσσοντάς τον σε μια πορεία που τις περισσότερες φορές δεν του αποκαλύπτεται ή δεν του επιτρέπεται. Με αυτόν τον τρόπο νιώθει ότι συμμετέχει εν μέρει στην παραγωγική διαδικασία του δημιουργού και είναι ικανός να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιείται. Συγκεκριμένα, για τους αρχιτέκτονες Aires Mateus, το πρόπλασμα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στην αρχιτεκτονική τους, από το πολύ αρχικό έως και το τελευταίο στάδιο. Σχετικά με το πρόπλασμα εργασίας σημειώνουν: “Μια άλλη πρακτική πτυχή της μακέτας ως βασικό εργαλείο εργασίας είναι ότι μας επιτρέπει να αλλάξουμε τα πράγματα πριν ξεκινήσουν. Σήμερα η αρχιτεκτονική απαιτεί ταχύτητα. Δεν υπάρχει χρόνος για αλλαγές ή αποφάσεις μετά την έναρξη της κατασκευής και η εργασία με τις μεγάλες μακέτες μας κάνουν να προβλέπουμε προβλήματα. Μέσα από αυτές, μπορούμε έπειτα να προχωρήσουμε στην μελέτη του κτιρίου, καθώς και στα προγράμματα που θα ενταχθούν σε αυτό. Είναι ένα απολύτως εξαιρετικό εργαλείο. Μας επιτρέπουν

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

με μοναδικό τρόπο και μας δίνουν ατελείωτες δυνατότητες για έρευνα.”44 (Συνθ. Εικ. 20) Με αφορμή την ενασχόλησή τους με τα προπλάσματα εργασίας, δίνεται η ευκαιρία για να αναφερθεί λίγο περισσότερο ο χαρακτήρας των αρχιτεκτονημάτων που πρεσβεύουν μέσω αυτών. Οι συγκεκριμένοι αρχιτέκτονες κάνουν τη δική τους προσωπική επιλογή για τον τρόπο που θα παρουσιάσουν τα προπλάσματά τους. Υποστηρίζοντας πως το υλικό δεν αποτελεί το καθοριστικό παράγοντα για να αποδώσουν την πληροφορία του έργου τους, επιλέγουν να δώσουν έμφαση στη μορφή. (Σύνθεση Εικόνων 21) Κατά κύριο λόγο επιλέγουν να επικεντρωθούν στην ιδέα του χώρου παρουσιάζοντάς την μέσα από έναν ενιαίο λευκό όγκο με καθαρές διαστάσεις που θα μπορέσει να αποδώσει την έννοια του αρχιτεκτονήματός τους, αποφεύγοντας με αυτό τον τρόπο περισπασμούς πολλών υλικοτήτων. Η χρήση ενός μόνο υλικού προσδίδει ευκολία στην ανάγνωση του νεοσχηματιζόμενου χώρου καθώς συνεργάζεται με τη μορφή, τον όγκο και τα κενά του. Η απουσία λεπτομερειών και η απλοποίηση των στοιχείων του έργου δίνουν στον παρατηρητή και το δημιουργό το έναυσμα για διαφορετικές ερμηνείες. Γεννιούνται ερωτήματα των οποίων οι απαντήσεις είτε εκφράζονται έμμεσα μέσω της μορφολογίας του αναπαριστώμενου προπλάσματος είτε είναι σχεδόν αόρατες. (Σύνθεση Εικόνων 22) Η παρουσία και η απουσία του όγκου εντάσσει και τα δύο υποκείμενα, δημιουργό και παρατηρητή, σε μια πλοκή αναζήτησης για βασικά ερωτήματα όπως: “Τι είναι κενό και τι πλήρες;”, “Ποιοι είναι οι χώροι κίνησης και ποιοι οι χώροι κατοίκησης;”, “Ποια η λειτουργία του κτιρίου;” κ.α. Με την απουσία πολλών υλικών και χρωμάτων γίνεται εστίαση μόνο στην αρχική πληροφορία που επιθυμεί ο δημιουργός να περάσει.45 Σε συνέντευξη τους οι Aries Mateus σχολιάζουν: “Μας ενδιαφέρει το φαινόμενο της «απουσίας», όχι το φαινόμενο του ανασκαφέντος χώρου. Αυτό το φαινόμενο της «κενότητας» που προσπαθεί να καθορίσει την αξία της αρχιτεκτονικής. Για εμάς το κενό είναι ο τόπος όπου η αρχιτεκτονική περιγράφει το χώρο, όπου οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν και να μείνουν. Το κενό είναι το κέντρο όπου ξεκινά η ζωή, όπου υπάρχει η ανθρωπότητα. Στην πραγματικότητα το κενό που αναζητούμε δεν έχει καμία γλυπτική έννοια. Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό κενό. Ένα τρόπο «ματιάς».” Για τους συγκεκριμένους αρχιτέκτονες το κενό είναι αυτό που πρωταγωνιστεί, καθώς γύρω από αυτό και σύμφωνα με αυτό, αρθρώνονται όλα οι υπόλοιποι χώροι.46 Ο χώρος παίρνει οντότητα μέσω της μορφής, της υφής, του χρώματος, του φωτισμού αλλά και μέσω της αφαίρεσης της μάζας είτε εξωτερικά είτε εσωτερικά. Το κενό, ορίζει το όριο του χώρου και προσφέρει σχέσεις ταυτότητας και επαφής με αυτούς που συνορεύει. Χωρίς το κενό ο χώρος, δηλαδή το πλήρες δεν μπορεί να υπάρξει.

Σύνθεση Εικόνων 20_Aires Mateus, Σχολή Αρχιτεκτονικής στο Τournai , 2017

Σύνθεση Εικόνων 21, Aires Mateus, Κατοικία στη Monsaraz ,

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Σύνθεση Εικόνων 22_Aires Mateus, Κατοικία στη Coruche, 2020

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

_Ο ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ Η σκέψη πριν την κατασκευή απαιτεί τις βασικές αρχές θεωρίας για την επίτευξη ενός προπλάσματος. Το πρόπλασμα αποτελεί μία τελετουργική διαδικασία και το τελετουργικό πρέπει να τελείται σωστά. Ο δημιουργός στην προσπάθεια του να βελτιώσει ή ακόμα και να εντοπίσει τη γενική μορφή του έργου του οδηγείται σε μια συνεχή ερευνητική διαδικασία διαμόρφωσης. Σύμφωνα με το Richard Sennett στο βιβλίο του “Ο Τεχνίτης”, το πρόπλασμα, όπως και κάθε είδους έργο είναι η επιθυμία του να κάνεις καλά έναν αυτοσκοπό, η επιθυμία εκπλήρωσης του πόθου σου.47 Η σχέση και η αλληλεπίδραση του δημιουργού με το πρόπλασμα είναι άμεση και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τη ροή και τον τρόπο της διαδικασίας κατασκευής του. “Ξέρω τι είναι αυτό που προσπαθώ να επιτύχω, και τα προπλάσματα μου λένε πόσο κοντά ή όχι σε αυτό βρίσκομαι κάθε φορά.” Αναφέρει ο Peter Eisenman.48 Μέσω της μορφοποίησης της πρότυπης μορφής μπορεί να προκύψει μια νέα υλική κατάσταση η οποία να υποδείξει σημεία νέου ενδιαφέροντος ή σημεία που χρειάζονται επιδιόρθωση. Με βάση την ανάλυση του Richard Sennett, η επιδιόρθωση μπορεί να διαχωριστεί σε δύο είδη, στη στατική διόρθωση και στη δυναμική διόρθωση.49 Στην πρώτη εντοπίζεται τι δεν πάει καλά και αποκαθίσταται μόνο το συγκεκριμένο αυτό στοιχείο επί την αρχική κατάσταση του έργου και στη δεύτερη γίνεται μια εκ νέου ολική διαμόρφωση της παρούσας μορφής ή λειτουργίας του. Συνεπώς, η διαδικασία της επανάληψης μπορεί να μην επαναλαμβάνεται αλλά να μεταβάλλει και να παραλλάσει.50 Ο δημιουργός εντάσσεται σε μια μέθοδο δοκιμής και πλάνης. Καταφέρνει να κατανοήσει καλύτερα το έργο και να αναζητήσει όλες τις πιθανές ορθές και λάθος εκδοχές του με στόχο να οδηγηθεί στο όσο γίνεται καλύτερο αποτέλεσμα. Κάθε νέα εκδοχή τον οδηγεί να ξανασκεφτεί λύσεις στις οποίες είχε φτάσει προηγουμένως. Ερευνά μια προηγούμενη κατάσταση εντοπίζοντας τα πιθανά λάθη ή σημεία δυσαρέσκειας, σκέφτεται την επόμενη εναλλακτική μορφή βελτίωσης και τον τρόπο εκτέλεσής της ώστε να διαμορφώσει εκ νέου το έργο. Ο δημιουργός σε αυτό το σενάριο πρακτικής εξάσκησης καταφέρνει να αναπτύσσει έτσι την κριτική του ικανότητα και δεξιότητά σχετικά με το έργο. Με βάση τον τρόπο που τελείται η διαδικασία της μορφοποίησης, γίνεται εξάσκηση της δεξιότητάς του, η οποία κατά τον Richard Sennett συνιστά μια πρακτική που μαθαίνεται και έρχεται σε αντίθεση με το ταλέντο που μπορεί να είναι αξιοζήλευτο αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πρακτική της εκμάθησης και της βελτίωσης. Μέσω της συνεχόμενης μορφοποίησης και του ρυθμού εύρεσης νέων συνέχεια λύσεων, ο δημιουργός αναπτύσσει νέες ικανότητες και εξελίσσει τις υπόλοιπες.51 Φαίνεται λοιπόν ότι σταδιακά η πρακτική εξάσκηση γίνεται μια σειρά διαφορετικών αφηγήσεων που αναδεικνύουν τους εναλλακτικούς τρόπους προσέγγισης του έργου και σίγουρα 92

Οι παρακάτω αφηγήσεις του Ιτάλο Καλβίνο από το βιβλίο του “Αόρατες Πόλεις” φέρνουν στο νου μια μεταφορά του μεταβαλλόμενου αστικού κόσμου με τον αντίστοιχα εναλλασόμενο κόσμο των προπλασμάτων που κυριαρχεί κατά τη διαδικασία της μορφοποίησής τους. “Κάθε πρόσθετη πληροφορία για έναν τόπο ξανάφερνε στο νου του αυτοκράτορα εκείνη την πρώτη χειρονομία ή αντικείμενο που είχε χρησιμοποιήσει ο Μάρκο για να καθορίσει αυτό το μέρος. Το νέο στοιχείο έπαιρνε ένα νόημα από εκείνο το έμβλημα κι ακόμα πρόσθετε νέο νόημα στο έμβλημα.”53 “Μερικές φορές πόλεις διαφορετικές διαδέχονται η μία την άλλη πάνω στο ίδιο έδαφος και κάτω από το ίδιο όνομα, γεννιούνται και πεθαίνουν άγνωστες και χωρίς επικοινωνία μεταξύ τους.”54

“Ένας ορισμένος αριθμός αντικειμένων, άλλοτε χαλάνε και δεν τα αντικαθιστούν, αλλά ο κανόνας είναι να τα ανακατεύεις κάθε φορά και να δοκιμάζεις να τα ξαναβάλεις μαζί.”55

Εικόνα 23_Φωτογραφικό αστικό τοπίο στο Ιταλικό Ινστιτούτο συνομιλούν με το έργο του Ιταλο Καλβίνο, Η πόλη ως ένα πεδίο μορφοπλαστικών αναζητήσεων με

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

“Ο κατάλογος των μορφών είναι ατελείωτος: ως τη στιγμή που κάθε σχήμα θα έχει βρει την πόλη του, καινούριες πόλεις θα συνεχίσουν να γεννιούνται. Όταν οι μορφές εξαντλούν τις παραλλαγές τους και διαλύονται αρχίζει το τέλος των πόλεων.”56

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Η επιθυμία του υποκειμένου, τα υλικά και τα μέσα τα οποία επιλέγονται για τη σύσταση του προπλάσματος καθώς και ο χώρος εργαστηρίου στον οποίο δομείται, αποτελούν τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη διαδικασία κατασκευής του προπλάσματος και συνεπώς και την τελική του μορφή. Αντίστοιχα, παράγοντες εξωτερικοί όπως το ανταγωνιστικό κλίμα που επικρατεί στη σύγχρονη κοινωνία για ανάγκη πρωτοτυπίας και διάκρισης και παράγοντες πρακτικοί λειτουργικοί όπως τυχόν προβλήματα που πιθανά προκύπτουν κατά τη διάρκεια της παραγωγικής διαδικασίας μπορούν πιθανά να αποτελέσουν δημιουργικά εμπόδια σε αυτήν την πορεία εξέλιξης.. Επιπλέον, προσωπικοί συναισθηματικοί του δημιουργού επιδρούν ενεργά στην ροή της κατασκευής του προπλάσματος . Για παράδειγμα στο αίσθημα της ιδεοληψίας, του να γίνονται όλα σωστά, φαίνεται πως ενδέχεται στην ανεξέλεγκτη εφαρμογή της να παραμορφώνει το έργο και να επιτείνει την ολοκλήρωση της διαδικασίας του. Στο ίδιο σκεπτικό όπου αντίστοιχοι παράγοντες αποτρέπουν την μέθοδο βελτίωσης του έργου, ο Adolf Loos σημειώνει: “ Το να πάρουμε πράγματα σε τέλειο σχήμα μπορεί να σημαίνει να απομακρύνουμε τα ίχνη ενός έργου που προχωρεί. Από τη στιγμή που εξαλείφονται τα ίχνη το αντικείμενο εμφανίζεται αγνό. Η τελειότητα του καθορισμένου είδους είναι στατική κατάσταση.”57 Αντίστοιχα, σε καταστάσεις που ο δημιουργός προσπαθεί επίμονα να πετύχει το πρωτότυπο και το ιδιαίτερο, καταλήγει σε αποτελέσματα που πιθανά να γενούν σκέψεις πολυπλοκότητας για το παραγόμενο έργο- πρόπλασμα. Μια πολύπλοκη διάταξη έχει τη δυνατότητα να ενοποιήσει στοιχεία διαφορετικών μεγεθών και σχημάτων, κατευθύνσεων, χρωμάτων και υφών στην ίδια δομή, καταλήγοντας να υλοποιεί το όλον από ένα πλήθος επιμέρους εξαρτώμενων μερών.58 Μορφές πολυπλοκότητας εκφράζουν την αδυναμία επιλογής και παρουσίασης των αναγκαίων πληροφοριών. Συμπεραίνεται λοιπόν, πως κάθε εμμονική συμπεριφορά τελειότητας ή και πολυπλοκότητας μπορεί να οδηγήσει σε στιγμές δημιουργικότητας, αδιεξόδου αλλά και αποτυχίας. Ο Richard Sennett αναφέρει χαρακτηριστικά ότι ο καλός τεχνίτης αποφεύγει την τελειομανία που μπορεί να υποβαθμιστεί σε συνειδητή κατάδειξη, μαθαίνει πότε να σταματά και θεωρεί θετική την τύχη και τη συγκράτηση.59 Στο σημείο αυτό να σχολιαστεί πως η συγκεκριμένη κατάσταση του έργου δυσχεραίνει πολλές φορές την ανάγνωση του από τον απλό παρατηρητή ο οποίος επιλέγει αντίθετα να εστιάζει σε μορφές απλότητας και λειτουργικότητας.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ & Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΗ ΤΟ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Ασχέτως αν το πρόπλασμα έχει ήδη επιλεχθεί σαν μέσο αναπαράστασης κατά τη διάρκεια της σύλληψης ή του σχεδιασμού, μπορεί να λειτουργήσει και σαν μέσο παρουσίασης του αρχιτεκτονικού έργου. Το πρόπλασμα παρουσίασης με τη σειρά του καταφέρνει να πείσει για την επιτυχία του έργου απευθύνοντας τον λόγο σε κάθε παρατηρητή ασχέτως της ταυτότητας του πελάτη, του συνεργάτη, του κριτή ή του απλού θεατή. Αν και τις περισσότερες φορές έχοντας κατά νου ένα πρόπλασμα παρουσίασης η πρώτη σκέψη είναι ότι πρόκειται για μια αναπαράσταση της τελικής μορφής του έργου, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που μπορεί να πρόκειται για μια ενδιάμεση αλλά επίσημη παρουσίαση της μελέτης ενώ ακόμα η διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη. Το πρόπλασμα παρουσίασης εκφράζει ένα αίσθημα πληρότητας και παριστάνει στην ουσία την προσωπικότητα του έργου και του δημιουργού ταυτόχρονα.60 Σε κάθε περίπτωση, το πρόπλασμα παρουσίασης συνιστά τη συνέχεια των προηγούμενων προπλασμάτων μελέτης με τη διαφορά ότι διαφέρει ως προς το παρουσιαστικό του κομμάτι. Παρουσιάζει μια πιο σύνθετη κατασκευαστική μορφή. Πιο συγκεκριμένα, χαρακτηρίζεται από ακρίβεια γεωμετρίας και μορφής. Η κλίμακά του είναι πάντα συγκεκριμένη ώστε να υπάρχει η ακριβής αναλογία των πραγματικών διαστάσεων ενώ στο βαθμό που το επιτρέπει η κλίμακα δεν απουσιάζουν στοιχεία λεπτομέρειας. Χωρικές, φυσικές, χρωματικές και διακοσμητικές λεπτομέρειες του έργου με σκοπό να έρθει όσο γίνεται πιο κοντά στη ρεαλιστική του μορφή. Αντίστοιχα, τα υλικά που χρησιμοποιούνται πρέπει να επιτρέπουν τέτοιου είδους επεξεργασίες για να προσδίδουν σαφήνεια σε αυτό που αντιπροσωπεύουν. Μιλώντας ωστόσο για σαφήνεια δε γίνεται να παραλειφθεί η χρήση των σύγχρονων μέσων για την κατασκευή του προπλάσματος. Συνήθως αρμόζουν στη συγκεκριμένη κατηγορία παρουσίασης, εφόσον τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά σε σχέση με την κοπή ιδιαίτερων υλικών για την λεπτομερή παρουσίαση. Τέτοιου είδους προπλάσματα κυριαρχούν σε μεγάλες αρχιτεκτονικές παρουσιάσεις και σε διαγωνισμούς όπου κερδίζουν πάντα τις εντυπώσεις η αίσθηση της τελειότητας που εκφράζει ένα πρόπλασμα παρουσίασης. Με την εμφάνιση των σύγχρονων τεχνολογικών προγραμμάτων το πρόπλασμα διένυσε μια περίοδο όπου περιθωριοποιήθηκε στην επιλογή και στη χρήση του σαν μέσο αναπαράστασης. Οι παραγόμενες φωτορεαλιστικές εικόνες δημιούργησαν πηγή ανταγωνισμού και εξέλιξης των προπλασμάτων ως προς την λεπτομέρεια της αναπαράστασής τους. Όταν το πρόπλασμα κάνει την επανεμφάνισή του λοιπόν, αποσκοπώντας τη μεγαλύτερη προσέγγιση της πραγματικότητας, καταφέρνει

και δημιουργεί ένα ξεχωριστό χαρακτήρα μέσα από τον οποίο αποδίδει νέες ποιότητες υλικών και μορφολογιών. Στην προσπάθεια να αποδοθεί αυτό το επιθυμητό αποτέλεσμα που θα έρθει πιο κοντά στις ποιότητες των ηλεκτρονικών προγραμμάτων, γίνεται εμφανής η αναζήτηση νέων μέσων και τρόπων για την κατασκευή του. Aποτέλεσμα του παραπάνω ζητήματος συνιστά ο δύσκολός πλέον διαχωρισμός του ψηφιακού και του αναλογικού προπλάσματος. Μηχανές Laser και 3d printing εντάσσονται με ιδιαίτερο τρόπο στην κατασκευή με σκοπό να εντάξουν το αίσθημα της ταχύτητας και της ακρίβειας, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που συνδυάζονται μαζί με χειροποίητες τεχνικές για ένα πιο ιδιαίτερο αποτέλεσμα. Ωστόσο, σημαντική είναι η παρατήρηση ότι το πρόπλασμα είναι αυτό που υπερτερεί στο κομμάτι της ολότητας, στο κομμάτι της συνολικής εποπτείας και κατανόησης του αντικειμένου, καθώς κάθε είδους σύγχρονη τεχνολογία δεν μπορεί να σου προσφέρει τα παραπάνω με μια ματιά, παρά μόνο με μια σειρά αποσπασματικού υλικού που συμπληρώνει το σύνολό του. Συνεπώς, στη σύγχρονη αρχιτεκτονική πραγματικότητα η πιο σημαντική πλευρά του προπλάσματος δεν είναι η ποσότητα ή η ποιότητα που προσφέρουν οι τεχνολογίες, αλλά η πολυμορφικότητα της συμβολή του στο σχεδιασμό κάθε χρονικής φάσης, όπως και ήδη αναφέρθηκε.

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ Ακόμα ένα κομμάτι που αρμόζει να αναφερθεί στη συγκεκριμένη κατηγορία προπλάσματος είναι αυτό της φωτογραφίας. Την αναπαράσταση δηλαδή δύο διαστάσεων της πραγματικής εικόνας μέσω του φωτογραφικού φακού. ”Ο αρχιτέκτονας χρησιμοποιεί τη φωτογραφία του μοντέλου ως μέσο για την επίδειξη χωρικών σχέσεων, σημείων αρχιτεκτονικής και σχεδιαστικών χαρακτηριστικών.”, τονίζει ο Rolf Janke στο βιβλίο του Architectural models.61 Αν και είναι δύσκολο να γίνει ανάλυση επί του θέματος της φωτογραφίας, θα γίνει η προσπάθεια για μια συνοπτική αναφορά. Η φωτογραφία έχει το πλεονέκτημα να αποτυπώνει μια γενική αίσθηση του αρχιτεκτονικού χώρου, της αναλογίας, του φωτός και της ατμόσφαιρας. Αποτελεί ένα εύκολο και σύγχρονο μέσο αναπαράστασης αλλά σε περιπτώσεις που το πρόπλασμα παρουσιάζει μια πολύπλοκη και πολύπλευρη μορφολογία, η διαδικασία της φωτογράφισής είναι πιο σύνθετη, καθώς δεν είναι επαρκή μία μόνο θέση κάμερας για να εμφανιστεί η ολότητα του χώρου που αναπαριστά το πρόπλασμα. Σε αυτό το σημείο η φωτογραφία υστερεί σαν αναπαραστατικό μέσο καθώς για την εμπέδωση του συνόλου είναι απαραίτητη η παρουσίαση μιας σειράς φωτογραφικού υλικού. 96

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Ειδική κατηγορία συνιστούν τα προπλάσματα που υλοποιούνται με σκοπό μόνο να φωτογραφηθούν. Σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι αναγκαίο να είναι πλήρως ολοκληρωμένη η τρισδιάστατη μορφή του προπλάσματος, αφού καταφέρνει να μεταφέρει σε μια φωτογραφική εικόνα δύο διαστάσεων το επιθυμητό τρισδιάστατο κομμάτι του συνόλου από την αναγκαία στημένη οπτική γωνία που έχει σκοπό να αποθανατίσει ο φωτογραφικός φακός. Αντίστοιχο παράδειγμα είναι το έργο του καθηγητή Jan Schevers στο workshop του με τίτλο «Architectural models as learning tool», όπου φοιτητές του Πανεπιστημίου Αϊντχόβεν κατασκεύασαν προπλάσματα από λευκό πηλό, ξύλο και πλάκα προσπαθώντας να μιμηθούν την τυπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική του Rudolf Olgiati από τα ήδη υλοποιημένα του έργα.62 (Συνθ. Εικ. 24) Στο συγκεκριμένο παράδειγμα λοιπόν παρατηρείται να γίνεται ένας κύκλος των διαδικασιών, καθώς η πραγματική υπόσταση του κτιρίου γυρνάει και πάλι στο κομμάτι της αναπαράστασης και του σχεδιασμού μέσα από μια φωτογραφική εικόνα ενός προπλάσματος που έχει σκοπό να μιμηθεί για δεύτερη φορά την πραγματική υπόσταση του κτιρίου. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η δουλειά του Γερμανού καλλιτέχνη Tomas Demand, ο οποίος συγκροτεί μια παρόμοια πτυχή φωτογράφισης του προπλάσματος όπως το κομμάτι του Jan Schevers. Το έργο του αποτελείται από τρισδιάστατες χαρτογραφίες μεγάλου μεγέθους τις οποίες α με το φωτογραφικό φακό και έπειτα τις καταστρέφει. Ο ίδιος σχολιάζει την επιλογή του ποθανατίζει χαρτιού ως ένα οικείο υλικό για όλους, με το οποίο μπορεί εύκολα να πλάσει νέες φόρμες αλλά και να το απορρίψει αποφεύγοντας συναισθηματικές επιρροές.63 Ο ίδιος προτιμά να ονομάζει το έργο του “γλυπτό” παρά “πρόπλασμα”. Τονίζει πως η ύπαρξή του είναι μόνο προσωρινή και πως μόλις αποκτήσει το τέλεια ποιοτικά φωτογραφικό αποτέλεσμα καταστρέφει ολόκληρη την κατασκευή. Σημείο που μπορεί να χαρακτηρισθεί και ως σπατάλη αλλά θεωρείται για αυτόν απαραίτητο για την ολοκλήρωση της διαδικασίας του. «Χρειάζομαι ξανά τον χώρο, οπότε πρέπει να φύγει”, εξηγεί, αν και αφήνει στον εαυτό του χώρο για συναισθήματα. “Τείνω να αποφεύγω να το κάνω: αν ξοδεύετε μήνες σε κάτι, γίνεστε φίλοι με αυτό, οπότε έχω βοηθούς που το καταργούν. Συνήθως διαρκεί μόνο 20 λεπτά.” Ξεκίνησε στην αρχή να δημιουργεί αυτές τις ιδιαίτερες αναπαραστάσεις μέσα από ανακατασκευές εικόνων των αναμνήσεών του, ενώ στη συνέχεια οδηγήθηκε να ασχολείται με την αναδημιουργία φωτογραφικών εικόνων. Η αναδημιουργία μιας σκηνής με σχολαστική λεπτομέρεια και, στη συνέχεια, η λήψη της εικόνας της, είναι μια διαδικασία που έχει προφανή συγγένεια με τη δημιουργία και το χειρισμό της μνήμης. «Η μνήμη είναι μια κατασκευή», λέει o Demand.64 (Σύνθεση Εικόνων 25) Τα χάρτινα λεπτομερή προπλάσματα του Demand αντιπροσωπεύουν συνήθως σκηνές και χώρους σκοτεινών γεγονότων. Δουλεύοντας λοιπόν τα προπλάσματά του με έτοιμο φωτογραφικό

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

υλικό, επιλέγει και θίγει σοβαρά ζητήματα κοινωνικών και ιστορικών θεμάτων. Αντίστοιχο παράδειγμα είναι το έργο του “Control Room” (2011), που αναδημιουργεί μια εικόνα που τραβήχτηκε στην αίθουσα ελέγχου του πυρηνικού σταθμού Fukushima. «Για μένα, η αφήγηση είναι η ίδια η εικόνα. Δεν είναι κάτι που πρέπει να εξηγήσετε ή να υποθέσετε ή να φανταστείτε. Αντίθετα, ο λόγος για την εικόνα είναι στην ίδια την εικόνα.» Το πρόπλασμα αποτελεί ένα στατικό μοντέλο φωτογράφισης και έτσι διευκολύνει το χειριστή της κάμερας. Του δίνει τη δυνατότητα να κάνει εύκολα διορθώσεις και επαναλήψεις μέχρι το επιθυμητό οπτικό αποτέλεσμα. Να σημειωθεί ότι στα στοιχεία οργάνωσης του φωτογραφικού σκηνικού εντάσσεται ο φωτισμός του προπλάσματος και η επιλογή ενός φόντου για τη φωτογράφιση. Ο φωτισμός τοποθετείται σε αναλογική σχέση με τη θέση της κάμερας ώστε η κατεύθυνσή του να είναι συγκεκριμένη. Λειτουργεί σχεδόν πάντα θετικά και αυξάνει τον πήχη της παρουσίασης προσδίδοντας στο πρόπλασμα μια πιο ενδιαφέρουσα οπτική. (Εικ. 25-26) Αυτό μπορεί να συμβεί είτε με φυσικό φωτισμό είτε με τεχνητό φωτισμό προσδίδοντας στο πεδίο της αναπαράστασης ένα ακόμα στοιχείο από το ρεαλιστικό του περιβάλλον. Συνήθως ο τεχνητός φωτισμός είναι ο πιο φαντασμαγορικός και ευέλικτος, διότι υπάρχει η δυνατότητα εστίασης σε εσωτερικά ή κρυμμένα σημεία και λεπτομέρειες που με έναν γενικό φωτισμό πιθανά να μη γίνουν αντιληπτές ή να μην κεντρίσουν τόσο την προσοχή. Συνεπώς, μέσω του φωτισμού, η ανάγνωση του προπλάσματος διαφοροποιείται. Ο δημιουργός πλάθει και χειρίζεται το φως με την ίδια πλαστικότητα ακριβώς που χειρίζεται και τη δομική ύλη. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, η μορφή, το σχήμα, ο όγκος και το χρώμα γίνονται διακριτά και ταυτόχρονα αναγνωρίζονται ως μια ενιαία σύνθετη πραγματικότητα. Οι διακυμάνσεις του φωτός δίνουν έμφαση στο χωρικό βάθος της σύνθεσης. Το φως, προσπίπτοντας στις διαφορετικές επιφάνειες του προπλάσματος παράγει σκιές, που αναδεικνύουν τη μορφή, τα ανάγλυφα και τις υφές του. Το φόντο με τη σειρά του βοηθάει ως προς την παρουσίαση να είναι μονόχρωμο -συνήθως επιλέγονται ουδέτερα χρώματα όπως μαύρο ή άσπρο- και να έρχεται σε αντίθεση με το χρώμα της υλικότητας του προπλάσματος. Ο σωστός φωτισμός και το φόντο αποσκοπούν στην ευδιάκριτη και με έμφαση παρουσία του προπλάσματος στο τελικό φωτογραφικό αποτέλεσμα. Τέλος, ακόμα και στο κομμάτι της φωτογραφίας είναι πολύ σημαντική η ένδειξη του μεγέθους του αντιπροσωπευόμενου όγκου. Οι ακριβείς διαστάσεις δεν μπορούν να φανερωθούν αλλά η χρήση πρόσθετου εξοπλισμού και ανθρώπινων φιγούρων στο παρασκήνιο, συνιστούν και εδώ στοιχεία που δεν πρέπει να παραλείψει ο φωτογράφος καθώς βοηθούν στο κομμάτι της κλίμακας.65 Είναι όμως απαραίτητο να γίνεται αντιληπτή η κλίμακα του προπλάσματος σε μια φωτογραφία ή αντίστροφα η ψευδαίσθηση του μεγέθους του 98

χώρου που μπορεί να αποδώσει ο φακός, εξυπηρετεί ώστε να εντάξει τον παρατηρητή σε μια ζωντανή φαντασιακή αφήγηση; Η τελική παρουσία του προπλάσματος είναι ουσιαστικά μια εικόνα ενός έργου που ο ίδιος ο δημιουργός επιθυμεί και προσπαθεί να αποδώσει σε υλική μορφή. Είναι επί της ουσίας η ταυτοποίηση της ιδέας με την προσωπικότητα του δημιουργού. (Εικ. 27-30) Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, επιβεβαιώνεται η πρωταγωνιστική θέση επιρροής του δημιουργού κατά την παραγωγική διαδικασία. Αυτό γίνεται διότι ο δημιουργός μέσα από την υλοποίηση του προπλάσματος αναζητεί τον προσωπικό του χαρακτήρα και το θετικό συναίσθημα της αυτοεπιβεβαίωσης που νιώθει κάποιος όταν έχει επιτελέσει ένα αξιόλογο έργο. Για αυτό το λόγο κιόλας, συχνά το πρόπλασμα χρησιμοποιείται ως αντικείμενο επιβολής και ανάδειξης κύρους. Συγκεκριμένα, δεν είναι λίγες οι φωτογραφίσεις μεγάλων αρχιτεκτόνων σε πορτρέτο με το κατασκευασμένο τους πρόπλασμα. Φωτογραφίσεις που εκφράζουν την υπερηφάνεια και τη μεγαλοφυΐα του δημιουργού ως προς την ιδέα της αρχιτεκτονικής τους σύλληψης που βρίσκεται σε κοινό πλάνο δίπλα τους. Το επιβλητικό ύφος, το βλέμμα, η στάση του σώματός τους, η κατάλληλη για αυτούς επίσημη ενδυμασία και τυχόν χειρονομίες που επιδεικνύουν το πρόπλασμα, ανεβάζουν το δημιουργό στο βάθρο της εξουσίας και ο φωτογραφικός φακός λειτουργώντας ως μέσο προβολής αποθανατίζει την επιτυχία αυτή.66

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

House Dado 1935- 1968

1959 - 1972 Ensemble Las Caglias & Casa Radulff

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Dircks House 1972 - 1973

Ensemble Las Caglias & Casa Radulff 1959 - 1972

100

Dr. Schorta House 1975 - 1976

Ensemble Las Caglias & Casa Radulff 1959 - 1972

Dr. D. Witzig House 1966

101

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Σύνθεση Εικόνων 24_ Workshop «Architectural models as learning tool», 2012

Control Room 2011

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Sprungturm/ Diving Board 1994

Gunway 2001

Kitchen 2004

Poll 2001

Junior Suite 2012

Σύνθεση Εικόνων 24_Thomas Demand

102

Εικόνα 25_Χιάλη Δ., Pavilion με φως από βιντεοπροβολέα, 2019

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Εικόνα 26_Nαούμ Η., Χυτό πρόπλασμα με τεχνητό φωτισμό, 2019

103

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Εικόνα 27_Le Corbusier, Villa Savoye, 1929

Εικόνα 28_Frank Lloyd whright, Wingspread, 1937

104

Εικόνα 29_Frank Lloyd whright, Price Tower, 1953

Β_ΠΡΟΠΛΑΣΜΑ

Εικόνα 30_Mies Van de Rohe, Crown Hall, 1956

105

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Οι πρώτες σκέψεις αναπτύσσοντας την παρούσα εργασία ήταν πως όλα όσα έχουν αναφερθεί φαντάζουν αυτονόητα ή ίσως και περιττά για έναν αναγνώστη του αντικειμένου. Ωστόσο, φαίνεται πως ακόμα και ένα οικείο αντικείμενο σε χρήση για τον αρχιτέκτονα, όπως είναι στη συγκεκριμένη περίπτωση το πρόπλασμα, κρύβει ένα σημαντικό υπόβαθρο γνώσεων. Ξεδιπλώνοντας και οργανώνοντας τις διάφορες πτυχές του προπλάσματος αλλά και άρρηκτα συνδεδεμένων με αυτό εννοιών, αποκαλύφθηκαν σημεία που αιτιολόγησαν κάθε προσωπική επιλογή κατασκευής προπλάσματος. Έπειτα από τη θεωρητική έρευνα δεν χωράν αμφιβολίες για την αρχική υπόθεση της σημασίας του αρχιτεκτονικού προπλάσματος. Το πρόπλασμα ως αναπαριστώμενο μέσο αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι στην πορεία του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού αλλά και στην παρουσίασή του. Τόσο ως προς τον ίδιο το δημιουργό όσο και ως προς τον παρατηρητή γίνεται πηγή φαντασίας για την εξέλιξη του έργου και μέσω ερμηνείας των νοερών του συλλήψεων. Ερευνώντας σαν επιλεγμένο μέσο το αρχιτεκτονικό πρόπλασμα και αναλύοντας διάφορες από τις πτυχές του, γίνεται κατανοητό πως το πρόπλασμα δεν είναι ένας απλός χειρισμός της ύλης αλλά ο χειρισμός ιδεών. Η γενική ποιότητα και η μορφολογία που αντιπροσωπεύει, τα επιλεγμένα υλικά, ο τρόπος και η διαδικασία της κατασκευής του, συγκροτούν κομμάτι έκφρασης του ίδιου του δημιουργού και της αρχιτεκτονικής του. Μα αυτό είναι κιόλας που γεννά την αγάπη για ενασχόληση μαζί του. Το συναίσθημα της απτής δημιουργίας πέρα από την αποτύπωση των ιδεών στις δύο διαστάσεις των παραστατικών σχεδίων. Το αίσθημα της δημιουργίας, που μπορεί να προσφέρει μια προσωπικά σκεπτόμενη και κατασκευασμένη τρισδιάστατη οντότητα. Κύριος προβληματισμός του δημιουργού είναι να φανταστεί κάτι που δεν υπάρχει, και αν το πρόπλασμα λειτουργήσει σαν μέσο διαλόγου των φανταστικών του ιδεών και της πραγματικότητας τότε το τελικό έργο θα αρχίσει να παίρνει ρεαλιστική διάσταση. Το πρόπλασμα είναι μια στιγμή μετά τον προκαθορισμό μιας βασικής ιδέας και αντιπροσωπεύοντας συγχρόνως τη νόηση και τα χέρια του δημιουργού, επιτυγχάνει έτσι να δώσει πνοή στο έργο, να φανερώσει επιθυμητά και ανεπιθύμητα μέρη, να αποτελέσει πηγή μορφοποίησης και εν ανάγκη επαναπροσδιορισμού της τελικής μορφής του πραγματικού έργου. Συνεπώς, μέσα από τα διάφορα στάδια της εξέλιξής του, γίνεται ένα ανάλογο της πορείας σκέψης και της πορείας δημιουργίας προκειμένου να βοηθήσει και να συμπληρώσει τη έρευνα του αρχιτεκτονικού έργου. Και αν το αρχιτεκτονικό έργο εγκαταλειφθεί, τότε το πρόπλασμα μένει ως ένα αναμνηστικό αντικείμενο ενός ανεκπλήρωτου ονείρου. 106

107

108

109

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πώς επιτυγχάνεται ένα χυτό πρόπλασμα; Το 1o στάδιο της διαδικασίας αποτελεί ο σχεδιασμός του καλουπιού. Πρόκειται για μια αντίστροφη διαδικασία σκέψης. Μια γεωμετρία ενός παραγόμενου όγκου ακριβώς αντίθετη από αυτήν που θα φιλοξενήσει σε ρευστή μορφή. Τα κατά βάση επιλεγμένα υλικά από τα οποία πιθανά να απαρτίζεται ένα αρχιτεκτονικό καλούπι, είναι δύο, το χαρτόνι και η εξηλασμένη πολυστερίνη. Το πρώτο, διευκολύνει την κατάσταση καθώς εύκολα μπορεί κανείς να του δώσει οποιαδήποτε μορφολογία χρειάζεται, και το δεύτερο είναι ανθεκτικό ως προς τη σύστασή του και σταθερό ως προς τον όγκο του. Σε πιο ιδιαίτερες κατασκευές αντικειμένων μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ξύλο, το πλαστικό, η ρητίνη κ.α. Κύριο στοιχείο στη συναρμολόγηση του καλουπιού συνιστούν οι καλές ενώσεις των επιμέρους κομματιών ώστε να επιτευχθεί μια καλή στεγανοποίησή. Σε πολλές καταστάσεις πειραματισμού, όπου ο δημιουργός είναι άπειρος, χρειάζεται ευελιξία στις κινήσεις του για να διασώσει το πρόπλασμα σε στιγμές κρίσης.* Έπειτα, τη στιγμή που το καλούπι έχει ολοκληρωθεί, θα ήταν σώφρον το άπλωμα ενός λιπαρού υλικού (π.χ. λάδι), που θα συνεισφέρει θετικά στο τέλος της διαδικασίας για να διαχωριστεί εύκολα το καλούπι από το χυτούμενο υλικό. Ωστόσο, είναι ένα προαιρετικό βήμα και εξαρτάται από την επιλογή του υλικού και από την κρίση του κάθε δημιουργού. * Προσωπικά και εμπειρικά, φάνηκε αναγκαία κάποια επιπρόσθετη εξωτερική΄επιφάνεια υλικού για να βοηθήσει σε τυχόν απώλειες εκροών και να προσφέρει επιπλέον ασφάλεια αδιαβροχοποίησης.

Το 2οστάδιο, το οποίο χρήζει αντίστοιχης σημασίας με το πρώτο, είναι η προετοιμασία του ρευστού υλικού. Συνηθισμένα υλικά σε χυτά προπλάσματα είναι το τσιμέντο και ο γύψος, ενώ σε πιο ευφάνταστες καταστάσεις μπορεί να εμφανιστεί η ρητίνη, ο πυλός, το κερί, η σιλικόνη, το σαπούνι κ.α. Τα δύο πρώτα χρησιμοποιούνται ως μια σταθερή βάση ή για να αναπαραστήσουν σε ρεαλιστική υφή κάποια επιφάνεια του προπλάσματος, ενώ τα υπόλοιπα χρησιμοποιούνται είτε για λόγους διαφάνειας είτε για λόγους αισθητικούς. Το κύριο στοιχείο σε αυτό το στιγμιότυπο, αντίστοιχα και με το υλικό, είναι η σωστή θερμοκρασία και η σωστή αναλογία διαλύτη- σκόνης που χρειάζεται ώστε να πραγματοποιηθεί η κατάλληλη σύσταση.** ** Η επιθυμία για προσθήκη δύο ή παραπάνω υλικών έχει υψηλές απαιτήσεις όσο αναφορά τις θερμοκρασίες και τους χρόνους. Για υλικά που η ρευστοποίησή τους γίνεται μέσω της θέρμανσης, χρειάζεται να επικρατεί μια αποδεκτή θερμοκρασία της πρώτης στρώσης ώστε να δεχθεί τη δεύτερη, ενσωματώνοντάς την σε έναν ενιαίο όγκο και χωρίς το τελικό πρόπλασμα να αποδομηθεί σε δύο κομμάτια. Αντίστοιχα, σε υλικά που η ρευστοποίησή τους γίνεται μέσω κάποιου διαλύτη, πρέπει η επιπρόσθετη στρώση να γίνει σε έγκαιρο χρόνο, ώστε η πρώτη να μην έχει προλάβει να φτάσει σε σημείο πήξεως. Βοηθητική είναι εδώ η χρήση κάποιου στοιχείου δομικής ενδυνάμωσης που θα λειτουργήσει στην πορεία σαν οπλισμός του προπλάσματος για να ενισχύσει τη συγκράτηση των υλικών ώστε να μην χαθεί η αρχική μορφολογία του έργου.

110

Σαν 3ο στάδιο θα μπορούσε να οριστεί ο παράγοντας του χρόνου, ο οποίος με τη σειρά του βάζει τους δικούς του περιορισμούς στη διαδικασία. Σημαντική είναι η ισορροπία του χρόνου όσο αναφορά την αναμονή του ρευστού υλικού μέχρις ότου να πήξει. Για παράδειγμα, μπορεί να τύχει σε ένα βιαστικό χρονικό σημείο το υλικό να μην έχει σταθεροποιηθεί στα εσωτερικά στρώματα, και σε ένα πιο αργό χρονικό σημείο το υλικό να έχει σφίξει περισσότερο. Σε τέτοιες περιπτώσεις δυσχεραίνεται η διαδικασία αφαίρεσης του καλουπιού και κινδυνεύει η μορφολογία του χυτού προπλάσματος. Ο σωστός χρόνος είναι η βάση για να να αντιμετωπισθεί το επόμενο στάδιο χωρίς δυσκολίες και η τελική μορφή του χυτού υλικού να είναι άθικτη.

μεγάλη διευκόλυνση σε περιπτώσεις που κυριαρχεί ο πειραματισμός και η μορφοποίηση. Στην συγκεκριμένη κατάσταση, χρειάζεται η νέα κατασκευή να χαρακτηρίζεται από μια ελαστική μορφολογία ώστε να μπορεί να είναι ευέλικτη για να αφαιρεθεί αλλά και ανθεκτική για περισσότερες χρήσεις. Η σιλικόνη μπορεί να αντιπροσωπεύσει τις αναφερόμενες ιδιότητες. Ωστόσο, για να λειτουργήσει σαν επαναχρησιμοποιούμενο καλούπι απαιτείτε να έχει τη σωστή μορφολογία η οποία θα διεξαχθεί μέσω της δημιουργίας ενός δεύτερου καλουπιού για την προσωπική χρήση διεξαγωγής του πρώτου. Άλλος τρόπος για την αποφυγή των καλουπιών μίας χρήσεως συνιστά η δημιουργία ενός νέου ρυθμιζόμενου, που έχει τη δυνατότητα της συναρμολόγησης και αποσυναρμολόγησης. Το ξύλο με τον απαραίτητο μηχανισμό ρύθμισης μπορεί να ανταποκριθεί σε τέτοιου είδους μεταβαλλόμενους σχηματισμούς αλλά για ακόμη μία φορά απευθύνεται σε βαριές κατασκευές και περιορίζεται μόνο εκεί που του το επιτρέπει η κλίμακα.

Το 4ο στάδιο αποτελεί η αφαίρεση τού καλουπιού ή αλλιώς το λεγόμενο ξεκαλούπωμα. Είναι από τα τελευταία στάδια και εξίσου σημαντικό με όλα τα προηγούμενα. Η προσοχή που απαιτείται είναι μεγάλη. Κάθε υλικό θέλει τη δική του υπομονή και φροντίδα για να αφαιρεθεί. Κινήσεις βιαστικές και άκομψες μπορεί να ασκήσουν πίεση και να σπάσουν το παραγόμενο πρόπλασμα, ενώ μικρά υπολείμματα από το περίβλημα του προπλάσματος μπορεί να παραμείνουν πάνω στο χυτό πρόπλασμα. ***

Τελικό και 5ο στάδιο με βάση το τελευταίο σχόλιο και αφού το χυτό πρόπλασμα έχει φανερωθεί, συνιστούν οι τελευταίες λεπτομέρειες της περιποίησής του. Για το βέλτιστο αποτέλεσμα, το πρόπλασμα ενδείκνυται να έρθει σε επαφή με κάποια τραχιά επιφάνεια (π.χ. γυαλόχαρτο) για να καθαριστεί πλήρως από τυχόν υπολείμματα και για να σμιλευτεί η υφή του. Η ορθή επεξεργασία θα δώσει στην παρουσία του χυτού υλικού αντίστοιχη όψη με αυτή που έχουν τα έτοιμα υλικά του εμπορίου και θα προκύψει ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα που αντιπροσωπεύει την τελική μορφή του χυτού προπλάσματος.

*** Δεδομένου ότι ένα απλό καλούπι είναι μιας χρήσεως, καθότι αχρηστεύεται κατά τη διαδικασία της αφαίρεσής του, η δημιουργία ενός επαναχρησιμοποιούμενου καλουπιού είναι ιδανική για την παραγωγή ενός αριθμού προπλασμάτων. Η δυνατότητα κατασκευής ενός επαναχρησιμοποιούμενου καλουπιού προσδίδει

111

Arena, Cube, 2019

112

Sou Fujimoto ,2016

113

Γιαννιώτη, 2017

114

Βαβούρα στη Βουτηρά, 2017

115

Κραασίδωνας, 2019

116

117

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1, 8, 16, 18, 26_αρχείο Ναούμ Ηλέκτρα Εικόνα 2_Γιαννακούλα Άλκηστις Εικόνα 3_Citylab Workshop, Facebook Team Eικόνα 4_https://www.archdaily.com/608506/12-things-you-didn-t-know-about-pritzker-laureate-freiotto/55008aaae58ece81290000dd-6-jpg Εικόνα 5_ https://www.e-flux.com/announcements/197733/sleeping-beauty/ ΕΙκόνα 6, 7_αρχείο Σταμούλη Κωνσταντίνα Εικόνα 10, 25_αρχείο Χιάλη Δέσποινα Εικόνα 11_https://artchist.blogspot.com/2015/05/el-modulor-de-le-corbusier.html Εικόν13_https://www.mein-buntes-leben.de/artikel/rezept-fuer-nutella-muffins-und-5-tipps-fuerblutzuckerfreundliches-backen Εικόνα 14, 15_ https://www.nytimes.com/2014/02/14/arts/design/ferran-adria-opens-at-the-drawing-cen ter.html?_r=0 Εικόνα 17_αρχείο Πουπάκη Τζοάννα Ιωάννα Εικόνα 19_https://www.archdaily.com/796428/toyo-itos-taichung-metropolitan-opera-house-photo graphed-by-lucas-k-doolan https://www.arch2o.com/taichung-metropolitan-opera-toyo-ito/ Εικόνα 20_https://www.archdaily.com/880012/architecture-faculty-in-tournai-aires-mateus Εικόνα 21_https://www.archdaily.com/918263/house-in-monsaraz-aires-mateus Εικόνα 22_https://gr.pinterest.com/decaubi/ Εικόνα23_https://www.iefimerida.gr/news/259742/i-poli-fotografika-astika-topia-sto-italiko-institoy to-synomiloyn-me-ergo-toy-italo Εικόνα 24_http://www.archipicture.eu/Architekten/Schweiz/Olgiati%20Rudolf/Rudolf%20Olgiati.html https://www.archdaily.com/299355/the-language-of-architecture-at-eindhoven-university-of-tech nology-exploring-rudolf-olgiatis-work?ad_medium=gallery Εικόνα 25_https://www.port-magazine.com/art-photography/the-art-of-the-uncanny-thomas-demand/ https://www.bbc.com/culture/article/20140915-inside-saddam-husseins-kitchen https://www.ft.com/content/43506a3c-e7a8-11e8-8a85-04b8afea6ea3 Εικόνα27_https://de.phaidon.com/agenda/architecture/articles/2012/december/17/owen-hather ley-blasts-architectural-photography/ Εικόνα28_https://www.archdaily.com/270097/frank-lloyd-wright-archives-relocates-to-new-york/ ap41?next_project=no Εικόνα 29_https://www.interiordesign.net/articles/16973-frank-lloyd-wright-biography-chronicles-theiconic-architect-s-redemption-in-new-york/ Εικόνα 30_https://architizer.com/blog/inspiration/industry/happy-127th-birthday-mies-van-der-rohe/

118

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Πλάτων, Σοφιστής, 234β, Αμερικάνου Ελένη, Η αναπαράσταση στην αρχιτεκτονική: φυσιογνωμία και λειτουργία των μέσων αναπαράστασης στην αρχιτεκτονική, Διατριβή ΕΜΠ, 1997, σελ. 27 2. Αμερικάνου Ελένη, Η αναπαράσταση στην αρχιτεκτονική: φυσιογνωμία και λειτουργία των μέσων αναπαράστασης στην αρχιτεκτονική, Διατριβή ΕΜΠ, 1997, σελ. 28 3. Ζαμπέτα Μαρία- Δαούτη, Μοντέλο εις την τετάρτη, Ερευνητική διάλεξη ΕΜΠ, 2015, σελ. 59 4. ο. π. 5. Αμερικάνου Ελένη, Η αναπαράσταση στην αρχιτεκτονική: φυσιογνωμία και λειτουργία των μέσων αναπαράστασης στην αρχιτεκτονική, Διατριβή ΕΜΠ, 1997, σελ. 28 6. ο. π. Λυκουριώτη Ίριδα, Διαχείριση της αντίστασης του μέσου και διατροπισμός, Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, 2006, σελ. 470 7. Μπαρτζώκα Σοφία- Αθηνά, Φωτογραφία: Μια μεταβαλλόμενη “Ηθική της όρασης”, Ερευνητική διάλεξη ΕΜΠ, 2014, σελ. 51 8. Arnheim Rudolf, Η δυναμική της αρχιτεκτονικής μορφής, 2003, σελ. 293 9. Μιχαλοπούλου Κατερίνα, Η αναπαράσταση ως μεταφορική έκφραση, Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, Επιμ. Μανωλίδης Κ., Παπακωνσταντίνου Γ., Τροβά Β., Πρακτικά Συνεδρίου ΠΘ, 2006, σελ. 331 10. ο. π., Από το αντικείμενο στην εμπειρία του αντικειμένου, Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, 2006, σελ. 103 11. Arnheim Rudolf, Τέχνη και οπτική αντίληψη, 2005 σελ. 38 12. ο.π. σελ. 65 13. ο.π. Τροβά Βασιλεία, Αναπαράσταση και ανακατασκευή της αντίληψης, Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, 2006, σελ. 124 14. Αμερικάνου Ελένη, 1977, σελ. 143 15. ο. π. Μιχαλοπούλου Κατερίνα, Η αναπαράσταση ως μεταφορική έκφραση, Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, 2006, σελ. 332 16. ο. π. 17. ο. π. Μπίρης Τάσος, 1996, σελ. 334 18. Πεπόνης Γιάννης, Παραστατικός Συμβολισμός και Αρχιτεκτονική Σκέψη, Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, 2006, σελ. 40 19. ο. π. σελ. 13 20. Πλάτων, Πολιτεία, 2002, σελ. 724-725, Η Αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, 2006, σελ. 353 21. Janke Rolf, Architectural models, 1978, σελ. 10

119

22. Στεργίου Ιφιγένεια, Η μακέτα στην αρχιτεκτονική, Ερευνητική διάλεξη ΠΘ, 2011, σελ. 25 23. Ζαμπέτα Μαρία- Δαούτη, 2015, σελ. 11 24. Ζαμπέτα Μαρία- Δαούτη, 2015, σελ. 14 25. Smith Albert, Architectural model as a machine, 2004, Introduction σελ. 21 26. Αμερικάνου Ελένη, Η αναπαράσταση στην αρχιτεκτονική: φυσιογνωμία και λειτουργία των μέσων αναπαράστασης στην αρχιτεκτονική, 1977, σελ. 42 27. Στεργίου Ιφιγένεια, 2011, σελ. 42 28. ο. π. σελ. 43- 44 29. Ζαμπέτα Μαρία- Δαούτη, 2015, σελ. 28 30. Arnheim Rudolf, Η δυναμική της αρχιτεκτονικής μορφής, Claude Lévi Strauss, 1977, σελ. 174 31. Janke Rolf, 1978, σελ. 122 32. Arnheim Rudolf, 1977, σελ. 198 33. Janke Rolf, 1978, σελ. 122 34.Βίδρου Καλλιόπη, Υλικό + Αρχιτεκτονική: η αντίστροφη θεώρηση της υλικότητας, Ερευνητική διάλεξη ΕΜΠ, 2014, σελ. 62 35.https://www.archdaily.com/610531/frei-otto-and-the-importance-of-experimentation-in-architecture 36. Olgiati Valerio, Non- Referential Architecture, 2013, σελ. 53 37. ο. π. σελ 72 38. ο. π. σελ. 96 39. Βερροιόπουλος Νίκος, Μπιρλιράκη Μυρτώ, Μακέτα από τη φαντασία στο κτίριο, Ερευνητική διάλεξη ΕΜΠ, 2005, σελ. 41 40. Grassi Giorgio, Κείμενα για την αρχιτεκτονική, 1998, σελ. 127 41. ο. π. σελ. 138 42.https://www.rethinktokyo.com/2018/05/02/toyo-ito-and-his-impact-japanese-architecture 43. ο. π. 44. El Croquis- Aires Mateus 2002-2018 45. Δημητρίου Γεωργία, Γουγούλη Δημητριάδου Ελένη, Η αρχιτεκτονική των Aires Mateus, Ερευνητική εργασία ΠΘ, 2020, σελ. 23 46. El Croquis- Aires Mateus 2002-2018 47. Sennett Richard, O Τεχνίτης, 2011, σελ. 200 48. Βερροιόπουλος Νίκος, Μπιρλιράκη Μυρτώ, Μακέτα από τη φαντασία στο κτίριο, Ερευνητική διάλεξη ΕΜΠ, 2005, σελ. 41 49. Sennett Richard, O Τεχνίτης, 2011, σελ. 110 50. Φατούρος Δημήτρης, Η επιμονή της αρχιτεκτονικής μορφής, 2007, σελ. 52 51.

Sennett

Richard,

2011,

σελ.

120

52. Sennett Richard, 2011, σελ. 136 53. Calvino Italo, Οι αόρατες πόλεις, 1972, σελ. 33 54. ο. π. σελ. 42 55. ο. π. σελ. 128 56. ο. π. σελ. 161 57. Janke Rolf, 1978, σελ. 212 58. Arnheim Rudolf, Η δυναμική της αρχιτεκτονικής μορφής, 1977, σελ. 290 59. Sennett Richard, 2011, σελ. 216 60. Στεργίου Ιφιγένεια, 2011, σελ. 65 61. Janke Rolf, 1978, σελ. 136 62.https://www.archdaily.com/299355/the-language-of-architecture-at-eindhoven-university-of-technology-exploring-rudolf-olgiatis-work?ad_medium=gallery 63.https://www.japantimes.co.jp/culture/2012/06/21/arts/the-photographs-that-leave-a-paper-trail/#. XsqrPUQzbIV 64.https://www.port-magazine.com/art-photography/the-art-of-the-uncanny-thomas-demand/ 65. Janke Rolf, 1978, σελ. 146 66. Ζαμπέτα Μαρία- Δαούτη, 2015, σελ.43

121

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΑ _Arnheim, R., (2003), Η Δυναμική της αρχιτεκτονικής μορφής (Μτφ. Ιάκωβος Ποταμιανός), University Studio Press, Θεσσαλονίκη _Arnheim, R., (2005), Τέχνη και οπτική αντίληψη (Μτφ. Ιάκωβος Ποταμιανός), Θεμέλιο, Αθήνα _Calvino, I., (2004), Οι αόρατες πόλεις (Μτφ. Ανταίος Χρυσοστομίδης), Καστανιώτη, Αθήνα _Grassi, G., (1998), Κείμενα για την αρχτιτεκτονική (Mτφ. Κωνσταντίνος Πατέστος), Καστανιώτη, Αθήνα _Janke, R., (1978), Architectural Models, Academic Editions, Λονδίνο _Mendes da rocha, P., (2007), Maquetes del papel, Un método para los arquitectos, Cosac & Naify, Arquitectura y Urbanismo _Olgiati, V., (2013), Markus Breitschmid, Non- Referential Architecture, Park Books _Pallasmaa, J., (1996), Eyes of the skin, Architecture and the senses, Academic Editions _Sennett, R., (2011), Ο Τεχνίτης (Μτφ. Βασίλης Τομάνας), Νησίδες, Θεσσαλονίκη _Smith, A., (2004), Architectural model as a machine, Routledge _ Τροβά, Β., (2006), Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Κων/νος Μανωλίδης (επιμ.), Πρακτικά Συνεδρίου, Η αναπαράσταση ως όχημα αρχιτεκτονικής σκέψης, ΠΘ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων & Futura, Βόλος _Φατούρος, Δ., (2007), Η επιμονή της αρχιτεκτονικής μορφής, Καστανιώτη, Αθήνα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ & ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΕΣ ΔΙΑΤΡΙΒΕΣ _Αμερικάνου, Ε., (1997), Η αναπαράσταση στην αρχιτεκτονική: φυσιογνωμία και λειτουργία των μέσων αναπαράστασης στην αρχιτεκτονική, Διδακτορική Διατριβή, ΕΜΠ _Βερροιόπουλος Ν., Μπιρλιράκη, Μ., (2005), Μακέτα από τη φαντασία στο κτίριο, Ερευνητική διάλεξη, ΕΜΠ _Στεργίου, Ι., (2011), Η μακέτα στην αρχιτεκτονική, Ερευνητική διάλεξη, ΠΘ _Βίδρου, Κ., (2014), Υλικό + Αρχιτεκτονική: η αντίστροφη θεώρηση της υλικότητας, Ερευνητική διάλεξη, ΕΜΠ _ Γουγούλη Δημητριάδου, Ε., Δημητρίου, Γ., (2020), Η αρχιτεκτονική των Aires Mateus, Ερευνητική εργασία, ΠΘ _Μαραγγός, Α., (2008), Η σημασία της πλοκής στην αρχιτεκτονική δημιουργία, Ερευνητική εργασία, ΕΜΠ _Μπαρτζώκα, Σ. Α., (2014), Φωτογραφία: Μια μεταβαλλόμενη “Ηθική της όρασης”, Ερευνητική διάλεξη, ΕΜΠ _Ζαμπέτα, Μ. Δ., (2015), Μοντέλο εις την τετάρτη, Ερευνητική διάλεξη, ΕΜΠ 122

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ _https://www.archdaily.com/610531/frei-otto-and-the-importance-of-experimentation-in-αrchitecture _https://www.archdaily.com/299355/the-language-of-architecture-at-eindhoven-university-of-technology-exploring-rudolf-olgiatis-work?ad_medium=gallery _https://www.archdaily.com/299355/the-language-of-architecture-at-eindhoven-university-of-technology-exploring-rudolf-olgiatis-work?ad_medium=gallery _https://www.japantimes.co.jp/culture/2012/06/21/arts/the-photographs-that-leave-a-papertrail/#.XsqrPUQzbIV _https://www.port-magazine.com/art-photography/the-art-of-the-uncanny-thomas-demand/

123

Και αν το αρχιτεκτονικό έργο εγκαταλειφθεί, τότε το πρόπλασμα μένει ως ένα αναμνηστικό αντικείμενο ενός ανεκπλήρωτου ονείρου.

124

Ευχαριστώ θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή μου Μητρούλια Γιώργο για την καθοδήγησή και τη βοήθειά του την Μπαρτζώκα Σοφία- Αθηνά για τις διορθώσεις της και τον ουσιαστικό της ρόλο καθόλη τη διάρκεια τη εργασίας τον Μυλωνά Σταύρο που προσέφερε την ελεύθερη φωτογράφιση του αρχείου Official Fab Lab του Node Creative Space Prelab τα κορίτσια: Γιαννακούλα ‘Αλκηστις, Ναούμ Ηλέκτρα, Πουπάκι Τζοάννα, Σταμούλη Κωνσταντίνα, Φωταράκη Φανή, Χιάλη Δέσποινα.. για το φωτογραφικό τους υλικό και για τη συμβολή τους στη διεκπεραίωση του τεύχους και στη παρουσίασή του

125

126