RESEARCH THESIS- The Greek Building Code and the Urban Development of the city of Volos by Eirini Goulaptsi

ΟΙ Γ.Ο.Κ. ΚΑΙ Η ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΒΟΛΟΥ “υπό το πρίσμα διαγραμματικών τομών” ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ειρήνη Γουλάπτση συνεχείς αποστάσειςόψειςεξωστώνέρκερ wκ.εξ.=0.4m ρετιρέ, 1 υποχώρηση2,5 εξώστες 1/10Π < 1,2 έρκερ wκ.εξ.=0.4m εξώστες 1/10Π < 1,2 εξώστες 1/10Π < 1,2m έρκερ κ.εξ.=0.4 εξώστες 1/10Π ρετιρέ υποχώρηση2,5 max ν για περιοχή Τομέα Ι Ο.Γ. εξάντληση σ.δ. E pilotis 50% της κάτοψης υποχώρηση Ο.Γ. και διάνυξη στοάς εξώστες wmax=2m εξώστες w=1/10 ημ/χ συνολικό Ε=15% της συνολικής δόμησης δδ Δ χαμηλό κτίριο μεΓΟΚ 85 δ υποχώρηση Ο.Γ. και αξιοποίηση εξ =2 εξώστης στην απόσταση δw=0.40m δ ημ/χ συνολικό Ε=15%τηςδόμησηςσυνολικής Εξάντληση σ.δ έρκερ w=0.6 εξώστες 2m με υποχώρηση από την Ο.Γ στερεόαπόπροεξοχήκαι1/10Πιδεατόδιάνυξη στοάς 3,5m 80% της επιφάνειας φυτεμένο δώμα E pilotis 50% της κάτοψης 80% της επιφάνειας φυτεμένο δώμα δ δ δ

Οι Γενικοί Οικοδομικοί Κανονισμοί και Πολεοδομική εξέλιξη “Υπό το πρίσμα διαγραμματικών τομών σε δύο Ο.Τ. του Βόλου” Ερευνητική Εργασία της Ειρήνης Γουλάπτση Επιβλέπουσα :Βάσω Τροβά Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Βόλος 2022

Με την ολοκλήρωση ερευνητικής μου εργασίας, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλλαν στην εκπόνησή της. Ευχαριστώ θερμά την επιβλέπουσα καθηγήτρια μου, κύρια Βάσω Τροβά για την προθυμία της να αναλάβει το συγκεκριμένο θέμα, την επιστημονική της καθοδήγηση, και την υποστήριξή κατά τη διάρκεια αυτού του ενός έτους. Επίσης, ευχαριστώ την Διεύθυνση Πολεοδομίας Βόλου για τις συμβουλές τους πάνω στο θέμα. Τέλος, θα ήθελα εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στις online κοινότητες μηχανικών για τη συμβολή τους στον τρόπο κατανόησης της ελληνικής αρχιτεκτονικής πραγματικότητας.

ΕυxαριστιΕσ

Ηπαρούσα ερευνητική εργασία επιχειρεί να απαντήσει στο τελείως γενικό ερώτημα, γιατί είναι έτσι η Ελληνική πόλη και συγκεκριμένα γιατί είναι έτσι ο Βόλος. Τον σύνθετο αστικό ιστό συνθέτουν από τη μία το πλήθος των Γενικών Οικοδομικών κανονισμών και από την άλλη τα ειδικά ρυθμιστικά σχέδια της κάθε περιοχής. Το κύριο ερευνητικό ενδιαφέρον περιστρέφεται κυρίως γύρω από το skyline της πόλης με τα ύψη και τα εμβαδά των οικοδομών να φαίνεται να πλήττουν τον ελεύθερο, προσπελάσιμο δημόσιο χώρο. Ο στόχος της εργασίας είναι επιλέγοντας δύο Ο.Τ. στο κέντρο του Βόλου να αναλυθεί πως αλλάζει το skyline μέσα από τους τέσσερεις πιο πρόσφατους ΓΟΚ, δηλαδή των ΓΟΚ 55 που δίνει και την αφετηρία για τις πολυώροφες οικοδομές στην πόλη. Η έρευνα χωρίζεται σε δύο μέρη, αρχικά το γενικό κομμάτι με μια ιστορική αναδρομή στην ιστορία των ΓΟΚ από τις απαρχές του Ελληνικού Κράτους και με συμπεράσματα της σύγκρισης των διάφορων στοιχείων των κανονισμών. Το δεύτερο κομμάτι βασίζεται στην ιστορία της πόλης και τα γεγονότα που ώθησαν στην θέσπιση των διάφορων ανά τα χρόνια ειδικών οικοδομικών κανονισμών, με ορόσημο την ανακατασκευή της πόλης μετά τους σεισμούς και τις πλημμύρες τις δεκαετίας του 1950. Τέλος εστιάζουμε σε ένα κομμάτι της οδού Μαυροκορδάτου, όπου στην επιμήκους τομή

Γ.Ο.Κ., Ν.Ο.Κ., Πολεοδομίκή Νομοθεσία, Βόλος ΠΕριληψη

Λέξεις κλειδιά

του εφαρμόζονται τα ευρήματα της σύγκρισης του πρώτου μέρους της έρευνας, κρατώντας ωστόσο ένα σταθερό σημείο, απομεινάρι της πόλης πριν την μεγάλη ανοικοδόμηση. Τέλος στα συμπεράσματα αναφέρεται πως έχει αλλάξει η πόλη γύρω από αυτών τον πυρήνα και πως έχει σημερινή κατάσταση.

he research paper attempts to answer the totally general question, why is the Greek city like this and specifically why is Greek city of Volos like this. The complex urban fabric is composed on the one hand by the number of General Building Regulations and on the other by the special regulatory plans of each area. The main research interest revolves main ly around the city skyline with the heights and areas of the buildings that seem to af fect the free, accessible public space. The aim of the work is to select two O.T. in the center of Volos to analyze how the skyline chang es through the four most recent GOK, i.e., GOK 55 which gives the starting point for the high-rise buildings in the city. The research is divided into two parts, initially the gener al part with a historical review of the history of the ΓΟΚ (general building codes) from the beginnings of the Greek State followed by the conclusions of the comparison of the var ious elements of the regulations. The second part is based on the history of the city and the events that led to the adoption of various building regulations over the years, with a

General

Building Code, New Building code, Urban Planning Laws, Volos

milestone in the reconstruction of the city af ter the earthquakes and floods of the 1950s. Finally, we focus on a part of Mavrokordatou Street, where in its longitudinal section the findings of the comparison of the first part of the research are applied, however, keeping a fixed point, a remnant of the city before the great reconstruction. Finally, the conclusions state how the city them has changed around this core and how the current situation has so far.

AbstrAct

Keywords

ΠΕριΕχομΕνα ΚεφάλαιοΠρόλογος 1 Κεφάλαιο 2 Κεφάλαιο 3 Κεφάλαιο 4 Κεφάλαιο ΠηγέςΒιβλιογραφίαΠαράρτηματα5 ΟιΕισαγωγήπρώτες Οι πρώτες προσπάθειες ολοκληρωμένου πολεοδομικού 2.62.52.32.22.1σχεδιασμούΓΟΚ29ΓΟΚ55ΓΟΚ732.4ΓΟΚ85ΝΟΚΤαστοιχεία των ΓΟΚ, η σύγκρισή τους ανά τροποποίηση 3.1ΒόλοςΑρχαιότητα και Μεσαίωνας 3.2 Τα “Παλαιά” Μαγαζεία επί Τουρκοκρατίας 3.3 Ο νέος οικισμός έναντι των Παλαιών 3.4 Το πολεοδομικό σχέδιο του 1882 3.5 Η σημασία του διατάγματος του 1923 για την πόλη του Βόλου 3.6 Η δεκαετία του ‘50 3.7 Η έλευση της πολυκατοίας και η εξέλιξη της 3.8 Ειδικός οικοδομικός κανονισμός και ο θεσμός της αντιπαροχής 3.9 Το σχέδιο αναθεώρησης του 1992 3.10 Η εξέλιξη των ρυμοτομικών σχεδίων της πόλης Περιοχή Μελέτης 4.1 Προσδιορισμός περιοχής: Οδός Μαυροκορδάτου 4.2 Η εφαρμογή των ΓΟΚ στα Ο.Τ. 574,576 και 578, επιμήκους τομή 4.3 Η εφαρμογή των ΓΟΚ στα Ο.Τ. 576, και 594, Εγκάρσια Τομή Συμπεράσματα Μελέτης 6564585049484140363534323029282625242212111097521

τους μεγάλο προσόν γιατους σύγχρονους μηχανικούς. Ιδιαίτερα χρήσιμες είναι οι ιστοσελίδες που ψηφιοποιούν τη νομοθεσία για μηχανικούς όπως το http://www.nomoskop io.gr/ όπως επίσης και τα φόρουμ https://emi chanikos.gr/, https://www.michanikos.gr/fo rums/ απαρτιζόμενα από νέους και παλιούς μηχανικούς που βοηθούν ο ένας τον άλλον στην εμπέδωση τον κανονισμών και τη σωστή εφαρμογή τους. Αυτή η διαδικτυακή κοινότητα υπήρξε ιδιαίτερα πολύτιμη κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της παρούσας ερευνητικής εργασίας, παρέχοντας βοήθεια σε κάθε κομμάτι των ΓΟΚ που προσωπικά ένιωθα ότι χρειαζόταν περαιτέρω επεξήγηση.

Από την πρώτη θέσπιση κανόνων στον εξορθολογισμό και την απλοποίηση,”

Οικοδομικός Κανονισμός ως το βασικότερο νομοθετικό εργαλείο αρχιτεκτονικού σχεδιασμού κτιρίων, καθορίζει τον τρόπο οικοδόμησης ιδιωτικών αλλά και δημόσιων χώρων. Θέτει κανόνες για την τοποθέτηση των κτισμάτων σε ένα οικόπεδο, τις επιτρεπόμενες διαστάσεις τους, το ύψος αυτών, και συγκεκριμένες οδηγίες για τις κατασκευές που τα συνοδεύουν, όπως περιφράξεις, προστεγάσματα, εξώστες, περιφράξεις, στέγαστρα, κ.α. Την τελευταία δεκαετία οι μηχανικοί στην Ελλάδα έχουν κληθεί να μεταβάλλουν το ρόλο τους σε αυτόν του μελετητή νόμων και διατάξεων. Η οικονομική κρίση που έπληξε το τον κλάδο της κατασκευής έργων[1] γεννά νέους τρόπους αναζωπύρωσης του επαγγέλματος με την εισαγωγή της διαδικασίας τακτοποίησης αυθαίρετων κατασκευών. Τα νέα δεδομένα του επαγγέλματος είναι είναι η ικανότητα κατάταξης της κάθε χωρίς άδεια κατασκευής ανάλογα με το πότε χτίστηκε, σε ποια κατηγορία αυθαιρέτων ανήκει και τι πρόστιμα αναλογούν στους ιδιοκτήτες τους για την νομιμοποίηση ή τακτοποίηση της. Έτσι οι σύγχρονοι μηχανικοί της χώρας καλούνται να ανταπεξέλθουν σε μία σωρό νομικής πληροφορίας και να έχουν μελετήσει όλους τους ΓΟΚ της χώρας. H παραπάνω μεταβολή στο επάγγελμα αποτελεί και πρωταρχική έμπνευση για την εκπόνηση της παρούσας ερευνητικής εργασίας, μετά από τη σύντομη πρακτική άσκηση, δηλαδή της πρώτης επαγγελματικής επαφής με την αρχιτεκτονική. Η εργασία αυτή επιχειρεί να εμβαθύνει στο ζήτημα των ΓΟΚ τους ωστόσο κύριο ερευνητικό και οικοδομικών κανονισμών είναι μια διαρκής διαδικασία και η δυνατότητα κατανόησης των εφαρμογών

και πως η εφαρμογή

Νέου

ενδιαφέρον εντοπίζεται κατά τη διάρκεια της τριβής με τους ΓΟΚ, αφού η πόλη αλλάζει μορφή και από συνονθύλευμα οικοδομών μετατρέπεται σε ένα ξεκάθαρο τοπίο εφαρμογής νόμων

χρόνια-εφαρμογής-του-νέου-οικοδο/1ΑμαλίαΤσαμπάζη,“ΓενικόςΟικοδομικός Κανονισμός

Εικόνα του Οικοδομικού Πηγή. https://attikipedia.sadas-pea.gr/ /δέκα1929-2020. Delta Engineering, August 21AD, https://www. deltaengineering.gr/blog/.

Προλογοσ

Κανονισμού

από τις αυθαίρετες κατασκευές. Το

1. Δέκα χρόνια εφαρμογής

διαμορφώνει το αστικό τοπίο, άσχετα

διατάξεων. Αναμφίβολά η μελέτη των γενικών

Στη

2. η περίοδος: 1923 – έως δεκαετία ’70

Πόλεως 3. Οικισμοί προϋπάρχοντες του 1923. Η Τρίτη περίοδος χαρακτηρίζεται από το Σύνταγμα το 1975 και ειδικότερα στο άρθρο 24 που θέτει τις υποχρεώσεις του κράτους για έλεγχο της πολεοδομικής ανάπτυξης, την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Τέλος για την τέταρτη περίοδο, σημαντικότατος είναι ο νόμος 1337 / 1983 ο οποίος αποτελεί το ισχύων θεσμικό πλαίσιο του πολεοδομικού σχεδιασμού και ο συμπληρωμτικός νόμος Ν. 2508 / 97 για «Bιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της χώρας και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 124 Α / 13.06.1997). Μέσα σε αυτές τις διακριτές περιόδους εντάσσονται και οι Γενικοί Οικοδομικοί Κανονισμοί της εκάστοτε περιόδου με 2η περίοδο : ΓΟΚ 29 και ΓΟΚ 55 περίοδο: ΓΟΚ 73 περίοδο:

3. 4η

ΓΟΚ 85 και ΝΟΚ Για την εκπόνηση της έρευνας αρχικά μελετάται το πρωτογενές υλικό που είναι η ίδιοι οι κανονισμοί, σε ψηφιοποιημένη μορφή σε ιστοσελίδες όπως https://www.technol ogismiki.com/. Έπειτα γίνεται βιβλιογραφική έρευνα για περαιτέρω εμβάθυνση στα Εισαγωγη 1.0

2. 3η

1. η περίοδος: 1828 – 1923

παρούσα ερευνητική εργασία γίνεται μία προσπάθεια κατανόησης της σημερινής πολεοδομικής πραγματικότητας μέσω των νόμων και των θεσμών που ανά τα χρόνια θεσπίζονται στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην πόλη του Βόλου. Από τη θέσπιση τη δημιουργία του ελληνικού κράτους έως σήμερα η πολεοδομική δραστηριότητα μπορεί να χωριστεί σε τέσσερεις διακριτές φάσεις[2] :

3. η περίοδος: δεκαετία ’70 έως 1982 4. η περίοδος: 1982 έως σήμερα Κυρίως αναφορά θα γίνει στις περιόδους 2,3 και 4 με κύρια χαρακτηριστικά της δεύτερη περιόδου την ψήφιση του Νόμου 17-7/168-1923 «Περί Σχεδίων Πόλεων, Κωμών και Συνοικισμών του Κράτους και της οικοδομής αυτών και την έκδοση του Διατάγματος της 3-41929 περί «Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού» που αποτέλεσε πολεοδομικό εργαλείο για μισό αιώνα περίπου. Ο ελληνικός χώρος εντάχθηκε νομοθετικά σε τρεις κατηγορίες: 1. Περιοχές εντός Σχεδίου Πόλεως 2. Περιοχές εκτός Σχεδίου

υπάγεται στον ΓΟΚ 29 που δρα ως μια υπενθύμιση του παρελθόντος, μιας πόλης που ισοπεδώθηκε από τους σεισμούς του 1955. Η φιλοδοξία της έρευνας αυτής είναι να καταφέρει να αποτελέσει μια κριτική ματιά απέναντι στη διαμόρφωση του αστικού τοπίου και ιδιαίτερα του skyline της πόλης του Βόλου. 2 li-poleodomia.pdfhttps://urbanintrostudio.files.wordpress.com/2010/11/4_po Δομή Εργασίας Α μέρος Β μέρος Συμπεράσματα Ορίζεται η έννοια του “Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού” και οι φάσεις πολεοδομικής εξέλιξης στη σύγχρονη Ελληνική ιστορία. Αναφέρονται χρονολογικά οι νομοθεσίες, επιλέγονται τα στοιχεία των ΓΟΚ και παράγονται συγκριτικά

Συγκεκριμενοποιείται

θέσπιση ειδικών

ζητήματα της νεοελληνικής πόλης από μελετητές όπως ο Αραβαντινός Αθανάσιος, Φιλιππίδης Δημήτρης, Γερολύμπου Αλεξάνδρα, Σαρηγιάννης Γεώργιος, Σακελλαρόπουλος κ.α. Επιπλέον μελετήθηκε πλήθος διπλωματικών εργασιών που αναφέρονται λεπτομερώς στη βιβλιογραφία. Ως Τρίτη πηγή χρησιμοποιήθηκε προφανώς το διαδίκτυο και ιδιαίτερα forums μηχανικών που επεξηγούν λεπτομερώς όλους του κανονισμούς. Η παραπάνω έρευνα αποτελεί κομμάτι του γενικού ενδιαφέροντος και τα ευρήματα αυτής εφαρμόζονται στο ειδικό κομμάτι αυτής της εργασίας που περιορίζεται στην πόλη του Βόλου και συγκεκριμένα σε τρία οικοδομικά τετράγωνα του κέντρου. Ο στόχος είναι η κατανόηση και η κατασκευή του skyline της πόλης μέσω των Γενικών Οικοδομικών Κανονισμών που συνοδεύονται από τους ειδικούς πλέον οικοδομικούς κανονισμούς που και τα ρυμοτομικά σχέδια της πόλης διαδοχικά ανά χρονολογία. Η μέθοδος που ακολουθείται είναι ο προσδιορισμός του σημείου στο χάρτη και η τεκμηρίωση της παρούσας κατάστασης. Έπειτα το ίδιο σημείο το εντοπίζουμε σε παλαιότερους χάρτες, ή καλύτερα σε παλαιότερα ρυμοτομικά σχέδια και εξετάζουμε τους κανόνες δόμησης και το ιστορικό πλαίσιο που οδήγησε στη εφαρμογή αυτών των κανόνων. Τέλος χαράζεται η τομή όπου συνδυαστικά εφαρμόζεται όπως πρέπει ο γενικός οικοδομικός κανονισμός που ισχύει εκείνη τη χρονολογία αλλά και οι ειδικές ρυθμίσεις. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται τέσσερις φορές για τους κανονισμούς ΓΟΚ 55, ΓΟΚ 73, ΓΟΚ 85 και ΝΟΚ έχοντας πάντα ένα σταθερό σημείο, μία διώροφη νεοκλασική οικία που διαγράμματα για τρία πλάτη δρόμων. η έρευνα στην περιοχή της πόλης του Βόλου, όπου και είναι ο στόχος να εξεταστεί η ανάπτυξη κομμάτι του κέντρου της πόλης με βάση τη νομοθεσία. Παρατίθενται ιστορικά που ρόλο στη οικοδομικών

κανονισμών και όρων δόμησης για την πόλη. Σχόλια και σκέψεις πάνω στα διαγράμματα που παράγονται για τα Ο.Τ. του Βόλου.

γεγονότα

έπαιξαν

Ευρωπαϊκούς ανά τα χρόνια. Ιστορικά στην Ευρώπη εμφανίζονται οι πρώτοι κανονισμοί τον 14ο αιώνα με κύριο μέλημα την τακτοποίηση της πόλης που αναφέρθηκε παραπάνω. Βλέπουμε την οριζόντια χάραξη 2.0 3Αλεξάνδρα Γερολύμπου, «‘Ο ΓΟΚ και η νεοελληνική πόλη 1920-1985: Από την συνολική πολεοδομική αντίληψη στη ρύθμιση της ιδιωτικής κερδοσκοπίας»,2017, 151-166, 4Χαστάογλου, «Το πορτραίτο της πόλης του Βόλου» 2007 αναφορά σε Στεφανίδου 1999 5Γερολύμπου, «Ο ΓΟΚ και η νεοελληνική πόλη»,153 σxΕδιασμου

Οι

προβιομηχανική πόλη του δυτικού κόσμου, οι ρυθμιστικές αποφάσεις για τη δόμηση του κτιρίου ήταν συνοπτικές, ενσωματωμένες σε κείμενα γενικότερου χαρακτήρα και αποσκοπούσαν στη στοιχειώδη τακτοποίηση του αστικού χώρου με βάση της γεωμετρικές μορφές. Αυτό συνέβαινε για δύο λόγους, πρώτων γιατί η τεχνολογία δεν επέτρεπε κτίρια με διαφοροποιημένες προδιαγραφές και δεύτερον οι αξίες της αστικής γης δεν κινητοποιούσαν κερδοσκοπικές Όλοισυμπεριφορές[5].οιοικοδομικοί κανονισμοί της Ελλάδας βασίζονται ή και αντιγράφουν αντίστοιχους

3 οι ΠροσΠαθΕιΕσ ολοκληρωμΕνου ΠολΕοδομικου

πρώτοι οικοδομικοί κανονισμοί της Ελλάδας εμφανίζονται ως νομοθετήματα που στόχο έχουν να συνοδεύσουν κάθε φορά συγκεκριμένα πολεοδομικά σχέδια κατά την εφαρμογή τους, έτσι ώστε η ιδιωτική πρωτοβουλία για την οποία διακρίνεται η ελληνική οικοδομική δραστηριότητα, να υπηρετεί τους γενικότερους στόχους της υγιεινής, της αισθητικής, οικονομίας και λειτουργικότητας.Σύμφωνα με τη Γερολύμπου Α. “μέσω των κανονισμών αναδύεται η πόλη με ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα μέσω της ιδιωτικής Οικοδομικοίαρχιτεκτονικής”[3].κανονισμοίθεσπίζονται σταδιακά μέχρι το 1891, δεν καλύπτουν ωστόσο όλη την επικράτεια. Παραδείγματος χάρη με διάταγμα το 1846 το κράτος ενθαρρύνει τις λίθινες κατασκευές[4]. Γίνεται κατανοητό πως στην

πλαίσια, στην Γερμανία του 19ου αιώνα αναπτύσσονται οικοδομικοί κανονισμοί στην προσπάθεια διαφύλαξης των

των δόμων και των προσώπων των οικοπέδων όπως και τη σαφή καθετότητα των όψεων. Τα κείμενα αυτά ελέγχουν θέματα οικοδομικών γραμμών και προεξοχών, διαχωρισμό δημοσίου και ιδιωτικού χώρου όπως επίσης διευθετήσεις εμπορικών πάγκων, στεγάστρων κλπ. Συνεπώς οι δημοτικές αρχές «αναγκάζονται» να εκπονήσουν ρυμοτομικά σχέδια και διαπλατύνσεις στενών δρόμων καθώς για την αδειοδότηση ανέγερσης νέων κτιρίων χρειαζόταν η χάραξη της οικοδομικής γραμμής. Κατά των 17ο αιώνα οι κανονισμοί αποσκοπούν και στην ασφάλεια του αστικού τοπίου θέτοντας ζητήματα αντιπυρικής ασφάλειας με τον περιορισμό του ξύλου. Έπειτα, κατά των 18ο αιώνα εμφανίζεται για πρώτη φορά η συσχέτιση του ύψους κτιρίου με το πλάτος του δρόμου για λόγους υγιεινής και ηλιασμού όπως προκύπτουν και Τέλος,σήμερα[6].σεευρωπαϊκά

αξιών εις όφελος των ιδιοκτητών γης που παρακολουθούσαν τις έντονες συγκρούσεις και τις καταπατήσεις της αστικής γης που προκάλεσε το ισχυρό μεταναστευτικό ρεύμα[7]. .Διαπιστώνουμε πως οι συγκεκριμένοι κανονισμοί ενέπνευσαν κατά κάποιο τρόπο και την εξέλιξη των ελληνικών οικοδομικών κανονισμών

μεταγενέστερα, στο πνεύμα που αυτοί προήγαγαν την εμπορευματική αξία της αστικής γης. 6Γερολύμπου, «Ο ΓΟΚ και η νεοελληνική πόλη»,153 7Γερολύμπου, «Ο ΓΟΚ και η νεοελληνική πόλη»,153 Χρονοδιάγραμμα Πολεοδομικής Εξέλιξης Ελληνικού Κράτους 1823 1923 1 η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2 η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΓΟΚ 29 ΓΟΚ 55 1970 1982 3 η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 4 η ΠΕΡΙΟΔΟΣ Γοκ 73 Γοκ ΝΟΚ85

Για

πρώτη φορά στο σύγχρονο Ελληνικό κράτος η οικοδομική άδεια αποκτά νομική έννοια και τείνει προς τυποποίηση μετά το 1923 με το νομοθετικό διάταγμα «Περί σχεδίων πόλεων του 1923» ,συνέχεια αυτού αποτελεί το πρώτο νομοθέτημα που επιχειρεί να οργανώσει την κτιριο-δομική ανάπτυξη είναι το προεδρικό διάταγμα της 22/04/1929 (ΦΕΚ Α’ 155) που θεσμοθετείται και ο πρώτος ΓΟΚ. Όπως εξηγεί ο Σαρηγιάννης «θα έπρεπε να ισχύει η οριζόντια ιδιοκτησία και η εξ ’αδιαιρέτου κατοχή του γηπέδου που προφανώς δεν μπορούσε πια λόγω της αξίας του να το κατέχει μόνο ένας μικροαστός ιδιοκτήτης, με τους νόμους και τον ΓΟΚ 29 σπάει το φράγμα της μικράς κατοικίας σε ένα οικόπεδο και γενικότερα τους ενός ιδιοκτήτη όσων κατοικιών έχει το οικόπεδο» [8]. Μεταξύ άλλων ο Σαρηγιάννης επεκτείνεται στο ζήτημα της εμπορευματοποίησης της κατοικίας με τον νόμο 37/41 και τον ΓΟΚ29 εξηγώντας πως οι δύο ρυθμιστικοί παράγοντες αποτελούν το κορύφωμα μιας σειράς ενεργειών των Βενιζελικών κυβερνήσεων, παρόμοια με αυτή της ηπειρωτικής Ευρώπης τον 19ο αιώνα[9] . Χαρακτηρίζει ως αποτυχημένο και εγκαταλελειμμένο το σύστημα που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα διότι η επένδυση στην οικοδομική δραστηριότητα αποτέλεσε τη μόνη ουσιαστικά οικονομική κατεύθυνση που μπορούσαν να ακολουθούσουν οι ιδιώτες κεφαλαιούχοι. Το οικονομικό αυτό πλαίσιο επιβλήθηκε στην Ελλάδα από τις μεγάλες δυνάμεις και ευνοούσε επενδύσεις σε μη παραγωγικούς τομείς, πχ οικοδομή,

αγωγούς καθαριότητας κ.α., σε δεκαέξι 8Γιώργος Σαρηγιάννης, «Η σύγχρονη πολεοδομική νομοθεσία σαν αποτέλεσμα της θέσεως της κατοικίας στην παραωγική διαδικασία - Attikipedia,» 12ο τεύχος ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, 1978, https://attikipedia.sadas-pea.gr/ 9Σαρηγιάννης, «Σύγχρονη πολεοδομική διαδικασία» 10Σαρηγιάννης, «Σύγχρονη πολεοδομική διαδικασία» 11Γεώργιος Μ. Σαρηγιάννης, «Πολεοδομικός εκσυγχρονισμός σε ελληνικά πλαίσια. από τα σχέδια πόλης στην εμπορευματοποίηση της μεγαλοαστικής κατοικίας,» in Attikipe dia, Εικόνα20052.1 ΦΕΚ Α’ 155 22/04/1929

5 ΓΟΚ2.129

δηλαδή μη ανταγωνιστικούς ως προς τα ξένα Ανάμεσασυμφέροντα[10].σεάλλα ο ΓΟΚ29 προσπαθεί να διασαφηνίσει τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των ιδιοκτητών, καθορίζει τους πρώτους γενικούς ορισμούς οικοδόμησης σε ενιαία κλίμακα σχεδιασμού, κανόνες για τη σύνταξη και έγκριση σχεδίων ρυμοτομίας, υποχρεώσεις για τα κοινής χρήσης έργα, ορίζει τη θέση των οικοδομών, τα ύψη των κτιρίων, θέτει διατάξεις για φωτισμό και αερισμό, εξασφαλιστικά μέτρα από κινδύνου πυρός, άδειες οικοδομών από στατικής και δομικής άποψης, κανόνες για ειδικές εγκαταστάσεις ζώων, αποχωρητήρια,

12Γερολύμπου, «Ο ΓΟΚ και η νεοελληνική πόλη» 13Σαρηγιάννης, «Πολεοδομικός εκσυγχρονισμός σε ελληνικά 14πλαίσια»Σαρηγιάννης, «Πολεοδομικός εκσυγχρονισμός σε ελληνικά πλαίσια»

κεφάλαια και 142 άρθρα[11] .Ωστόσο το κύριο ενδιαφέρον του ΓΟΚ του 1929, σε αντίθεση με τους επόμενους ΓΟΚ, είναι πολύ περισσότερο εστιασμένο στην πόλη παρά στα κτίρια [12]. Μία από τις αλλαγές που επέφερε ο ΓΟΚ29 είναι και η αύξηση του συντελεστή εκμετάλλευσης του οικοπέδου (Σ.Ε.). Δεν αναφέρεται στους ορισμούς αυτού του κανονισμού αν και υπάρχει γενικά στην ξένη βιβλιογραφία[13] . Η μεταγενέστερη μορφή του συντελεστή εκμετάλλευσης είναι ο συντελεστής δόμησης που παγιώνεται σαν ορισμός με τον μεταγενέστερο ΓΟΚ55. Ο εισηγητής του ΓΟΚ29 Ανάργυρος Δημητρακόπουλος, έλαβε υπόψη του τη σημασία της αύξησης του συντελεστή εκμετάλλευσης, οπότε οι περιορισμοί που θέτονται στον κανονισμό προσπαθούν να εξασφαλίσουν κάποια στοιχειώδη θέα και ηλιασμό στα κτίρια και τουλάχιστον στα κύρια δωμάτια. Ο Σαρηγιάννης στο κείμενο του συμπεραίνει πως εξαιτίας της εμπειρίας του Δημητρακόπουλου, και της τελικής του εισήγησης για τον ΓΟΚ29, αυτός είναι «προϊόν πολιτικών επιλογών και όχι επιστημονικών» [14] Συμπερασματικά, ο πρώτος ΓΟΚ εξυπηρέτησε τις ανάγκες για ρύθμιση του νέου παραγωγικού συστήματος, δηλαδή την εγκατάλειψη της μικρής κατοικίας και του ενός ιδιοκτήτη ανά οικοδομή.

Oι δημόσιες αρχές προσπάθησαν

οι δεκαετίες 1950–1960 που σηματοδοτούν τη δεύτερη μεταπολεμική περίοδο της αστικής ανοικοδόμησης μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Το σημαντικό νομοθετικό έργο που παράγεται με διατάξεις επηρεάζει την μορφή του κτισμένου χώρου, παραδείγματος χάρη αυτές της κάθετης και οριζόντιας ιδιοκτησίας που έδωσε την δυνατότητα της επ΄ αντιπαροχή παραγωγής κατοικίας, με την κατανομή του κόστους της σε πολλούς συνιδιοκτήτες[15] . Το 1955 και με το Βασιλικό διάταγμα 9/30-9-1955, ΦΕΚ Α’ 266, την κτιριοδομική δραστηριότητα έρχεται να ρυθμίσει ο ΓΟΚ55 μέσα από 81 άρθρα διαρθρωμένα σε 16 κεφάλαια. Ο ΓΟΚ του 1955 καθορίζει την μορφή των πόλεων με το συνεχές σύστημα για το πυκνοκατοικημένο κέντρο[16] , το πανταχόθεν ελεύθερο για τα προάστια και τις κηπουπόλεις και τα ενδιάμεσα συστήματα, το ασυνεχές και των πτερύγων που χρησιμοποιούνται και στους οικισμούς. Σε γενικές γραμμές πραγματεύεται ανάλογες θεματικές ενότητες με τον προηγούμενο ΓΟΚ. Ενσωματώνει νέες τεχνολογίες και αφαιρεί διατάξεις πολεοδομικού σχεδιασμού. Θέτει ορισμούς για τις πόλεις, ρυμοτομικές και οικοδομικές γραμμές, το ποσοστό κάλυψης και τους συντελεστές κατ’ επιφάνεια εκμετάλλευσης και όγκου. Χρησιμοποιώντας σε μεγάλο βαθμό το τεχνικό σκίτσο επεξηγεί με απλό τρόπο τις διατυπώσεις για κάθε οικοδομικό σύστημα που επιβάλλει ακολουθώντας μία νοητή πορεία. να διατηρήσουν την

συνθετική

κατεύθυνση της πολεοδομικής ανάπτυξης

να συντίθεται με τη λογική της πρόσθεσης ορόφων ωφέλιμης επιφάνειας, γεγονός το οποίο με τη σειρά του συνεπάγεται την αύξηση της ανταποδοτικότητας των οικοπέδων και τη 15Μορτάκης Φ., «Ιστορική αναδρομή στο νομοθετικό πλαίσιο που επηρεάζει την αρχιτεκτονική δημιουργία», in Ημερίδα ΣΑΔΑΣ - ΠΑΕ (Αθήνα, 2007). 16Μορτάκης, «Ιστορική αναδρομή στο νομοθετικό πλαίσιο» 17Richard, Woditsch, The Public Private House : Modern Athens and Its Polykatoikia (Zurich: Park Books, 2018). Εικόνα 2.2 9/30-9-1955, ΦΕΚ Α’ 266

Ακολουθούν

με τον Γενικό Οικοδομικό Κανονισμό, αλλά κυρίως να μεγιστοποιήσουν τον κανονισμό ως προς τον χώρο και την πληρότητα των ορόφων[17] . Το μέγιστο επιτρεπόμενο ύψος των οικοδομημάτων τίθεται ως το πλέον σημαντικό μετρικό μέγεθος, το οποίο είναι ανεξάρτητο από τα μετρικά δεδομένα του περιβάλλοντα χώρου κάτι που εντέλει εξελίσσεται εις βάρος των οικιστικών ενοτήτων. Η μονάδα του ορόφου μετατρέπεται σε αυτόνομο μέγεθος που καθορίζει το ύψος του κτιρίου. Κάθε όροφος έχει σταθερό ελάχιστο ύψος ανάλογα με την κατηγορία χρήσης στην οποία υπόκειται με επακόλουθο τα κτίρια

7 ΓΟΚ2.255

μεταβολή του μορφολογικού προσανατολισμού της μέσης αστικής οικοδομής στις ελληνικές πόλεις [18]. Το αποτέλεσμα του νομοθετήματος είναι η παραγωγή ιδιωτικής αρχιτεκτονική που δρα εις βάρος του δημοσίου χώρου σε αντίθεση με τον ΓΟΚ29 που προσπαθούσε να τον διαφυλάξει. Στο σύνολο του ο ΓΟΚ55

είναι το αποτέλεσμα μιας σύγχρονης «συνολικής αντίληψης για τη συγκρότηση του αστικού χώρου»[19] . 18Χριστόφορος Π. Σακελλαρόπουλος, Μοντέρνα αρχιτεκτονική και πολιτική της αστικής ανοικοδόμησης (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 2004). σελ. 295 19Σακελλαρόπουλος, «Μοντέρνα αρχιτεκτονική και πολιτική της αστικής ανοικοδόμησης» σελ. 295

του ΓΟΚ55 αλλά από την άλλη αποτυγχάνει η παρουσία μιας αποκρυσταλλωμένης εικόνας των εννοιών που απαρτίζουν τις διατάξεις.

ανάλογα με το οικοδομικό σύστημα από τη μία αντικατοπτρίζει τα ερωτήματα που γεννήθηκαν από τη χρήση

της αντιπαροχής καθιερώνεται με τον ΓΟΚ 73 που κινείται στα ίδια θεματικά πλαίσια με τους προηγούμενους του. Με το Νομοθετικό Διάταγμα 8 (ΦΕΚ Α’ 124) έρχεται με τα 130 άρθρα του, πολύ αναλυτικά να ορίσει κανόνες σχεδιασμού και κατασκευής σε επτά συστήματα δόμησης, από τέσσερα που ίσχυαν στο ΓΟΚ του ’55, με αναλυτικούς τύπους και κανόνες για το καθένα. Με τον ΓΟΚ73 καθιερώνεται το πλαίσιο για την κατασκευή πολύ ψηλών κτιρίων ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν είναι καινοτόμος αφού επαναλαμβάνει τη λογική του ΓΟΚ55. Φέρει έντονο το πνεύμα της «πολυκατοικοποίησης» [20], με πρόσχημα την υιοθέτηση ορισμένων ιδεών που απηχούν στο μοντέρνο κίνημα και εισηγούνται την εγκατάλειψη της οικοδομικής γραμμής και την ελεύθερη τοποθέτηση των κτιρίων σε αστικές νησίδες, συνδεδεμένα με τον νόμο 1003/1971 περί ενεργού πολεοδομίας. Ο Μορτάκης στην εισήγησή του για την ΔΟΚΚ Αποκαλεί τον ΓΟΚ73 «μεταβατικό νόμο»[21] διότι όπως προαναφέρθηκε είναι μία ορθή επανάληψη του προηγούμενου μετά την εμπειρία των 18 χρόνων εφαρμογής του. Τέλος δράση του παραμένει διορθωτική και συμπληρωματική παραδείγματος χάρη με την επιβολή μεγίστου συντελεστού εκμετάλλευσης δόμησης Σημαντικό[22].ζήτημα που δέχεται κριτική αποτελεί η διεξοδικότητα του νομοθετήματος και η υπερ-ανάλυση των διαταγμάτων του. Η δημιουργία υποπεριπτώσεων

9 ΓΟΚ2.373

Ηεποχή

Εικόνα 2.3 9/30-9-1955, ΦΕΚ Α’ 266

20Γερολύμπου, «Ο ΓΟΚ και η νεοελληνική πόλη»,σελ 11 21Μορτάκης, «Ιστορική αναδρομή στο νομοθετικό πλαίσιο» 22Άρτεμις Ξενεκάκη, «Νέος οικοδομικός κανονισμός και σύγκριση με τον παλιό» (Διπλωματική Εργασία, 2013), xenaki_a_nok.pdf?sequence=1.dspace.lib.ntua.gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/7963/https://

10 ΓΟΚ2.485

πρόβλημα της υπερ-ανάλυσης του ΓΟΚ του ’73, έρχεται να αντιμετωπίσει ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός του 1985 με το Νόμο 1577 (ΦΕΚ Α’ 210). προετοιμάστηκε από τον ΓΟΚ73 και τον οικιστικό νόμο 1337/83. Το νομοθέτημα παρουσιάζεται απλοποιημένο σε σχέση με το προηγούμενο, συμπληρούμενο από άλλες κανονιστικές ρυθμίσεις, την ιδέα του ιδεατού στερεού, φαίνεται όμως να αφήνει περιθώρια εκμετάλλευσης του αστικού χώρου . Κυρίαρχο στοιχείο είναι η ελεύθερη τοποθέτηση του κτίσματος στο οικόπεδο, αλλά και η μερική απελευθέρωση του ύψους της οικοδομής που τοποθετείται πλέον ελεύθερα μέσα σε ιδεατό στερεό. Θεσπίζεται επίσης για πρώτη φορά η έννοια του ημιυπαίθριου χώρου[23], κυρίαρχο μορφολογικό στοιχείο της Μεσογείου, που υπαγορεύεται από τις τοπικές κλιματολογικές Γενικότερασυνθήκες. ως προς την ογκοπλασία και την τοποθέτηση του κτιρίου στο άμεσο περιβάλλον ο ΓΟΚ85 εισάγει την «ελευθερία» του αρχιτέκτονα, του ιδιοκτήτη της γης και του κατασκευαστή του, μία ελευθερία που ναρκοθετεί την «καλώς εννοούμενη πειθαρχία της πόλης»[24] .Oι καινοτομίες που εισάγει είναι η κατάργηση των οικοδομικών συστημάτων των προηγούμενων κανονισμών με την ισχύ της ελεύθερης τοποθέτησης του κτιρίου στο χώρο του οικοπέδου, η αντιμετώπιση του κτιρίου ως ιδεατού στερεού και η μελέτη του σε σύγκριση με τα κοντινά του κτίσματα. Καθιερώνεται το οικοδομικό τετράγωνο ως η ελάχιστη πολεοδομική ενότητα για τη διαμόρφωση του αστικού χώρου ενισχύοντας τη σχέση του

Το

κτιρίου με ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο ενθαρρύνοντας ένα πολύ-κεντρικό μοντέλο πόλης .Δημιουργήθηκε ο θεσμός του ενεργού οικοδομικού τετραγώνου με την ένωση των ακάλυπτων, μέτρο για την αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα δίνονται κίνητρα για την κατασκευή χαμηλών κτιρίων με κύρια χρήση αυτή της κατοικίας έως 8,5 μέτρα. Τέλος οι παρόδιες στοές όπου προβλέπονται συνδέθηκαν λειτουργικά και αισθητικά με το κτίριο ενώ το πλάτος τους έφθανε έως την οικοδομική γραμμή. αλλαγές αυτές

Οι

θα αργήσουν να επιβάλλουν την μορφολογική τους άποψη στα κέντρα των Εικόνα 2.4 9/30-9-1955, ΦΕΚ Α’ 266 23Αμαλία Τσαμπάζη, «Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός 19292020. Από την πρώτη θέσπιση κανόνων στον εξορθολογισμό και την απλοποίηση,» Delta Engineering, August 21AD, https:// 24www.deltaengineering.gr/blog/.Γερολύμπου,«ΟΓΟΚκαιηνεοελληνική πόλη» σελ.16 25Μορτάκης, «Ιστορική αναδρομή στο νομοθετικό πλαίσιο»

Εικόνα 2.5 9/30-9-1955, ΦΕΚ Α’ 266

Κανονισμού, Νόμος Υπ’ Αριθμό 4067» (Ιωάννινα: Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Ηπείρου, May 2012), teeepirus.gr/files/article/file/omada_ergasias_nok_N.4067.pdf.http://www.27Ζυγούρης,Μανοπούλου,Παπαγεωργίου,«ΕργασίαεπίτουΝέουΟικοδομικούΚανονισμού»

Τελευταίος

στη σειρά τον νομοθετημάτων συναντάται ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός Ν.Ο.Κ. , ΦΕΚ Α’ 79/9.4.2012, στο ίδιο ύφος και τη διαρθρωτική φιλοσοφία των ΓΟΚ του 1955, 1973 και 1985. Επηρεάζεται από τα σημερινά κοινωνικά φαινόμενα όπως τη κλιματική αλλαγή, τη συγκέντρωση στις πόλεις, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την εισαγωγή νέων υλικών, τρόπων δόμησης, τις σύγχρονες αρχιτεκτονικές μορφές και τάσεις. Είναι αναλυτικότερος σε σχέση με τον προηγούμενο του ΓΟΚ85 εισάγοντας επιπλέον υποπεριπτώσεις. Δίνει κίνητρα για την εφαρμογή βιοκλιματικού design ,παραδείγματος χάρη φυτεμένα δώματα, ενεργειακή αναβάθμιση σε μία προσπάθεια βελτίωσης της ποιότητας ζωής μέσα στα κτίρια. Πλέον γίνεται λόγος για συμπεριληπτικό σχεδιασμό με διατάξεις για κανονισμούς στους κοινόχρηστους χώρους για άτομα με αναπηρία. Παρά τις καινοτομίες που φαίνεται να εισάγει στην οικοδομική παραγωγή δέχεται επικρίσεις καθώς παραμένει ένα νομοθέτημα «εμποτισμένο με το πνεύμα της γραφειοκρατίας»[26] και «της αντίληψης ότι τα πάντα μπορούν να καθορίζονται μέσα από περιπτώσεις και στερεότυπα»[27] .

26Αθανάσιος Ζυγούρης, Ευαγγελίνα Μανοπούλου, and Γεώργιος Παπαγεωργίου, «Εργασία επί του Νέου Οικοδομικού

11 NOK2.5

(βλ. παράρτημα 1) όπου ενεργά διαμορφώνουν τη σχέσης μεταξύ κτιρίου και οικοδομικής γραμμής και θα παρουσιαστούν ως γραφήματα/ τομές για τέσσερα συγκεκριμένα πλάτη δρόμων που αναφέρονται και μέσα στους ΓΟΚ και εμβαδό οικοπέδου 400m2. Σκοπός είναι η σχηματική απεικόνιση της εφαρμογής των στοιχείων των ΓΟΚ έτσι ώστε ανά κανονισμό να είναι ξεκάθαρο πως πλάθεται το αστικό τοπίο. Έπειτα αυτά τα γενικά διαγράμματα θα χρησιμεύσουν στο δεύτερο κομμάτι της έρευνας, ειδικά για την πόλη του Βόλου στο επόμενο κεφάλαιο.

28Richard, Woditsch, «The Public Private House»

Στο

12 2.6.1 Τα στοιxεία των ΓΟΚ & η σύγκρισή τους ανά τροποποίηση

παρακάτω υποκεφάλαιο γίνεται αναφορά στα στοιχεία του ΓΟΚ που ουσιαστικά συνθέτουν την εικόνα του skyline πόλης. Για τη σύγκριση επιλέγονται τα άρθρα που αφορούν την κάλυψη και ακάλυπτο, τα μέγιστα ύψη, τις οπίσθιες πλευρικές αποστάσεις Δ, το συντελεστή δόμησης, τους ανοιχτούς και κλειστούς εξώστες ,τέλος τον ημιυπαίθριο χώρο και τις στοές. Όλα αυτά αρχικά για τους ΓΟΚ 55 και έπειτα, αφετέρου για το συνεχές σύστημα και έπειτα στο πανταχόθεν Τοελεύθερο.συνεχές σύστημα είναι αυτό που ο ΓΟΚ 55 με το άρθρο 15 επιβάλλει για τα κέντρα των πόλεων. Η τοποθέτηση των κτιρίων γίνεται κατά κανόνα σε επαφή με την οικοδομική γραμμή που συμπίπτει με τη ρυμοτομική γραμμή και πλήρη κάλυψη στο σύνολο του μήκους του προσώπου διαμορφώνοντας τον υποχρεωτικό ακάλυπτο στο εσωτερικό του οικοδομικού τετραγώνου, ο οποίος δεν έχει επαφή με το δρόμο. Επιτρέπεται αποκόλληση από τα πλάγια όρια σε απόσταση Δ που ωστόσο δεν καταργεί την υποχρέωση τήρησης του ακάλυπτου κατά τα προβλεπόμενα ποσοστά. Οι οικοδομικοί κανονισμοί ανάγουν τη δομή του κτιρίου σε γράφημα αποτελούμενο από ένα σύνολο καλά καθορισμένων χώρων. Δεν πρόκειται για μαθηματικό σύστημα αλλά μία «προσπάθεια σύλληψης των θεμελιωδών ομοιοτήτων και διαφορών των μορφών του πραγματικού χώρου»[28] .Συνεπώς με ευκολία μπορούμε να συγκρίνουμε τους κανονισμούς μεταξύ τους και ως γραπτά νομοθετήματα αλλά και ως μορφή γραφήματος. Στην παρούσα έρευνα μελετώνται τα στοιχεία

αναλύεται η διαμόρφωση του υποχρεωτικού ακάλυπτου που τοποθετείται στο εσωτερικό που οικοπέδου , ορίζεται από παράλληλη γραμμή προς το πρόσωπο του δρόμου. Το ποσοστό της ακάλυπτης περιοχής για το συνεχές σύστημα φτάνει το 30% της συνολικής επιφάνειας του Στονοικοπέδου.επόμενο ΓΟΚ73 στο άρθρο 18 ο ακάλυπτος χωροθετείται στο εσωτερικό του οικοπέδου για τα μεσαία οικόπεδα και στα γωνιακά

αντιδιαμετρικά της γωνίας των δρόμων. Από τον ΓΟΚ 85 και έπειτα αρχίζει να ισχύει με το άρθρο 12 η ενοποίηση των ακάλυπτων χώρων και τη δημιουργία του ενεργού οικοδομικού Στοντετραγώνου.ΝΟΚάρθρο 17, από το ποσοστό 40% ακάλυπτου οικοπέδου, στα 2/3 ισχύει υποχρεωτικά φύτευση.

και ορίζει για όλα τα οικόπεδα κάλυψη στα 70%, Γενικές και ειδικές διατάξεις, που καθορίζουν άμεσα ή έμμεσα μεγαλύτερα ποσοστά κάλυψης, παύουν να ισχύουν από την ισχύ του νόμου αυτού. Ο πιο πρόσφατος ΝΟΚ με το άρθρο 12 την μειώνει στα 60% και ταυτόχρονα εισάγει με το άρθρο 10 τον συντελεστή επιρροής μείωσης της κάλυψης ως ένα από τα κίνητρα για την περιβαλλοντική αναβάθμιση και βελτίωση της ποιότητας ζωής σε πυκνοδομημένες και αστικές περιοχές.

Οπρώτος

13 ΥποχρεωτικώςΚάλυψη2.6.1.12.6.1.2Ακάλυπτοι

χώροι

Στο άρθρο 17 του ΓΟΚ55

ορισμός της εμφανίζεται με τον ΓΟΚ 55. Προγενέστερα , στον ΓΟΚ 29, η κάλυψη του οικοπέδου ορίζεται εμμέσως με τους υποχρεωτικούς ακάλυπτους χώρους, ανοιχτές και κλειστές αυλές, προκήπια και πρασιές. Στον ΓΟΚ55 ο όρος κάλυψη αναλύεται στο άρθρο 16 και διαφοροποιείται ανάλογα το οικόπεδο, γωνιακό η μεσαίο, με εμβαδό <400m2 ή 100m2. Στην ίδια λογική και ο ΓΟΚ 73 στο άρθρο 17 ορίζει διαφορετική κάλυψη για τα μεσαία οικόπεδα και γωνιακά οικόπεδα. Το άρθρο 8 του επόμενου ΓΟΚ 85 καταργεί τις διαφοροποιήσεις

κάλυψης

14 Απόσταση2.6.1.3 Δ

Συντελεστής2.6.1.4δόμησης

δυνατότητα αύξησης του συντελεστή δόμησης με μείωση της κάλυψης του οικοπέδου, στην περίπτωση παροχής κινήτρων για την περιβαλλοντική αναβάθμιση και βελτίωση της ποιότητας ζωής σε πυκνοδομημένες και αστικές περιοχές και παίρνει τις ακόλουθες τιμές για κάθε λόγο Β: Α=0.5 για 15.

δ δ Δ

Ο πρώτος ΓΟΚ που κάνει αναφορά στον τρόπο υπολογισμού της μεγίστης επιτρεπόμενης δόμησης είναι ο ΓΟΚ του 1955 στο άρθρο 28, έμμεσα μεν, καθώς ορίζει την επιτρεπόμενη κάλυψη, ορίζει σαν επιτρεπόμενη δόμηση την μέγιστη κάλυψη επί τον μέγιστο αριθμό ορόφων. Ο ορισμός εμφανίζεται στον ΓΟΚ85 και στην τροποποίηση αυτού το 2000 .Από αυτόν πλέον εξαρτώνται σχεδόν όλα τα υπόλοιπα «ποσοτικά και κατ’ επέκταση ποιοτικά» στοιχεία του κτιρίου καθώς από αυτόν προκύπτουν τα οικοδομήσιμα τετραγωνικά μέτρα αλλά και το ύψος των οικοδομών. Έπειτα στον ΝΟΚ υπάρχει

το κτίριο δεν εφάπτεται με τα πίσω και πλάγια όρια του οικοπέδου, αφήνεται απόσταση Δ = 3,00+0,10Η όπου Η το πραγματοποιούμενο ύψος του Μεκτιρίου.τον ΝΟΚ θεσπίζονται δύο μεγέθη αποστάσεων από το οπίσθιο και τα πλευρικά όρια με Δ= 3,00+ 0,10 Η και δ= 2,50 μ.+ 0,05 Η αντίστοιχα.

Κατασκευή Διαγραμματικών Τομών Α ΤοΚάλυψηπερίγραμμα Ακάλυπτος Αποστάσεις Δ Σ.Δ. Ύψος δ δ Δ

2.6.1.5Ύψος

εισάγεται η νέα φιλοσοφία του ιδεατού στερεού από το οποίο προκύπτουν κατά κανόνα μεγαλύτερα ύψη στην οικοδομική γραμμή ή σε υποχώρηση από αυτήν. Με τον ΓΟΚ του 85 και ειδικότερα με τον ΝΟΚ του 2012 (με περαιτέρω προσαυξημένα τα μέγιστα ύψη των οικοδομών αναλόγως του Σ.Δ.) δίνεται η δυνατότητα τόσο στο ισόγειο όσο και στους υπόλοιπους ορόφους να διαμορφώνονται με ύψος ορόφου μεγαλύτερο του τυπικού 3,00 μ.-3,20 μ. που ίσχυε μέχρι το 1985, καθώς και κίνητρα για την μείωση της κάλυψης του οικοπέδου λόγω της δυνατότητας κατασκευής μεγαλύτερου αριθμού ορόφων. ικρότερα από 2,5m. Στο άρθρο 9 του ΓΟΚ 85, όπου το κτίριο δεν εφάπτεται με τα πίσω και πλάγια όρια του οικοπέδου, αφήνεται απόσταση Δ = 3,00+0,10Η όπου Η το πραγματοποιούμενο ύψος του Μεκτιρίου.τον ΝΟΚ θεσπίζονται δύο μεγέθη αποστάσεων από το οπίσθιο και τα πλευρικά όρια με Δ= 3,00+ 0,10 Η και δ= 2,50 μ.+ 0,05 Η αντίστοιχα.

Μιλώντας για το συνεχές σύστημα στον ΓΟΚ 55 άρθρο 21 αναφέρεται πως μπορούν τα πλάγια όρια να διαμορφωθούν ως α=>2.5m σε περίπτωση που είναι επιθυμητή η μη συνέχεια των προσόψεων, το Στοπίσω.άρθρο 19 του ΓΟΚ 73 η απόσταση για το πίσω όριο είναι ορίζεται ως Δ= 2,50 + 0,05 Η και τα πλάγια όρια δεν μπορούν να είναι μ Στον ΓΟΚ 55 διαβάζοντας για το ύψος του κτιρίου, αυτό καθορίζεται ταυτόχρονα από το μέγιστο ύψος πρόσοψης που προκύπτει συναρτήσει του πλάτους του δρόμου και έπειτα από το συντελεστή δόμησης και το μέγιστο ύψος που ορίζει αυτός για μια περιοχή. Μη εξάντλησή του σ.δ. δίνει την δυνατότητα προσθήκης ορόφων, τα ρετιρέ. Στον ΓΟΚ 73 υπάρχει παρόμοια φιλοσοφία ωστόσο το ύψος της πρόσοψης ορίζεται από τον τύπο H=n+3.3xC όπου ν το πλήθος ορόφων που προκύπτει από τα πλάτη των δρόμων και C είναι μια ειδική σταθερά όπου παίρνει τιμή 2m για ισόγεια καταστήματα και 1m για ισόγεια με κύρια χρήση Στονκατοικίας.επόμενο ΓΟΚ 85

16 Ημιυπαίθριος2.6.1.6 χώρος Παρόδιες2.6.1.7Στοές

Οορισμός χώρος είναι ο στεγασμένος χώρος του κτιρίου, του οποίου η μία τουλάχιστον πλευρά είναι ανοιχτή προς τον κοινόχρηστο χώρο ή τους ακάλυπτους χώρους του οικοπέδου. Με τον ΓΟΚ 85 και έπειτα που θεσμοθετήθηκε σαν χώρος. Μέχρι και με τον ΓΟΚ 73 οι μέρουςτηντουπροσμετρώνται«ημιυπαίθριοι»δημιουργούμενοιήτανχώροιπουστηδόμησηακινήτου,μεαποτέλεσμααποφυγήτουςαπότωνιδιοκτητώνκαι

του ημιυπαίθριος

Οι στοές εισάγονται με τον ΓΟΚ 73 και διαχωρίζονται σε εξωτερικές και εσωτερικές, ρυθμίζεται το βάθος τους ανάλογα με το πλάτος τις οδού που Στονβρίσκονται.επόμενο ΓΟΚ 85 και άρθρο 15, οι παρόδιες στοές όπου προβλέπονται βάσει ρυμοτομικού στις πόλεις, συνδέονται με το κτίριο λειτουργικά και αισθητικά φτάνοντας έως και την οικοδομική γραμμή. Στοές υλοποιούνται υποχρεωτικά μόνο

των μελετητών, με τη λογική της «απώλειας δομήσιμης επιφάνειας και της μέγιστης δυνατής εκμετάλλευσης των επιτρεπόμενων μεγεθών δόμησης και κάλυψης». Με τον ΓΟΚ του 1985 όμως, οι επιφάνειες των ημιυπαιθρίων έπαυσαν να προσμετρώνται στη Μεδόμηση.τον σημερινό ΝΟΚ εξαιρούνται σε ποσοστό έως 20% αυτής.

σε περιοχές που προβλέπονται από το ρυμοτομικό σχέδιο. Το ελεύθερο ύψος της στοάς και η θέση, οι αποστάσεις και το πλάτος των υποστηλωμάτων της καθορίζονται αριθμητικά. Στην ίδια λογική ο ΝΟΚ με το άρθρο 22 ορίζει την παρόδια στοά με την πρόσθετη πρόβλεψη του συνδυασμού της δυνατότητας

υποχώρησης της πρόσοψης του κτιρίου με την διατήρηση της στοάς, εφόσον είναι υποχρεωτική, πάνω στην οικοδομική γραμμή. Β Εξώστες Ημιυπαίθριοι χώροι Στοά Εσοxές/ Σπασίματα

17 2.6.2 Σύγκριση των βασικών στοιχείων των ΓΟΚ ανά πλάτος δρόμου Στα παρακάτω σχέδια παρακολουθούμε τη σχέση του δρόμου με το ύψος του κτιρίου και το πίσω όριο του οικοπέδου όπως αυτό υπάγεται κάθε φορά από τον αντίστοιχο οικοδομικό κανονισμό ξεκινώντας από τον ΓΟΚ 55. Για την παραγωγή των σχεδίων χρησιμοποιούνται τα στοιχεία των ΓΟΚ που προαναφέρθηκαν, βλ. παράρτημα, για τα συγκεκριμένα πλάτη του δρόμου.

εξωστών. χαμηλό κτ΄ριριο με ΓΟΚ 85χαμηλό>8,5mκτ΄ριριο με NOK >8,5m Σχέδιο 2.1 ΓΟΚ 55 ΓΟΚ 73 ΓΟΚ ΝΟΚ85 8.508.50 13.00 11.75 14.00 11.75 α=2,5m2,5m+0,05Η3,0m+0,10Η3,0m+0,10ΗΣ.Δ.=0,8Σ.Δ.=0,8wεξ=1,2xΟ.Γ.wεξ=1/10Πwεξ=2mwεξ=2mΗmaxΗmaxΗ=νx3,3m+CΗmaxπ.1,5χO.Γ.Ο.Γ.’1,5χO.Γ.Ο.Γ.’

18 Πλάτος2.6.2.17,5μέτρα

Το σχέδιο 2.1 πρόκειται για τη μορφή που παίρνει η οικοδομή με πρόσωπο σε οδό έως 7,5m, Στον ΓΟΚ 55 το μέγιστο ύψος πρόσοψης είναι 8,5m που μεταφράζεται σε 2 ορόφους και ένα ρετιρέ με υποχώρηση 2,5m. Η απόσταση από το πίσω όριο του οικοπέδου ορίζεται σταθερή σε α=2,5m. Το μέγιστο πλάτος του εξώστη στο 1,2m . ‘Έπειτα με ΓΟΚ 73 το ύψος της πρόσοψης υπολογίζεται με τον τύπο Η=νx3,3m+C=8,60m με C=2m για περίπτωση ισόγειου καταστήματος. Ο κανονισμός επιτρέπει δύο ρετιρέ σε υποχώρηση πάλι 2,5m. Η απόσταση από το οπίσθιο όριο δεν είναι σταθερή και υπολογίζεται με τον τύπο 2,5m+0,05Η. Το πλάτος του εξώστη στο 1/10 του πλάτους του δρόμου που παρουσιάζει μείωση στο wεξ=0,75m. Για τους δύο νεότερους κανονισμούς ΓΟΚ 85 και ΝΟΚ παρουσιάζεται η ειδική κατηγορία των χαμηλών κτιρίων καθώς για λόγους έρευνας επιλέγεται ο χαμηλός συντελεστής δόμησης στο 0.8. Η τοποθέτηση γίνεται ελεύθερα στο οικόπεδο και η υποχώρηση τους από την οικοδομική γραμμή επιτρέπει πλάτος εξώστη έως wεξ=2m ενώ η απόσταση από το πίσω όριο Δ διατηρείται σταθερή στα 2,5m. Στην περίπτωση του δρόμου πλάτους 7,5m παρατηρούμε σχετικά ίδια μορφή της οικοδομής με την εξαίρεση της ύπαρξης των υποχωρήσεων, ρετιρέ, στους δύο πιο σύγχρονους κανονισμούς. Επίσης βλέπουμε τη σταδιακή αύξηση του πλάτους των υπαίθριων χώρων,

Στο σχέδιο 2.2 το πλάτος του δρόμου αυξάνεται στα 10m με συνέπεια την αύξηση του μέγιστου ύψους πρόσοψης. Για τους ΓΟΚ 55 και 73 αντίστοιχα το ύψος πρόσοψης ορίζεται στα 12m και 11.90m, βάσει τύπου. Αντιστοίχως οι επιτρεπόμενοι όροφοι αυξάνονται στους τρεις. Όσο αφορά τα ρετιρέ ο ΓΟΚ 55 εξακολουθεί να ορίζει μια υποχώρηση στα 2,5m για το συγκεκριμένο πλάτος δρόμου ενώ ο ΓΟΚ 73, δύο ρετιρέ, και στις δύο περιπτώσεις η υποχώρηση περιορίζεται στα 2,5m. Η απόσταση από το πίσω όριο παραμένει σταθερή στα α=2,5m για τον πρώτο κανονισμό ενώ στον ΓΟΚ 73 όπως προαναφέρθηκε ισχύει ο τύπος 2,5m+0,05Η, άρα η απόσταση μεγαλώνει ανάλογα με το ύψος. Συνεχίζοντας στους ΓΟΚ 85 και ΝΟΚ, έχοντας μεγαλύτερο πλάτος δρόμου και επιλέγοντας συντελεστή δόμησης σ.δ.= 2 αναγνωρίζονται ξεκάθαρα οι προσταγές του ιδεατού στερεού πάνω στη δημιουργία των μορφών. Απευθείας μιλάμε για αύξηση του ύψους της οικοδομής ενώ δεν υπάρχει πλέον σαν έννοια το μέγιστο ύψος πρόσοψης που όριζαν οι προηγούμενοι κανονισμοί, εφόσον το κτίριο αντιμετωπίζεται ενιαία. Έτσι οι υποχωρήσεις δεν ορίζονται στα 2,5m, αλλά στην γωνία του ιδεατού στερεού. Επίσης αύξηση σημειώνεται στο πλάτος του εξώστη στα 2m και με την προϋπόθεση να μην εξέχει πάνω από 1/10 του πλάτους του δρόμου από το ιδεατό στερεό. Συνεπώς για να εκμεταλλευτεί κανείς το μέγιστο πλάτος μπορεί να υποχωρήσει από την οικοδομική γραμμή. Επίσης με τους ΓΟΚ 85 και ΝΟΚ βλέπουμε την εφαρμογή του στοιχείου της στοάς με σκοπό την αύξηση του προσπελάσιμου δημόσιου χώρου στις πόλεις. Στο συγκεκριμένο σχέδιο βλέπουμε

στοά βάθους β=3m για πλάτος δρόμου 10m, το ύψος της στοάς πρέπει να είναι hσ>3m. Ακόμη ένα στοιχείο που δημιουργεί αυτά τα «σπασίματα» στην κατά τ’ άλλα συνεχή γραμμή της τομής είναι η θέσπιση και ενθάρρυνση από τον ΓΟΚ 85 και έπειτα, των ημιυπαίθριων χώρων με πλάτος έως 2,5m Πλάτος2.6.2.210μέτρα Σχέδιο 2.2 ΓΟΚ 55 ΓΟΚ 73 ΓΟΚ ΝΟΚ85 11.9012.00 21 15.25 15.25 22.75 α=2,5m2,5m+0,05Η3,0m+0,10Η3,0m+0,10Ηwεξ=1,2xΟ.Γ.wεξ=1/10ΠΣτοάΣτοάΗμ/ΧΣτοάΗmaxπ. ΗmaxΗmax Η=νx3,3m+C1,5χO.Γ.Ο.Γ.’1,5χO.Γ.Ο.Γ.’

Στο τελευταίο για αυτό το συγκριτικό κεφάλαιο σχέδιο 2.3 ο δρόμος αποκτά πλάτος 14m έτσι ώστε να εξεταστούν τα μέγιστα επιτρεπόμενα ύψη των κανονισμών. Το κοινό σημείο των ΓΟΚ 55 και 73 είναι ότι δεν επιτρέπονται υποχωρήσεις πέρα της εξάντλησης των μέγιστων επιτρεπτών ορόφων οπότε η γραμμή τομής υποδηλώνει πιο συμπαγή αρχιτεκτονική μορφή. Για τις αποστάσεις από το οπίσθιο όριο Δ όπως και για τους εξώστες ισχύουν τα 2,5m και ο τύπος Δ=2,5m+0,05xΗ. Για τους επόμενους κανονισμούς ΓΟΚ 85 και ΝΟΚ το μεγαλύτερο πλάτος δρόμου σημαίνει πολλές φορές όταν μιλάμε για κεντρική οδό πόλης και μεγαλύτερο συντελεστή δόμησης, οπότε στο σχέδιο.. οι τομές γίνονται για σ.δ.< 2,4. Λόγω του ότι σε κανένα από τα σχέδια 2.1,2.2,2.3 δεν μιλάμε για κάποιο συγκεκριμένο οικόπεδο δεν έχει νόημα να μιλήσουμε για αριθμό ορόφων καθώς σε πραγματικές συνθήκες πιθανό λόγω εξάντλησης να μη βλέπαμε στην πραγματικότητα οικοδομή με πάνω από 10 ορόφους όπως στις τομές εδώ. Ωστόσο και μόνο από το ιδεατό στερεό αντιλαμβανόμαστε την αύξηση του ύψους και του όγκου της μορφής. Επίσης παρατηρούμε και την αύξηση της απόστασης από το πίσω όριο του οικοπέδου όπως και την αύξηση του βάθους και ύψους της

Πλάτος2.6.2.3στοάς.14μέτρα ΓΟΚ 55 ΓΟΚ 73 ΓΟΚ ΝΟΚ85Σχέδιο 2.3 18.5018.40 27.00 20.25<2.4 32.00 20.25 Ημ/ΧΗμ/ΧΣτοάΣτοάΣτοά α=2,5m2,5m+0,05Η3,0m+0,10Η3,0m+0,10Ηwwwεξ=1,2xΟ.Γ.εξ=1/10Πwεξ=2mεξ=2mΗ=νx3,3m+CΗmaxπ.ΗmaxΗmax1,5χO.Γ.Ο.Γ.’1,5χO.Γ.Ο.Γ.’

μελετήθηκε η γενικότερη σχέση μεταξύ νομοθεσίας και αστικού χώρου, τέθηκαν οι βάσεις για τη μελέτη των μεταβολών της πόλης του Βόλου. Το ζητούμενο είναι η κατανόηση του ρόλου που έπαιξαν οι Γενικοί Οικοδομικοί κανονισμοί στη διαμόρφωση του αστικού χώρου. Για να επιτευχθεί αυτό θα χρησιμοποιηθεί το εργαλείο της διαμήκους τομής σε επιλεγμένα οικοδομικά τετράγωνα του «Ιστορικού» κέντρου του Βόλου. Παράλληλα το Ο.Τ. σαν «θεμελιώδες κύτταρο του αστικού ιστού»[29] θεωρήθηκε ότι μπορεί να αποτελέσει κατάλληλο υποδοχέα για την επανεξέταση των σχέσεων των οικοδομών με τον δημόσιο και ημιδημόσιο χώρο της πόλης.

Βολοσ

Αφού

Για την παρούσα ερευνητική εργασία η εξελικτική πορεία της πόλης μέσα από νομοθετικές Εικόνα 3.2 Η τοπική κοινωνία Πηγή, s-akomi-kai-stis-ipa-ti-itan-i-quot-katara-toy-theoy-quot/tetrepsan-tin-poli-se-oikonomiko-kentro-me-exagogenias-toy-voloy-oi-oikogeneiakes-epicheiriseis-poy-meitouxronou.gr/i-istoria-tis-quot-chrysis-quot-viomichahttps://www.mixan 29 https://doi.org/10.12681/eadd/43215.eon-ikodomikou-kanonismou/https://www.sadas-pea.gr/tefchos-prokatarktikon-isigis30ΆγγελοςΑλαμανιώτης,“Πόλειςκαιθεσμοί”(Διατριβή,2018),σελ.137

3.0

πράξεις μελετάται από τον 19ο αιώνα και έπειτα συγκεκριμένα μετά την απελευθέρωση το 1882, καθώς τα προηγούμενα χρόνια χαρακτηρίζονται από τις επιταγές της τουρκοκρατίας. Ο Βόλος ανήκει στις πόλεις που οι απαρχές της λειτουργίας του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης ταυτίζονται με εκείνες της συγκρότησης του[30] . Η τοπική αυτοδιοίκηση βρίσκεται σε διαλεκτική σχέση με την ανάπτυξη της πόλης, αποτελώντας βασικό συντελεστή της διαμόρφωσης της φυσιογνωμίας της.

Εικόνα 3.1 Άποψη της παραλίας του Βόλου,1935 Αρχείο Ζημέρη 1934 Πηγή https://istigmes.com/apo-ton-zimeriston-koronoio/

31 Βίλμα Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα ,(Βόλος: Δημοτικό κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου, 2007), 12 32ibid,14-15

Ηευρύτερη

d%ce%b9/-%ce%bc%ce%bf%cf%81%ce%bf%cf%83%ce%af%ce%b%ce%b1%ce%bd%cf%83%ce%af%cf%83%ce%ba%ce%bfcom/2019/04/12/%ce%bd%ce%bf-1315-%cf%86%cf%81https://volosmagnisia.wordpress.

3.1

Αρχαιότητα και Μεσαίωνας

Εικόνα 3.3 Άποψη του κάστρου από τη Θάλασσα Πηγή

περιοχή του Βόλου κατοικούνταν ήδη από την 7η χιλιετία π.Χ. όπως μαρτυρούν οι οικισμοί Σέσκλου και Διμηνιού. Ο σύγχρονος Βόλος είναι απότοκος της μακράς οικιστικής παράδοσης από τα προϊστορικά χρόνια στο μυχό του Παγασητικού. Ο πυρήνας της σημερινής πόλης θεωρείται ο λόφος του Κάστρου( σημερινή συνοικία των Παλαιών)καθώς έρευνες στην στρωματογραφία του κάστρου απέδειξαν τη διαρκή οίκησή του από τα μεσοελλαδικά μέχρι τα μεσαιωνικά χρόνια με το όνομα Ιωλκός[31] . Το μεσαιωνικό κάστρο φαίνεται να χρονολογείται στα χρόνια του Ιουστινιανού με χρήση αρχιτεκτονικών μελών από τον αρχαιολογικό χώρο της Δημητριάδας. Μετά την οθωμανική κατάσταση της Θεσσαλίας το 1423, στο κάστρο εγκαταστάθηκε η φρουρά και ο πρώτος τουρκικός πληθυσμός και παλιός πληθυσμός κατέφυγε στα χωριά του Πήλιου. Μέχρι τον 19ο αιώνα το κάστρο λειτουργεί ως οχυρό για την προστασία της σκάλας από όπου γίνονται οι εξαγωγές σιτηρών του θεσσαλικού κάμπου[32].

Το πρώτο «ρυμοτομικό σχέδιο» του

Εικόνα 3.4 πρώτο-ρυμοτομικό-σχέδιο-του-βόλου-184/https://volosmagnisia.wordpress.com/2014/05/29/το-Βόλου έως σήμερα,14-15 34ibid,21

Ανάμεσα

στο κάστρο και τη θάλασσα υπήρχε στενή λωρίδα παραλίας με βαλτώδες έδαφος. Σε αυτή τη στενή λωρίδα και σε απόσταση 5 μέτρων από το κάστρο σύμφωνα με το σχέδιο αποτύπωσης του 1882 εκτείνονταν τα κτίσματα της μικρής αγοράς της σκάλας που συγκέντρωναν την εμπορική δραστηριότητα από τον 17ο αιώνα μ.Χ. Τα κτίσματα αυτά που τα νοίκιαζαν οι Τούρκοι σε εύπορους Πηλιορείτες και εμπόρους, περιγράφονται ως ευτελή και η συνοικία που διαμορφώθηκε δεν είχε αναπτύξει εξειδικευμένους κατά επάγγελμα δρόμους όπως στις ακμάζουσες αγορές της Θεσσαλονίκης και της Σμύρνης[33] . Η μορφή της πόλης διατηρήθηκε αμετάλλακτη στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και μέχρι το 1840. Τη συνεχόμενη οικονομική ανάπτυξη δεν μπορούσε πλέον να υποστηρίξει η «μεσαιωνική διάρθρωση του χώρου» και «η αδράνεια της παραδοσιακής οργάνωσης». Η δημιουργία της νέας πόλης είναι οι άνθρωποι του εμπορίου που διεκδικούν αποφασιστικά τη θέση τους στην παγκόσμια οικονομία από την αδιάφορη οθωμανική διοίκηση. Η δράση αυτή προκαλεί τομή στην ιστορία της πόλης με τη δημιουργία της δίπλα στο παλιό κάστρο και αποτελεί την αφετηρία της σύγχρονης ιστορίας ου Βόλου[34].

3.2

Τα «Παλαιά Μαγαζεία» επί Τουρκοκρατίας

33 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα

σχεδίου από τον βολιώτη γιατρό Χρήστο Βαρλαμίτη αυτό αποσαφηνίζεται. Η επιφάνεια της πόλης 3.3 Ο νέος οικισμός έναντι των «Παλαιών Μαγαζείων» Εικόνα 3.5 H αίτηση για το χτίσιμο του Βόλου στον σουλτάνο (4/8/1841). Πηγή

τη διάρκεια

f%cf%85-%cf%83%cf%84%ce%bf%ce%bd/f%cf%85-%ce%b2%cf%8c%ce%bb%ce%b%af%cf%83%ce%b9%ce%bc%ce%bf-%cf%84%ce%bce%b9%ce%b1-%cf%84%ce%bf-%cf%87%cf%84%cece%af%cf%84%ce%b7%cf%83%ce%b7-%ce%b3%wordpress.com/2018/08/04/no-1223-h-%ce%b1%https://volosmagnisia. Τέχνες «ΠΑΛΜΟΣ,» 2004), 225–49. Αλαμανιώτης, «Πόλεις και θεσμοί» 2018 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,27 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,54

Από

το 1840 και έπειτα, η αύξηση της εμπορικής δραστηριότητας χάρη στον Παγασιτικό κόλπο και η αλλαγή στο μεταρρυθμιστικό πλαίσιο του θεσμού Χάττ-ι Σερίφ, για την οικιστική υποδομή είχε ως συνέπεια να αναπτυχθεί ο οικισμός ανατολικά του κάστρου από Έλληνες κατοίκους που ήθελαν να στεγάσουν τις επιχειρήσεις τους. Δεν είναι γνωστό το πότε ακριβώς εκδόθηκε η άδεια για την ανέγερση του νέου οικισμού, αυτό που είναι γνωστό πάντως είναι ότι το σχέδιο πόλης συντάχτη από μηχανικό του κράτους μετά από τοπογραφική μελέτη της παραλίας. Για λόγους ασφαλείας τηρήθηκε απόσταση 600μ από το κάστρο τοποθετώντας έναν πέτρινος στύλος στην ακτή ο οποίος χρησίμευε και για την ένδειξη της παλίρροιας[35]. Το 1856 η διοίκηση από τους Οθωμανούς περνάει στην «Εφορία της Πόλεως», καθιερώνονται φόροι επί των οικοδομών και εμπορικών πράξεων οι οποίοι γεμίζουν τα ταμεία με χρήματα τα οποία χρησιμοποιούνται για περάτωση σημαντικών έργων[36] .Το 1858 ο συνοικισμός των εμπόρων αριθμεί 80 οικίες, αποθήκες και οργανωμένα καταστήματα ευρωπαϊκών προδιαγραφών χτισμένα σε ομοιόμορφη σειρά[37] . Το 1862 οι Τουρκικές αρχές επιτρέπουν την ελεύθερη ανοικοδόμηση αφού πρώτα εξασφαλίζουν το δικαίωμα ιδιοκτησιών στη «Νέα πόλη». Τα χρόνια μεταξύ 1870-1880 ο Βόλος είναι μια πόλη με δύο όψεις, το νέο οικιστικό πυρήνα και τα «Παλαιά Μαγαζεία» [38] . Η νέα πόλη των εμπόρων σύμφωνα με τον Γάλλο πρόξενο της Θεσσαλονίκης Ed. Grasset ακολουθούσε «κανονικό σχέδιο που θα ήταν

Μεσοπολέμου[40]

35 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,27 36Άγγελος Αλαμανιώτης, «Πόλεις και θεσμοί» (Διατριβή, 2018), 37https://doi.org/10.12681/eadd/43215Χ.Χαρίτος,«Βόλος:Ηδιαδρομήτης νέας πόλης(1840-1955)» στο Ο Βόλος και η περιοχή του στην ιστορική τους διαδρομή (Γραφικές

αντάξιο μιας ευρωπαϊκής πόλης»[39] . Εικάζεται ότι τέθηκε σε εφαρμογή γύρω στο 1844 μετά από κατάθεση στο προσωπικό ταμείο του ΤοΣουλτάνου.σχέδιο του νέου οικισμού δεν βρέθηκε, συντάσσεται ωστόσο το 1882 από τις Ελληνικές αρχές αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης σχέδιο 3.1, καθώς την ίδια χρονιά λίγους μήνες μετά την προσάρτηση στο Ελληνικό κράτος, εγκρίνεται το νέο πολεοδομικό σχέδιο που θα καθορίσει την εξέλιξη της πόλης καθ’ όλη του .Σε μεταγενέστερη περιγραφή του

40 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,27 41 ibid,28

απλώνεται σε μήκος 1χλμ και βάθος 250 μ. από την παραλία. Διακρίνονται δύο δρόμοι, οι μετέπειτα Ερμού και Δημητριάδος 8μ και 25 μ αντίστοιχα), ανάμεσά τους παρατάσσονται τρεις συστοιχίες οικοδομικών τετραγώνων . Χαρακτηριστικοί είναι επίσης στενοί κάθετοι δρομίσκοι πλάτους μεταξύ 2,5 μ και 3 μ που χρησίμευαν στις μεταφορές εμπορευμάτων από το λιμάνι στις αποθήκες [41]. Η αστική μορφή που προκύπτει με το μέτωπο διατεταγμένο πάνω στην προκυμαία και η λιτή ορθολογική οργάνωση του ιστού ανταποκρίνεται στο μοντέλο του «εμπορικού προαστίου αποβάθρας» με έμφαση στη λειτουργικότητα των εγκαταστάσεων που εξυπηρετούν το λιμάνι. Το ενδιαφέρον στο σχεδιασμό του Βόλου έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί ιδιωτική πρωτοβουλία και ότι ήταν η πρώτη «πολεοιδρυτική επέμβαση με εκσυγχρονιστικό χαρακτήρα στον θεσσαλικό χώρο» [42].

με ΦΕΚ 193, 14.12.1882, στους εμπορικούς δρόμους της πόλης να ισχύουν για τις ανεγερθείσες οικοδομές ελάχιστα: πρόσωπο οικοδομής 4 μέτρα, εμβαδό 28 τ.μ. και βάθος 7 μέτρα[46]. Για τους υπόλοιπους δρόμους αντίστοιχα 7 μέτρα, 70 τ.μ. και 10 μέτρα. Η εφαρμογή του σχεδίου πόλης ολοκληρώνεται κατά το 1889-1903 που συμπίπτει με την πρώτη τετραετία της δημαρχίας του Νικόλαου Γεωργίαδη.[47] , σχέδιο 3.3.

3.4 Το πολεοδομικό σχέδιο του 1882 43 Χ. Χαρίτος, «Βόλος: Η διαδρομή της νέας πόλης,225-249 44 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,54 45 ibid,54 46 ibid,60 47 ibid,35

και η έγκριση του σχεδίου πόλης του Βόλου γίνεται σε δύο φάσεις το 1882 και 1883. Τον Αύγουστο του 1882 δημοσιεύεται το Φ.Ε.Κ. 89/29.8.1882 το διάταγμα ρυμοτομίας του Α’ και Β’ τμήματος της πόλης το οποίο περιλαμβάνει την περιοχή που ορίζεται από τις οδούς ΞενοφώντοςΑργοναυτών-Τρικούπη-Γαλλίας. Τον Μάιο του 1883 δημοσιεύται στο Φ.Ε.Κ. 181/5.5.1883 το ρυμοτομικό για τα τμήματα Γ, Δ,Ε,ΣΤ που ορίζονται από τις οδούς ΜεταμορφώσεωςΑναλήψεως-Φιλίππου Ιωάννου και Αργονταυτών, επίσης ένα μικρό τμήμα λειτουργίες»[45]πόληςανεπαρκές.Συγκεκριμέναιδιαίτερητητελικώςκατεδάφισηοικόπεδοσχολείων,δέσμευσηκαιενοποίησηκαιομοιόμορφωνΤοπόλεωςδιαγράμματοςτοΗΜεταμορφώσεως-Ξενοφόντως-Δημητριάδος.μεταξύπεριοχήτουΚάστρουρυμοτομείταιμεΦ.Ε.Κ.272/2.10.1887«ΠερίεγκίσεωςευθωρίαςτουενφρουρίωτηςτουΒόλου».αστικόσχέδιοπροέβλεπεστηδιαμόρφωσηοικοδομικώντετραγώνωνστουςδύοοικιστικούςπυρήνεςκαιτηντωνδύοπεριοχών,τηςΠαλαιάςΝέαςΠόλης.Επιπλέον,τοσχέδιοόριζεχώρωνγιαχτίσιμοεκκλησιώνκαιεγκατάστασησεσυγκεκριμένοτουσιδηροδρομικούσταθμούκαιτηντουΦρουρίουκάτιτοοποίοσυνέβητο1889[43].Τοσχέδιο2.2ακολουθείρυμοτομίατων«ΝέωνΜαγαζείων»χωρίςμέριμναγιατοδημόσιοχώρο[44]γιατομέγεθόςτουήταν«τελείωςωςπρόγραμμαεξοπλισμούτηςμεκεντρικούςδημόσιουςχώρουςκαι.ΤαΌριααρτιότηταςσύμφωνα

Ησύνταξη

που χαρακτήριζε την πόλη από καταβολή της»[50] . Στην αναθεώρηση υπήρξε η ευκαιρία για βελτίωση της «στενόχωρης ρυμοτομίας»[51] του σχεδίου του 1882, ωστόσο δεν εισήχθησαν καινοτομίες όπως σε άλλα ευρωπαϊκά πολεοδομικά

δημοσίων χώρων, όπως κοινωφελείς εγκαταστάσεις, πάρκα και πλατείες. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η επέκταση των οικοδομικών τετραγώνων στην περιφέρεια της υφιστάμενου αστικού ιστού και η «απόδοση της υπεραξίας που προέκυψε από την οικοδόμηση στις ιδιωτικές ιδιοκτησίες»[52] . Μέχρι το 1956 παραμένει σε ισχύ ενώ η ρυμοτομία για την κεντρική περιοχή δεν έχει αναθεωρηθεί συνολικά μέχρι και σήμερα [53]. Παρόλο που το σχέδιο «μένει δέσμιο των μόνιμων προβλημάτων της ιδιοκτησίας της γης» η αρχιτεκτονική της εποχής, όσο δημόσια όσο και ιδιωτική συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό ρευμάτων, ένα συνδυασμός εκλεκτικισμού, νεοκλασικισμού και τη δυναμική παρουσία του μοντέρνου κινήματος[54] .Η οικοδόμηση της

πόλης κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου χαρακτηρίζεται από τη χρήση νέων τεχνολογίας, αυτής του οπλισμένου σκυροδέματος σε απαιτητικές και πολυώροφες κατασκευές, παράλληλα εφαρμόζεται και η μικτή τεχνολογία με λιθοδομή και οπλισμένο σκυρόδεμα[55] . 3.5 Η σημασία του διατάγματος του 1923 για το Βόλο Εικόνα 3.6 Η εικόνα της πόλης με την ολοκλήρωση της εφαρμογής του ρυμοτομικού 1930, απεικονίζεται άποψη της οδού Δημητριάδος. Πηγή ce%bf%cf%82-1940/c%ce%b7%cf%84%cf%81%ce%b9%ce%ac%ce%b4%press.com/2019/12/10/no-1382-%ce%b4%ce%b7%ce%bhttps://volosmagnisia.word

Τα

νέα θεσμικά δεδομένα για τη δεκαετία του 1920 είναι το διάταγμα του 1923 «Περί σχεδίων πόλεων, κώμων και συνοικισμών του κράτους και οικοδομής αυτών» ,ο νόμος 3741 «περί ιδιοκτησίας κατ’ ορόφους και ο Γενικός οικοδομικός κανονισμός του 1929. Όπως προαναφέρθηκε για το διάταγμα του 1923 «Περί σχεδίων Πόλεως» κάθε οικισμός με πάνω από 3000 κατοίκους έχει υποχρέωση να αναθεωρήσει εντός δεκαετίας το υφιστάμενο σχέδιο. Η αναθεώρηση στόχευε σε διάστημα πεντηκονταετίας με πρόβλεψη για οριζόντιες επεκτάσεις , μέριμνα για αποθεματοποίηση της γης , εφαρμογή χωροθέτησης αστικών λειτουργιών κατά ζώνες, ορισμό κοινωνικής εξυπηρέτησης για τις περιοχές κατοικίας και ρύθμιση της έντασης και της μορφής οικοδόμησης [48]. Στην πόλη του Βόλου η προσαρμογή του νέου σχεδίου στο νέο θεσμικό πλαίσιο ολοκληρώθηκε μεταξύ 1926 και 1930. Το 1926 ανατέθηκε από το δημοτικό συμβούλιο και τον τότε δήμαρχο Σπύρο Σπυρίδη η επέκταση του σχεδίου, στο μηχανικό Δημήτριο Μυτιληναίο. Το σχέδιο εκτεινόταν στην περίμετρο της πόλης και ανατολικά όπου είχε ήδη ξεκινήσει η εκτός σχεδίου ανέγερση οικοδομών πάνω από την οδό Αναλήψεως, στην οδό Φιλίππου Ιωάννου μέχρι τον Άναυρο, νοτιοδυτικά της οδού Αναπαύσεως ,σε τμήματα του σιδηροδρομικού σταθμού και πίσω από το κάστρο. Τροποποιήθηκε το 1927 και εγκρίθηκε την ίδια χρονιά[49] . Το εγκεκριμένο σχέδιο δημοσιεύεται στο ΦΕΚ 102/Α ,7.4.1930. Το νέο σχέδιο δεν ξέφυγε από την «πρακτική αντίληψη σχέδια του μεσοπολέμου ούτε ρύθμιση των αστικών λειτουργιών. Δεν υπήρξε μέριμνα για δημιουργία

29 3.6 Η δεκαετία του 50

48 Άγγελος Αλαμανιώτης, “Πόλεις και θεσμοί” (Διατριβή, 2018), https://doi.org/10.12681/eadd/4321549Χαστάογλου,Βόλος:Πορτραίτοτης πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,92 50 ibid,93 51 52ibid,93ibid,96 53Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,96 565554ibid,100ibid,104Αλαμανιώτης, «Πόλεις και θεσμοί»,141 57 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,112 58ibid,114

ρόλο στη διαμόρφωση της πόλης κατά τη δεκαετία του 1950 κατείχαν οι σεισμοί του 1954,1955 και 1957 που έφεραν νέα δεδομένα στην φυσιογνωμία της, , στην ανοικοδόμηση της. Με εξαίρεση περίπου 1000 οικήματα που μόλις είχαν κατασκευαστεί από οπλισμένο σκυρόδεμα, τα υπόλοιπα κτίρια ανεξαρτήτως χρήσης υπέστησαν καταστροφικές ζημιές σε βαθμό που το 30% αυτών θεωρείται ακατάλληλο για κατοίκηση [56] . Στις καταστροφές από τους σεισμούς προστίθενται και αυτές που προκαλούνται από τις πλημμύρες των χειμάρρων το 1955 και 1957[57] .Ο σεισμός πλήττει περισσότερο το ανατολικό κομμάτι της πόλης, δημιουργείται μεγάλη ρωγμή κατά μήκος της προκυμαίας και το κρηπίδωμα της ανατολικής πλευράς του συγκροτήματος Παπαστράτος, επιπλέον στη συνοικία που εκτείνεται στην οδό Αναλήψεως το 95% των οικοδομών κρίνονται ακατοίκητες Στο διάστημα των τριών αυτών χρόνων «καταστρέφεται ανεπανόρθωτα το ιστορικό κτηριακό απόθεμα» ενώ αποδεικνύεται «η ανθεκτικότητα των αντισεισμικών οικοδομών που ανεγείρονται κατά τη διάρκεια των σεισμών» [58] . σεισμοί

Εικόνα 3.7 Οι καταστρεπτικοί σεισμοί του 1955 thessalias-apo-to-510-p-ch-os/https://www.thenewspaper.gr/2021/03/03/oi-seismoi-tis-Πηγή

3.6.1 Οι

Σημαντικό

κατοικίας και της διώροφης μελλοντικά οικοδομής. Ο τρόπος ανοικοδόμησης που επιβλήθηκε ήταν το σύστημα «ψύχα»[62] ή «σύστημα Παρασκευόπουλου» Πρόκειται για ένα πρωτόγονο σε σχέση με τα τεχνικά κεκτημένα της εποχής αντισεισμικό σύστημα, οικονομικό και εφαρμόσιμο χωρίς ιδιαίτερη εξειδίκευση. Αρχιτεκτονικά πολύ δύσκολα οι μηχανικοί απέδιδαν διακριμένο αρχιτεκτονικό ύφος στα οικήματα που ανεγείρονταν ταχύτατα στο κέντρο της πόλης. Οι τριώροφες οικοδομές εμφανίζονται

Τον Απρίλιο του 1955, μετά τους σεισμούς η Ελληνική κυβέρνηση αναθέτει την ανοικοδόμηση της πόλης σε στρατιωτική διοίκηση, παράλληλα το σχέδιο της ανοικοδόμησης προϋποθέτει τη χορήγηση δανείων στους σεισμόπληκτους. Η στρατιωτική διοίκηση και ο δήμος έρχονται σε αντιπαράθεση, ο στρατός σχεδίαζε χαμηλότερη δανειοδότηση και άμεση ανέγερση σπιτιών στο αδόμητο βορειοανατολικό κομμάτι της πόλης ενώ ο δήμος επιθυμούσε υψηλότερα δάνεια και τη δημιουργία πολυώροφων κτιρίων εντός του υπάρχοντος οικιστικού πλαισίου[59] . Την ίδια χρονιά ορίζεται σχέδιο ανοικοδόμησης από τον σύμβουλο δημάρχου Θ. Κλαψόπουλο[60] . Η τροποποίηση όριζε τετράμηνη παύση των οικοδομικών εργασιών στην κεντρική περιοχή προκειμένου να συνταχθεί οριστική μελέτη και η πόλη να αναβαθμιστεί με νέους δημόσιους χώρους, να βελτιώσει την εικόνα του κλπ. Τελικά ζητήθηκε από το συμβούλιο η άμεση επέκταση του σχεδίου και στις πέριξ συνοικίες. Το σχέδιο του 1956 ,Φ.Ε.Κ. 144Α/56 ,προσφέρει ένα συμβιβασμό για τις δύο αντιπαραθέμενες απόψεις με την ανοικοδόμηση πολυώροφων κτιρίων για και την επέκταση της οικιστικής δόμησης της πόλης συμπεριλαμβάνοντας τις συνοικίες των Αγίων Αναργύρων, Νεάπολης, Χιλιαδούς, Καραγάτς και Νέας Δημητριάδας[61] . Το σχέδιο προέβλεπε χορήγηση δανείων για την ανέγερση 1.875 μονώροφων οικημάτων και ισάριθμες επισκευές με εφαρμογή δύο βασικών τύπων μικρού μεγέθους, της μονώροφης

την άνοιξη του 1956[63] και ακολουθούν τον γενικό κανονισμό για το οπλισμένο σκυρόδεμα που έχει θεσπιστεί από το 1954[64] . Εικόνα 3.8 Διώροφη αντισεισμική κατοικία με σύστημα Παρασκευόπουλου. Πηγή Χαστάογλου σελ.141 3.6.2 Οι επιλογές ανοικοδόμησης 59 Γ. Θωμάς, «Τα επαναστατικά κινήματα στην περιοχή του Βόλου” στο Ο Βόλος και η περιοχή του στην ιστορική τους διαδρομή, “, Βόλος, , σελ. 225-249,» Γραφικές Τέχνες “ΠΑΛΜΟΣ, 602004.Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,120 61 ibid,124 62Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,120 63 ibid,136 64 ibid,136

φαινόμενο της πολυκατοικίας στην υπόλοιπη Ελλάδα και ιδιαίτερα στα μεγάλα Αστικά κέντρα όπως Αθήνα και Θεσσαλονίκη, πηγάζει από την ανάγκη για στέγαση που ασκεί η αστυφιλία .Γενικότερα μιλώντας, η πολυκατοικία σχεδιάζεται για ανθρώπους με «απλές και αναγνωρίσιμες ανάγκες[65] , από απλά υλικά και μη ειδικευμένους εργάτες. Η μορφή της καθιερώνεται από τις δυνατότητες του υλικού, μπετόν αρμέ, και την εφαρμογή του συστήματος “Dom-ino”. Όπως λέει ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, «Οι κανόνες της ελληνικής αρχιτεκτονικής υπακούνε στα φυσικά φαινόμενα και τις ατέλειες του ανθρώπινου χεριού» [66]. Στην περίπτωση του Βόλου η έλευση της πολυκατοικίας συνδέεται με την ανοικοδόμηση της πόλης μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς. Δεν ήταν το πρωτεύον σύστημα στέγασης που επιλέχτηκε, απαντούσε στο πρόβλημα κατοικίας σεισμοπλήκτων ενοικιαστών που δε διέθεταν δικό τους οικόπεδο και για ιδιοκτήτες που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να οικοδομήσουν μόνοι τους. Η αρχική τους μορφή έχει συμπαγή όγκο και ακολουθεί διστακτικά το κίνημα του μοντερνισμού και των Αθηναϊκών πολυκατοικιών του μεσοπολέμου, φτάνουν μέχρι και τους τρεις ορόφους λόγω του χαμηλού συντελεστή κάλυψης παρόλο που η ζώνη εμφάνισής τους είναι η κεντρικές οδοί. Εξαίρεση αποτελούν οι οδοί Ιωλκού και Αργοναυτών όπου και ισχύουν μεγαλύτεροι συντελεστές. Ο λόγος που η ζώνη «εμφανίσεως» ταυτίζεται με τις κεντρικές οδούς είναι ότι χορηγήθηκαν υψηλότερα δάνεια

Το

πολυκατοικίας είναι ότι η ανέγερση βασίζεται στο θεσμό της αυτοστέγασης έναντι της αντιπαροχής. Οι πρώτες πολυκατοικίες του Βόλου την περίοδο 65 Richard, Woditsch, The Public Private House : Modern Athens and Its Polykatoikia (Zurich: Park Books, 2018), 58 66 Richard, Woditsch, The Public Private,58 Εικόνα 3.9 Σχέδιο συναιτεριστικής τριώροφης συναιτεριστικής πολυκατοικίας. Πηγή Χαστάογλου σελ. 139

31 3.7 Η έλευση της πολυκατοικίας και η εξέλιξή της

για την ανοικοδόμηση καθώς ήταν καίριας σημασίας. Διευκολύνσεις για την ανέγερση πολυκατοικιών ξεκινούν από το 1956 και έπειτα με τις πολιτικές υπηρεσίες να αναλαμβάνουν την ανοικοδόμηση αφού πρώτα φάνηκαν οι αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης του μοντέλου της μονοκατοικίας στην λειτουργία της πόλης. Μετά από τον δεύτερο σεισμό το 1957 γίνεται εκ νέου ενθάρρυνση για τη χρήση του μοντέλου της πολυκατοικίας χωρίς ωστόσο να αλλάζει σημαντικά η εικόνα της πόλης. Η αιτία της καθυστέρησης στην εξάπλωση της

Εικόνα 3.10Τα αποτελέσματα της ανοικοδόμησης, οι καινούργιες πολυώροφες οικοδομές Πηγή https://volos magnisia.wordpress.com/

32 1956 με 1960( 32 άδειες ανέγερσης) έχουν συνεταιριστικό χαρακτήρα με την οικοδόμηση να βασίζεται σε συνένωση αρωγών, προσωπικές οικονομίες και την αύξηση των στεγαστικών Τοδανείων.1958, εφόσον η ανοικοδόμηση είχε σχεδόν ολοκληρωθεί, τίθεται σε ισχύ ο «Ειδικός Οικοδομικός Κανονισμός» για την πόλη του Βόλου. Η αναγκαιότητα θέσπισης νέων όρων δομήσεως μετά τον σεισμό, μπορούσε να αναστείλει την ισχύ των γενικών οικοδομικών κανονισμών. Αυτό φαίνεται από την αλλαγή της κάλυψης από 70% που ορίζει ο ΓΟΚ55 σε 80% και για τουλάχιστον μέχρι 3 αναθεωρήσεις του ειδικού οικοδομικού κανονισμού Ένας(1962,1966,1970).απότους σκοπούς ήταν η αύξηση της αγοραστικής αξίας των οικοπέδων με τη θέσπιση μεγαλύτερου συντελεστή κάλυψης και επιτρεπόμενου μέγιστου ύψους στις ζώνες Α,Β και Γ που συμπίπτουν με τις ζώνες δανειοδότησης για τις οποίες έγινε λόγος στο προηγούμενο υποκεφάλαιο. Αυτός ο κανονισμός και οι αναθεωρήσεις του το 1960, 1966,1970 και 1972 προετοιμάζουν το έδαφος για τη συστηματικότερη εκμετάλλευση της αστικής γης και την εφαρμογή του θεσμού της αντιπαροχής.

Φάση

To 1985 παρουσιάζεται η μελέτη για το γενικό πολεοδομικό σχέδιο που έχει στόχο καθορισμό ζωνών κινήτρων για την δημιουργία τοπικών πολεοδομικών κέντρων σε μία προσπάθεια αλλαγής της «μονοκεντρικής» πόλης και της «εξάρτισής» της από το ιστορικό κέντρο[69] . Η παρόδια στοά είναι ένα στοιχείο που το (ΓΠΣ, Α.2.2.α, 1985),

σε διάφορα σημεία της πόλης με σκοπό την προσφορά κοινόχρηστου χώρου και την δημιουργία «αναγνωσιμότητας» και «αναφοράς»[70] . 67 Χαστάογλου, Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα,139 68 Ibid,142 69 Ι . Τσαπούρη et al., “Εγκαταλελειμμένα και Κενά Κτίρια στο Ιστορικό Κέντρο του Βόλου: απογραφή και προτάσεις βιώσιμης αποκατάστασης και διαχείρισης,” 2018, seis_biosimes_apokatastases_kai_diacheirises.Ktiria_sto_Istoriko_Kentro_tou_Bolou_apographe_kai_protagate.net/publication/326131112_Enkataleleimmena_kai_Kena_https://www.research 70 Ομάδα εργασίας, Επανεξέταση χωροθέτησης στοών στο δήμο Βόλου (Τμήμα Ν. Μαγνησίας: Τεχνικό επιμελητήριο Ελλάδος, 2006), http://library.teemag.gr/B/79a.pdf. Εικόνα 3.9 Οικοδομικός οργασμός της δεκαετίας του 1980 Πηγή https://www.thenewspaper.gr/

33 3.8 Ειδικός οικοδομικός κανονισμός και ο θεσμός της αντιπαροχής Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 70’ η δράση της αντιπαροχής αλλάζει ολοκληρωτικά την εικόνα της πόλης. Οι οικοδομές με τρεις εως πέντε ορόφους οχταπλασιάζονται και ο αριθμός των εξαώροφών οικοδομών εικοσιαπλάζεται . Σε αυτό συμβάλλει το ΦΕΚ 571/Δ΄/1978 όπου άνα τομέα ορίζει πολύ υψηλούς συντελεστές δόμησης με τους υψηλότερους στο κέντρο της πόλης να φτάνουν το 3,4 και 3. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μέτωπο της παραλία του Βόλου όπου οι εξαώροφες οικοδομές καλύπτουν συχνά ολόκληρο το οικόπεδο. Ορισμένες από αυτές τις οικοδομές εκδηλώνεται ο μεταπολεμικός μοντερνισμός με τη γραμμικότητά των εξωστών, τα συνεχή ανοίγματα και την εναλλαγή κενούς και πλήρους. Η συνολική εικόνα της πόλης αλλάζει με την ιδιωτική αρχιτεκτονική να εκφράζει το πνεύμα της νέας αστικότητας. Μέχρι τη δεκαετία του 1980 μέσω του θεσμού της αντιπαροχής τα ιστορικά κτίρια έχουν αντικατασταθεί από πολυκατοικίες και έχει παγιωθεί η εικόνα του κέντρου του Βόλου [68].

ΓΠΣ επιβάλει εκτεταμένα

Η επόμενη αναθεώρηση γίνεται με το Γ.Π.Σ του 2016, προτείνεται μείωση των υψηλών σ.δ. που ισχύουν σήμερα, από 2,7 σε 2,5 και από 2,4 σε 2,2. Υπενθυμίζεται ότι ο τ. Δήμος Ν. Ιωνίας είχε παλαιότερα μειώσει σ.δ. στην περιοχή του[72] .

34 3.9

Το σχέδιο αναθεώρησης του 1992

συνολική αναθεώρηση του σχεδίου πόλης τους Βόλου μετά το 1956, γίνεται με την κατάθεση της οριστικής μελέτης του Γ.Π.Σ. 1985 στο δήμο το 1992. Οι προτάσεις της μελέτης αντικατοπτρίζει την γνώση της πόλης που προκύπτει από τους μελετητές ήδη από την περίοδο του 1970 όπου και εκπονείται το χωροταξικό σχέδιο της περιοχής. Επιβάλλονται μέτρα για την ανακούφιση του δημοσίου χώρου όπως στοές, πρασιές, υποχωρήσεις οικοδομικών γραμμών στους κύριους οδικούς άξονες, σχέδιο 3.7. Ως κίνητρο αντιστάθμισης των δεσμεύσεων που επιβάλλει η δημιουργία των στοών[71] , θεσπίστηκε η προσαύξηση του επιτρεπόμενου ύψους των οικοδομών κατά έναν όροφο. Κύριο σημείο του ΓΠΣ είναι η σημαντική μείωση των συντελεστών δόμησης από τον μέγιστο ισχύοντα 3,0 σε 2,7 και ελάχιστο 1,8. Αυτή η πρώτη προσπάθεια μείωσης αποφασίζεται το 1991 και αφορά τους κεντρικούς τομείς Ι και ΙΙ σύμφωνα με την απόφαση του συμβουλίου Βόλου 24.7.1991.

Ηπρώτη

71 Ομάδα εργασίας, Επανεξέταση χωροθέτησης στοών στο δήμο Βόλου (Τμήμα Ν. Μαγνησίας: Τεχνικό επιμελητήριο Ελλάδος, 2006), http://library.teemag.gr/B/79a.pdf.

72 Τεύχος ΑΑΠ 237/04.11.2016

35 3.10 Η εξέλιξη των ρυμοτομικών σχεδίων της πόλης

Σχέδιο 3.1, Η υφιστάμενη κατάσταση πάνω στην οποία χαράσσεται το πολεοδομικό σχέδιο του 1882. Πηγή Χαστάογλου σελ. 27. Επεξεργασμένο. Με πορτοκαλί γραμμή δηλώνεται το σημείο ενδιαφέροντος για το οποίο γίνεται λόγος παρακάτω.

1 2

Σχέδιο 3.2, Το πολεοδομικό σχέδιο του 1882. Πηγή Χαστάογλου σελ. 55. Επεξεργασμένο. Με μπλε γραμμή δηλώνεται το σημείο ενδιαφέροντος για το οποίο γίνεται λόγος παρακάτω.

36 Σχέδιο 3.4 Σχέδιο 3.3, Το ρυμοτομικό σχέδιο του 1930, ανασύνθεση φύλλων. Πηγή code=130430104646&arpage.pl?arlang=Greek&arodomia.volos.gr/cgi-bin/pages/http://epole 3 4

37 Σχέδιο 3.5 Το ρυμοτομικό σχέδιο του 1956 .Ο διαχωρισμός σε τομείς Α και Β Πηγή code=130430104646&argenpages/page.pl?arlang=Greek&arepoleodomia.volos.gr/cgi-bin/σεσχέδιοΣχέδιοcode=130430104646&argenpages/page.pl?arlang=Greek&arepoleodomia.volos.gr/cgi-bin/http://3.6Τορυμοτομικότου1978.ΟδιαωρισμόςτομείςΙκαιΙΙ.Πηγήhttp://5 6

38 Σχέδιο 3.7 Το σημερινό υπόβαθρο της πόλης, μετά το Γ.Π.Σ. 1985 και την αναθεώρηση του 2016, είναι διακριτές οι επιβεβλημένες στοές. Πηγή gr/v11/#/22.9523/39.3591/19http://gis.epoleodomia.gov. 7

Ηέρευνα

40 ΠΕριοχη μΕλΕτησ 4.0

διεξάγεται στο ιστορικό κέντρο της πόλης, το συγκεκριμένο κομμάτι αποτελεί τον πυρήνα και κατά μία έννοια την ταυτότητα της πόλης εφόσον υφίστανται οι ίδιες χαράξεις ήδη από το πολεοδομικό σχέδιο του 1882. Επιλέγεται η οδός Μαυροκορδάτου, ξεκινάει από την προκυμαία και τελειώνει στην οδό Γιάννη Δήμου με συνολικό μήκος 1,30 km και μέσο πλάτος τα 9 m. Στην παρούσα έρευνα εξετάζεται το κομμάτι μέχρι την οδό Αναλήψεως όπου με το ρυμοτομικό του 1930 ουσιαστικά τελειώνει η Στοπόλη.παρακάτω διάγραμμα υψών γίνεται μία τομή κατά μήκος της οδού Μαυροκορδάτου. Η τομή στα οικοδομικά τετράγωνα αλλάζει

με βάση τις διάφορες αυξομειώσεις στα μέγιστα επιτρεπόμενα ύψη, τους συντελεστές δόμησης και τους επιτρεπόμενους ορόφους ανά πρόσοψη που θεσπίζουν οι διάφοροι ειδικοί οικοδομικοί κανονισμοί ανά χρονολογία. Στους δύο τελευταίους αποτυπώνονται με πορτοκαλί τα ιδεατά στερεά που προκύπτουν από τα πλάτη των δρόμων.

ΟΡΟΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΒΟΛΟΥ Τομέας Α Τομέας Ι 1958 1962 1970 1978 1985 1992 Κάλυψη 0,8 0,8 0,8 0,7 0,7 17,5m0,752,7Ηmax 14,5m 17m 20,2m 32m 22m Ν ορόφων 4 5 6 6 6 Σ. Δόμησης 3,4 Πίνακας3 4.1

41 Χάρτης 4.1 Απόσπασμα Χάρτη του Βόλου, εστίαση στην περιοχή ενδιαφέροντος με τη γραμμή τομής κατά μήκος της οδού Μαυροκορδάτου που εκτείνεται από την οδό Αργοναυτών της παραλίας μέχρι την οδό Αναλήψεως σε 19 Ο.Τ. 0 10m 20m 40m 28ηςΑργοναυτών80mΙάσονοςΕρμούΚονταράτουΟκτωβρίουΤ.ΟικονομάκηΓαλλίαςΓαζήΚωνσταντάΡ.ΦερραίουΜαγνήτωνΔημ.ΓεωργιάδηΔημητριάδος 4.1 Προσδιορισμός Περιοχής: Οδός Μαυροκορδάτου Πίνακας 4.2 Τομέας ΙΙΤομέας Β 1958 1962 1970 1978 1985 1992 Κάλυψη 0,7 0,7 0,8 0,7 0,7 14m0,642,4Ηmax 8m 14m 20,2m 27m 16,5m Ν ορόφων 2 4 6 4 4 Σ. Δόμησης 2,4 2,4 II I

42 199219621958197019781985 ΟΡΟΙ ΔΟΜΗΣΗΣ ΒΟΛΟΥ Σχεδιαγραμματική μορφή πίνακα όρων δόμησης Βόλου κατά μήκος της οδού Μαυροκορδάτου ανά χρονολογία Αργοναυτών Ερμού Ο.Τ. 574 Ο.Τ. 576 Ο.Τ. 578 28ηςΟΚΤ. Γαλλίας Τομέας Α Τομέας Ι Τομέας Β Τομέας ΙΙ

Στο

Έπειτα χρησιμοποιούνται τα ρυμοτομικά σχέδια των 1956,1978,1985,ο ειδικός κανονισμός του 1978, το Γ.Π.Σ. του 1985 και του 2016,το σημερινό υπόβαθρο. Και οι τρεις χάρτες προσαρμόζονται μεταξύ τους ώστε να συμπίπτουν τα οικοδομικά τετράγωνα. 73 Κ. Χριστοδουλάτος, Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γενική Δ\νση Πολεοδομίας, Τμήμα διατηρητέων κτιρίων, “Αιτιολογική έκθεση για την έκδοση υπουργικής απόφασης, Θέμα :Χαρακτηρισμός ως διατηρητέου κτιρίου που βρίσκεται επί Ερμού και Μαυροκορδάτου στην πόλη του Βόλου (Ο.Τ. 576),” 5. 27. 2016. Χάρτης 4.2

Ο.Τ. 576 συμβολή Μαυροκορδάτου με Ερμού βρίσκουμε το παρακάτω διατηρητέο κτίσμα, την παλαιά διώροφη οικοδομή ιδιοκτησίας Φ. και Δ. Τσούφη, ένα από τα λιγοστά δείγματα μεσοπολεμικής αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του ’30. Αποτελεί και σήμερα, παρά τις όποιες επισκευές έχει υποστεί σε διάφορες χρονικές φάσεις, ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα πλέον δείγματα του νεοκλασικισμού της περιόδου του μεσοπολέμου στην πόλη του Βόλου, για αυτό το λόγο χρίζεται διατηρητέο. Σε συνδυασμό με το διαγώνιο απέναντι διώροφο κτίριο, επίσης κτίριο της ίδιας εποχής, αποτελούν μια αναφορά στην ιστορική μνήμη της πόλης όπου η πλειοψηφία καταστράφηκε στους σεισμούς της δεκαετίας του ’50[73] . Το συγκεκριμένo κτίριo επιλέγεται σαν «σταθερά» στα διαγράμματα της τομής του δρόμου στα Ο.Τ. 576 και 578, καθώς ακολουθεί τον ΓΟΚ29 και το ρυμοτομικό του 1930 που παίζει καθοριστική σημασία εφόσον η πόλη δεν έχει αλλάξει σε πολεοδομική κλίμακα δραστικά από τότε. Για την παραγωγή των των διαγραμματικών τομών εφαρμογής των ΓΟΚ. μελετώνται στα ρυμοτομικά σχέδια του 1930, δείγμα του επεξεργασμένου χάρτη 4.2 από τη Β. Χαστάογλου μας επιτρέπει να φανταστούμε τις υφιστάμενες κτιριακές δομές σε αυτά τα δύο Ο.Τ. και τμήμα του ενός.

Χάρτης44 4.3 Χάρτης 4.4 Όλα τα σχέδια που παράγονται γίνονται με βάση επιλεγμένων στοιχείων των νομοθεσιών που αναγράφονται λεπτομερώς στα παραρτήματα 1 και 2 της σελίδας 69.

Μαζί με τη βοήθεια των δορυφορικών εικόνων

του Google maps και των αχνών γραμμών που φαίνονται στα παλιά ρυμοτομικά της πόλης, χαράζονται τα οικόπεδα των Ο.Τ. Πάνω σε αυτό το υπόβαθρο εφαρμόζονται οι ΓΟΚ διαδοχικά από τον δεύτερο κανονισμό του 1955 μέχρι τον πιο πρόσφατο του 2012. Έτσι έχουμε μια εικόνα για την εξέλιξη του αστικού τοπίου με τη συμβολή και των Γενικών Οικοδομικών Κανονισμών αλλά και των Ειδικών. Αυτό που συναντά κανείς διασχίζοντας επιμήκους την πλέον πεζοδρομημένη οδό Μαυροκορδάτου είναι αρχικά οι εξαώροφες οικοδομές της παραλίας ενώ είναι αισθητή η μείωση των υψών των οικοδομών στις θέσης των στενότερων παράλληλων οικοδομικά τετράγωνα που θα γίνει η εφαρμογή των ΓΟΚ όπως αποτυπώνονται στο Χάρτη 4.5 και Σχέδιο 4.2 βλέπουμε την πρώτη οικοδομή (ο.1) έπειτα την οδό Ερμού όπου με το ρυμοτομικό του 1930 υπολογίζεται στα 10m, την διατηρητέα οικοδομή όπου αναφέρθηκε πιο πάνω (ο.2) το διπλανό διώροφο κτίσμα (ο.3), την οδό Κονταράτου στα 7,5m και τις τρεις οικοδομές (ο.3, 0.4, ο.5) όπου πρόκεινται αντίστοιχα για νεόχτιστη οικοδομή, έπειτα μια αντισεισμική οικία και τέλος για πολυκατοικία δεκαετίας του ’70. Οι οικοδομές ο.7 και ο.8 που συναντάμε στην εγκάρσια τομή είναι μία πενταόροφη

πολυκατοικία με ΓΟΚ 85 και μια τριώροφη οικοδομή της δεκαετίας του ‘70. ο.1 Διατηρητέες οικοδομές, δεκαετίας ‘30 Σημείο αναφοράς ο.2 Εικόνα 4.1 Οδός Μαυροκορδάτου Ο.Τ. 574 Ο.Τ. 576 Ο.Τ. 594

οδών. Στα

Χάρτης46 4.5 Κάτοψη Περιοχής Μελέτης Ο.Τ. 574,576,578,594 Ο.Τ. 574 Ο.Τ. 576 ο.8ο.7 o.1 o.2 o.3

47 Ο.Τ. 578 Ο.Τ. 594 Σχέδιο 4.2 Οψοτομή Α-Α Σχέδιο 4.1 Οψοτομή B-B o.2 o.8o.4o.7 o.5 o.6

γίνεται με βάση το συνεχές σύστημα. Αφήνονται επιπλέον οι υποχρεωτικές αποστάσεις α όπως ορίζει ο νόμος στα πίσω όρια του οικοπέδου καθώς και πλάγια απόσταση α=2,5m προαιρετικά.

48 4.2 Η εφαρμογή των ΓΟΚ στα Ο.Τ. 574,576 και 578, επιμήκους τομή Περίπτωση4.2.1 ΓΟΚ 55 Περίπτωση4.2.2ΓΟΚ 73

Παρομοίως το σχέδιο 4.5 και 4.6 εξετάζει την αλλαγή στις μορφές που φέρνει η νέα νομοθεσία ΓΟΚ 73 αλλά και ο ειδικός οικοδομικός κανονισμός του 1970 για την πόλη του Βόλου σύμφωνα με τον πίνακα 4.3. Σε σύγκριση με τον προηγούμενο, αυξάνονται ο μέγιστος αριθμός ορόφων σε έξι και το μέγιστο ύψος οικοδομής σε 20,2m ενώ η κάλυψη παραμένει στο υψηλό ποσοστό 80%. Στο σχέδιο 4.6 της οψοτομής βλέπουμε πως για τα πλάτη των δρόμων κάθετων στη Μαυροκορδάτου επιτρέπονται οικοδομές με τρεις ορόφους σε πρόσοψη και έως ένα ρετιρέ, χωρίς αυτά να ξεπερνάνε το μέγιστο επιτρεπτό ύψος περιοχής 14,5m. Οι μπλε γραμμές υποδηλώνουν τα όρια των πλατών των ανοιχτών εξωστών στο 1,2m και για κλειστούς εξώστες, έρκερ, στα 0,6m. Οι κόκκινες γραμμές τονίζουν τις αποστάσεις μεταξύ των κτιρίων o.1o.1 o.2o.2 o.3o.3 o.4o.4 o.5o.5 o.6o.6Σχέδιο 4.3 Σχέδιο 4.5

Στο σχέδιο 4.3 Βλέπουμε τμήμα του Ο.Τ. 574, 576 και 578. Με τα οικόπεδα αριθμημένα (ο.1,ο.2,ο.3,ο,4.ο,5.ο.6). Με διαγράμμιση εμφανίζονται τα κτίσματα όπου καλύπτουν συνολικά 80% της επιφάνειας του οικοπέδου όπως υποδηλώνει ο πίνακας 4.2. Η τοποθέτηση

Τομέας Α Οικ. Σύστημα Κάλυψη Ν ορόφων Ηmax Συνεχές 0,8 4 14,5m E.O.K 1958 Κάλυψη Ν ορόφων Ηmax Συνεχές 0,8 6 20,2m E.O.K 1970

Οικ.ΤομέαςIΣύστημα

Πίνακας 4.3 Όροι δόμησης Βόλου, Οικοδομικός κανονισμός 1958 Πηγή Χαστάογλου σελ. 141 Πίνακας 4.4 Όροι δόμησης Βόλου, Οικοδομικός κανονισμός 1970. Πηγή Χαστάογλου σελ. 141 Σχέδιο 4.4 Σχέδιο 4.6

50 Περίπτωση4.2.4ΓΟΚ 85 Περίπτωση4.2.5 ΝΟΚo.1o.1 o.2o.2 o.3 o.3 o.4 o.4 o.5 o.5 o.6 o.6 Σχέδιο 4.7 Σχέδιο 4.9

Κάλυψη Ν ορόφων Ηmax Σ.Δ. Ελεύθερο 0,6 5 17,5m 2,7 E.O.K 1992

έως 1992 Οικ.ΤομέαςIΣύστημα

Πίνακας 4.5 4 Όροι δόμησης Βόλου, ισχύοντες έως 1992. Πηγή Χαστάογλου σελ. 4.6 Όροι δόμησης Βόλου, ισχύοντες 1992. Πηγή Χαστάογλου σελ. 188 Σχέδιο 4.10

Κάλυψη Ν ορόφων Ηmax Σ.Δ. Ελεύθερο 0,7 6 32m 3,4 E.O.K ισχύοντες

Πίνακας188

51 Οικ.ΤομέαςIΣύστημα

Σχέδιο 4.8

52 4.3 Εγκάρσια Τομή των Ο.Τ. 576, και 594 0m 5m 10m 20m 40m Σχέδιο 4..11 Σχέδιο 4. .12 Σχέδιο 4..13 Σχέδιο 4..14 ΓΟΚ 55 ΓΟΚ 73 ΓΟΚΝΟΚ85

53 συμΠΕρασματα

Ο ρόλος των νόμων και των θεσμών Η πόλη του Βόλου μετά την προσάρτησή της στο ελληνικό κράτος αποκτά τη μορφή που προδιαθέτουν οι θεσμοί των τοπικών αρχών και οι οικοδομικοί κανονισμοί. Η κινητήριος δύναμη δεν παύει να είναι το επιχειρηματικό δαιμόνιο των Ελλήνων εμπόρων, και ο αναπτυξιακός ρυθμός της πόλης είναι ανάλογος της αναζήτησης κέρδους. Ο ρόλος των θεσμών είναι αυτή η αναζήτηση κέρδους, που μεταφράζεται σε οικοδόμηση μιας ολόκληρης πόλης, να εμπίπτει σε νόμιμα και στρατηγικά πλαίσια όπως αναφέρθηκε από τον Αλαμανιώτη.Επίσης ο ίδιος αναφέρει πως η θεσμική μεταβολή είναι αυτή που γραμμή, δεν επιτρέπει την εφαρμογή τους καθώς ο ΓΟΚ παίζει καθοριστικό ρόλο στην αποτροπή αυτών.

5.0

κάνει τις πόλεις να ξεχωρίζουν και τους αποδίδει τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που τις καθιστούν ιδιαίτερες. Από τα σχέδια επιβεβαιώνεται η Χαστάογλου που αναφέρει ότι παρόλο που ειδικοί κανονισμοί επιτρέπουν τα μεγάλα ύψη (1958,1960,1968κλπ) στα δύο Ο.Τ. που εξετάζουμε βλέπουμε πως και η ίδια η ρυμοτομία, τα 10 μέτρα από οικοδομική γραμμή σε οικοδομική

Ξεκινώντας από τα σχέδια 4.3,4.4 που αναφέρονται στον ΓΟΚ 55 και ειδικό οικοδομικό κανονισμό του 1958, γίνεται μια προσπάθεια να μεγιστοποιήσουν τον χώρο σε οριζόντιο επίπεδο και την πληρότητα των ορόφων. Η πόλη, κρίνοντας από τον τρόπο που εφαρμόζονται αυτές οι δύο νομοθεσίες συνδυαστικά, παίρνει συμπαγή μορφή καθώς μιλάμε για ελάχιστες πλάγιες αποστάσεις μεταξύ των κτιρίων και αναλογικά πολύ μικρά πλάτη ανοικτών και κλειστών εξωστών. Η συμπαγής εικόνα καθ’ ‘ύψος αλλοιώνεται με τις υποχωρήσεις των ρετιρέ. Συγκριτικά με την οικοδομή ο.2 της δεκαετίας του ‘30 του σχεδίου 4.5 και 4.6, οι τριγύρω οικοδομές με τον ΓΟΚ 55 υπερτερούν και σε ύψος και σε κάλυψη εφόσον προορίζονται και για περισσότερα άτομα. Η εντατικοποίηση της εκμετάλλευσης της αστικής γης στο κέντρο του Βόλου συνεχίζεται και στην

επόμενη δεκαετία του ’70 με τον ΓΟΚ 73 και τον αντίστοιχο ειδικό οικοδομικό κανονισμό για την πόλη. Επιτρέπεται ραγδαία αύξηση του ύψους των νέων οικοδομών και με τον ΓΟΚ επιτρέπεται επιπλέον δεύτερο ρετιρέ. Η εικόνα της πόλης με αυτούς του

54 ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΔΙΚΑ Οι ΓΟΚ λειτουργούν και ως εργαλείο ανάγνωσης της Μπόληςεγάλες αλλαγές στην εικόνα μιας πόλης εφαρμόζονται μετά από καταστροφές Σταδιακά απελευθερώνεται δημόσιο προσπελάσιμο Τέδαφοςακτίρια δεν μπορούν να φτάσουν στο max των κανονισμών λόγω ρυμοτομίας Ηπόλη αλλάζει ταυτόχρονα παραμένει ίδια με τις καταβολές της Οι θεσμοί μιας πόλης δρουν συνδυαστικά με τους νόμους του κράτους Ημετρική μονάδα του ύψους εξακολουθεί να είναι η πιο σημαντική δύο ΓΟΚ 55 και 73, επιβεβαιώνει την ανάγκη για δραστικά μέτρα ανοικοδόμησης μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς και τις πλημμύρες. Επίσης ανταποκρίνονται στις επιταγές της νέας εποχής της αστυφιλίας και του μοντερνισμού, καθώς απορρίπτονται οι μικρές οικοδομές όπως αυτή του σχεδίου… Συγκριτικά η οικοδομή ο.2 υστερεί σε ύψος και κάλυψη οικοπέδου για ακόμη μία φορά. Με τον επόμενο ΓΟΚ 85 αλλά και με το νέο Γ.Π.Σ. του 1985 του Βόλου η συμπαγής μορφή της προηγούμενης εικοσαετίας γίνεται προσπάθεια να ανατραπεί. Αρχικά γίνεται κατά κάποιο προσπελάσιμο το ισόγειο και ενοποιείται με τον ακάλυπτο χώρο με την χρήση των pilotis μέσω του ΓΟΚ 85, από την άλλη το Γ.Π.Σ. ορίζει υποχρεωτικές στοές σε διάφορα σημεία της πόλης, όπως στο σχέδιο… στο τμήμα του Ο.Τ. 574 και 578 ως μια προσπάθεια ανάκτησης του δημόσιου χώρου που είναι σε έλλειψη εξαιτίας των πρακτικών της προηγούμενης εικοσαετίας. Επιπροσθέτως προστίθενται κίνητρα για χαμηλά κτίρια που είχαν οριακά εξαλειφθεί με τους προηγούμενους κανονισμούς. Η συμπαγής γραμμή «σπάει» με την αύξηση των πλάγιων αποστάσεων από τα όμορα οικόπεδα και τις υποχωρήσεις από την οικοδομική γραμμή που είχε ως αποτέλεσμα η ελεύθερη τοποθέτηση στο οικόπεδο. Τέλος η δυνατότητες που προσφέρει το ιδεατό στερεό και η μείωση της κάλυψης στο 70% και η μείωση του συντελεστή δόμησης, είναι η αύξηση καθ’ ύψος αλλά αυτή τη φορά με την απελευθέρωση δημόσιου προσπελάσιμου χώρου. Ο ΝΟΚ εισάγει την έννοια των βιοκλιματικών κτιρίων και ο Βόλος ανήκει στις περιοχές όπου ο κανονισμός δίνει κίνητρα για αύξηση του συντελεστή δόμησης με προϋπόθεση τη μείωση της κάλυψης, η οποία είναι ήδη μειωμένη στο 60%. Σε σχέση με τον ΓΟΚ 85 η εικόνα της τομής του σχεδίου… μένει σχετικά σταθερή με τη διαφορά στη συρρίκνωση του ιδεατού στερεού και το «στένεμα» των κτιρίων λόγω μειωμένης κάλυψης. Στο ύψος προστίθεται πλέον και το φυτεμένο δώμα που ωστόσο πρέπει να εγγράφεται στο ιδεατό στερεό. Σε σχέση με το σταθερό κτίριο του σχεδίου 4.9 και 4.10, την οικοδομή ο.2, οι τριγύρω οικοδομές φαίνονται πλέον τελείως διαφορετικές και δε θυμίζουν σε τίποτα το παρελθόν αυτής της Τελειώνονταςπόλης. ενδιαφέρον έχει να δείξουμε

συγκριτικά όλες τις τομές με τη σημερινή κατάσταση που αναφέρθηκε το υποκεφάλαιο 4.1.1 στο σχέδιο 5.1 και 5.2.Τα ύψη των οικοδομών δεν αλλάζουν δραστικά μετά τη δεκαετία του ’70, κυρίως η διαφορά συναντάται στην «ποσότητα» ελευθέρου εδάφους που επιβάλλουν οι νομοθεσίες. Όσο ά το σήμερα, το τοπίο συντίθεται από διαφόρων χρονολογιών κτίσματα με το ψηλότερο την οικοδομή ο.1.

57 Σχέδιο 5.2 Η μεταβολή της διαγραμματικής διαμήκους τομής

58 Παραρτηματα ΥΨΗ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΛΥΨΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΩΣ ΑΚΑΛΥΠΤΑ Σ.Δ. ΠΡΟΣΟΨΗ οικόπεδο Δ οπίσθιο όριο α Π όροφοι ΓΟΚ 55 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 16 ΑΡΘΡΟ 21 ΑΡΘΡΟ 29 0,7 >= 2,5m 8m ΣΥΝΕΧΕΣ ΟΠΟΥ >=8m ΔΕΝ ΟΡΙΖΕΤΑΙ >=10,8m ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ >=16m>=13,5m >16m 6ορ+1 6+1 ΓΟΚ 73 για κάθε Π+2,5m ΑΡΘΡΟ 76 ΑΡΘΡΟ 17 ΑΘΡΘΟ 19 ΑΡΘΡΟ 76 ΑΡΘΡΟ 21 ΣΥΝΕΧΕΣ ΟΠΟΥ ΜΕΣΑΙΟ 0,7 2,5m+0,05Η >=2,5 <=7,5m, ΔΕΝ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΓΩΝΙΑΚΟ 0,8 7,5<Π<10 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ 10<Π<12,5 >=12,5m ΙΔΕΑΤΟ ΣΤΕΡΕΟ ΓΟΚ 85 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 8 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΕΛΕΥΘΕΡΗ 70% 3,0m+0,10Η 9m λωρίδα? 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ 2,5m για 0,8 χαμηλά 1,2 κτίρια 1,6 ΑΡΘΡΟ 7 2 PILOTIS 50% ΙΣΟΓΕΙΟΥ 2,4 NOK >2,4 ΑΡΘΡΟ 12 ΑΡΘΡΟ 14 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 15 ΕΛΕΥΘΕΡΗ 60% 3,0m. + 0,10 Η 2,5m+0,05Η 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ 0,8 ΆΡΘΡΟ 24 2,5m για 1,2 χαμηλά 1,6 κτίρια 2,42 >2,4

59 ΥΨΗ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΛΥΨΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΩΣ ΑΚΑΛΥΠΤΑ Σ.Δ. ΠΡΟΣΟΨΗ οικόπεδο Δ οπίσθιο όριο α Π όροφοι ΓΟΚ 55 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 16 ΑΡΘΡΟ 21 ΑΡΘΡΟ 29 0,7 >= 2,5m 8m ΣΥΝΕΧΕΣ ΟΠΟΥ >=8m ΔΕΝ ΟΡΙΖΕΤΑΙ >=10,8m ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ >=16m>=13,5m >16m 6ορ+1 6+1 ΓΟΚ 73 για κάθε Π+2,5m ΑΡΘΡΟ 76 ΑΡΘΡΟ 17 ΑΘΡΘΟ 19 ΑΡΘΡΟ 76 ΑΡΘΡΟ 21 ΣΥΝΕΧΕΣ ΟΠΟΥ ΜΕΣΑΙΟ 0,7 2,5m+0,05Η >=2,5 <=7,5m, ΔΕΝ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΓΩΝΙΑΚΟ 0,8 7,5<Π<10 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ 10<Π<12,5 >=12,5m ΙΔΕΑΤΟ ΣΤΕΡΕΟ ΓΟΚ 85 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 8 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΕΛΕΥΘΕΡΗ 70% 3,0m+0,10Η 9m λωρίδα? 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ 2,5m για 0,8 χαμηλά 1,2 κτίρια 1,6 ΑΡΘΡΟ 7 2 PILOTIS 50% ΙΣΟΓΕΙΟΥ 2,4 NOK >2,4 ΑΡΘΡΟ 12 ΑΡΘΡΟ 14 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 15 ΕΛΕΥΘΕΡΗ 60% 3,0m. + 0,10 Η 2,5m+0,05Η 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ 0,8 ΆΡΘΡΟ 24 2,5m για 1,2 χαμηλά 1,6 κτίρια 2,42 >2,4 ΥΨΗ ΠΡΟΕΞΟΧΕΣ Σ.Δ. ΠΡΟΣΟΨΗ ΡΕΤΙΡΕ ΥΠΟΧΩΡΗΣΗ Η ΟΡΟΦΟΥ ΗΜΑΧ ΕΞΩΣΤΕΣ Π όροφοι Ηmaxπ όροφοι πy Ηορ Hεξ ΑΡΘΡΟ 29 ΑΡΘΡΟ 29 ΑΡΘΡΟ 29 ΑΡΘΡΟ 31 ΑΡΘΡΟ 36 2,5m 8m 2 8,5m Ρ.Γ. >=8m 3 12m 1 2,5m, ΟΙΚΙΑ 3m >=10,8m 4 15,2m 2 2,5m ΙΣΟΓΕΙΟ 4m >=13,5m 5 18,4m >=16m 6 21,6m >16m 6ορ+1 6+1 για κάθε Π+2,5m ΑΡΘΡΟ 76 ΑΡΘΡΟ 21 ΑΡΘΡΟ 21 ΑΡΘΡΟ 21 ΑΡΘΡΟ 22 ΑΡΘΡΟ 22 ΑΡΘΡΟ 84 Η=νx3,3+C >=2,5 <=7,5m, 2 c=1 2 2,5m ΟΙΚΙΑ 2,7m Ρ.Γ. 3m 7,5<Π<10 3 ισόγειο 2 2,5m ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ 3m 10<Π<12,5 4 c=2 1 2,5m ΜΕ ΠΑΤΑΡΙ 5m ΠΡΟΚΗΠΙΟ <3m >=12,5m 5 οικεία 0 <1m ΙΔΕΑΤΟ ΣΤΕΡΕΟ ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 11 λωρίδα? 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m οξεία γωνία ΚΥΡΙΑ ΧΡΗΣΗ 2,4m 10m Ρ.Γ. 3m 2,5m για 0,8 ΒΟΗΘΗΤΙΚΗ 2,2m 13m χαμηλά 1,2 16m κτίρια 1,6 18m 2 21m 2,4 24m >2,4 27m ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 16 2,5m+0,05Η 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m οξεία γωνία ΚΥΡΙΑ ΧΡΗΣΗ 2,65m 10,75m Ο.Γ. 5m 0,8 14m 2,5m για 1,2 17,25m χαμηλά 1,6 19,5m κτίρια 2 22,75m 2,4 26m Ρ.Γ. 3m >2,4 32m ΑΡΘΡΟ 18 το φυτεμένο δώμα βλάστηση ως 3m και μέσα στο ιδεατό στερό

60 ΥΨΗ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΛΥΨΗ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΩΣ ΑΚΑΛΥΠΤΑ Σ.Δ. ΠΡΟΣΟΨΗ οικόπεδο Δ οπίσθιο όριο α Π όροφοι ΓΟΚ 55 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 16 ΑΡΘΡΟ 21 ΑΡΘΡΟ 29 0,7 >= 2,5m 8m ΣΥΝΕΧΕΣ ΟΠΟΥ >=8m ΔΕΝ ΟΡΙΖΕΤΑΙ >=10,8m ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ >=16m>=13,5m >16m 6ορ+1 6+1 ΓΟΚ 73 για κάθε Π+2,5m ΑΡΘΡΟ 76 ΑΡΘΡΟ 17 ΑΘΡΘΟ 19 ΑΡΘΡΟ 76 ΑΡΘΡΟ 21 ΣΥΝΕΧΕΣ ΟΠΟΥ ΜΕΣΑΙΟ 0,7 2,5m+0,05Η >=2,5 <=7,5m, ΔΕΝ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΓΩΝΙΑΚΟ 0,8 7,5<Π<10 ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ 10<Π<12,5 >=12,5m ΙΔΕΑΤΟ ΣΤΕΡΕΟ ΓΟΚ 85 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 8 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 9 ΕΛΕΥΘΕΡΗ 70% 3,0m+0,10Η 9m λωρίδα? 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ 2,5m για 0,8 χαμηλά 1,2 κτίρια 1,6 ΑΡΘΡΟ 7 2 PILOTIS 50% ΙΣΟΓΕΙΟΥ 2,4 NOK >2,4 ΑΡΘΡΟ 12 ΑΡΘΡΟ 14 ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 15 ΕΛΕΥΘΕΡΗ 60% 3,0m. + 0,10 Η 2,5m+0,05Η 0,4 1,5*ΟΓ,ΟΓ'>7,5m ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ 0,8 ΆΡΘΡΟ 24 2,5m για 1,2 χαμηλά 1,6 κτίρια 2,42 >2,4 ΠΡΟΕΞΟΧΕΣ ΗΜΑΧ ΕΞΩΣΤΕΣ ΕΡΚΕΡ ΗΜΙΥΠΑΙΘΡΙΟΙ ΣΤΟΕΣ Ηορ Hεξ wεξ d Hκ.εξ wκ.εξ Π β ΑΡΘΡΟ 36 ΑΡΘΡΟ 36 Ρ.Γ. 3 1,2m 1m3m 0,4m 3m απαγορεύεται 4m ΑΡΘΡΟ 22 ΑΡΘΡΟ 84 ΑΡΘΡΟ 84 ΑΡΘΡΟ 25 1/10Π 2,7m Ρ.Γ. 3m <1,3 3m 0.4m <=7,30m 3m 7,30<Π<10,30 5m ΠΡΟΚΗΠΙΟ <3m <1/4 προκήπιου 14,30<Π<19,3010,30<Π<14,30 <1m 1/4 προκήπιου Π>19,30 ΑΡΘΡΟ 9 ΑΡΘΡΟ 11 ΑΡΘΡΟ 11 ΑΡΘΡΟ 15 2,4m 10m Ρ.Γ. 3m 1/10Π Ε<15% Σ.Δ. ΚΤΙΡΙΟΔΟΜΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ (Αρθ-20,Αποφ-3046/304/30.1/3-2-89) 2,2m 13m <=2 wημ=<2.5m <=7,30m 16m 7,30<Π<10,30 18m 10,30<Π<14,30 21m 14,30<Π<19,30 24m Π>19,30 27m ΑΡΘΡΟ 15 ΑΡΘΡΟ 16 ΑΡΘΡΟ 16 ΑΡΘΡΟ 2 ΑΡΘΡΟ 22 2,65m 10,75m Ο.Γ. 5m 1/10Π 3 0,6m Wημ=< 35% <=7,30m 14m <=2 5 περιγράμματος 7,30<Π<10,30 17,25m 1,4Δ,1/4δ συνολικά του 10,30<Π<14,30 19,5m για τις ημ/χ 14,30<Π<19,30 22,75m όψεις Π>19,30 26m Ρ.Γ. 3m 0,5m 32m σε εσοχή το φυτεμένο δώμα βλάστηση ως 3m και μέσα στο ιδεατό στερό

Αραβαντινός Αθανάσιος, ‘Πολεοδομικός Σχεδιασμός’, Εκδόσεις: Συμμετρία 2007

Σακελλαρόπουλος, Χριστόφορος Π. Μοντέρνα αρχιτεκτονική και πολιτική της αστικής ανοικοδόμησης. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 2004.

Θωμάς, Γίωργος. “Τα επαναστατικά κινήματα στην περιοχή του Βόλου” στο Ο Βόλος και η περιοχή του στην ιστορική τους διαδρομή, “, Βόλος, 2004, σελ. 225-249.” Γραφικές Τέχνες “ΠΑΛΜΟΣ, 2004.

κείμενα Ζυγούρης, Αθανάσιος, Ευαγγελίνα Μανοπούλου, and Γεώργιος Παπαγεωργίου. “Εργασία επί του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού, Νόμος Υπ’ Αριθμό 4067.” Ιωάννινα: Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Τμήμα Ηπείρου, May 2012. http://www.teeepirus.gr/files/arti cle/file/omada_ergasias_nok_N.4067.pdf

Αλαμανιώτης, Άγγελος. «.Ο ρόλος των θεσμών στην εξελικτική διαδικασία των πόλεων: μελέτη της περίπτωσης του Βόλου» Διατριβή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 2018 https://doi.org/10.12681/eadd/43215. Ξενάκη, Άρτεμις. “Νέος οικοδομικός κανονισμός και σύγκριση με τον παλιό.” Διπλωματική Εργασία, 2013. https://dspace.lib.ntua. Παπαδάμ,gr/xmlui/bitstream/handle/123456789/7963/xenaki_a_nok.pdf?sequence=1.Βασιλική.“Αστικόςχώροςκαινομοθεσία.”ΕρευνητικήΕργασία,2014. in_Athens.2009.Woditsch,raphe_kai_protaseis_biosimes_apokatastases_kai_diacheirises.www.researchgate.net/publication/326131112_Enkataleleimmena_kai_Kena_Ktiria_sto_Istoriko_Kentro_tou_Bolou_apogΚέντροΤσαπούρη,D%CE%BF%CE%BC%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%AF%CE%B1-id10364.F%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%Bgr/%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%85%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B5%CF%82/%CE%B1%CF%83%Chttps://www.greekarchitects.gr/Ι.,A.Οικονόμου,Κ.Κούντριας,Ε.Α.Θωμοπούλου,andΑ.Ρ.Βούζα.«ΕγκαταλελειμμένακαιΚενάΚτίριαστοΙστορικότουΒόλου:απογραφήκαιπροτάσειςβιώσιμηςαποκατάστασηςκαιδιαχείρισης,»ΠανεπιστήμιοΘεσσαλίας,2018.https://Richard.“PLURAL-PrivateandPublicSpacesofthePolykatoikiainAthens.”Thesis,BerlinUniversityofTechnology,https://www.researchgate.net/publication/307961578_PLURAL_-_Private_and_Public_Spaces_of_the_Polykatoikia_ που επηρεάζει την αρχιτεκτονική δημιουργία.” In Ημερίδα ΣΑΔΑΣ - ΠΑΕ. Αθήνα, 2007. https://www.sadas-pea.gr/archive/2000-2011/mortakis.html.

ΣΑΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΕΩΣ ΤΗΣ ΚΑΤΟΙΚΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ - Attikipedia.” 12ο τεύχος ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, 1978.

Δημόσια

64 ΒιΒλιογραφια

Άρθρα

Διπλωματικές εργασίες

Σαρηγιάννης, Γιώργος. “Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

απλοποίηση.”Τσαμπάζη,B%CE%BB%CE%B7-2/.E%B3%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%83-%CF%83%CE%B5-%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83-%CE%B5τηςΣαρηγιάννης,c%ce%b9%ce%ba%ce%b7-%ce%bd%ce%bf%ce%bc%ce%bf%ce%b8%ce%b5%cf%83%ce%b9%ce%b1-%cf%83%ce%b1%ce%bd/.%83%cf%85%ce%b3%cf%87%cf%81%ce%bf%ce%bd%ce%b7-%cf%80%ce%bf%ce%bb%ce%b5%ce%bf%ce%b4%ce%bf%ce%bhttps://attikipedia.sadas-pea.gr/%ce%b7-%cfΓεώργιοςΜ.“Πολεοδομικόςεκσυγχρονισμόςσεελληνικάπλαίσια.απότασχέδιαπόληςστηνεμπορευματοποίησημεγαλοαστικήςκατοικίας.”InAttikipedia,32,2005.https://attikipedia.sadas-pea.gr/%CF%80%CE%BF%CE%B%CE%BA%CF%83%CF%85%CΑμαλία.“ΓενικόςΟικοδομικόςΚανονισμός1929-2020.ΑπότηνπρώτηθέσπισηκανόνωνστονεξορθολογισμόκαιτηνDeltaEngineering,August21AD.https://www.deltaengineering.gr/blog/.

Βίλμα. Βόλος: Πορτραίτο της πόλης από τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Βόλος: Δημοτικό κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου, 2007.

Χαρίτος, Χαράλαμπος. Βόλος, 1881-1955 : Ο χώρος και οι άνθρωποι. Βόλος: Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου ΔΗ.ΚΙ, Χαστάογλου,2004.

Πρακτικά συνεδρίου Γερολύμπου, Αλεξάνδρα. “‘Ο ΓΟΚ και η νεοελληνική πόλη 1920-1985: Από την συνολική πολεοδομική αντίληψη στη ρύθμιση της ιδιωτικής κερδοσκοπίας.’” Academia.edu, 2017. https://www.academia.edu/19818597 Μορτάκης. Φίλιππος “Ιστορική αναδρομή στο νομοθετικό πλαίσιο

Βιβλία

Προεδρικό διάταγμα 4-11-1978 «Περί καθορισμού συντελεστών δομήσεως και τροποποιήσεως ενίων όρων και περιορισμών δομήσεως του εγκεκριμένου ρυμοτμικού σχεδίου Βόλου και Νέας Ιωνίας (Μαγνησίας)» ΦΕΚ 571/Δ΄/1978

Δικτυακός τόπος για το συνθετικό εργαστήριο «Εισαγωγή στον αστικό σχεδιασμό. Μεθοδολογία, ανάλυση, απεικονίσεις», μάθημα του 2ου εξαμήνου του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ όπως διδάχθηκε κατά τα έτη e-ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ2009-2013.https://urbanintrostudio.wordpress.com/ΓεωγραφικήΑναζήτησηΠληροφοριών http://epoleodomia.volos.gr/ Δήμος Βόλου, Διεύθυνση υπηρεσίας “Τεύχοςhttp://gis.epoleodomia.gov.gr/v11/#/22.9516/39.3589/19δόμησηςπροκαταρκτικώνεισηγήσεωνΟικοδομικούΚανονισμού – ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ,” https://www.sadas-pea.gr/tefchos-prokatark https://diki.gr/,ΔημοτικόBloghttps://www.technologismiki.com/nomos/index.html?nomos.phpΝομοθεσίαΔιαδικτυακήΔιαδικτυακήtikon-isigiseon-ikodomikou-kanonismou/.κοινότηταγιαμηχανικούςhttps://www.michanikos.gr/κοινότηταγιαμηχανικούςhttps://emichanikos.gr/γιαμηχανικούςανάρτησήςαρχειακώνφωτογραφιώνΒόλουhttps://volosmagnisia.wordpress.com/magnesiastoperasmatouchronou/κέντροΙστορίαςκαιτεκμηρίωσηςΒόλουhttp://81.186.130.244/

Νομοθετικό διάταγμα. 14-6-1958 «Περί καθορισμού τωνόρων και περιορισμών δομήσεως των οικοπέδων του ρυμοτομικού σχεδίου Βόλου, ΦΕΚ 89/Α .14.6.1958

Ομάδα εργασίας. Επανεξέταση χωροθέτησης στοών στο δήμο Βόλου. Τμήμα Ν. Μαγνησίας: Τεχνικό επιμελητήριο Ελλάδος, 2006. Χριστοδουλάτος,http://library.teemag.gr/B/79a.pdf.Κ,“Αιτιολογικήέκθεσηγια την έκδοση υπουργικής απόφασης, Θέμα :Χαρακτηρισμός ως διατηρητέου κτιρίου που βρίσκεται επί Ερμού και Μαυροκορδάτου στην πόλη του Βόλου (Ο.Τ. 576),” 5. 27. 2016.. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γενική Δ\νση Πολεοδομίας, Τμήμα διατηρητέων κτιρίων.

Βασιλικό διάταγμα της 31/07/1882 «Περί κανονισμού της ρυμοτομίας του πρώτου και δεύτερου τμήματος της πόλης του Βόλου», ΦΕΚ 89/29.8.1882

Νόμος 4067. «Νέος Οικοδομικός Κανονισμός». ΦΕΚ Α΄ 79, 09/04/2012

Πηγές

Βασιλικό διάταγμα τις 30/04/1883 «Περί κανονισμού της ρυμοτομίας της πόλεως Βόλου», ΦΕΚ 181/5.5.1883 Προεδρικό Διάταγμα τις 05/04/1930 « Περί αναθεωρήσεως και τροποποιήσεως του σχεδίου πόλης του Βόλου»ΦΕΚ Νόμος102/Α,5.7.19303278«Περί επιβολής εφ’ άπαξ εκτάκτου εισφοράςυπέρ σεισμόπληκτων Βόλου» ΦΕΚ 169Α.4.7.1955

Υπουργική απόφαση τις 15-9-1981 «Περί πλαισίου οργάνωσης της ευρύτερης Περιοχής Βόλου και Λάρισας και γενικών κατευθύνσεων των ρυμοτομικών σχεδίων των αντίστοιχων πόλεων» ΦΕΚ 551/Β/15.9.1981

Νόμος 1577/1985 Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός (Γ.Ο.Κ)- ΦΕΚ 210/Α/18-12-1985

Προεδρικό Διάταγμα της 03/04/1929. «Περί Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού». ΦΕΚ Α΄155, 22/04/1929. Βασιλικό Διάταγμα της 09/08/1955. «Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός του Κράτους - ΓΟΚ/1955». ΦΕΚ Α΄266/ 30/09/1955. Νομοθετικό Διάταγμα της 08/1973. «Περί Γενικού Οικοδομικού Κανονισμού». ΦΕΚ Α΄ 124, 09/06/1973.

Νομοθετικό διάταγμα τις 11/06/1956 «Περί επεκτάσεως ρυμοτομικού του Βόλου» ,ΦΕΚ 144Α,23.6.1956

Ιστοσελίδες