Bertsolari aldizkaria - 31. zenbakia

BERTSOLARI

Z3, N B A K I A

I 1998

UPA ZKENA

I

775

HURBIL ZAITEZ OLERKIGINTZARA Gorka AULESTIA "BERTSOLARISMO" Manu ERZILLA "Ezpondetako pneuma" Kepa FERNANDEZ DE LARRINOA "Urteakjoan zaizkit" LAUXETA "Olerki guztiak" Juan Ram贸n MADARIAGA "Imentzioaren pergamuak" Javier ROJO "Arrodaren gunea"

m ^y

Bizkaiko Foru Aldundia Kultura Saila

BIZK2MRREKIN HVRRERH GOflZ!

ARGITALPENAK M- Diaz de Haro, 17 48013 BILBO

Tfnoa: 94 420 69 68 Fax: 94 420 69 58

Kultura eta Turismo Sailak diruz lagundutako aldizkaria

Gipuzkoako Foru Aldundiak diruz lagundutako aldizkaria

SORKUNTZAK BIKOITZA DU AURPEGIA ETA UZTARRI BEREAN LOTZEN n IT11 W p K F A

CTÍ

I A 7 I Í 1 D IA J

baina arte-adierazpide gutxik bezala erakusten du bikoiztasun hori bertsolarítzak, bertsoak oso gertu baititu barrea eta nekea. Horren berri jakiteko betsolarien lañaren jarraipen gertukoa egitea erabaki genuen udako egun gogor bat nola bizi zuten ikusiz. Xabier Amuriza, Sebastian Lizaso, Andoni Egaña, Jose Agirre, Anjel Mari Peñagarikano eta Oihane Enbeita aukeratu genituen abuztuko beren agendak estuen zituztenean. Ordu askotako egun luze horien kronikak bildu ditugu hemen.

ERTSOLARI Rrrtsolanen

ยกrotea.

BerĂ­solarien lrotta

ERTSOLAR iSi-rts'ilarien

troten.

ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

^m

ERTSOLARI Bertsoiarien trotea.

gin zaitez harpidedun!

RUTXULO da landare gazte, endo eta euskalduna, istiralero bisitan zintzo torri ohi den laguna; z da batere gogaikarria, z da batere astuna, ienetik pixkat hizkera goxo , ¿ehean kontatzen duna.

iskorentzat da asteburuak >remizko duen xiringa, >ehin hartuz gero geratzen zara ;ero baztertu ezinda. .— IRUTXULO )stiraleko bazkariari ar diezaiokezu ginda, •roba ezazu urtebetean larpidcduna eginda.

*®Z» **3t

U

ÍERTSOLARI

D

A

Z

K

E

N

A

1

9

9

8

BERTSOLARI. EDITATZAILEA: Bertsozaleak Kultur Elkartea. Madrid MI. 6 - 20011- DONOSTIA. Tel.: 943-471142 KoORDlNATZAILEA:Joxean Agirre.

ERREDAKZIO KONTSEILUA: Laxaro Azkune, Andoni Egaña, Joxerra Garzia, Santi Jaka, Aitor González Kintana, Kristina Mardaraz, Jon Sarasua, Joxerra Bilbao, Izaskun Ellakuriaga, Josu Goikoetxea eta Antxoka Agirre.

EüSKARA ZUZENTZA1LEA: Xalbador Garmendia.

ZERNBAKIHONETAKO DISEINUA : Txema Garzia.

IsPRIMATZAILEA: Gráficas Lizarra.

D.L.: SS 482191

Joxe Agirre 10 Xabier Amuriza n Agir 36 Lizaso eta Egaña Anjel Mari Peñagarikano Jon Maia 58 Oihane Enbeita 68 Gazteen gauak Repentistak Zarautzen Telebertso jana Beotibarren 1 0 6 BERTSO PAPERAK

Zortzi ordu Joxerekin Zortzi ordu Joxerekin, Joxe Agirrerekin noski. Izenburuak badu antzik behiala Delibesek bere nobela bati (Cinco horas con Mario) ipini zionarekin. Valladolideko idazlearen protagonista ez bezala, nirea, ordea, bizi da, eta biziro aldarte eta gorputzaldi onean harrapatu genuen abuztuaren 17an, Areson, Joxe Lizasorekin hatera. Migel Delibesek, bestalde, asmatu egin zuen dena; nik, deus asmatu beharrik gabe, ikusitakoa (bertan ikusia, Xenpelarren hitzetan esateko) kontatuko dizuet, hark adinako grazia eta zorroztasunarekin ez bada ere.  >  Testua: Rufino Iraola — Argazkiak: Edurne Koch

y Bertsolarien trotea.

ERTSOLARI

I

\

v

ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

lAldizkariaren arIduradunak AgirreIren bertsotako legun baten berri leman nezan eskaItu zidanean, belIdur pixka bat senItitu nuen. Alde-alIdera, nik baneIkien bertsolariak, herri batera egun osorako bertsotara joandakoan, eguna nolatsu pasatzen duen. Ez daiteke espero gertaera izugarririk, gauza txiki asko baizik. Beraz, kontatzeko gauza handirik ez den kasuan, gauza txikia ondo kontatzea da egin beharrekoa, eta horretarako luma zorrotEQ BerĂ­solarien

trotea.

za behar da. Bestetik, alafede, oso interesgarri irizten nion hainbat bertsolariren egun banako esperientzia kontatzeari, batez ere kontalari eta bertsolari txit diferenteak izango zirela partaide jakinda. Beraz, gonbita onartzea erabaki nuen.

Oporretan gaudela medio, Ăąire saihetspoltsa zaharrari ohi baino hauts gehixeago astindu, magnetofoia, zintak, bloka eta gaineratiko tresnak barman sarturik, Aresoko bideari lotu nintzaion goizeko lOetan. "Joxe ere honezkero atera duk". Beraz, pentsamenduzkoa izan zen harekiko lehen harremana. Hiru ordu laurden geroago Aresoko plazan ginen, kortesiak agintzen duen eran, elkarri esku emanda.

Ohitura guztien kontra, bertsolariak aurreERTSOLARI

baino zimelagoko amonaren eskutik majo gosaldu dugu» jaulki zuen Lizasok, eta «Bai, gehiago ematen ez badigute ere, eguna pasatzeko moduan jarri gara oraintxe» epaitu Agirrek.

Etxeen erdiak goiko aldapan eta beste erdiak, zelai eta soro bikainez inguraturik, behe-

ko zabalunean dituen herri polita da Areso.

Herri txikia, jakina. Eta herri txikietan denen premia izaten da festak antolatzeko, baina Aresoko plazan ikusi genuen irudia ez dugu puska batean ahaztuko. Joxe Agirreri utziko diogu gogorarazten:

ratu egin zitzaizkidan, eta nirekin topo egiterako tripazorrien kontu emanda zeuden. Sastiena tabernako amona Juanitak gozatu bide zituen apain bien ala biak, etxeko onenetik, jaki gozo eta esker onez beteta uzteraino. Estimatu daukate amona Juanita, Juanita Aldabe, Joxe Agirrek eta Joxe Lizasok, ezaupide zaharrak merezi ohi duen bezala. «Gurtedea

Goizeko hamarrak inguru hortan Aresora iristia, begiratuta ematen zuen benetan herri tristia, plaza garbitzen medika eta alkatean emaztia, nik pentsatu det "non arraiotan sartu ote da bestia?".

Herriaren zati bat aldapan badago, Aresoko eliza eta kanposantua aldaparen goiko puntan. Ez dut gogoan bietako zeinek bota zuen hau: «Hil behar dueña beldur izatea nórmala izango da, baina eraman behar dutenak ere ez dirá alai izango hemen». Badakit beste hau Agirrek esan zuena: «Fedea zeinek daukan probatzeko propio eginda egongo da hau, Ñire saiets-poltsa zaharrari ohi seguru!». baino hauts gehixeago astindu, Ama Gipuzkoako Gaintzakoa duen apaiz magnetofoia, zitak, bloka eta gazte beasaindarra zen meza-emaile. Hark gogainerako tresnak barman sartu eta goratu zigun Areson jubilatuen eguna ospatzen zela, eliza txiki bezain dotorean jende asAresoko bideari lotu nintzaion. korik bildu ez bazen ere. Sermoi orijinala izan ERTSOLARI

ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

zen Fernando Razkinena, poema bat errezitatu baitzuen. Bertsolariek bina bertso eskaini zizkiguten. Agirrek bukaeran egin zuen saioa: Jubilatuen berri badakit neu iritsita nagonez, nere bihotza beti oroitzen da aitonez eta amonez; herria ere e% dago ahaztuta guk egindako lan onez; hontaz aurrera gazteagoen laguntza behar degunez, ea bizilzen asmatzen degun elkarri esku emanez.

Ondo dakigufede santua indartsuago izan zalá, baina oraindik batzuk badegu sinismenaren itzala.

Meza santua izan liteke guztiontzat serbitzala.

Ikusten degu Norbaiti esker nahiko ondo gabiltzala, orain artean gorde gaitunak luzaro gorde gaitzala.

Elizan bildutakoek txalo zaparradarekin eskertu zuten Agirreren bertso hau, Edurne Koch argazkilariak, apaizaren baimenarekin, kamera behin eta berriz disparatzen zion bitartean. Jende askorik bildu ez bazen, ez zen izan aresoarrek gaizki hartu gintuztelako. Eliz atarira orduko han zeuden gure zain, saskian baserriko ogia, bandejan ardi gazta primerakoa eta botilan Campo Viejo ardoa zutela. Hauxe da unea amistade zaharrak agurtu eta berriak ezagutzeko. Bertsolaria estimatu daukate Areson, eta Agirre eta Lizaso ñola ez? Autograforik apenas inork eskatu zien, baina zaplada karinosoak bizkarrean ematera eta bostekoa luzatu nahian jende asko hurbildu zitzaien.

Biak dirá maisu handiak jendearekin konplitzen, eliz atarían eta handik kanpo frogatu ahal izan genuenez.

Baina Agirreren burua berezia da izenak eta detaileak gogoratzen. Ez dakit zenbat kristau (berak esaten duen moduan) aurkeztu zizkidan bere izen, apelidu, goitizen, etxearen izen, lanbide eta gaineratiko xehetasun guztiak emanez aurkeztu ere, besteak beste herriko alkatea, Martin Caballero, eta Milagros Oreja medikua, honetan déla espezialista esanez, ez dakit zein bertsolari operatu zutenean hasi zela espezialitatea egiten, aita pilotan ari zela hil zitzaiola, etab. Pintorea izan izan balitz, detaile txiki ugariz beteriko koadroak izango ziren Agirrerenak.

Hurrengo saiora bitartean tarte handia zegoen, ia-ia bi ordukoa. Eta denbora libreak tabernako bidean ipini gintuen, honetaz eta hartaz hizketan segitzeko. Agirrek berak atera zuen hizpidea. Sarri askotan, beste bertsolariren baten bertsoak ere jasotzen ditu gogoan Joxek, berehalaxe frogatu ahal izango duzuenez. Enirio (Aralar) alde horretan bilera egin berriak izan behar dute bertsolariren batzuek, goierritarrak tarrean direla. «Goiburuk Begiristaini botatako bertso baten azken partea da hau» esan eta honela eraso zion Agirrek: Itukin batzuk kendu ornen ditu, oraindikan ez dan-danak; halare ez du hau esnatuko lehendabiziko tantanak.

Hurrengoa, berriz, koadrila berean Lazkanok kantatua:

Berriro ere sartu nahi nuke Begiristainen kasura, mendihauetan beti izaten da euria edo basura, baldin ta laster kentzen ez badu Elizan bildutakoek txaloekin eskertu teilatuko ituzura, zuten Agirreren bertso hau, Edurne gazta askorik egin gabe ere ugalduko da gazura.

Koch argazkilariak, apaizaren baimeranekin, kamara disparatzen Eta, ñola ez?, derrigorrezkoa da Agirrerekin baserriaz mintzatzea. Momentu honetan, zion bitartean.

Orandan ganaduz osaturik daude. 29 buru ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

egongo omen dira. Pozik kontatzen ditu etxeko berriak. Ez dauka saltzeko, ez etxea eta ez etxekorik, ezta haserrerako motiborik ere.

«Nik ez dut oraindik hitz erdi baten gorabeherarik izan suhiarekin» bota zuen, harén langile izaera azpimarratu ondoren. Lana dexente, hori bai, baina kamioikada batzuk lasto sartu eta erraz moldatzen omen dira. Lastoa bakarrik ez, ordea. «Lastoa bakarrik ez, noski; lastoa beste laguntzarik gabe miserablea da, pentsua ere eman beharra dago» argitu zigun gero.

Bertsolari zaharrak gogoratzeko ere izan genuen egokiera. Basarri eta Uztapide "maiseatu" genituen batez ere. Bat datoz Agirre eta Lizaso, bertsolaritzaren prestigio soziala Basarrirekin hasi zela usté dute biek ere. Eskertsu dagozkio. «Garai zailak ziren haiek, eta atrebitu egin behar zen Basarrik egin zuena egiten» aitortu zuten aho batez. «On puska bat zen» erabaki zuen Agirrek. Uztapidek ere ederki luzitu omen zuen harén ondoan. Gero, biak nahasian, honela jarraitu zuten: «Basarrik asko esaten zuen, nahiz eta errima zabalxeagoa erabili. Bertsolaritzak inori ezer zor badio, Lekuona zaharra da bestea. Uztapide mejoratu egiten zen Basarriren ondoan. Etorkizuna nondik zeukan azkar antzeman zion Uztapidek. Basarri sanoa zen. Uztapide azkarra.

Bertsolaria zulotik Basarrik atera zuen. Oraindik handik zenbat mugitu den da galdera».

Garai batean, bertsolarien joan-etorriak neketsuak izaten ziren. Agirre eta Lizaso ere apur bat probatuak dira. Zenbait tokitara joateko, bezperan atera behar izaten zuten. «Gu eginda gaude -hasi ziren-, Zugarramurdin meza ondorenean kantatu behar eta, bezperan Elizondora joan, han lo egin eta hurrengo egunean martxa. Itzulera ere antzekoa izango zela usté dut» Bertsolariak, lehenik, bertsozale handiak izan dira. Oinez igoal joaten omen ziren Azpeititik Aizarnara Basarri eta Uztapideren bertsoak aditzera. Agirre ere bertsozale handia zen, baina orduan ez zegoen bertsolaria ondo ikusia. Hori oztopo handia zen bertsotan hasteko. Agirre ederki nozitua da egoera hori: «Ni Lizaso eta hauekin kutsatu nintzen pixka bat bertsotan, Azpeiti alde horretan, eta akor-

Bertsolaritn

datzen naiz, gure amak, errita emaile handia ez bazen ere, ñola esaten zidan: "Bart ere ez haiz oso goiz bildu etxera; izango huen bertsoa eta txorakeria!; horrekin mejoratuko diagu etxea". Orduan, gainera, goizeko ordu batean joatea, orain lauretan joanda baino beranduago izaten zen.

Gero pixka bat ibiltzen hasi eta sos batzuk kobratzen hasi ginenean aldatu ziren gauzak. Lehenengo ehun durokoa, Uztapiderekin joanda, Olaberrin kobratu nuen. "Zuena zenbat da?", galdetu zion hango arduradunak, eta Uztapidek, "Gurea?, ehun baña duro eta propina libre". Guk orduan amari entregatzen genion, eta esan zidan: "Atzo irabazi al dek hori?". Nik, baietz. "Nahiago nikek egunero joango bahintz" eratzun zidan orduan. Orain, berriz, jaio orduko hasten dira eskolaneta... Alde batera, ni ez naiz harritzen gurasoek hórrela pentsatzea, bertsolari asko desastre hutsa bait- I zen orduan».

Lehen Basarri eta Uztapide bezala, Zepai ere izan genuen hizpide tabernako solasean.

Ez omen zen bertsolari ugaria. Doinua ere bakarra, noski! «Nik hari entzun diodan bertsorik onena Lexoti bertsolariari botatako hau da: Baserri baten sortuak ziren diru pixka bat zutenak, garai haietan jaten zituzten mokadurik gozuenak, gastatú ditu bere diruak, bai tare gurasuenak, baina usté dut pasa ditula egunik erosuenak.»

«Zepairena izango da, baina Uztapideren antz gehiago du horrek» eman zuen bere iritzia Lizasok, eta berak segitu zuen: «Uztapiderekin ez zen giro izaten, txapelari atzera eragiten zionean. Gehiago ere baziren onak. Lino Kalonjek oso ona izan behar zuen. Donostian

ESEERTSOLARI trotea.

estutzat zedukan lana, (...) aipatu dezun matxarda horri ipiniozu imana, Zurren dabiltzan perdigoi hoiek bilduko 'ituzu zeugana.

Honenbestez, iritsi da plazako saioari ekiteko ordua. Apaizak mikroa eskaini orduko hasi dirรก biak. lan egin zuenean ezagutu izan behar zuen Uztapidek. Behin batean, Uztapide toki zaharrak bisitatzera joan da Donostiara eta hasi dirรก bertsotan... Kalonjek zera galdetu ornen zion (bertsotan, noski), ea bere denboran izan zuen lanik zailena zein zen, eta Uztapidek esan : "Matxardarekin perdigoiak biltzea". Orduan Kalonjek: Uztapide honek apartatu du

Agirrek: Hainbeste urte badaduzkagu guk Areson eramanik, eta sekula ez det ukatu egin genezakeen lanik, baina ezpentsa hontaz aurrera mejoratu geranik, ez dugu ikasiko ezertxo lehen ikasi ez degunik.

ERTSOLARI

Bertsolarien trotea.

Lizasok: Herririk herri hasi ginaden oinez ikasi ta iaiste, gauza horregatik, aitona zaharra, ez zaitez geratu triste, ez dezazula gehiago izan horTenbeste buruhauste, ia larogeina urte dauzkagu, oraindik maite gaituzte.

Lizasok: Lizaso zaharra hiltzen danean negarrik etzazute egin.

Agirrek: Beharbada hori ere egongo gera nahikoa gerturatuak, hargatik gabiltz elizaraino sarritan inguratuak, tajoaterako aitor ditzagun guk dauzkagun pekatuak, bestelagero ahaztuko dira bertsoetako kontuak.

Lizasok: Barka, Agirre, nere bidetik errezegi badet erten, bihotza ari zait bultzaka eta zailda isilik egoten, Franco xaharra're zeruan dala ari dirade esaten, egia bada neri inpernuak ez dit beldurrik ematen.

Agirrek: Gurefedeak egin ote du horrenbesteko porrota?, nik behintzatez detsekula ezer lagun hurkoaren kontra; Lizaso, ez zinen konfesatzera aspalditxoan joango-ta, gaurhemen ere egin liteke apaiza bertan dago-ta.

Bertsoak ez ezik txisteak ere ohikoak dira bertsolarien artean. Hau usté dut Lizasok kontatu zuela. Ba omen zen alargun bat berriro ezkontzera zihoana. Dirudienez, "Jainkoak emandakoa" apaltasunez onartu zuena. Eta ba

ornen zen, herri gehienetan izan ohi den eran, aitona hiztun egoki bat; honek honela bota ornen zion ezkongai alargunari: «Egongo ahal haiz kontent norbait aurkitu dunanean, lehengo hura piztuko balitz hartuko ote hinduke?».

Dudarik gabe Kuba modan dago gure artean. Handik hona emakume asko dator ezkontzaz. Baina ba omen zerbait failatzen dueña. Neskaren bat ba omen da Azpeiti alde horretan Agirreren ezagun batekin ezkondua.

«Neuk ez dut ezagutzen oraindik; galdezka jardun dut zer emakune modu ote den-edo, eta erabakirik oraindik ez didate eman. Gizonezkoek esan didate oso neska guapa eta ederra déla, eta emakumezkoek, berriz, korrientea edo hortik beherakoa. Zer irizten diozu zuk, Rufino?»

Apaiza ondoan izanik, hura tentatzeko bederen, erlijioaz aritu zen jendea gure inguruan. Bagenuen ondoan aitona bat eta hala hasi zen: «Apaizengan ez dut deus sinesten, baina egunero errezatzen dut, batez ere otordukoan». «Gure etxean ere errezatzen zen garai batean -segitu zuen Joxe Agirrek-, niri gustatzen zitzaidan hori, baina otordu guztietan esan eta esan jardun behar izaten nuen, eta, azkenean, "nahi duzuen kristo egin ezazue" esan eta laga egin nion lata emateari; orain ez dugu errezatzen».

«Arbizuko ijito Benantzioren aditzea izango duzue noski -jarraitu zuen Joxek, gaia apur bat aldatuta-. Hark ere ba omen zuen fedea bere modukoa. Karneta kenduta omen zegoen, eta badoa Lizarragan gora, mutila txofer hartuta; tunelera zirenean, geratzeko eskatu ERTSOLARI

Bertsolarien

trotea.

ornen zion. Dirudienez, mutilak aditu ez eta Benantziok: "Esan dit, ba, gelditzeko, Amabirjina puta honi limosna pixkoat bota behar zioagu, norbaitek laguntzen digulako gabiltzak hoinbestean eta". Polita da hori, eh! Askotan maldizioak eta horrelako esaldiak batere txar pentsatu gabe botatzen dirá. Beti, esango nuke nik».

Goiz osoan zehar, ikusi genuen jendea zikiroa ertetzen eta bagenekien hura izango zela eguerdiko menuaren osagairik printzipalena. Aitzakiarik gabe jan eta edan genuen serbitutakoa. «Gaurko soberak sasoi batean izan bagenitu -hasi zen aldameneko aitona-. Orain, berriz, honek kalte egiten duela, hura txarra déla kolesterolarentzat... Gure garaian ez zegoen horrelakorik. Ñola egingo zigun, ba, kalte, kalte egiteko adina ez genuen jaten eta?».

Joxe Agirrek "arrazoi duzu" esanez onartu zituen aitonaren hitzak, eta berea kontatu zuen gero: «Nik hamabi urte nituen garaian grabeenetako gosea zegoen, la ostiela! Hamahiru lagun biltzen ginen gu mahaian eta denon arrean jaten genituenak bakarrik jango nituen nik orduan».

«Gosea esaten duzu -segitu zuen aitona aresoarrak- joanda gaude arrautza batekin dendara eta harén truke ba al dakizu zer ekartzen genuen? Hiru sardina. Nik, Gorritira joan eta, han jan nuen lehenengo arrautza parea. Sardina hiru puska eginda jan behar izaten genuen, eta bururik kendu gabe! Orain sardinazar batek 10 duro balio dizu, hiru arrautzak baino gehiago. Barre egiten duzue, eh, barre? Gure larruan egon izan bazinete aterako zitzaizkizuen barreak!

Bestalde, hamaika triku, muxar eta katu jandakoak gara gu. Katua jan eta, hurrengoa zeinek harrapatu, musean jokatzen genuen.

Trikua bizirik larrutzen da. Bizkarretik ebaki eta bera ateratzen da, kiribiltzeko sinua egiten

du eta larrugorritan geratzen da». "Hori krimen dezentea izango da horratik" atera zitzaion Aginen eta nik ere antzeko zerbait bota nion: "Animalia batekin hori egitea ere!". Eta aitonaren erantzuna pentsarazteko modukoa izan zen: «Zeinekin egin behar duzu, ba, jendearekin?»

Zezen korrida ez du begi onez ikusten Joxek. «Ez dago deretxorik animalia hórrela tratatzeko» izan zen egin zuen komentario bakarra, bakarra baina esanguratsua.

Bertsolari zaharrei buruz jardun bagenuen, gazteen gainean ere zerbait esan behar.

Asko dirá onak Joxe Agirreren ustez, baina, bat apartatzekotan, Egaña ez luke azkena ipiniko. Harén espresioak adierazten du dena: «Egaña fenomenoa da». Harena ere eman zidan bertso bat. Urte asko ornen dirá; ni ez naiz gogoratzen, baina Retegik Galartza 9rekin utzi zuen. Gaiaren arabera, Lizaso "Galartza" zen eta Egaña "Retegi". Pardidua jokatu bezperako saiokoa ornen da Egañaren bertso hau: Gure Ladislao aristokrata beti da holakoxea, enteratu naiz erosi dula ministro baten kotxea, andregaia du modelo izana, hogei milioiko etxea, gizarajo honi falta zaiona Retegitarren letxea.

Bazkaloandoak bertsoak behar ditu benetako bazkalondo izango bada, eta Areson ez zen horren faltarik izan. Honela ekin zion Aginek:

Bazkaldu degu ta hastera goaz bertsoaren erasora, beti ez degu ibili behar bizimodu erosora, ez gera alperrik, noski, etorri Apaiza ondoan izanik, hura holako leku gozora; tentatzeko bederen, erlijioaz aritu nik pentsatzen det sartu gerala zen jendea gure inguruan. Bagenuen munduko paradisora.

ondoan aitona bat apaizetan bat ere Agirrek: sinesten ez zuena.

Gaurgazte asko, bertsolariak,

ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

daude aukeran bezela, ta harrit%en naiz aitona zaharrak gonbidatu gaituztela.

Lizasok: Lagun Agirre, ez alzabiltza aldamiora igota, indartsu samar ikusten zaitut bertsoa bota ta bota.

Urte batzuek eduki arren, lagun, etzaio inporta; eta bertsorik etzagun bota geure buruaren kontra.

Agirrek: Aizu, Lizaso, ez det pentsatzen gaur neurrian zabiltzanik; nolatan esan geure buruan kontra biok gabiltzanik?

Ez dute esango lagun hurkorik estimatzen ez dedanik, baina ez det inor nere burua baino gehiago maite nik.

dua, baina ulertu nahi duenarentzat oso sujerentea: Emazteentzat barranderotza izan liteke astuna, baina badezu beste bat ere hortan lagundu dizuna.

Gure Milagros Orejak ere badaduka nortasuna, baina badegu guk biok gaitz bat sendatuko ez dezuna.

Lizasok: Judasen gisa pentsatu al dezu JesĂşs debalde saltzea?

Gai berarekin segitzen du Agirrek:

Agirrek: Harritu ere egiten naiz ni Lizaso honen sarreran, esan liteke elkarren etsai gaurbihurtu ote geran.

Jainkoa ere salduko nuke, zuk diozunez, aukeran, baina apaizak hitz egingo du Jainkoaren goraberan.

Baina guk degun gaixotasuna ezin sendatu nolanahi lepotik gorafailua degu gerritik behera ere bai.

Apaizaz luzaz jardun ostean, honela adiskidetzen da Joxe Agirre:

Argazkilari, neska polita, oin aipatu nahi zaitut zu, artista zara aitonak guapo ateratzen bagaituzu.

Lehen ere esan dut Edurne Koch (Sigfrido Koch zenaren alaba) zela argazkilaria. Hari ere kantatu zioten bertso bat baino gehiago. Hona Agirreren lehenaren zati bat:

Nik ez nuke gure apaizjauna leku txarrean jartzea, baina askozaz nahiago nuke horrengana ez behartzea.

Agirrek berak segidan:

Agirrek lehen ere aipatu ditu alkatearen emaztea eta andere medikua; hona hemen beste era bateko aipamena; ez oso garbi azaliU BertsolarĂ­en

trotea.

Ondo dakigu modelo baten tankera dadukazuna, Lizasok eregoizetik argi jarri du begirazuna ERTSOLARI

Saio berean Agirrek kantatua da honako hau ere, Lizaso zahartu behar horrekin arrenkuratsu azaldu zelarik.

Ez da komeni ilusioak denak galdutzen uztea, Ondo dakigu ni bezalaxe aspaldi zinen gaztea.

Inork ez degu gazterik hil nahi, zahartzea ere tristea, eta derrioregin beharra bata ez bada bestea.

Zortziko nagusitik zortziko txikira pasa ziren bertsolariak. Doinua aldatu dute, baina gaia ez. Lizasok honela amaitzen du bertsoa:

aprobetxatuak.

Lizasok: Zakurhonek ez du egin zaunka besterikan.

Agirrek: Bazekin zaunkaz eta arrastoan joaten, hau zakurargia zen, jaunak, garai baten.

Apaizak ere ordun trabajartzen zuten andregaia ere moja bialdu zioten.

Agirrek: Orain komentutikan lagunduko dizu, zerura joateko zerbait beharko dezu.

Nobiorik ote den egin zazu galde ezkontzen zeranean apaiza debalde.

Agirrek: Astinduko ote degu itxuraz mingainik, apaizak ez du egiten debaldeko lanik, ta nobio galdezka Lizaso ekinik, zeuk ere ez daukazu bilatu ezinik.

Lizasok: Lehengoan ikusi nun, ein zidan ario; oraindikan zertxobait akordatzen zaio.

Lizasok bera izango da gai hurrengo bertso sailean. Broma eta umoreko bertso politak.

Hasi ere bera hasten da: Gu 're ez gera izango betikojaioak, bukatu zien Joxeren estimazioak

Agirrek: Zuen hartu-emana nahiz izan antzina, beraz gogoan dauka oraindik kuzina, itxura danez kasu pozikan egina, ez zun egingo gaizki portatu bazina.

Lizasok: Azkeneko bertsoa serio-serio: nahiz eta kastatako ez nintzadenjaio, ordun ibiltzen nintzen jetxi eta io, orain txarretako ere ez det balio.

Agirrek: Gauza tristeak orain beraz pentsatuak lehen fandango klase asko zitun dantzatuak; mundu hontatik hamaika baira martxatuak zu baino gutxiago

Pilota kontuak ere berritu genituen. Titin, ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

Errasti, Elkoro, Eugi, Arretxe, Beloki, Goñi... Titin ikusgarria dela aitortzen I^Bwa zuten denek aho batez. Errasti, berriz, Lizasoren ustez, oso listua da.

• P P ^ ~W&i^Mk ^^1 ^^H ^^B Klase handikoa eta pilota kolokatzen inor ez bezalakoa dela esan genion guk. «Noski, Errastiri lana ez zaio 1 ^yL>A\ gehiegi gustatzen eta. Horrek badakizu zer esan nahi duen? Emandako kolpeak balioko tokira bota behar direla» erantzun zigun Joxe Lizasok.

Gero Agirrek hartu zuen txanda. Goñirekin esperantza handiak ditu honek: «Goñik, Azpeitian, inork egin ez dueña egin zuen, jo eta pilota jende artera boalu berritxua? ta. Nahiz eta galdu, tarkeka gauza ikusgarriak A Asilik gordetzea egiten dituena gustatzen zait niri, eta gauza ez zan prezixua. guztietan da, gainera, hori hórrela».

L.Baina zuk hartu dezu nere abisua.

Ari zen bukera iristen ezarian-ezarian eta harriturik nengoen egun osoan Lazkao Txiki aipatu ez genuelako. Harentzat ere tartea helL: Zure esku uzten det du zen, ordea, eta pilotariekin batera heldu aguregitia. ere, Lizasoren eskutik: «Lazko Txikirekin ere A.Errezena izaten da gaurko zenbait pilotarirekin bezala gertatzen hori esatia. zen. Harekin eguna pasatzen bazenuen, iluntL: Honekin uzten zaitut zeko entzungo zenizkion bertso pare bat, inori Areso maitia. sekula bururatuko ez litzazkiokeenak. Gero A.Barkatu eginkizuna eskasak ere botako zituen, baina berdin dio, ez bada betia. artistak horrelakoxeak izaten dirá, eta Lazko Txiki markatik fuerako artista zen».

Gure lanari amaiera emateko, galdera Bertsolariek zenbat kobratu zuten, galbatzuk zuzendu genizkion Joxe Agirreri, egudezka jardun gabe jakin genuen: 30.000na minean zehar ikusi genuenaren haritik: la pezeta. Normalean, 35.000na kobratzen Bertsotan hain gazterik hasi, 69 urte bete eta omen dute, baina parroki zaharrari miramenoraindik ere bertsotan? du apur bat eduki beharra dago. Kobrantzaren atzetik etorri zen azkeneko saioa, puntutan: Bersotan edo... batzuetan pixka bat nekatuedo, aspertu-edo egiten gara, baina gustuko tokian aldaparik ez, nonbait.

L: Horrelakoak behar ginuzke egunero.

A: Pozik ikusiko dut Kideko lagunekin ala gazteekin ibiltzen zara Lizaso Torero. gehiago?

L: kaparekin ertengo Gazteekin ere bai, atzo bertan ere gazteekin alnaiz bero-bero? nintzen.

A.Botako du ta zeinek jasoko du geroP Zer da errazago, kidekoekin ala gaztegoekin

* 1*1 r^ i

jardutea?

Elkarrekin asko jardundakoa izanez gero, bentaja handia da, errazago egiten da bertsotan, elkarren berri badakizu eta horrek asko

A: Ehun da hamar bat kilo Lizason pisua L: zertan esan dek hori, Q Btrtsolarien

trotea.

ERTSOLARI

laguntzen du. Esate baterako, ni Lazkanorekin primeran moldatzen naiz, batez ere puntutan, biok ere errima antzeko samarra erabikzen degu; arriskua izaten da, sarritan, elkarri puntúa jaten diogula.

Oraindik ere segitzeko asmotan?

Ez dakit. Nolanahi ere, luzerako ez gara egongo, nik dakidala gure edadearekin ez da inor bertsotan ibiliko. Baina deitzen diguten arte edo ahal dugun arte segitu egin beharko dugu.

Seinale ona da orandik herria zurekin gogoratzea.

Baina ba al dago oraindik ezagutzen ez zaituenik?

Ez dut uste, bertsoari batere segitzen diona bada behintzat, ezagutzen ez gaituen inor egongo denik. Ez dakit zenbat meritu egingo genuen, baina ezer egin gabe ez dago ibiltzerik.

Agirre, jende gazteagana iristen al zara?

Gero eta zailagoa izango da gazteengana iristea, hala ere norbaiti entzun diot badaudela oraindik gure bertso klasea gustatzen zaien gazteak.

Eta zer moduzkoak dirá bertsolari gazteak: Maialen, Irazu, Mendiluze, etab.?

Oso onak. Endemas ere, orain aipatu dituzun horiek ez txarrenak. Beste guztiei ezer kendu gabe, txapelketa batean Mendiluzek lanak eman ditzake.

Bertsolarítzak etorkizun ona al du?

beste gai batzuetan elkarrekin hobeto konpontzen hasiko bagina. Ez dakit noiz etorriko den hemengo konponbidea, baina lehenbailehen etorriko balitz hobe.

Aurrekoan bertsolari batek esan zidan zeren kontra ari den ez dakiela ere kantatu behar izaten duela behin baino gehiagotan?

Horrelaxe hori. Francoren garaian, nahikoa zenuen Madrilen kontra-edo kantatzea, baina orain hemen bertan dago egundoko saltsa, eta guk ez diogu antzik ematen.

Politikaren gainetik kantatu nahi zenuke, beraz?

Ez da erraza, baina saiatzen gara horri ahalegina ihes egiten. Gero, batzuetan, iheska ibiltzeagatik gauza arin samarrak esan ere bai. Zer egingo duzu.

Mezu berezirik ba al duzu?

Esan dizut, batzuk alde batera begira eta besteak bestera, sakabanatuta gabiltza, eta niri pena horrexek ematen dit.

Bertso bat botako al zenidake?

Ez didazu lan ederra eskatzen... beno: Herria gobernatzea ez dago aukeran, baina zerbait esan nahi horren gorabeheran, elkarren aurka gabiltz piztien tankeran, ea ahal dan azkarrena eíkartutzen geran!

Nik baietz uste.

Honenbestez, guk etxeko bidea hartu genuen. Joxe eta Joxe han geratu ziren anean.

Afaltzeko gonbita egin zieten aresoarrek. Ez Giro txarra ez dago, baina hobea egon liteke, dakit onartu zuten. Zezenak zebiltzan saltoka Aresoko plazan eta haien aitzakian egonaldia Bertsolariek zenbat kobratu zuten, apur bat luzatzea ez da harritzekoa. Aizkolagaldetu gabe jakin genuen, 30.000 rientzat enborrak ere prest zeuden. Momentu pezeta. Normalean 35.000 pezeta honetako lau aizkolaririk onenetakoak ziren kobratzen ornen dute, baina parroki aritzekoak. Gu, ustez, abuztuaren 17ko azken zaharrari miramendu apur bat eduki bertsoak zintan genituela etxera ginen, baina beharra dago. Kobrantzaren atezetik baliteke onenak ez jasotzea, zeren afakzen baldin baziren, seguru bainago kantatu etorri zen azkeneko saioa puntutan. geratu gabe ez zirela etxeratuko.»

Eta giroa?

EQERTSOLARI Bertsolarien trotea.

Q Bertsolarien

trotea.

ERTSOLARI

Amurizaren uzta gariaren festan Abuztuak 8. Algorta. Goizeko lOak. Helburua: Urdaneta. Oker. Xabier Amuriza Urdanetan. Zuzen.

Eszenatokia: Urdanetako festak. Oker. Urdanetako .ta berezia, gariaren festa. Zuzen. Kontaktua: Joxe .re. Oker. Joxean Agirre. Zuzen. Argazkilaria: Edurne Koch. Z u z e n . » > » Testua: Joseba Santxo — Argazkiak: Edurne Koch

m

ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

iZuzen-zuzen noa A|8an zehar BerrizeIrantz, Berrizen beIrriz ikusiko baitut Inahi baino gutxiaIgotan ikusten duIdan eta kronika Ihonen ardatz iIzango den Xabier lAmuriza. Bertara heltzeko azalpenak garbi asko eman zizkidan Xabierrek. Orain, baina, azalpenaren eta errealitatearen artean egon ohi den bitarte horretan galdurik nabil.

—Kaka zaharra! Sasoiz urtenda be, estu!

Berlsolarien trot

Hau dok hau beti erlojuaren kontra jardun beharra! —nik bolanteari haserre.

Andikona auzoan nabil, handik hona eta hemendik hara. Erripan gora, erripan behera.

Bideak estu, bihotza estuago. Eskerrak Amuriza ezaguna den! Bertako baten esanak berbideraturik, hor noa neure bertso abenturaren abiapuntura.

—Egon, baina! Kurutze bat jagok bide bazterrean, eta beste bat, eta beste bat harago, hainbat kurutze, hamaikatxo kurutze, bazter bietan, endemas. Hara! Demoniño bat bide ertzean. Herio bera dok, kodaina eta guzti!

Zulo baltzean sartu nok, ba!

Xabierren bizar zuria ikusteak arean tran-

kildu ñau. Harén azalpenak entzuteak, gurutzeak direía eta, areago. Ez da, ba, sistema txarra bidé bazterrak gurutzez jostea inguruan gertatzen diren auto istripuak salatzeko eta saihesbideak egin ditzaten eskatzeko. Irtengo al dirá bertakoak gurutze bidé horretatik!

Bagoaz, ba, Amuriza eta biok, ni pilotu eta bera kopilotu, eguneko gaiari lotuz-lotuz: —Orduan, Xabier, nortzuk zarie kantatekoak?

—Joxe Agirre eta Peña bai, eta etxakiat beste baten bat be etortekoa ez ete dan.

—Izanda al hago Urdaneta herri edo auzo horretan, Xabier?

—Behin edo, kantaten ez baina. Zarautz

Gustura noa gidari baten gidari, lider baten txofer. Itziarren kaferako deia egin dit Xabierrek, ohituraren aitzakian. Nigan ez du kontrariorik topatu. aldean jagok, baina usté joat Aiako auzoa dala Urdaneta.

—Orduan, Xabier, ze jai klase jekuk, ba, gaurkoa? Ganaren ingurukoa edo, eztok?

—Bai, antza. Garijotea egingo ei juek berrán, atxineko moduan.

Gustura noa gidari baten gidari, lider baten txofer. Itziarren kaferako deia egin dit Xabierrek, ohituraren aitzakian. Nigan ez du kontrariorik topatu.

Hemen ere Xabierren ezagunak. Beraren kronista noala azaldu die. Nahiago nik kronista taxista bezala baino aurkeztea. Batera zein bestera, konforme Joseba.

Zarauzko irteeratik irten eta, ai ama!, makina bat auto geldi. Gurutzeena artean ahaztu ez eta berriro artegatu ni. Orduan Xabierren patxadak mesede egin dio ñire biorritmo orduko bizituegiari.

—Trankil, Joseba, norberaren esku ez dagozan gauzakaitik ez dok inoz larritu behar.

—Arrazoi, hi!

Donostia-Donostia klasikoko txirrindulariak ikustean ulertu dugu hura ez zela berezko auto ilara. Gainera, lasterketa zenez, nahi-

* t

H0ERTSOLARI ertsolarien

trotea.

koa laster libratu zitzaigun bidea.

—Orain ezkerretara, Joseba, eta gero aurrera artez.

—Ez dauko memoria makala Xabier honek, behin baina ez bada etorri hona! — neure artean.

Bagoaz aldapa gora Aiako Urdaneta izeneko auzora, Urteta auzoa behealdean utzita. Egun sargoria. Oskarbia, ortze garbirik bada. Inguru zoragarriak. Errebuelta zorabiagarriak. Kilómetro gutxiren gorabeheran kosta-kostatik mendi-mendira sartu gara.

Heldu gara Urdanetara. Baserritxoak, eliza, frontoia. Euskal Herrian gaude. Aurre-aurrean euskal harria dugu: Izarraitz. Autoa estazionatu eta bagoaz biok bidean aurrera, denboran atzera. Jendea zegoen lekura hurreratu eta, hura ikuskizuna! Gizon eta emakume aldra bat garia jotzen, garia jaulkitzen, gariaren harian arituz, eta airean gariaren auka maramara, abuztuko elur estimatua. Hango gizonemakumeek fikziozkoak ziruditen, egiazkoak ziren baina! Egiazkoak ziren euren abarkak, gerrikoak eta zapiak; benetakoak baita tirrikitarraka lanean ari ziren makina antigualekoak ere. Ai, Montxo Armendariz han izan balitz!

Abuztuak 8. Urdaneta. Eguerdiko hamabi eta erdiak. Lehen zeregina: kontaktua bilatzea, alegia, Joxean Agirre. Zuzen.

—Aupa, Joxean, egun on!

—Baita hiri ere. Hemen gaituk ikuskizun honetaz gozatzen. Harrigarria duk!

Bigarren zeregina: argazkilariarekin egotea. Oker. Argazkilaria aurkitzea. Zuzen.

—Hará, Joseba, Edurne dek hau, hire erreportajerako argazkiak egin behar dituena.

—Aupa, Edurne, zer moduz —nik hari erretraturako moduko irribarreaz.

—Kaixo, Joseba. Hemen gabiltza lanean.

Argazki bat egin nahi nuke bertsolariekin. Iritsi al dirá guztiak?

—Amuriza bai, behintzat -nik seguru-seguru.

Hirugarren zeregina: bertsolariak lanean jartzea. Oker. Bertsolariak aurkitzea. Zuzen.

Amuriza hemen da, Joxe Agirre ere bai.

Manuel Lasarte ere etorria da. Zer? Manuel Lasarte hemen?

Lastima hartu dut Lasarte ez déla kantatzera etorri jakin dudanean. Nolanahi ere bertsozale askok miresten dugun bertsolari handi hori ez da libratu argazki batean agertzetik. Peña eta Xabier Zeberio ere garaiz heldu dirá argazki gogoangarri horretara.

Bertsolariek, baserritarrak lanean ikusiz egarrituta edo, ondoko tabernarantz jo dute, kontukontari elkarri. Ni, Joxean eta ERTSOLARI

Bertsolarien

trotea.

Egia esan, ez nintzen larregi harritu bertsolariak tragoan topatu nituenean mahai baten inguruan: giro zen gerizpean. Ezta Amuriza berba eta berba hizpidearen jabe ikusi nuenean ere: hain da kontalari atsegina. Neu ere gustura sartu nintzen lagunarte hartara. Bitartean argazkilaria klik eta klak aritu zen, orduko uneak betikotzeko ahaleginean.

Halako batean, lehenago lanean jarduniko baserritarrak tabernara inguratzen hasi ziren, ibilera patxadosoan eta izerditan blai.

Egia esan, gizon-emakume haiek Artetaren margolan batetik atereak ziruditen. Orduan bertsolariak zutundu eta taberna gaineko balkoira igo ziren, bazkalaurreko bertso saioari ekiteko.

Lau bertsolariak, hau da, Amuriza, Agirre, PeĂąa eta Zeberio, balkoian ziren, zapiak lepoan eta saioaren aurreko komentarioak elkarri eginez. Balkoipean berbaro handia zegoen: eupadak, trago eskeak, ateraldi txisposoak, umore ona, inondik ere. Baina Xabier Amurizak lehen hitzak mikroratu zituenekoxe -berak kantatu baitzuen lehenengo-, zaratak oro mututu ziren, erabateko isiltasuna nagusitu zen. Une batez, isiltasun adierazkorrez bete Edurnerekin geratu naiz, antolatzaile nagusia- Itxura zenez, hango festa guztia bere ren semearen ahotik ospakizun xelebrearen bizitzan halako garijotzerik ezagutu xehetasunak entzuten. ez zuen batentzat antolatua zen.

Ordu arteko guztia txundigarria bazen, morrosko hark kontatuak areago txunditu gin- Baina okerrena da hura ez zela tuen. Itxura zenez, hango festa guztia bere bi- bertan. zitzan halako garijotzerik ezagutu ez zuen batentzat antolatua zen. Baina okerrena da hura ziren bazterrak, eta orduan behekoen suduez zela bertan. Zoritxarreko zain gogortze barrak gorantz altxatu ziren, bertso onen usainetek gaiztoagotua zion hamabost urte zituenean. tik gurpil aulki baten gainean nahikoa alai Bertso buelta pare baten ostean, bertsolaornen zeraman bizimodua. Luis Arrillagaz ari riek festa hartako protagonista ausentea aipatu naiz, gari festa hura ikusteagatik edozer emanzuten bertsoz, eta aipatzearekin batera-batera, go zuen gizonaz, alegia. Imajina dezakezue harĂŠn antolakide zen Antonio Ibargurenen nolako hutsunea egongo zen gainerako antobegiek gorritzen hasi, urtzen segitu eta negar latzaileen bihotzetan, batez ere, harĂŠn lagunanpulu loditan lehertzen amaitu zuten, uneamina ei zen Antonio Ibargurenenean. Gaineren sentimendu kargari eutsi ezinik. Egia ra, bertsozale handia ere ba ornen zen Arrillaesan, norberarenak ere ez zeuden uholdetik ga hori, bai eta gaijartzaile abila ere. urruti.

Informatzaileak ospa egin zigunean, Saiotxo harĂŠn ostean, soziedade baterantz Edurnek eta biok bertsolariengana jo genuen, jo genuen bertan bazkaltzekoak ginen guzzein bere egitekoa burutzera. tiok, taldeka, lasai, berriketan.

ERTSOLARI Btrtsolarien

trotea.

Indamendi soziedadea izan genuen abaro egun kiskalgarri hartan. Lekuaren freskotasun apurra laster xurgatu genuen bertara sartu ginen hirurogeitik gora lagunok. Barreak, beroaren aipamenak, begien poza mahai atonduak ikusita, samako hezurren dantza, txistu irensteak, urdailetako gur-gurrak.

Bertsolarien mahaia laster osatu zen:

txor-txorra erabat isildu zuena. Saio txukuna egin zuten lau bertsolariek librean. Bertsoen tonua behingoan lerratu zen umorearen aldera, bazkalosteko giroak hala eskatuta. Apaiz kontuak, bazkariaren aipamenak, elkarren kontrako ziri eta adarjotzeak. Buelta batzuen ostean, Amurizak doinuz aldatu eta entzuleak hartu zituen gaitzat. Bertsolarien aurre-aurrean zegoen itxura serioko eta Bartolo izeneko batek hartu zituen bertsolarien lehenengo harrikadak.

Joxe Agirrek trumoiarekin konparatu zuen harén bekoz> ' koa. Bartolo horren aldamenean zegoen Antonio bertsozale burusoila izan zen bigarren biktima bertso erasoan.

Orduan Amurizak karanbola polita egin zuen, Bartolo serioa eta Antonio burusoila bertso berean uztartuz:

P

Amuriza mahaiburu; beste hiru bertsolariak mahaiaren alde batean, horma bizkar euskarri zutela; beste aldean eta Amurizaren eskuinean Zarauzko bi bertsolari gazte: Imanol Epelde eta Iñigo Manzisidor «Mantxi»; eta kantatzekoak ziren bertsolarien pare-parean, hau da, arrisku handiko lekuan, bizpahiru bertsozale.

Tajuzko lanari tajuzko otordua zor zaio, eta horrelakoxea izan zen eman ziguten bazkaria: zopa, oilaskoa era batera, oilaskoa beste era batera, bakailaoa, txuleta, sagar erreak, arrozesnea, kafea, pattarra eta purua. Kaloria ugariko menú hura ondo arrazoiturik zegoen, izan ere, antzina horrelako janariak izaten ziren garijotze lan astunaren zuzpergarri. Jatekoaren kexarik ez zen egon, behintzat.

Urdailak politto berdinduta, bertsolariei begira jarri ziren entzule guztiak. Gaijartze eta gidatze lanak egin zituen Imanol Epeldek, ostera, nahiko lan izan zuen bazkaldarren berbajarioa arreta isil bihurtzen.

Amurizaren lehenengo bertsoa izan zen -Amuriza hasi baitzen kantuan- jendearen ^ Bertsolarien

trotea.

Nere burua oraintxe bertan jarri da total argia; kanal' batetik bestera orain pasatu da pikardia.

Bartolorekin ibili eta ondoan kasko garbia; sekula ez ditut batera ikusi trumoia ta ilargia.

Bazkalosteko saioa ez zen luzeegia izan.

Bai, ostera, bizi eta umoretsua. Pentsa daiteke bertsolariak gustura aritu zirela bertsotan, laulaurek lan txukuna egiteaz gainera, nahikoa ondo eraman baitzuten bertso haria.

Ondoren, Imanol Epeldek hizpidea hartu eta atsedenaldi baten ostean beste balkoi batean egingo zen saiora joateko animatu zituen entzuleak.

Sagardoa kupelaren zulo estutik kanporatzen den antzera kanporatu ginen gu, soziedadeko ate estutik banan-banan igarota.

Geldiro-geldiro eta gerizpeguneak bilatuz ERTSOLARI

hurbildu ginen, zein bere martxan, hirugarren saioa, saio nagusia, izatekoa zen balkoira.

Bidearen bestaldean pilotalekua zegoen, eta zenbait bertsozalek bertako batzuen pilota partidua ikusten eman zuten megafonia ezarri bitarteko denbora.

Azkenean jakin genuen bertso saioa balkoian barik, balkoipean izango zela eta, denborarik galdu gabe, balkoipeko plazatxoan lekua hartzera abiatu ginen. Lau bertsolariak petril batean eseri ziren, harik eta Imanol Epeldek agur baña kantatzeko deitu arte.

Ezetz igarri nor hasi zen agurra botatzen!

Bai, asmatu egin duzue, eta gainera inguruaren gorazarrea eginez hasi zen Amuriza bertso lanean: Herri ta auzo milaka dira lurra deritzan planetan; ederrenetan bathartzekotan hauxe litzake benetan.

Lehenengo aldiz gaurhain suertez kantatzen det Urdanetan ta pentsatzen det «ez naizjoango etorriaren penetan » harriak ere kanta lezake paraje eder honetan.

opariak hartzen eta oilaskoak ñola dauden galdezka ari den sakristaua izango da Zeberio; eta, azkenik, opariak ematear dagoen etxekoandrea izango da Peñagarikano. Hasi a-paiza, Amuriza, eta segi baserritarrak...».

Lehenengo bueltan nork bere karguaren defentsa egin zuen, besteekin sartu gabe. Bigarren bueltan, ordea, hasi ziren elkarrekin sartzen. Zeberio sakristauak honela tentatu zuen Amuriza apaiza: Tratua ere ein beharko da bateko edo besteko ta sankristaua hementxen dago ekarritakok nahasteko.

Ekarri orain oilasko batzuk propina pixkat uzteko; apaizak ere zerbait beharko du bizarta ilea mozteko.

Amurizak berehala eman zion erantzuna sakristau oilartzen hasiari:

Saio honetako gai guztiak, Epeldek aurretiaz argitu bezala, gariaren ingurukoak izan ziren, izan ere, garia zen eguneko gai nagusia.

Gai esparrua nahikoa mugatua bazen ere, Imanol Epeldek ederki planteatu zituen, era klasiko-klasikoan, gariaren ingurumarian gerta zitezkeen egoerak. Lehenengo ariketan lau bertsolariak batera jarri zituen eta honako gaia eman zien: «Gari bedeinkatzen dabilen apaiza izango da Amuriza, ñola ez; Agirre, berriz, sorta belarra bizkarrean duela, baserrira etorri berri den nagusia; otar handiarekin

Bertsolarien trotea.

Sakristaujauna, hirekin ere negok sospetxa haundian, nere oilaskoak ez ote dirán sartzen Aire zartagian; luma mordoa ikusten diat noiznahi hire atañan eta lau oilo zimel besterik ez daukak oilategian.

Jendea atseginez ari zen bertsoak entzuten, bertsoak aletzen, bertsoak belarriaren errotatxoan ehotzen. Edadekoek zirkinik egin gabe dastatzen zituzten bertsoak, begiak hutsean tinkaturik.

Lehen ariketaren ostean, binakako ofizioak etorri ziren. Lehenik Amuriza Zeberiorekin, ondoren Agirre Peñarekin.

Bertsolariak ez zeuden etorri faltan. Bertsoak erraz eta erruz botatzen zituzten.

Hirugarren binakako ofizioa Amuriza eta Peñari egokitu zit-

zaien eta gai hauxe jarri zien Imanolek: «Amuriza, zu baserritarra izango zara; San Pedro egunean, garia helduta dagoenez, apaiz nagusiarengana joan zara lan egiteko baimen bila. Peña, apaiz nagusia, esan diozu ez diozula emango, izan ere, aurreko urtean baimena eman arren, ordaindu beharrekorik ez zizun eman.»

Amurizak eta Peñak koplaka ekin zioten lanari Orbelak aidez aide doinu zaharberrituan eta, egia esan, ez zen batere akordu txarra izan, horretara saioa pixka bat arindu egin baitzen. Hona hemen saio bizi horretako ale batzuk: Amuriza: Don Jerónimo maite /galanía zera zu (bir) lanerako baimena I emango al didazu? (bir) Peña: Baimen bila zatoz zu I tonto halakua (bir) lehenengo ordain zazu I lehengo urtekua. (bir) Amuriza: Konfesio kontua / lehen zan sekretua (bir) ñola age/tu dezu I nerepekatuaP (bir) Peña: Pekatuen kontua I nahi nuke zuzendu (bir) ez nuen azalduko I egin ez bazendu. (bir) Amuriza: Ez bazera iristen / baimena ematera (bir) etor bedi berori I gariajotzera. (bir) Peña: Esan dizut «baimena I ez dizut emango» (bir) tagainera lanera I ez naizjoango. (bir) Amuriza: Ñola dezu baimena I neri ukatua (bir) zure lan pixka ere da / igandetakua. (bir)

EB

Bertsalarien

m

trotea.

ERTSOLARI

Peña: Amen ez zaitez izan / zu 're holakua (bir) igandean eiten det I aste guztikua. (bir) Amuriza: Baimena emateko / erronkoso zaude (bir) nondikjan behardezu I garirikjo gabe. (bir) Peña: Falta de riego dezu I tonto halakua (bir) aizu, ordain ezazu /Juan dan urtekua. (bir) Amuriza: Bi a/diz tonto esan dit / ez al da nahikoa (bir) hauxe da erretore / diplomatikoa! (bir) Gero, Agirre eta Zeberio aritu ziren ofizioan eta, ostean, bakar lanean jarri zituen Epeldek lau bertsolariak, banaka-banaka.

Bere atzetik omen zebiltzan bi ahizpari kantatu behar izan zien Peñak lehenbizi. Ohiko umore eta graziaz bete zuen Anjel Marik Epeldek agindutako lana. Ondoren, Amurizaren txanda izan zen eta Imanolek «aurreko entzuleari eta ohitura zahar honi» bederatzi puntukoan kantatzeko eskatu zion Xabierri.

Zoritxarrez, grabagailuko kaseta lehenengo bertsoaren erdian amaitu zitzaidan eta, honi buelta eman bitartean, haizeak eramango zuen Amurizaren bertso zati hori, antolatzaileen kasetak jaso izan ez balu. Hona hemen, ba, Xabierren hiru bertso dotore askoak, hurrenez hurren:

Zuekgaur itzalean f bapo zaudetenak, egunpasa ederrera I goizik irtenak; garia ere hemen / tnaitatzen dutenak gaur ikusi ditugu / langile lerdenak; munduko krimenak ai, ze nabarmenak!

Afrikan gehienak edo agian denak, ogia zerdan ere I ez dakitenak. (bir) Lehenago egiten zan ¡ hamaika apustu igual zeinek lehenago I ganbara hustu; ohitura berritzeak /gaurgu gaitupoztu eta lehengo garaiak I benetan amestu; nahiz izan arrisku edo zenbaitzisku geroa gure esku hor bueltarik eztu, baina nondik gatozen / ez inoiz ahaztu. (bir)

Hiru bertso eder hauek entzuleen bihotz gogobetegarrri izan ziren. Isilenek ere baiezko keinua egin zuten buruarekin, hortz-haginak estutuz eta eskutzar zaintsu eta zailduak elkarren kontra jotzeari utzi gabe.

Ondoren, gaztetan egindako gaiztakeriak eta bekatuak bertsoz kontatu behar izan zituen Joxe Agirrek, Imanolen aginduz. Bereak baino gehiago orduko apaiz zentsuratzaileenak kantatu zituen; hori bai, ohiko era jator, umoretsu eta biribilean.

Azken bakarlana Xabier Zeberiorena izan I zen. Epeldek umorebidean jarri zuen harén Gero, Agirre eta Zeberio aritu ziren Ijarduna, gai hauxe ipinita: «esaiguzu noren ofizioan eta, ostean, bakar lanean Ibizkarretik bizi zaren horren guria egoteko». jarri zituen Epeldek. Bere atzetik lAzalpen xelebre eta barregarriak er in zituen zebiltzan bi ahizpari kantatu zien I Zeberiok, ohi bezala.

Puntuka aritzea Amuriza, Zeberio eta AgiPeñagarikanok, esate baterako. | rreri suertatu zitzaien. Amuriza hasi zen puntúa botatzen eta, bigarren buelta orduko, zirika Obligazioa dit / kolpez ezarria, hasi zitzaion Zeberio: kurioso ibiltzeko / une larria.

Ohitura zahar batera I nintzan etorria Zeberio: bilatu nahirik zein dan I gurejatorria; Dotore etorri da I gure Amuritza; lehengo oinarria Agirre: ikusgaijarria, gaztetan hartu zuen / apaizen bizitza; gari pozgarria Amuriza: dotoretasuna da I neronen langintza. eta baserria: gogoan daramagun ¡ Euskal Hernia, (bir) Zeberio: ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

ai, zerkortea daukan I gaña balitza!

Ematen duenak hartu ohi duen legez, luze barik etorri zen Amarizaren mendeku ttikia: Amuriza: Erdian daukagunak (Zeberio) / ein ditpropaganda; Zeberio: ondo hitz, egiteko I heldu zaigu txanda; Agine: fiemen berdintsu zaio I edozeresanda; Amuriza: hau dago hau kapoia / nahiko garijanda!

Ikusten duzuenez, derrigortu gabe ere, hainbat eta hainbatetan egin zuten bertsolariek ganaren erreferentzia. Oso era egokian egin ere! Seguraski, ganaren inguruan esan zitezkeen guztiak edo gehienak esango ziren Urdanetako egun osoko bertso jardun honetan.

Gustuak gustu eta iritziak iritzi, esan beharra dago guztiz onuragarriak direla era honetako ekitaldiak, bertsogintzak gai jakin baten inguruan izan dezakeen ahalmen eta egokitasuna neurtzeko balio dezaketelako. Urdanetako gari festa, alde horretatik, test interesgarri gertatu zen eta, egia esan, bertsolariek, gaijartzaileak eta entzuleek oso nota onarekin gainditu zuten, neure ustean behinik behin.

Puntukako saiotxoaren ostean, Peñaren agurra entzun genuen, erremate gisa. Anjel Marik egun hartan zenbat ikasi zuen aitortuz amaitu zuen bertsolana.

Urdaneta. Arratsaldeko 8ak. Zeregina: bertsolariekin parranda egitea. Oker. Amurizarekin itzultzea. Zuzen.

Amuriza, baina, ez da lanak erdizka egiten

zalea eta, aspalditxotik ohitura ornen duenez, bertan ziren bertsolari gazteekin, hau da, Mantxi eta Epelderekin, Zarautz aldean trago bat hartzeko plana egin zigun. Peñak ere ontzat jo zuen proposamena eta hor joan ginen laurok, auto bitan, ondo hasitakoa hobeto amaitzeko esperantzan.

Erronda ez zen luzeegia izan, baina nahikoa bai, hainbat kontu eta gorabehera patxada ederrean errepasatzeko.

Konturatu orduko, bueltako bidean ginen Xabier eta biok, ni pilotu eta bera kopilotu, egunak emandakoari lotuz lotuz.

Bertsolaritzaz luze mintzatu ginen arren, hura ez genuen izan berbagai soil eta bakar.

Beste hainbat gaiz ere aritu ginen: orain anean egindakoaz, gaur egun egin daitekeenaz eta laster egin egingo denaz. Unearen larriaz ere egin genuen berba, bai eta honelakoetan tentuz jokatzeko komenentziaz ere. Eskuartean darabilen proiektu baten berri ere eman zidan Xabierrek: Xalbador zenaren bat-bateko bertsoen antología osatzen aritu da eta dagoeneko amaituta bidé dauka. Poztekoa da, zinez. Hala ere, aitortu egin zidan Egin itxi zutenetik erdi langabe geratu denez gero, orainak kezkatzen duela bera gehienbat, Xalbadonena bezalako proiektuak epe luzekoak izaten baitira eta bitanean ñola edo hala bizi beharra izaten baita.

Baina Xabier Amuriza ezagututa eta buru aldetik zeinen argi dabilen ikusita, ziur naiz hainbat proposamen izango dituela laster, luxu handiegia bailitzateke goi mailako bertsolari, idazle, olerkari, pentsalari, kontalari, gidoilari eta abarlari bat langabezian edukitzea.

—Tirok, ba, Joseba, heldu gozak. Orain badakik nondik joan, eta kontuz gurutzeakaz!

—Bai, hurrengo arte, Xabier. Izango joagu alkarren barrí.

Etxerantza noala, egunaren errepaso pertsonala egiten hasi naiz: alde batetik pozik noa, Amurizarekin egunpasa bat egiteak kili-kili egiten baitzidan eta artikulu baterako gaia zenak ia-ia eleberri bat idazteko lain eman baitit.

Bestetik apur bat penatuta, ez dudalako Urdanetako ekimenaren alderdi etnografikoan nahi beste sakondu. Egun osoa laburbilduko duen bideo bat egingo déla jakiteak pixka bat kontsolatu du eguneko ñire pena bakar hori.»

ERTSOLARI

Bertsotarien trotea.

I Denbora libreko bertsolari izatea plazer handiko gauza izan liteke, baina denbora osoko lantegi bihurtzen denean munduko ofiziorik gogorrena izatera iristen da.

Horrelakoek, distantzia luzeko bertsolari horiek, dohain intelektual bereziez gainera baldintza fisikoak behar dituzte, osasuna. Egunbete egin genuen gaurko bertsolari bikote punteroenarekin, EgaĂąa eta Lizasorekin. Bertsolaritzaren historiak garaian garaiko bikote ezagunak izan ditu: Txirrita eta Pello Errota gerra aurretik, Baserri eta Uztapide ondoren, Xalbador edo Mattin Iparraldean, baina gutxi izango ziren bi hauek bezain ongi konpenetraturik. Andonik eta Sebastianek, ondo ezkontzen diren matrimonio bakanetan bezala, elkarren anparoa bilatzen dute, elkarren osagarri dirĂĄ, zereginak ondo banatuak dituzte eta elkarri keinurik egin gabe ere badakite une bakoitzean nork zer egin behar duen. Gaurko bi bertsolari handienen martxa ezagutzeko abuztuaren 15a aukeratu g e n u e n . > Âť Âť

i Sebastian Lizasok

Ihogei urte daraImatza herriz herri (trotean eta ez diIrudi bizimodu hoIrrek oraindik fakIturarik pasatu dionik. Andoni Egañaren osasuna ere ikaragarria da. Hala diote ezagutzen dutenek. Tarteka bertsolari zaharrenak Uztapiderekin gogoratzen dirá zarauztarra ikustean. Hura ere horrelakoxea ornen zen. Botila bat koñak aurrean zuela bertsotan hasten zenean, izugarrizko aguantea ornen zuen. Goizaldera kontrarioak lau hankan joaten ornen ziren ohera eta bera zutik. Baina Andoniri dagoeneko nabari zaizkio bizimodu gogor horren zantzuak aurpegian.

Inpresio hori jaso genuen abuztuko 15eko egun luzean bien atzetik ibili ondoren, baina zaila da diagnostikoetan sartzea. Beharbada Andonirena momentuko nekealdi bat izan zitekeen.

Abuztuaren 15eko zita jartzeko komeriak izan genituen. Hilabeteak dirá Andonik ez duela telefonorik hartzen. Elisa ez dagoenean, emaztea ez dagoenean alegia, klabijari eragiten dio eta etxean inor ez balego bezala jotzen du. Ez zaio arrazoirik falta. Abuztuko lehen hiru asteetan (laugarrena Pirinioetan, Biescas aldean edo, pasatu zuen emazte, haur eta adiskide batzuekin) 24 saio eta bi pregoi izan zituen, bat Baionan bestea Gasteizen, bi literatur sariketan epaimahaiko egon zen eta hori nahikoa ez eta, Joseba Jaka beka irabazi zuen nobela bukatzen aritu zen.

Bi egun lehenago, esate baterako, Zarauzko Azken Portuko festetan kantatu eta biharamunean deitu nion, goizeko llk aldean. Etxean ere ez zuten Andoniren berririk. «Atzo

Í

Baina Andoniri nabari zaizkio dagoeneko bizimodu gogor horren zantzuak aurpegian. inpresio hori jaso genuen abuztuko ISeko egun luzean bien atzetik ibili ondoren.

saiora joan zen eta oraindik ez da etorri», zioen Elisak. Andoni justifikatu egiten da. Urtean gaupasa bakarra egin eta justu orduantxe deitu behar.

Eskerrak Sebastian Lizasok mobila duela autoan. Haren etxean ere emazteak, Joanitak, hartu zuen telefonoa. «Urbasara goaz egunpasa eta autoan dago itxoiten. Mobila deskonektatuta izango du eta esango diot konektatzeko Ijaisten naizenean», esan zuen.

Hórrela egin genuen zita. Behobiako biIdegurutzean utzi genituen autoak. Sebastian jeta Andoni beren Ford Mondeo berriekin lagertu ziren. Lizasorena ez da erabat berria. iZazpi hilabete ditu, baina 80.000 kilómetro leginak dizkio urte erdi honetan. Sebastianek ERTSOLARI

Bertsolarien

trotea.

kokiltzen ez den gizona da. Ezagunak ditu nonahi, izen eta abizenez ezagutzen dituen ezagunak. Herri txiki askotan, nekazari girokoetan batik bat, Sebastianek sinpatia izugarriak sorrarazten ditu. Andoni gehiago nekatzen da giro horretan. Urbanoagoa da, intelektualagoa eta bizkarrean kolpe sendoak joaz abiatzen den lagunarte horretan atzeratuxe geratzen da askotan. Bere ahotsa intimitatean hitz egiteko hobea da, Lizasorenak taberna osoa betetzen duen bezalaxe.

Estradu gainera igotzen direnean ere Lizasok zabaltzen du bidea. Berak aukeratzen ditu gaiak eta eramaten du laguna jendeak nahi duen Iekura. Bertsokeran ere Sebastianek xeheago kantatzen du, herriarengandik hurbilago, ulerterrazago. Etxeari hostrokoa, ordea, dotoreziak Andonik jartzen dizkio.

Andonik baino saio gehiago egingo zituen hil honetan. Gainera kolokazio agentzia bezala funtzionatzen du. Euskal Herriko maparen bazter guztietatik deitzen diote eta berak egiten ditu ondoren kontaktuak. Bikotea behar duenean, Andoniri deitu eta kito. Oso desberdinak dirá, baina osagarri dirá neurri handi batean. Andonik azpeitiarrarekin ikasi zuen gaiztakerian gaztetan. Lizasok beti du zer ikasia Andoniren ondoan. Herriz herriko martxa horretan bederen, nik abuztuaren 15eko bazkalondoan azkar ikusi nuenez, bikote artistiko famatuenetan bezalaxe zereginak ondo banatuak dituzte. Herrira iritsi eta agurrak, diosalak eta harreman sozialetan Lizaso da maisu, Nafarroan ibili ginen herrietan bederen. Inoiz

Gaurko bi bertsolaririk handienen martxa segitzeko, esan bezala, abuztuaren 15 aukeratu genuen. Egun seinalea da bertsolarien egutegian eta agendetan, hainbat lekutako jaiak direlako. Lizasok egin zuen egun horretarako plana eta bere hitzetan esateko «egun arin samarra prestatu diagu, lau saio bai, baina ibilera lasaikoak». Eta halaxe izan zen.

Andoniren Mondeo berria Behobian utzi genuen eta bidean bere auto zaharra desguazera botatzeko izan zituen komeriak esplikatu zizkigun, Gasteiztik alde egin zuenetik ibilgailuen zerga ordaindu gabe baitzegoen. «la 300.000 pezeta kostatu zaidak auto zaharra gainetik kentzea», kexatzen da.

Famatua zen bertsolarien arrean Andoniren Renault 19aren narraskeria, erosi zuenetik inoiz garbitu ez zuelako. Bere barman orain bi edo hiru urteko egunkariak, zigarro paketeak eta liburuak aurkitzen ornen ziren anabasa ikusgarrian. Bazeuden auto horretan sartzeko herabe ziren bertsolariak ere. Renault 19 txuriak berekin eraman du, beraz, txatarreriara azken bederatzi urteotan pilatutako patrimonio kultural hori guztia.

Bueltan, gauez, Behobiatik Goiatzera bidean ikusi ahal izan genuenez, berria oraindik ERTSOLARI

Bertsolarien trotea.

kurioso dauka.

Behobiatik 12ak aldera atera eta Zubietara jo genuen, Sebastian txofer eta Andoni kopilotu, biak eskuetan puru banarekin. Sebastianek erre samartua zeraman dagoeneko eta Andonik erdi parean, azpeitiarra lehenxeago esnatua zegoen seinale. Hortik aurrerako erreketa eta jan-edanaren kontaduria egitea zen gure egitekoetako bat, baina nahikoa azkar aspertu nintzen. Andonik dozena erdi Roslitik gora erre zituen eta Ducados paketeren bat.

Besterik ez. Baina Sebastian ez zen atzean geratu, dozena erdira iritsi baitzen lau zenbakiko Montecristoekin. Enpate beraz. Eta edanean ere antzera ibili ziren.

Lizasok kontatu zuenez, haragi egosi ogitartekoa janda etorri zen. Ohitura horixe du azpeitiarrak aspaldi samarretik, haragi egosi

an saioa duenean ere mendi buelta bat egitera joaten da. Pare bat ordu. Gero beste pare bat orduko siestak egiten ditu, enpazteko. Kilo batzuk galduta dabil, baina indartsu. Ikusi besterik ez dago jendearekikoa ñola egiten duen. Autotik jaitsi orduko hasten da lagun zaharrak agurtzen. Taberna batera sartu eta bertan dauden erdiak ezaguten ditu izen-abizenez. Gizonezkoak bizkarrean joaz agurtzen ditu eta emakumeei balakuak egiten dizkie.

Leku horietan ez daki bigarren planoan egoten. Bera bihurtzen da zentro. Urteak ditu herri berak fetxa beretan bistatuz. Zubietan bakarrik anekdotario ikusgarria dute. Hala ere, ez dute bat osorik kontatzen, laurdenka baizik eta entzulea beti ere egarriak uzten dute, inplikatuak bakarrik enteratzen baitira gertatu

piska bat eta ebaki bat gosaltzeko. Egañak kafe huts bat nahiago du. Zubietara iritsi eta bitter baña eskatu zuten lehenbizi eta beste bat ondoren. Andonik adiskide bat ikusi zuen Ricard edaten, Iparraldean hain ezaguna den aperitiboa, eta berak ere Ricard bat eskatu zuen, urarekin asko errebajatuta ez ziola kalterik egiten eta. Bertso saioa hasi aurretik hori.

Saioa hasi aurretik eta herriko ezagunekin hizketan ari ziren bitartean.

Lizaso sasoiko dago, pletoriko esango nuke, oporretan baitago. «Niretzat ekaina, uztaila eta iraila izaren dituk beldurgarriak. Goizaldera etxera joan eta gero lanera joan beharra duk txarra». Abuztuan primeran dabil. Goize-

Zubietako plazaren izkina batean bada, esate baterako, harrizko mahai borobil bat, Andoni Egañari oroitzapen nahasiak ekartzen dizkiona. Ez dirá aspaldiko kontuak, orain pare bat urtekoak baizik. Abuztuko egun batean saio batetik etxera bidean geratu omen ziren han gosaltzeko asmotan. Goizeko lOetan etxean egon behar zuen hamar egun Landetan pasatzeko ateratzekoak baitziren familian.

«Mimizanen adiskide batzuk genitian zain eta derrigorrezkoa genian goiz samar irtetea. Ez zekiat zer pasatu zitzaidan. Denboraren nozioa erabat galdu eta izugarri berandu iritsi ninduan Zarautzera. Orduko ertzainak ere jakinaren gainean zeudean», kontatzen du. An-

zenaz.

ERTSOLARI Herí salarien

trotea.

doniren etxean ohituta egon behar dute erretiro txarrarekin, baina ez ordu baterako agindu eta ez etortzen.

Sebastianek hautagaiak hauteskunde aurretik bezala segitzen du, herritarrei ezker-eskuin agurrak banatuz. Aitona zaharrak ere ezagutzen ditu. Andoni Egañak Diego Garciaren aurka egindako apustu famatuaren bezperan afaritan ziren adiskideekin egin dute topo. Mugairin izan ornen zen bezperako gaupasa famatua, gaupasa edo erdi gaupasa hori.

Herrian guztiek ezagutzen dute kontua. Aizkolariek beren lana bukatu eta tablatura igo bezain laster ekin baitzioten gaiari. Aurretik, noski, aizkolariei kantatu zieten, irabazle geratu ziren Mindegia aita-semeei bereziki, baina saioko gai nagusia Mugairin herritar batzuekin egindako apustu aurreko afaria izan zen. Pla-

esango urduri daudenik. Sebatian Lizaso ezkerreko eskuan puru piztu berria eta eskubikoan baso bat bitter duela tabernaren erdian adiskidez inguratuta ikusten duzularik, ezin liteke esan urduri dagoenik, baina hala bada ere tablatu gainera igo eta zer egin behar duen pentsatzen ari da.

BZubietako Herriko OstaBtuan azken tragoa jo eta Bbazkari bila abiatu gara. Bi bertsolariek oso garbi daukate. Egun gogor baten edo arin baten arteko diferentzia ez dago saioen kopuruan, jendearekiko konpromisoan baizik, jendeak nekatzen du bertsolaria eta ez hainbeste kantuak. Goizeko saioarekin hasi eta gaueko saioarekin bukatzen diren

zaren bueltan dauden etxeetako hargorri landuzko leiho txikietan ere jendea ikus daiteke.

Gazterik ez, gaupasa eginda nonbait ohean daude oraindik. Erretiratu gabeko bakanen batzuk ikus daitezke narrats samar.

Bi bertsolariek bukatu dute lana. Herriko Ostatura doaz. Lizaso berriro bidea irekiz, ezker-eskuin jendea agurtuz eta Egaña atzetik.

Saio aurretik baino lasaixeago daude. Kuriosoa da. Urtean berrehunen bat saio egingo dituzte. Askotan pilotu automatikoa jarrita egiten dute kantuan, gauza berririk asmatzen ahalegin berezirik egiteke, baina hala ere goizero edo eguartero tablatura igo aurretik halako zalantza bat izan ohi dute barrenean. Ez dut

egunak eternoak egiten zaizkie. «Ez duk bertso kopurua izaren. Batzuetan goizean mezatan pare bat bertso kantatzen dituk, bazkalondoan dozena bat eta gaueko saioan beste hainbeste, baina bitarteko orduek nekatzen ditek. Antolatzaileak saiatu ohi dituk hire ondoan jende jatorra jartzen, baina bestelakoak ere maiz hurbiltzen dituk», komentatzen du Andonik.

Zarauztarra saiatzen da elizarekiko konpromiso horiek saihesten, fededuna ez delako gehienbat. Behin sermoia bertsotan egitea ere tokatu ornen zitzaion. Mendaroko auzo batean izan ornen zen. «Sermoia egiteko ordua iritsi zuan eta apaizak eliztarrei esplikatu zie-

Bazkari bila

ERTSOLARI Btrtsotarien

trotea.

an, bertsolaria aurrean zeukanez, berak jendea sermoiarekin aspertu baino hobe izango zela berak gaiak jarri eta nik bertsotan egitea.

Gaiak halakoxeak izan zituan: «Zer arrazoi dauzka gaur egungo euskaldun batek fededun izateko?», galdetzen zian eta nik bertsotan esplikatu behar izan nitian, neu fededun izan gabe eta goizeko ordu horietan arrazoi horiek», kontatu zuen.

Zubietako azken aitonak agurtu eta sartu gara Sebastianen autoan. Aire girotuari eman dio. Zubietako tablatua itzalean zegoen, baina Sebastianek busti samartua darama alkandora.

Bertsotik bertsora musuzapia atera eta lehortu

ES Bertsolarien trotea.

egiten zuen kopeta. Orain pozik daude. Elkarrekin lasai bazkakzea atseden hartzea bezala da. Ituren aldera abiatu gara eta bidean dauden jatetxe guztiak ezagutzen dituzte. Jatetxeak bakarrik ez, bideko baserri asko ere bai.

Ba omen dute paraje horretan begiz jotako baserri bat «base de operaciones» bezala erabiltzeko antolatu nahi dutena. Etxera bueltaka ibili ordez, alegia.

Ituren bidean Sebastianek mendi kasko batean dagoen baserri bat seinalatzen dit.

«Falcon Crest serieko mantsioa bezalakoa duk hori. Neuk inon ezagutu dudan baserririk dotoreena», esaten du. Baserri horretan pasa-

ERTSOLARI

tako arrats bat gogoratzen du Andonik. «Etxeko kanil guztiak urre kolorekoak dituk. Etxekoandrea ari zuan guri goiko bainuak eta beheko bainuak erakusten eta han ikusten diat Sebastian pasiloan barrena korrika. Segituan pentsatu nian txahala egitera joango zela.

Txukunak utzi zirian urrezko kanilak».

Sebastianek dioenez, etxe dezente dago Nafarroako parte horretan kanpotik beltz eta barrutik izugarri dotore daudenak. Gu sartu ginen jatetxea kanpotik eta barrutik zegoen dotore. Iturenen bertan. Karta atril batean jarria sarreran. Egurrezko zoru beltza. Aire girotua eta bentiladore handiak bueltaka sabaian.

Sebastianek bentiladore baten azpiko mahaia aukeratu zuen eta edariak eskatzeko ordua iritsi zenean azkar egin zuen hautua: txanpain hotza. Andonik ardo beltza eskatu zuen. Biek menú bera: antxoa arrazio bat sarrera gisa eta arkume txuletak gainean. Sebastian ardoarekin hasi zen, baina arkumea ikusi orduko pasatu zen txanpainera. Postrerik ez zuten eskatu. Kafera pasatu ziren zuzenean, irlandesa Andonik. Sebastianek ez zuen koparik eskatu. Azken arkume txuleta irentsi zuenean, botila ipurdiari begiratu zion eta hondarra edatea erabaki zuen. Botila bat txanpain plater bakarrarekin. Eskuak igurtzi zituen. Sasoi betean zegoen.

Ez dut usté bi bertsolari hauek elkarrekin sekula aspertuko direnik. Etengabe ari dirá elkarri pasadizoak kontatzen, maseatzen edo bertsolaritzari buruzko zertzeladak komentat-

\zken arkume txuleta irentsi . * zuenean, botila ipurdiari begiratu "rion eta hondarra edatea erabaki uen. Botila bat txanpain plater akarrarekin. zen. Zorrotzak dirá beren ateraldietan, sarkastikoak alditan. Peña, Sarasua eta beste hainbat bertso-lagunen gorabeherak ere kontatzen dituzte. Bakoitzak bere ezizena du. Uda honetako ezizena: Sarasuari Principito deitzen diote ez dakit ñongo bertso batean errima hori ezinbestean erabili behar zuelako. Peñagarikanori Eusko Gudariak deitzen diote, bertsolarien artean famatu egin den bertsoren bat halaxe bukatu zuelako. Sebastian bera ere ez da libratu goitizenen izurri txiki horretatik eta Aperitifa deitzen ornen diote elkarri adarra jotzen hasten direnean, «aperitiboa» neurria luzeegi zetorkiola eta, Iparraldeko ordezkoa ez dakigu non erabili zuelako.

Gremio bakoitzak ditu bere jerga eta kodigo sekretuak.

Azken aldi honetako saioei errepasoa ematen diete. Ez diote inori hutsegiterik barkatzen. Hori da harrigarriena. Dena hartzen dute txantxatan, bertsolaritza izan ezik. Bertsolaritzarekin broma gutxi. Ez da profesionalERTSOLARI Bertsotarien

trotea.

/

*i

V g i'^iT

1^1

1 *

•fes

*.

1

••ji^lB mj^^^^^ Hf\

• ^^

.^^;

M

^,

tasuna bakarrik. Talde osoaren ordezkari sentitzen dirá nolabait.

«Bertsozaleari ezin zaiok iruzurrik egin.

Saio batean lau bertsolari anuntziatzen badira, lau bertsolarik joan behar ditek, ñola edo hala», dio Sebastianek. Gazte batzuen hutsegiteren bat kritikatzen ari dirá. Kanpotik begiratuta bekatu arina dirudi. Hauei larria iruditzen zaie.

Tarteka serbitzen ari den emakumea hurbiltzen da. Sebastianek ezagutzen du. Ez da neska makala, bertsolariaren umore bihurria aise harrapatzen baitu.

Rafearen ondoren puruak pizten dituzte berriro. Hirugarrena bien kasuan. Zintzilik dauzkaten auzi batzuk ere konpontzen dituzte. Juan Mari Arzakekin, esate baterako, zita bat dute Urbian hilaren 30ean. Ondo lotu gabeko zita. Alaba ere, Elena Arzak, joatekoa omen da. Gehiagotan ere joan ohi dirá bertsolariak egunpasa Urbiara. Sebastian geratzen da planari azken ukituak eman eta menua erabakitzeko.

Sebastianek erlojuari begiratzen dio. Almandozera joan behar dute eztei batzuetan kantatzera. Ezkontzen den neskak deitu omen zuen. Sebastianen fans femeninoen sarea izugarri zabala da, Nafarroan bederen. Pili du izena. Norekin ezkontzen den ez dakite.

Arraroa. Informazio zerbitzuen hutsegite bat.

Dagoeneko zerbitzaria kontuarekin etorri da.

Sebastianek aurpegian igurtzi batzuk emanez agurtzen du. Zakar itxurak ditu, baina badaki behar denean losintxak egiten.

Kanpoan bero egiten du. Autoa estazionatuta dagoen lekutik erreka ikusten da, erreka garbi-garbia. Andonik hankak bustiko lituzke.

Zapatillek enbarazu egiten diote. «Gazteak hasi dituk galtza motzetan bertso saioetara joaten. Niri ondo iruditzen zaidak, baina neu ez nauk ausartzen. Ez dagokidala pentsatzen diat», dio. Berriro bertsolaritzari buruzko txapeldunaren ardura, irudiari buruzko kezka, gainerantzeko arloetan eskemak apurtzea hainbeste gustatzen zaion pertsona batengan.

Abuztuaren 16ko Autoan sartu gara. Aire gibazkalondoa Brotua topean jartzen du beHrriro Sebastianek. Okasio hauek aprobetxatzen omen ditu Andonik lo kuluxkak egiteko. Saio batetik bestera Sebastianek gidatzen du beti eta Andoni lo joaten da askotan. Iritsi orduko kafe batekin itzarri, purua piztu eta tablatu gainera.

Andoni lo errazekoa omen da. Behin gaueko saioa bukatu eta etxera joateko auto bila hasi zelarik hiru neska ikusi omen zituen bere autoaren kontra eserita stop egiten. «Ea norbaitek gidatzeko karnetik ba al zuen galdetu niean. Baietz erantzun zidaan batek eta poztu egin ninduan. Giltzak eman nizkioan eta bidean lo kuluxka ederra egin nian. Tarteka esnatu egiten ninditean ea han inguruko baserri batera laguna eramaten utziko nien galdetzeko, baietz esan eta berriro lo segitzeko. Nik edozein lekutan egiten diat lo», kontatzen du.

ERTSOLARI

Bertsolarien

trotea.

Abuztuaren 15eko bazkalondoan ez zuen horretarako astirik izan Andonik, bigarren saioa baitzuten Almandozko ostatu ikusgarri batean. Sebastianen kalkuluen arabera, laurak aldera hasiko ziren tarta banatzen. Hori izango zen kontraseina. Sorpresaz sartu eta bertso batzuk kantatuko zituzten ezkonberrien omenez.

Eta halaxe izan zen, baina atzerapen piska batekin, Almandozko plazan autoa utzi eta ostatura iritsi ginenean laurak ondo jota egonik ere, kontsomea jaten ari baitziren bazkaldarrak. Kanpoan haize zakarra atera zuen. Zerua koraje txarrarekin jarri zuen eta tximista batzuk ikus zitezkeen. Erauntsia zetorren bero zakarraren ondoren.

Tabernara sartu ginen. Sebastianen kezka nagusia bazkaldarrak ez enteratzea zen. Eztei bazkaria lehen solairuan zen eta tabernan gainera sartu-irten handia zegoen. Pare bat ordu egin genituen zain, zerbitzariak eskuetan bandejak zituztela gora eta behera zebiltzan bitartean. Beste kafe baña eta beste puru bana.

Bertsolariek puntualitate gutxiko jendea den fama dute, baina egun horretan garaiz ibili ziren. Halako batean etxeko nagusia jaitsi zen postrerako platerak banatu zituztela abisu emateko. Atzeko atetik atera, eskailera batzuetatik gora eraman eta ate atzean ezkutaturik egon ziren, barruan musikak ezkon-eguneko martxa jotzen zuen bítartean. Andonik esaten zuenez, ez zuen sekulan horrelako numero batean parte hartu. «Curro Jimenezen asalto bat ematen dik honek», zioen. Martxa bu-

katu zenean egin zuten sarrera. Mikroa prestaturik zuten eta Lizasoren ahots indartsuak sorpresaz hartu zuen jendea. Ez zituzten bertso asko kantatu. Baina saio polita izan zen.

Andoni bertso batean erdiz erdi zegoenean, esate baterako, argia joan zen kanpoko erauntsia zela medio. Areto ikusgarria ilunpean geratu zen. Berrehun lagun inguru ziren bertan.

Kanpoan trumoi hotsak entzun ziren. Baina bertsolariak ez ziren asko apuratu. Argia etorri zenean, han segitu zuten bromatan. Eztei gauean argia itzaltzea legezkoa zela, baina ez ote zen goizegitxo horretan hasteko, broma giman kantatuz.

Arratsaldeko 7etan Etxalarren egon behar zuten, hirugarren saioa egiteko. Ezkonberriak agurtu, Piliri musu batzuk eman eta autora jo zuten Sebastianek eta Andonik. Euri tanta lodiak hasita zeuden. Presaka abiatu ginen Etxalar aldera, bihurgune batzuetan labaintzeko arriskuarekin. Lizasok Nafarroako herriak zehatz-mehatz ezagutzen ditu. Festetan zegoen Etxalar ere, autoz beterik beraz, baina atzeko bidexka batetik sartu zen. «Nik ezagutzen diat hemen aparkatzeko leku ona», esan eta, segituan bilatu zuen bazter bat.

Pilotalekuan aizkolariak beren lana bukatzen ari ziren, Nafarroako mendialdean ez baitago aizkolaririk gabeko festarik. Bilbotar mutil bi hurbildu ziren beren argazki makina txikiarekin eta bertsolariekin batean argazki bat aterako al nien galdezka. Ondoren bi neskato etorri ziren Sebastian eta Andoniri autógrafo bana eskatuz. Famaren morrontzak. Ea bertERTSOLARI

Bertsolarien trotea.

solarien fama geografikoki non bukatzen den galdetu nion Andoniri. «ETB ikusten ez den lurretan», erantzun zidan.

Bera Zuberoan lasai asko ibikzen omen da. Ez ornen du inork ezagutzen, baina Santanderko zenbait herritan ezagutu egiten omen dute, nahiz euskararik jakin ez, ETB ikusten dutelako. «Behin Islaresko taberna batean sartu eta nagusiak nire izenez deitu zidaan», esaten du.

Aizkolarien ikuskizuna bukatzen ari da.

Ikuskizun hutsa da. Ez da exhibiziora ere iristen. Aizkolariak berak egiten du lan bi mutilen laguntzarekin eta berak egiten ditu aurkezpenak ere mikroa eskuan duela. Emoziorik apenas suma daitekeen jendearengan. Folklore hila. Inoiz bertsolariei tokatu izan omen zaie herri batera joan eta ikuskizunaren aurkezpenak egitea.

•Argazkiak eta autografoen londoren tabernara egin duIte bisita. Bidean Peñagarikanorekin egiten dute topo. Saioa hiru bertsolarikoa da. Peña pozik dabil. Tiro pitxoian sekulako abildadeak ditu. Eskua poltsikoan sartu eta lauzpabost metxero ateratzen ditu, forma guztietakoak eta erregalo ematen hasten da. Guztiak han inguruan dagoen barraka batean irabaziak dira. Edariak eskatzeko orduan, Lizasok zerbezara pasatu dela adierazten du.

Botilatik behar du hala ere preziso. Basotik ez ornen dio gusturik hartzen. Andonik kafearekin segitzen du. Anjel Marik ez du ezer nahi.

Saioa bukatu, azken tragoajo, tiro pitxoian argazki batzak ateta eta Anjel Mari Bizkai aldera eta Sebastian eta Andoni Goiatzera abiatzen dira.

Gau luzea du gaurkoan. Bizkaiko herrixka batera joan behar du. Ordu bat eta erdi joaten eta beste honenbeste etortzen. Gazte asko dabil tabernan eta orain Peña eta Lizasok konpetitzen dute popularitatean. Anjel Mari gazteekin sartzen da, berarentzako gazteegi diren

neskekin batez ere. Sebastianek haien gurasoak nahiago ditu adarra jotzeko.

Tragoa bukatu eta tabladura doaz. Bi neska gazte dituzte gaijartzaile. Ez dute eskarmentu handirik agertokian. Paperetik ari dira lanean. Baina bertsolariak edozertara jarriak daude. Orain gainera Peña dute tartean. Andonik ez dio barkatzen. Edozein abagunez baliatzen da okasioa jartzeko. «Atzean dituzun bi bertsolari horiek zer animaliaren antza daukate» jartzen die gaia Peñagarikanori bi gaijartzaileek. Eta gogor hasten da. Hartz, orangután, txinpantze eta inon diren animalia baldar guztiek desfilatzen dute agertokitik. Peñagarikano harrotu egiten da. Berak lortzen ditu txalo zaparradarik handienak. Baina ez dago bertso saiorako giro aproposik. Barraken zarata izugarria da. Mutiko batzuk petardoak lehertzen ari dira etengabe eta aizkolariek motozerra arrankatzen dute tarteka beren trepetak desmontatu eta kamioira jasotzeko.

Eguraldiak ere ez du laguntzen. Gaijartzaileek ere komeriak dituzte puntuak kantatzeko orduan. Baina bertsozale nafarrak esker onekoak dira. Sekulako algarak entzuten dira bertsolarien ateraldien ondoren.

Saioa bukatu, azken tragoa jo, tiro pitxoian argazki batzuk atera eta Anjel Mari Bizkai aldera eta Sebastian eta Andoni Goiatzera abiatzen dira. Denbora justu samarrekin berriro. Bidean, Behobiako gasolindegian ogitarteko bat jateko denbora dugu ozta-ozta. Askotan geratzen omen dira Europa osoko txoferrak biltzen diren bideko jatetxe horretan. Nagusiak eta neskameek, noski, ezagutzen di.tuzte. Andoniri batez ere horrelako leku kutre samarrak gustatzen omen zaizkio, kanpotar | asko dabilen lekuak.

Kafe baña hartu dute eta aidean abiatu I gara Goiatz aldera Tolosatik barrena. Badakite saioa berandu hasiko dela, baina garaiz iritsi I eta antolatzaileak lasai uztea da Sebastianen 'obsesioa eta halaxe egiten dute.

Iritsi eta eguneko azken kafea hartzen dute kopa banarekin oraingoan. Purua piztu eta prest daude berriro lanari ekiteko, laugarren saioari hasiera emateko alegia. Jesús Mari Irazu ere etorri da saiora eta Zeberioren ordez Joxe Agirre, itsasondoarrari Mañukortarekin ERTSOLARI

Bertsolarien

trotea.

rro pitin bat ere badarama gainean. Baina nekea trotearekin sendatzen duten horietakoa da eta erabat animaturik dabil orain. Lizasok Azkoitian azken tragoa jotzea proposatzen du edo Zarautza buelta bat egitea. Edozer gauza ohera ez joateagatik, bihar egun lasaiagoa baitu. Bi saioren artean etxean bazkaltzeko aukera du, pare bat orduko siestarekin. Andonik saio bakarra du gauean Aizarnan. Goizean estropadak ikusiko ditu Zarautzen. Ez dute presarik, baina ni naiz presaka dabilena eta Andoni eta biok etxera abiatzen gara.

Bidean saioko gorabehera batzuk komentatzen ditu. Puntu baten aurrean honako bertso bitxi hau etorri omen zaio burura, numeralekin jokatuz egina, baina gehiegizkoa iruditu zaio formula une horretan erabiltzeko. «Dena déla, bertso hori patentatu egin beharko nikek», komentatzen du.

Puntúa: «Egunero bi a/diz ez al da gehiegi?» kantatzeko konpromisoa sortu baitzaio azken orduan. Andoni Larrañaga da gaijartzailea. Gipuzkoako herririk altuenetako batean gaude eta freskatu egin du erauntsiaren ondoren.

Publikoa orotarikoa da. Umeak ere asko tarrean. Tabladu ondoan mutikoek pilotan segitzen dute. Agirrek, haserre antzean bertso bat bota die mudko horien gurasoei ardura pitin bat eskatuz. Baina alferrik. Ordu eta laurdeneko saioa egiten dute. Tartean oso ale politak joan dira, baina ez dute lortu giroa berotzerik.

Tabladutik jaitsi eta saioa komentatzen dute elkarren anean. Anjel Larrañaga ere hurbildu da. Oso bertso kritiko ona da. Saioari errepasoa ematen dio, gorabeherak komentatuz. Andoni Egañarekin hitz egin nahi du. Meolan, Azpeitian duen jatetxean, urtero bertso jaialdia antolatu ohi du eta aurten Jon Lopategi ekarri nahi du. Dagoeneko hitz egin omen du berarekin. Andonik orain déla gutxi elkarrekin bazkaldu zutela, esaten dio, Lizasok eta biek Jonekin. Gaueko ordu batak dira, Andoni pizten hasten den ordua. Goiz partetik batez ere nekatu antza ikusi dugu txapelduna, neke zaharra akumulaturik balu bezala. {Cata-

Erantzuna: "Hamalan "ren modura ez dut nahi ageri Sexu kontufan badut hamaika komeri Bitik bat ona bada, bostaxola niri.

Irailean, nobela bukatu eta entregatu bezain pronto, mendi buelta batzuk egiteko gogoa omen du. Ez dabil txantxetan. Planak egiten hasia dago. Zarauztik irten eta Urdanetatik barrena, Altzolatik Etumetara igo nahi luke eguartean eta handik Anota jatetxera iritsi bazkal garaiko. Saturatu samarra dabilen seinale, mendiak tira egiten omen dio. Eta saturatu samartua dabil, noski. Kalkuluak ere egiten ditu.

Berak 1.200 ordu inguru egiten omen du lan bertsotan bakarrik. Edozein langileren pare.

Abuztuaren 15ean, esate baterako, 15 edo 16 ordu egin zituen. Hortik aparte telebistako lanak, literatura, Elkarteko eginkizunak. Urrian, adibidez, Kanariar Uharteetan egingo den Dezimisten Topaketara joango dira Elkartetik Jon Sarasua, Joxerra Garzia, Koldo Tapia eta laurak. Hori baino lehen eta Donostiako Hamabostaldiaren barruan Lope de Agirreri buruzko emanaldia zeukan. Konpromiso gehiegi trotea gustatzen zaion bertsolari batentzat.»

ERTSOLARI

MERTSOLARI Bertsolaritn trotea.

QQERTSOLARI Bertsolarien trotea.

Sanistebanetan Oiartzunen Abuztu hasiera. Pa-

goarte aretokoek bertso-pilota jarduna antolatu duIte aurten ere.

Kontsejupean, horrenbesteko pilota-tradizioa duen toki honetan, bel rrogei urte inguruko bi pilotari ditugu lehian: Arteaga lasartearra eta Esnaola oiartzuarra.

Pagoarte aretoak antolatutako ekitaldia da. Ez da lehenengo aldia pilota eta bertsoa uztartzen dituena, baina oraingoa munta handiagokoa da, herriko festetan egiten baita, herriko tokirik kuttunenetakoan. Hiru bertsolari ariko dira: Mikel Mendizabal epaile gisa, eta Peña eta Arkaitz Goikoetxea gazte oiartzuarra botillero moduan. Bertsolariek partiduko gorabeherak komentatu behar dituzte tarteka.

Mikel Mendizabal ederki ari da, bere papera ongi ikasita. Iparraldeko zenbait esamolde erabiltzen ditu; adibidez, oiartzuarrak partiduko lehen tantoa egitean: «Esnaolak bat, Arteagak esperantza». Peñak bertso bizi eta irrigarriak botatzen ditu, beti ere bere pilotariaren defentsan. Kantuan ari denean, batzuetan besoa pasatzen du Arteagaren bizkarretik. Segurantzia transmititzen du Peñak, bertsolari

Geroago jakin behar nuenez, Bixente Artola da, orain déla hogei bat urte korrikalari entzutetsua izandakoa, kroslaria batik bat. Segituan Peñarengana noa eta zertan ari naizen argitzen diot. Nahi nukeela bere aldamenean egon zenbait orduz, gero artikulu bat osatzeko. Hitzok entzutean, begi ondoko zain txiki bat dardar jartzen zaio. Segundo exkax horretan, ez ohiko eskabidea aztertzen jardun du. Ez deritzo gaizki, eta irribarrez erantzuten dit: —Bai motel. Niregatik berdin ziok. Ez nauk horregatik diferente portatuko.

Saioa bukatzerako ordu biak jota badira

Ez da lehenengo aldia pifota eta bertsoa uztartzen dituena, baina oraingoa munta handikoa da, herriko festetan egiten baita, herriko tokirik kuttunenetakoan. ona izateaz gain Vergarillaren kontrariorik gogorrenetakoa izan balitz bezala. Goikoetxea, berriz, gutxitan mugitzen da bere bazterretik, eta gatz gutxiko bertsoak kantatzen ditu. Halako batean aitortzen duenez, parranda egin berri da, goizaldeko seiak artekoa. Biharamun latza du.

Partidua bukatu bezain pronto, gizon gihartsu eta txikito bat joan da Peña agurtzera.

ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

eta bazkaltzera mugitu beharra dago. Peña eta biok antolatzaile baten automobilean goaz bazkaritara, Antxon Mendizabal eskultore eta Pagoarte areto berritzaileko 'alma materretako' bat, alegia. Kexu da Mendizabal: pilota partidua ondo joan da, baina Arkaitz Goikoetxeak ez du eman dezakeena eman.

—Guretzat errazago zen bertsolari ezagun bat ekartzea, Euzkitze bezalako pilotazale bat adibidez, baina esan genuen herriko norbait komeni zela, eta gaztea, hauei ere aurrerapidea emateagatik. Eta hará ñola etortzen zaigun!, parranda egin berria, jota. Hórrela ezin

da -dio tristerik Mendizabalek.

Peñagarikanok kontsolamenduzko hitz batzuk esan beharra sentitzen du: —Bai, horrelako parranda nik eginez gero ez duk ezer pasatzen, eskarmentua badiat eta, baina Arkaitz segituan konturatuko zuan ohetik jaikitzean: «Ederra egin diat, gaur Mendizabal eta Peñarekin jardun behar eta gainera ñire herrian!»

Ergoiengo auzoan, Pagoarte areto parean dagoen jatetxean egin behar dugu otordua.

Sartu gara jatetxera eta, sarreran baxoerdi bat hartzen ari garela, ondorio-mailara igo daiteke-

en inpresio bat: Peña da solaseko iparra, beraren ondoan nahi dute, nik ez ezik, beste askok ere. Niretzat ere badu gai txinpartatsurik: —Ezkondu hintzen, beraz. Ikusi nian periodikuan...

—Bai, zirt-zart egin nian. Neska ezagutu eta handik hilabete gutxira ezkondu -erantzuten diot.

—Ba, niri berriz, sei hilabete irauten zidatek fletxazoek, eta gero joan egiten dituk.

Aldamenean dugun solaskideetako batek, Euskal Herriko Unibertsitatean irakasle diharduen Pilartxo Etxeberriak gogoan hartu ditu hitzok. Ondo hartu ere. Handik ordubetera, otordua aurrera doala, gogoraraziko dio bertsolariari esaldi hori, besteak gehixeago zehaztuko duen esperantzarekin. Alferrik ari da, ordea. Orduko luze eta sakon dastatua dugu Viña Alcorta ardoa, baina likidoak ez ditu bertsolariaren defentsak bigundu. Peñak ez du bere barrunbe sentimentala argitu nahi, ez Oiartzungo mahai honetan behintzat íERTSOLARI Bertsolarien trotea.

Bertsolarien arteko otordua baldin bada ere, ezin deituko diogu bertso-bazkaria. Ez ohiko jendea bildu gara: goizeko bi pilotariak, hiru bertsolariak eta Pagoarte arte-areto horrekin zerikusia duen jendea: buru, Antxon Mendizabal; berarekin batera, emaztea, Pilartxo Etxeberria eta bere senarra (berau ere unibertsitateko irakaslea), Ataungo emakume bat... Ataundarra dela esan digunez, Peñak segituan heltzen dio hizpide horri: —Ataungoa? Hortaz, zuk ere ¡zango duzu

—Baita Azkoitiko Martitten ere? (horixe baita orduan gogoratzen zaidan toki txiki-bakartiena).

—Baita ere.

—Eta Soraluzeko Esozian?

—Bai hor ere. Pentsazak, Bergarako Goimendin ere kantatua nagok, izan litekeen parajerik urrutikoenean.

Peñaren aldamenean nagoelarik, mahaian parez pare hiru emakume ditugu, eta hiru emakumeok oso animatzen dirá gure bertsolariak bere bizimoduko datu klabe bat ematen Hiru emakumeak oso animatzen dirá duenean, alegia, bakarrik bizi dela Anoetako pisu batean, baina etxe hartan bertan, beste gure bertsolariak bere bizimoduko bizitza batean, ama bizi dela, eta ama ez ezik datu klabe bat ematen dienean, baita arreba ere. bakarrik bizi dela alegia Anoetako —Hori kopeta!, luzatzen dio emakumee)isu batean. tako batek, deduzituz ama-arreba horiei makina bat lan eragingo diela. Eta, ondoren, EusAtaungo abizena: Apalategi? Barandiaran? Zukal Herriko mutilen amazulotasunari buruzko rutuza? Eskisabel? solasaldia dator.

Oraingoan ez du asmatu. Emakumeak Emakumeek kontatzen dute ñola gaurko bestelako abizena dauka. Baina bertsolariak gazteek ez duten nahi izaten gurasoenetik alberriz ere ondo agerian utzi du Gipuzkoako de egiterik. bazterrak zein sakonki ezagutzen dituen.

—Etxetik bialdu ezinda zeukaat alaba -dio haietako batek.

—Hik Gipuzkoako herri guzti-guztietan —Ah bai? Zenbat urtekoa dun ba hire alakantatu al duk? -galdetzen diot. ba hori?

-esaten dio Peñak.

—Bai, guztietan.

ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

—Hogeita zazpikoa.

—Etsi-etsian, neuk eramango dinat -irribarretsu Peñak.

Mahaiko gehienek badakite orain zertan ari den lanean Peña. Lantegi, ikastetxe eta abarretan kafe egiteko makinak ipintzen ditu.

Nik horren berri ez nekienez, argibideak eman dizkit: —Saeco markako makinak ipintzen ditiat.

Badakik? Cipolliniren esponsorra den Saeco enpresa hori.

Eta ondoren, Anjel Marik azaltzen du nolatan den zeozer garestiagoa bere makinetako

kafea beste batzuetakoa baino. Kalitatean alde handiagoa ornen dago.

Halako batean, emakumeetako batek aitortzen dio bere lantokiko kafe makina marka horretakoa déla.

—Bedeinkatua zu! -esaten dio kementsu Peñak.

Ondoren, galdetzen dio beste emakume bati non lan egiten duen -«atrebentzia ez bada...»- eta esaten dionean Santo Tomas lizeoan ari déla, orduan gure protagonistak: —Bai, hor ere ibili nindunan galdezka.

Baina konpromisoa zeukatela beste batekin, ñire kontrario horrek bi seme-alaba izan zituelako ikastetxe horretan.

Urte batzuetan liburu saltzen ibili zen Peña, entziklopediak batez ere, baina CD-Romak erabat hondoratu omen du etxez etxeko entziklopedia salmenta eta, derrigor, beste arloren batera pasatu behar.

—Entziklopedia saltzen makina bat pelmada eman beharko huen -zirikatzen dut nik.

—Ez ba! Pelmada eman, inori ez, eta komentzitu, jende asko.

—Postreak janda kafe hartzen ari garela, Karlos Aizpurua azaltzen da jatetxera. Umeei bertsotan irakasten jarduten duen gazte hau bertsolariei entzun nahian etorri da. Atetik gertuen dagoen bertsolaria Peña izaki, beronekin egiten du aurreneko kortesiazko hizketalditxoa. Bertsolariak adarra jotzen dio Oiart-

ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

zungo hizkera déla eta, alderdi horretako zenbait esamolde eta ahoskera-modu erabiliz.

Aizpurua bizikletaz etorti da, txirrindularijantzi eta guzti, eta Peñak botatzen dio: —Goitti-behetti etorri al haiz?

Peñari biziki gustatzen zaio tokian tokiko hizkuntz berezitasunak jasotzea. Badaki azpeitiar eta azkoitiarren artean nolako hizkuntz-difetentziak dauden, esate batetako, eta noranahi doalatik erne izaten ditu belarriak. Gero, seguru asko, ondo etorriko zaizkio ezagupen hauek han eta hemengo jendearekin dabilenean lasaiago jarduteko; eta adarra jotzeko, jakina. Bettsolariak ez baitu bere kategoria tranpalo gainean bakarrik etakutsi behar; beti jendez inguratua ibili ohi da bertsolaria, déla saio autteko afaria, déla bi saioten arteko bazkaria. Jakin behar du solaskidea pozik uzten, kondenatua dago etengabe hizketan aritzera. Peñak asko daki hortetaz.

Karlos Aizpuruak etengabe xaxatzen duenez, azkenean bertsotan hasten da Peña, eta • Bertsolarien trotea.

ondotik Mikel Mendizabalek jarraitzen. Bukatu dirá kontuak, basi dita kantuak.

Sanbartolometan Amezketan

Abuztu bukaera aldeko igande bat. Goizeko ordu bat eta erdiak. Erabaki dut lana bukatutzat ematea eta Peñagarikanorengana noa. Bera Amezketako plazan dago, herriko festak direla eta jarri duten aire libreko taberna batean.

—Bueno, Peña, etxera joan beharko diat.

—Oso ondo, Félix. Neska eder honekin hobeto nagok hirekin baino, ikusten duanez.

Hik segi lasai!

Lekuko izan naiz Anjel Mari Peñagarikano zein pozik dabilen herri hartako kaleetan, gaueko lletan hasita Sebastian Lizaso, Mikel Mendizabal eta Jesús Mari Irazurekin egin beharreko bertso-saioa bukatu eta gero. Peñak jende asko ezagutzen du Amezketan, urte askotan egindako bertso-saio eta bestelako ERTSOLARI

Itzul gaitezen hasierako eszenara. Peña 30en bat urteko emakume eder batekin ari da hizketan. Begi handiak eta jolastiak ditu emakume pertxentak, irribarre egiten du etengabe eta hortz zuri baino zuriagoak eta ezin ederkiago jarriak erakusten. Tiradizoa dauka sorginak.

—Neska hau Malerreka aldekoa duk, Félix -esaten dit Peñak.

Nafarra, Sunbilla aldekoa dugu, beraz, Amezketako gau honetako bitxi distiratsua.

—Eta handik honaino, Peña ikusteagatik etorri al zara? -esaten diot.

—Bai. Berriz ere hortz eta begi erakustaldia.

—Labaienen ere kantatua bainaiz, dio harro Peñak, aditzera emanez hantxe ezagutu duela emakumea.

Harén ondoan beste mutil bat ere badago, ordea. Galaia, gainera. Zalantza sortzen zait: Peña ikustera etorri al da nafarra ala auskalo ñongo mutil gazteago horren atzetik? Eszena-

.

ko protagonista nagusia dugu bertsolaria ala beste lige baten karabina faktikoa? Zalantza horrekintxe alde egin nuen Amezketatik, plazako giro zaratatsua atzean utzita.

Badira hamazazpi urte Peña herriz herri hasi zela kantuan. Geroztik Gipuzkoa osoa korritu du. Bertsolari honek gustukoa du jendartea eta ez du jende bila hasi beharrik izaren.

Gazte eta zahar, denetik inguratzen zaio erruz.

Sanbartolometako saio hau bukatu bezain pronto arrimatu zaio amezketar famatu bat, Bixente Artola, orain hogei urte kroslari oso ona izandakoa. Oiartzunen inguratu zitzaiona bera. Artola honek maite du Peña, ikusi besterik ez dago ñola argitzen zaion begitartea Albizturgo bertsolariaren ondoan. Tarteka besoa pasatzen dio bizkarretik, hórrela oso nabarmentzen delarik bi lagunen arrean dagoen garaiera-aldea.

Bertso-saioa bukatzen denean, minutu gutxitan osatu da koadrila galanta: lau bertsolariak, gai jartzen jardun duen Bixente Gorostidi bertsolaria, Bixente Artola eta beronen beste hiruzpalau familiarteko, Joseba Tapia trikitilaria, Jagoba Errekondo usurbildar biologoa, Tapiaren laguna azken hau.

Esana dago lehen ere: pertsona gutxi egongo da Gipuzkoa Peñak bezain ongi ezagutzen duenik, eta Jagoba Errekondorekin egoten den lehen aldia bada ere, badu berari buruzko daturik: —Usté diat Xabier Mikel Errekondo eskubaloiko jokalariaren anaia déla.

Kirolak gerrutik jarraitzen ditu Anjel Marik. Xabier Mikel Errekondo zein den dakien bezala daki zer nolako atletekin neurtu zituen bere indarrak Bixente Artolak. Ingeles atleta baten izena esaten dit. Niretzat ezezaguna izaki, segituan ahazten zait.

Zaindu egiten du bere burua. Ikusi besterik Nik ez dut Artolarekin pare bat hitz esan ez dago bere gorpuzkera, gerrikoaren neurria gabe alde egin nahi, eta biok batera kointzidibatez ere. tu dugunez edariak eskatzean, hizpide bila hasten natzaio: Gugandik metro pare batera Bixente Gorostidi dugu, bukatu berri den saioan gai jart—Zu Bixente Artola zara, ezta? zen ibili dena. Ez dago berak entzungo digun —Bai. beldurrik: Hortxe bukatzen da bion arteko solasa.

—Eta Gorostidi? Deitzen al diote bertsoBixentek ez du ezezagunekin denborarik galtarako? -galdetzen diot Peñari. du nahi. Handik laster, berriro luzatzen du besoa Peñaren bizkarrean pausatzeko.

— Gutxi. Mutil honek ondo egiten dik bertsotan, baina badakik zer gertatzen zaion?

Artolarekin batera dagoen batek, anaiaEstereotipoa falta dik. Irazuk badik bere esteedo, badu Anjel Marirekin egoteko motiborik, reotipoa, Maialenek ere bai. Gure garaian izan gure bertsolariak gizon honen ezkontzakoan balitz irtengo zukean aurrera, orduan gutxiago kantuan jardun baitzuen, Lazkao Txikirekin gintuan eta. batera, orain déla hamabosten bat urte.

Estereotipoaren teoria —Bai, orduan ezhori ez dakigu nork askontza askotan jardun matua den, baina bertsonian kantuan, moda zuan larien kasura aplikatuta eta. Ni hasi berria ninarrakasta handia izan du. duan jendaurrean, horreAmezketako saio honetan bi urte neramatzaan tan ere izan dugu ikustebakarrik. Baina orduan ko parada ñola eusten ezkondutakoak zenbat dion Gorostidik Peñaren bereizi diren ere! Igoal estereotipoari, bi aldiz batekin topo egin eta galproposatu baitio ezkontdetu: «Zer moduz ba?» za kontuekin zerikusia Eta hark: «Separatu daukan gairik. nauk, motel!»

Tarteka-tarteka, arrimatzen zaizkio beste amezketar batzuk Peña- Estereotipoen teoría hori ez dcikigll ri Gerturatu, pare bat hitz esan eta m a r t x a . , ^ a s m a t u a ^ w , haina bertsolarien Halako batean, agure bat etortzen zaio ondo-. ... , . ,. ra. Gaxte batzuek Sa Pinto edo K o v a c e v , c , t e M ™ aphkatuta arrakasta handia begiratzen dieten miresmen-puntu horrekin tzan du. /±ntezRetaRo saioan ere izan begiratzen dio 70 urtetik gorako gizonak bcn-genuen tkusteko parada. solariari. Ez du hizketarako indar handirik eta ni nagoen tokitik, metro batera edo, ez zaio Peñak ez du etxeratzeko presa» handirik. entzuten. Peñak honela egiten dio diosala: Mikel Mendizabal eta Sebastian Lizaso desa—Zu herriko sagardotegiko nagusia zara, gertu dirá -etxeratu, akaso- eta hasierako aliezta? neaziotik gure protagonista eta Irazu geratzen Gizonak baietz egiten dio buruarekin. dirá bakarrik. Solaskide-taldea ez da nolanahikoa, baina laster iritsiko da Tapia, Errekondo —Hau Larrarte sagardotegikoa duk -esaeta Artolatar guztiei itzal egingo diena, Maleten dit niri. rrekako dama alegia. Aldamenean gizon galaia Eta ondoren berari: du, baina, dioenez, Peñarengatik egin du bidé —Eutsi goiari, eutsi goiari! luze hori. Anjel Mari pozik dago. Gustatzen Denentzako du kunplimenduzko esaldi zaizkio emakume ederrak eta badu talenturik egokia gure bertsolariak. honi irribarrea etengabe ezpainetararazteko.

Lehendabiziko tabeman txanpaina edan Ni sobran nago hor. Eta banoa.» du Peñak. Bigarrenean, ezer ez. Ezta urik ere.

ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

Enpresetan.

Kirolean.

Jaietan.

Osasunean.

KUTXAREN IRABAZIAK NON DIRÁ AGERI.

•

kutxa

Zure diruaren balio erantsia.

E3 Bertsolarien trotea.

ERTSOLARI

Jon Maia: I I I hemioa bertsolari Edozein kazetariri istorio askotarako mamia ematen dion bertsolaria da Jon Maia. Guk jarraipena egin genion eguna uda honetan izan duen agenda betean itogarriena izan ez bazen ere, astiro-astiro hasita idatz litezkeenak baino kontu gehiago irten z i r e n .  >  Testua: Urtzi Urrutikoetxea — Argazkiak: Edurne Koch

aliJERTSOLARI Bertsolarien trotea.

Bilboko jaietan ipini genuen hitzordua, Jonen joanetorrietan berezkoak diren arrazoiengatik hasiera batean atzeratu ostean. Baina horiek guztiak aurrerago irtengo dira.

Abuztuaren 22an gaude beraz, larunbata, Aste Nagusiko azken txanpan sartuta. Eguerdiro antolatzen ditu Santutxuko Bertso Eskolak jaietako euskalgunean bertso saioak, Santiago plazan. Baina zita zapatu hartan izanda ere, lehenagoko lanak ere badu zer ekarria, Jonen bertso mugimendua nondik nora zihoan asmatu ahal izateko detektibe beharrean zehazki.

Jo dezagun aste pare batez atzera beraz, eta hiritik irten barik Bilboko erdialdetik hau inguratzen duten mendi magal batera helduko gara, Otxarkoaga auzoan gora, Txorierri haranaren mugan. Lagun asko dauka Jonek Otxarkoagan, Bilbon pasatutako urteetan eginda, eta horrelako gune erdaldunean dauden bitxikerien artean bertokoek Joni dioten kari単oa ere badago. Azkenaldion antolatutako saioetan gutxitan falta izan da Jon Maia.

Idazten duen honi Justugune jaiko bertso saioan gaijartzaile lana emanda, Oihane Enbeita eta Aritz Lopategirekin batera saioa baino ordu erdi lehenago gelditu ginen. Aritz bakarrik ikusi genuen. "Oihane Jonen bila joan da", berak. "Ez gara hemen geratu ala?". "Bai, baina trena eta metroa hartu behar ei ditu eta geltokira joan jako bila. Gura badozu goazen geu be harantz". Ez zen beharrik egon, baze-

Euskal Herrian bazterrik bazter ibili da Jon, baina oraindik ere garraio publikoaren ordutegien arabera dabil. Ez autorik, ez gida baimenik.

Z e n b a i t adibide|Jon

Maiak autoz egindako libilerak asko dira, hori seIguru. Lehen ere saio faltan egongo ez bazen ere, Belodromoko finalaz gero mordoxka bat gehiago kantatzen du. Eta uda honetako troterik nekez izango zuen beste inoiz. Baina betiko moduan, lagunekin, trenez edo autobusez, Zumaiatik irten eta azken muturreraino heltzeko. Hitzordua jarri genuen hartan ere kontua egiten zebilen arratsaldeko beste zita batera iristeko zelan moldatuko zen pentsatzen. Azkenean, Gipuzkoarantz, auto bat aurkitu genuen.

Jonek eta Andoni Ega単ak parte hartu duten saioetan behin baino gehiagotan entzungo zion jendeak Euskal Herriko txapeldunari Jonekin izan ohi duen taxi gidari konplexua.

Behin baino gehiagotan ekarri baitu ordu txikietan etxeraino afari edo saioren batetik bueltan. Esan bezala, guk ere Otxarkoagako saiotik Zumaiaraino eraman genuen. Kasualitatez autopistaz ondotik pasatzen ginela eta, herriko Parte Zaharra erakutsi zigun eta bertako kontuak azaldu. Bilboko jaietarako astebete falta zen, eta saiorik izango zuela jakinik, kronika orduan egin nezakeela proposatu nion. Baina uda zelan joan zaion konturatzeko, datu bat: Bilbon hiru bakarrik ziren Jonek zeuzkan kantatu beharreko egunak, behin Gozategitarrekin, beste behin konpartsen artean urtero egiten den Bertsotrikikalejiran eta azkenik eguerdiro Santiago plazan egiten diren saioetako batean. Aurten eurenari "elitekoak" izenburua ipini zioten antolatzaileek, Lagun asko dauka Jonek azken aurreko saioa zen biharamuneko "satOtxarkoagan, Bilbon pasatutako eliteen" aurretik. urteetan eginda. Joni kari単oa diote Aukeran arrakastarik handiena trikikalejieta azkenaldion antolatzen dituzten rak izango zuela-eta, konfirmatzekotan hura hautatu genuen. Tabernaz taberna ibiltzen da saioetan gutxitan falta izan da.

Zazpi Kaleetan zehar talde bitan banatuta.

Bakoitzean konpartsa batzuk eta bina bertsotozen biak aldapa gora, baina ust辿 baino erralari daude. Jonez gainera, Aitor Sarriegi, Iratzagoa suertatuko zen lana, hori seguru. Zergaxe Ibarra eta Oihane Perea ziren Bilbon tik? galdegin dezake jendeak. Uda osoan ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

A

agertzekoak. Astebete geroago kontua lotu eta gelditzeko, artikulua zelakoa izango zen azalduta bezperako saioa aipatu zidan: "atzo etorri behar zenuen. Egun zoroagorik".

Egin kontu: autorik gabe irten zaitezte mendebalerantz Eusko Trenekin zelan edo halan Ondarroara heldu behar duzuela jakinik. Eta Gipuzkoako kostaldetik autopista heltzen bada, Ondarroa ezagun da komunikatzeko oso zaila den zokogunean dagoela.

Baina tira, harĂĄ ere helduta, ostiral hark bigarren saio bat ere bazuen zain, non eta Gabirian. Ez, noski, munduan ondoen komunikatutako herrian. Maparik ez da behar baina autobĂşs eta tren ordutegiei begiratuz gero, ez da zaila jabetzea bietara heltzeko pasa beharreko komeriak ez direla gutxi. Kontua da, gehiegi sakondu gabe ere, biak lotu zituela Jonek. Ez galdetu zelan, baina kontatzean erakutsitako umorea seguru ez zela pasatako estuasuna baino txikiagoa izango. Autobusez gain autostop-ez hartu zuenak bati baino gehiagori aipatuko zion, harro, errepide ertzean jasotako pieza, Gabiriako bidean.

Hortaz, mila abentura Euskal Herriko txoko guztietara heltzeko, baina Bilbok, bilbotarrak esatea motza bada ere, ez dauka komunikazio arazorik. Bada, lehen hitzordua genuen egun hartan bertan, eguerdian Jonen deia: ezinezkoa zuela eta Amaia Agirre joango zela bere ordez. Arazoa? Biharamunean saioa Leitzan zuela eta biak bateratzea ezinezkoa zela. Gaur egungo bizitza erritmorako pentsaezin gerta liteke, zenbait bertsolariren agenda ikusita batez ere. Baina Maia horrelakoa da. Astearte goizean Leitzako auzo batean kantatu behar zuen -nonbait konpromiso maila handiagokoa-, eta etxera bueltan ekarriko zuen lagunik ez zuenez, ezetz esan behar QQJERTSOLARI Bertsolarien trotea.

izan zion Bilboko saioari. Azken buruan beti baita hobea norberak bere buruari ipintzea ibiltzeko erritmoa, ibiliak bizitzari ipini behar izatea baino. • Eragozpenak eragozpen, Bpuntual agertu zen Bilboko Mjaietako larunbateko saiora.

Santiago plaza ondoko taberna batean aurkitu genituen lau bertsolariak, hasteko oraindik ordu laurden bat falta arren. Egun eguzkitsua zen eta bero egiten zuen. "Elitekoen" saioak ere sortu zuen zeresanik honen gainean, zeresana urri dabilenean gertatu ohi da eta. Baina jendea gustura utzi zuen bertso bat baino gehiago entzun zen.

Tabernan saio aurreko tragoa edaten aurkitu genituen Jon Maia, Maialen Lujanbio, Igor Elortza eta Jokin Sorozabal. Azken honek egin zuen Jonen "taxi-gidari" lana. Kanpoan eguzkiak gero eta gupidagabeago jotzen zuen, oraindik ere aulki gehienak hutsik, eta bertso eskolako Gutik soinu ekipoa antolatzen ziharduen, grabazioa Dokumentazio Zentrora eroateko. Noizean behin gaupaseroak azkenaurreko tabernaren bila handik pasatzen ziren, eta piskanaka Bilboko euskal giroko aurpegi ezagun ugari hurbiltzen ari zen plazarantz.

Tabernan, aldiz, Mirari Azula gaijartzaileaz gain ez zen askoz antolatzaile gehiago agertu. Eta saioan zehar bat edo besteren biharamun aurpegia handik ibili bazen ere, ezin esan bertso eskolakoen presentzia nabarmenegia izan zenik. Ezagun da ostirala Bilboko egun handia dĂŠla eta bati baino gehiagori kontua pasatu ziola.

Hortaz, ia ohartzeko tablatu gainean zeuden bertsolariak, Jon bera tartean noski. Horregatik, eguna edo artikuluaren nondik norakoak gehiago aipatu barik ekin genion jarraipena egiteari. Bertsolariak gerizpean ari baziren ere, plastiko beltzezko toldoak ez zien bakerik eman saioan zehar. Sekulako beroa jasan behar izan ornen zuten. Zapatu goiza izaki, jende asko bildu zen Santiago plazan eta bertsolariek arin poltsikoratu zituzten umore gosez zeudenen txaloak. Elitekoen kartelak jende andana erakarri zuen Alde Zaharrera. Eta protagonistek eguzkiarekin izan ez zuten aukera izan zuten. Hala, lehenengoak egurrezko aulkia har eta enparantza izkina batean, itzalaren babesa bilatu zuenetik banan-banan hasi ziren ikusleak harantzako bidea hartzen. Azkenean, bertsolariek ezkerrerantz kantatu zuten, eta aurrez aurre, Igor Elortzak puntukako saioan bildutako datuen arabera, hamasei lagun gelditu ziren. Inkondizionalak, hori bai. Gerizpean, aldiz, askoz HERTSOLARI

"\

gehiago, askok aulkietan jesartzeko lekurik ez eta lurrean lotsagabeenak - edo bezperatik nekatuen zeudenak-, eta besteak zutunik hantxe ordubete pasako ekitaldian.

Ez zen saio borobilegia izan. Hasieran kostatu zen, egun sargoria izan arren, giroa berotzen, baina entzuleak berekin zituztela kontuan izanik, azkenerako, koplatan eta puntukako saioan, ofizioren batekin, lortu zuten jendea poltsikoratzea. Egia esan, oso giro jatorra sortu zuten.

Saio amaieran hasieran baino askoz jende gehiago. Ez pentsa hori eta horrenbestez hasieran jende gutxi zegoenik. Beharbada luze joan zen, baina inork alde egin bazuen ere, igarri ere ez zen egin, eta jai giroa ederto atondu zuten azken bueltetan. Egunkariako

Ordurako antolatzaile kopurua ere zertxobait handitu zen eta konpartsero kamixetaz Joxin Iturrioz, Bizkaiko Elkarteko liberatua ere agertu zen.

Gasteizko pisukideekin, parranda ederra botatzeko Bilbon. Biharamunean ere ez zuen saiorik, hala nahita edo berez egokituta agenda. Izan ere, han bildu ziren Josu Goikoetxea, Igor eta Jon saiotik, baita hauen lagun bizpahiru ere, plana aurretiaz ondo eginda. Maddalenek ere bazeukan berea prestatuta Bilbon eta bazkalaurretik alde egin zuen, baina gainerantzekoak eta Jokin Sorozabal eta kuxkuxero hau Barrenkalera zuzendu ginen, nango IĂąakiren Tabernan jaten emango zigutelakoan. Ez baita gutxi horrelako egun batean lekua topatzea. Mirari Azulak ere asmo bera izan zuen eta elkarrekin sartu ginen denok jatetxera. Zelan ez, gainezka, baina ezagun izateagatik edo bertsolarien pribilejioengatik, atoan jesarrarazi gintuzten beheko pisuko txoko batean. Ez zen gutxi Aste Nagusian han bazkaldu ahal izatea.

Tira bada, lanik gogorrena eginda -arratsaldean Igorrek konpromiso txikiren bat bazuen hartuta Jonekin batera kantatzeko- patxadaz bazkaldu eta eguneko nondik norakoen tartea zen. Eta jakina, lagun artean izanik

kazetariak egin zuen grabazioa, baina hasieran aipatutako "ofiziala" ez zen gauzatu, kableren batek huts egin baitzuen. Zail izango da Dokumentazio Zentroan saioko bertsoak aurkitzea. Eskerrak Bizkaian bilketa lanetan ibili ohi den Josu Goikoetxeak argibideak ondo eman zizkiona Guti bertso eskolakideari. • Baina goizekoak egin eta Hgero, bazkal aurrekoa onBdoko tabernan hartu beharko zen, eta horretan Hor Dago konpartsako bat baino gehiagok lagundu zigun. Jakina, orduko antolatzaile kopurua ere zertxobait handitu zen, saioan zehar apurka-apurka helduta, eta konpartsero kamixetaz Joxin Iturrioz, Bizkaiko Elkarteko liberatua ere agertu zen. Bateko vermutak, besteko azeitunak, ajearen kontrako Coca-Colak askok, bazkarirako atea zabaldu genuen. Azkenekoa hartzerako, ohi denez, bertsolariak eta hiruzpalau lagun baino ez ginen gelditu.

Baina Jonek zita zeukan egun hartan

Jon, izango zen zer kuxkuxeatua. Beharrezkoa zen, beraz, lekua ere estrategikoki hartzea. Mahaian Jonengandik urrun egokituz gero alferrik genbiltzan eta. Baina ez, aurrez aurre jesarri ginen eta tira, egun intentsoegia ez izan arren, honi eta hari buruzko kontuak mahairatu ziren bazkalordu osoan .

Bazkaldu ere itxuroso egin genuen. Eguneko menuan, lehenbizi paella, bigarrenerako kostakoen sena piztuta itsasoilarra eskatu zuen Jonek, ingurukoei, Josu Goikoetxeari batez ere, bere arrantzale jakituria agertaraziz.

Buelta postreko orduan hartu zion honek, JoERTSOLARI

nek ezer ez eskatzea erabaki eta, ederto zirikatu baitzuen. Egia esan, arratsalde osoa giro lasai horrek eraman zuen, elkar zirikatzen eta noizean behin edo gehiagotxotan bertan ez zegoen batez edo bestez gogoratzen. Batean ondoan zuen Josuren ziztakoak hartzen edo ematen eta hurrengoan bestaldera jiratuz Jokinengana, bestelako kontuei ekin eta berdin amaitzeko.

Bazkaltzeko lekua lortzea zorte handia izan zen. Horrek ondoren ona behar zuen, jakina. Ez genuen nahi beste gelditzerik izan taberna barman, jendea zain baitzegoen, eta kafea beste nonbait hartu beharko genuela "gogorarazi" ziguten IĂąakiren Tabernakoek, Bilboko arratiera berezi horretan.

Halandaze, kontuak eginda Barrenkale erdian aurkitu ginen. Mirarik kontua luze zihoala ikusi eta garaiz eginiko erretiradaren aldeko apustua egin zuen. Besteok, Mirari agurtu ondoren, gehiegi ez ibiltzearren, ondoan dagoen Bizitza tabernara joan ginen. Jonen iturri zirikatzailea ere ez zen amatatu bazkalosteko ordu gogorretan, patxada ederrean bati baino gehiagori gaua heldu orduko atsedenaldi txiki bat txarto ez zela etorriko gomutatu arren.

IĂąakirena Alde Zaharreko taberna klasikoa da, hiri erdigunean herri kutsuaz, eguneko menuaz-eta ongi horniBazkalosteak ere luze jo

tuta; beste muturrean dago Bizitza. Guztiz jagondako detailez beteta, giro urbano modernoan zeharo txertatzen da, nortasun berezia ematen dioten baldosekin, gaur egungo artisten koadroak hormetan, mahai inguruko giroa zaintzen duten sofak, eta telefono beltz klasikoa, nahiz eta hots egiteko, txanpona sartzekoa bestaldean dagoen.

Bilbok eskaintzen dituen giroak konplexu barik zeharkatuz beraz, hartu beharko zela-eta, lotsati hasi ziren kopak heltzen. Kubalibreak eta whisky txupitoak biren artean hartzen... baina binaka ere sartu ziren bat baino gehiago Jon eta Jokin Sorozabalen barrura.

ERTSOLARI Bertsolarien ÂĄrotea.

i

dien bigarren zentzuaz jabetu barik-edo. HarBesteon kuxkuxero lanari Baileys-ak bere latara, inguruko neska pareari beharrezko loreguntzatxoa eman zigun, eta, jakina, astiro-asak eskainita, seiak alderako alde egitea lortu ciro irteten hasi ziren kontuak. Halako batean zuten.

Eta bizpahiru orduko loa lagun zuela tabernara sartu zen barrako neska bikotea ekin zion Jonek Zumaia-Ondarroa-Gabiria txutxu-mutxuka hasi zen, "bera da", "uste dut Tourrari, euskal errepide bihurrienetan barrebaietz". na eta Eusko Treneko ohorezko bazkide Kontuak ateratzen hasi eta, bertso panobihurtuta.

Deban konponketak zirela-eta ramari goitik beherako errepasoa emateari hainbeste urtez tunela itxita egon ondoren ekin eta egungotik atzokoraino joan ziren, nork uste duzue egin zuela estreinako bidaia? honen bitxikeriak, haren ajeak, honen txispa eta harén ibilerak. Jokinek ere ez baitu pasa—Baina ez niri hala deituta, gero! Presaz dizo faltarik, bereak ez badira, inorenak. nenbilen eta biharamunean ziren betiko biHan zeudenenak eta ez zeudenenak. deari ekitekotan. Egun hartan badakizu, betiDenen kontuak irten ziren Bizitzan emandakoak bakarrik zeuden, argazkian agertzeko ko orduetan. Libre zuten arratsa, gauean bojoan zirenak, ofizialki tunela zabaltzera zihoatako zuten bota beharrekoa lagunek. Artean zen guztiak. Ba, tira, han utzi zidaten niri ere sei eta erdietan hasitako Egin-en aldeko irrati beste bagoi batean joaten, hori bai, hurrengo ibiltarian bertso parea kantatzekoak ziren. eguna arte ez zela zabaltzen esanda. Ni, Baina hori iluntzean zen, bederatzietan, eta behintzat, joan nintzen, baita etorri ere. ordu arte, ibili. Esan bezala, biaoa egiteko tarPatxada kontua ornen da, gaur egun berttea hartzea ez zela txarra otu zitzaigun behin so munduan larregi ikusten ez dena. Heldu, baino gehiagotan, baina denek zekiten ez ziahal diren lekuetara helduko gara, eta ezin rela benetan ari, parranda, arratsaldeko moteldena ezin da. Igorrek ere filosofiaz hartzen tasunean, hasia baitzen jadanik. ornen ditu saio asko: trenean sartu liburu maEta kontu-kontari, honenak eta harenak, jo batekin eta lasai-lasai pare bat ordu irakurJonenak ere irten ziren noski. Asko dirá, artiketan murgilduta. kulu batean sar litezkeenak baino askoz —Baina zer dituk kontuok, gerra aurretik gehiago, eta hasieran joan dirá bat baino egindakoen aldean?, ekin zion Jokinek ordugehiago. Eta pisukidea izaki, alferlana kutsatzen delako edo, Igor Elortza ere antzera dabil Pisukidea izaki, alferlana kutsatzen autorik gabe saioz saio. Biek batera eman delako edo, Igor Elortza ere antzera ornen zuten izena autoeskolan duela bi (?) urdabil autorik gabe saioz saio. Biek te. Gaur arte.

Lasai zihoan arratsaldea, broma artean, batera ema ornen zuten izena gehiegi akaso, kuxkuxero infiltratu bat tarte- autoeskola batean duela bi urte. an lanean zebilela kontuan izanda. Eta egun hartako zalapartak larregi idazteko ez zidala ko bertsolari ezagun biren istorioari. Hartu emango jabetuta-edo, udan zehar egindako ornen ziaten bizikleta baña Tolosalde hortan, saioen abenturak hasi ziren irteten, hasieran Iruna segi, eta Bidasoa ertzetik, astea Baztan aipatutako Ondarroakoa tartean. Egun haren inguruan bota zitean. Gaur hona heldu, kanbezperan ere bertso afaria izan zuten Jonek tatu, ederto afaldu eta gero gerokoak, biharaeta Bilboko taxi gidariak, Jokin Sorozabalek munean bertan egon edo ez, egunarekin zealegia, eta goizaldeko ordu txikiak arte gelditorrenaren arabera moldatu eta segi beste hetu ornen ziren Bakioko txoko batean, auskalo rri batera. txakolin artean ala non. Gauak aurrera egin Astean zehar botatako guztiak ere ez dirá ahala, afalkideak gai jartzen hasi ei ziren, honi kontatzekoak, baina bazkalosteko moteltasuedo hari botatzeko, eta Jokinek bereak esan netik ederki zuzpertu gintuen Jokinek bere ornen zizkion gau osoan aldamenean izan zikontakizunekin, baita Jonek eta besteek ere tuen nesketako bati. Oharkabean ornen, esalberen irudimen zorrotzarekin. Gaurko zenERTSOLARI Bertsolarien trotea.

bait bertsolari sasoi hartan kokatuz, barre algara ugari eginarazi zuten. "Bai, bera da eta ustĂŠ dut Igor Elortza dĂŠla ondokoa", barratik kanpoko neskak begirada ezin kenduz. "Eta hori..."

Ordu eta erdi pasatuko genuen erraz Bizitzan, tabernaria pozik egoteko besteko kontsumizioarekin, Maddalen han agertu zenean. Taldearekin bat egin zuen une batez.

Gero, lagunak zain zituela eta, alde egitea erabaki zuen. Jokinek ere arratsaldeari muga ipintzeko garaia etorri zela erabaki zuen.

Taxi gidaria galtzea ez zirudien larregi ardura zitzaionik Joni. Ez zuen herrira itzultzeko ez presarik ez asmorik. Taberna hartan eginiko saioari luzetsirik, bertatik mugitu egin behar genuela proposatu zuen norbaitek. Kuxkuxeroari aste osokoak -bezperakoak batez ere- kontua pasatzen bazion ere, han eutsi zion pote saiakera bati. Zaila da bi ordutan harildutako kontu guztiak biltzen. Gasteiz aldean egitekoak, beren intimitaterako utzi beharko ditugu. Edozelan ere, Hala Bedi Irrati librean duten programan tabernan esandako berrikuntza guztiak egiten badituzte, ederto aberastuko dute gauza.

Irten ginen azkenean kalera, eta hasieran, Eginek jaietarako hartutako tabernara joan ginen, jendez hutsik zeuden Zazpi Kaleetan zehar. Baina kalea bezain hutsa aurkitu genuen taberna, zabalik baina prestatzen ari ziren eta parrandako "berezko" ordurako denbora zelan pasa genbiltzala, Somera kalerantz zuzendu ginen. Han seguru zerbait egongo zela.

Ez ginen burutazio hori izan zuten bakarrak. Bilbon -eta bat edo beste baita kanpoan ere- ezagun xamarra den koadrila zegoen taberna berean sartu behar. Eta parrandarako prest gainera, trikitixa eskuan, paperezko txapelak buruan eta barrena auskalo zenbateraino bustita. K2 taberna barruan zeuden. Beranduegi zen irteteko. Otsoaren ahora joan ginen artez.

Agur tristea egin ziguten hasieran, eurenarekin jarraituz. Barrako beste muturrean jaBehingoz kalera

ERTSOLARI

rrita, gureari ekin genion lasaixeago, baina ez, ez zeuden beste barik pasatzeko prest. Eta kaleko bidea hartu zutelarik, agurtu eta lau kontu trukatzekotan ginenean, norbaiten akordeoia Habaneratxo bat hasi zen jotzen, berez-edo.

—Hori zuretzat izango da, eh!, Igorrek.

Baina ez zeuden bat bera pasatzen uzteko prest.

—Et, et, et... Hirurok kalera! - euretako batek. Eta hala, bizitasuna pizten zebilen Somerako taberna atarían koplatan buelta parera behartuta, poteoak aurrera joko bazuen.

Jon, Igor eta, kuxkuxeroa, ezinbestean. Ah, eta paperezko txapeldunen artean ere alternatiba hartu zuen batek. Enfin, denak ere ez dirá bota behar. Finegi ez genbiltzala-edo, aspertuta akordeoiak ipini zigun batzuei amaiera, berriz ere habanerarekin.

—Hori bai, hori zuretzat da, eh!- eta hala gelditu zen tribu osoaren aurrean Jon, gu biok, ahal bezala taberna barman errefuxiatzen ginela. Baina tira, zelan edo halan famaren pisuari eutsi, konpromisoa bete, eta duintasunez atera zuen kontua aurrera. Itzuli, behintzat, itzuli zen tabernara, eta besteek, kalean behera jarraitu zuten, musika lagun.

Pitinka-pitinka aurrera egin zuen erlojuak ere, eta txosnak zabaltzerako han agertu ginen Erribera aldetik, Zazpi kaleak oraindik lo zeuden eta. Inguru horretan lau txosna daude eta bat, Pa... Ya-koa da, Otxarkoagako jendearena. Hará joan behar beraz. Bertsolarien betiko kontua da akaso, baina han ere ez

zuen lagunik falta Jonek. Bilboko jaien berezitasunez berbetan, txosnen ikusgarritasunaz, Otxarkoagako kontrasteak aipatu zizkion Igorri, Pa... Ya-koen argazki handi bat azaltzen. Gaur egun etorkin asko egon arren duela gutxi arte baserri ugari zen auzoan, eta bien artean kontrastea itzela da. Ez dakit zergatik, finalean botatako agurreko bertsoa hango edozeini ederto egokituko zitzaiola otu zitzaidan.

Zuritoa utzita, egun argitan lehenengoz ikusi genituen jaiak Arriaga inguruan. Umeentzako antzerkia eta Gargantua zeuden han, jaiez egunez gozatzen dakiela erakusten.

Mari Jaia egon ohi den txokoa hutsik zegoen ordea. Kaiolatxoa han zegoen, baina Mari Jaia agertu ere ez, eta baten batek bere lekuan spraya eta plantila hartuta beren beregi egindako pintadari erreparatu zion. Bazirudien Mari Jaia parrandara joan eta irudia enmarkatu zutela.

Erreka ertzeko txosnetan han zeuden orduko Egin-eko irrati ibiltarikoak. Anertz Muniategi, Ibón Ajuria, Erxahun Lekue eta Gorka Ostolazak kantaturik zuten jadanik.

Besterik ezean, bertsoz bete zuten eguneko programazioa. Zazpiak inguru ziren eta bederatzietan kantatuko zuten Igorrek eta Jonek. Bien bitartean, Arkaitz Estiballesekin batera idazten duenari ere tablatu gainean lantxoa agindu zioten eta Tasio Erkizia eskolakidearen bertso jarriekin bete genuen konpromisoa.

Hortaz, bederatziak arte, txosnarik txosna, parranda hasierako urratsetatik urrun. Eta ordu horretan, agertokian txangoa eginda, larregi luzatu gabe bete zuten papera bi pisukideek. Igo, berea egin eta jendeak, botatakoa zein kontrakoa berdin entzuteko prest, txalo zaparradaz agurtu zituen. Eskaileretatik jaitsi, Eginekoen esker ona hartu, eta jendartean galdu ziren jaien azken gauean murgiltzeko. Hortik aurrerakoak beraiek bakarrik dakizkite. Beharbada barí edo besteri kantatu beharko zioten jendez gainezka zegoen zapatuko Bilbon, baina hori eurek esan beharko dute. Kuxkuxeroak egun osoa pasaturik zuen eurekin eta bazuketen inork jakin behar ez dituenak egiteko eskubidea, ezta?»

ERTSOLARI

Erreginaren atzetik Uztailaren 22ko gaueko ordu bietan jaso zuen López & Pérez detektibe enpresan lan egiten zuen detektibe bakarrak Oihane Enbeita bertsolariari buruz informazio zenbait biltzeko enkargua. Gabardina jantzi, bederatzikoa besapean gorde eta atera z e n . » > » Testua: Arkaitz Estiballes — Argazkiak: Edurne Koch

HERTSOLARI Bertsúlarien

trotea.

•

ERTSOLARI ten

troten

i(r\n U z t a i l a k 2 2 . Lehenengo kontaktua.

iGoizaldeko ordu Ibiak, beheko taIbernara joateko |ordua, pentsatu lut, begiak nekez zabaldu eta irdulariari zeharjka azken begiraIda botatzen dioIdanean. Hankak, loaren zamak astundurik, mahai gainetik jaitsi ditut parean dauden paper horitu guztiak lunera jaurtiz, hasperen luzea eta... "Kaka zaharra, bihar batuko ditut". Zutitu eta Malboro bat erretzeari ekin diot, leihora hurbildu, inguruan arimarik ere ez dagoela ikusi eta gabardina bila abiatu naiz, "...uff, hau nekea...", gabardina jantzi, bederatzikoa besapean gorde eta zigarroa ezpainen artean estutuz atea zabaldu dut. "López & Pérez Detektibeak" irakurtzen dut atea ixten dudan heinean, barregura sartzen zait, baina hala eskatzen du marketing-ak detektibe bakarra izan arren, gainera izen polita da, herrikoa ez, baina polita bai, hori iruditu zitzaidan niri behintzat duela hilabete batzuk.

Giltza sarrailan sartu eta bigarren buelta eman diodanean telefonoa arrantzaka hasi da bestaldean, kaguen Rusia! Atea presaka zabaldu eta gabardina erantzi gabe telefonoa hartu dut ezkerreko eskuarekin, eskubiarekin zigarroari azken kalada ematen diodalarik ondoren kobrezko hautsontzi zahar hartan amatatzeko.

—Bai hemen da... neu naiz bai... ez lasai, hemen nengoen, lantxo bat bukatzen,... ñola esan duzu..., Josean? Ah, ongi da, bai... lantxo bat egin behar dizuedala zuei ere? Ez, ez, ez dago arazorik ez... ez, ez,...eta nori egin behar diot jarraipena? Ez, ez dut ezagutzen, ez,... bertsolaria déla? Uff, beno, horrek gauzak asko zailtzen ditu, baina lasai "López & Perez"en profesionalak gara... bai, lasai,... dirua?

Beno, gastuak handiak izango dirá, infraestuktura, bidaiak,... ez dagoela diru arazorik?

Ondo, ondo,... aizu, ez didazu erantzun beharrik, baina lana erraztuko zenidake jarraipena

zergatik egin behar diodan esango bazenit... larrituta zaudetela bertsolariekin?... Bai, nórmala, udan saio gehiago dituzte, ez da?...Jakina, horrek nekea dakar,... ah, saioen maila jaitsi egiten déla,... bale,... lasai,... ondo,... egongo gara kontaktuan,... agur, bai,... hurrengo arte Josean.

Telefonoa eskegi, erlojuan hirurak laurden gutxiago dirá, beheko taberna ez da zabalik egongo, atea berriz itxi eta egurrezko eskaileretatik behera noa, ataritik atera eta kalean inor ez dagoela dakusat, hiru katu kontaiI'J

Bertsolaritn

trotea.

ERTSOLARI

Abuztuak 6, Gasteizen Jon Maia eta Igor Elortzarekin. Ezinezkoa, detektibe izan aurretik han harrapatu ninduten Eginekoek HBren egoitzan entzuketak egiten. Oraindik lagunik badut, baina arriskutsua da.

Abuztuak 8, Justugunen (Otxarkoaga) Jon Maia eta Aritz Lopategirekin. Ezinezkoa, ezin dut ziurtatu euskal girorik egongo denik, nahikoa litzateke auzo horretan nire lehengo konfidente bat aurkitzea operazioa bertan behera uzteko.

Abuztuak 16, Gernikan Aritz Lopategirenerraren ondoan bakarrik. Etxera bidean izen kin. Ezinezkoa, Madrilen batzarra dut X jaubatek burua mailukatzen dit: Oihane Enbeita, narekin.

Oihane Enbeita, Oiha...

Abuztuak 19, Bilbon Aritz Lopategirekin.

Zaila baina ez ezinezkoa, jaiak dirá eta horrek U z t a i l a k 2 3 . Operazioaren ' gauzak asko erraz ditzake.

Abuztuak 23, Gizaburuagan Xabier Amuplanglntza. rizarekin. Erraza.

Goizean goiz jaiki eta bulegora etorri naiz lanaAbuztuak 28, Hondarribian Maialen Luri ekiteko irrikitan. Lurrean utzi nituen papejanbio, Irazu eta Egañarekin. Gipuzkoan lan rak mahai gainera jaso, beratzikoa segurua jaegitea arriskutsuegia da. rrita mahai gainean utzi, zigarro bat piztu eta Abuztuak 29, Erandion Irazu, Igor Elortza hirugarren kaxoia zabaldu dut. Han aurkitu eta Jon Maiarekin. Ez dauka zailtasunik. dut gogokoen dudan koadernotxoa, eta laugaERNEko lagun batek Bilboko jaietan rren orrian idazten hasi naiz: konpartsakideen artean kamuflatzea erraza zeHelburua: Oihane Enbeita la esan zidan hura gogoratu zait, izan ere hori Lana: Egun batez jarraitzea izango da onena lehen hurbiltzea egiteko. BesPlangintza: l)Telefonoapintxatu. talde, operazioa burutzeko Gizaburuaga auke2) Jarraipenaren eguna aukeratu.

3) Bere ingurukoak kontrolatu. ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^_ 4) Bere ingurukoengandik informazioa Astebete bada Telefonicako lortu

buzoarekin Oihaneren ate aurrean . . ¡ . ¡ r ,. nintzela, telejonoarekm arazo batzuk geneuzkala eta telefonoaren aurrean utzi ninduen.

5) Posible balitz berarekín kontakturen , •imn aurkeztu bat izan.

Uztailak 3 1 . Lehenengo emaitzak.

Astebete bada Telefonicako buzoarekin Oihaneren ate aunean aurkeztu nintzela. Amak zabaldu zidan, telefonoarekin arazo batzuk geneuzkala esan eta inongo oztoporik ipini gabe telefonoaren aurrean utzi ninduen bakar-bakarrik. Lan erraza izan zen. Orain badut abuztuan dituen saio gehienen berri, jarraipena egiteko eguna aztertzea baino ez zait falta: Abuztuak 1, Bernan Iturriaga, Telleria eta Mañukortarekin. Goizegi da plangintza ondo ateratzeko.

ratzea erabaki dut, bidé batez apaiz gorri hori ezagutzeko parada ezin baita besterik gabe galdu.

Abuztuak 8. Informazio sareak eta konfidenteak.

Ez naiz oso bertsozalea, egia esan, baina AEKren euskaltegian ari nintzenean astero ikasten genuen bertsoren bat. Behin bertsolariak ere etorri ziren, Aurrekoetxea, Urrutikoetxea eta Estiballes, bai jauna, ondo gogoratzen ditut haien izenak, apuntaturik dauzkat oraindik. Bertsotan eskasak ziren baina ENAERTSOLARI

Bertsolarien trotea.

Men aldeko kontsignekin adoktrinatzen zituzten ikasleak. Horra hor euskaltegia eta bertsolariak legez kanpo uzteko arrazoi bat.

Horrez gain telebistatik ere ezagutzen ditut flakatu den lodikotea, burusoil geratzen ari dena, informatiboetakoa, patilladuna, txepetxak bezala abesten duen filosofo txiki hori.

Onenak..., onenak marrazki bizidunetako luzanga eta txikitxo hori dirá, baina ñor da Oihane Enbeita?

Eskerrak Bizkaiko Bertsozale Elkartean sator bat sartu nuen! Lagun fidela da Joxin, berak utzi dizkit CD ROM bat, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketako azkenengo liburua

Badugu bihotzik ez hain odol hotzik ez garajudasik espainolfrantzesik bizi nahi duen herri txiki bat baizik.

Argi dago familia bertsozale eta abertzalea déla Oihaneren jatorria.

Liburuei gainbegirada bat emanez argi dakusat Oihane bera ere umetan hasi zela bert-

Eskerrak Bizkaiko Bertsozale Elkartean sator bat sartu nuen!

Lagunfidela da Joxin, berak utzi dizkit CD Rom bat, Txapelketako liburua eta aldizkaria. eta grabazioak, Bizkaiko eskolarteko txapelketetako liburuak, Bertsolari aldizkariaren 8. zenbakia... CD ROMa arakatzean ez dut Oihaneren arrastorik aurkitu, baina bere birraitona, aitona eta aitari buruzko datu ugari bai. Birraitonak Oñatiko mitin batean "Viva España" didarka dagoz neuk bere "viva" dirautsat hasi zuen bertsoa eta baita be diñot "Gora Euskadi" geuria da-ta geuretzat bukatu.

Aitonaren bertsorik ezagunenetakoak ere honela dio bukaeran: Euskal Herriak Euskera dauka ez dakigu noizjarria baina Euskerak berak dirausku neu nauzu Euskal Herria.

Aitari ere beste liburu baten hau irakurri ahal izan diot: ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

solaritza abertzaletasunarekin uztartzen. Hamaika urte besterik ez zituela "Non gustatuko litzaizuke bizitzea?" galderari honela erantzun zion idatziz: Bihotzetik maite dut neureaberria hau uztea liteke txit negargarria fiemenjaurti dutpoza negar tairria

nire bizilekua da Euskal Herria.

Aurreko bertsoa irakurri ostean ez da harritzekoa lehenengo saria berak irabaztea.

Handik gutxira bat-batean ere txapela jantzi zuen, eta eskolarteko txapelketetan puntapuntan egon da beti hamazortzi urte bete arte.

Ez zen bera bakarrik ari bertsotan, liburuetan ahizpa eta lehengusuak ere agertzen dirรก, eta bertsolari aldizkariko erreportaje batean

ERTSOLARI Bertsoiarien trotea.

I esaten denez, Muxikan biltzen dirá elkarrekin kantatzeko. Joxinekfiltratudizkidan artxiboen arabera, Gernikaldeko eskualdean abestu du gehienbat hemeretzi urte bete dituen arte.

Baina orain zergatik kantatzen du Hondarribian, Gasteizen, Erandion,...? 1996an Bizkaiko Txapelketa Nagusiko erdi-finaletara iristea lortu zuen eta bertan loraitako postuak Euskal Herriko Txapelketa nagusian parte hartzeko aukera eman zion gero. Txapelketa nagusian ere erdi-finaletara iritsi zen, Algortan eta Beasainen jokatutako saioetan bere buruan ziurtasuna duela eta bertsotarako freskotasuna erakutsiz. Abestu zituen bertsoak entzun ondoren konturatu naiz urteetan familiari atxiki dioten bertsolari abertzaleen etiketarekin apurtu duela. Oihanek abertzale izaten jarraitzen du, baina ironia eta umorearekin kantatzen ditu bertsoak, sarritan ikuspuntu kritikoa alde hatera utzi gabe. Erle txiki bat da, bertsotan langilea eta eztena beti zorrotz daukana, merezimendu osoz bertsolarien erlauntzan bere lekua irabazi dueña.

Abuztuak 1 3 . Ingurukoei jarraipena.

"...bertsoa eta trikitixa ikasi biot hala euskalduna izateko...". Euskadi irratia topera jarrita heldu naiz Gernikara Autzagane ziztu bizian igon eta gero. Aparkatu, kazadora bakeroa jantzi, ilea nahastu eta Arranora hurbildu naiz pote bat hartzera. Suerte apur batekin aurrez aurre ikusiko dut gaur Oihane. Tabemara sartu eta momentuan konturatu naiz ez dagoela Oihaneren arrastorik. Lau gazte dabiltza mahaiko futbolean eta beste bat tabernariarekin hizketan.

Hauen ondoan jarri eta Heineken bat eskatu dut. Garagardoa botilan nahi al dudan galdetu ostean, berriz ekin diote txutxu-mutxuka: —...ba hori Ardatz, nik diñotsudana, kokoteraino nauela zure lehengusiñegaz, lengoan be ia bertso saiora eroango neban galdetu eustan! Hilabete baten laugarren biderra da, zer?

Ez deko karneta atarateko asmorik ala?

—Bai, nik be gauza bardiñe esatotsat baña bakizu, lehen gurasoakaz joaten zan baña zeuk be bakizu horrek beti mugatuten zaittule,... hori bai, zuk esaitzezu argi, beti ezin dozule

* '

Q Bertsolarien trotea.

ERTSOLARI

eroan,... gañera zetan zatoz nigañe Oihanen istorixek kontetan, badekot buruhauste nehikoa lehendik be oin zuriek entzun biher izeteko.

Aupa Ibón! Zer, pote bat hartzen?

—Bai, futbito partidue dekogu untxe institutoan eta bakizu koka kola bat hartu bidot lelengo, partiduen zentreta egoteko... Zer? Oihanen gañien zabizie eh? Eupilako saioak dekoz! Asko eskatzentso bere buruei baña beittu ñora heldu dan, gogoan dekozu umetan Garrikoko lehiaketan poto egin ebala konturatu zanien hartu eban hasarrie, ordutik hona ez jakoz asko eskapeu...

—Bai orduen lez burue bertsoetan deko orain be...

—Eta antzerkixen!

—Ja, ja,...

Antzerkiaren kontua ez dut ondo hartu, baina horretan pentsatzen ari naizela tabernaria bakarrik gelditu da eta ahoan irri batekin hurbildu zait.

—Zu ez zara hemengoa, ez da?

—Ez, eh,... hondartzatik bueltan nator.

Ez dakit sinetsi duen, baina ez dit ardura, garagardoa tragoan bukatu, ordaindu eta kotxerantz abiatu naiz etxeko bidea hartzeko.

Apurka-apurka hobeto ezagutzen dut Oihane eta bere inguruko giroa. Ez dauka autorik, bere buruarekin oso gogorra da. Ez dago gaizki.

Abuztuak 19. Infiltrazioa eta hurbiltzea.

Madrilen bukatu gabe neuzkan lantxo batzuk epaile famatu baten bulegoan errematatu ostean, indar berriturik etorri naiz Bilbora Oihane bertsotan lehenengo aldiz ikusteko asmoz.

Aritz Lopategi eta biak arituko dirá Santiago plazan antolatu den bertso bazkarian. Plaza gainezka dago eta bazkaria ezin hobea da.

Konpartsa askotako kideak daude, Algarakoak, Hor Dagokoak, Hau Pittu Haukoak, Kaskagorrikoak...Nik neuk ere Hor Dagoko kamiseta daramat soinean, Joxini esker noski; inork ez du galderarik egin.

Bazkalondoan kantuan hasten dirá, eta jan kontuei ekiten badiete ere, argi dago ez dagoela tregoarik. Postre gorabeherak aipatuz eta eurak postrearekin konparatuz lehenengo bertso-

tik hasita zirikatzen du Oihanek Aritz. Honek ez dio bat bera ere barkatzen eta elkarri kristonak eta bi esan ostean ingurukoen aurka deskargatzen dute artillería osoa. Lastima errekameran kartutxo pare bat ez uztea. Gai librean saio ederra egin izanak ematen duen lasaitasunarekin atseden txiki bat hartzen dute. Oihane eta bere aita bertsotan zein desberdinak diren pentsatzen ari naiz. Aita elkarrizketa bila ari da beti, komunikazio bila, entzuleari kantatzeaz gain alboan bertsotan duen lagunari ere kantatzen dio. Hori dakar, behintzat, bertsolaritzari buruzko CD ROMak! Oihanek, aldiz, entzuleari begira abesten du gehienbat, ziria bilatzen du, eztenkada. Hori iruditu zait. Burutazio hauetan nabilela Oihane eta Aritz eserita dauden albo batetik bi espontaneo hasi dirá bertsotan, bat ezezaguna niretzat eta bestea Euskal Herriko harrijasotzailerik ezagunenetakoa, Abadiñoko Zigor. Hortik heldu diote Oihanek eta Aritzek saioaren bigarren zatiari. Gaia agortu ostean Joxinek eta lepoa ematen didan luzanga batek jarri dizkiete gaiak. Itxuroso aritu dirá bertsolari biak, umorea galdu gabe eta eguzkiak damaien beroa ñola edo hala jasanez.

Saioa bukatzeko luzangak agur baña eskatu die eta buelta erdi eman du. Euskaltegian nengoenean etorri zen bertsolarietako bat da.

Badaezpada alde egitea erabaki dut operazio osoa arriskuan jarri gabe. Gauean berriz ere Oihane ikusi dut txosnen inguruan. Aritz ere berarekin dabil, baita Hau Pittu Haukoak ere.

Egun gogorra izan da gaurkoa Oihanerentzat, baina honen begietako distira ikusirik biharko goiza gogorragoa egingo zaiolakoan nago. Taldean Oihaneren ondoan dagoen mutilaren aurpegia ezaguna egiten zait. Jakina! Eguren da, Egineko langile ohia, azken detaile txiki hori niri eskerrak gainera. Honek ez du usain onik, ez egoerak ez ibaiak, eta jende uholdearen arrean murgildu naiz ihesean.

Abuztuak 23. Gizaburuaga: egun handia.

Azkenean! Gaur da operazio nagusia, Oihanek goizez eta arratsaldez abestu behar du Gizaburuagan Xabier Amurizarekin eta ni hantxe izango naiz. Atzo Madrildik lagun zahar batek ERTSOLARI

Bertsolarien trotea.

bidali zizkidan datuak irakurtzen hasi naiz kafesnea hartzen dudan bitartean. Xabierri buruzko datuak dira, argazki eta guzti, Zamorako espetxeko informe bat, abade zeneko datuak.

Ene! Gizabuaiagan izan zen lehenengoz abade! Egun polita dugu leihoaren bestaldean, egun handia!

Gosaldu, argazki makina prestatu, objektibo bi hartu, autora igon eta Gernika bidean jarri naiz. Ordu laurden bat barru Xabierren Seat

herri polita duzue, txikia da baina mendi ederrak dauzka inguruetan.

—Euskaldun barrixe za ezta? Igerten jatzu berbetan, baina ekin gero! Hau ezta herri haundixe, ez,... ehun da berrogeta hamarren bat edo biziko ga hamen, baina oin udan kanpotik be etorten die batzuk,... atzo por ejenplo gazterixie izen zan hamen, roka edo zaratie edo,... gaur barriz jubilauen egune ospatzen

Hamabiak laurden gutxitan hartu du Xabierrek Oihane Gernikan bere etxe aurrean. Autoaren atzeko aldean sartu eta Arrratzuko bidetik Gizaburuagarantz abiatu dira.

Toledo granatea (honena ere marka da gero, Zamoran gaizki egon eta Toledo erosi behar) begi bistan daukat, aurreratzerakoan bolantean bera doala dakusat zeharka, ama izan daitekeena alboan, eta dauzkadan datuen arabera emaztetzat dueña atzean. Garaiz doa, bart Oihaneri esan zion bezala.

Hamabiak laurden gutxitan hartu du Xabierrek Oihane Gernikan bere etxe aurrean.

Autoaren atzeko aldean sartu eta Arratzuko bidetik Gizaburuagarantz abiatu dira. Ordu erdian iritsi gara Gizaburuagara, Seat Toledo aurretik eta ni ehun metro atzedk. Lehenengo begiratuan herri txikia déla dirudi, herria erdierditik bideak mozten du, ezkerretara frontoia dago, estazionalekua, hiru kolunpio, taberna, eta honen atzeko aldean mendiaren magalean hilerria. Bestalde, eskumatara begiratuz gero bigarren taberna dakusat, honen parean txosna jarrita eta apur bat beherago eliza. Kalea apainduta dago, sokaz lotuta daude ikurrinak eskegita eta baita banderak ere. Frontoian pankarta bat: "Presoak kalera, Egingo dugu". Zahar eta helduak txosna inguruan daude, trikitilarien soinuekin gozatzen eta bertara hurbildu naiz pintxo bat jateko asmotan. Oihane eta Xabier tabernan daude. Hemendik erraz kontrola ditzaket. Agure bat alboratu zait: —Egunon! Albo danetara begire zabiz eta zer? Lehenengoz etorri zara Gizaburure ala?

—Bai, lehenengoz nator baina benetan

dogu.... Bakizu Gizaburuaga izena nondik datorren? Ze jakingozu zuk! Neuk kontekotsut, beittu, antzine eleizie barriztatzeko, basora juen eta ate gaineko habie eitteko pagorik onena bota eben, herrire ekarri eta laburregixe moztu ebela konturatu zien, orduen zer otuko eta herriko idi parerik indertsuena ekarriben albuetatik tiretu eta luzatuko zalakuen. Hori eitten ebizela lekitxar bi pasau zien eta euretako batek esan eutsien: "Honek giza burubakuek"...eta hortik ei dator izena.

—Zetan hábil? Oin be gaztiei kontuek kontetan?... bakizu, Jabier be hamendik dabil.

ERTSOLARI

—Ze Jabier?

—Ze Jabier izengo da ba, don Jabier. Bertsotan etorri dire bera eta Balendin Enbeitan lobie, bakizu, Jonen alabie.

Apur bat baztertu naiz eta handik gutxira tabernatik Xabier eta Oihane irten dira. Txosna ingurura hurbildu eta ordu bata inguruan kantatzeari ekin diote. Jende ugari dago entzuten, zahar eta helduek txosna inguruan jarrait-

an barre txiki bat egiten du; Xabierrek ostera eskuak atzean helduta dauzka, hala ere bertso batzuetan aurrera ekartzen ditu, gerrikoan sartu, keinuak egin, jendeari begiratzen dio. Dena déla, era desberdinean, baina biek lortzen dute entzuleekin komunikatzea: Xabierrek bere keinu eta dialektikarekin, Oihanek bere ironia eta ziriekin. Bertso saioko lehenengo bertsoekin argi geratzen da hori: XABIER: Eguerdion esatea da lehenen lege naturala soinu kriskitin ta orain bertso bazkalaurre bat nórmala hiru gizonok ikusi eta pentsatu dot berehala soinua eta erromeria alimentuak dirala.

OIHANE: Beraz ez dute askorik falta alimentuan partetik herriak oso desberdin dira neurtuzgero distantzitik ta hau da herri kuriosoa nik ikusi dudanetik herria amaitu egiten baita herria hasi aurretik.

zen dute eta gazteek errepidearen bestaldeko petrilaren gainean jarrita jarraitzen dituzte bertso saioaren gorabeherak. Herri erditik autoren bat igaro arren jendeak isil-isilik entzuten ditu bertsoak. Oihanek sei botoirekin loturiko alkandora gris argia darama soinean, alboetan bi poltsiko txiki, praka eta zapata beltzak; Xabierrek, berriz, alkandora koadroduna, praka azul-marinoak eta zapata urdin ilunak. Hala ere, janzkerak baino gehiago harritu nau bakoitzaren jarrerak. Oihanek eskuak atzeko poltsikoetan dauzka, mendira begira kantatzen du, eta noizbehinka eztenkadaren baten oste-

XABIER: Hará Oihane kutxillotxo bat daukazu bihotz erditik badaezpada ezeizu segi hartua dozun haritik zu gernikarra izanagatik jaioa zara menditik Bizkargi azpian ez dozu ¿zango holako herri politik.

OIHANE: Hala taguztiz ni ez naiz sartu bere edertasunarekin niretzat ere ederra baita hori behar dutejakin abade legez ibili ornen zen gure Amuriza hemenfin orain sermoiak botatzen ditu baina neurri ta errimekin.

ERTSOLARI

Bertsolarien trotea.

Saioak bizi-bizi egiten du aurrerantza, berrogei minutu inguru egin dituzte librean, bertso bakoitzaren ostean herritarren txaloak saritzat dauzkatela. Saioari bizitasuna hein handian Oihanek berak ematen dio, ez da lotsatzen eta beldurrik gabe botatzen dizkio Xabierri antzinako abade kontuak, zahartzen ari dela, bekatuak... Erakargarria da jendearentzat zaharraren eta gaztearen arteko binomioa.

Saioa bukatu ostean txosnako barrara hurreratu dirá pare bat garagardo edatera. Xabierren inguruan taldetxo bat osatzen da eta hori aprobetxatuz Oihanerengana hurbiltzen naiz eskualdeko aldizkariko kazetaria naizela esanez. Bertako zaharrekin baino gusturago aurkitzen déla nirekin nabaritu diot eta hórrela mila eta bat kontu kontatu dit. Txapelketan Beasaingo erdi-finalera iristeak ate berriak zabaldu dizkiola aitortu dit, gainera saioen antolatzaileek saio gehienetan emakumeren bat sartzeko ohitura hartu dutela-eta, aukera politak dituela diost zintzo-zintzo. Duda gehienak ere argitu dizkit. Umetatik antzerkia gustatzen omen zaio eta hurrengo kurtsoan Basauriko antzerki eskolan sartzeko asmoa du. Oholtza gainean bertsotan neurri batean antzezlana ere badagoela onartu dit. Kazetaritza ikasten ari da eta bukatzen duenean eskualdeko aldizkarian lekua egingo diogula esan diot ondo gelditzeko. Bizitzak buelta handia eman dio. Egun batzuetan bertso saio bat baino gehiago du, hala ere, nekearen zama ondo darama eta gustura dago, are gehiago Jon Enbeitaren "alaba bertsolaria" izateari utzi eta Oihane Enbeita bezala ezagutzen dutenetik. Dena den abizenaren pisua aldean eraman beharko du beti eta hori eta horrenbestez aitonaz galdetu diot. Egia esan ez omen du bertsolari bezala aitonaren oroitzapenik, baina pertsona on eta zintzo bezala oroitzen da hartaz. Oihanek ondo gogoratzen du oraindik Muxikan erlauntza batzuen ondoan jolasean zebila erle guztiak bere gainera etorri zitzaizkioneko eguna. Erle batek eskuko atzamar potoloan zizta egin eta aitona Balendinek ukendu bat eman ziola oroitzen da. Ezti gozogozoa egiten omen zuen orduan aitonak erle haien laguntzaz. Gaur harro legoke bere erle txiki maiteena noraino iritsi den ikusiko balu!

Halako baten Xabier ere hurbildu da eta

bazkaltzera gonbidatu nau. Uste dut Oihaneri ideia ona iruditu zaiola. Herriko Tabernara hurbildu gara, mahaian eseri, aitagurea errezatu (Oihanek eta nik ez) eta jatean ekin diogu.

Jubilatuen bazkaria da, guztira hogeiren bat pertsona, tartean herriko apaiza; barregarria iruditu zait gizonezkoak alde batean eta emakumezkoak beste puntan esertzea. Ederto bazkaldu dugu, urdaiazpikoa, kroketak, esparragoak, arrain zopa, lebatza, bildotsa (aitagurea errezatzeko ez baizik hau jateko erabili ditugu eskuak Oihanek eta biok). Oihanek entsalada bota du faltan. Emakume batek urtetik urtera bazkarian zahar gutxiago dagoela esaten du. Biok elkarri begiratu eta arrazoia zein den erraz ulertu dugu. Hala ere, gazteak ez al dirá zahartzen Gizaburuagan? Postrea ere ekarri digute, pástela izozkiarekin. Jateko prest gauden unean emakume bat hurbildu zaio Oihaneri alboko mahaitik: —Aiba Oihane, zeu be hamen, gero kantau bertso bat "Goenkale"ko Amaiari hor dau geurekin eta, igual berai ez jako gustauko baina ni bere ama naz eta zuk bota bildurrik barik.

Giro jatorra dago bazkalostean bertsolarien ustez, giro euskaldun-euskalduna, bertsolarientzat egokia. Kantura hurbildu direnean megafonia ez dabilela ohartu dirá. Denbora gutxian hiru aldiz gertatu zaiola gauza bera aitortu dit Oihanek. Dena den, megafonia gabe hasi dirá bertsotan. Benetan bertso saio polita egiten ari direna, goizean elkarri zirika ibili badira ere orain bertsotan barik hizketan ari direla dirudi. Uneka txaloak faltan botatzen dirá, emakumeak adi dauden arren gizonezkoek arinago galdu dute haría. Seguraski musean jokatzeko irrikitan egongo dirá. Herriko kontuak, zaharrei buruzkoak... Berriro ere Xabier abade zeneko kontuak atera dituzte bertsotan eta Xabierrek honela bukatu du bertsoa: "...baina ni abade lehen izan nintzan Obispuen desgrazira ñire sotana zujaio aurretik bota neban nik sasira".

Hori entzunda burua altxatu du Gizaburuagako oraingo abadeak. Barregura sartu zait.

ERTSOLARI

Azkenerako ez ote naiz neu ere bertsozale bihurtuko? Bostak inguruan bukatu dute. Halako batean Gizaburuagako abadea hurreratu zaio Xabierri: —Lehengo bertsoan esan dozuna... umm... zuri sotanak emon eutsun daukazun jakituria gehiena.

—Bai, baina jakituria ez neban bota!

Denok alde egin aurretik tabernaria gitarrarekin etorri da eta taberna osoa kantuan jarri du. Bertan egon gara zazpiak arte. Zazpietan elkar agurtu dugu, eta idatziko dudan artikulua bidaliko diodala esan diot Oihaneri. Gezur galanta!

Berriz ere atzetik jarraitu ditut distantzia batera. Xabierrek eta emazteak Gernikan utzi dute Oihane. Han Arranon lan egiten zuen mutilarekin elkartu da eta Errenteria auzoko probalekuraino segitu diet. Probalekuan Bizkaiko txapelketako saioa dago. Bertan dira kanturako prest Erramun Muniozguren, Iñigo Gojenola, Eñaut Ibarra, Txiplas (hau ezaguna egiten zait), Ibón Ajuria, Onintza Enbeita eta Zihara Enbeita. Azkenengo hirurok lehengusuak eta ahizpa dituela enteratu naiz.

Hau umorea! Egun osoa bertsotan eman eta oraindik ia ordu biko bertso saioa entzuteko gogoa! Azkenean lehengusina eta lehengusua lehenengo eta bigarren gelditu dira. Ahizpak ez du hain egun ona izan, baina zer arraio!

Egunean zehar nahiko datu bildu dut, lana ia bukatutzat eman dezaket, autoa har eta etxera joateko ordua iritsi da.

Abuztuak 2 4 . Azken ukltuak.

Bukatu dut! Azken begirada bota diet argazkiei eta Oihaneren begiei so gelditu naiz pare bat minutuz. Zer gordetzen ote du begirada gaizto horren atzean? Bera ezagutu eta gero ez dut dudarik bertsolarien erlauntzan dagoeneko bere lekua lortu duela, hala ere usté dut horrekin ez déla konformatzen, ziur nago erlauntzako erregina izatera iritsi daitekeela, eta garrantzitsuagoa dena, hori lortzeko ahalegina egingo duela.

Ordenadorean datu guztiak bildu, kodifikatu eta prest daukat artxiboa e-mailez bidaltzeko. Suitzako kontu korrontearen zenbakia ere bidaliko dut. Asko jota etzi ingresatuko didate merezi dudan saria dibisatan.

Nork kontratatu ote ñau? Ñor ezkutatzen da Joseanen atzean? Ez dakit nork ordainduko didan, baina lanbideak aspaldi erakutsi zidan galderak noiz egin daitezkeen eta noiz ez.

Malboro bat piztu, enter tekla sakatu eta kito! Hankak mahai gainera jaso ditudanean gainean zeuden paperak lurrera erori dira, baina bihar ez ditudala batuko erabaki dut.

Irratia piztu eta zigarroa ahoan estutuz dantzan hasi naiz musikaren erritmoan: "...bihar erretiratzen naiz betiko. Agur. "• ERTSOLARI

Saio estraofiziala jende gogaikarrii duten bertsolari jai giroa.)

Uda hastearekin batera bertsolarien ordutegia erabat aldatzen da; urte guztian gauez izan diren saioak ia desagertu egiten dirá, eta bertsolari askorentzat lana goizeko hamaiketan hasten da, egun osoa pasatzeko deitu dioten herrira iristen direnean. Orduan hasita, eta festa giroan denbora erraz pasatzen delako edo, biharamuneko lehen argiak ikusi arte, ordu asko daude tartean, eta xelebrekeria asko gerta liteke. Bertsolari bakoitzak desberdin bizi du hori guztia, noski. Guk zazpi gazte bildu ditugu: Hernanitik Iñaki Zelaia, Unai Agirre eta Jon Eizmendi; Nafarroatik Estitxu Arozena eta Xabier Silveira; Bergaratik Ainhoa Agirreazaldegi; Beasaindik Aitor Sarriegi.

Estitxu Arozena izan ezik, gainerakoak beharbada ez dirá jendeak telebistatik hainbeste ezagutzen dituen izarrak; ez daude latosoekin erreta o r a i n d i k . » > » Testua eta a r g a z k i a k : Pako Arist

ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

•••»

*••••.

• -aar

>•••« ••••

k, gaupasak eta . (Nola bizi gazteek udako

E

z dute gazte hauek sotan hasi, bai ala ez? saio gehiegi egin aurJon Eizmendi: Ez diat ustengo udan; ezer ez te oso erraz hasten garenik, egunean hiru saio eta baina hasi eta gero igual gustairensten dituzten tu bai..., orain, haste hori... puntako tankeen ondoan. Sil- Orain, nik, egia esan, horrelaveira da gehien ibili dena. Ha- ko saioetan asko gozatzen mabost edo hogei saio egin ditut, diat, igual musika topean zagehienbat Nafarroan. Uste dut gok eta hi han, oihu bizian azken urteotan Nafarroako bert-entzun ezinda igoal ariko haiz, solari gehienak Nafarroan da- baina asko gozatzen diat. biltzala. Gazte-gazteak ginenean Aitor Sarriegi: Momengehiago ibiltzen ginen Euskal Hetuak izaten dituk, igual ondorri osoan, baina orain... Uste dutan zirika eta zirika ari zaik bat, lekuan lekuko bertsolariak izatea eta ez daukak gogorik, eta bimodanjarri dela, eta hori positi- daltzen duk... boa da.

Unai Agirre: Orain baino Estitxuk hamarren bat bolara fuerteagoa eduki geizan ditu, Ainhoak beste hain- nian guk horretan, juntatzen beste; Jon Eizmendik esku gintuan larunbatero edo ostibateko hatzekin zenbatuko ralero bertso eskolako laguomen lituzke, eta behatz bat nak, bazuan azkena ixten zuten diskoteka bat, Jausika. baino gehiago baita sobratu ere, Unai Agirre eta Aitor Sarriegi Ateak itxi, musika kendu eta ere hor nonbait, eta urriena zenbat jardun ez ote dugu Iñaki Zelaia izan da, bi saio egin. tristere-kin. Eskerrak saio estraXabier Silveira: Batek ataofizialak dauden. Horiek gehia- katzen bazaitu sorpresa txiki go egin ditiagu -dio Jon Eizmen-bat izaten da beti, motibatzen dik-, lagun artean gaudenean, zaitu, eta botatzeko gogoa herriko jaiak direnean, piska batsentitzen dut, nahiz eta batmuturra bustitakoan, orduko de-zuetan agobiatu egiten ñauen. nok egoten gaituk eta berotuta. Askotan egiten dugu hori Bertsolariak badu bere bertsolari kontsideratzen ez baitan bi osagai ezberdinen den jendearekin, sasi-bertsola-

bertso bat eskatzen digute.

Puntúa botatzea eta hórrela ere pasatu izan da, baina ni horretan nahiko bertso giroan ez banago ez zait askorik gustatzen, egia erran.

Ainhoa Agirreazaldegi: Niri gustatzen zait lagunen artean eta bertsotan aritzea, baina kanpoko jendea datorrenean, batere ezagutu gabe, según eta zer aldarte daukazun aldea dago, baina oso hotza da.

Orain, zirikatzen bazaituzte, niri bertsotan gehiena erantzutea gustatzen zait. Bertso sueltoak botatzea, norbaitek eskatuta, absurdoa iruditzen zait; bertsoak bere giroa behar du, bere grazia.

Bertso saio bakoitzeko gaupasa egiten al dute bertsolari gazteek? Media bezala baietz esan liteke, baina ez beti. Jon Eizmendik dioenez, aurten saioak baino gaupasa gehiago egingo genitian beharbada. Estitxuk ere hala aitortzen du, uda gogorra izan duela, psikologia karrera amaitu dut, eta uda honetan bota ditut batzuk, neureak eta beste batzuen parteak, karrera amaiera ospatu nahi nuen, ikasle bizitzaren amaiera. Iñaki Zelaiak, aldiz,

Bertso saioa bakoitzeko gaupasa egiten ai dute bertsolari gazteek? Media bezala, baietz esan liteke, baina ez beti. Jon Eizmendik dioenez, aurten saioak baino gaupasa gehiago egingo zituen. Estitxuk ere hala aitortzen du, uda gogorra izan duela.

guda bat: batetik bat-bateko hitzaren artistak dirá, kontzentrazio bat behar dutenak, baina bestetik jendearekin batean ibiltzen dirá jaietan, tabernetan, kalean, eta bi ezaugarri horien batasuna bakoitzak bere erara lortzen du, bere izaeraren arabera. Tabernan bert-

riekin. uste du heure lagunak joan balEstitxu Arozena: Puntúa din badira errazagoa duk, bestebota baino gehiago bertsoa es- la zaila, bertsolarien artean trakatzen dizute, eta egitan ez go bat edo bi hartuko ditiagu baidute nahi zuk bertso bat bo- na zaila duk denok gelditzea, tatzea, baina zerbait erran nahi normalean bakoitza berera joadute eta horixe erraren dute..., ten duk. Aitor Sarriegik ere modelo bat etorriko balitz tia gauza bertsua dio, ez dukgauza buena deitzea bezala, guri bera hire inguruko jendearekin ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

ERTSOLARI Bertsolarien trotea

edo egun hartan bertan ezagutuarren, bere tresnak zertxobait tako jendearekin ibiltzea. herdoilduta, aurten heldu dio Udako jaietan gauza asko berriro gogo handiz, bertsolanahasten dirá bertsolari ba- ritzan bere lekua hartu nahian. tentzat: jai giroa bera, edan Bigarren gelditu da Lizardi saohi den alkohola, begira dau- rian, eta eskatzen dion edozeikazun jendea, zuregana dator- ni bertsoa botatzeko prest ez kizun pelma. Ñola jokatu ho- badago ere, aitor du harreman nen guztiaren aurrean? Badira hori interesgarria déla. Nik eskarmentu gehixeago edo oraindik ez dut sentitu jende gojendearekiko errespetu sako- gaikarriak ematen duen lata honagoa dutenak. Ainhoa Agirre- ri, ez dut aspertzeko aukerarik azaldegik 20 urte ditu. Patxi izan oraindik. Según noiz eta noGoikolearekin ikasi zuen la hobeto edo okerrago hartzen Arrasateko bertso eskolan, eta dituzu, umoretsuago batzuetan piska bat utzita egon den besteetan baino. Ezin diozu muERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

la. Jendearen jarrera da inportantea. Mozkortuta dagoena eta nota emateagatik dabilenak ez dit ilusio handirik egiten. Normalean antolatzaileekin ibiltzen gara, hauen iniziatiba izan da gu bertara joatea eta konplizitate bat badago hasieratik. Normalean, bertso saioaren ondoren plazatik hurbilen dagoen tabernan pote bat hartzen da, eta gero bertso munduko jendearekin gelditzen zara, edo ezagunekin. Gero, han zabiltzala, jendeak egiten du zure irudia ikusten zaituen bost minututan. Erabakigarri da une horretan ñola zauden, eztabaidatzen, dantzan edo peta bat erretzen. Bost-hamar minutu horietan ikusten zaituzte eta bizitza diseinatzen dizute. Gure irudia askotan distortsionatuta dago horregatik. Irudia ñola zaindu, hori bertsolari bakoitzak ikusiko du.

Nik erreprimitu izan ditut gauzak badakidalako igoal atzean dagoen koadrilak ezagutzen nauela, baina beno, ez da trauma bat ere. Bizitzan denok egiten dugu hori, askotan konturatu gabe ere bai.

Xabier Silveirari bazkaltzekoan hasten diren saioak zin egin zuregana datorren jende-gustatzen zaizkio beteziki. ari, zeren bertsolaria osojende esFestak direnez, jendea giro horrekuragarria da, eta eskuragarri tan alaiago egoten da, irekiago, hitza ez dezagun gaizki erabil. harremanak egitea errazagoa da.

Bertsoaren gauza on bat kontak-Neguan badirudi bizitza bera ere to hori da, ezin da hori kendu serioagoa déla. Niri orain jendenahi izan, zuregana datorrena arekin egotea lehen baino gehiago prejuizio txarrik gabe hartzenja-gustatzen zait, aldaízen ari naiz, kin beharda eta osojende interesjendea ezagutzea eta abar gustatgarria ezagutzen duzu batzuetan.zen hasi zait neurri batean, nahiEstitxu Arozenak usté du ko berritsua naiz, nahiko irekia. gauez egunez baino jende Lehen nahiko itxia nintzen eta ez gehiago hurbiltzen déla, alko- nuen harreman askorik izaten heholaren eraginagatik agian. Ni- rrietako jendearekin. Dena den, ri gustatzen zait edo ez, según eta ni neu izaten saiatzen naiz. Bertzein zirika hasten zaizun, eta no-sotan paper desberdinak har eta ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

joka ditzaket, beti ere neure ikus-baina hasten zaizkik bertsoa puntutik, bainagero, saioa amai-kantatzen eta beti gauza bera tutakoan, ni neu izaten saiatzengertatzen duk, ez zekiat nori naiz, eta izan ninteke batzuetan zein urte tan ikasi zioten bat... dibertigarri eta beste batzuetan Unai Agirre: Erraza duk, aspergarri. Ez dut inongo obligahik ere beti berdina bota eta ziorik sentitzen jendearekin ondokitto. gelditzeko, bertsotan askotan sen- Udan era askotako saioak titzen dudan bezala. Ni ez naiz antolatzen dirá, horietako asko komiko bat, ni bertsolaria naiz. plaza-libreko saioak, gairik jaNik neure bizitza daukat, eta as-rri gabe. Hor sortzen da arazo kotan kolpeak ematen dizkit, etalarria: herriko jendeaz hitz nahikoa egiten dut bertsotan txoegin behar eta inor ezagutzen rradak esatearekin, gero ere ongi ez. egoteko. Ezin badut, ezin dut, eta Jon Eizmendi: Jendea kitto. ezagutzen ez baduk beti ibili Bertso eske etortzen diren behar duk beste batek esaten pelmei buruz ere badute iritzi dianarekin, eta jakizak, igual zorrotzik Hernaniko bertsola- hanka sartzen duk barruraino. riek. Jon Eizmendik gogoratIñaki Zelaia: Askotan esazen duenez, batzuetan betiko ten ditek, hi, esaiok horri halapelma etortzen duk, beti etorri beko, ondo hartuko dik, eta beshar dik. Etortzen zaik eta esatenteak kristoren aurpegia jartzen dik, hi, bota zak bertso bat. Erdidik igoal, eta hiri hori esan konpromisoz esaten dik, beste diana lasai zagok, bertsolariak edozer gauza esango balu bezala. esan dik eta gustura.

Hasten haiz kantatzen eta bertso Aitor Sarriegi: Beti egoten erdian hagoela igoal joan egitenduk alkahueteren bat esaten duk neska bat ikusi duelako. Ho-diana, hi, hau horrelakoa duk, rretarako etzak eskatu, motel, hóbeste hura halakoa, esaiok zerrela datozenean nik gehienetanra... gauza xelebreak gertatzen ez diat kantatzen, zeren bazekiatdituk, bertso batean astakeriabatek noiz daukan entzuteko go-ren bat bota eta jendea mosgoa eta noiz ari zaidan adarra keatu. jotzen.

Unai Agirre: Niri Leitzan Unai Agirre: diferentea bat haserretu egin zitzaidaan. duk norbait bertsoa kantatuz —Esango al diguk zergaetortzen bazaik. tik?, diot nik.

Jon Eizmendi: Beti bertso Unai Agirre: Ez nauk bera ez denean. akordatzen.

Aitor Sarriegi: Normalean, —Ala ez akordatu nahi? entzun nahi baldin badu, pis- Bestela bi aldiz moskeatuko ka bat ikututa egongo duk eta zaik tipoa, behin hango hartan puntúa jarriko dik. eta bestea hau irakurtzen dueIñaki Zelaia: Eta puntúa nean. jartzeko gai baldin bada, gaitJon Eizmendi: Dena déla, zerdi. hori ez duk gutxitan pasatzen Jon Eizmendi: Zahar jen- den zerbait, nik usté denoi dea, ez duk juergan aurkituko, gertatu zaigula. |3 Bertsolarien

trotea.

ERTSOLARI

Unai Agirre: Besteek emandako informazioarekin aritzen haiz, ez hik dakianarekin, eta hik ez duk neurtzen zer izan litekeen informazio hori!

Iñaki Zelaia: Niri ere behin, saioa bukatuta etorri zitzaidaan bat, esanez, hi, halako eta halako esan duk baina hórrela eta hórrela izan zuan. Pentsatzen duk, mekauen, sartu zidatek...

—Orain ez duk ibiliko lehengo kontu hura, ezta halakoren emaztea ez zekiat norekin ibiltzen déla, eta beste hura berriz...

Iñaki Zelaia: Ez, baina antzeko kasu bat gertatu zaiguk guri, Donostian, Grosen, Santo Tomas egunean. Urte batzuk badituk. Antolatzailea zuan, gaiak jartzen zebilean, eta tabladuan geundela, bertsotan hastekotan, tipo bat igo zuan hari heltzera. Tabladu atzera joan zituan, eta azkenean mutur joka biak, eta gu kantatzen. Antolatzaileak azkenean korrika aldegin zian.

Unai Agirre: Gogoan diat bai, gu kantatzera gindoazela deitu egin zioan gizon horrek tabladu izkinatik, eta antolatzailea hurbildu zenean, heldu eta behera bota zian, mutur joka hasi, gero DYA etorri zuan. Egundokoa.

Iñaki Zelaia: Esan zitean antolatzaile hori bestearen emaztearekin enroilatzen zela...

Unai Agirre: tabladuan ikusi zian nonbait eta, ostia!, hori duk esan eta han joan zuan berarengana.

Iñaki Zelaia: Beste bat ere pasa genian Portugaleten.

Unai Agirre: Bai, ikastola batean zuan. Gu azaldu hara eta han geundela derrepente tipo bat, que, sois los bertsolaris?, si, yo os voy a poner los temas, jo eta ke erderaz gurekin, gu harrituta, que temas queréis, que os parece esto...

Iñaki Zelaia: Euskeraz bazekian, gero euskeraz jarri zitian gaiak, baina erderaz hitz egiteko ohitura zian.

Jon Eizmendi: Horrelako egoera gogorra duk, heure burua lekuz kanpo ikusten duk.

Aitor Sarriegi: Gu ere behin Beasainen, zinea inauguratu behar zutela eta, dantzariak eta horrelako gauzak.

Eta joan ginenean haserre an-

duan hamalau edo hamabost urte genitian eta, lo que te echen!

Jon Eizmendi: Herriren batean pasatua izan behar dik. Gai jartzaile bat bertsotan ostiarik ere ulertzen ez zuena, eta gaiak preparatuta eraman zitian. Lau oinak bertsoa osatzeko: pistola, tiroa, pum eta hil.

Unai Agirre: Normalean horrelako pulamentua dagoen tokian jendeak ere entzuteko gogo gutxi izaten dik, baina askotan batere girorik ez zagok eta inguruan justu antolatzailea, dei egin ziana eta gaia jartzen ari dena, ia beste inor ez. Azkeneko hau izaten duk bertsozalea eta

sagardotegi batean gertatu zitzaiguan, hemen, Hernani inguruan. Euskara sagardotegietan bultzatzeko kanpaina baten barruan, sagardogile guztiek udaletxearekin hitz egin eta gu joaten gintuan, Unai eta biok, afanaren truke ekipoa geuk eraman eta kantatzera. Sagardotegi batera joan, afaldu eta postrearen zain geundela, ez ateratzen, eta guk, zer, postrea ekarriko al diguzue, kantatu egin behar dugu eta. Besteak ez zekiat zer, denbora pasa eta pasa eta azkenean guk ea zer gertatzen zen, eta beraiek kantatzen ez baduzue kasik hobe, zeren kantatzen hasten bazarete hemen jendeak ordaindu gabe alde egingo

Antzeko gauza bat gertatu zaiguk guri Donostian, Grosen, Santo Tomas egunean. Urte batzuk badituk. Antolatzailea zuan gaiak jartzen zebilena. Tablatuan geundela bertsotan hastekotan, tipo bat igo huen eta muturjoka hasi hituen .

tolatzaileak, ea zergatik ez ginen azaldu... bertsoak entsaiatzera!

Iñaki Zelaia: Akordatzen nauk beste batean, Mendiluze eta biok, Donostiara joan gaituk autobusa hartuta, eta gero Amarara, kantatzera, eta han ere pulamentu kaxkarra, telebistan paparrean jartzen dituzten mikro txiki horietako bat eskuan hartu eta mahai txiki baten gainera igota kantari aritu behar izan genian. Antolatzaileak, benga, hasi kantatzen; guk hobe zela gai batzuk jartzea. Dantzan zebilen neska bat ekarri zitean eta, benga, bota bertso bat neska honi. Gero amona mantalgorri bat eskuan ekarri zitean eta bota honi bertsoa. Hura lotsa pasatu genuena! Or-

bertsoak entzuteko kristoren gogoa edukitzen dik. Esateko, ia entzule bakarra bera, beste guztiei bost axola.

—Egoera tristea benetan.

Unai Agirre: Tristeena duk leku batera joan eta kasurik ez egitea, ezta antolatzaileek ere. Auzoren batetik hots egiten diate, hemendik joaten haiz ez zekiat noraino, Bizkaiko eta Arabako auzoren bateraino beharbada, azaldu eta antolatzaileren bat etortzen zaik, baina zeozer esan eta baziak, eta igoal edukitzen haute bi ordu ezer esan gabe, ez dakik kantatu behar duan ez zekiat zer arazo egon den eta.

Iñaki Zelaia: Ba, leku batera joan eta. ez baduzue kantatzen, hobe entzutea ere... Hori H Bertsoíarien

trotea.

ERTSOLARI

du eta. Han aldegin genian, ez postre eta ez ezer hartu gabe.

Aitor Sarriegi: Gu ere bota gaituzte sagardotegi batzuetatik. Kantatzen hasi, beraiek mangera pasatzen hasi eta ospa egin behar.

Etxerako bidea hartuta ere ez dirá denak berdinak izaten. Gaupasa amaitutakoan ea bertsorik-edo kantatzen duten galdetu eta, hona bi erantzun ondo kontrakoak: Xabier Silveira: Askotan bai, etxera bidean, errealitatera jaitsi gabeko azken momentu horietan idatzi izan ditut bertsoak, baina gero, esnatzerakoan, konturatzen naiz ez direla hain onak.

Estitxu Arozena: Ez, ez, gaupasa eginda gero nahiko lan izaten da ohea bilatzen!»

ASPE

JUGADORES DE PELOTA S.L.

Bertsoei arnas berri, pilotari ospe, . bidelagunak anitz, tartean bat Aspe.

Bi sustrai zaharretatik bi aldaska gazte, lehenak zein geroak elkartzen gaituzte.

EU2KITZE

Mundua ez da zuzen eta lau Ez da bakarra, bai zera!

Zirauntzen daki, jauzi egiten du, Ibai guztien antzera...

Bada untzi bat arraun gabea Irakurketa da bera Zatoz gurekin, Tom Saiwer eta Beste denekin batera IBAIZABALen abiatuta Mundua ezagutzera.

ANDONI EGAĂ‘A

EGINGO DUGU

i

Tomasita Kubako repentismoaren

Itsua da jaiotzetik, nekazari familia batean jaio zen orain 38 urte eta, guztiek diotenez, Kubako repentismoak gaur duen figurarik destakatuena da, nahiz eta figurarik handiena, repentismoaren aita bezala ezagutzen dena Indio Naborí izan. Orain déla zazpi urte hasi ziren kubatarrak Kanariar Uharteetara udan etortzen, bi herrialdetako bat-bateko bertso-jarduna oso antzekoa baita, eta azken bost urte hauetan etorri da Tomasita Quiala Raúl Herrera lagun duela, 1997an izan ezik, urte horretan Kuban geratu baitzen haurra izan berri z u e l a k o . » > »

i

Quiala 7

erregina, Euskal Herrian

*''*

,

R

aúl Herrerari, Eus- Uharteetan herrietako festetakal Herrira bikote ko karteletan La pareja explogisa ekarri duen re- siva bezala aldarrikatzen dituzpentistari, El poeta te eta sekulako arrakasta lortdel sombrero, El te- zen ornen dute beren saioetan. rror de los versadores, El titán Herri batera iritsi eta bertade los versadores eta El gigan- ko pertsonaia famatu eta xelete remediano ere deitzen dio- break, alkatea eta festen antote, kubatarrek hitz jariorako ez latzaileak zein diren enteratzen ezik ezizenak jartzeko duten dirá eta segidan ordubeteko adurraren seinale. Azken goiti- saioak egiten dituzte. zen hori bere gorpuzkera hanHorrelako zerbait egin zudiagatik jarri zioten, noski, eta ten Zarautzen ere abuztuaren Remedios herrian jaioa delako. 30ean eskaini zuten saioan.

Ondoko saioan ikusiko dugu- Andoni Egaña izan zen saio nez, Sebastian Lizasorekin horretako gaijartzaile eta bera gonbaratuko du bere burua izan zuten ordu erdi bat lehebehin eta berriz. nago berri emaile.

Tomasita Quialari, berriz, Bertsotan Jon Maia, Unai La alondra de La Lisa deitzen Iturriaga, Sebastian Lizaso eta diote gehienbat, herri horretan Jon Sarasua aritu ziren. Bertsohasi baitzen 19 urte zituela lariok egin zuten lehenik saioa. kantuan. Behin eta berriz kon- Jon Maiak habanera batzuk tatu ohi duenez, herri horretara kantatu zituen eta Tomasitak Joan zen itsuen jaialdi batera eta Raulek controversia bat eta kalean zihoala bi gizonezko egin zuten . Bertsolariak aritu entzun ornen zituen controver- ziren berriro eta son montuno sia batean, nolabait esateko, izeneko saio esperimentala esbertsolariak teman bezala elka- kaini zuten bukatzeko kubatarri egundokoak esaten. Repen- rrek. tista batek bestea iraindu egin Guk, gehiagotarako lekuzuela eta harén aldeko dezima rik ez eta, Jon Maiaren bi hababat atera ornen zitzaion bat-ba- nera eta controversia horren tean eta ustekabean. Orduan berri emango dugu hemen. jakin ornen zuen bat-batean Hego-haizea egiten zuen, giro egiteko dohainak zituela, ordu epela, ia-ia karibeñoa. arte beti idatziz aritzen baitzen.

Oso emakume gutxi da Jon Maiaren habanerak.

Kubako repentisten arrean, ho- Gaia: tabako, ron eta kanela. rretan aritzen ziren bakan batzuk, Natalia Figueroa kasu, ut- Kubako haize epelak ziak baitaude. Horrek ere gehi- ematen digu laztana tu egiten ditu emakume mula- Euskal Herrian badauka ta honen merituak. urrutiko irlakfama Kanariar Uharteetara elka- tabakotik hasi eta rrekin joaten hasi zirenetik ez da txarra hango plana bertsotan bikote ez ezik adiski- hórrela egin liteke de handi ere egin dirá Raúl denontzako puro baña Herrera eta biak. Kanariar gu ere beso zabalik EQ Bertsotarien trotea.

ERTSOLARI

Herri batera iritsi eta bertako pertsonaia famatu eta xelebreak, alkatea eta festen antolatzaileak zein diren enteratzen dlra eta segidan ordubeteko saioak egiten dituzte.

Horrelako zerbait egin zuten Zarautzen ere abuztuaren 30ean eskaini zuten saioan. Andoni Ega単a zen saio horretako gaijartzaile eta bera izan zen ordu erdi bat lehenago berri emaiie ere. Repentistekin batean Lizaso, Iturriaga, Maia eta Sarasua aritu ziren bertsotan egun horretan Zarautzen.

EBQ]ERTSOLARI Bertsotarien trotea.

Tomasita Quialak sarrera luzea egin zuen hitz lauz, mikrofono aurrean hizketan sekulako abildadeak baitituzte. «Somos versadores cubanos. Cantamos una composición literaria muy conocida que se llama la décima. La dédima se conoce escrita, pero también se improvisa sobre la marcha y tiene similitudes con lo que hacen los bertsolaris».

heldu gara haiengana tabako, ron ta kanela ekarri dute gugana Kubak badauka gauza bat Euskal Herriak daukana bertsoz gozatzen dakila ezarri dioten zama.

Atzean daukagu lurra aurrean daukagu ura horrelaxe heldu dirá Euskal Herriko portura.

Guk ere begirada bat bota nahi degu mundura, tabako, ron ta kanela izan daiteke lotura, baina hortik gora ere egin daiteke gustura beraiek etorri dirá gure ordua heldu da.

Tabako, ron ta kanelak ipintzen du abentura, baina gure arteko zubi izan dadila kultura.

Atariko horrekin hurbildu ziren kubatarrak mikrofonora: Tomasita Quiala eta Raúl Herrera repentistak, laudean Tomas Britos eta gitarrarekin José Luis Martin Teixe.

Tomasitak sarrera luzea egin zuen hitz lauz, mikrofono aurrean hizketan sekulako abildadeak baitituzte. «Somos versadores cubanos. Cantamos una composición literaria muy conocida que se llana la décima. La décima se conoce escrita, pero también se improvisa sobre la marcha y tiene similitud con lo que hacen los bertsolaris, pero nosotros siempre hacemos en esta misma rima, la décima. Es una

forma de canto que se hace acompañado de música. La base del acompañamiento es un instrumento maravilloso que se llama laúd, que tiene doce cuerdas y que en sus notas emite los sonidos de muchas aves del monte. Hemos traído un laúd a este escenario que es tocado por alguien que tiene una grandísima experiencia como músico. Toca lo mismo el tres que la guitarra, el bajo o la percusión. Esta vez viene con el laúd desde Santispíritu, el centro de nuestra isla, el señor Tomás Britos.

El otro instrumento es la guitarra, conocida de todos esa novia de seis venas que todos los que la aman la llevan de la cintura, del talle, como quien lleva a una novia. Pero en esa ocasión no les voy a presentar a un simple guitarrista. El trabajo que desarrolla desde hace unos cuantos años no lo hace cualquiera. Es de la isla de la Palma, una de las más preciosas islas del Archipiélago Canario. Es alguien que ha dedicado parte de su vida a investigar las raíces de nuestro folklore, tanto del folklore canario como del caribeño y especificamente del cubano». Hórrela hasi zen eta luze aritu zen hizketan eta hizketaldiaren buruan hasi ziren kantuan.

Ondoko saioa birritan irakurtzen baduzue, ohartuko zarete bertsolariek baino askoz ere leku gutxiago egiten diotela bat-batekotasunari, baina alEl Bertsolarien trotea.

ERTSOLARI

di berean ikusiko duzue sekulako almazena eta memoria dituztela.

TOMASITA

Zarauz, tu plaza llena es a ver si me lo explica.

Zarautz, tu plaza llena de alegría me salpica pues la presencia me indica que toda tu gente es buena Un caracol de tu arena me gustaría llevar No para hacerme un collar sino por verlo en la Antilla y colocarlo en la orilla de mi caribeño mar.

RAÚL

Cuatro días llevo aquí disfrutando de actuaciones Cuatro días llevo aquí disfrutando de actuaciones y miles de corazones me llevo dentro de mí.

Como en casa me sentí siendo éste un país extraño Y digo con desengaño porque ya me voy mañana ojalá que la semana hubiera durado un año.

TOMASITA

Y multiplica el tamaño de este domingo, Raúl.

Y multiplica el tamaño de este domingo, Raúl, que bajo este cielo azul podemos estar un año.

No dejes que te haga daño el adiós en la actuación.

Y en esta presentación no debieras sufrir tanto.

No le salpique el llanto

a Zarauz el corazón.

RAÚL

Le toco en el corazón como un lírico reflejo.

Le toco en el corazón como un lírico reflejo y el mío yo se lo dejo en la última actuarían.

Con honda satisfacción vine a esta zona sincera Y aunque partir no quisiera me voy por un triste lienzo pero yo creo que pienso volver antes de que muera.

que esta actuación hoy la ha- que no sufra desconsuelo. gamos A mí alguien me contó en esta plaza en que estamos quefue alcalde sin querer la del ayuntamiento. y lo ha sido porque a ser bertsolari no llegó.

RAÚL

La partida me amenaza, el reloj va transitando y ahora no se ni cuándo voy a volverá esta plaza.

La duda el cielo me traza la iluminación del ríelo quizá yo vuelva a este suelo y este pueblo me respalde ese día en que al alcalde le vuelva a salir elpelo.

TOMASITA

Tú sabes, Raúl Herrera, que pronto no moriremos, que a este país volveremos y aprenderemos euskara.

Pero ahora TLarautz espera nuestra actuación de momento.

Yes un acontecimiento

TOMASITA

Tu volverás a este ríelo que te ha brindado su sol.

Tu volverás a este cielo que te ha brindado su sol cuando al alcalde Imanol le vuelva salir elpelo ERTSOLARI Bertsalarien trotea.

RAÚL

Ya me dijeron que a ser bertsolari no llegó.

Ya me dijeron que a ser bertsolari no llegó Por eso es que se metió a la política él el cumple con su deber y lo hace con honradez y dice Andoni que es un hombre de garantía y que si deja la alcaldía va a hacer verso otra vez.

TOMASITA

Ya no sabemos si es buen bertsolari o alcalde pero el que lo respalde

lo haga con honradez.

Lo dejaré de una vez tranquilo, si le cantó y si lo que he dicho yo le ha lastimado la entraña que castigue a Andoni Egaña quefue quien me lo contó.

RAÚL

Como que se lo contó por eso le estoy cantando.

Como que se lo contó por eso le estoy cantando y a tu lado estoy usando esos datos que me dio.

Y como me los relató al escenario subí y voy a seguir así sin que el tema lo abandone y el alcalde me perdone si sólo se halla por aquí.

TOMASITA

Si sólo se halla por ahí.

Más como si los idolatro.

Si sólo se halla por ahí.

Más como si los idolatro ahora saludo a los cuatro bertsolaris que hay aquí.

Con Jon Maia compartí con Sarasua también Sebastian Lizaso es una sonrisa me halaga igual que Unai Iturriaga que le hemos caido muy bien.

RAÚL

Iturriaga en la mejilla siempre se está dando brillo.

Iturriaga en la mejilla siempre se está dando brillo.

Y como es un chiquillo se ha dejado la patilla, y por donde quiera brilla cuando del amor se trata hace una rima barata es de los inteligentes y se puso dos pendientes que se parece un pirata.

TOMASITA

Yo, si algo másjoven fuera, que esa aclaración se haga.

Yo, si algo másjoven fuera, que esa aclaración se haga.

Por conquistar a Iturriaga aprendo a hablaren euskera.

Con su juventud entera me ha besado en la mejilla.

Y si algún día su amor brilla y lo conquista esta gente le quito los tres pendientes y le corto la patilla.

RAÚL

No le cortes la patilla, no lo desgracies muchacha.

No le cortes la patilla, no lo desgracies muchacha, si el hombre cuando se agacha te pudiera hacer cosquillas.

Con facciones senadas siempre anda por ahí.

Y allá por la esquina vi al gran Sebastian Lizaso y aunque lefalta un pedazo se parece un poco a mí.

TOMASITA

Se parece mucho a tí el gran Sebastian Lizaso.

Se parece mucho a tí el gran Sebastian Lizaso.

Y si lefalta un pedazo bueno, yo no se lo vi.

Para que puedan aquí Tiene la memoria altiva en menos de una obra y por eso es que yo lo quiero. para que veas que recobra Si quiere el compañero tu identidad compañero. por verse mi copia fiel, Debes presentarle el sombrero que me de la barba de él y elpelo que a tí te sobra. que yo le doy el sombrero.

RAÚL

TOMASITA

Por problema de la vida que tiene sus enceladas.

Porproblema de la vida que tiene sus enceladas Sebastian ya tiene entradas y también tiene salidas.

Ya la barba y el sombrero intercambiados han sido.

Ya la barba y el sombrero intercambiados han sido.

Y doble se ha podido disfrazar hoy, compañero.

ERTSOLARI Hertsolarien

trotta.

Ahora mi verso sincero tiene matiz sonriente y quiero ser diferente por preguntarle a Jon Maia por qué de novias se halla cambiando constantemente.

Aquí sentíyo el hechizo junto con el agasajo con el vientre que trajo donde cabe una cena hacerpapel de ballena no le da mucho trabajo.

RAÚL

TOMASITA

Sebastian por compromiso ahorita cumplió suplan.

Sebastian por compromiso ahorita cumplió su plan y vieron que Sebastian hasta de ballena hizo.

Sebastian fue la ballena Sarasua elpescador Sebastian fue la ballena Sarasua elpescador.

Y cuanto de historia de amores de bertsolaris oyera

a los dos los vi en escena porque sin verlos los vi Sarasua está por ahí, Lope de Aguirre quizá.

Es el bertsolari más rebelde que conocí.

RAÚL

ERTSOLARI

Tenemos a Sarasua que con una idea lena.

Tenemos a Sarasua que con una idea lena fue a pescar una ballena y se encontró con una picúa (?)

La base del acompañamiento es un instrumento maravilloso que se llama laúd, que tiene doce cuerdas y que en sus notas emite los sonidos de muchas aves del monte. Hemos traido a este escenario un laúd dque es tocado por alguien que tiene una grandísima experiencia como músico.

y nunca gana renombre.

Oiga! si yo le digo ese nombre se abochorna la sirena.

TOMASITA

Como esa Sarasua tiene que andar con cuidado Y ahora el mar se ha agotado Les voy a decir así que yo tengo aquí junto a mí a una delfina en estado.

TOMASITA

Yo no parezco un delfín Yo no soy una ballena.

Yo no parezco un delfín, yo no soy una ballena.

Yo parezo una sirena y no sé de qué confín.

Esta palabra es muy ruin y mi voz no lo recibe Y aunque Herrera me exhibe como a una ballena hoy Andoni Egaña dice que soy la sirena del Caribe.

Puedes llamarme ballena que tú no sueles tener.

Puedes llamarme ballena que tú no sueles tener buenos ojos pare ver lo que yo tengo de sirena.

Mi barriga no es tan plena, contempla lo que yo sé, que no es por lo que engordó, es que tengo en esta cinta cuatro o cinco sirenitas que en el abdomen guardé.

RAÚL

Cuatro o anco sirenitas, lo estás diciendo sin juicio.

Cuatro o cinco sirenitas, lo estás diciendo sin juicio.

Yo sé que mucho ejercido es lo que tú necesitas.

Esa barriga te quitas el día en que no estés llena Yes verdad que es una pena que causa esta confusión, cuerpo de tiburón y la cara de morena.

TOMASITA

Tengo la cara morena y un poco de abdomen quizá.

RAÚL

La sirena del Caribe tiene un abdomen tremendo.

La sirena del Caribe tiene un abdomen tremendo.

Por eso le están diciendo la ballena donde vive.

El cuerpo se le describe que no es de una forma plena y como pilla se llena ERTSOLARI Bertsolarien

trotea.

Tengo la carea morena y un poco de abdomen quizá si me miro por detrás tengo cuerpo de sirena.

No me digas más ballena, que hasta ofendida me siento y en este enfrentamiento a la barriga le haces caso Hay que decir a Lizaso que me ponga en movimiento.

RAÚL:

Hay que decir a Lizaso que te ponga en movimiento.

Hay que decir a Lizaso que te ponga en movimiento.

Que haga un experimento y que le corte un pedazo.

Es verdad que es un fracaso, es una estampa ridicula.

Ya le duele la vesícula, tiene poco movimiento, es el tiburón sangriento que se escapó de la película.

TOMASITA

Yo nunca fui tiburón y mucho menos sangriento.

Yo nunca fui tiburón y mucho menos sangriento.

Siempre pongo en cada intento alma, vida y corazón.

Con esa comparación no me vas a derrotar y te tienes que cuidar.

porque cojo las sardinas sin tenerme que ir del puerto.

TOMASITA

Y si me declaras la guerra, hay tiburones de tierra más fieros que los del mar.

RAÚL

Yo cuando penetro en mar no temo al tiburón.

Yo cuando penetro en mar, no temo al tiburón, porque la embarcaáón no me la vas a virar, como que sé navegar, soy un marinero experto, que navego con acierto y tu a mino me dominas,

Entonces vete a pescar sardinas o lo que quieras.

Entonces vete a pescar sardinas o lo quieras, que embarcaciones pesqueras yo vine a derribar, suelta el ancla y hazte al mar en tu potente barquilla, cubre de sal tu mejilla, que al final deforma grata una sinera mulata te irá a esperar a la orilla.

RAÚL

No me vayas a esperar cuando por los mares vuelo, No me vayas a esperar cuando por los mares vuelo, soy marinero estelar desde que pequeño sabia

y si hay tormenta algún día y el tiempo se pone malo me transbordo en un escualo y voy hasta la bahía.

TOMASITA

Si con Sebastian Lizaso construyes una regata Si con Sebastian Lizaso RAÚL

yo construyo una regata seguro que nadie me mata ni podrá cerrarme el paso.

TOMASITA

Les doy elprimer abrazo en esta actuaáón primera, deár adiós no quisiera RAÚL

sin brindar una sonrisa con la Alondra de La Lisa y el bardo Raúl Herrera. •

ITZIARKO NEKAZARI KOOPERATIBA UDA ETA NEGUAN ZUREKIN TESTIGU ZURE BASERRI ONDOAN GAUZKAZU GAITUGU. PENTSU, ONGARRI, HAZIAK GURÍ BERDIN DIGU DEITU NAHIZ ETA ETORRI ZURE ZAI BETI GU.

Baserritarrek baserritarentzat sortutako nekazari kooperatiba, bertan aurki dezakezu behar duzun guztia: Pentsuak, ongarriak, tresneria... eta guztia asesorakuntza teknikoarekin.

ITZIAR - DEBA Tfnoa: 943 19 93 00/ 943 19 93 30 Faxa: 943 19 92 70 ERTSOLARI Bertsalarien

troteo.

TELEBERTSOA

P Bideokonferentzia

r 22 BertSr>!tn !,:n

trotea.

ERTSOLARI

* *

bidezko bertso saioa Beotibarren Biharko bertsozaleak etxean izango du asteburuko bertso saioen menua eta ordenadorea piztea aski izango du ostiral gauean edo larunbat arratsean, hala nahi izanez gero, bertso saio bat edo beste segitzeko. Zebitzariek egun horretako saiorik onenak eskainiko dizkio. Demagun bertsozale hori Goierriko betso-afari bateko jardunarekin aspertu egiten dela. Halakoak aukera izango du Bizkaiko beste punta batean egiten ari direna zuzenean segitzeko. Noski, telematikak ez du plazako xarma eta ederra inolaz ere ordezkatuko.>>>>> Testua: Joxean Agirre — A r g a z k i a k : Jagoba M a n t e r o l a

T

elematikak aro berria zabalduko dio bertsolaritzari ere.

Aurten Tolosan egin diren Kilometroak 98k antolatu zuen bertso saioak hori agerian uzteko meritua izan zuen. Z Sonido enpresak antolatu zuen konexioa Beotibarren bildu zen jendetzak Wyomingetik Martin Goikoetxeak kantatu zituen bertsoak entzun eta haren irudia ikusteko aukera izan zuen eta, aldi berean, Wyomingeko Fort Spring herrixkan bildu ziren Martinen adiskideek Beotibarko saioa segitzekoa.

Miran txiki horren ezkutukiak ikusi ahal izateko Z Sonido enpresako teknikari batengana jo dugu. Fernando Muñoz da bera. Bertso saioaren azpiegitura teknologikoaz argibide xehe batzuk ematen saiatu da.

'xtrra

Zer konexio posible zeuden Be otibarko saloa egin ahal izateko?

Nik usté dut hiru konexio posible zeudela gisa horretako saio bat egin ahal izateko. Alde batetik telebistak erabiltzen Baina este muturrean Interneten aukera genuen.

Baina ordenadore bidez egiten den konexioak zerbitzu pertsonal bat eskaintzeko bailo badu ere, ez du Beotibarren egin genuen bezala publiko handi batí emanaldia eskaintzeko bailo. Alde batetik oso irudi eskasa ematen duelako, definizio gutxikoa.

dituen satélite bidezko konexioak daude. Mundialetako fútbol partidu bat eman behar duzunean, satélite bidez egi-

Rertsolarien

trotea

;

Bertsotarien

trotea.

ten da konexioa. Ekipoak oso konplexuak dira eta normalean «unidadeak» deitzen diren kamioiak erabiltzen dirá gisako emanaldiak egiteko. Irudiaren eta hotsaren kalitatea izugarri ona lortzen da konexio horren bidez, baina kostua oso handia da. Ez nizuke zehatz esango, baina gisako emanaldi batek 40ren bat milioi pezetako kostua izan dezake kontinente batetik bestera denean.

Aukera hau, beraz, hasiera-hasieratik deskartatu genuen.

Beste muturrean Interneten aukera genuen. Baina or-

Guk bideokonferentziaren aukera egin genuen.

Esplika iezaguzu zein diren aukera horren ezaugarriak?

Bideokonferentzia bat egiteko telefono hari bat behar da. Hala ere, hari batekin oso kalitate eskasa ematen duenez, guk hiru hari alokatu genituen eta hiru harirekin ondo entzuteko

Oso gainetik esplikatzeko, Telefonicak uzten dizkigun hari horiek, guk RDSI deitzen ditugunak, Codee deitu ekipoarekin konektatzen dira. Codee horrek bideo eta audio seinaleak deskodifikatu eta telefono seinale bihurtzen ditu transmititu ahal izateko.

Guk Wyomingetik hartzen genituen seinale telefonlkoekin aiderantziz egiten da.

denadore bidez egiten den konexioak zerbitzu pertsonal bat eskaintzeko balio badu ere, ez du Beotibarren egin genuen bezala publiko handi bati emanaldia eskaintzeko balio. Alde batetik oso irudi eskasa ematen duelako, defínizio gutxikoa, batez ere pantaila handi batean proiektatzeko, eta beste alde batetik hotsak ere inolako garantiarik eskaintzen ez duelako. Kontuan izan behar da Interneteko zerbitzuak erabat saturaturik daudela, eta egunen batean beharbada gauzak hobetuko badira ere, gaur gaurkoz ez du Internetek gisako ekitaldietarako balio.

ERTSOLARI Bertsoíarien

trotea.

adinako hotsa eta egonkortasun handiko irudiak lortu genituen. Hari bakarrarekin ibili bagina, oso irudi mugikorrak lortuko genituen.

Hariak alokatu egin zenituztela esan duzu. Ñola egiten da hori eta zer kostu dauka?

Hariak Telefonicari alokatzen zaizkio, baina ez egun horreta-

rako bakarrik, hil osorako baizik, hari bereziak baitira eta telefono linea batzuk alokatzen dituzun bezalaxe hilabeteko kontratua egin behar duzu gutxienez. Gu Wyomingeko enpresa batekin jarri ginen harremanetan eta haiek ere gauza bera egin zuten beren aldetik. Unibertsitatearekin lan egiten duen enpresa bat izan behar zuen, baina ez genuen inolako problemarik izan, erabiltzen diren ekipoak mundu osoan berdintsuak baitira.

Oso gainetik esplikatzeko, Telefonicak uzten dizkigun hari horiek, guk RDSI deitzen ditugunak, Codee deitu ekipoarekin konektatzen dirá. Codee horrek bideo eta audio seinaleak deskodifikatu eta telefono seinale bihurtzen ditu transmititu ahal izateko. Guk Wyomingetik hartzen genituen seinale telefonikoekin alderantziz egiten da: audio eta bideo seinale bihurtuz, proiektore baten bidez pantailara igortzen dirá. Lau bider hiru metroko pantaila erabili genuen eta nik usté dut lortu zen irudia ona izan zela. Baldin ilunpean eman izan balitz, ederki, baina giroan argi asko zegoenez, motelxeago ikusi zen.

Hemen benetan kostu handikoa dena ekipoa da. Guk erabiltzen ditugunek hiru bat milioi balio dute. Gisako ekitaldi bat antolatzea, Telefonicako gastuak eta denak barne, 200.000 pezeta inguru kostatzen da.

Musika kontzertuetan erabiltzen diren pantailak, zer nolakoak dira?

Pantaila elektronikoak dira horiek, ez gurea bezala proiektore batekin erabiltzekoak. Askoz hobeak dira, baina kostu izugarria dute.

Gurí Wyomingeko irudi xumeak iritsi zitzaizkigun, kamera bakar batekin hartuak. Martin Goiko etxeak eta bere lagunek zer ikusten zuten?

ko bilera bat egiten dute askotan eta bideokonferentzia bidez bilera bera egin dezakete, dirua eta debora aurreratuz.

Orain déla gutxi Iruñean egin zen batzar batean amerikar hizlari batek ez zuen etortzerik izan eta bideokonferentzia bidez eman zuen bere hitzaldia. Kasu horietarako balio du. Gainera moda kontua ere bada. Nafarroako Gobernuko buruak batzar bat klausuratu du oraindik orain Iruñean Txiletik. Guk prestatu genion bideokonferentzia eta Txiletik bota zuen bere diskurtsoa.

Horrelako konexio batek ba al du huts egiteko arriskurik?

Haiek guk ETBko emanaldian hamar egun geroago ikusi genituen irudi berak edo bertsuak ikusi zituzten zuzenean.

Zera esan nahi dut, ETBk bere kamerekin egindako errealizazioa bidali genuela guk Ameriketara, bertsolarien jarduna ez ezik, giroa eta jendearen txaloak jasotzen zituzten irudiak alegia.

Zuek zer eratako ekitaldietan erabiltzen duzue bideokonferentzia?

Enpresa munduan eta kultura mailako batzarretan erabiltzen da konexio modu hau. Enpresa batentzat kostu izugarria da bere tekniko edo exekutiboak esate baterako Alemaniara bidaltzea. Hainbeste kilómetro egin eta gero oso ordu gutxita^

ERTSOLARI

Konexioa lortzea da zailena, konexio garbiak lortzea. Behin konexioa eginez gero, ez da eteteko arriskurik izaten. Gu, badaezpada, goizeko 9etan hasi ginen lanean. Hasieran hari batekin bakarrik lortzen genuen konexioa, baina polikipoliki joan ginen arazoak gainditzen. Gauza hauek berriak dira oraindik Telefonicako teknikarientzat eta arazoak ere hortik sortzen dira, baina oso denbora gutxi barru hasiko da erabilpena zabaltzen eta kalitatea hobetzen.

Horixe izan zen Kilometroak 98k aurten, «Euskara mundiala» lemari jarraiki, bertsolaritzari egin zion aportazioa. Lizaso, Egaña, Euzkitze, Peñagarikano, Irazu eta Iturriaga aritu ziren Beotibartik bertsotan eta Martin Goikoetxea Wyomingeko Fort Springetik, lehen aldiz Atlantikoaren bi aldeetako bertsolariak zuzenean bertso saio batean elkartuz.»

BERTSO

Egoismoak sortu zuen lehenengo fikzioa, eta denok geure egin dugun debozioa, ondo ulertzen ez delako bizitzaren zioa, gero eta bipilago dator frustrazioa.

Gizona da, nonahi ere txit jenero bitxia: borrero eta biktima, algara eta antsia; betidanik nahastu ditu dotrina eta praxia, krisiaren balorea ta baloreen krisia.

3- Orren alai ñora zoaz?

Kantuan ta txistu joaz biotzez eta aoaz.

Eguneroko bizpairu uso zure inguruan doaz ego urdinak jasoaz gu ere errukiz goaz begi itxi oien loaz.

«Neroni naiz munduaren aintzin eta ostea, neronentzat nahi nituzke diru eta ospea; berdin dio legez lortu, berdin dio ostea, ñire eltzetik at ez dut nahi ezertxo egostea»

Hil zen eta ez da bizi solidaritatea. nornahirentzat dago zaila etorkizun betea; eta ixten badiogu hurkoari atea, baliteke zoriontsu inor ez izatea.

4- Itzaltzean argi ura orra begien ixtura baiñan fede bat piztu da.

Egun batean aldatu arren ikusmenetik itxura ez zaizu galdu itxura biurtu dezu tristura kantura eta txistura.

«Zenbat dudan, huraxe naiz» nortasun agiria, gutizia lege eta bertute inbiria, baina gure gosearen zakua hain da handia, ehun bizitza izan arren ezin bete erdia!

5- Plazako jar-aulkietan exertzen zera aietan astean etajaietan.

Uso geiago urbiltzen zaizu ondora ta armalletan edo sorbalda gañetan opil apurren naietan zuk eman ala aiekjan.

• XXIV. BASARRI SARIA...

Hitza garbi egingo dut arriskuak arrisku: Jaínko zaharra hil zen eta, berririk ez da piztu; nik ez dakit horregatik poztu eta histu, uste arren ezin baitut gizonagan sinistu.

Antolatzailea: ZARAUZKO UDALA, EUSKARA ZERBITZUA Herria: ZARAUTZ Data: 1998ko irailean Maila: Bakarra: 1. SARIA Autorea: NIKOLAS ZENDOIA Bertso sorta: ITXU BAT DATOR Doinua: Al ORÍ BEGI EDERRA

6- Zure begien illuna argi egiten diguna ikasbide zaituguna.

Itzal berean bizi-izan arren arratsa eta eguna erri maitale txukuna ume guztien laguna nork ez zaitu ezaguna.

Bere errautsen ememuina izan genuen Fénix, hurkoaren heriotza gure bizia, berriz, eta harén gorpuzkinak estali lur eta harriz, geuretzako pedestala haien gainean jarriz.

1- Plaza zarraren epela arkupetan nengoela an bai gero zegoela.

Kanka-ta kanka alboak joaz ara, norbait zetorrela zein ¡zango da orrela nere baitan nioela ziur itxuren bat dela.

7- Itxumenaren arria ez deritzazu larria orra or giza neurria.

Arkupe auek alaitze utsez jazten diguzu erria zure kantu ta irria zeu zera apaingarria plazako udaberria.

Pedestalak kentzen dio gizakiari loa, ametsa ere hori dela daukat errezeloa; baina ez dakit ez ote den urkamendira igoa, edo urrezko euskarrian lurrezko idoloa.

2- Oñera bi zapatilla eskuan berriz makilla pasagune denen billa.

Betaurreko beltz brillu gabeak aurpegiz naiko zurbilla naiz ta naigabeak milla ezbearrean umilla zorionetik urbilla.

8- Maite zaituzte aurtxoak etxekoak ta auzoak baita-ere erri osoak.

Aitona, gure ixpillu dlra zure begien lausoak biotz on batek jasoak betoz bai zugan gaixoak esperantzaren usoak.

JERTSOLARI Bertsotarien trotea.

3- Pilota guziz itxua baita, ez du deus ere bereixten, zure biloak xutitu ziren ta ez gehiago jausten.

Begiek, aldiz, zauri larriak adierazten zituzten, eni so zinen, bainan usté dut ez ninduzula ikusten.

4- Ene bihotza xehatua zen, arrangura zeriola, ageri baitzen zure gorputza biziki eri zagola.

Halere kantuz hasi zinen zu, ez dut konprenitzen nola, zure gogoa hori zen baina, ni ez nindaikeen kontsola.

XXIV. BASARRI SARIA

5- Ospitalerat fite ereman, ohatze ñimiño baten ezarri eta operazione handi bat egin zauzuten.

Goizetik arrats han egon nintzen medikuei galdegiten, bainan ez zaukun nihork batere esperantzarik emaiten.

Antolatzailea: ZARAUZKO UDALA. EUSKARA ZERBITZUA Herrla: ZARAUTZ Data: 1998ko irailean Maila: Bakarra: 2. SARIA Autorea: EUZKITZE Bertso sorta: BIHOTZETIK, CIPRIEN! Doinua:

6- Jainkoak entzun ninduen eta finitu zen gau iluna, izaite hunen deus ezaz zerbait erakatsi deraukuna.

Telefonotik erran zautaten: "bizi da zure laguna", bedeinkatua izan dadila atzarri zinen eguna!

1- Ciprien; mila bederatziehun ¡a lautan hogoita biko apirilaren hamazortzia ez da arras aspaldiko.

Nahiz urteak aise iragan ez zaitut nehoiz ahantziko, une tristeak orroimenean gelditzen dira betiko.

7- Haize gaixtorik ere sekula ez zen hain fite joanen! han zen Kattalin, han ziren haurrak, guziak zurekin ziren.

Zure begiek ageri zuten, biziki kontent zinauden, "agur Mike!" erran ninduzun eta berriz kantuz hasi zinen.

2- Ez dut burutik urruntzen ahal orroitzapenen goibela, burmuinetan jo zintudalakotz pilotan ari ginela.

Aitortzen dauzut; gizonik ez dut nehoiz ¡kusi hórrela, istant berean ohartu nintzen han zerbait txarra bazela. ÜE Berlsolarien trotea.

ERTSOLARI

8- Mundurat berriz sortu baitzinen. ezin ginuen sinetsi, ia zerurat arribaturik berriz ere hunat jautsi!

Xutik egoiten ez zinakien, ezin arroparik jantzi, bainan maitatzen, lagun Ciprien, nehoiz ez zauzu ahantzi.

9- Beraz, ez nintzen alferrik egon mirakuluen menturan, aments guziak ez dira hiltzen arranguraren histuran.

Ciprien; ez dut nehoiz ahanzten lagun bat dúdala zugan, otoi zuk ere ez nehoiz ahantz nik zonbat maite zaitudan.

• XI. ON MANUEL LEKUONA BERTSO PAPER LEHIAKETA Antolatzailea: GIRIZIA ELKARTEA Babeslea: OIARTZUNGO U D A U Herria: OIARTZUN Data: 1998ko ekainean Maila: GAZTEAK: 1 . SARIA Autorea: AMETS ARZALLUS Bertso sorta: HAUR JUDIO BATEN BIZIA AUSWHITZ-KO EXTERMINAZIO KANPOAN Doinua: GAI HONEK BADU MAMIA 1- Amarekin ezkutuan bizi nintzen Munichen Hitler bere helburuak bideratzen hasi zen harrapatu gintuztela geltokirantza zuzen Bagoi batean ehun ume nahiz ez ginen kabitzen bi egun ta gero trenak utzi gintun Auswhitzen Infernu zulo hontara nola iritsi nintzen.

2- Eta hórrela izan zen lehenengo egunetik Kanpora begira jartzen nintzen oso gogotik pareta baten kontra ehun gizon zeuden biluzik naziek hil zituztenak lehenbiziko tirotik Horixe ikusi nuen kartzelako lehiotik Ezin esnatuz nenbilen nere ametsgaiztotik.

3- Nazi soldadu kabroiek bihotzik ez daukate Gu hilaz judio raza exterminatu arte Bizi laburra daukat zain bi edo hiru aste noizbaiten jaio izana leporatzen didate Behin sortu izanagatik gaizkiletzat naukate eta hala ¡zango naiz bizi naizen bitarte.

4- Lo egiteko taula bat ez arras erosoa goizean jaiki eta denei esne basoa gainontzean zer janik ez estomago gaixoa Gelan berriz zer kiratsa ez zen usain gozoa Beti eserita ezin luzatuaz pausoa Hórrela pasatzen gendun ia egun osoa.

5- Gau batez eman zidaten sortzearen ordaina Tortura hark utzi zidan sekulako orbaina makilez jotzen ninduten eta gero iraina Kolpe txar batek lo seko utzia alajaina Hala ere izan nintzen goiz esnatzeko aina betiko lo gelditzea Nahiago nuen baina.

6- Halako baten heldu zen agurraren arratsa Hainbat haur filan segituz soldadoen urratsa Garbitzera gindoazen zikinak geunden antza Ehun mutiko estu-estu guztiak dutxarantza Ke zuri bat heldu zen ur zulotatik beherantza Gas dutxa haietan hil zen Guztion esperantza.

XI. ON MANUEL LEKUONA BERTSO PAPER LEHIAKETA Antolatzailea: GIRIZIA ELKARTEA Babeslea: OIARTZUNGO UDALA Herrla: OIARTZUN Data: 1998ko ekainean Maila: GAZTEAK: 2. SARIA Autorea: MIREN ARTETXE Bertso sorta: GERRA BELTZA Doinua: 1-Kongok ere jasan du Guduaren zama, Eta herriak hartu Erahiltzaile fama, Zenbat ume hil dirá Eta zenbat ama, Lurrean gorritua Hiltzailearen arma, Odolez ito dute Afrikaren xarma 2- Zolua gelditu da Gorpu gogorrez blai, Berazjendeak ez du Kalera irten nahi, Hainbat gazte lurpean Ahizpa eta anai, Amak jada ez dirá Haurrak hazteko gai, Azala beltza eta Geroa ere bai ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

3- Zarpaildua daukate Zaharrek azala, Anitz landu baitute Hango lurrazala, Azkenik agertu da Gerlaren kresala, Euriak lurra busti Ohi duen bezala, Malkoz estali dute Urteen itzala 4- Bularra eroria Gorputza ere mehar, Urradura sakonak Bizkarrean zehar, Larrean belar biltzen Anai eta señar, Umeak arroz eske Goseak hiltzear, Haiek bizi ezinik Haurrak hezi behar 5- Hau bizi molde latza Gogor eta zuhurra, Ez da errazjasaten Gosearen egurra, Bihotza zapaldua Bisaia zimurra, Egunero segika Hiltzearen beldurra, Pauso batera dute Heriotz maltzurra 6- Haiek dute sendia Mantentzeko ardura, Tabakoa landatuz Ordutik ordura, Larrean bertan gaua Paseaz ardura, Ez dantza ez abesti Bukatu zen hura, Itzali egin al da Lehengo kultura

XI. ON MANUEL LEKUONA BERTSO PAPER LEHIAKETA Antolatzailea: GIRIZIA ELKARTEA Babeslea: OIARTZUNGO U D A U Herria: OIARTZUN Data: 1998ko ekainean Malla: HELDUAK: l.SARIA Autorea: ARKAITZ ESTIBALLES Bertso sorta: LORETXOA Doinua: GAI HORREK BADU MAMIA 7- "Beraien egoera Tristea da guziz", Denek hala diogu Benetan sinetsiz, Baina han gelditzen dira la ezin biziz, Gu hemen ondo gaude Bazterrak nahasiz, Baina hobe geundeke Laguntza eskainiz

1- Amatxo zergatik goaz hain urruti kotxean?

Aitatxo dagoelako gure zain espetxean.

Rlmeetan agertzen diren gaizkileen antzean?

Ez, aitatxok gorrotorik ez dauka bihotzean.

Orduan zergatik dago horma hoien atzean?

Lore bat ereitearren etxeko baratzean.

2- Amatxo nolakoa zen aitatxoren lorea?

Itsaso usaia zuen mendien kolorea, petalo zuri-gorriak zurtoin berde-berdea, zu bezain hauskorra eta zu bezain dotorea, baratzean erein arren blhotzean gordea, otsoek gauez zapaldu egln zuten ordea.

ERTSOLARI Bertsotarten

trotea.

3- Ama zergatik zapaldu zuten lorea nahita?

Aspaldi zebiltzalako aitatxori jarraika, lorearekin batera zapaldu nahirik aita.

Amatxo aita otsoek ezin al zuten maita?

Alaba bihotzgabeei maitasunik ez aipa, bihotz gabe maitatzea ezinezkoa baita.

4- Amatxo usté al duzu aitak maite nauela baratzean erein zuen loretxoa bezela?

Laztana, loretxo hura ez dago hain zimela, argi esan behar dizut ulertzeko hórrela, zapaldu zuten lekuan beste batjaio déla, aitatxoren baratzeko lorea zeu zarela.

5- Asko falta al da ama aitatxo ikusteko?

Bai maitea, lasai egon haraino iristeko oraindik falta zaizkigu hirurehun kilómetro...

Amatxo aita etxean ez al dago hobeto?

Bai, baina batzuen ustez hantxe dago ederto eta ez dute asmorik etxera ekartzeko.

6- Ñor da aitatxo etxera ekartzen ez diguna?

Telebistan agertzen den gizon biboteduna.

Baina gizon hori ez da amatxo euskalduna!

Horregatik ez da gure aitatxoren laguna hala ere lasai, laster helduko da eguna aitatxo berriz etxean ikusiko duguna.

7- Noiz ¡zango da amatxo aita berriz askea?

Horretarako behar da bakea izatea.

Amatxo nolakoa da zuk diozun bakea?

Bakeak izan behar du justiziaz betea...

Amajustizia zer den nahi nuke jakitea?

Lapurrak lapurtuari berea ematea.

11- Amatxo, guztiok pozik joateko etxera sartuko al dugu aita ostonduta kotxera?

Ai, emango baligute horrelako aukera... beno, gaurkoz nahiko dirá horrenbeste galdera, begiak ixten dauzkazu pasa horra atzera bidaia luzea dugu zoaz lo egitera.

8- Amatxo nolakoa da aitatxoren kartzela?

Egunez itogarria, zikina ta umela, gauez berriz bihurtzen da bakarti ta krudeala...

Amatxo usté al duzu lagunik baduela?

Bai, bainajakizu denak banatuta daudela aitatxori min gehiago emateko hórrela.

12- Zer ari zara pentsatzen laztana hor atzean?

Aita berriz utzi behar badugu espetxean zure laguntzaz amatxo ahal badut bueltatzean nik ere egin nahi nuke aitatxoren antzean loretxo bat ereingo dut etxeko baratzean aitatxori emateko etxera etortzean.

9- Ñola daukate aitatxo hain toki bakarrean lagunengandik urruti egoera txarrean?

Ez dakit, baina bizitza gogorra du aurrean toki txarragorik ez da inoiz sortu lurrean gizona otso bihurtzen dueña indarrean otsoa gizon bihurtzen saiatu beharrean.

10- Maitea ikusten zaitut orain triste itxuran, kezkaturik zaude edo zerbaiten jakinguran?

Ama aita azkenengoz ikusi nuen udan, gaur ñola esango diot zenbat maitatzen dudan?

Musutxu gozoak eman ez zaitez egon dudan, erein zuen loretxoa ikusi dezan zugan.

1- Mendiak eta basoak ikusi asmoz jasoak ditut gaur neure pausoak.

Kantari zeuden kardantxiloak birigarro ta sosoak pir-pir-pir ur hots gozoak lorez iturri auzoak jarri ditzadan bersoak.

2- Gaur zugana etorria ez naiz damutan jama ur jario pozgarria.

Ederki asko ase nezake dakarkidan egarria zabalduko det berria zu ez zerala berria bidepeko iturria.

3- Mendiaren behekaldetik orma-harrien tartetik zeuk egindako bidetik.

Itsas alderantz irtetzen zera txorro burnizko batetik gelditzeko ere betik gabe zoaz arraldetik edo goroldiopetik.

4- Zein garbia zeran sortzez irteeratik erortzez betiko neurri ta hotsez.

Mar-mar isilez urteetan zehar egunez eta arratsez ez zaude jira arrotzez bi harri labain berdotzez margotuak ez agortzez.

• XI. ON MANUEL LEKUONA BERTSO PAPER LEHIAKETA Antolatzailea: GIRIZIA ELKARTEA Babeslea: OIARTZUNGO UDAU Herria: OIARTZUN Data: 1998ko ekainean Malla: HELDUAK: 2.SARIA Autorea: NIKOLAS ZENDOIA Bertso sorta: BIDEPEKO ITURRIA Doinua: IKUSTEN DIZI GOIZEAN ERTSOLARI Bertsolarien trotea.

5- Nundik zatoz: Txindokitik edo Nafar alderditik?

Ziur nago, urrutitik.

Zure bidaia burutzen dezu mendi haundien azpitik dakarzun brilu argitik ñor ez ase ur garbitik honelako iturritik.

6- Inguru ezko-ezkoa garó, almitz, untzezkoa badirudi berezkoa.

Pake usaiña dariozula kabi baten antzekoa beharrak asetzekoa ur sorkuntza aitzekoa zu beti maiatzekoa.

7- Badituzu onezkero basoko zenbait bezero hurbilduaz egunero.

Zure graduak beti berdinak nahiz hotza izan nahiz bero zortzi hamarren bat edo bat bizkortu leike gero hemendik edan ezkero.

9- Iturri lore moreen ta tximeleta askoren altzoa nola zeraden.

Zuhaitzetako txoriek ere badakite zu non zauden koxkatik mokoa lehenen paparrak busti ondoren begira zein polit dauden.

8- Zure bertzute ta bira biziarentzat din dirá ñola bihurtu hitz bira.

Bidé luzean dijoakizu ur-negarraren zingira iha belarren azpira kimu bat duten izpira iturri baten dizdira.

10- Egunak argitu ahala goiz agurzale lehiala ta ilunabarrak ala.

Horman zintzilik dituzun untzak haizeak mugi ditzala zuk jaso euren itzala iturritxo zerbitzala geroak gorde zaitzala.»

argiztapena sonorizazioa bideo-proiektoreak pantailak grabazio-estudioak Gabiria kalea -15 Ge 7 17 9 posta kutxa 0305 - IRUN

943.631.632 943.631.602

2 1

¡JE Bertsoíarien

trotea.

ERTSOLARI

tel fax

GURE KULTURA

KULTURA ETA EUSKARA SAILA Probintzia plaza. 5.3.

01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181818

MUSEO ZERBITZUA Villa Sofía Etxea Fray Francisco ibilbidea, 8 01007 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181918

FOURNIER KARTA MUSEOA Bendaña Jauregia Cuchillería kalea, 54 01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181920

KULTUR ETXEA Floridako ibilbidea, z/g 01005 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181944

ARMA MUSEOA Fray Francisco ibilbidea, 3 01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181925

LA HOYAKO MUSEOA 01300 Laguardia-Biasteri Tel. 945-181918

ARABAKO LURRALDE HISTORIKOAREN AGIRITEGIA Miguel de Unamuno, 1 01006 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181926

ARKEOLOGI MUSEOA Correría kalea, 116 01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181922

EUSKALDUNTZE ZERBITZUA Probintzia plaza, 14.5.

01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181818 KULTUR EKINTZA Probintzia plaza, 5,3.

01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181818 KIROLAK Probintzia Plaza, 5,3.

01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181818 AMARRA ERAKUSKETA ARETOA Amarica plaza. 4 001001 Vitoria-Gastei/ Tel. 945-181977

ARTE EDERRETAKO MUSEOA Fray Francisco ibilbidea, 8 01007 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181918 NATUR ZIENTZIETAKO MUSEOA Jesusen Zerbitzarien kalea, 24 01001 Vitoria-Gasteiz Tel. 945-181924

HERALDIKA MUSEOA Mendoza dorrea 01191 Mendoza Tel. 945-181918 IRUÑAKO OPPIDUM MUSEOA 01191 Villodas-Trespuentes Tel. 945-181918 Arabako Museoen ordutegia Asteartetik ostiralera: lOetatik 14etara eta 16etatikl8:30etara Larunbatetan: lOetatik 14etara Igande eta Jaiegitnetan: 1 letatik 14etara Astelehenetan itxita

DIPUTACIÓN IS'^OHl ARABAKO ORAL DE ÁLAVA \gfegW FORU ALDUNDIA

Kultura eta Euskara Saila

A U T O

A S E G U R U A

Segurutík zuregandik hurbilago gaude, zu hobeto zerbitzatzeko Segurutík noranahi joanda ere, Laguntzarako Telefonoa izango duzu Segurutík Bidaietarako Laguntzan Estaldurarik Hoberenak izango dituzu Segurutík Peritazioa Azkar baino azkarragoa izango da Segurutík zure Hobariak kontuan hartuko ditugu Segurutikgure prezioen truke ez duzu estaldura hoberik aurkituko

SEGUROS LAGUN ARO ASEGURUAK Grupo Caja Laboral Euskadiko Kutxa Taldekoa