AMA LURRAREKIN BAT
EGINGO DUEN JENDARTEA
HONDAKINAK Definizioa Azterketa honen helburua Nafarroan hondakinen alorrean dagoen egoeraren argazkirik zehatzena aurkeztea da. 42/1975 legearen arabera, hondakina fabrikazio, eraldapen, kontsumo edo garbiketa prozesuen ondorioz sortutako material oro litzateke, beti ere, erabiltzaileak edo ekoizleak alde batera uztea erabakitzen duenean. OCDE-k ordea, horrela definitzen du: kontsumo eta ekoizpen jardueren ondorioz jatorri solidoa, likidoa eta gaseosoa duen hondakin produktua, zeinak jadanik ez duen balio ekonomiko nahikorik, erabilpen egokia bermatuko duen teknologia aproposaren falta duelako edota aipatu produktuak berreskuratzeko merkaturik existitzen ez delako. Honako dokumentuaren azterketa esparrua zehazteko orduan, Nafarroako Hondakinen Plan Bateratua hartuko dugu oinarri gisa hondakinen inguruko korronteei dagokionean eta hortik aurrera, korronte bakoitzaren egoera aztertuko dugu Nafarroako egunerokotasuna oinarri hartuta. Aipatu gida erreferentzia bezala hartzeak ondoren irakurketa kritiko batean beharra eskatzen du eta honekin batera, ikuspegi objektiboena lortze bidean datuen kontraste etengabea ere bai. Planak 11 hondakin-korronteen planifikazioa barnebiltzen du: - Hiri hondakinak (HH) - Hondakin arriskutsuak ( HA) - Erabilpenik gabeko autoak (EGA) - Erabilpenik gabeko gurpilak (EGG) - Pilak eta Akumuladoreak - Aparailu elektroniko eta elektrikoen hondakinak (AEEH)
91
- PCB, PCT eta horrelakoak dituzten aparailuak. - Eraikuntzak eta Erauzketak utzitako hondakinak. - Hiriko ur hondakinen depurazioaren lohiak eta asimilagarriak (HUHDL) - Nekazal jardueretan erabilitako plastikoak - Industriak eragindako arriskurik gabeko hondakinak.
Hiri hondakinak
EGINGO DUEN JENDARTEA
AMA LURRAREKIN BAT
PERTSONA
10/1998 Hondakinen Legearen arabera, hiri hondakinak etxe partikularretan, komertzioetan, bulegoetan eta zerbitzuetan sortutakoak dira eta hauekin batera, aipatu lekuetan ekoiztu daitezkeen jatorri eta osaketa antzekoa duten hondakinak eta arriskurik gabeko izaera dutenak. Konparatiboki Nafarroan hiritar bakoitzak sortzen duen hondakin kopurua estatuan eta EBn ematen dena baino txikiagoa da. 1998tik 2010ra Nafarroako Foru Erkidegoan %4.69ko igoera izan du hondakin kopuruak. Estatuan ordea %3,22ko jaitsiera izan du eta 27-EBn %3,22ko igoera (azken datu hauek 1998tik 2009ra). Erreferentzia gisa hartutako azken urtearen arabera, Nafarroan 2009etik 2010era hiri hondakinen produkzioaren jaitsiera %3,5ekoa izan zen. Estatuan % 4,86koa eta 27-EBn % 2,09ko jaitsiera izan zen (20082009).
KULTURA
ASKATASUNA
2008. urtean INE-k egindako famili-etxe eta ingurugiroaren inkestan bilketarako puntu espezifikoetan hondakinak uzten dituzten etxebizitzen portzentaia agertzen da. Nafarroan eta Estatuan, bilketarako puntu espezifikoetan gehien uzten den hondakina papel-kartoia da (%88 eta %75, hurrenez hurren) eta gutxien uzten dena fluoreszente hodiak izaten dira ( %16 eta %20).
92 Hondakin domestiko eta komertzialen sorrera biztanleko.
Nafarroa Estado UE-27
1998 421 566 497
1999 427 615 511
2000 445 662 524
2001 427 658 522
2002 432 645 528
2003 452 655 516
2004 465 608 514
2005 463 597 517
2006 467 583 523
2007 470 588 522
2008 475 575 524
2009 457 547 513
2010 441 518 502
2011 433
Iturria: Navarra: Departamento de Desarrollo Rural, Medio Ambiente y Administraci坦n Local (2011) Espa単a: Perfil Ambiental de Espa単a (2010) UE-27: EUROSTAT (2010)
Ahalmenak eta gabeziak: - Gehiegizko ahalmena dago Nafarroan ontzien hondakinen tratamendurako. - Materia organiko biodegradableari dagokionean ordea, kontrakoa gertatzen da. Ageriko defizita nabari da, batez ere, Iru単eko eskualdearen eremuan. - Beharrezkoa da bio-hondakinen inguruko balorizaziorako neurriak ezartzea Europako irizpideak bete daitezen eremu honi dagokionean. - Populazioaren %2,46-k ez du oraindik hondakin bilketa selektiborik. - Ontzi arinen bilketa hobetzeko beharra dago.
Hondakinak
Interpretazioa Nafarroak abantailazko posizioa dauka estatuari dagokionez. Politika berritzaileek eta sentsibilizazio programek gure erkidegoa egoera hobeagoan jarri dute inguruko herrialdeekin konparatuz. Hala eta guztiz ere, azken urteotan, erlajazioa sumatzen da eta honekin batera, hondakinak kudeatzeko egitura erraldoien eraikuntzari begira dagoen politiken bultzada, guztia ala guztia birziklaia, gutxitzea eta berrerabilpena indartzeko sentsibilizazio lanaren aurrean. Ildo honetan, gaur egun, hondakinen kudeaketarako Nafarroako gobernuaren neurri nagusia Iruñeko zein iparraldeko zonaldearen hondakinen kudeaketarako erraustegi erraldoi baten eraikuntza da. Ekimen honek ez ditu hondakinen garraioak dituen ondorio arriskutsuak (CO2 emisioak, kutsadura, kostu handia) eta erretze prozesuaren ondorioak (emisioak) bakarrik suposatzen, baizik eta hondakinen kudeaketak paraleloki beharrezkoak dituen hezkuntza eta prebentzioa politikak ahazteko arriskua dakar.
Arrisku handiko hondakinak Hondakinen Legeak horrela definitzen ditu “ 952/197 Erret Dekretuan onartutako hondakin arriskutsuen zerrendan agertzen direnak eta baita hauek gordetzeko erabili diren gordailu eta ontziak ere bai. Araudi komunitarioak zein gobernuak arriskutsutzat izendatuak izandakoak europear araudiaren arabera edo Espainia parte den nazioarteko hitzarmenek zehaztutakoaren arabera”. Aipatzen den hondakinen zerrenda Hondakinen Zerrenda Europearrean (HZE) izan zen eguneratuta, zeinetan arriskutsu bezala izendatuta dauden hondakinak asterisko batekin dauden markatuta. Edozein kasutan, hondakintzat hartutako material edo produktu bat, arriskutsutzat kontsideratuta izan behar da ondorengo ezaugarrietako bat bat betetzen duenean: lehergaia, erregaia, irritagarria, kaltegarria, toxikoa, kutsakorra, mutagenikoa edo ekotoxikoa denean.
Industriak eragindako hondakin arriskutsuen balorizazioa
93
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Valorización %
42,00%
41,11%
41,96%
39,00%
33,01%
36,63%
34,36%
45,00%
46,63%
Objetivo 2011
21,00%
21,00%
21,00%
21,00%
21,00%
21,00%
21,00%
21,00%
21,00%
Iturria: Nekazal Garapenerako, Ingurumen eta Tokian Tokiko Administrazio Saila
Ahalmenak eta gabeziak: - Balorizazioak oso tasa altuak ditu EBren helburuekiko. - Nafarroan sortutako hondakinen %1a baino ez da “in situ” tratatzen. - Oso harreman estua dago hondakinen garapenaren eta ekoizpenaren artean. - Birziklaia eta balorizazioa bultzatzeko beharra. - Industriak eragindako hondakin arriskutsuentzako eraikin eta kudeatzaileen gabezia.
Industriak eragindako arriskurik gabeko hondakinak Industriak eragindako arriskurik gabeko hondakinen sorrera A帽o R. industriales
2005 1.017.607
2006
2007
2008
915.148
920.121
985.863
2009 865.134
R. industriales*
2010
2011
912.765
963.470
698.037
727.260
Iturria: Nekazal Garapenerako, Ingurumen eta Tokian Tokiko Administrazio Saila
* Metodologian aldaketa bat egon da.
EGINGO DUEN JENDARTEA
AMA LURRAREKIN BAT
PERTSONA
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Valorizaci贸n %
46,20%
55,61%
69,02%
64,34%
73,36%
72,63%
60,63%
69,69%
75,42%
Objetivo 2015
65,00%
65,00%
65,00%
65,00%
65,00%
65,00%
65,00%
65,00%
65,00%
Fuente: Departamento de Desarrollo Rural, Medio Ambiente y Administraci贸n Local
KULTURA
ASKATASUNA
94
Erabilpenik gabeko autoak Nafarroan Baimendutako Autoen Tratamendurako 12 gune daude eta urtean 24.837 autori tratamendua emateko gaitasuna dute. Honetaz gain, kutsadurarik gabeko EGAen fragmentaziorako eraikin bat existitzen da hilabetero 15.000 tona ekoizteko gaitasunarekin. 2008. urtean zehar, kutsadurarik gabeko autoen kopuru osotik (14.369 unitate), 2867 tona berreskuratu ziren eta hauetako %85 bigarren eskuko merkatura bideratu zen, %15 balorizazio jardueretara bideratu eta %0,33 suntsitu egin zen. 2008.n fragmentazio tratamendura kutsadurarik gabeko autoen %79 bideratu zen. Berrerabilpenari eta birziklaiari edota berrerabilpen eta balorizazioari dagokionean, Nafarroa %80 inguruko tasan aurkitzen da eta 2015. urterako %95era iristea izango litzateke helburua.
Erabilpenik gabeko gurpilak Nagusiki tailerretan desegiten dira; hondakin hauek kudeatzaile baimenduei bideratzen dizkiete (SIGNUS eta TNU) eta ondoren atzerrira bidaltzen dira hauen balorizazio material eta energetikorako. Ekotasak ekiditeko asmoz, aitortutako kopurua erreala baino txikiagoa dela estimatzen da. 2008. urtean, 4564 tona jaso ziren, horietako %90a modu batean edo bestean balorizatu egin zen, beste %10 berrerabili egin zen bitartean (kamioien neumatikoak eta tamaina handiko ibilgailuak bereziki.)
Pilak eta akumuladoreak Mankomunitateek egindako bilketa bereiziaren bidez, Nafarroako biztanleriaren %99 barnebiltzen da. 2008an 82 tona jaso ziren, hauetatik ia guztiak balorizaziora bideratu ziren metalak berreskuratzearren.
Hondakinak
Aparailu elektroniko eta elektrikoen hondakinak Puntu garbien eta material hauen bereizitako bilketarako dagoen eskasia instituzionala dela eta, hondakin mota hauek “Traperos de EmaĂşsâ€? edo antzeko elkarteengandik kudeatuak izan ohi dira. 2008an bildu ziren 2797 tonen %98ak jatorri domestikoa zuen. Kopuru honen %88 balorizaziora bideratzen direlarik. Honenbestez, biztanleko bilketa ratioa betetzen da. Hala ere, kontrolik gabeko hondakinen fluxua egon daitekeela kontsideratzen da.
PCB, PCT eta horrelakoak dituzten aparailuak 2007 eta 2008 artean mota honetako aparailuen kilogramo kopurua %17 igo zen arren, gehiengoa modu egokian kudeatzen direla kontsideratzen da.
Eraikuntzaren eta erauztearen hondakinak Egoera bereziki larria da alor honetan, 2010ean hondakinen %95 a zabortegira bideratu baitzen, helburutzat hartzen den %75 gaindituz.
Hiriko ur hondakinen depurazioaren lohiak eta asimilagarriak Normalean, depuraziotik eratorritako lohiak prozesatuak izan ohi dira daramaten materia organikoa gutxi tzeko, honen bolumena txikitzeko eta presentzia mikrobiarrera jaitsiarazteko. Lohien gehiengoa nekazaritzan zuzenki aplikatuz berrerabiltzen da (%79), beste parte bat (%17) balorizatu egiten da (konposta) eta %4 zabortegira bideratzen da. Egoera egoki batean aurkitzen da alor hau, hobekuntzetatik at geratzen ez dela kontutan hartuz beti ere.
Nekazal jardueretan erabilitako plastikoak Nekazal eremuetan eratutakoak, egun jasotako plastikoen %86 birziklatzen da, gainekoa zabortegira bideratzen delarik.
95