15turismoa

AMA LURRAREKIN BAT

EGINGO DUEN JENDARTEA

TURISMOA

113

Definizioa Turismoa Nafarroan ondorengo zutabeetan oinarritzen da gaur egun: Sanferminak, Santiago Bidea, ondare naturala, historikoa eta artistikoa, eta nekazal turismoa (alojamendua eta jarduerak).

Nafarroak ez ditu gehiegizko turismoaren ondorioak pairatzen, turistek batez ere kotxe partikularrak erabili eta komertzializazio masiborako kanalak existitzen ez direlako.

Bisitarien jatorri eta perfilen arabera, famili turismoa jasotzen dugula baieztatu dezakegu, Euskal Herriko gainontzeko herrialdeetako jatorria duena nagusiki, katalandarren zein madrildarren emari garrantzitsuekin.

Estatutik kanpo datorren turismoa minoritarioa da. Azpimarratzekoa da gaua pasatzen ez duten bisitari kopuru altua jasotzen dugula.

Horrela bada, azpimarratzekoa da Iru単ea foru erkidegoaren zentro promozionala bihurtu dela, indarra galduz doan nekazal turismoaren galeraren aurrean.

Nafarroako Gobernuak bestalde, sektorearen beharrei erantzuten ez dizkieten azpiegitura handiak bultzatu ditu, beste adibide batzuen artean Baluarte, Los Arcoseko Zirkuitoa, Sendaviva eta Erronkariko Ipar Eski Zentrua azpimarra litezkeelarik.

Egoera orokorra: ahulgune eta indargune nagusiak.

Alojamendua Azken urteotan enpresa eta establezimendu turistikoen hazkunde esanguratsua eman da. Egun, 700 landetxetik gora existitzen dira eta 3 zein 4 izar dituzten apartamentu turistiko eta hotel kopuru handia sortu da. Bataz besteko daukaten kalitatea onargarria da, nahiz eta landetxe batzuk zaharkituta gelditu diren, eta apartamentu turistikoak pisuz osatutako eraikinetan ahalbidetzea baimendu den. Kopurua gehiegizkoa dela kontsideratzen da erakar dezakegun jende kopuruarentzat. Iruñean izan ezik, Nafarroako gainontzeko familientzako lekuetan alojamenduak nagusitzen dira

Jarduerak

EGINGO DUEN JENDARTEA

AMA LURRAREKIN BAT

PERTSONA

Garaiotan, 78 enpresa ditugu alor honetan. Enpresa txikiak dira, bazkide gisa gehienez pertsona pare bat izan ohi dituzte eta monumentuetara bisita gidatuen alorra eta natur zein kirol jardueren alorra lantzen dituzte. Tankera honetako enpresa kopuruaren hazkundea ikusgarria izan da azken urteotan. Monumentuetan oinarritutako baliabide interesgarriak dauzkagu eta are gehiago, nazioarte mailan famatuak diren Pirinioak, Bardeak, Bertiz, Urbasa-Andia eta Aralar bezalako natur baliabide ikaragarriak ditugu, hau guztia, mendiko bide sare garrantzitsua ahaztu barik. Nafarroako baliabide nagusienak mota honetako enpresen bitartez bisitatuak izan daitezkeela esan genezake.

Produktu turistikoak Gaur egun, honakoak dira Nafarroak promozionatzen dituen produktuak: KULTURA

• Sanferminak ASKATASUNA

114

Nazioartean ezagunenetakoa den jaia da dudarik gabe eta Iruñea mundu mailan ezaguna izatea eragiten du, sanferminetara datozen bisitariak Nafarroan egiten duen egonaldia luzatzea lortzen ez duen arren. Baliabide erakargarri bat da, zuzenki profitatua izatea merezi duena. Kontsumoan eta jardunaldien antolaketa enpresarialean oinarritutako jai eredua bultzatu dute erakundeek, jai hauek historikoki izan duten eta hiritarrengan zein elkarteengan oinarrituta egon den ohiko eredu parte hartzailea baztertuz.

• Santiago Bidea “Guadiana” produktua da, “Xakobeo urtea” ospatzearen arabera indartzen dena. Kontutan hartu behar dugu nazioartean daukan indarra eta erakartzen dituen turista eta peregrino kopurua: 2011.ean ia 60.000 peregrino zenbatu ziren Orreagako aterpetxean. Produktu honek interes handia dauka nazio zein nazioarte mailan egiten zaion promozioa dela eta. Ez da ahantzi behar gure lurraldean benetan daukan jatorriaren eta esanahiaren azalpenarekiko Nafar Gobernuak erakusten duen konpromezu falta. Beste alde batetik baliabide ezberdinak lotzen ditu, landa eta hiri eremuak, natura eta artea, eta kirol jarduerak alojamenduarekin konbinatuz.

• Pirinioak Ipar Euskal Herria, Aragoi, Katalunia eta Frantziarekin elkarbanatutako baliabide hau da orain garatzen ari direnen artean definizio maila txikiena duena. Ez du komertzializaziorako eta garapenerako berezko planik, Turespañarekin daukan itunaz gain. Ez da alde frantsesarekin ere lanik egiten. Inguru honetako biztanleek ozen aldarrikatzen dute berezko planen bat, egoera sozioekonomikoak batez ere ekialdeko Pirinioen aldean, horrela eskatzen duelako. Aurrepirinioetan aurkitzen diren eskualdeak ere kontutan hartu beharko lirateke.

• Hegaztien behaketa Produktu berria da honakoa. Gobernua ari da bere zabalpena bultzatzen. “Produktuaren kluba” deritzona sortu da promozionatzeko, espezializatutako ferietara joanez, argitalpenak eginez, eta turismoaren webgunean sail berezi bat mantenduz. Inbertitutako indarra eta ahalegina ez datoz bat lortutako emaitzekin, ez bisitari kopuruan ez eta merkatuan edukitako ohiartzunean.

Tursimoa

Sektore turistikoaren egoera Bere garaian bultzatu zen eredua, Patzuergo turistikoen eraketan oinarritutakoa, krisi egoeran dago gobernuaruan ekitearen falta eta sektore pribatuaren iniziatiba eta partehartze ezarengatik. Elkarte sektorialak, jarduerenak zein alojamenduenak, ordu txikitan aurkitzen dira, eta ez dute euren bazkideak ilusionatzeko gaitasunik ez eta Gobernuan eragiteko gaitasunik ere, AEHN (Nafarroako Hostalaritzako Enpresarien Elkartea) izan ezik, interlokuziorako duen gaitasuna mantentzen jarraitzen baitu. Egungo egoerak, produktuaren garapenean eta batez ere honen komertzializazioan eragingo duen eredu baterantz bideratzera derrigortzen du sektorea.

Nafarroako Gobernua Mailegu handiak lortzea aise zen garaietan bide errazena aukeratu zuten turismoa bultzatzeko, promozio gordinean oinarritu zen eredua hain zuzen ere. Modu berean, etorkizun ekonomiko eskaseko azpiegitura handiak sortu ziren (Sendaviva, Los Arcoseko zirkuitua, Baluarte, Xabierren Auditorioa, Erronkariko Eski Zentrua…). Orohar, Kultura, Turismo eta Harreman Instituzionaletako Sailetatik ez dago Patzuergo eta Elkarte Turistikoekiko elkarlana, ez eta Gobernuaren gainontzeko Sailekiko ere. Horrela bada, gaur egun harrigarria da Iruñeko Udalarekin dagoen ulermen falta, izan ere entitate honekin elkarlanean aritzeak gastuen aurrezkia ekarriko bailuke, eta hiriaren zein Nafarroaren promozio turistikoa eraginkorragoa bihurtuko luke.

Araudi turistikoa zaharkitua dago edo ez da existitzen (jatetxeak) eta ez da aholkularitza ekonomikorik eta teknikorik ere egiten. Ez dira datu estatistiko propiorik sortzen eta egiten diren ikerkuntzak Industri, Turismo eta Komertzio Ministeritzak ateratzen dituen datuekin eraikitzen dira, gure errealitatera egokitzen ez diren datuekin, alegia.

Sare sozialen erabilpen falta nabaritzen da, batez ere promozioari eta komertzializazioari dagokionez.

Nekazal turismoa 80.garren eta 90.garren hamarkadetan lehen sektorea krisi egoeran aurkitzen zen eta nekazal eremuek despopulatze prozesu larria bizi izan zuten. Cederna-Garalurrek kudeatutako Gobernuaren laguntzaren eta Leader diru-laguntzen bitartez landetxeen eraketa bultzatu zen. Egun, establezimenduek kopurua eta kalitatea duten arren, puntu batzuetan dagoen saturazio maila handia da, aspektu honetan egon den erregulazio kaxkarra dela eta. Nekazal ustiakuntzekin eta baliabideekin erlazionatuta dauden gidatutako bisitak, nekazal jarduerak eta nekazal-turismoak bultzatu dira modu xume batean.

Urteetan zehar gozatu izan dugun lidergoa galdu dugu gaur egun. Komertzializazioa da arazo nagusia existitzen diren plaza kopuru handiari irtenbidea emateko garaian. Nafarroan duen garrantzi handia dela eta, sakoneko hausnarketa prozesua egin eta nekazal turismoaren inguruko plangintza espezifiko bat egiteko garaia iritsi da.

Indarguneak eta Ahulguneak INDARGUNEAK

• Nafarroako geografian banatutako balore natural garrantzitsuak.

• GR eta mendiko bide sare handia.

• Ondare kultural material eta ez material aberatsa.

115

• Herrialde guztian zehar barreiatutako alojamenduen eskaintza zabal eta orotarikoa.

• Patzuergoen bidez egituratutako harremana sektore publiko eta pribatuaren artean.

• Erkidego osoan garatutako turismoa.

• Ekialdeko Pirinioetako eremu zabalen garapen ekonomikorako lanabes estrategikoa.

• Produktu turistikoen eskaintza zabal eta orotarikoa.

• Nafarroak kanpokaldean duen irudi on eta egokia.

• Barneko komunikabide egokiak (errepide eta autobiak).

PERTSONA

EGINGO DUEN JENDARTEA

AMA LURRAREKIN BAT

• Azpiegitura eta instalazio modernoak.

• Sanferminak, Pirinioak eta Santiago Bidea.

AHULGUNEAK • Balio handiko ingurumenaren eta babestutako eremuen erabilera eta kudeaketa turistikorako planen falta nabarmena.

• Mendiko bideen mantenimendurako politiken beharra/falta.

KULTURA

• Ondare materialaren kudeaketarako programen urritasuna edo existentzia eza.

• Ondare inmaterialaren kudeaketarako programen existentzia eza. Ondare honen existentziaren aitorpen falta.

ASKATASUNA

116

• Patzuergoen krisia, beste arrazoi batzuen artean, administrazioaren laguntza ekonomiko ezarengatik, eta sektore pribatuaren esku-hartze faltarengatik.

• Nekazal-hiritar binomioaren eskaintzan, eskaintza hiritarra da gaitasun ekonomiko handiena duen turista erakartzen duena.

• Kanpo komunikabideen kalitate txarra (airezkoa eta trenbidezkoa) • Baliabideei dagokionez erkidego aberatsa izanik, ezin daiteke turismoaren mailak duen pisu espezifiko txikia ulertu.

• Kultur diferentziatuak eta berezko hizkuntzak erreklamu turistiko bezala eduki zezakeen gaitasunaren garapen falta.

Datu nagusiak1 BPG (2011ko datuak) Turismoa Nafarroako BPGaren %5 edo %6aren sortzailea da.

Sektorean diharduten langileak (2011ko datuak) Segurtasun sozialera afiliatutakoak: 15.752.

Enplegatutako langileak: 25.274 1

Iturria: Nafarroako Gobernua

Tursimoa

Langabeak: 3.554 (%12,3) Populazio aktiboaren artean, turismoaren sektorean enplegatutakoek %8,8 ordezkatzen dute.

Alojamendua (2011eko datuak) Nafarroak 34.085 leku dituen 1.384 establezimendu dauzka. 2003tik lekuen %44,9ko hazkundea eduki du, eta alojamenduen hazkundea %63,3koa izan da.

Lau izarretako hotelen hazkundea nabarmentzen da, %260koa izan baita.

Bisitariak (2011eko datuak) 1.121.177 pertsonek bisitatu gaituzte turista moduan. Hauetatik %78,7 a estatu espainiarretik datoz. Herrialdeka: %17,1 a EAEtik dator, %12,4 a Madrildik, %12,3 Kataluniatik eta %12,1 Nafarroa barneko turismotik- joan den urtearekiko % 5,9ko hazkundea suposatzen duena-. Bestalde, bisitari kalitatean (gaua pasatzen ez dutenak) 6.000.000 pertsona inguru zenbatzen dira, nahiz eta datu hau zaila den kontrastatzen.

Turistaren perfila (2007ko datuak) Turisten %38,8ak 25 eta 45 urte bitarte ditu, %27,3ak 45 eta 64 urte bitarte, %16,3ak 15 urte baino gutxiago eta %10ak 15 eta 24 urte bitarte.

Noiz datozen (2007eko datuak) Uda da ezbairik gabe estaziorik garrantzitsuena (%44), udazken-neguko garaia ere garrantzitsua den arren, bisiten %29,4 a egiten baita. Bestalde, %52 aste bukaeretan dator. Udan bataz besteko 10 egun pasa ohi dituzte, Aste Santu eta gabonetan 3 eta 4 egunen artean gelditzen diren bitartean.

Nola datozen (2007ko datuak) %81,9 kotxez dator, %10,5 autobusez, eta %3,9 hegazkinez. Gehienetan (%80) erreserbarik gabe datoz, eta %97k ez du pakete turistikorik hartzen.

Zenbat diru gastatzen dute (2007ko datuak) Nafarroa bisitatu zuten turistek 762 milioi euro gastatu zituzten 2007an.

Webgunea (2011ko datuak) Nafarroaren webgune ofizialak 1.512.944 bisitari jaso zituen 2011ean.

Turismo Bulegoen estatistikak (2011ko datuak) 2011ean Turismo Bulegoek 432.275 bisita jaso zituzten, horietatik %17,8 a estatutik kanpo eginak izan zirelarik.

4. Datuen interpretazioa 1. Ez da turismo jasangarria bultzatu. Kopurua bilatu da baino ez kalitatea, garapen endogenoa eta ondare eta baliabide naturalen mantentzea.

2. Azken urteotan, turismoaren garrantzia handitzen doa, estrategikoa izatera ailegatu gabe, deslokalizatu ezin daitezkeen tokiko baliabideak garatzea ahalbidetzen du.

3. Ez da alojamenduen plaza kopurua handitu behar, kalitatea mantentzeko eta sakontzeko politiken beharra sumatzen da ordea.

117

4. Euskal Herriko gainontzeko herrialdeekin elkarlanean aritzeko beharra, bai arrazoi nazional zein ekonomikoengatik. Euskal Herria marka sortzeko beharra komertzializazio eta promozio hobea lortu ahal izateko, atzerrian batez ere.

5. Komertzializaziorako plangintza espezifiko baten beharra, teknologia berriak erabiliko dituena eta ahulenak diren eragileak lagunduko dituena –alojamendu txikiak eta jardueretako enpresak-. On line salmenta izan behar da lanabes nagusienetako bat.

6. Piriniotan turismoa modu integral batean garatuko duen plangintza espezifiko baten beharra. Santiago Bidea produktua modu iraunkorrean garatuko duen plangintza baten beharra.

7. Urte guztian zehar beherapenak dituzten bonu turistikoen sorrera eta hauen promozioaren sakontzea, ondare eta natur baliabideen hobekuntzan egindako ahalegina ahalik eta hobekien errentabilizatu dadin.

EGINGO DUEN JENDARTEA

AMA LURRAREKIN BAT

PERTSONA

8. Entitate turistikoen eta Gobernuko gainontzeko sailen arteko politika turistiko transbertsal eta koordinatuaren beharra. Bereziki beharrezkoa da patzuergoetan, elkarteen eta IruĂąeko Udaletxearen arteko elkarlana berreskuratu eta bultzatzea.

9. Azpiegitura turistikoen eta kirol turismoaren gainean dauden arautegi ezberdinen berrikuspen eta balizko eguneratzearen beharra.

10. Ez da geure kultura endogenoa elementu bereizgarri gisa promozionatu, ezberdina den zerbait bilatzen duten turistak erakartzeko.

11. Nafarroako erakargarritasun nagusienak bere ondasun kultural eta naturala dira nekazal turismoak bien arteko sintesia dakarrelarik.

KULTURA

ASKATASUNA

118

12. Turismoaren eta gure ondare natural eta kulturalaren jasangarritasunaren arteko oreka mantendu behar dugu (turismo jasangarria).

13. Turismoa ez da geure ondare kultural eta naturalaren promozioa bakarrik, Nafarroako produktuen promozioa ere barnebiltzen ditu. Hau dela eta, turismoa motore ekonomiko gisa beste sektore ekonomikoekin harremantzen da, bereziki lehenengo sektorearekin (nekazal tursimoaren azken helburua) eta hau indartuz.

14. Modu berean, eta ikuspuntu integral batetik abiatuz, komertzioaren promozioa turismoari eta zonaldeko gainontzeko sektore ekonomikoei hertsiki loturik dago; Nafarroa markak (dagokion eslogana eta irudia bilduz) guzti hori barnebildu behar baitu: turismoa, hostalaritza, Nafarroako abeltzain eta nekazal produktuak, industria, artisautza eta komertzioa.

15. Nafarroak eskaintzen dituen komertzioak eta turismoak ez ditu azpiegitura handiak behar (krisi ekonomikoak ere ahalbidetzen ez dituenak), baizik eta agente ekonomiko ezberdinen elkarlan koordinatua eta hiru sektore ekonomikoen transbertsalitatea.

16. Laburbilduz: turismoa Nafarroan ezin daiteke baliabide bat bakarrik izan bere baitan. (oso estazionalizatuta dago, eta ez dago masifikatutako turismo bat jasotzeko prest). Bertako ekonomiaren dinamizatzailea behar luke izan, sektore guztiak bultzatuz eta indartuz: abeltzaintza, nekazaritza, industria, komertzioa, etab...