HKK HEZ KUNTZ A, KUL TURA ET AKI ROLA HAUTESKUNDEPROGRAMA2012
AB HA EO ING
HKK
Hezkuntza
Hezkuntza Kultura Kirola
IND EB HN
MARKO OROKORRA
HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
OS JS KH
111
Hezkuntza euskal herritar ororen eskubide indibidual zein kolektiboa da. Horregatik, euskal herritarron garapen integrala eta Euskal Herriaren garapen kolektiboaren zerbitzuan egongo den Hezkuntza sistema propioa eraikitzea da gure lehentasuna. Bermatu beharreko eskubidea dugun honek herri eta norbanako gisa garatzeko ezinbesteko tresna dugu edozein herritan, are eta gehiago Euskal Herrian. • Herri gisa: Estaturik gabeko herria izaki, behar beharrezkoa dugu gure herriaren biziraupenerako zein garapen eta egituratze sozial, politiko, ekonomiko, kultural eta linguistikorako. • Norbanako gisa: euren garapen integrala bultzatuz pertsona euskaldun, aske, autonomo, sortzaile, kritiko eta ekintzaileak hezteko; jendartean elkarbizitzeko gai izango direnak. Era berean, jendarte kohesioaren bidean, eta herri eta norbanakoen garapena uztartuz, hezkuntza interes pertsonal eta kolektiboen arteko dikotomia apurtu eta interes kolektiboak norbere interesekin uztartuko dituen prozesu gisa ulertzen dugu. Norbere duintasuna galdu gabe talde baten partaide sentitu eta horrentzat zein etorkizuneko belaunaldientzat lan egiteko prest azalduko diren pertsonak heziz. Alegia, hezkuntzaren bidez, konpromiso kolektiboa eta auzolanaren garrantzia landu beharra ikusten dugu, norbanakoaren askatasuna eta konpromiso kolektiboa uztartuz. Horrez gain, hezkuntza, eskolatik harago doan prozesu gisa ulertzen dugu; une eta espazio ezberdinetan bizitza osoan zehar ematen dena
Hezkuntza HKK
alegia. Zentzu horretan, hezkuntza formala (haur eskolatik, unibertsitate eta bizitza osoan zeharreko hezkuntzara) zein ez formala barnebiltzen ditugu. Hezkuntzaren ikuspegi integral horretatik jendartean ematen diren heziketa espazio eta tresna guztiak aintzat harturik, kirola eta kultura ere hezkuntzaren baitan ulertzen ditugu; horiek transmititzen dituzten baloreak zein ematen duten nortasunaren, sormenaren, ezagutzaren, artearen, gorputzaren, musikaren‌ ezagutza edonoren garapenean eta bizitzan duten garrantziaz oharturik. Hezkuntzak duen izaera eta biltzen dituen funtzio guzti hauek aintzat harturik, lehentasunezko eremu gisa kokatzen dugu. Krisi sistemikoa pairatzen ari garen garai hauetan (ekonomikoa, kulturala, soziala, politiko) are eta gehiago indartu beharreko arloa dugu. Murrizketak alboratu, eta hezkuntzaren bidez krisiaren aurrean bestelako jendarte eredu baterantz bidea egiteko. Horregatik mentalitatea aldatzea derrigorrezkoa deritzogu, bide horretan hezkuntza inbertsio bezala kontsideratuz eta ez gastu bezala. Egun, ordea, pertsonon eta herriaren behar eta garapenari erantzungo dion hezkuntza sistema garatzeko mugak jartzen zaizkio gure herriari. Egoera hau azkeneko murrizketek areagotu besterik ez dute egin. Hala ere, eta zorionez, urte luzez herritar, irakasle, ikasle eta guraso askok horri aurre egin eta bestelako eredu baten alde lan itzela egin dute. Honen aurrean, eta aspaldi ekindako bideari jarraituz, hezkuntza sistema eredu berria, propioa eta publikoa, ezinbestekoa dugu:
Hezkuntza Kultura Kirola
• Burujabetza: Gure herriarentzat egokiena den hezkuntza eredua erabaki eta aurrera eramateko. • Eraldaketa soziala: hezkuntza eredu berri horren bidez jendarte justu eta solidarioago bat eraikitzeko. Hezkuntza sistema propioaren bidez, orain arte egindako lanaren uzta jasoz, hezkuntza eredu publiko berriaren eraikuntzari ekin nahi diogu gaurdanik: euskalduna, herritarra, demokratikoa eta parte hartzailea, hezkidetzailea, anitza eta inklusiboa, Euskal Herritik munduari begiratuko diona. Horren bidean honako helburu eta lan ildoak garatuko ditugu:
HEZKUNTZA SISTEMA PROPIOA: PUBLIKOA, HERRITARRA ETA PARTEHARTZAILEA Hezkuntzaren egitekoa publikoa da, beti ere norbanako guztion eskubidea eta eskubide kolektiboa den heinean eta hiritar guztion aukera
112
AB HA EO ING IND EB HN HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
OS
berdintasuna bermatzen duen neurrian. Publikotasuna administrazio publikoen erabaki, kudeaketa eta kontrolatzearekin lotutako kontzepzioa gaindituko duen eredua eraiki nahi du EH Bilduk. Justizia sozialean oinarritutako finantziazio eredu baten aldeko hautua egiten dugu. azkeneko xedea doakotasuna izanik. EH Bilduk hezkuntza-zentro herritar parte hartzaileez osatutako hezkuntza sistema publikoaren alde lan egingo du, aldi berean, gure ikuspegia eta helburua hezkuntza zentro herritarrak eta parte hartzaileak baina haratagoko hezigune integralen eredua eraikitzea da. Eskola zein beste hezkuntza zentroen izaera publikoa instituzio publikoek soilik eman diezaiekete. Izaera publikoa entitatearen helburu, antolaketan, funtzionamendu eran eta eguneroko jardueretan islatuko da eta bertatik garatzen den hezkuntza herritar guztioi zuzenduta eta irekia dagoela, aukera berdintasun eta parekotasuna helburua duela eta haren antolaketa-ereduak komunitateko kide guztien partaidetzan, erabakitzeko ahalmenean eta parekidetasun printzipioetan oinarritutako ereduak direla bermatuko da. Hezkuntza eragileek eta instituzio publikoek osatzen duten hezkuntza komunitateak hezkuntza politika orokorrean parte hartze demokratiko zuzena eta eragingarria ziurtatuko duten neurriak adostu eta arau bilakatzeko ahalbidetuko duen antolaketa eredua garatuko dugu. Hezkuntza-zentroen autonomian oinarritutako hezkuntza sistema eraikitzeko proposamen zehatzak bultzatuko dira.
JS KH
IKASTETXEEN ANTOLAKETA HEZKUNTZA ESKAINTZAREN ANTOLAKETA
113 . Ikasle guztien garapen osoa ziurtatuko duen eskola eredua bultzatuko da, denon garapena ahalbidetuko dituzten errekurtso, laguntza eta baliabide anitzak eskaintzeko eta kudeatzeko gai izango den eskola. Antolaketa malgua, etengabe aldatuko diren baldintzen aurrean molde berriak sortzeko eta garatzeko gaitasuna izango duen eskola, alegia. . Irakaste-ikaste prozesuen etengabeko hobekuntza ardatz izango duen eta elkarrekin ikasiko duen komunitatearen eredua bultzatuko da. Horretarako ezinbestekotzat jotzen da irakasleriaren egonkortasuna bermatzea eta motibazioa eta inplikazioa areagotzeko estrategiak martxan jartzea, hala nola, egindako lana aitortzea eta lan baldintza duinak bermatzea. . Eskola bizikidetza eta sozializazio eta parte hartze demokratikoaren espazioa bilakatu behar da, horretarako, sozializazio testuinguruak sortzeko gaitasuna izango duen antolaketa eredua bultzatuko da. Elkarlana
Hezkuntza HKK
eta erantzukizuna bultzatuko duen eredua. Bestalde, testuinguru sozialekiko loturak eraiki behar ditu eskolak. Horretarako familia eta komunitate lokalaren inplikazioa ahalbidetuko duen eskola antolaketa bultzatuko da. Aipatutako guztia lortzeko, elkar lan inter-instituzionala bultzatuko da eta herri/herrialdetako instituzioekiko proiektu komunak bultzatuko dira eta hezkuntza formala eta ez formalaren arteko loturak indartzeko esperientziak eta proposamenak jarriko dira martxan. . Eskola eta hezkuntzaz arduratzen diren beste organismoen arteko lankidetza bultzatuko da: zerbitzu sozialak, osasungintza, kultura, lan mundua ‌ . Administrazioaren eskakizunek eskolaren funtzionamendua erraztu beharko lukete eta halaber, berrikuntzak sustatzeko baliogarriak izan beharko lukete. . Eskolaren gestio organoetan parte hartuko duten irakasleriaren egonkortasuna eta prestakuntza bermatzea ezinbestekoa ikusten da. Prestakuntza zentroaren gestioa zein irakaste-ikaste prozesuen hobekuntzari zuzendutako lidergoa sustatzera zuzenduko da. Parte-hartze mekanismoak bultzatuko dira, bai barrura begira, eskola komunitatea osatzen dutenen parte-hartzea sustatzekoak zein kanpora begira, inguruko eragileen parte hartzea zuzendutakoak.
Hezkuntza Kultura Kirola
IRAKASLERIAREN FORMAZIOA
Irakasleriaren formazioak XXI. mendeko hezkuntza erronkei erantzun behar die Euskal Herrian: - Irakaskuntza/ikaskuntza prozesuak, ikasgeletan sortzen den ikasleen aniztasun sozial, kultural eta etnikoetara egokitzea, baita gela arruntean hezkuntza premia bereziak dituzten ikasleen inklusioak sortzen dituen behar berrietara egokitzea ere. - Informazioa eskuratzeko bide anitzak izango dituzten ikasleek ezagutza garatzeko estrategia berriak behar dituzte, horregatik ikasleak rol aktiboagoa garatu behar du bere ikaste prozesuan eta, honen ondorioz, irakasleak ere ezagutzen igorle izatetik ikaskuntzaren gidari eta kudeatzaile izatera pasatu behar dira eta rol aldaketa honi aurre egiteko tresnak eskuratu behar dituzte. Honekin batera, ezagutzaren gizartean partaide gisa aritzeak informazioko eta komunikazioko tresna berriak menperatzeko beharra suposatzen du.
114
AB HA
Hezkuntza jardueretan islatzen dira eta garatu daitezke gizarte hobea lortzeko beharrezkoak izango diren pertsonak: elkarrekin ikasi, elkarrekin bizitzen ikasteko bide gisa, iniziatiba izan ekintzaile izaten ikasteko, erantzukizuna izan pertsona arduratsua izaten ikasteko.
EO ING IND EB HN HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
OS JS KH
115
Irakaslearen rola eta ardura ikasgelatatik haratago doa. Curriculuma burutzea eta ikastetxeko antolamenduan aktiboki parte hartzea ere badagokio. Irakaslea, komunitatearekiko, beste ikastetxeekiko, elkarte sozialekiko lankidetza eta harreman sareen partaide gisa ikusten da. Euskal Herriko kultura eta hizkuntzaren transmisioa bermatuko duen formazioa. Euskal Herriko hezkuntza sistemak Euskal Herriko historia eta kulturaren transmisioa bermatzeko dituen erronka bereziei erantzun behar die, haien artean hauei: - Hizkuntzaren berreskuratze prozesuarekin erlazionatutako erronkak. Alde batetik, euskal hezkuntza sistemak haurrak euskaraz heziketa jasotzeko eta euskaraz bizitzeko eskubidea bermatu behar du eta, aldi berean, euskara maila egoki bat eskuratzeko bideak eskaini behar dizkie haurrei. Hori guztia, kultura desberdinetako ikasleen etorrerarekin lotu behar da; hots, eskolak gai izan behar du aniztasun horri erantzungo dioten proposamen metodologikoak eratzeko eta aurrera eramateko. - Euskal curriculumean txertatu beharreko edukiak. Gaur hezten ari garen irakasleek Euskal Herriaren historia eta kulturarekin erlazionatutako ezagutzaren transmisioan paper garrantzitsua izango dute; horregatik, etorkizuneko irakasleek arlo horrekin lotutako ezagutza garatu behar dute. Laburbilduz, ondoko neurriak bultzatuko ditugu: . Berrikuntza metodologikoa bultzatzea hasierako formazioan. . Irakaslearen profil sakona garatzea: profesional gisa, pertsona gisa eta gizarteko eragile gisa. . Euskal curriculumaren ezagutza bermatzea eta transmisioan eraginkorrak izango diren estrategia metodologikoak garatzea. . Ikastetxeetako beharrei erantzungo dien eta, aldi berean, bide berriak jorratzen lagungarriak izango diren proposamenak. . Ikastetxeetan egiten diren praktika onak indartzeko eta ezagutarazteko bideak sendotzea . Ikastetxeen arteko sareak indartzea eta elkarrekin ikasteko kultura sustatzea
Hezkuntza HKK Hezkuntza Kultura Kirola
CURRICULUMA
Euskal Herriak euskal curriculuma behar du. Euskal Herritik eraikita eta Euskal Herriko hezkuntza beharrei erantzungo diena. Gure kultura, identitate eta hizkuntza ardatz izanik, munduari begiratuko diona. Hezkuntzak, proiektu bezala ulerturik, Euskal Herriak bere historian izandako gertakariak, esperientziak eta ezagutzak hartu, baloratu eta etorkizunari aurre egiteko erabili egingo du, prozesu horretan aurkikuntza eta ezagupen berriak gehituz, etengabeko ezagutza metaketa bat sustatuz. Ikuspegi honetatik euskal curriculum propioa ezinbesteko tresna dugu, etengabeko prozesu hau sustatu eta elikatzeko, Euskal Herritik, munduko gainontzeko kulturekin elkar ikasiz, gure hizkuntza irakaste-ikaste prozesuaren ardatza izanik, gizartearen aniztasuna jasoz eta guztion artean etorkizuna eraikiz. Euskal curriculuma proposamen bizia eta lanerako tresna gisa ulertzen dugu, ikastetxeetan hezkuntz komunitate bakoitzak egunez egun eraiki eta garatu behar duena, berrikuntza pedagogikoari zabalik eta bertako partaide guztien ekarpenak bilduz, inguruan gertatzen ari diren aldaketei aurre eginez. Azken hamarkada hauetan gizartean gertatu diren aldaketak oso sakonak izan dira hainbat arlotan. Hezkuntzarentzat, esaterako, garrantzi nabaria du gizarte molde tradizionaleen hausturak: gizarte egiturak, baloreak, identitatea, harremanak. Aldaketa hauek modu nabarian eragiten dute hezkuntzan. Hezkuntzak gizarteratzean duen garrantzia aintzat harturik ikasle pertsona gisa, gizarteko partaide gisa garatzeko tresnak eta estrategiak jarriko ditu martxan euskal curriculumaren bidez. Herri zein herritarron garapenak heziketa sendo eta integrala behar du eta gure helburua, ardura pertsonal eta kolektiboan, elkartasunean, parte-hartzean eta justizian oinarritutako heziketa prozesu integrala sustatzea da. Ez bakarrik hezkuntza mundutik, baina bai hemendik bultzaturik, irakaste-ikaste prozesua aurrera eramateko ezinbestekoa baita, gizarte osoan, honen inguruko eztabaida eta akordio zabal bat lortzea. Bestalde curriculumaren garapenean irakasleriak laguntza sarearen beharra dauka, bai prestakuntzan, baita baliabideetan ere. Metodologiaren aldetik etengabeko hobekuntza bilatu behar dugulakoan gaude, praktika onak babestuz eta ikastetxeen arteko sare lana bultzatuz. Horretarako, curriculumaren garapenari zuzendutako politikak eta baliabideak jarriko dira martxan.
116
AB
HIZKUNTZA POLITIKAK HEZKUNTZA SISTEMAN HA EO ING IND EB HN HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
OS JS KH
117
Hizkuntzak irakatsi eta ikasteko ezarri beharreko marko berria zehazten hasi aurretik, mentzioa eta aitortza egin nahiko genioke orain arte hezkuntzako eragileek izan duten papera eta egin duten lana euskalduntze eta euskararen normalkuntzan. Nahiz eta nahi adineko helburuak ez ditugun lortu. Eta bereziki, gure aitortza irakasle gehienek egin duten ahaleginari. EH Bilduk euskaldun eleanitzez osatuko Euskal Herria helburu izanik, Hizkuntzetarako Europako Erreferentzia markoa erreferentziatzat hartuta, gizartearen errealitate soziolinguistikoarekin eta soziokulturalarekin bat egiteko, testuinguru eleanitzari erantzuteko markoa sortu nahi du. EH Bilduk euskara ardatz izango duen eredu bakar eta malguaren aldeko hautua egingo du, eragile politiko, sindikal eta sozialekin ahalik eta adostasun zabalena lortuaz, eta babes juridikoaren pean, ikasle euskaldun eleanitzak sortzea helburua izango duena. Euskal Herri osorako proiektua izan behar da. Gure kasuan, EAEtik abiatuta. Eremu administratiboetara egokituta, baldintza eta erritmo desberdinetan, hezkuntza eta hizkuntz proiektuaren bidez ikastetxearen autonomiatik dagokion gune soziolinguistikora egokituta. Xedea, gure kasuan hiru hizkuntza ofizialetatik bi behintzat (euskara eta gaztelera), derrigorrezko hezkuntza amaitzean ongi menderatzea izan behar da, eta gainera atzerriko hizkuntza bat edo Euskal Herriko hirugarren hizkuntza ofiziala menderatzea. Euskara, gure herrian, hizkuntza gutxitua izaki, ezartzen garen xedea bete ahal izateko, euskarari lehentasuna emango diogu, beste hizkuntzekin berdintasun erreala lortzeko. Beti ere, ikaslearen etxeko hizkuntza eta kultura kontutan hartuaz eta baloratuz. Eredu berria egituratzerako orduan ondorengo ardatz nagusietan oinarrituko gara: 1.-Euskal Herriko hezkuntza planteamentua kultura aniztasunean eta eleaniztasunean ardaztea. 2.-Hezkuntza komunitatean hizkuntza normalkuntza planak sustatzea. Urrats sendoak emanez euskararen erabileran eskolaz kanpoko jardueretan. Auzo eta herrietan txertatuz. 3.-Haur Hezkuntza etaparen garrantzi berezia kontutan izatea, bereziki 0-3 etapa, hizkuntzaz jabetzeko duen garrantziagatik. 4.-Ikastetxearen autonomian, baliabideetan, motibazioan, metodologian
Hezkuntza HKK
eta irakasleen prestakuntzan berebiziko arreta ezartzea, euskararen erabileran eta funtzionalitatean eragin dezaketenagatik.
Hezkuntza Kultura Kirola
5.-Unibertsitatearen inplikazioa. Berorren hausnarketak eta ikerketak prozesuan lagungarri bilakatzeko. Eredu bakar eta malgua erdiesteko,hezkuntza etapa guztietan, hasi Haur Hezkuntzatik eta bukatuz Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan murgiltze eta mantentze ereduen alde egingo dugu. Etapa bakoitzean haurraren garapen eta beharren ezaugarrietara egokituko den murgiltze eta mantentze ereduen alde egingo dugu. Ondorioz, etapa bakoitzean, baliabideak, metodologiak egokituz eta esfortzuak helburu desberdinetara bideratuz, etapari dagokion hizkuntza gaitasuna lortu ahal izateko. Gaztelaniari dagokionean, ikasgai gisa jasoaz. Eta ingelesaren edota frantsesaren irakaskuntzari dagokionean, hizkuntzaren irakaspen goiztiarra sustatuz. Ikastetxeak definitutako hizkuntza proiektuak zehaztutako estrategia eta ildoak jarraiki. Etxeko hizkuntza kontutan izanez, hizkuntza proiektua garatzerako orduan.
AHOLKULARITZA
Ikastetxeen autonomia indartzeko laguntza sarea berregokitu Euskal curriculuma garatzeko, behar beharrezkoak ditugu tresna eraginkor eta biziak. Baldin eta azken xedea, pertsona eta herri orori bere garapen integrala garatzeko eskubidea bermatu nahi badiogu. Bide horretan, EH Bilduren aburuz, ezinbestekoa da ikastetxeak indartzea eta jabetzea; ondorioz, beraien autonomia curriculumaren garapenerako zutabe nagusienetakoa bilakatuz. Hezkuntza komunitateen jabekuntza bidean, ikastetxeen autonomia indartzeko ondorengo lan ildoak ezarriko ditugu: -Laguntza zerbitzuen sare artikulatua osatu. Bitarteko pertsonal zein bestelakoak zehaztuz. -Ikastxeei laguntza zerbitzuak eskaintzeko bitartekoak, berritzeguneak barne, berregokitu. Berritzeguneak hezkuntza politika eraikitzaileak eta partehartzaileak diseinatzeko tresna izango dira eta ikastetxe eta Sailaren arteko zubi lanak egingo dituzte. -Laguntza zerbitzuen sare artikulatuaren baitan funtzioak eta hauen garapenerako lan ildoak zehaztu. Berehalako premia bereziei arreta ematetik haratagoko lan esparruan kokatu. Ondorengo bi ardatz nagusietan: -Kolektibotasunetik, baloreetan oinarritutako pertsonen garapen integrala ahalbidetuko duten pedagogia berritzaileak sustatu eta garatu. -Ikastetxeek kudeatu nahi duten aldaketan oinarrituriko aholkularitza
118
AB
bultzatuko da, ikastetxeen beharrei lehentasuna emanez eta hezkuntza komunitateen jabekuntza bultzatuaz.
HA EO
ESKOLA-MAPA ING IND EB HN HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
OS JS KH
119
Garai berrietarara egokitatuko eskola mapa baten beharra daukagu. Gaur eguneko beharrei erantzuna eman behar diegu epe ertain-luzera begirada zabaltzeko asmoarekin. Ikastetxeen sarea planifikatzeko oinarrizko tresna hau lurralde bakoitzak dituen beharren arabera modu koordinatuan erabiliko da. Kontuan hartu behar dugu puntu honetan eskola txikien egoerak herriaren nortasuna eta euskalduntze prozesua bermatzeko daukan garrantzia. Sarreran egindako planteamendu orokorraren barnean landuko dugu eskola-mapa. Honek gaur eguneko beharrei erantzun behar die eta honekin batera, ikasle bakoitzak dituen ezaugarrietara moldatzen diren ibilbideak sortu ere. Ikastetxea aukeratzeak bere interesak bermatu eta oinarrizko hezkuntza ziurtatu behar ditu: euskalduna, inklusiboa, laikoa eta kalitatezkoa den ikastetxe batean. Hau dena ikasleen matrikulazioa egitearen eta familia bakoitzak nahi duen ikastetxea aukeratzearen hobekuntza prozesuaren barnean Tresna hau oinarrizkoa eta ezinbestekoa da hezkuntza sistemarako, lortu nahi dugun lehentasunezko helburu bat ikasle guztiek hezkuntza euskalduna eta kalitatezkoa edukitzea baita, familia horiek nonahi bizi badira ere. Beste aldetik, ekitatearen eta inklusioaren printzipioak bermatu behar ditu, ikasleari egokia den hezkuntza erantzuna eskaintzeko bere garapen pertsonalerako eta aldi berean kohesio soziala lortzeko. Unibertsitateaz besteko ikastetxeen sarea berrantolatu eta planifikatzeko irizpideak ezarriko dira eta zein izango den irakasmaila eta etapa guztietako hezkuntza-eskaintza, eta kasuan-kasuan bilgune, zonalde edo udalerri bakoitzeko ikaspostuen premiak zehaztuko dira, eskola-bilgune horretan ematen duten ikastetxe publikoak eta itunpeko ikastetxe pribatuak ordenatuz, beti kontuan hartuta eskola mapako bilguneak eta zonaldeak herriaren parte hartzearekin batera erabaki behar direla. Bilgune, zonalde eta udalerri bakoitzeko ikaspostuen premiak zehaztu behar dira eta ikastetxeen sarea berrantolatu eta planifikatu, irizpideak ezarriz.
Hezkuntza HKK Hezkuntza Kultura Kirola
Eskola-mapa hau egiteko lan taldean landuko da eskola komunitatearen hezkuntza-eragile guztien parte hartuz, plangintza demokratikoa eta herritarren hezkuntza-premiei eta etapa desberdinei begira egokia izango dena nahi dugun eskola lortzeko, etorkizunari begira gure apustua delako. Eskola-mapa egitekorakoan ezinbestekoa da hasieratik ikustea zein den ikasleak egin behar duen ibilbidea, hau da, 0-3 urteko etapan eskolan sartzen denetik derrigorrezko bigarren hezkuntza amaitzen den arte. Ikasle bakoitzak derrigorrezko hezkuntza-etapa bakoitzean ikastetxe bat izatea bermatuko da, honekin lortzen baitugu familia guztiek segurtasuna izan dezaten/la, hasieratik ikastetxe eta hezkuntza eskubideak ezagutuko baitituzte eta ez baitute pentsatu behar izango non eskolatuko diren beren seme-alabak.
HAUR HEZKUNTZA
Etapa honek, pertsonaren garapenean eta hezkuntzako ibilbidean duen berebiziko garrantzia azpimarratu nahi dugu. Horregatik Euskal Herria Bilduk arreta berezia eskainiko dio etapa honi, adin tarte horretan bizitza osorako gaitasunen garapenak baldintzatzen baitira(psikologikoak, afektiboak,kognitiboak, motoreak) eta gizarte baten antolakuntzan duen paperagatik, bereziki emakumeen bizitza proiektuaren garapenean eta familiaren egituraketan. EH Bilduk Haur Hezkuntzaren etapan, bereziki 0-3 adin tarterako, adin horietako haurrak eta berauen familiak behar dituzten baldintza bereziak garatzeko konpromisoa hartzen du. Horretarako ondorengo neurriak bideratzea funtsezkoa deritzogu: -Haur Eskolek hezkuntza sisteman izan behar duten oinarrizko toki eta papera aitortu eta garatu. -Haur Eskolak Partzuergoaren sarea indartu eta zabaldu. Plaza kopurua areagotuz. -Haur Eskolaren doakotasuna helburu izanda, hezkuntza eragileekin batera, denboran eta faseetan kokatutako plangintza diseinatu. -Haurraren garapen integrala sustatu eta bermatzeko, haurraren ibil-
120
AB HA EO ING IND
bidea behar bezala garatzen lagunduko duten bitarteko pedagogiko eta profesionalen eskaintza eta ikerketa eta berrikuntzarako espazioak sortu. -Haurraren garapena ardatz izanda, kontziliazio laborala eta familiarra bermatzeko politikak indartu. - Euskara izango da etapa honetako hizkuntza, horrela eta hizkuntzak ikasteko etapak ematen dituen aukerak aprobetxatuz ikasleen euskalduntze prozesua hasiera-hasieratik bultzatuko da.
EB HN
LANBIDE HEZIKETA, BERRIKUNTZA ETA ETEN GABEKO AURRERAPENA
HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
OS JS KH
121
Euskal gizartearen gaitasun-egokitzapena bermatzea produkzio-inguruaren gaur eta geroagoko premiei. Sare produktiboarekin eta lan munduarekin harremanak sakondu, lan munduarekin zubiak eriki eta bai batek eta besteak mugak malgutu. Euskal lanbide heziketako legea burutu eta ezarri. Euskara sartzea Lanbide Heziketan komunikatzeko eta lanerako hizkuntza gisa. Horretarako, beharrezkoa da hizkuntza horretan hezkuntzako tresna bereziak gauzatzea eta irakasleak prestatzea. Prestakuntza plan bat elaboratu eta aplikatzea irakasleentzat, eta horrek ahalbidetu eta bultzatu beharko du metodologia berriak ezartzea Lanbide Heziketako irakaskuntza-ikaskuntzako prozesuetan. Metodologia aldatzea gaitasun teknikoak eta zeharkakoak (pertsona gisa garapen prozesua indartu) garatze aldera LHko Ikastetxeetan. Komunikazio plan bat definitu eta aplikatzea gauzatutako ekintzak hedatzeko xedez metodologia berriak ezartzeari dagokionez Lanbide Heziketako irakaskuntza-ikaskuntzako prozesuetan. Lankidetza ezartzea Unibertsitatearen eta Lanbide Heziketaren artean ikerketa, aplikazio eta ebaluaziorako metodologi aldaketaren inguruan Lanbide Heziketako irakaskuntza-ikaskuntzako prozesuetan. Lanean jarraitzea sarbidean goi-zikloetatik graduetara, etab‌.. Lanbide Heziketan diharduten eragile guztien parte-hartzea bultzatzea ikertzeko eta esperientziak trukatzeko foroetan metodologia berriei da-
Hezkuntza HKK
gokienez, Lanbide Heziketan aplikaturik. Sare-lana bultzatzea.
Hezkuntza Kultura Kirola
Kalitateko ikaskuntza iraunkor baten garapenari laguntzea adin guztietako pertsonentzat, berrikuntza sustatuz kudeaketa, teknologia eta heziketan. Lanerako formakuntza berregituratu eta babestea bizitzan zehar, lanerako heziketako euskal azpisistemaren nabaritasuna areagotuz eta informazio eta orientazioko zerbitzu integratu eta eraginkor bat artikulatuz, heziketari ikuspen handiagoa emanez lan-merkatuan. Ekimenak sustatzea, ekiteko gogo, sormen, lehiakortasun eta lanean jarduteko aukerarekin zerikusia dutenak. Arautu gabeko heziketa erregularizatzeko jardueran lan egitea, gaitasunak eratu, gaurkotu eta egiaztatzeko mekanismo normalizatu bat ezarriz. Horretarako ezinbestekoa da Enplegu eta Hezkuntza sailen arteko koordinazioa. Software librea erabiltzea ahal den neurrian kostuak optimizatzeko eta egokitzapena sistemaren premiei ziurtatzeko xedez.
UNIBERTSITATEA
EH Bilduk irakaskuntza unibertsitario atalean ere gure unibertsitate berria propioa eta publikoa sendotzeko politika defendituko du. . Unibertsitateak norbanakoen garapen pertsonala eta profesionala bermatzeaz gain gizartearen garapenean eduki dezakeen funtzioa azpimarratu nahi da, horregatik, gaur egungo krisi ekonomiko eta kulturalaren aurrean ezinbestekoa ikusten dugu unibertsitatea indartzea, finean unibertsitatean formatuko baitira etorkizuneko Euskal Herria eraikiko duten profesionalak eta zientzialariak. Bide horretan egungo murrizketa eta goi mailako ikasketa eta ikerketaren merkatilizazioaren aurrean unibertsitate izaera publikoa defendatuko dugu,aldi berean, Unibertsitate eta beste eragileen arteko sareak indartuko dugu, beti ere, gizartearen interes orokorrak defendatuz.
122
AB HA EO ING IND EB HN
Partaidetza eta parekidetasuna bermatuko duen eredua bultzatu nahi da, funtzionamendu eredu demokratikorako oinarriak ezarriz. . Azterketa kritikoan eta ikerketan oinarritutako maila altueneko garapen akademikoan eta irakaste-ikaste prozesuen kalitatean oinarritutako eredua bultzatuko da, ikasleari aditu gisa aritu eta garatzeko beharrezko dituen ezagutza, konpetentzia eta trebetasunak bermatuz. . Euskararen erabilera akademikoa bermatuko duten politikak indartuko dira eta euskara eta euskal kulturaren garapena sustatuko dituen ikerketa lerroak sustatuko dira. . Azken hamarkadetan unibertsitatez besteko hainbat erakunde sustatu eta garatu dituzte euskara, euskal kultura eta historiaren inguruko eta maila akademiko oso altuko ikerketak. Beraiek egindako lanaren aitorpena egitea ezinbesteko ikusten dugu eta etorkizunari begira elkarlana bultzatuko da.
HKK
Kultura Kirola
. Herriaren eta humanitatearen garapen jasangarriaren zerbitzura egongo diren eremu eta maila anitzetako pentsalari eta zientzialariak heztea izango dugu helburu. Etikotasuna eta kalitatezko praktika zientifiko positiboa ardatz izango duten pertsonak heztea, alegia.
OS
Horretarako ondorengo politikak bideratuko ditugu:
JS
. Ikerketa eremuen definizio esparrua Euskal Herrian kokatzea. Euskal komunitate zientifikoa sustatzea eta Euskal Herriak estatu gisa eduki beharko lituzkeen ikerketa eremuak identifikatzea eta indartzea. . Euskal Herriko unibertsitate sistema propioa sustatzea: . Barruti propioa izatea . Euskal Herriko Akreditazio Agentziaren autonomia bermatzea . Irakasleria propioa bermatuko duten arautegiak indartzea . Beste unibertsitateekiko sareak indartzea . Euskal Herriko beste lurraldetako unibertsitateekiko akordioak bultzatzea . Euskal Herriko unibertsitateen arteko sareak indartzea
Hezkuntza
KH
123
. Euskal Herriaren behar Formatiboen definizio egitea eta horren araberako titulazioak bultzatzea. . Euskarazko On-lineko formazioa indartzea eta modalitate honetako eskaintza gradu eta graduondoko programetan hedatzen laguntzea. . Unibertsitatearen finantziazioa bermatzea eta Europako beste lurraldeekiko parekatzea bai BPGekiko egiten den gastuetan baita unibertsitate mailako ikerketetarako egiten den gastuetan ere.
Hezkuntza HKK Hezkuntza Kultura Kirola
. Beka sistema indartzea eta ikasleei ematen zaizkien laguntza zuzenak Europako beste Herrialdeen mailaren parean jartzea. . Lana eta unibertsitateko ikasketak bateragarri egiteko sistemak indartzea.
124
AB HA EO ING
HKK
Kultura
Hezkuntza Kultura Kirola
IND EB HN HKK
SARRERA
Hezkuntza
Kultura Kirola
OS JS KH
125
Kultura gizartea egituratzeko, integratzeko eta identitatea osatzeko balio bat da. Identitate hori osatzeko garaian EH Bilduk euskal kulturgintza jartzen du erdigunean eta euskal kulturgintza honek euskarazko sorkuntza izango du ardatz nagusietako bat. Horrek bermatuko du euskal kulturaren eta gure jendartearen balioen transmisio egokia eta kultura izango da identitate kolektiboa osatzen lagunduko digun baliabidea. Kultura eta euskara dira euskal herritar guztiok batzen gaituen elementu nagusietariko bat. Horregatik da hain garrantzitsua hezkuntzan euskal kulturaren curriculuma behar bezala lantzea. Eta hori izango da gure apustuetako bat. Azken finean, euskal kulturgintzan transmisioa, sustapena eta jakintza bultzatu behar dira. Kulturaz ari garenean, gure erronka nagusia oinarrizko kulturak, herri eragile desberdinengandik datozenak bultzatzea eta garatzea izango da. Kultura guztion oinarrizko eskubidea da eta horregatik oso kezkatuta gaude BEZaren igoeragatik, kulturaz gozatzeko dugun eskubidea kinka larrian jarri delako. Ezin ahaztu oinarrizko eskubide bat luxuzko izaera duen kontsumo produktu gisa aurkezten zaigula igoera horrekin. Kultura lantzerakoan herrien garrantzia azpirramatu nahi dugu. Gure herrietan dagoen euskal kulturgintza azpimarratu nahi dugu, etengabe beste kultur adierazpen batzuekin elkartrukean eta elkarlanean dabilena. Eta oinarrizko
Kultura kultura horren garapenean sorkuntza bultzatzea izango da gure politikaren helburu nagusia.
HKK Hezkuntza Kultura Kirola
Kultura politiketan sormen artistikoaren, ikuskarien, ekoizpenen, kultura industrien, sustapenaren arteko oreka bilatu behar da, baina sormenak izan behar du ardatza, abiapuntua. Geure artistak, sortzaileak, musikariak, idazleak, bertsolariak, dantzariak, margolariak, eskultoreak... Argi eduki behar dugu, kultura eta ikerketarik gabe ez dela herri garapen egokirik izango. Horregatik kulturan formazioa, garapena, sustapena eta proiekzioa zein nazioartekotzea bermatzeko programa zehatzak garatuko ditugu. Kultura kudeatzeko eredu berriak landuko ditugu. Oinarrizko kultur adierazpenak garatzerako orduan oreka bilatu behar da administrazio publikoen eta eragileen arteko harremanean. Administrazioak babesa eskaini behar dio kulturgintzari, baina bere autonomia bermatuz eta bultzatuz. Azpiegituren kudeaketan ere eredu berriak sustatuko dira. Kultura azpiegitura erraldoien loraldia bizi izan dugu azken urteotan. Hirietako ikono berri bihurtu dira. Kultura ikuskari moduan saltzen zaigu eta hau aldatu nahi dugu. Azpiegiturak herritarren zerbitzura jarri behar dira, kultura sortzeko gune bihurtu, herrien dinamizatzaileak, jendartea astintzeko guneak. Eta kultura espazio itxietan gauzatzen denaz gain, kaleetan, gune irekietan garatutakoa ere badela aitortu egin behar da; eta aitortzearekin batera, kultura eredu hori bultzatu. Hiru lan lerro nagusi landuko ditugu kultura arloan: 1.- Sorkuntza eta adierazpen artistikoa sendotzea eta sustatzea. 2.- Ondare material eta inmateriala zaindu, ikertu eta ezagutzera ematea. 3.- Kultur industriak sustatzea. Hiru arlo hauetan sektore eta eragile desberdinen arteko harreman eta kolaborazio sistema berriak bultzatuko ditugu. Sektore desberdinetan eragileen atomizazioa handia da eta antolakuntza maila txikia. Hori aldatzeko lan egingo dugu, sareak bultzatuz eta honekin batera eragileen parte-hartzea bermatzeko bideak jarriko ditugu abian. Teknologia berriek eta sareak eskaintzen dituzten aukerak bultzatuko ditugu. Sarea denontzat eskuragarri jarriz eta bidezkoa den kultura digitala sustatuz. Kultur adierazpenetan bereziki sustatuko dugu ondare inmaterialaren ezagutza eta transmisioa, berau berreskuratuz eta bere balorizazioa landuz.
126
AB HA
1.- SORKUNTZA ETA ADIERAZPEN ARTISTIKOA SENDOTU ETA SUSTATZEKO PROGRAMA
EO ING IND EB
OINARRIZKO LAN LERROA
SUSTAPENA / I+G / SORMENA / EKOIZPENA
HELBURU NAGUSIAK
HN HKK Hezkuntza
Kultura Kirola
OS
• Euskal kulturgintza indartu • Euskal kulturgintzaren transmisioa bermatu • Egitasmoen autonomia eta autogestioa sustatu • Kulturgintzan antolaketa bultzatu sareko lana sustatuz • Kudeaketa eredu berria abiatu (aurrelanketak, ostekoak...) • Hobekuntza Plana diseinatu • Proiektu kulturalen bitartez Euskal Herria ezagutarazi • Epe luzean goi mailako eskola propioa sortu
JS ZEHAR LERROAK
KH
127
• SORKUNTZA: DIZIPLINA BAKOITZAREN SORMEN LANTEGIAK SORTU • EUSKARA (Hizkuntza Politika berria) & EUSKAL KULTURGINTZAREN TRANSMISIOA • AUKERA BERDINTASUNA
EKINTZA ZEHATZAK
1. FASEA: DAGOENA SENDOTU, EGONKORTU ETA BERREGITURATU [EPE LABUR-ERTAINA] OINARRIZKO KUDEAKETA BIDEA: • Ibilbide sendoa edota kalitate bermea erakutsi duten egitasmoak zaindu
Kultura
(zaharrak nahiz berriak), haien jarraipena eginez eta bi urterik behin berrikusiko diren kolaborazio-hitzarmenen bitartez (dela diru-laguntza, dela laguntza teknikoa, dela azpiegitura arlokoa; kasuan kasu), egitasmook blindatze eta babeste aldera . • Ibilbide ahulagoa egin dutenen jarraipena egin (zaharrak nahiz berriak) eta kolaborazio era arinagoa sortu (dela diru-laguntza, dela laguntza teknikoa, dela azpiegitura arlokoa; kasuan kasu), denen lana errazte aldera, bai erakundeetako teknikariena bai kultur eragileena.
HKK Hezkuntza Kultura Kirola
GAUR EGUNGO LAN LERROEI EUTSI eta horien gainean BERRIAK AKTIBATU: • IKUS-ENTZUNEZKOAK: Film luzeak eta laburrak, zinema jaialdiak, zinema euskaraz... • MUSIKA Euskal Herriko Gazte Orkestra Fundazioa; Euskal Herriko Orkestra Sinfonikoa; Euskal Herriko Ikasleen Orkestra; euskal musika tresnak bultzatzeko programa; bertako musika, soinuak eta kantak sustatzeko programa; Musikaren euskal artxiboa (Eresbil musika ondarea); Abesbatzak: egitasmo pedagogiko integralak bultzatu; euskarazko musika taldeak nahiz bakarlariak sustatzeko programak, berrikuntzak lehenetsiz; Musikenen goi musika eskolaren eredua errotik aldatu; kontzertu erraldoietan parte-hartze programak antolatu eta Euskal Herria ezagutarazi; euskarazko DJ Ibiltarien programa diseinatu. • LITERATURA Euskadi sariak; bertsolaritza (Bertsozale Elkartea); irakurzaletasuna sustatzeko programa berriak abiatu; euskaraz irakurtzeko eta idazteko udako eskolak; komikigintza sustatu, euskarazkoa lehenetsiz; idazleak nazioarteratzeko programak, gure literatura nazioartean zabalduz. • ARTE PLASTIKO ETA IKUSIZKOAK Gure artea sustatu. Bertako artistak bultzatu. • DANTZA Dantza tradizionala berreskuratu eta gaurkotzeko programak babestu (dokumentazioa, irakasleen formakuntza, eskolak...). Dantza egitasmo berritzaileak sustatu (ikerketa, esperientziak trukatu, nazioarteratzea...). • ANTZERKIA Arte eszenikoen barne eta kanpo sustapena; euskal antzoki sarea; euskarazko antzezlanak indartu; euskal aktore eskola sortze bidean jarri. • BESTELAKOAK o Kulturklik bezelako egitasmoak sustatu
128
AB HA EO
o Kulturaren Behatokia berritu eta sustatu o Kultura Kontseilua bere horretan mantendu eta aldiro berritzen joan. o Donostia 2016 Euskal Herri osorako izango den kultura-kudeaketa eredu berria (sarea, parte-hartzea...) den neurrian, bultzatu. Ospakizun soil batean gelditu beharrean aurretik eta ondoren bere jarraipena izango duen eredu berria. o Kultura garaikidearen zentroak zaindu.
ING IND EB HN HKK Hezkuntza
Kultura Kirola
OS JS KH
2. FASEA: HOBEKUNTZA PLANA DISEINATU & EKINTZA BERRIAK ABIATU • Lehentasunezkoa: Euskal kulturgintzaren transmisiorako batzordea eratu eta arloaren inguruko plan estrategikoa diseinatu. Helburua: euskal kulturgintzaren transmisioa bermatu. Bulego teknikoa antolatu eta epe luzera herrialde guztietan delegazio bat izan. • HOBEKUNTZA PLANA (ETA EKINTZA BERRIAK) [EPE LABUR- ERTAINA] EPE LABURREAN • Egitasmoei laguntzeko eredu berriak ezarri, zuzenagoak, autogestioa bultzatuz (laguntzasistema berria diseinatu). Egitasmo berritzaileak direnak eta aukera berdintasunean oinarrituko direnak lehenetsi. • Kalitate bermea erakutsi duten egitasmoekin laguntza-hitzarmen egonkortuak bideratu, bertako kultur ekoizpena ziurtatuz. • Proiektuen kudeaketa eredu parte-hartzaileak bultzatu eta lagundu. • Diziplina bakoitzerako aholkularitzarako ordezkari taldea eratu EPE ERTAIN-LUZEAGOAN
129
• Auzolan-kultur egitasmoak sustatu. • Kaleko ekimenak sustatu (diziplina guztietan). • Estatuekin eta nazioartearekin kulturgintzako diziplina desberdinen ikerketa, topaketa eta trukaketa iraunkorrak (dagoena indartu eta berriak bultzatu, betiere giza eskubideak bermatzen dituzten herriak direnean). • Diseinatzaileen topaketa antolatu. • Ipar eta Hego Euskal Herriaren arteko hartu-emana eta kultura trukaketa aktibatu. • Gertuko esperientzietatik ere edan (Madrilgo La Casa Encendida; Katalunia-Euskal Herria topaketa kulturalak antolatu; Basurama -kultur ikerketa + kudeaketa-,...). • Kulturaren Komunikazio Plana diseinatu, Euskal Herriko kultur marka indartuz. • Ikerketa zentroa: munduko esperientziak aztertu eta gurean txertatzeko.
Kultura
3. FASEA: EUSKAL HERRIKO SORKUNTZA eta ADIERAZPEN ARTISTIKOKO GOI MAILAKO ESKOLA SORTZEA [EPE LUZEA]
HKK Hezkuntza Kultura Kirola
Euskal Herriak bere SORKUNTZA ETA ADIERAZPEN ARTISTIKOKO GOI MAILAKO ESKOLA ere izatea, bertatik musikariak, idazleak, dantzariak, margolariak, eskultoreak, artistak, diseinatzaileak, zinegileak, aktoreak etab. formatu eta sortzeko. Eskola, aldi berean, ikerketa laborategia litzateke eta lanak ekoiztuko lituzke barne mailan zabaltzeko nahiz estatu eta nazioartean, harrobia prestatuz eta denborarekin profesionalen nazio taldeak ere eratuz. Bertako ikasleei lehentasuna emango litzaieke.
2.- ONDARE MATERAL ETA INMATERIALA ZAINDU, IKERTU ETA EZAGUTZERA EMATEA.
Ondare materiala eta inmateriala Ondare materialtzat hartzen dira, nolabait esateko, ukitu edo ikusi daitezkeen gauzak: aztarna arkeologikoak, elizak edo artxiboak, adibidez. Inmaterialtzat, jendearen memorian dauden gaiak eta ahoz transmititzen direnak: ipuinak, kantak, dantzak, euskalkiak, antzinako bizimoduaren kontakizunak, gerrako kontuak, “memoria historikoa” deitzen zaion hori eta abar. Audioz edo bideoz batu daitekeena, gutxi gorabehera. Askotan gurutzatu egiten dira bi kontzeptuak, hizkuntza bidez transmititzen direnak euskarri materialetan ere jasota egon baitaitezke: hiztegiak, kanta eta dantza bildumak, bilketa etnografikoak eta abar.
130 ONDARE MATERIALA
1.- ARKEOLOGIA • Arkeologia da prehistoria ezagutzeko ia bide bakarra. Euskal Herriak aberastasun arkeologiko handia du. Arkeologiaren gestioa oso sakabanatuta dago. Arkeologia diru-laguntza instituzionalen mende dagoelako-edo, tirabirak eta ikusiezinak handiak dira sektorearen barruan. Ezinbestekoa da sektorea bere onera ekartzea, eta hori barneko eragile nagusiekin batera egin beharko da: Gipuzkoan kokatua dagoen Arantzadi Taldea, EHUko Arkeologia Saila, arloan ari diren enpresa pribatuak, pertsona erreferentzialak eta abar. Aroka sailkatuko dugu arloa.
AB
1.1 Paleolitikoa
HA
• Arriskuan dauden aztarnategiak babestuko dira. Esaterako, Debako Praileatzen beharrezkoak diren babes-neurriak hartuko dira, balio kulturalak hobetsiz harrobi-jabeen interesen aurrean. • Jendeari zabalduta dauden zentro arkeologikoak egoki ipintzen eta haien berri zabaltzen ahalegin berezia egingo da: Ekain, Santimamiñe, Pozalagua... Aldi berean, Erkidegotik at dauden Euskal Herriko beste leku bisitagarri batzuen berri ere emango da: Isturitz, Sara, Mendukilo... Eta, ahal den neurrian, baita gure mugetatik hurbil daudenak ere: Atapuerca, Kantabriako, Asturiaseko edo Perigordeko zentro arkeologikoak, eta abar. • Azken Izozte Handian (20.000-10.000 K.a.), berebiziko garrantzia izan zuen babesleku euskaldunak (franko-kantabriarra ere deitua). Pil-pilean dago gaia zientziaren munduan, baina badirudi euskaldunok garela interes gutxien agertzen dugunak. Garai horri buruzko ikerketak eta kongresuak bultzatuko lirateke.
EO ING IND EB HN HKK
1.2 Neolitikoa, Brontze Aroa, Burdina-Aroa Hezkuntza
Kultura Kirola
OS JS KH
• Dolmen, tumulu, menhir, kromletxak ... asko eta asko dago aspalditik lokalizatuta eta katalogatuta, baina horietako asko egoera penagarrian aurkitzen da gaur egun. Erakunde publikoen ardura izan behar du katalogoak eguneratzea, aztarnategiak txukuntzea, seinalizatzea eta informazio-panelak ipintzea. Burdina-aroko aztarnategiak, kastroak batez ere, ugari dira gure lurraldean eta orain arte baino arreta handiagoa eskaini beharko zaie. • Sakabanatua dagoen informazioa zentralizatu egin behar da, Interneteko webgune berezien bidez. 1.3 Erromatar Aroa
131
• Oiasso eta Iruña-Veleia dira erkidegoko aztarnategi inportanteenak. Badira bigarren mailako beste batzuk ere: Arkaia, Forua, Ereño eta abar. Erkidegotik kanpora, Andelos eta Ledia, esaterako, Nafarroan. Orain arte baino ahalegin handiagoa egingo da aro horri buruzko ikerketak bultzatzen. • EH Bilduk ahalegin berezia egingo du eta bitartekoak jarriko ditu Iruña-Veleiako auzia betiko argitu dadin. • Euskal Herriaz gain, Akitanian, Sorian eta inguruko beste lurralde batzuetan aurkitutako hilarrietan euskarazko hainbat hitz agertu dira, oso garrantzitsuak gure herriaren historia eta hizkuntza ezagutzeko. Hilarri horiek eta beraietan agertzen den informazioa oso sakabanatuta dago, eta erakundeetatik ahalegin berezia egingo da web edo publikazio berezien bidez informazio hori bildu, aztertu eta interesatuta dagoen ororen esku jartzeko.
Kultura
1.4 Erdi Aroa
HKK Hezkuntza Kultura Kirola
• Goi erdi aroko oso dokumentazio idatzi gutxi dago. Era berean, garai horretako arkeologia azterketa gutxiegi egin da. Komeni da aro horri bultzada ematea. Hiru interesgune lehenetsi daitezke: • Ezagutzen diren goi erdi aroko kastroak eta gotorlekuak aztertzen jarraitu. • Goi erdi aroko gatazken berri ematen duten zenbait aztarnategiri erreparatu: Aldaieta, Malmasin, Buzaga (Nafarroa)... • Nafarroako erresumaren defentsa sistema osatzen zuten gaztelu-sarea aztertu, ezagutzera eman, eta eraikuntza eta gune enblematikoenak konpondu. 1.5 Prehistoriako Arkeologia Museo Nazionala • Oso aberastasun handia du EHak alor honetan, Barandiaranek eta haren jarraitzaile eta ondorengoek egindako lanari esker. Baina objektuak eta informazioa oso sakabanatuta dago. Ordua da Prehistoriako Arkeologia Museo Nazional batean pentsatzen hasteko. (Frantziak Perigord-eko Les-Eyzies-en duena eredu ona litzateke). 1.6 Antolaketa-irizpideak • Azterketa sakona egin behar da gaur eguneko anabasa gainditzeko: Aldundiak, Jaurlaritza, EHU, Udalak... koordinatuago eta zentralizatuago egon behar du gestioak. • ZAIN erakundearen nondik norakoak argitu. Orain arte emandako pausoak egokiak diren ala ez ikusteko. • Indusketa baimenak eta diru-laguntzak: irizpideak finkatu, kontrolak, kalitate neurgailuak, erantzukizunak, gastuen zuriketa eta emaitzak... • Informazioa eta publikazioa: Jaurlaritzaren, Aldundien eta Udalen webguneetan sail bereziak sortu arkeologiari eta ondareari buruzko informazioarekin. • Arkeologiari buruzko datu-base handi bat sortu, bertan arkeologiari buruzko aldizkari zientifikoak digitalizatu eta barneratuz.
1.6 Arkeologia Industriala • Industrien edo azpiegituren hondakinak aztertu, atondu eta ikusgai ipini. Zaharrak: olak, gatzagak, zeramika-labeak, kaiak, galtzadak, karobiak, elurzuloak... Berriagoak: XIX-XX. mendeko industria: labe garaiak, ehun-lantegiak, burdinaren arlokoak... • Geratzen diren saltoki zahar bakanak babestu: botikak, dendak, tabernak... • Hutsik dauden eraikin historikoak (jauregiak, geltoki zaharrak) birgaitu eta erabili.
132
AB
2.- ARTEA
HA
ING
• Arabako eliza-artea ondo katalogatuta badago ere Micaela Portillaren lan ikaragarriari esker, ez da gauza bera gertatzen beste lurraldeetan. Lehentasunezkoa jotzen dugu antzeko zerbait egiteak beste lurraldeetan eta artearen beste arloetan. • Zaharberritzeari garrantzia handiagoa eman, artelan eta eraikin asko egoera txarrean aurkitzen baita.
IND
3.- MUSEOAK
EO
EB HN HKK Hezkuntza
Kultura Kirola
OS JS KH
• Didaktikoagoak bihurtu gure museoak. • Euskal arteak presentzia eta promozio handiagoa izatea museotan. • Euskal museoak berrantolatzerakoan ikuspegi nazionalari garrantzia ematea beharrezkoa da. 4.- ARTXIBOAK Orokorrak • Sakabanatuta dauden materialak artxibatzeko eta katalogatzeko lana indartu. • Dauden artxiboak zaindu eta ordenatu. • Mikrofilmatze eta digitalizatze lanak indartu. • Internet kontsultatzeko moduan ipini materialak. • Ikertzaileen eta noizbehinkako erabiltzaileen esku jarri materialak. • Euskal Herritik kanpoko artxiboetan (Simancas, Salamanca...) dagoen materiala berreskuratu. Bereziak
133
• Badira musika eta kanta zaharren artxiboak. Baita bertsoenak ere, Xenpelar zentroa, esaterako. Dantzak jasotzen eta hedatzen diharduten taldeak ere bai. Ezin ahaztu, Euskal Herriko azken urteetako historia sozio-politikoa biltzen duen Lazkaoko artxiboa. Abian dauden ahaleginak koordinatzeko eta indartzeko politikak garatuko dira. Pribatuak • Artxibo pribatuak lagundu, denen eskura jarriz. 5.- LIBURUTEGIAK Libururtegien egoera gaur egun: • Herritarrek gehien erabiltzen dituzten zerbitzuen artean daude, kirol zer-
Kultura
bitzuen edo zerbitzu sozialen parean edo gehiago • Kultur zerbitzuen artean herritarrek gehien erabiltzen dutena liburutegia da • Gehien erabiltzen dutenak, gainera, herritar xumeak dira, ikasketetan edo aisialdian gastatzeko diru gutxien dutenak • Krisiak gogor jo du liburutegietan eta murrizketa gehien pairatu dituenak dira • Berriztapenerako eta hobekuntzarako egon ziren proiektu guzti-guztiak bertan behera geratu dira. • Gaur egun liburutegi askok ez dute ezer erosteko dirurik: leku askotan zero euroko aurrekontua dute, beste askotan murrizketa latzak pairatu dituzte maila guztietan
HKK Hezkuntza Kultura Kirola
Zer egin? • Utzikeria salatu: herritarrek gehien erabiltzen duten kultur zerbitzua baita, bereziki herritar xeheen seme-alabak. • Liburutegiak lehentasunez landu. • Liburutegi publikoetan euskarri berrietara egokitutako eskaintza sustatu. • Arazo estrukturalak gainditzeko planteamendu bat egin. • Liburutegien egituraketa eta saretzea sustatu. • Sarea martxan jartzeko Aldundien eta Jaurlaritzaren artean egitasmo komun bat landu, epe luzeko egitasmo bat. Gaur egungo Lurralde Historikoen Legearekin ezinezkoa da eta. • Beraz, Lurralde Historikoen Lege berri batean, kulturari buruzko eskuduntzak (eta liburutegiei buruzkoak bereziki), hobetu, banatu eta mugatu behar dira, eta mekanismo eraginkorrak ezarri behar dira ezinezkoa izan dadin Aldundi batek dena blokeatzea. Euskal Herriko Liburutegi Nazionala osatzea • Euskal Herriko Liburutegi Nazionala egitea errebindikazio historikoa izan da Euskal Herrian, hala nola Euskal Herriko Unibertsitatea egitea. Biak, gutxienez XX. mendeko hasieratik dokumentatzen dira, biak bateratsu, nahiz eta garrantzia berdina ez izan. Liburutegi Nazionala egiteko egon diren asmo historikoak, erabat alboratu dira azken urteetan eta sektorea impasse latz batean dago, administrazioak erabat alde batera utzita. • Euskal Herriko Liburutegi Nazionala berriro agendan jarriko dugu.
ONDARE INMATERIALA
1. EUSKARA • Euskara da gure kultura ondare nagusia. Euskara, Europako hizkuntza za-
134
AB
EO
harrena izaki, eta agian substratu hizkuntza Europako parte batean, bideak irekiko dira UNESCOk Humanitatearen Ondare izenda dezan. • Euskararen prehistoria eta historia ezagutzeko ikerketak bultzatu. Antzinako euskararen nolakoa, hedadura, beste hizkuntza batzuekin balizko harremanak eta abar ezagutzeko ikerketak lagundu. • Aztarnak eta agiriak jaso, aztertu eta erabiltzaileen eskura ipini.
ING
2. TOPONIMIA
IND
Toponimia jaso, aztertu eta eskura ipini.
HA
EB HN HKK Hezkuntza
Kultura
• Lan asko egin da azken urteetan toponimia jasotzen, aztertzen eta argitaratzen. Euskaltzaindia, udalak edo ikerlari partikularrak izan dira gehienbat ekimena hartu dutenak. Bide horretatik jarraitu beharko da, oraindik asko baitago egiteko. • Baina informazioa oso sakabanatuta dago. Beharrezkoa da datu-base erraldoi bat Interneterako prestatzea, non jasotako toponimo guztiak agertuko diren argibidez ondo hornituta: non dagoen, zein elementu geografiko den, izenaren eboluzioa, etimologia (jakin daitekeenean), etab. Beste nazio batzuetan badira horrelakoak, Sardinian adibidez.
Kirola
Toponimia eta Onomastika Batzorde Instituzionala
OS JS KH
135
• Euskal erakundeetan ez da horrelakorik egon orain arte, eta hori dela eta, irizpiderik eza edo irizpide txarra nagusitu da zenbaitetan erabakiak hartzeko orduan. Zorionez, hor daude Euskaltzaindiaren herri eta auzo izendegiak, baina ez dira aski. Kale, urbanizazio edo eraikin berriei izena jartzeko orduan, esaterako, aldrebeskeria handiak egiten dira. Baita erakunde berriei izena emateko orduan ere. Berriki jakin dugu txirrindularitzako Euskadi Fundazioak izena aldatu duela. Basque Cycling Pro Team izango da aurrerantzean. Horrelako gaiak bideratzeko litzateke Toponimia eta Onomastika Batzorde Instituzionala. Lege-babesa beharko luke asmo honek.
Memoria kolektiboa • Azken urteetan hainbat talde dabil buru-belarri memoria kolektiboa jasotzen arlo askotan: euskara, toponimia, etnografia (antzinako ohiturak, erritoak, kantuak, langintzak...), gerra zibila, emakumearen historia eta abar. Besteak beste, EKE Iparraldean, Labayru, Eusko Ikaskuntza Euskal Herri guztian, Ahotsak Euskadiko Erkidego Autonomoan, eta Euskal Kultur eta Labrit Nafarroan. Bestalde, bada ahozkotasunari zuzendutako erakunde-etxe bat ere: Mintzola. Eta hor daude Bertsolarien Elkartea, Xenpelar dokumentazio zentroa, Dantzazaleen Elkartea, Trikitilarien Elkartea, eta abar.
Kultura
• Garrantzi handiko arloa da, iragana ondo ezagutzea ezinbestekoa baita geroari aurre egiteko. Mundu oso ezberdina bizitako azken belaunaldia hiltzen ari dela ezin da ahaztu. • Instituzioen zeregina izango da eragile ezberdinekin harremanetan jartzea, koordina daitezen saiatzea eta baliabidez hornitzea.
HKK Hezkuntza Kultura Kirola
3.- KULTUR INDUSTRIAK
Kultur industriak osatzen dituen espresio ezberdinak errealitate eta behar sozialei erantzuteko sortuak direla ulertzen du EH Bilduk, komunikazio eskubidea oinarrizkoa izanda Argitalpengintza EH Bilduk, irabazi ekonomikoa helburu duen merkatu editorialean lekurik ez duten beste ekoizpen editorialak sustatzeko programak abian jarriko ditugu, euskaraz zein feminismo eta genero ikuspuntutik sortutako argitalpengintza bultzatuz. Gaur egungo argitalpen industriaren birmoldaketari lehentasuna eta babesa eman behar diogu. Argitalpen etxeak, irakurleak eta erabiltzaileak dauden euskarrietara jo behar dute (ordenagailuak, mugikorrak, tablet-ak…) eta soporte hauetara egokitutako edukiak sortu, hauek eskaintzen dituzten baliabide multimediak aintzat hartuz. Helburu horri begira, Eusko Jaurlaritzak euskal argitaletxeei babesa eta laguntza eskainiko die I+G-an bide honetan lan egiteko. Euskal egileen eskubideen elkarte publikoa sortzea proposatzen dugu, copyright, copyleft, creative commons… eredu ezberdinak aztertuz. Gizarte, egile eta arloko enpresentzat modurik orekatuena sustatuz. Fonografia Bertako ekoizpenen sustapenak lehentasuna izan behar du eremu honetan. Sortzaileei laguntza eta errepertorio propioari babesa eskaintzeaz gain, bertako ekoizpenak hedabide ezberdinen programazioetan edo/eta soporte anitzetan gutxieneko difusioa erregulatzea ezinbestekoa da. Bertako ekoizpenak sarbide digitala eta multimedia edukiak izateko baliabideak eskaini behar zaie. Sektoreko profesional, sortzaile, entsegu-lokal eta aretoen katalogoa abian jartzea beharrezkoa da. Zuzeneko emanaldiei babesa emango genioke, gaur egun sektorearen oina-
136
AB HA EO ING IND EB HN HKK Hezkuntza
Kultura
rria baitira. Informazio-kanpaina iraunkorra abian jarriko dugu. Gizarteak ekoizpenaren amaierako produktua soilik baloratzeaz gain, atzetik dagoen prozesua baloratu dezan. Ikusentzunezkoa Espainiar estatuko ikusentzuneko legedia mugatzaileak gainditzeko helburuarekin, EAEko ikusentzuneko sektorearen lege arautzailea sortzearen aldeko hautua egiten dugu. Parlamentuan aurkeztutako dekretu neoliberalak, baliabide ekonomiko eta teknikoak aintzat hartzen ditu batez ere, errealitate soziolinguistikoa, ekoizpen propioa eta herri ikuspuntua alde batera utziz. Gainera, dekretu bidez sektorea erregulatu nahi izateak, gizarte eta sektoreko eragileei honen inguruko eztabaida ukatzea suposatzen du eta EH Bidun parte hartze prozesu zabala proposatzen dugu. Ikusentzunezko materialaren digitalizazioa premiazkoa da “Euskal Filmoteka�k hasitako ibilbidea kontutan harturik, gure herriaren memoria historikoa eta ondare kultural oso baliotsua diren beste artxibo eta materialaren digitalizazioa beharrezkoa deritzogu.
Kirola
Multimedia
OS
Euskarazko multimedia edukiei babesa eta sustapena sarean. Jada ditugun eduki kultural ezberdinak, multimedia formatu ezberdinetara moldatu. Eduki zehatzen sorkuntza gure kultura ezberdintzeko elementu gisa. Eusko Jaurlaritzaren Kultura eta Hezkuntza departamentuak, bere difusiorako politikekin bat datorren multimedia kultur industria garatzeko ikerkuntza eta garapenari epe erdi eta luzerako babesa emango dio, denboran jasangarriak eta iraunkorrak diren baliabideak sortuz.
JS KH
137
Kultura Digitala Munduko herrialde gehienetan izaten ari den iraultza digitala bizi dugu gaur egun Euskal Herrian ere. Errealitate honek gure kulturan duen eragina eta zeintzuk izan daitezkeen honek eskaintzen dizkigun aukerak aztertzea dugu erronkarik nagusiena. Interes ekonomiko soilak dituzten kultura espresio eta arlo anitzetako enpresari eta egileak, bere negozio ereduak defenditzen dituzte iraultza digital honen aurrean. Eredu horren aurrean, EH Bilduk, lege bidez arautzea eta euskal egile eskubide gestore publiko baten baitan, eskubide digitalen sustatzearen alde egiten du, egile, eragile, instituzio eta euskal gizartearentzat egokia eta bidezkoa den kultura digitala eskuratu ahal izateko. Liburutegi publikoetan, euskarri berrietara egokitutako eskaintza sustatzea izan behar dugu helburu: tablets-ak, smartphone-ak, e-book-ak‌
Kultura
Gure kultura propioa sustatzeko eta esportatzeko balio izateaz gain, gaur egungo industria eta sistemarekin lehiatuko lukeen eredua dela uste dugu eta bide batez, egileentzat hain kezkagarriak diren deskarga ilegalek zentzua galduko lukete.
HKK Hezkuntza Kultura Kirola
138
AB HA EO ING
HKK
Kirola
Hezkuntza Kultura Kirola
IND EB HN
1.- GOGOETA OROKORRAK
HKK Hezkuntza Kultura
Kirola OS JS KH
139
• Dokumentu honen helburua Euskal Autonomi Erkidegoko esparruan EH Bilduren kirol alorreko (1. oharra) jarduera-ildo orokorrak ezartzea da, hurrengo autonomía-hauteskundeen ostean hasiko den legegintzaldiko denbora-epea aintzat hartuz. Hala ere, dokumentu hau kokatzen den lurralde eta denbora-mugak ez dira oztopo EH Bilduk Euskal Herri osoko egituraketa sozial eta politikoarekiko duen konpromiso politikoaren argitan garatua izan dadin. • Autonomia-Elkarte Osorako Erakundeen eta bertako Kondaira-Lurraldeetako Foruzko Ihardutze-Erakundeen arteko harremanei buruzko azaroak 25eko 27/1983 Legean (LHL) eta Euskadiko Kirolaren ekainaren 11ko 14/1998 Legean (2. oharra) ezarritako terminología eta eskumen banaketari jarraiki, dokumentua Erakunde Komunetako eskumenetara mugatzen da. Halaber, Gernikako Estatutuak (2. oharra) EAEk kirol alorrean eskumen esklusiboa (3. oharra) duela ezartzen duela aintzat hartuta, dokumentu honek eskumen esklusibo honen jarduteak egun dituen mugaketak azpimarratzen ditu, bai Estatuak inposaturiko mugak eta bai ondoz ondoko euskal gobernuek estatu-esparruan dagoen kirol ereduarekiko erosotasunaren ondorioz sortutakoak.
1.oharra.- Dokumentu honetan “kirol” hitza bere esanahirik zabalenean erabiltzen da, edozein helbururekin eta edozein esparru sozial edo kirol-egituran garatutako edozein jarduera fisiko edota kirol-jarduera izendatzeko, idazpuru zehatzen batean, anbiguotasunak saihestearren, terminologia zehatzagoa erabiltzeko hautua egiteari utzi gabe. 2. oharra.- Aipaturiko Gernikako Estatutuan eta LHLn ezarritako eskumen
Kirola
banaketaren erabilerak ez dakar berekin EH Bilduk bere edukiak (kirolekoak zein orokorrak) ezta horiek eratortzen diren esparru politikoa ere ontzat jotzen dituenik.
HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
3. oharra.-Estatutuak kirol alorreko eskumena jasotzen duen testu zehatza honako hau da: “10. art. Euskal Herriko Komunitate Autonomoak ondoko gaiei dagozkienean konpetentzia esklusiboa du: (…) 36.-Turismo eta Kirola. Aisia eta atsedena”.
2.- EAEKO ERAKUNDE KOMUNEN XEDEA KIROL ALORREAN
EH Bilduren helburua da, herritar orori bermatzea kalitatezko kirol praktikarako sarbidea eta kirola praktikatzeko baldintza duinak. Kirol praktika sustatuz, maila, sexu eta adin guztietan, bizi kalitate oneko gizarte kohesionatu eta osasuntsua lortzeko. Horretarako, gaur egungo marko legislatiboa gaindituz eta garatuz, eta bitarteko ekonomiko, humano, zein ezagutzakoak eskainiz. Eredu berri bat sortzearen aldeko konpromisoa hartzen dugu egungo ikuspegi konpetitiboa gaindituz, kirola heziketa prozesuaren parte garrantzitsu gisa kokatuz. EAEko kirol erakunde egitura lideratzea berariazko euskal kirol eredu identifikagarria sortzeko kirol-jardute maila guztietan, herritarrek kalitate baldintzetan egindako kirolak eskaintzen dituen onuretarako sarbidea izan dezaten, beren ezaugarri pertsonal edo baldintza sozial eta ekonomikoak edozein direlarik ere.
140
3.- EAEKO ERAKUNDE KOMUNETAKO OINARRIZKO HELBURU ESTRATEGIKOAK KIROL ALORREAN
I.- EUSKAL KIROL EREDUA DISEINATU ETA EZARRI. II.- EUSKAL KIROLEAN LIDERGO INSTITUZIONALA GAUZATU. III.- BERARIAZKO KIROL-POLITIKEN GARAPENA BULTZATU EUSKAL HIRI-
AB
TARGOAREN BEHAR ETA NAHIEI ERANTZUNA EMATEKO.
HA
IV.- KIROLAREN EKONOMIAREN ERREGULARIZAZIOA ETA JASANGARRITASUNA SUSTATU ETA BERMATU.
EO
V.- XEDEA BURUTZEKO TRESNA ERAGINKORREZ HORNITU
ING IND
4.- I. OINARRIZKO HELBURU ESTRATEGIKOA: EUSKAL KIROL EREDUA DISEINATU ETA EZARRI.
EB HN HKK Hezkuntza Kultura
Kirola OS JS KH
141
Atal honetan, kirol eredu propioa ezartze aldera lerro estrategikoak eta helburu estrategikoak bi ardatz giltzarritan antolatzen dira: alde batetik, kirolari dagozkion eskumen-titulartasunak eta, zeintzuen jardutea, Estatuak zalantzan jartzen duen, Gernikako Estatutuan kirol alorreko eskumen esklusiboa jasota egon arren; eta, beste alde batetik, euskal kirol eredua sortzeko EAEn eman behar diren oinarrizko egiturazko aldaketak. Kuantitatiboki gutxienen kirol eredu bati buruz ari gara, baina gure herrian oso pisu kualitatibo garrantzitsua duena. • 1. lerro estrategikoa: Euskal Herriko gainontzeko lurraldeekiko lan komunerako guneak artikulatu, gaur egungo eskumen esparrua gainditzeko. Lerro estrategiko hau garatzeko hurrengo helburu hauek ezartzen dira: - 1. helburua: kirolaren sustapenerako irizpide komunak jartzea ahalbidetzen duten Euskal Herriko beste herrialdeekiko elkar-harremanerako tresnak ezarri. - 2. helburua: Euskal Herriko lehiaketa esparrua ezartzea ahalbidetzen duten kirol-modalitateen sustapenerako jarraibide komunak ezarri. • 2. lerro estrategikoa: EAErako kirol alorreko eskumen esklusiboaren jarduterako gaitasun erreala lortu. Lerro estrategiko hau hurrengo helburu hauek lortzeari begira garatuko da: - 1. helburua.- Euskal Selekzioen ofizialtasun osoa lortu, edozein motatako nazioarteko lehiaketatan parte hartzeko aukera izanik. - 2. helburua.- Euskadik kirol alorrean duen eskumen esklusiboa erreklamatu eta defendatu estatuaren behin eta berriroko esku-sartzeen aurrean, eskumen hori beste eskumen titulu batzuk (bortizkeria kirolean edo dopinaren aurkako politikak bezalako alorretan) arrazoirik gabe argudiatuz edukiz hustu nahi dutenak.
Kirola
• 3. lerro estrategikoa. Euskal kirol eredua sortzeko giltzarriak diren egiturak sakonki aldatu, zehazkiago:
HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
1) Gaur egungo federazio sarea gainditzen duen berezko bigarren mailako kirol asoziazionismo eredua garatu (kirol federazioak), hori neurri handi batean espainiar federazio-ereduaren oinordea, atomizatuegia eta jasangarritasun bermerik gabekoa baita. Eredu berriaren erreferentzia-ardatzak egungo federazio-sistemaren birdimentsionatzea eta egun federazioek jarduten duten funtzio publikoen berrikustea izango dira, eta hurrengo funtsezko printzipio hauetan oinarrituko da: - Kirol taldeak (lehen mailako kirol elkarteak) kirol-egituraren oinarrizko zelulak dira egungo kirol-federazioek jarduten duten kirol alorrean. - Helburu komunak erdiesteko eta, hala badagokio, zenbait funtzio publikotan jarduteko aukera izateko, klubak bigarren mailako kirol-elkarteetan artikulatzen dira. - Eusko Jaurlaritzak (eta foru aldundiek bakoitza bere Lurralde Historikoan) lankidetza-hitzarmenak sinatu ahal izango dituzte antolakuntza maila nahikoa eta erakundearen planekiko bat datozen kirol-estrategiak dituzten klub elkarteekin. - Kirolaren egituraketaren euskal esparrua sustatzeko eta jasangarritasun ekonomikoa bermatzeko, EAEko (edo, hala badagokio, Euskal Herriko) esparru osorako euskal federazio bakar bat egotea lehenetsiko da, euskal federazio horien ordezkaritzak ezarri ahal izateari edota Lurralde Historiko bakoitzeko esparruko modalitateko kluben elkarteak egoteari utzi gabe.
2) Euskal lehiaketa esparrua ezarri euskal errendimenduzko eta goi errendimenduko kirolaren garapenerako erreferentzia esparru gisa, hurrengo printzipio hauen arabera: - Oro har, Euskal Kirol Federazioek eta, hala badagokio, Eusko Jaurlaritzarekin (edo foru aldundiekin) lankidetza-hitzarmenak dituzten klub elkarteek EAEra eta, hala badagokio, Euskal Herriko beste lurraldeetara mugatzen diren lehiaketa ereduak ezarriko dituzte, horretarako aurrekontu eta lege alorretan aldaketak garatuz. - Bakarrik kasu jakinetan bide emango zaio euskal talde eta kirolariek EAE edo Euskal Herria baino zabalera geografiko handiagoa duten lehiaketetan parte hartzeari, kasu horretan EAE ordezkatuko dutelarik. - Eusko Jaurlaritzak egokitzat joko du talde eta kirolariek EAE edo Euskal Herria baino zabalera geografiko handiagoa duten lehia-
142
AB
ketetan parte hartzea, honako baldintza hauek ematen direnean:
HA
Lehiaketa esparru horietan parte hartzea, parte-hartzen duen kirolariarentzat benetan kirol lorpen garrantzitsua eta EAEko esparruan (edo, hala badagokio, Euskal Herrikoan) eskuraezina denean.
EO ING IND
Talde eta kirolariek antolakuntza eta ekonomia-baliabide nahikoak izatea EAEren kanpo ordezkaritza baldintza egokietan buru dadin.
3) Goi mailako euskal kirolaren berdefinizioa, euskal federazio eredu berriaren eta euskal lehiaketa ereduaren garapenaren testuinguruan.
EB HN HKK
5.- II. OINARRIZKO HELBURU ESTRATEGIKOA: EUSKAL KIROLEAN LIDERGO INSTITUZIONALA GAUZATU.
Hezkuntza Kultura
Kirola OS
Atal honetan kirol alorrean Lurralde Historikoetako Foru Organo eta Toki Erakundeei dagokienez lidergo instituzional erreal eta eraginkorra burutzeko lerro estrategiko eta helburu estrategikoak ezartzen dira.
JS KH
143
• Lerro estrategikoa: Garapena eta jardutea beste administrazio publiko batzuei (foru organoak eta tokiko erakundeak) dagozkien alorretako oinarrizko legeria berbideratu eta berregin.
Lerro estrategiko honek berekin dakarren legeria egiteko funtsezko erreferentzia-puntu bezala honako helburu hauek ezartzen dira: 1. helburu estrategikoa. Hezkuntza prozesuaren adin guztietan heziketa fisiko eta kirolerako ordutegi egokia duen adin txikikoen artean kirola sustatzeko programa orokorra ezartzeko lege oinarriak egin. - Arau proiektu berria egungo Eskola Kirola ereduaren hobekuntza eta zabalkuntzan oinarrituko da EAEko administrazioek adin txikikoentzako kirol alorrean sustatzen duten oinarrizko ardatz bezala etorkizunerantz luzatzeko. - Erakunde komunek gorputz-garapen harmoniko eta osasungarria eta kirol jardute ohiturak eskuratzea bermatuko dituen EAEko adin txikiko guztietarako kirol eredu komuna egon dadin arau-oinarriak ezarriko dituzte.
Kirola
- Ereduak 0 eta 18 urte bitarteko etapa osorako jarraitutasun eta trinkotasuna izango du, hurrengo adin tarte hauetarako berariazko ezaugarriak izango dituen arren: 0-6 urte, 6-12 urte eta 12-18 urte.
HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
0-6 urte adin tartean: ereduak adin tarte honetako hiritarrak barne hartuko ditu, euren adinerako egokia den jarduera fisikoa sustatzeko kirol politika hartzaile gisa eta, zehazkiago, eskura jarriko dizkie hori egiteko azpiegitura egokiak. 6-12 adin tartean: (derrigorrezko lehen hezkuntzarekin bat datorrena): ereduak adin hauetako neska-mutil guztiek, edozein direlarik ere beren ezaugarri pertsonal edo sozialak, ikasten duten hezkuntza zentroko antolaketa testuinguruan eta klase-ordutegiarekin parekatuta dagoen ordutegi batean, eguneroko gorputz-kirol jarduera saio baterako sarbidea izan dezaten bermatu beharko du, derrigorrezko eta bermatua. 12-18 adin tartean, ereduak gazteak kirol taldeetan sartzea eta ohiko kirol-jarduera sustatu behar ditu.
2. helburu estrategikoa. Oinarrizko Kirol Jardueren (OKJ) kontzeptua garatzea. - Oinarrizko Kirol Jarduerak (OKJ) dira, administrazio publikoek horietara sarbidea bermatu behar dituzte jarduerak. - Oinarrizko Kirol Jarduerak (OKJ) terminoa 2003-2007 Euskal Kirol Planean sartu zen, parte-hartze kirol delakoaren garapenerako erreferentzia osagai gisa. Halaber, kontzeptua Gipuzkoako Kirol Ekipamenduen Lurralde Plan Sektorialaren aurrerapenean erabili izan da. - Alde batetik, biztanlegoaren segmentu bakoitzerako OKJen edukia zehaztu behar izango da; eta beste alde batetik, administrazio publikoek OKJetarako sarbidea bermatzeko irizpideak ezarri behar izango dira (sarbide ekonomikoa zein jardutea ahalbidetzen duten kirol-ekipamenduetarako sarbide fisikoa), kirola barneratze sozialaren esparruan ulertuta. 3. helburu estrategikoa. - Etorkizun oparoa izan dezaketen kirolarien hautaketa eta laguntzarako arauoinarriak ezarri EAE osorako, goi mailako kiroleko definizio berriarekin (ikusi 4. atala) eta EAE edo Euskal Herriaren esparruan lehentasunezko kirol modalitateen zehaztapenarekin (ikusi 6. atala) era koordinatu eta koherentean burutu daitezen, modalitate kolektibo eta indibidualen arteko aldeak orekatuz. 4. helburu estrategikoa. - “Hiritargoarentzako kirola� sustatzeko kirol-politikak ezarri, bereziki 18 urte baino gehiago dutenei kirol-jarduera edota jarduera fisikorako sarbidea bermatuz, prebentzio, osasun eta bizi-kalitate tresna gisa, zeharkako ikuspegi batetik.
144
AB HA
6.- III. OINARRIZKO HELBURU ESTRATEGIKOA: BERARIAZKO KIROL-POLITIKEN GARAPENA BULTZATU, EUSKAL HIRITARGOAREN BEHAR ETA NAHIEI ERANTZUTEKO.
EO ING IND EB HN HKK Hezkuntza Kultura
Kirola OS JS KH
145
Helburu estrategiko honetan, I. eta II. helburu estrategikoetan barne hartuta egon ez arren, erakunde komunetatik garatu beharreko kirol-politikak pibotatu behar duen oinarrizko ardatza osatzen duten berariazko kirol-politikak biltzen dira. • Emakumeek kirol alorrean pairatzen dituzten bazterketa egoerak eta oztopoak deuseztatzea oinarrizko helburu duen kirolean berdintasun programa diseinatu eta ezarri. • Euskal administrazio publiko guztien kirol-politiken oinarrizko helburu gisa, herritarren osasuna mantentzea eta bizi-kalitatearen hobekuntza sartu. • Kirola etorkinekiko bizikidetzaren hobekuntzarako tresna gisa era egokian erabiltzeko erreferentzia-esparrua ezarri. • Arau-esparru egokia ezarri minusbaliotasun edo dependentzia arrazoiak, bitarteko mugaketak edo muga kulturalak direla eta, kirol-jarduterako sarbide zailtasunak dituzten biztanlegoaren segmentuetarako, administrazio publikoek berariazko kirol-politikak ezar ditzaten. • Kiroletik egoera edo portaera homofobiko, transfobiko edo genero aukera ezberdinen aurkakoetan jatorria duen edozein diskriminazio mota errotik kentzeko oinarriak ezarri. • Kirolaren esparru guztietan Euskal Herriko beste lurraldeekin kirol-estrategia eta ekintzak partekatzeko bide instituzional berriak bilatu. • EAE edo Euskal Herriko esparruan lehentasunezkotzat jo behar diren kirolmodalitateak zehaztu eta modalitate horietako goi errendimenduko kirolarien berezko formazioa eta laguntza eredua garatu. • Bertako kirol-modalitateetarako laguntza esparrua optimizatu. • Elkartze-bizitza, herritarren parte-hartzea eta boluntariotza sustatu. • Kirolaren lanbideetan jardutea arautu, kirol titulazioak barne, kirolarien osasun eta segurtasuna babesteko eta euskal kirolaren kalitatea bermatzeko, eta gaur egun Kirolaren Euskal Eskola eta Kirolene Eusko Jaurlaritzaren zentro publikoaren arteko gainezarpena berrikusi. • Kirol jardueran ingurumenaren babesa eta errespetua sustatu. • Kirol jardueraren bidez euskararen normalkuntza sustatu, euskarazko hiztegi tekniko eta materialen sorrera bultzatuz.
Kirola
7.- IV. OINARRIZKO HELBURU ESTRATEGIKOA: KIROLAREN EKONOMIAREN ERREGULARIZAZIOA ETA JASANGARRITASUNA SUSTATU ETA BERMATU.
HKK
Hezkuntza Kultura Kirola
Gaur egun kirola errealitate ekonomiko gisa ageri da. Sektore anitz barne hartzen ditu, zeintzuetan ukitutako gaiek espezializazio hazkorra eta aberastasun eta enplegu sortzaileak diren eta jarduera periferikoen hazkundea dakartzate berekin. Horregatik, badago jardutearen arauketaren esparruan garatu beharreko lerro estrategiko eta garrantzi handiko helburu multzo bat, kirolaren lanbideen kasuan adibidez. • 1. helburua.- Kirol esparruan aurreranzko politika fiskal ekitatiboak bultzatzea. • 2. helburua.- Kudeaketa erregularizatu eta jasangarri eredua bultzatzea:
- Instalazio jasangarri eta energetikoki eraginkorrak bultzatzeko politikak definituz. - Kirol lan-esparruaren erreforma bultzatzea eta sindikatuekin esparru berria adostuz. - Txartel Bakarra definituz eta ezarriz. - Elkartasunezko merkataritza harremanak sustatuz (bidezko merkatariza, erosketa berdea).
146
8.- V. OINARRIZKO HELBURU ESTRATEGIKOA: XEDEA BURUTZEKO TRESNA ERAGINKORREZ HORNITU.
Abiapuntua da, EAEko Erakunde Komunek euskal kirolean hartu beharreko lidergoa garatzeari etengabe muzin egiten ari direla, estatuaren eta estatu espainiarraren kirol-egituren zein gainontzeko euskal administrazioen aurrean. Eta Eusko Jaurlaritzak, EAEko Erakunde Komunen baitan ezarritako kirol-politiken gauzatzaile bezala, lidergo hori egikaritzeko tresna aproposak izan ditzan, egoki jotzen da hurrengo neurriak aintzat hartzea. • Eusko Jaurlaritzan kirolaz arduratzen den egitura giza baliabide egoki eta nahikoarekin eta antolakuntza eraginkorrarekin hornitzea. Bereziki, malgu-
AB HA EO ING IND
tasun eta berehalakotasun maila handiagoa behar duten kirol-eskumenen kudeaketa bere baitan jasotzeko Kirolaren Euskal Agentzia sortzearen egokitasuna aztertzea. • Kirol alorrean indarrean dagoen araudia berrikusi (Kirolaren Legearen aldaketa edo erredakzio berria barne), proposatutako kirol-politika berriak burutzeko beharrezko zutabe gisa. • EAEko kirol jarduteari buruzko datu bilketa eta ustiaketa sistema diseinatu eta ezarri. Honek hartuko du erreferentzia gisa, kirol-irizpideen arabera egindako biztanleriaren segmentazio jakina, desagregazio maila nahikoarekin egina izango dena, erakunde publikoei eta euskal kirol erakundeei, bakoitzak bere lurraldean erabiltzeko datuak eskaintze aldera.
EB HN
• Fadurako kirol goi errendimendu zentroaren erreforma, benetako I+G+b zentro bihurtu arte. • Dopinaren Euskal Agentzia sortzea.
HKK Hezkuntza Kultura
Kirola OS JS KH
147