Als je volop in het leven staat, ben je liever nog niet met je nalatenschap bezig. Toch kun je er nu al iets bijzonders van maken. Bijvoorbeeld door een waardevol familiestuk of een deel van je vermogen te schenken. Jouw notaris begrijpt dat je hiermee een mooi gebaar kunt maken naar iemand die je dierbaar is. Maar ook dat je hiermee aanzienlijk belastingvoordeel kunt behalen. Zodat je onbezorgd kunt genieten en je vermogen nu al kunt delen met je naasten. Jouw leven. Jouw schenking. Jouw notaris.
040 213 63 60 Like ons op Facebook www.jouwnotaris.nl
INHOUD
DECEMBER - FEBRUARI BRUARI ACTIE AGUA DE COVER: Agua biedt FRITS-lezers ers een ent aa aan n voor vo fantastisch arrangement deale manier mani ma nier ni er twee personen, een ideale om kennis te maken met et de luxe luxe city spa op het Wilhelminaplein: minaplei ein: ei * Ontvangst met verse (munt)thee (munt) t)th t) thee th ee of koffie naar keuze * Verblijf in de luxe city spa: ty spa pa:: infrapa infr in fra fr arood cabine, stoomcabine, bine, sauna, a, rustruimte, zwembad, binnen binne nen ne whirlpool, dakterras (met met buiten buitititen en whirlpool) en lounge. AromatheArom omat om athe at hehe rapy producten staan voor je klaar. * Cosmetische verzorging ging van voeten of handen. Mail naar:
is een ontwerp van de IJslandse designstudent MagnĂşs Ingvar Ă ugĂşstsson, en verbeeldt een vuurwerkexplosie waarbij de gele zigzagjes verwijzen naar het beeldmerk van Eindhoven.
020 ���������:
004 ������
(Zie pag. 072)
007 �������/��������� 008 ������: Winnaar GLOW-fotowedstrijd van het Eindhovens Dagblad. Ergon:
010 ď?ľď?Šď?´ď?§ď?Ľď?Źď?Šď?Łď?¨ď?´ ‘Eindhoven heeft ons hard nodig’
015 �� ������� 029 ���������: 016 �� �� ����: Mathieu Henderikx
GRATIS NAAR GARE DU NORD
030 ď?˛ď?Ľď?°ď?Żď?˛ď?´ď?Ąď?§ď?Ľ: Gare du Nord staat op 30 januari met de gloednieuwe voorstelling ‘Undressed’ live in Muziekgebouw Eindhoven. De band brengt de de live première van het nieuwe album dat in 2015 verschijnt, en uiteraard ontbreken de classic hits niet! FRITS geeft vijf duo-tickets weg, en 25 gesigneerde A0-concertposters voor de eerste dertig mailers naar:
‘Ergonners’ bij Van der Valk
036 �������������: Ergonmedewerkers Harrie Timmermans
042 Tď?Żď?Ľď?Ž ď?Ľď?Ž Nď?ľ:
019 Cď?Żď?Źď?ľď?ď?Ž:
Piazza
Frans Dekkers
044 B(ď?ľ)ď?š ď?Źď?Żď?Łď?Ąď?Źď?ł
004
INHOUD
047 C:
074 M P
105 C:
Barend Fransen
Pink van Veen
048 :
106 FRITS :
077 C: Simon van den Boomen
078 : Marcel Brands en Toon Gerbrands
057 C: Cilia Groothuis
058 :
Peter Quik
Beauty for Men
112 :
062 A T: Marie-Louise Vossen en Joep Verbugt
084 : Luxe appartementen en een Kinderspeelpaleis.
088 : Op weg naar 125 jaar Philips
094 U E Gelukscoach: Harry Wijnhoven Vida Pura
100 : 117 FLITS
068 : 130 : Stadsdichter Merel Morre
DIGIFRITS FRITS Magazine op internet:
Slagerij Lelieveld
Kledingbank
of kijk op www.frits.nl
005
Direct rijden? Auto huren. NĂş voo r
NĂş voo r
â‚Ź 690,-
â‚Ź115,-
PER W EEK INCL. B TW
PER DA G INCL. B TW
Wintersportactie 9 persoonsbus
Verhuiswagen met verhuispakket
Perfect voor vakantie naar de sneeuw t LN WSJK QFS XFFL t *ODMVTJFG TOFFVXLFUUJOHFO XJOUFSCBOEFO t *ODMVTJFG WFS[FLFSJOH I BMBSNDFOUSBMF t *ODMVTJFG OBWJHBUJF 5PN5PN
Gratis gebruik van het verhuispakket: t WFSIVJTEP[FO t 4QBOCBOEFO USBQMPQFS t 7FSIVJTUSPMMFZ TUFFLXBHFO t 7FSIVJTEFLFOT
3FTFSWFFS EJSFDU POMJOF PQ XXX ESJFTTFO NPCJMJUFJUDFOUFS OM
Driessen Autogroep mobiliteitspartner van Ergon ATBNFOXFSLFO NFU FFO TPDJBBM LBSBLUFS #FLJKL EF WJEFPCPPETDIBQ WBO 'SBOĂŽPJT %SJFTTFO PQ XXX ESJFTTFOBVUPHSPFQ FSHPO
Driven by you. Autoverhuur
T 040 264 57 57 Vaalserbergweg 301, Eindhoven
COLOFON/EDITORIAL
COLOFON FRITS is een uitgave van het Eindhovens Dagblad Postbus 534, 5600 AM Eindhoven, Bezoekadres: Torenallee 45, 5617 BA Eindhoven I: frits.nl REDACTIONEEL MANAGEMENT Hans Matheeuwsen T: 088-0132955 E: redactie@frits.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: Rob Bonnemaijers; Simon van den Boomen; Renée Conradi; Frans Dekkers; Marie-José Dekkers; Marc Fitters; Barend Fransen; Cilia Groothuis; Hans Horsten; Eddy Jansen; Ria Kerstens; Wim Langenhoff; Debbie Langelaan; Babette Margés; Merel Morre; Frank van den Muijsenberg; Hetty van Rooij; Pieter van Santvoort; Pink van Veen; Ton de Zeeuw FOTOGRAFIE/ILLUSTRATIES Kim Balster; Menno Boon; Jeroen Broekmans; Freekje Groenemans; Gerard van Hal; Patrick Meis; Man & Communication – Design Academy Eindhoven; Gijs Spierings;Verse Beeldwaren AGENDA Uit in Eindhoven I: uitineindhoven.nl VORMGEVING & TECHNIEK BOON DISTRIBUTIE Wegener Media BV DRUK Drukkerij Moderna, Paal-Beringen (België) MARKETING, PR EN COMMUNICATIE Harald van Schie ADVERTENTIES Dorothe Remmits T: 088-0132776 E: advertenties@frits.nl ABONNEMENTEN T: 088-0139945 E: service@frits.nl I: frits.nl/ja Een jaarabonnement is 7,50 euro UITGEVER Erik van Gruijthuijsen COMMERCIEEL DIRECTEUR Albert Smeitink COVER Magnús Ingvar Ágústsson – Man & Communication, Design Academy Eindhoven
Deze tijd... Aan alles komt een eind, zo ook aan deze jaargang FRITS. Maar nog voor het jaar om is, zijn we alweer volop bezig met de volgende uitgave, en zelfs al met ons Top 50-nummer dat medio juni verschijnt. We luiden 2014 uit met wederom een themanummer. Ergon staat centraal in deze FRITS. Met de invoering van de Participatiewet volgend jaar verandert er het nodige op het terrein van de sociale werkvoorziening. Wat precies kunt u verderop in dit nummer lezen. Maar wij krijgen er allemaal mee te maken. Ergon vindt het bovendien een uitdaging om zich opnieuw aan de buitenwereld te presenteren. Daar werken wij graag aan mee. Het eerste gesprek hierover vond een jaar geleden plaats. Om u maar enig idee te geven over de werkzaamheden, de termijnen en de organisatie achter de schermen van FRITS. In dit kader wil ik uw bijzondere aandacht vragen voor de fantastische (Ergon)foto’s van Verse Beeldwaren, dat bestaat uit het fotografisch duo Geertjan Cornelissen en Nancy Ostermann. Vanzelfsprekend uit Eindhoven. Het uitgebreide interview met PSV-directeuren Toon Gerbrands en Marcel Brands hadden we zo geregeld. Een regelrechte primeur, want de heren zijn nog nooit samen geïnterviewd, ook niet in hun tijd bij AZ. De overige inhoud bekijkend, blijkt deze FRITS een erg sociaal nummer te zijn geworden, met verhalen over de GGzE, Kledingbank en gelukscoach Harry Wijnhoven. Maar is het einde van een jaar niet bij uitstek een moment om stil te staan bij onze betekenis voor anderen? Iets waar scheidend Philips-CEO Harry Hendriks op wees in zijn afscheids- en bedankbrief. Hij gaat met pensioen. ‘Heel veel succes met je prachtige blad en inspanningen om wat extra glans te geven aan de regionale gemeenschap’, schrijft hij. Mooi compliment, in dank aanvaard. Harry, voormalig directievoorzitter Philips Eletronics Benelux en CEO of Global Government & Public Affairs, verlaat Philips na 39 jaar zonder knetterende afscheidsreceptie waar tout Eindhoven hem zou hebben bewierookt voor zijn betekenis in en voor de regio. Past niet in deze tijd, vindt hij. Zijn werkgever mag het geld storten in de pas opgerichte Philips Foundation om minderbedeelden bij te staan met expertise en middelen op het gebied van gezondheidszorg en energiezuinige verlichting. ‘Zaken die helaas niet voor iedereen vanzelfsprekend zijn’. Harry sluit af met een welluidend en toepasselijk ‘Houdoe en bedankt!’ Daar sluiten we ons als FRITS van harte bij aan. Fijne feestdagen en jaarwisseling, tot ziens in 2015!
ISSN 1877-895X COPYRIGHT Het overnemen van artikelen als bedoeld in artikel 15 van de Auteurswet is niet toegestaan
HANS MATHEEUWSEN REDACTIONEEL MANAGER
FOTO: PATRICK MEIS
007
Winnaar fotowedstrijd ED volgens de jury FOTO: BERNADETTE SOEMERS
UITGELICHT
UITGELICHT UITGELICHT UITG
alle Toren 60-2
!
"
#
$
%
e "
$
%
&
"
!
'
ht rsgrac Keize 20
"
Achterin de Urban Shopper op Strijp-S huist kledingzaak Gardrobe. Dit is zo’n typisch voorbeeld van 1 + 1 = 3. De stoere meubels van Craft Industry – die overigens ook te koop zijn – sluiten perfect aan bij de nononsense mode die er hangt. Samen vormen ze een winkel met een open en clean karakter. Gardrobe heeft dames- en herenkleding in de schappen hangen van Scandinavische merken, zoals Samsøe-Samsøe en Minimum. Maar ook voor designerlabels als het Nederlandse Ready to Fish ben je er aan het juiste adres. GARDROBE.NL
Het is even zoeken in de Bergstraat, maar als de geur van vers gebrande koffie je neus prikkelt, zit je op het goede spoor. Het verscholen pakhuis aan het einde van het gangetje herbergt een koffie-oase, genaamd De Stadsbranderij. Eigenaren Arjan en Harro kopen het zwarte goud, dat dan eigenlijk nog groen is, bij de bron in. Op de zakken met koffiebonen staat exact vermeld van welke boer en welke plaats ze afkomen. Het brandproces kun je ter plekke meemaken. Naast koffie kun je er ook neerstrijken voor thee en zoetigheden. STADSBRANDERIJ.NL
Is FRITS plotseling gaan stotteren? Nee, het oude VVV-kantoor was aan vervanging toe. En het nieuwe is geen ordinaire tourist office maar een heuse brandstore genaamd ‘This is Eindhoven’. Het merk Eindhoven is er voelbaar, zichtbaar en koopbaar, aldus de website. Uuuh..., wat moeten we ons daarbij voorstellen? Nou, bijvoorbeeld t-shirts bedrukt met teksten van stadsdichter Merel Morre en notitieboekjes versierd met het Eindhovenlogo. Kan het nog gekker? En om de wirwar aan websites over het uitgaansleven, vrijetijdsbesteding en winkelen te ontwarren, is alles nu opgegaan in ĂŠĂŠn site. THISISEINDHOVEN.NL
010
traat Bergs 14a
Aan de buitenkant een prachtige houten pui in de architectuurstijl van het rationalisme, aan de binnenkant juist een en al gevoel. Als je binnenstapt bij horecazaak ‘Meneer De Boer’ word je allerhartelijkst ontvangen door Maurice (Meneer De Boer zelf) en Sabine. Een bezoek aan New York inspireerde hen om ‘een koffietentje’ te beginnen waar de hele dag ontbijtgerechten te krijgen zijn. Denk aan pancakes en wentelteefjes, maar er is ook een ‘antikaterontbijt’ met onder andere bacon, worst en witte bonen in tomatensaus. En alles is homemade. FACEBOOK.COM/MENEERDEBOEREHV
in nsple Statio 17
UITGELICHT
LICHT UITGELICHT UITGELICHT ondHelm um Centr
Op z’n Italiaans toeren door het Helmondse centrum. Dat kan op koopzondagen met de Piaggio taxiservice. Deze driewieler met ronde vormen rijdt je bijvoorbeeld van het kasteel naar het Havenplein aan de andere kant van de stad. En omdat het weer hier niet bepaald Italiaans
a Piazz
1
(
)
*
+
,
-
.
(
)
*
+
,
-
.
is, zijn de taxietjes gelukkig voorzien van een overkapping. De eerstvolgende keer dat het driewielige vervoer door Helmond rijdt, is 21 december. Als je zelf wilt rondscheuren in zo’n Italiaanse schone, informeer dan naar de Piaggio-arrangementen bij: INFO@ILBORGO.NL.
Onbedoeld retro zou je het Bijenkorf-restaurant voorheen kunnen noemen. De inrichting stamde nog uit de jaren zeventig. Om het weer bij de tijd te maken, heeft het een grootscheepse verbouwing ondergaan. Ook is het vloeroppervlak uitgebreid tot duizend vierkante meter. Bezoekers kunnen nu hoppen van buffeteiland naar buffeteiland, en daarbij verschillende ‘landen’ aandoen. Van Italiaans tot Japans, of gewoon een bakje koffie. Alles wordt ter plekke vers gemaakt, en kan door gasten zelf worden samengesteld.
Als er één onderwerp gemaakt lijkt voor deze rubriek, dan is het wel het Van GoghRoosegaarde fietspad. Vandaar dat FRITS er zijn licht over laat schijnen en warempel...: de steentjes in het pad lichten op! Van Gogh Village Nuenen noemt het parels die zich overdag opladen en ’s avonds licht geven. Hoe dan ook, met een beetje fantasie lijkt het alsof je over De sterrennacht van Van Gogh rijdt. Niet te hard trappen, want in een flits (600 meter) ben je er ook weer voorbij. Locatie: tussen de Opwettense watermolen in Nuenen en de Collse watermolen in Eindhoven.
DEBIJENKORF.NL/EINDHOVEN
VANGOGHVILLAGENUENEN.NL
dingk Alber n 1 laa Thijm
Een nieuwe start met behoud van de eigen identiteit, dat staat de kersverse eigenaar van het Stadspaviljoen voor ogen. Paul van Beek nam onlangs de ‘Huiskamer van Eindhoven’ over na een faillissement. Hij wil het unieke café-restaurant, dat 110 jaar bestaat, behouden voor de stad. Vanaf 15 december is het vernieuwde paviljoen iedere dag geopend. Gasten kunnen er terecht voor koffie, lunch, borrel en diner. Van Beek mikt ook op de feesten- en partijenmarkt voor particulieren en bedrijven. Het paradepaardje wordt het gerenoveerde, grote terras aan de achterzijde. Proefzitten aldaar kan vanaf het voorjaar. STADSPAVILJOEN.NL
011
UITGELICHT
UITGELICHT UITGELICHT UITG ind Stratumse 56 6
1
5
0
1
9
0
4
FOTO: TOMDOMS.COM
e Small 1 Haven
Nee, dit stukje gaat niet over een uitvinding van de knappe koppen van de Technische Universiteit. De ‘vermaakmachine’ waar wij op doelen, is de nieuwste aanwinst op Eindhovens uitgaansgebied: Arcade. De naam refereert aan de muntjesverslindende speelkasten die je er ook vindt, maar het voor-
/
naamste ingrediënt van deze club is undergroundhouse. Die wordt opgediend door regionale en nationale dj’s, maar ook door internationale ‘chefs’, zoals Cinnaman en Randomer. Als toetje staan hotdogs op het menu. FACEBOOK.COM/ARCADEEINDHOVEN
Prachtige ronde vormen hebben ze. En ze zijn verkrijgbaar in bruin, blond en rood. Ook handig: er zit een uitknop op voor als je het gebabbel beu bent. Klassieke schoonheden zijn het, de nieuwe Philips retro radio’s. Van buiten hebben ze een vintage look, van binnen zijn ze voorzien van de modernste snufjes. Er zijn vier varianten waaronder een draagbare. Maar het snoepje uit de retrolijn is toch wel de legendarische Philips platenspeler uit 1965 in het mintgroen.
De Infinito lamp van QisDesign staat voor oneindig veel licht en oneindig veel mogelijkheden. Met zijn anderhalve meter overspant ie met gemak de uit de kluiten gewassen eet- en werktafels van tegenwoordig. Tegelijkertijd heeft hij een slank design, geïnspireerd op het symbool voor oneindigheid: ∞. Je waant je een illusionist als je met je hand zwevend onder de lamp het licht bedient. Een deel bestaat uit wit licht dat dimbaar is, de andere loop verspreidt gekleurd licht dat naar gelang de sfeer kan worden aangepast.
PHILIPSSTORE.NL
QISDESIGN.COM
0
1
2
3
4
5
/
6
7
8
5
1
Bij restaurant Arigato hebben ze het goed begrepen: om die sushirollen niet om te zetten in een ander soort rollen, is actie nodig. Daarom gaan na tien uur de tafeltjes aan de kant en de voetjes van de vloer. Iedere maand is er op vrijdagavond een After Dinner-feest. Vooraf kun je je zonder schuldgevoel laven aan Asian Fusion-gerechten, zoals de Soft shell crab roll. Arigato, dat dankjewel betekent, serveert ook ‘drank op stand’. Doe eens gek, en trek die portemonnee voor een fles Belvedere wodka.
Berg Grote
012
12 ARIGATO-EINDHOVEN.NL
UITGELICHT
LICHT UITGELICHT UITGELICHT 4, n 313 De Ru ven o Veldh
Voor de teak freaks onder ons, en alle andere liefhebbers van stoere, authentieke meubelen, is Sfeervol Wonen in Veldhoven een must go adresje. De collectie bestaat uit eet- en salontafels, tv-dressoirs en kasten in massief gerecycled teak en eikenhout, zitmeubels en woonaccessoires. Wil je je eigen interieurcreatie tot leven wek-
ken, dan kun je daarvoor ook terecht bij deze teak-specialist. Je ontwerp wordt omgetoverd tot een op maat gemaakt meubel, zonder extra kosten. Nog inspiratie nodig? Alle decemberdagen (behalve Eerste Kerstdag) is de showroom geopend. SFEERVOLWONEN.COM
:
AC, str. 39 Zand ond Helm
;
;
<
=
>
?
Elke dag een gezonde en verse maaltijd op tafel zetten, je moet er maar de puf voor hebben. Voor degenen die zichzelf eens vrijaf willen geven van boodschappen doen en koken, maar toch verantwoord willen eten, is er de Today’special. De webshop biedt keuze uit diverse maaltijden, soepen en toetjes om van te watertanden. Alles wordt dagvers gemaakt en kan worden bezorgd of afgehaald. Gerechten komen in een schaal die zo vanuit de oven, hup, op tafel kan. Kun je dus ook lekker zelf met de eer gaan strijken…
Heb je eindelijk de tijd om die droomreis te maken, dan komen er plots heel veel keuzes op je af. Boetiekhotel of privévilla? Cruisen of op safari? Welke plaatsen doen we aan? Gelukkig kun je iemand inschakelen die alle keuzestress wegneemt: Monique de Vos van Departures. Deze persoonlijke reisplanner weet precies hoe ze de juiste snaar moet raken. Haar specialiteit: vier- en vijfsterrenreizen inclusief vluchten, maar dat wil niet automatisch zeggen dat de prijzen exorbitant hoog zijn. Of, zoals ze het zelf zegt: „Exclusief is niet synoniem aan onbetaalbaar.”
TODAYSPECIAL.NL
DEPARTURES.NL
, Aa 53 Oude nd o Helm
Beschuit met muisjes voor Van Oorschot Mode want de kledingzaak heeft er een zusje bij. Haar roepnaam is LOODS en volgens peetoom Guus van Oorschot is het ‘geen gewoon outletje’. Wat is het dan wel? Een sfeervolle winkel met de familie-uitstraling van Van Oorschot en dames- en herenkleding uit collecties van vorig jaar. Iedere week wordt er een bepaald merk of artikel in de spotlight gezet en extra afgeprijsd. Dat noemen ze bij LOODS de ‘Catch of the Week’. FACEBOOK.COM/LOODSPOPUPSTORE
013
volg ons
ti e Inspirhaier komt
vanzelf!
site ze web n o p Kijk o onze extra voor n)dagen zo koop( De Run 3134, 5503 LH Veldhoven, Tel: 040 253 31 13, info@sfeervolwonen.com ma 12:00 - 18:00 uur 1 di t/m do 10:00 - 18:00 uur 1 vr 10:00 - 21:00 uur 1 za 10:00 - 17:00 uur
@
A
B
C
D
E
F
@
B
Bonne AnnĂŠe Câ&#x20AC;&#x2122;est fantastique! Op een plek waar u het niet verwacht, op loopafstand van het centraal station, stapt u zo de klassieke Franse Brasserie FLO Tegen inlevering van deze advertentie ontvangt u een
sprankelend glas champagne om het nieuwe jaar in te luiden Geldig t/m 31/01/2015
binnen: Een klein stukje Parijs in de Nederlandse lichtstad Eindhoven.
Adres: Veldmaarschalk Montgomerylaan 1, 5612 BA Eindhoven Reserveren: Tel.: +31 40 235 82 31 | info@floeindhoven.nl
IN BEDRIJF
DRIJF R
W
IN BEDRIJF
T
W
Q
R
X
S
Y
U
IN BEDRIJF allee 3 Toren
S
5
e4 Torenalle
P
Q
R
S
T
U
V
T
Q
W
W
R
V
n riklaa Frede a 10
Van alleen aan de keukentafel, naar een grote werkplaats met acht concullega’s. Waar je wrijving zou verwachten, het zijn allemaal designers, ontstaat juist een mooie wisselwerking. Bogaerts Label, Studio Mieke Meijer, Daphna Laurens, OS & OOS en Studio Maatwerk huizen voortaan onder één dak, TAB Studios op Strijp-T. De vijf vullen elkaar aan omdat ze allemaal met andere materialen en in verschillende disciplines werken. Het belangrijkste synergievoordeel – daar zijn ze het unaniem over eens – is de inspiratie en motivatie die ze bij elkaar naar boven halen.
showen en ontspannen. De inrichting door Atelier to the Bone is namelijk zodanig dat de ruimte in een wip kan worden omgebouwd tot bijvoorbeeld showroom. Een dependance van Café Allee zorgt voor de broodnodige brandstof om te kunnen broeien op ideeën. BROEINEST.NL
I
Z
[
L
\
H
J
]
J
^
_
_
M
Borrelen bij Mark van Bommel of op de koffie bij Willy van de Kerkhof. Het kan als je je evenement boekt bij Philips Stadion Events. Daar beschikken ze over wel 22 ruimtes genaamd naar voetbalcoryfeeën. Alle standaard praatsessies, van vergadering tot congres, zijn mogelijk, maar praatjes vullen geen gaatjes. Soms moet gewoon even de beuk erin. En daarvoor is een voetbalstadion natuurlijk heel geschikt. Van abseilen tot golfen, en – niet te vergeten – voetballen. Culinair staat het stadion ook zijn mannetje met twee restaurants, cafés en kookworkshops.
Sporten maakt hongerig, maar bezig zijn met zaken rondom sport ook. Daarom kunnen alle bedrijven die zetelen in SX, hèt centrum voor sport, marketing en media op Strijp-S, hun honger stillen bij het Center Court Café op de begane grond. Maar ook externe, zakelijke spelers zijn er van harte welkom voor bijvoorbeeld een lunch of ontbijt. Het café met driehonderd vierkante meter speelveld is ook beschikbaar voor borrels, diners en feesten. Tijdens grote sportevenementen wordt door de gezamenlijke bewoners iets extra’s georganiseerd.
PHILIPSSTADIONEVENTS.NL
CENTRECOURTCAFE.NL
G
H
I
I
J
K
G
J
L
M
H
N
O
Zwaan straat 1
FOTO: KEES MARTENS
Creatieve makers en (interieur)architecten krijgen er weer een landingsplek bij: Broeinest. Op de begane grond van het Glasgebouw op Strijp-S wordt op dit moment gebouwd aan dertig flexwerkplekken, inclusief een werkplaats met onder andere drieduizend materiaalmonsters. Het is een veelzijdig nest, behalve werken kun je er ontmoeten, inspireren,
015
OP DE BANK MET
Harrie
`
a
b
c
d
e
f
g
h
c
i
Ooit de jongste wethouder van Nederland. Nu al bijna tien jaar gemeentesecretaris van de gemeente Eersel. Ambitieus en realistisch in verbinden, samenwerken en de regio verder versterken. Hij is geboren in Eindhoven, woont in Oirschot, en werkt dus in Eersel. Ondertussen is hij voorzitter van de Supportersvereniging PSV. Alle reden voor een nadere kennismaking met Harrie Timmermans. TEKST: ROB BONNEMAIJERS | FOTO: GERARD VAN HAL | BANK: KKOOTT | VERHUIZING BANK: GEBR. VAN DEN EIJNDEN EUROMOVERS
016
OP DE BANK MET
Waarom staat u in FRITS? „Ik geloof in de kracht van deze regio. Als een soort van ambassadeur draag ik daar mijn steentje aan bij. Die rol heeft me gebracht waar ik ben, en nu is dat op de bank van FRITS.” Is gemeentesecretaris een boeiend vak? „Mijn hart ligt bij de publieke sector. Als gemeente acteren we heel dichtbij de burger. Daar maken we het verschil. Die rol neemt alleen maar toe vanwege de ontwikkelingen op het gebied van zorg, werk en jeugd. Dat zorgt voor een grote verantwoordelijkheid. Wij kunnen echt helpen, en daarin vind ik mijn voldoening. Als gemeente doen wij dat liever vanuit een bepaalde bedoeling dan vanuit een starre houding, opgelegd door talloze regels, procedures en systemen. Want de regels zijn niet het belangrijkste, maar de doelen die we willen bereiken. En de gemeente ontleent zijn bestaansrecht aan zijn dienstverlenende taak. De gemeente Eersel omarmt die houding en dat zorgt voor een prettige cultuur.” Waarom beschouwt u Eindhoven als een wijk van Eersel(-Noord)? „Haha, dat was een uitspraak van mij tijdens de presentatie van FRITS in Eersel. Zonder gekheid: Eersel is een belangrijk onderdeel van de Brainport-regio. De kracht wordt bepaald door het samenspel tussen landelijke en stedelijke gemeenten. Niet concurreren, maar complementeren. Een ultieme metafoor daarvan is als we Eindhoven benoemen als EerselNoord. Andersom is natuurlijk ook mogelijk: Eersel als Eindhoven-Zuid. Het gaat mij om de gezamenlijke kracht ervan. Als je vanuit de lucht naar Eindhoven en omstreken kijkt, zie je één groot samenhangend gebied. Laten we dan ook zo acteren. Er gebeurt al veel, maar er is nog veel meer te winnen.” Hoe kan Eersel Brainport versterken? „Er zijn meer mensen uit Eindhoven die in Eersel werken dan andersom. Op die manier zijn we leverancier van kenniswerkers en werkgelegenheid. De A67 zie ik daarbij als een soort van economische levensader voor het toeleveren van de hightech-industrie. Daarnaast kennen we als ‘contente mensen’ hier het goede leven. Wij verstaan de kunst van twee werelden: hightech en high touch.” Hoe kan Brainport Eersel versterken? „De kracht van een eenheid is altijd tweezijdig. Eendracht maakt macht, staat in het
clublied van PSV. Het gaat om de erkenning van onze rol in die eenheid. Kijk om je heen. Versterk elkaar. Gelukkig hebben we de sluier van bescheidenheid afgeworpen. Nu is het een kwestie van samen opschakelen als trotse Brabanders met een toenemend zelfbewustzijn.” Eersel en PSV: wat hebben die twee volgens u met elkaar gemeen? „Eersel is een echte PSV-gemeente. Wij zijn net als PSV niet de grootste en de rijkste. Maar vanuit boerenslimheid en efficiency boeken we regelmatig successen. Daar ligt onze verwantschap. En natuurlijk de overeenkomst tussen trotse gemeente en een trotse club: daar geniet ik van.” Wat is de grote kracht van een goede supportersvereniging? „De kracht van onze supportersvereniging is dat wij dienend zijn aan de supporters. PSV beschikt over zeer loyale en tegelijk kritische supporters. Aan ons de taak om de club en de supporters samen op te laten trekken. Het is prachtig om te zien hoe onze supporters in goede en slechte tijden als een blok achter PSV blijven staan. Ik geloof daarbij in een positieve houding. De vereniging is een stevig fundament gebouwd op loyaliteit en trouw.” Wie of wat verdient uw persoonlijke pluim? „Mijn pluim gaat van harte naar Wim van der Leegte (VDL) en Cor van de Ven (Vencomatic). Twee unieke ambassadeurs voor Brainport. Groots in daden en de menselijke maat. Geweldige boegbeelden van deze regio en inwoners van Eersel.” Wat zijn uw persoonlijke ambities? „Ik probeer te leven in het hier en nu. En als er kansen komen, dan moet ik vaak denken aan mijn moeder. Die zei op haar sterfbed: ‘Ik ben niet oud (53 jaar) geworden, maar heb wel geleefd. Harrie, je hebt talenten dus haal eruit wat erin zit’. Op de kruispunten van mijn leven zorgden die woorden voor een onzichtbare hand voor dat laatste zetje in mijn rug. Kortom: ik ben tevreden met wat ik heb, en ik word niet chagrijnig van het nastreven van zaken die ik toch niet kan hebben.” Wilt u nog ergens op terugkomen? „Ik droom steeds vaker van een prachtig cadeau onder de kerstboom: het kampioenschap van PSV.”
017
TE HUUR
Ǥ%HHPGVWUDDWǥ (LQGKRYHQ '« NDQWRUHQVWUDDW YDQ (LQGKRYHQ
Beemdstraat 8-14 Gelegen op bedrijventerrein De Hurk aan dé kantorenstraat van Eindhoven t 4PMJUBJSF LBOUPPSUPSFO PQ UPQMPDBUJF t ;FFS TOFM CFSFJLCBBS OJFVXF BBOTMVJUJOH PQ " HFSFBMJTFFSE t #VTIBMUF WPPS EF EFVS t # FHBOF HSPOE N¥ LBOUPPSSVJNUF 1e verdieping 308 m2 2e verdieping 308 m2 3e verdieping 174 m2 Totaal (v.v.o.): 1.073 m2 kantoorruimte t 0Q FJHFO UFSSFJO [JKO QBSLFFSQMBBUTFO CFTDIJLCBBS ǩ %HVFKLNEDDU 3HU GLUHFW
Meer info en/of bezichtiging
Q BEDRIJFSLOCATIES B.V. Methusalemplein 25, 5611 VZ Eindhoven Postbus 8835, 5605 LV Eindhoven 040 - 212 22 12 info@Q-Bedrijfslocaties.nl www.Q-Bedrijfslocaties.nl Makelaar Marc Fitters
COLUMN k
l
m
n
o
p
n
q
D
e schuifelgang langs alle Glow-objecten leverde dit jaar toch wat minder oh’s en ah’s op dan het spektakel waarmee wij in voorgaande jaren verwend zijn. Makkelijk praten natuurlijk voor iemand die er zelf geen enkele bijdrage aan heeft geleverd. En niet aardig tegenover al die enthousiaste mensen die zich er wèl voor hebben ingespannen. Dus laat ik er meteen bij zeggen dat ik de bedenkers en bouwers bewonder en waardeer, en dat ik Glow als Eindhovense topmanifestatie niet graag zou willen missen. Mea culpa ook, want misschien is er in mijn geval wel sprake van een lichte vorm van rupsje-nooit-genoeg. Zoiets als dat je van PSV alleen nog maar blij wordt als ze met twaalf punten voorsprong landskampioen worden, en daarna in de Champions League de vloer aanvegen met die Lederhosen uit München. Met oogstrelend spel liefst ook nog. Dat soort wensdenken. Evengoed heb ik mij staan vergapen aan de manier waarop onze statige Sinte Cathrien tijdens het lichtfestival glorieerde. Adembenemend van schoonheid. Creativiteit in optima forma. Tijdens het korte fragmentje uit ‘L’Enfance du Christ’ van Hector Berlioz dat als auditieve onderstreping over dat rare, nogal mislukte plein waaide, meende ik bij mezelf zowaar een traan van ontroering te ontwaren. Al kan dat ook de schrale wind van die avond geweest zijn. In elk geval liet ik mijn echtgenote ter plekke weten dat ik er geen moeite mee zou hebben als deze muziek bij mijn afscheid van dit ondermaanse gespeeld zou worden. Graag wel met dezelfde lichtbeelden natuurlijk. Bij het Academisch Genootschap aan de Parklaan bliezen wij even uit van het geslof
r
o
s
n
t
u
s
v
w
r
n
o
en het voortdurende gestruikel over de uitgestoken poten van de honderden fotostatieven. Even een fris biertje in deze wijsgerige entourage, en je mocht er nog je plasje achterlaten ook (waarvoor via deze FRITS alsnog hartelijk dank, lieve mevrouwen van het AG!) Daar bedacht ik hoe aardig het zou zijn als we één van de Glow-attracties een heel jaar intact zouden laten. Het zal u duidelijk zijn: voor mij moet dat dan de prachtige projectie op de gevel van de stadskerk zijn. En dan vragen we de ontwerpers of ze in overleg willen treden met de verantwoordelijke geestelijkheid over de vraag hoe zij het beste kunnen aansluiten bij de hoogtepunten in het kerkelijk jaar. Dan zien we rond pasen de klokken uit de torens neerdalen, in een zee van hoofdzakelijk geel licht. En die klokken veranderen dan in felgekleurde eieren. Tegen pinksteren vliegen de verlichte (in twee betekenissen) duiven alle kanten op en zetten de vurige tongen de omgeving zodanig in een rode gloed dat we het Catharinaplein warempel mooi gaan vinden. En met kerst, ja met kerst..., dan dwarrelen de sneeuwvlokken natuurlijk frivool in zachtblauw om het ronde gebrandschilderde raam heen, waarna de kerk verandert in één grote kerstboom vol spiegelende ballen. Maar we eindigen uiteraard met de serene rust van het stalletje met die ene, felle ster erboven. En met Berlioz op de achtergrond, al is het maar speciaal voor mij.
FOTO: JOHN GEVEN STUDIO’S
j
Ik ben er alleen nog niet uit hoe het met hemelvaart moet. Want wat ten hemel vaart, verlaat binnen de kortste keren de torenspitsen in opwaartse richting. En dan? Kun je op de wolken projecteren eigenlijk? Die kanjers van Glow vast wel.
FRANS DEKKERS TEKSTSCHRIJVER
019
REPORTAGE
EINDHOVEN HEEFT
ONS
HARD NODIG TEKST: HANS HORSTEN | FOTO’S: MENNO BOON / VERSE BEELDWAREN
D
e samenleving is deels het product van stille revoluties. Grote veranderingen die onderhuids worden ingezet en pas zichtbaar worden als ze naar de oppervlakte doorschieten, en vanaf dat moment in ieders blikveld komen te liggen. Zo’n geluidloze ommezwaai voltrok zich de afgelopen zestig jaar ook bij Ergon, de sociale werkvoorziening voor de gemeenten Eindhoven, Veldhoven, Valkenswaard, Waalre en Heeze-Leende. Er gaapt een diepe afgrond tussen de sociale werkplaats die in 1955 in Eindhoven zijn deuren opende voor de ‘imbecielen’, ‘debielen’ en ‘zwakzinnigen’ in de stad (zoals het onverbloemde jargon uit die wederopbouwtijd luidde), en de geoliede arbeidsvoorziening die nu actief is bij diverse werkgevers en op vele plekken in de maatschappij. Aldus gingen Ergon en zijn medewerkers van het schemerduister naar het volle zonlicht. Van de zijlijn naar het hart van de samenleving. Waar een baan bij Ergon in het verleden gold als een soort banvloek die je op verjaardagsfeestjes bij voorkeur onder de pet hield, is personeel van nu vaak fier op wat ze doen. „Eindhoven heeft ons hard nodig. Als mensen zoals wij voor het schoon houden van de stoepen en straten niet ons bed uit komen, wie dan wel”, zegt Cindy Sofner, terwijl ze haar zoveelste shagje van de dag rolt. Elke ochtend rukt deze tattoo queen, die zich beurtelings onaanraakbaar stoer en aaibaar opstelt, voor dag en dauw uit met haar gemotoriseerde onkruidborstelmachine. Daarna volgt een nachtelijke odyssee door het stratenlabyrint van Eindhoven, vertelt ze. „Vooral
020
in de binnenstad kan het vanwege de vele auto’s link zijn. Er zitten er bij die je gewoon van je sokken rijden. Dat is stressen. Daarom ga ik midden in de nacht al op weg. Dan heb ik weinig te maken met de baas, en voel ik me vrij. Zolang ik mijn werk goed doe, geeft dat geen problemen. Ik ben pas tevreden als de trottoirs en straatgoten er weer netjes bijliggen. Dan heb ik eer van mijn werk. Dat is een fijn gevoel.” En de kringelende tabaksrook zoekt opnieuw ijle verten op.
Een plekzooi Ze vervullen vaak werk waar anderen in de samenleving hun neus voor plegen op te halen. Omdat het te vies of eentonig is, of te weinig status zou bezitten. Je loopt er zogezegd niet mee te pronken op LinkedIn of Facebook. Zelf vinden de medewerkers dat ze meer krediet verdienen omdat zij de gaten in de maatschappij opvullen die anderen laten vallen. „Wij voorkomen dat Eindhoven één grote plekzooi wordt”, zegt stadsreiniger Maarten Smulders, die zich dagelijks een weg moet zien te banen door een wassende stroom blikjes, flyers, kartonnen bekers, bakjes met etensresten en ander afval. Ook Boudewien van Brakel, die vele jaren als productieleider bij Ergon werkzaam was, vindt de publieke waardering voor wat personeel van Ergon dagelijks voor elkaar bokst ten faveure van de samenleving, onder de maat. „Er wordt nog altijd op ze neergekeken. Als twee tuinmannen van Ergon even een praatje maken, heet het dat ze lopen te lanterfanten. Als twee managers hetzelfde doen, zijn ze
in overleg.” Werkgevers die gedetacheerde personeelsleden van Ergon hebben rondlopen, zijn door de bank genomen erg content over hen. Bij logistiek dienstverlener Henry van Rooijen zijn dagelijks negentig Ergonners in de weer. Ze doen inpakwerk, bouwen reclamedisplays, labellen, wikkelen en stellen pakketten met samples en artikelen samen voordat ze deur uitgaan. „De een presteert beter dan de ander, maar gemiddeld doen ze het niet slecht. En je haalt er gedreven werknemers mee in huis.” Van Rooijen promoot inmiddels als ambassadeur Ergon bij collega’s in het bedrijfsleven. „Er lopen hier veel Ergonmensen en weinig uitzendkrachten rond. Terwijl logistiek toch een sector is die draait om snelheid en flexibiliteit. Wat moet ik met een uitzendkracht die minder presteert dan iemand van Ergon en minder betrokken is, maar wel anderhalve keer zo duur?’ Geert de Brouwer van Kusters Logistic Services roept andere ondernemers eveneens op hun luiken open te gooien. „Ik had ook vooroordelen over Ergon. Dat was een bedrijf met mensen die niks kunnen. Tot ik zag hoe gemotiveerd ze op de werkvloer waren. Het gaat om mensen die ook een kans moeten hebben. Ik heb er trouwe medewerkers aan, verloop is er nauwelijks.”
Kwetsbaar en gebutst Ergon had in de begintijd vooral ten doel om mensen met een verstandelijke en fysieke beperking van de straat te plukken, en hen te behoeden voor een leven in ledigheid. Mensen zonder eigen gezicht of eigen leven die als
REPORTAGE
HET HOOFDKANTOOR VAN ERGON IN DE ROOIJAKKERSSTRAAT IN EINDHOVEN
021
REPORTAGE
ERGONMEDEWERKERS AAN HET WERK BIJ DAF
022
REPORTAGE
onbetaalde boerenknecht of huishoudelijke hulp voor dag en nacht hun dagen sleten. Nu opereren de 2500 medewerkers van de onderneming allesbehalve in een anoniem vacuüm, zoals vroeger het geval was. De spare parts die DAF Trucks naar klanten en dealers in alle windstreken verstuurt? Het is de dagelijkse job van driehonderd Ergon werknemers die de complete logistiek hiervan voor hun rekening nemen. Een nachtje massaal kroegvertier op het Stratumseind? Ergon zorgt ervoor dat de straat er een dag later weer bij ligt om door een ringetje te halen. In de catering, de distributie, in het schoonmaakwerk, bij veegploegen op straat, in wasserijen, de postbezorging en in het openbaar groen; overal in de regio haalt Ergon zijn klandizie vandaan. Aldus houdt het bedrijf een banenmachinerie gaande voor kwetsbare en gebutste mensen die zonder deze rugwind tussen wal en schip zouden vallen op de arbeidsmarkt. Hoe anders was dat vroeger. Toen werkte de populatie van Ergon in grote en massief ogende werkplaatsen rij na rij aan eindeloos lang lijkende tafels. Veelal deden ze daar eenvoudig assemblagewerk voor de industrie. Zoals een schroefje in een moer draaien, simpel te fabriceren lichtarmaturen voor Philips maken of draadboomkabels aan elkaar monteren voor onder de motorkap van de Volvo 43 die toen nog in Limburg werd gemaakt. „Ik zag mensen die de hele dag niets anders deden dan het uiteinde van een kabel in een potje soldeer stoppen. Ik vond het ongelooflijk om te zien dat deze werknemers zo’n geluk uitstraalden. Dat zag je aan hun gezicht. Ik zou het geestdodend werk vinden, maar zij glunderden, waren enthousiast. Ze meldden zich nooit ziek, kwamen altijd op tijd, en allemaal hadden ze een enorm arbeidsethos”, zegt Joop Ammersdorfer die voor het FNV veertig jaar deel uitmaakte van commissies die toezagen op het reilen en zeilen van Ergon, en opkwamen voor de belangen van het personeel.
Sociaal isolement Ammersdorfer verscheen op het toneel bij Ergon toen de sociale werkvoorziening nog was overgoten met een dikke paternalistische saus. „Overal trof je een bevoogdende mentaliteit aan. Personeelswerkers vertelden mij dat ze ‘zich betrokken voelden bij hun kinderen’. Zo omschreven zij de medewerkers. Er
werkten onder meer drie of vier dames die ‘s morgens eerst de werkleiders in de bedrijfshal een kusje kwamen geven voordat ze aan de slag gingen. Ik vond dat niet kunnen.” Het was niet meer of minder dan de spiegel van een tijdsgeest, meent Nicolette van Gestel, als hoogleraar voor Hervormingen in de Sociale Zekerheid verbonden aan de Universiteit van Tilburg. „Het paste bij de jaren vijftig, zestig en zeventig om iets aparts in te richten voor mensen die niet in staat waren om in het reguliere arbeidsproces onder dak te komen omdat ze verstandelijk te beperkt waren, of psychisch en fysiek niet uit de voeten konden. Over de hele linie was de maatschappij zo ingericht. In het onderwijs bestonden speciale scholen voor kinderen met leerproblemen. Ook de sociale werkvoorziening was een beschut wereldje op zichzelf. Die ideologie werkte overigens wel een sociaal isolement in de hand. Instituten voor zwakzinnigenzorg lagen diep verstopt in de bossen buiten het dorp of de stad. Voor de mensen in die instellingen, op aparte scholen en in de sociale werkvoorziening werd goed gezorgd, maar ze werden tevens op afstand van de samenleving gehouden.”
Verzorgingsstaat oude stijl Als product van de verzorgingsstaat oude stijl was Ergon regelmatig speelbal van de politiek. Want er bestond nog wel eens spanning tussen de sociale, economische en ideologische doelen. Gedurende vele jaren fungeerde Ergon als een ambtelijke dienst van de gemeente Eindhoven, en konden wethouders die het bedrijf in portefeuille hadden de directeur op zijn vingers kijken. In het bijzonder liepen de gemoederen hoog op als Ergon weer eens torenhoge verliezen moest bijschrijven, en de aangesloten gemeenteraden gehouden waren om de tekorten aan te zuiveren. De bijna symbiotische relatie tussen stadhuis en sociale werkvoorziening werkte een verlammende bureaucratie en stroperigheid in de hand. „Bij Ergon heerste een bonnencultuur”, zegt operationeel directeur Jan Sengers. „Voor elke uitgave boven de vijftigduizend gulden was de handtekening van de wethouder nodig. Dat werkte niet.” In de historie van Ergon zijn daarom nogal wat loopgravenoorlogen op te tekenen tussen directeuren van het bedrijf en het gemeente-
bestuur van Eindhoven. Die staat van bijna permanente guerrilla veranderde kort na het millennium toen directeur Ad van Vroenhoven (een bedrijvendokter die met de opdracht was binnengehaald om Ergon binnen drie jaar financieel gezond te maken) op eigen benen zette en er een constructie werd opgetuigd waarin voor de betrokken overheden uit de regio meer een rol als toezichthouder dan als bestuurder was weggelegd. Toch waren veel wethouders trots op de prestaties van ‘hun’ Ergon. Zoals Peter van den Baar die tussen 1976 en 1988 in het Eindhovense college zat. „Veel sportgebouwen in de stad zijn van de hand van mensen van Ergon. Bokt? Het Henri Dunant Park? Idem dito. Dan praat je over projecten waar Eindhoven tot op de dag van vandaag veel plezier aan beleeft. Je kunt stellen dat Ergon behoorde tot de voorhoede van de sociale werkplaatsen in den lande.”
Sodom en Gomorra De goede reputatie buitengaats laat onverlet dat d’n Ergon (zoals het bedrijf in de volksmond heette) ook de nodige woelingen meemaakte. Het zwaartepunt daarvan lag in de eerste decennia van zijn bestaan toen de sociale werkvoorziening ook werd ingericht als een thuishaven voor andere dan de traditionele doelgroepen op de arbeidsmarkt. (Ex-)criminelen, langdurig werklozen en drugsverslaafden kwamen in groten getale het bedrijf binnen. Tevens kwam het nog wel eens voor dat overspannen ambtenaren bij de Ergon gestationeerd werden om het spoor terug te vinden. Vooral de vestiging aan de Ruysdaelbaan had de roep een ruige tent te zijn die volgens de overlevering zelfs Sodom en Gomorra in de schaduw stelde. Frank Greveraars, lange tijd voorzitter van de OR, had in die tijd vaak het gevoel in het oog van de orkaan te bivakkeren. „Aan de ene kant lag de tippelzone met afwerkplekken voor prostituees en een stuk verderop het woonwagencentrum. Bij razzia’s pakte de politie nogal eens prostituees op. Die kregen dan de keus: of zes weken de bak in of zes weken bij Ergon werken. Die dames verdienden bij ons tijdens de pauzes een centje bij. Als dat teveel opviel, trokken ze met hun klanten naar het struikgewas rond het kerkhof dat aan de overkant van de straat lag. Als er een oplossing moest worden gevonden voor probleemgevallen in de stad was de houding van de buitenwereld:
023
REPORTAGE
STADSREINIGING DOOR ERGON OP HET 18 SEPTEMBERPLEIN
douw ze maar bij d’n Ergon binnen. Ik vond het natuurlijk reuze enerverend om mee te maken, maar voor het imago van Ergon was het een ramp.” Kenmerkend voor Ergon was dat het na de kinderziekten doorstaan te hebben uitgroeide tot een egalitair bedrijf. De camaraderie tussen de werknemers was groot, de afstand tussen baas en krullenjongen klein. Dat gevoel van gelijkheid hoorde bij de cultuur van het bedrijf. Ondanks de vele veranderingen is de gemiddelde medewerker van Ergon volgens
024
Jan Sengers in de kern dezelfde gebleven. Recht door zee, geen prietpraat, liefhebbers van de stevige kost in plaats van verfijnde gourmands. „Je moet hier niet met een hoop poeha mijnheer de ondernemer proberen uit te hangen. Daar kan ook de OR niet tegen. Een directeur die hier ‘doe mijn auto ook even’ tegen een schoonmaker zegt, houdt het niet lang vol.” Hij ziet nog een andere rode draad. „De cultuur en de tradities bij Ergon zijn steeds meer naar het normale bedrijfsleven opgeschoven. Waarbij de sociale missie
prominent op de agenda blijft staan.”
Paradijsvogels Voor de man in de straat is Ergon allereerst het exclusieve domein van de kleurrijke paradijsvogels in ons midden, de markante types van alle tijden die door een te uitgesproken karakter, een teveel aan temperament, een fysiek of psychisch gebrek of een al te turbulente levenswandel niet aan de bak komen, maar dat wel graag zouden willen. Zoals
REPORTAGE
Johan Smolders, die spastisch en motorisch gestoord is, en bij Ergon op de administratie werkt. Zijn leven is één grote kruistocht tegen vooroordelen en onbegrip, een nimmer eindigend gevecht voor erkenning. „Ik wil bewijzen dat ik mee kan. Mij krijgen ze niet klein. Nooit! Want ik knok altijd voor mijn bestaan en mijn rechten”, zegt hij op afgemeten toon, en zijn armen zwaaien als trage molenwieken door de lucht. Dagelijks schuifelt hij in een schokkerige loop achter de rollator naar zijn werkplek. Hij ontworstelde zich aan een gok-
verslaving. (‘Johan, kappen met die ellende,’ zei ik tegen mezelf) en verbaast de buitenwereld regelmatig met gedurfde escapades. Zoals die keer dat hij met zijn 45 kilometer auto op een avontuurlijke bedevaart naar Lourdes ging, hemelsbreed op 1250 km gelegen van zijn woonplaats Valkenswaard. Voor Smolders een alternatieve versie van Expeditie Robinson, waarbij hij overnachtte in kleine dorpshotelletjes op het Franse platteland, of bij een nonnenklooster aanklopte. „Frans spreek ik geen woord, maar als ik zei:
‘I come from Holland, I go to Lourdes’, snapte iedereen wat de bedoeling was.” En omdat in hem het hart van een wielerfanaat klopt, zweefde hij tijdens zijn verblijf in die carrousel van devotie en plat kermisvermaak ook in zijn brommobiel over gevreesde Pyreneeënreuzen als de Tourmalet, de Col d’Aubisque, Aspin en Hautacam. Om bij hemzelf het oergevoel op te roepen dat Tourrenners moet bekruipen als ze op duizelingwekkende hoogte de confrontatie met die mastodonten van graniet en steen aangaan. In het spoor
025
RENÃ&#x2030; SNIJDERS T 0487 519 308 F 0487 506 975 M 06 15 867 864
Botterdam 9, 6651 TC Druten www.snijders-gm.com info@snijders-gm.com
9HUNRRS UHSDUDWLH NHXUHQ
Â&#x2021; In- en verkoop van gebruikte grafische machines Â&#x2021; Onderhoud en service van grafische afwerkmachines o.a. Horizon, Shoei, Stahl, MBO, Polar, T&B.
$OOHV RS KHW JHELHG YDQ PDFKLQHV HQ JHUHHGVFKDSSHQ YRRU ERV WXLQ HQ SDUN 2RN YRRU YHLOLJKHLGV ZHUNNOHGLQJ XZ DGUHV
6OLNGLMN _ 1/ :,17(/5( _ ZZZ OHFRED QO _
www.eduardvandeloo.nl | Tel: 06 38190270 Hortsedijk 69 | 5708 HB Helmond
026
REPORTAGE
van illustere pedaleurs als Fausto Coppi, Eddy Merkx en Bernard Hinault scheerde hij rakelings langs ravijnen en met rotsblokken bezaaide kloven, over smalle bergweggetjes en door scherpe haarspeldbochten. Ik ben nergens bang voor. Als je toegeeft aan angst kun je niks meer”, zegt Johan Smolders kordaat. Wie het aandurft verder te kijken dan de handicap die het leven ven een Ergonmedewerker zwaar kan beslasten, stuit op onvermoede vaardigheden. Zoals bij receptionist Ben van Hoorn die door de zeldzame Ziekte van Leber met het ene oog maar drie procent en met het andere maar 35 procent ziet. Toch slaat hij door zijn fotografische kennis van feiten, stemmen en geluiden iedereen met stomheid. „Omdat ik zo slecht zie, moet ik het van luisteren, concentreren en onthouden hebben. Bij mij komt elk geluid uitvergroot binnen. Ik kan aan iemand zijn loop horen wie het is. Meestal herken ik een persoon aan zijn stem. Van de telefoonnummers van de tweehonderd toestellen op de bureaus van Ergon ken ik er 180 uit het hoofd”, zegt hij zonder dat het snoeverig klinkt. Leven in de duisternis en toch over een haviksoog beschikken. Hoe is het anders te verklaren dat Ben van Hoorn regelmatig in de prijzen valt bij de biljartvereniging in de wijk. „Ik speel met een moyenne van 1,6 per beurt. Niemand snapt hoe dat kan. Daar ben ik best trots op.” Het grote succes bij Ergon deed ruim een decennium terug zijn intrede toen de bedrijfsleiding onder aanvoering van algemeen directeur Peter Quik ervoor koos het accent sterker te gaan leggen op talentontwikkeling en het detacheren van personeel bij bedrijven. „Mensen naar werk brengen in plaats van andersom. Detachering heeft veel aan de duurzaamheid van Ergon bijgedragen. Zowel financieel als sociaal”, zegt Quik over deze formule die het SW-bedrijf uit de regio Eindhoven voorgoed uit de rode cijfers trok. Operationeel directeur Jan Sengers illustreert dit met enkele sprekende getallen. „Toen ik hier begon, waren tachtig werknemers van Ergon bij werkgevers gedetacheerd. Inmiddels zijn dat er twaalfhonderd. Dat is zestig procent van ons personeel”, aldus Sengers.
Sociale drama’s Maar wat is het toekomstperspectief voor de Van Hoorn’s, Smoldersen, Sofners, en
Smuldersen op deze wereld als op 1 januari 2015 de Participatiewet van kracht wordt? Het kabinet wil van instituties à la Ergon af. Uit het oogpunt van gelijkheid en integratie moeten mensen met een arbeidsbeperking in het gewone bedrijfsleven onder dak zien te komen, vindt de Haagse politiek. Wat nu nog bij Ergon werkt, mag daar blijven, maar voor nieuwe gevallen gaat de deur in het slot. Over de gevolgen hiervan wordt verschillend gedacht. Anita Schavemaker, directeur van zorginstelling St. Annaklooster (dat de postvoorziening aan Ergon heeft uitbesteed) voorziet sociale drama’s. „Er ontstaat straks een flinke groep kwetsbare personen in de samenleving die niet aan de slag komt. Op tal van fronten zullen ze overboord vallen. Deze mensen vereenzamen en gaan zich steeds minder gewaardeerd voelen. Wat schiet je daar als samenleving nu mee op?” Andere werkgevers hebben er eveneens een hard hoofd in. Marc Hendrikse, CEO van de NTS Group, was jarenlang adviseur van Ergon. „Per 1 januari gaat de knop om en moeten wij deze personen in dienst gaan nemen. Dat gaat niet lukken. Voor ondernemers zitten er te veel risico’s aan.” Ook professor Van Gestel van de universiteit van Tilburg vindt dat de overheid te kort door de bocht gaat. „Veel SW-bedrijven, ook Ergon, zijn al een weg ingeslagen die tot veelbelovende resultaten leidt. Er leeft steeds meer ondernemersspirit in die sector. Kijk maar naar de wijze waarmee ze via groepsdetachering kwetsbare mensen naar betaalde arbeid weten toe te leiden. Politiek en kabinet hadden er goed aan gedaan om daarbij aan te sluiten, dat proces breder te trekken en meer te experimenteren met best practises die zich in de praktijk bewezen hebben. Maar ja, zo
zit de Haagse politiek niet in elkaar. Zoals ik het beleef, ligt de focus van de overheid bij de Participatiewet toch voornamelijk bij het bezuinigen. Al wordt daar een ander, meer ideologisch getint verhaal bij gehouden.”
Markt en moraal Peter Quik gaat niet gebukt onder de naderende omslag. Sowieso zal de afbouw van het stelsel van sociale werkvoorzieningen geruime tijd in beslag nemen. „Over vijf jaar hebben we naar schatting zestienhonderd mensen in dienst. Dat is nog altijd een flinke groep.” Quik ziet ook kansen; de kennis en knowhow van Ergon over het begeleiden van werkzoekenden met een vlekje laten zich misschien op een andere, innovatieve manier verzilveren. „Onze modellen voor detachering hebben hun maatschappelijk nut aangetoond. Wij kunnen met onze aanpak en ervaring met complexe groepen de ondernemers veel zorg en rompslomp uit handen nemen.” De algemeen directeur van Ergon stipt nog een ander punt aan. Is er ook nog niet zoiets als het aloude burgermansfatsoen, de maatschappelijke plicht om niemand aan de kant te laten staan? „We praten hier over mensen voor wie we bij Ergon elke dag verantwoordelijkheid voelen en nemen. Deze mensen verdampen niet omdat je de wet verandert en de sociale werkvoorziening opdoekt. Die blijven gewoon bestaan en een beroep doen op de gemeenschap. Ik kan me juist in deze regio geen samenleving voorstellen waarin we deze groepen aan de kant laten staan. Naast de markt is er ook de moraal. Laat het ‘Wonder van Eindhoven’ daarom ook gelden voor mensen die altijd extra steun nodig zullen hebben.”
027
TEAMBUILDIN
G
COMMUNICA TIE LOGISTIEKE
EXPERTISE
OPTIMALISA TIE van BEDRIJFSPR OCESSEN
COACHING ERGON: Een klant waar wij met veel plezier voor werken. Een pro-actief op de toekomst anticiperend bedrijf met hart voor haar medewerkers!
ARBOWET E XPERTISE BEDRIJFS FIN ANCIELE EXPERTISE MEDEZEGGE NSCHAP EXPERTISE
028
INTERVIEW
De Burgh is in ruim een halve eeuw uitgegroeid tot veel meer dan een DAF-dealer. De band tussen Ergon en De Burgh bestaat al jaren maar kreeg vorig jaar een extra impuls. Diana van den Berg (middelenbeheerder Onderhoud & Techniek Ergon) en De Burgh-directeur Mathieu Henderikx vertellen hoe het mes van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) aan alle kanten snijdt. TEKST: MARIE-JOSÉ DEKKERS | FOTO: JEROEN BROEKMANS
x
y
z
{
|
}
|
~
}
y
z
ENG2 OAF%OAF =F FG? E==J K=JNA;=
DIANA VAN DEN BERG EN MATHIEU HENDERIKX
E
rgon, in de persoon van Diana, kent het familiebedrijf als maatschappelijk ondernemend: „De Burgh is servicegericht, staat open voor ideeën, en ze snappen dat er een win-win moet zijn voor iedereen. Ze schakelen ons ook in voor schoonmaak, klusjes en groenonderhoud. Er is wederzijds respect en het klikt.” Wat begon als DAF-garage De Burgh (sinds 1959) in het Witte Dorp is anno nu nog steeds een bekend 040-familiebedrijf, intussen uitgegroeid tot de internationale LenGo Automotive Group en ook nog eens DAFdealer van het jaar. Er stroomt veel diesel door de aderen van het bedrijf: Mathieu Henderikx kwam in 1993 aan boord na bijna een kwart eeuw DAF. Voor hem was de samenwerking met Ergon
zowat vanzelfsprekend: „Maatschappelijk ondernemen doen we met elkaar. We waren al jaren voertuigleverancier. Ergon deed het onderhoud in de eigen werkplaats of bij derden. Dat kon stukken efficiënter, en daar hebben we samen eens over nagedacht. Nu zit het onderhoud als één cluster onder ons dak, de Ergonwerkplaats kon worden gesloten, de medewerkers gedetacheerd. Ze hebben nog maar één factuurstroom, en alle onderhoudsen aftersalesinformatie is overzichtelijk en actueel.” Exemplarisch voor de genoeglijke samenwerking is monteur Toon van Kuijk. Hij is sinds dit jaar vast en fulltime gedetacheerd in Acht, mocht zijn groot rijbewijs halen, werd uitgeroepen tot Match van de maand en heeft het goed naar zijn zin bij De Burgh.
Zijn handige handjes worden gewaardeerd bij De Burgh want er is genoeg te doen, vertelt Mathieu: „We spelen in op de recessie met tweedehands, gereviseerde truckonderdelen mét De Burgh-garantie. Daar is veel vraag naar in onze webshop; zo maken we van de nood een deugd. Natuurlijk verkopen we ook graag een DAF, Fiat of Iveco, maar after sales is ons sterkste punt: reparatie, onderhoud en keuren van alle merken en opbouwen, ook op veiligheidsvoorschriften van TÜV, ADReM en AMTeK. Van half acht ’s ochtends tot tien uur ’s avonds zij we bezig, de langste openingstijden in de regio. Ook hebben we een 24-uurs pechdienst. Geen néé zeggen, maar klaar staan voor klanten, dus. En dat zie ik ook terug bij Ergon.”
029
REPORTAGE
ANTJE CLAAS-SLOOF
030
REPORTAGE
Maatschappelijk verantwoord
sprookje TEKST: BABETTE MARGÉS | FOTO’S: FREEKJE GROENEMANS
H
et verhaal over de samenwerking tussen Ergon en Van der Valk Hotel Eindhoven is bijna te mooi om waar te zijn. Ergon noemt Van der Valk een schoolvoorbeeld van bedrijven die mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een werkplek geven. Van der Valk op zijn beurt ziet alleen maar voordelen, en is zelfs – in de persoon van directeur Rick Polman – ambassadeur van Ergon. Hoe is dit succesverhaal tot stand gekomen? En wat vinden de hoofdrolspelers, de gedetacheerde Ergonners, van hun rol? Het relaas begint bij vuile was, van maar liefst 250 mensen, om precies te zijn. Tot twee jaar terug waste al het Van der Valk-personeel zijn bedrijfskleding zelf thuis. Daar zaten diverse nadelen aan, vertellen Alexander Holterman, adjunct-directeur van Hotel Eindhoven, en Rick Polman. Naast dat er kleding ‘verdween’ ontdekten de mannen dat niet elk wasmiddel doet wat het belooft. „In die tijd hebben we alle denkbare nuances van zwart voorbij zien komen. Daarnaast was het natuurlijk ook een belasting voor ons personeel.”
Droomreactie Dat moest dus anders, maar hoe? Hèt moment om daarover na te denken, kwam tijdens de
verbouwing van het hotel in 2011. „Duurzaamheid is voor ons altijd een belangrijk issue geweest”, licht Polman toe. „Maar waar we dat voorheen zochten in bijvoorbeeld duurzame materialen, kwam onze focus te liggen op een duurzaam personeelsbeleid.” De hotelgigant werd een beetje geholpen met focussen door SW-organisatie Ergon. Die benaderde Van der Valk, en kreeg vrijwel meteen een droomreactie. Thijs Franssen, marketingmanager bij Ergon, verhaalt: „Ze zeiden: ‘We willen sowieso met jullie in zee. Wij passen onze processen zodanig aan dat Ergon-medewerkers hier aan de slag kunnen’. Ik zou willen dat ieder bedrijf zo reageert.” Om het resultaat te zien van deze spontane samenwerking dalen we af naar de vertrekken onder het hotel. Na twee trappen staan we in de bedrijfskantine waar het haast net zo lekker ruikt als in de restaurantkeuken die we doorkruisen. Denk de grandeur en ruimtelijkheid van boven even weg. Dit is gewoon een souterrain met grijze tegels en tl-licht, maar juist deze prikkelvrije omgeving is belangrijk voor veel Ergonners. „Je moet die mensen niet in een hectische omgeving plaatsen, waar veel tegelijk gebeurt, zoals in het restaurant. Je moet ze structuur bieden en regelmaat. Dan komen ze het best tot hun recht”, zegt Polman. Op deze plek zetelt de wasserij, het werkdomein
031
REPORTAGE
EVERT VAN DER VRIES
032
REPORTAGE
van tien Ergon-medewerkers. Achter de balie waar het hotelpersoneel zijn vuile bedrijfskleding inlevert en schone ophaalt, staat Antje Claas-Sloof met een glimlach op haar gezicht. Deze lach wordt alleen maar breder als ze op de foto gezet wordt. Of ze het leuk vindt om hier te werken, lijkt een overbodige vraag. „Elke dag als ik opsta, om half zes, heb ik zin om te gaan werken. Ik begin pas om acht uur, maar ik ben er al om half acht”, vertelt ze tijdens het strijken van koksbuizen. Voor dit klusje gebruikt ze trouwens een apparaat dat de fotografe en ik onmiddellijk mee naar huis willen nemen. Het is een soort torso die bovenkleding van binnenuit opblaast met stoom en zo alle kreukels eruit perst. Antje heeft er duidelijk lol in als we schrikken van de sissende stoomwolk. Daarna gaat ze onverstoorbaar verder met vouwen.
Senang Het zijn dit soort repeterende werkzaamheden waar mensen met een rugzakje, zoals Polman ze noemt, zich senang bij voelen. Ergonmanager Franssen beaamt dit. „Toen we eenmaal wisten dat we met elkaar in zee gingen, zijn we op zoek gegaan naar werk dat passend is voor onze mensen. Handelingen zoals vouwen en strijken zijn goed te beschrijven en bieden houvast.” Naast het werk in de wasserij houden Ergonners ook de kantine schoon en worden ze af en toe ingezet bij evenementen. Die neventaken hebben te maken met de bewuste overbezetting van de wasserij. Het is een must dat deze zeven dagen per week van zes uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds open is. Er staan meer mensen ingepland dan noodzakelijk om te voorkomen dat de wasserij onbemand raakt door uitval. Om te zorgen dat de gedetacheerde werkers aan hun uren komen, denkt Van der Valk intensief na over extra werkzaamheden. Als het aan Ergonmedewerker Evert van der Vries ligt, blijft hij het liefst op zijn vertrouwde plekje in de wasserette. „Ik vind dit werk prima, maar als ze me vragen voor iets anders dan doe ik het wel.” Die andere job is in zijn geval parkeerwacht. „Dat is leuk voor een keertje”, voegt hij eraan toe. Het maken van goodiebags en het helpen bij de garderobe zijn ook mogelijke taken. Franssen is vol lof: „Ze
willen bij Van der Valk deze doelgroep écht aan het werk zetten.”
Voor de centen Het ziet er allemaal wel heel erg picture perfect uit. Zit er dan nergens een addertje onder het gras? Nee, als het aan Polman ligt niet. Hij ziet louter voordelen aan de samenwerking en hij geeft grif toe dat het grootste voordeel op centengebied ligt. „Als wij deze faciliteit met onze reguliere medewerkers draaiende zouden moeten houden, dan zou dat veel te duur zijn. Dus ja, om bedrijfseconomische redenen is dit gewoon een hele goede oplossing.” De detachering van Ergonners is voor een groot deel gesubsidieerd, en de financiële risico’s bij ziekte of arbeidsongeschiktheid zijn gedekt. Het rendement dat dit partnerschap oplevert, zit ‘m niet alleen in geld. „Ons reguliere personeel is er gelukkiger van geworden. Ze hebben nu thuis geen gedoe meer met wassen en strijken. En ze zijn er trots op dat ze hun steentje bijdragen aan de participatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt”, licht Holterman het tweede voordeel toe.
Handjes Van der Valk verwacht als de economie aantrekt meer ‘handjes’ nodig te hebben. Die zouden prima kunnen worden ingevuld door mensen die nu langs de zijlijn staan. „Maar wij zijn echt niet de enige. Veel meer bedrijven kunnen deze mensen inzetten.” Daarover zijn de mannen al in gesprek met wethouder Staf Depla en verspreiden ze hun boodschap binnen hun netwerk, waaronder dat voor maatschappelijk betrokken ondernemers ‘Samen voor Eindhoven’. „Ergon-medewerkers kunnen misschien niet alles, maar ze zijn net zo productief als regulier personeel. Natuurlijk moet je er wel eens achteraan zitten, maar dat moeten we bij onze eigen werknemers ook.” Ze hebben geen ‘speciale behandeling’ nodig wil Holterman maar zeggen. „Zorgen voor een veilige omgeving en kaders stellen is voldoende. Dit kan heel goed in samenspraak met Ergon, is onze ervaring.” Polman gooit er tot slot nog een oneliner tegenaan: „Ieder bedrijf moet het gewoon doen!”
033
Pebetex de betrouwbare bedrijfskleding leverancier van Ergon
Ons bedrijf Pebetex loopt op het gebied van professionele bedrijfskleding en veiligheidsartikelen graag voorop. Dat vraagt om oorspronkelijkheid, inzicht, inventiviteit, durf en weten wat je wilt. Het specialisme van Pebetex is de combinatie van meedenken en samen met u werken aan een duurzaam product. Koopt u bi j Pebetex, dan bent u verzekerd van MVO -verantwoord geproduceerde kleding, die door uw medewerkers graag gedragen wordt. Tevens verzorgen we de bedrukking of borduring van uw kleding.
Bedrijfskleding Veiligheidsschoenen Veiligheidsartikelen Handschoenen Signalisatiekleding Beveiligingskleding Uniformkleding Burgemeester van Roystraat 10, 5461 AX Veghel Tel.: 0413-36 99 77 info@pebetex.nl www.pebetex.nl
FOODPROFESSIONALS
NAAR DE NIEUWE SLIGRO
Sligro Eindhoven is volledig vernieuwd Een nieuwe generatie Sligro: lekkerder, persoonlijker en voordeliger. Zo is het assortiment flink uitgebreid met ruim 5.000 producten. Niet alleen veel verse producten, maar ook op het gebied van kruiden, wijnen, oliĂŤn en non-food is er veel meer keus. Kom kijken en profiteer van meer service, meer vakmanschap en meer keus!
HURKSESTRAAT 5, EINDHOVEN
FOTOREPORTAGE ERGON
FOTO: VERSE BEELDWAREN
BEN „Omdat ik zo slecht zie, moet ik het van luisteren, onthouden en concentreren hebben.” Ben van Hoorn is telefonist/receptionist op het hoofkantoor van Ergon. Hij is slechtziend, maar compenseert dit met gebruik van al zijn andere, haarscherpe zintuigen.
036
FOTOREPORTAGE ERGON
FOTO: VERSE BEELDWAREN
CINDY „Er zit een steeds grotere push achter.” Cindy Sofner staat bekend als de stoere vrouw van de stadsreiniging. Als geen ander kent ze het stratenpatroon van Eindhoven. Ze weet precies waar de moeilijke plekken zich bevinden, waar de rotzooi het hoogst opgestapeld ligt, en waar het oppassen geblazen is.
037
FOTOREPORTAGE ERGON
FOTO: VERSE BEELDWAREN
CLAIRE Claire van Eert is medewerkster Textieldiensten. PrivĂŠ gaat ze graag op de foto met beroemde Nederlanders, op het werk begeleidt ze andere mensen met een beperking om het meeste uit hun talenten te halen. In de toekomst wil ze graag een baan in de zorgsector.
038
FOTOREPORTAGE ERGON
FOTO: VERSE BEELDWAREN
JOHAN „Ik knok altijd. Voor mijn bestaan, en voor mijn rechten”, klinkt het strijdvaardig. Johan Smolders is administratief medewerker. Johan is spastisch en motorisch beperkt, maar hij is een doorzetter. „Ik ben nergens bang voor. Want als je toegeeft aan angst kun je niks meer.”
039
FOTOREPORTAGE ERGON
FOTO: VERSE BEELDWAREN
MONIEK „Ik ben wijs, sterk, creatief en kan eigenlijk heel veel.” Moniek van den Tillaard is gedetacheerd baliemedewerkster bij het Klokgebouw en de Apparatenfabriek. Regelmatig moet zij even teruggrijpen naar rust, ontspanning en meditatie. „Ik heb Gilles de la Tourette, ADHD en fibromyalgie, een vorm van reuma.”
040
FOTOREPORTAGE ERGON
FOTO: VERSE BEELDWAREN
FRANK „Wie aan Ergon komt, komt aan mij.” ‘Mr. Ergon’ Frank Greveraars is lid van de Ondernemingsraad van Ergon. Met 42 dienstjaren is hij ook de nestor binnen Ergon. „Ik kom vooral in het geweer als er dingen dreigen te gebeuren die slecht zijn voor onze mensen.”
041
EINDHOVEN TOEN & NU
TOEN
PIAZZA EN 18 SEPTEMBERPLEIN HALVERWEGE DE JAREN 70 | FOTO’S: EINDHOVENINBEELD.COM
hoven gebeurde. Het winkelcentrum daarentegen was alleen in de beginjaren succesvol, en leidde in de decennia daarna een moeizaam bestaan.
In 1968 werden in Eindhoven de Piazza en de Bijenkorf geopend. Naast het warenhuis – gescheiden door een uniek plein – lag het door Theo Boosten ontworpen winkelcentrum. Ponti, architect van de Bijenkorf, creëerde het plein tussen Bijenkorf en Piazza, en kleedde het aan met veel functionele kunst. Een geweldig plein, de plaats waar hèt destijds in Eind
042
In een poging de Piazza nieuw leven in te blazen, is het gebouw in 2002 volledig gestript. De Italiaanse architect Fuksas tekende voor
EINDHOVEN TOEN & NU
NU
FOTO’S: MENNO BOON PIAZZA EN 18 SEPTEMBERPLEIN ANNO 2014 | FOTO’S: MENNO BOON
het nieuwe spraakmakende ontwerp dat veel weerstand opriep. Ondanks vele protesten is het project toch uitgevoerd. Het plein keerde echter niet terug. Enkele onderdelen van de oorspronkelijk kunstwerken (straatmeubilair) zijn wel behouden, en herplaatst naast de Bijenkorf, aan de zijde van het NS-station. De opvallende RVS-schoorsteenpijpen staan al enkele jaren in het Henri Dunantpark.
¡
¢
De ‘nieuwbouw’ uit 2002-2003 heeft maar tijdelijk het gewenste effect gehad, want ruim tien jaar na dato is de Piazza nog immer een zorgenkindje. Leegstand, van vooral het ondergrondse gedeelte, heeft er wederom voor gezorgd dat de eigenaar momenteel probeert – door opnieuw een grondige verbouwing – het winkelcentrum nieuw leven in te blazen.
043
B(U)Y LOCALS
Wow, b(u)y locals. Kwaliteit van eigen bodem. Muziek, boeken en films uit Zuidoost-Bra bant. Bots is terug met nieuw werk. Zonder bijdrage van Hans Sanders. Paul van Hultens tweede cd is opnieuw zonder Woody, en Nills van Gemert kan zonder verslaving. TEKST: FRANK VAN DEN MUIJSENBERG (CD’S)/HANS MATHEEUWSEN (BOEKEN)
Bots Zonder én over Hans
Grim Tim Heerlijke rockplaat
Trip tot Dover Fascinerende EP
Man From The South Vakwerk
De eerste plaat van Bots zonder bijdrage van Hans Sanders. De voorman overleed in 2007 op 61-jarige leeftijd. Toch is hij prominent aanwezig op ‘Vallen en opstaan’, onder andere in een ode aan hemzelf. Ook de teksten – waarvan er acht zijn geschreven door Hannie Buenen, echtgenote van bandlid Kees Buenen – zou Sanders zeker kunnen waarderen. Bots zingt over onder andere de gezichtsloosheid van de digitale wereld, de man in het pak en de schijnheiligheid van politici. Muzikaal is het album gevarieerd: zo horen we stijlen als folk, rock, jazzpop en zelfs country voorbij komen.
De geesten van de rockgoden uit de jaren zeventig (denk aan Led Zeppelin!) waren rond op ‘Satisfriction’, de tweede release van Grim Tim. Het trio uit Eindhoven presenteerde in 2012 zijn debuut-EP en heeft zich, zo te horen, verder ontwikkeld. ‘Satisfriction’ is een heerlijke rockplaat met negen songs, die worden gedragen door de krachtige stem van gitarist/zanger David Henry. Rauw, heavy en met lef gespeeld: ‘Satisfriction’ is een must voor liefhebbers van authentieke bluesrock.
Met z’n tweeën vormen ze hoogstwaarschijnlijk de (semi-) professionele rockscene van Liessel. Het dorp kan trots zijn op het echtpaar Johannes en Olga Taal. Met hun band Trip to Dover hebben ze het minialbum ‘Kiss Fight Dance’ gelanceerd. Daarop brengen ze uitstekend geproduceerde en doordachte elektro-rock, waarin invloeden van onder andere Garbage en Muse doorklinken. Dankzij hun originele opbouw blijven de drie songs fascineren. Drie extra remixen geven de EP meerwaarde.
WET PAINT MUSIC
EIGEN BEHEER
FACEBOOK.COM/GRIMTIM
TRIPTODOVER.COM
Man From The South is het alter ego van Eindhovenaar Paul van Hulten, co-frontman van het ter ziele gegane Woody & Paul. Op zijn debuutalbum ‘Koblenz’ bracht hij moordballades en fictieve verhalen. De liedjes op zijn tweede plaat ‘Paeonia’ (een verwijzing naar zijn adres in de Pioenroosstraat in Eindhoven) is Van Hulten een stuk persoonlijker. De teksten zijn verpakt in mooi uitgewerkte songs vol melancholie. Bovendien lijkt hij te beseffen dat – hoe fascinerend de songteksten ook zijn – een goed liedje een pakkende melodie nodig heeft. Vakwerk, dus. WHIPPING POST MUSIC
NOUTORIOUS MUSIC RECORDS
MANFROMTHESOUTH.NL
BOTS-MUZIEK.NL
Thomas Martens Quartet ‘5 to 9’ perspectieven Aan werklust geen gebrek bij de Eindhovense gitarist Thomas Martens. Hij componeert, geeft gitaarles en speelde zich in de kijker met bands als CUBE X, Blaufunk, Wildcard en Eddy & The Ethiopians. De muzikant heeft ook een eigen kwartet, waarmee hij afgelopen zomer een album opnam. Martens en consorten (onder wie de gerenommeerde Duitse saxofonist Volker Winck) hebben acht stukken op cd gezet, die bij elke draaibeurt nieuwe perspectieven bieden. De titel van de plaat ‘5 to 9’ verwijst naar de onorthodoxe werktijden van de gemiddelde muzikant. Die tijd hebben Martens en zijn collega’s prima benut: ‘5 to 9’ is een avontuurlijk en gevarieerd album. | EIGEN BEHEER / THOMASMARTENSMUSIC.COM
044
B(U)Y LOCALS
©
£
¤
¦
©
§
¥
§
£
¥
¤
¥
¥
¦
§
¦
len tal sge uk l e g de aers ankert en Gi Cn Marieke Bl Illus
ies va
trat
¥
£
¤
¨
§
¦
9
£
¤
64
ª
«
¬
®
¬
¯
¯
²
³
°
±
´
¯
µ
®
¯
¶
¯
¬
¸
¹
º
·
»
®
¹
¹
¯
½
4
«
«
¼
±
¹
¾
º
¯
¿
°
±
À
Á
º
«
®
»
ek...
je en
ontd
ls! ntafe
rook
Belee
sp f het
ke
de re
Zoekt en gij zult uw innerlijk geluk vinden
Zelftherapie gebundeld in vorm van gedichten
‘D’n Ergon’ toen en nu door en voor mensen
Lezender- en kijkenderwijs alle tafels leren
Je eigen gouden vonk is de grote, positieve kracht die in je schuilt. Om die gouden vonk in jezelf te ontwaken, schreef de geboren en getogen Eindhovense schrijfster Hanneke van Gompel ‘7 gouden inzichten voor innerlijk geluk’. Het is boek is het derde in de reeks ‘Van denken naar voelen’, en biedt minstens evenveel inspiratie als de andere twee. Het betreft hier de spirituele reis van een zakenvrouw. Haar persoonlijke verhalen inspireren, en de praktische tips en oefeningen bieden handvaten om bewust in het leven te staan. Ze bemoedigt de lezer aan om zijn of haar eigen pad te betreden naar een zinvol en (innerlijk) gelukkig bestaan.
Nills van Gemert, een middendertiger uit Eindhoven, belandde in de jaren negentig in een wereld van houseparty’s en drugs. Hij raakte verslaafd aan speed, marihuana en xtc. Daar kwamen ernstige psychische klachten bij. Na jaren van behandeling is Van Gemert klachtenvrij, en heeft hij, bij wijze van zelftherapie, zijn kronkels en hersenspinsels uit die tijd in de vorm van gedichten gebundeld. Omdat zijn teksten herkenbaar zijn voor veel mensen, wil Van Gemert ze graag delen. Het is een openhartige, rauwe en gevoelige bundel geworden. Hij werkt inmiddels als ervaringsdeskundige in de psychiatrie. De coverfoto is van FRITS-fotograaf Menno Boon.
In dit boek over ‘d’n Ergon’ staat de roerige geschiedenis van het SW-bedrijf centraal. Omdat Ergon draait om mensen wordt de historie ook door mensen verteld. In verhalen van vlees en bloed komen de gezichten achter het logo tot leven. Bestuurders, (ex-)directeuren, medewerkers en anderen. Informatief en retrospectief, maar ook ontroerend, en indringend. Soms droevig, bij tijden grappig. Wat al deze mensen bindt is het ‘Ergongevoel’, het gevoel betrokken te zijn bij een kleurrijk bedrijf. Aanleiding voor het boek, dat is geschreven door FRITS-medewerker Hans Horsten, is de Participatiewet, waardoor de sociale werkvoorziening stevig op de schop gaat.
De Eindhovense auteur Gi Caers verwonderde zich over het feit dat zijn zevenjarige dochter Laura zijn zelfverzonnen verhaaltjes maanden later tot in de kleinste details wist te herinneren. Waarom was ze dan de tafels de volgende dag al weer vergeten? Zo kwam hij op het idee om een sprookje te schrijven waarin de tafels een magische rol spelen. Het verhaal, de prachtige illustraties van Mariek Blankert en de vormgeving van De Heeren van Vonder bieden kinderen een aantrekkelijk handvat voor het onthouden van alle tafels. Het verhaal wordt ondersteund door oefeningen voor leerkrachten en leerlingen op de website:
VANDENKENNAARVOELEN.NL
WWW.LIBRIS.NL/VANPIERE
ERGONBEDRIJVEN.NL
TWIXUPONATIME.COM
Op zoek naar het DNA van de TU/e In 2016 bestaat de Technische Universiteit Eindhoven zestig jaar. Vooruitlopend daarop heeft het meermaals onderscheiden onderwijsinstituut zijn bestaan alvast maar te boek gesteld. Onder de welluidende titel ‘Where innovation starts’ vertelt de TU/e het verhaal van een comunity van bijna 10.000 studenten en 3000 (staf)medewerkers. Via foto’s, verhalen en portretten wordt een antwoord gezocht op de vraag wat het gemeenschappelijk DNA is van deze door techniek geïnspireerde mensen, en wat hun betekenis is voor de universiteit (in verleden, heden en de toekomst), én de stad. Het boek is gedrukt in een oplage van 7000 exemplaren, en wordt door de universiteit louter benut als relatiegeschenk. | TUE.NL/STORIES
045
Komt de stoom ook u de oren uit?
Dan is het tijd voor ons stoomloze wasserijconcept
Zero-Steam速
CHRISTEYNS Lireweg 12 2153 PH Nieuw-Vennep T +31 (0)252 345030 F +31 (0)252 345031 E info@christeyns.nl WWW.CHRISTEYNS.COM
COLUMN G
Ã
Ä
Å
Å
Ã
Æ
aat u wel eens naar een jazzconcert? Indien ja, zijn wij elkaar wellicht tegen gekomen de afgelopen jaren. Ik heb namelijk een bandje dat jaarlijks zo’n vijftig voorstellingen en concerten doet in theaters en popzalen. Dat bandje heet Gare du Nord, maakt platen voor het Blue Note-label en geniet een redelijke bekendheid. In Eindhoven wordt er gespeeld in Muziekgebouw Eindhoven en de Effenaar; twee iconen van de stad, dus dat is cool. Een week voor de showdatum word je dan gebeld door de krant voor een interview, met de onvermijdelijke vraag: ‘Wat is het verschil tussen spelen in theater of popzaal?’ Het standaard antwoord luidt dan dat de energie verschilt bij spelen voor staand (popzaal) of zittend (theater) publiek. In het theater kijk je vanaf het podium tegen een eerste rij zittende, afwachtende mensen aan. Veel verder kun je niet kijken. In een popzaal sta je tegenover een luidruchtige massa staand publiek voor wie het feestje al begonnen is voor je opkomt, want de bar is en blijft open. Dat is een heel andere vibe. „Allebei supertof ”, zeg ik er altijd bij want: don’t bite the hand that feeds you. „Maar”, zegt de journalist steevast, want interviews verlopen altijd voorspelbaar, „in een popzaal maakt het publiek steeds meer lawaai, en is vooral met zichzelf bezig.” „Ach, iedereen is tegenwoordig vooral met zichzelf bezig, en bovendien ben je als artiest op het podium verantwoordelijk voor je eigen urgentie”, luidde lange tijd mijn reactie. Na de zojuist afgesloten Gare du Nord 2014 clubtour langs de popzalen neig ik naar een meer genuanceerde mening over de almaar meer uit de hand lopende sociale gedragscode van concertbezoekers. Natuurlijk, in een theater kun je, gevangen in een stoel in het
Ç
Ä
È
É
Ä
Ê
Ë
donker, moeilijk anders dan focussen op het podium. Bovendien heerst er een sterke sociale controle. U kent het wel: een kuchje voelt al ongemakkelijk. Alle aandacht gaat uit naar de artiest, en in de zaal heerst onderling respect; iedereen kan ongestoord genieten van het gebodene. In de poptempels daarentegen is er tegenwoordig altijd een grote groep voor wie een concert vooral een social event is, waarbij de optredende artiest niet meer dan deel uitmaakt van de entourage. Heel normaal kennelijk om ongegeneerd met de rug naar het podium te staan en luid lallend en bier zuipend de lol voor anderen én voor de artiest te vergallen. Een typisch Nederlands verschijnsel; in het buitenland maak je dat niet mee. Ik kon me dan ook helemaal verplaatsen in Wilco’s Jeff Tweedy die tijdens Crossing Border afgelopen maand in Den Haag een niet mis te verstaan ‘Shut the fuck up!’ de microfoon in slingerde, omdat er door zijn ingetogen songs heen geklept werd. En was u er ook bij toen in de Effenaar de band Tindersticks het podium verliet om er niet meer op terug te keren vanwege een luidruchtig publiek? U zult mij niet snel horen zeggen dat publiek zich onfatsoenlijk of respectloos gedraagt, want de klant is koning. Maar bepaald koninklijk is dat soort gedrag natuurlijk niet. Wat bezielt iemand om een toch niet goedkoop kaartje te kopen om vervolgens de hele avond irritant en asociaal kroeggedrag te vertonen? U begrijpt, ik kan niet wachten op de komende theatertour waarmee Gare du Nord op 30 januari 2015 weer in Muziekgebouw Eindhoven staat. Met de volle aandacht van het publiek. Hopelijk weer duizend man, net als afgelopen keer. Kuchen mag!
foto: John Geven Studio’s
Â
Barend Fransen conceptmaker en programmeur jazz bij Muziekgebouw Eindhoven, en oprichter van Gare du Nord
047
INTERVIEW
TOON GERBRANDS (L) EN MARCEL BRANDS
048
INTERVIEW
Ì
Í
Ø
Ó
×
Î
Ù
Ï
Ñ
Ò
×
Ù
Þ
Ð
Ü
Ó
Ú
Ò
Ô
Ô
Ó
Ó
Ò
ß
Õ
Ó
Ö
Û
Ò
à
Ò
Ò
Ó
×
Ü
×
Ð
Ý
Ü
×
Ð
Ý
AC :=F @A=J ?=CGE=F GE HJABR=F L= H9CC=F$ FA=L GE <= L=FL L= :=@=J=F TEKST: EDDY JANSEN / HANS MATHEEUWSEN FOTO’S: PATRICK MEIS / FRITS
049
INTERVIEW
050
INTERVIEW
Toon Gerbrands (Sneek, 1957) is nu een half jaar algemeen directeur van PSV. Marcel Brands (Den Bosch, 1962) werkt alweer vier jaar als technisch manager voor de club. Beiden zijn verantwoordelijk voor de koers die PSV vaart. Het duo werkte in dezelfde functie ook al samen bij AZ in Alkmaar. Niettemin zijn ze nog nooit sàmen geïnterviewd. FRITS bracht beide beleidsbepalers van PSV samen aan tafel in restaurant de Luytervelde voor een heerlijke hap en een goed gesprek.
Toon woont in Eindhoven, Marcel in Oisterwijk. Wat is jullie indruk van de stad?
Toon: „Ik heb deze stad in positieve zin zwaar onderschat. Ik had geen flauw idee dat hier zoveel te doen is! De Dutch Design Week, Glow, de Lichtjesroute, de marathon. Als je ziet welke bedrijven hier allemaal zitten. Dat is ongelofelijk, en ik heb de omvang van alles onderschat. Bovendien zorgen de mensen ervoor dat je je hier heel snel thuis voelt. Mijn vrouw is daar een mooi voorbeeld van, want die doet nu al veel vrijwilligerswerk bij onder meer het Ronald McDonald Huis, de Stichting Leergeld, en ze is opgenomen in de tennisclub. Zij wilde aanvankelijk ons huis in Limmen nog aanhouden, maar na drie weken zei zij al: ‘Zet maar te koop!’ We zijn middenin het centrum van Eindhoven gaan wonen, en onze nieuwe buren hebben ons met van alles geholpen. In Noord-Holland en Friesland kijken ze eerst de kat uit de boom. In die zin heerst hier een heel andere, meer open mentaliteit. Zelfs mijn kinderen ervaren tijdens het stappen een veel gemoedelijker sfeer dan in Alkmaar. Ik heb niet bewust voor het centrum gekozen. Ik zocht een appartement, en deze woning in de Lichttoren kwam voorbij. Wat ik wel wilde, is na mijn indiensttreding bij PSV zo snel mogelijk in Eindhoven gaan wonen. Later begreep ik dat ik op een historische plek woon, want ik kende de geschiedenis van deze oude Philipsfabriek niet.” Marcel: „Ik woon sinds kort in Oisterwijk. Dat is ook op een steenworp afstand van Eindhoven. Het heeft voornamelijk met familie te maken dat wij daar zijn gaan wonen.” Wij kunnen ons voorstellen dat jij, Marcel, het ook wel plezierig vindt om niet constant op straat aangesproken te worden over PSV?
Marcel: „Dat is ook wel waar, ik mijd het niet bewust. Maar ik zoek het ook niet op. Ik ga gewoon uit eten, ook in Eindhoven. En natuur-
lijk word je dan wel eens aangesproken over zaken die met PSV te maken hebben.” Toon: „Natuurlijk word je op straat aangesproken, dat overkomt mij in Eindhoven ook. Ik verstop mij er niet voor. Bovendien zorgt mijn rijzige gestalte er wel voor dat ik als zodanig opval. Iemand die mij aanspreekt over PSV krijgt altijd fatsoenlijk antwoord. Soms los ik het met een kwinkslag op, maar ik merk wel hoezeer PSV hier leeft.” Marcel: „Dat heb ik Toon ook gezegd toen er sprake van was dat hij naar PSV zou komen: AZ is niet te vergelijken met de impact die PSV heeft. Of je nu bij de benzinepomp in Groningen tankt of in Kerkrade: je bent ineens een bekende Nederlander als PSV’er. Iedereen spreekt je aan. Bij AZ was dat echt nog alleen maar regionaal.” Toon: „En dan valt het in ons geval nog mee. Een speler als Memphis Depay kan in Eindhoven geen boodschappen doen. Als die de binnenstad in loopt, moet-ie met mensen op de foto, handtekeningen uitdelen, met mensen in gesprek gaan, en een minuut later staat alles inclusief commentaar op Twitter.”
Daar was ik snel klaar mee. Marcel zal hier ongetwijfeld gezegd hebben: ‘Ga met hem praten, zorg voor een goed plan, en maak duidelijk dat hij niet één van de kandidaten is, maar dat hij de nummer één is op jullie lijst. Anders komt het zeker niet goed’. Als PSV mij gezegd zou hebben dat ik één van de vier kandidaten was, had ik gezegd: ‘Prima, praat eerst met die andere drie. Dan hoor ik het wel’. Ik heb geen pretenties, maar na twaalf seizoenen ervaring in deze bedrijfstak is mijn staat van dienst wel bekend. PSV heeft dat goed aangepakt, en Marcel heeft daar misschien wel een kleine rol in vervuld.” Marcel: „Ik heb mij met het hele traject niet bemoeid. We hadden in het voorjaar nog een eetafspraak samen staan, maar die hebben we maar afgeblazen. Stel je voor dat wij samen gezien worden? Tiny Sanders vertrekt bij PSV, en Brands en Gerbrands worden samen gezien in een restaurant! En heel Nederland tweet het.” Memphis Depay is de parel van PSV. Hij is volwassener geworden, lijkt zich meer bewust van zijn verantwoordelijkheden. Wat is jullie bijdrage daarin geweest?
Heb jij, Marcel, een actieve rol gespeeld bij de komst van Toon naar Eindhoven?
Marcel: „Nee, juist in die periode heb ik minder contact met Toon gehad.” Toon: „Ik heb bewust met andere mensen gesproken, en niet met Marcel. Die ken ik wel. Mijn gesprekspartners waren de mensen van de Raad van Commissarissen. En ik ben bij Guus Hiddink geweest, en bij Dick Advocaat. Bij mensen die de club heel goed kennen. En het was niet zo logisch als vaak werd gezegd, dat ik Marcel zou volgen naar Eindhoven. Ik ben in de voorbije jaren ook twee keer benaderd door Ajax. Voordat Edwin van der Sar algemeen directeur werd, zijn ze ook bij mij geweest. Dat liep via een headhunter. Dat ging totaal fout op het gebied van communicatie.
Marcel: „Ik heb veel gesprekken met hem gevoerd. Over van alles. En je ziet dat hij aan het groeien is. Zijn selectie voor Oranje heeft daartoe ook bijgedragen. Hij laat zich ook niet meer zo snel de kop gek maken. Ik ben natuurlijk altijd bezig om met spelers een relatie op te bouwen, en dat resulteert ook in een vertrouwensband. Je kunt dan over veel dingen met ze praten.” Toon: „En daardoor heeft Marcel ook een hele grote rol kunnen spelen in het feit, dat Memphis en ook Georginio Wijnaldum nu nog steeds bij PSV spelen. Want voor beide spelers is de afgelopen zomer veel belangstelling geweest, en voor beiden zijn enorme bedragen geboden. De druk op zo’n speler en zijn omgeving wordt daardoor enorm. Ik denk dat de
051
INTERVIEW
vertrouwensrelatie die Marcel met de spelers in kwestie heeft opgebouwd, de tijd die hij daarin heeft geïnvesteerd, uiteindelijk de basis is geweest voor het feit, dat ze nu nog hier spelen. Tuurlijk, als een speler echt weg wil, isie weg. Maar je kunt soms wel de juiste snaar raken. En dat is Marcel gelukt.”
van Depay en Wijnaldum. Ik zie de lijstjes, de rapporten en de beelden, en ik zie waarom de ene speler wel gehaald wordt en de andere niet. Dan hebben wij het qua scouting goed voor elkaar. Defour stond bovenaan de lijst. Toen die deal om allerlei redenen niet lukte, zijn we ons op Guardado gaan richten. We kregen signalen dat hij wel volop meetrainde bij Valencia, maar niet speelde. Dat gebeurde een paar keer achter elkaar. Het is dan zaak om op het juiste moment contact te zoeken met zijn zaakwaarnemer, en daarna met de speler zelf.” Marcel: „Wij zijn ook nooit met meer spelers op onze lijst tegelijkertijd in gesprek. Eerst benaderen wij nummer één. Lukt dat niet, dan schakelen wij over naar nummer twee. Daarom was Guardado niet in beeld zolang we met Steven Defour en zijn zaakwaarnemer contact hadden. Belangrijke drijfveer voor Guardado om voor PSV te kiezen was de mogelijkheid van het winnen van een prijs.”
Dus het verhaal klopt dat PSV afgelopen zomer een haast niet te weigeren bod voor Memphis Depay naast zich heeft neergelegd?
Toon: „Ja, dat klopt. Twintig miljoen is er geboden voor Memphis. En daar hebben wij nee tegen gezegd.” Marcel: „Misschien was er wel een mechanisme op gang gekomen, dat – als er meerdere clubs tegen elkaar gaan opbieden – sprake zou zijn geweest van 25 of zelfs 30 miljoen. Er gebeuren soms rare zaken in de laatste week van een transferperiode. En dan heb ik het nog niet eens over Georginio Wijnaldum gehad.” Als je daar als club aan toegeeft, moet je dan je sportieve ambities bijstellen?
Club en fans hebben vaak tegenstrijdige belan-
Marcel: „Onder Toon’s voorganger Tiny Sanders was al uitgesproken dat de selectie deze zomer in tact zou moeten blijven, en dat in elke linie versterking gehaald zou worden. Op het moment dat Toon instapte, is die filosofie niet gewijzigd. Als je kampioen wilt worden, en dat willen wij, kun je niet je beste spelers gaan verkopen. Bovendien is het van belang in deze jonge selectie dat je een midden-twintiger in elke linie hebt. In de aanval hebben
gen. Strategisch gezien is het voor PSV belang-
á
â
ã
ä
å
å
å
æ
ç
é
ã
ç
ç
è
ì
é
ã
ê
ð
é
ç
å
ç
ë
ñ
ì
ã
é
ã
ñ
ð
ã
é
ï
å
ï
å
ñ
ç
é
ã
ê
ö
÷
ø
ù
ó
â
ñ
ã
ï
å
ã
í
ò
ã
ç
õ
wij nu Luuk de Jong, en op het middenveld Andres Guardado en Wijnaldum. Achterin is het niet gelukt om een ervaren verdediger te halen, maar hebben wij met Nicolas IsimatMirin wel een internationaal talent in huis gehaald. Depay en Wijnaldum, en ook Guardado, zijn spelers die het verschil kunnen maken bij onze wens om dit seizoen kampioen te worden. Die vervang je niet zomaar.” Toon: „PSV heeft de scouting goed voor elkaar. Het halen van Andres Guardado is misschien wel even knap als het binnenboord houden
052
Jullie zijn natuurlijk al volop bezig met de sa-
Toon: „Wij proberen met dit soort trajecten altijd heel vertrouwelijk om te gaan. Natuurlijk, pers en fans willen zo snel mogelijk weten met wie wij bezig zijn, en hoe de stand van zaken is. Maar wij willen andere clubs niet wijzer maken dan ze al zijn. Wij moeten vaak heel slim handelen, en maken een transfer pas officieel bekend als de handtekeningen zijn gezet én de medische keuring is gedaan. We hebben bij AZ met de zaak-Alves genoeg leergeld betaald.” Marcel: „En dan heb je ook nog de social media. Als ik het vliegtuig neem en iemand ziet mij op Schiphol instappen op een vlucht naar Munchen, staat er in no-time op Twitter een bericht dat ik wel naar Bayern zal zijn om te onderhandelen over een transfer van Memphis Depay.” Toon: „Ik ben laatst naar een wedstrijd van Manchester United wezen kijken. Toen ik terugkwam, hadden de social media het over het gerucht ‘Depay naar Manchester United’.”
menstelling van de selectie voor het volgende
ô
ä
ñ
õ
ñ
een op handen zijnde transfer?
î
ï
ç
te houden?
Marcel: „Wij moeten ervoor zorgen dat de speler het hier fantastisch naar zijn zin heeft. Dat is op dit moment zo. Hij woont op een mooi plekje in Knegsel, wilde graag buiten de stad wonen. Zijn vrouw is zwanger, ze gaan dus een Nederlandse baby krijgen. Zijn zaakwaarnemer is op de hoogte van het feit dat wij hem graag willen houden. Wij vragen zo’n man: ‘Ga eens kijken wat er mogelijk is, tast zijn status bij Valencia eens af ’. Ook dit zijn deals van de lange adem. PSV kan zo’n speler alleen halen als Valencia meewerkt. Of zij bijvoorbeeld willen afzien van een transfersom, omdat bij een vertrek ook zijn forse salaris wegvalt. Guardado is daar voor niets gekomen, en heeft na dit seizoen nog een contract voor één jaar. Op het moment dat PSV geen transfersom hoeft te betalen, kun je in de richting van de speler iets extra’s doen. Niet qua salaris, want ons salarisplafond is de maatstaf. Maar als je geen transfersom hoeft te betalen, kun je een aantrekkelijk package voor zo’n speler samenstellen.”
rijk om niet te snel in het nieuws te komen over
í
ò
jullie bereid te gaan om hem ook na dit seizoen
ù
ú
seizoen?
Marcel: „Dat begint voor ons al in september. Wij moeten een jaar of soms verder vooruit werken. Wij hebben begin november intern al de eerste presentatie gehad van de selectie voor volgend seizoen. We brengen in kaart op welke posities druk zou kunnen komen, welke spelers mogelijk na dit seizoen vertrekken. Voor al die posities hebben wij nu al drie of vier namen, die een vrijkomende plek kunnen opvullen. Die spelers worden nu al nauwgezet gevolgd.” Toon: „En dan kun je ook nog wel eens verrast worden met het vertrek van een speler, waar je absoluut geen rekening mee had gehouden.” Marcel: „Van Depay en Wijnaldum weet je dat de kans erg groot is dat ze aan het eind van dit seizoen vertrekken. Maar we hebben ook te maken met de gehuurde jongens: Rekik, Guardado, Isimat-Mirin. Wat gaat er met hen gebeuren? En spelers als Bruma, Arias en Willems ontwikkelen zich ook naar een vorm waarin ze aantrekkelijk worden voor andere clubs. Alles brengen we in kaart om straks niet ineens verrast te worden.”
Naast Depay en Wijnaldum is ook Andres Guardado een speler in de zogenaamde buitencate-
Hoe groot in de kans dat Memphis Depay en/
gorie. Hij is gehuurd van Valencia. Hoe ver zijn
of Georginio Wijnaldum in de winterstop ver-
INTERVIEW
053
INTERVIEW
Ăť
Ăź
Ă˝
Ăž
Ăż
Ăż
Ăž
Ăż
Ăž
Ă˝
Ăž
Ăž
Ă˝
trekken? Leggen jullie een nieuw mega-bod opnieuw naast jullie neer?
Toon en Marcel (in koor): â&#x20AC;&#x17E;Ja. Depay en Wijnaldum gaan in de winterstop niet bij PSV weg. Dat gaat niet gebeuren.â&#x20AC;? Marcel: â&#x20AC;&#x17E;Ik denk dat de spelers zelf niet eens weg willen. Iedereen heeft het gevoel dat er met dit PSV iets moois kan gaan gebeuren. Dat we inderdaad kampioen kunnen worden. Los daarvan hebben wij onlangs de contracten met Depay en Wijnaldum verlengd, en daarin zit ook geen enkele ontsnapping om deze winter tegen bijvoorbeeld een gereduceerd tarief weg te kunnen.â&#x20AC;? Maar wat als er een club komt, die in januari dertig miljoen euro voor Depay wil neertellen?
Marcel: â&#x20AC;&#x17E;Dan gaan we met hen praten. Voor het volgende seizoen.â&#x20AC;? Toon: â&#x20AC;&#x17E;Dat is een hele duidelijke lijn, die is ook intern gecommuniceerd, en die houden wij in stand.â&#x20AC;?
Ă˝
Ă˝
Ăž
Ăž
Ă˝
Ă˝
Ă˝
Ă˝
Ăž
Ă˝
lijk van factoren waarop je geen invloed hebt: een bal binnenkant paal of net er buiten. Maar in elke linie hebben wij nog een basisspeler op de bank zitten. Dus door een schorsing of blessure hoef je niet meteen zwakker te worden.â&#x20AC;? Toon: â&#x20AC;&#x17E;Daarom moet je een slag om de arm houden. Voetbal is geen wetenschap. Maar feit is dat wij een kampioenswaardig elftal hebben staan. Excuses zijn er niet. Daar verschuilt onze trainer zich ook niet achter. Als Depay vier weken geblesseerd is, gebruikt hij dat niet als excuus voor een nederlaag. Hij gaat uit van de spelers die wĂŠl beschikbaar zijn. Toen raakten ook nog eens Guardado, Wijnaldum en De Jong geblesseerd. Phillip Cocu heeft in die weken nooit die blessures als excuus aangevoerd. Als je een excuus gebruikt, kun je niet meer evalueren.â&#x20AC;? Er wordt beweerd dat onder het bewind van voorganger Tiny Sanders de topsportcultuur bij PSV verdwenen is?
Bakkali was ook een talent met potentie. Waar is het nu precies fout gelopen?
Toon: â&#x20AC;&#x17E;PSV heeft enorm veel geduld gehad met Bakkali. Tegen het randje aan. Er lag voor die jongen een uitstekend contract klaar. Maar als je niet graag voor PSV wilt spelen, is het gewoon klaar. De club heeft enorm zâ&#x20AC;&#x2122;n nek uitgestoken voor dit talent, maar door allerlei invloeden in zijn omgeving kregen wij er geen grip meer op.â&#x20AC;? Marcel: â&#x20AC;&#x17E;Op zich is het geen verkeerd ventje. Papa Bakkali is ook van goede wil, maar je moet elkaar wel kunnen vertrouwen. In die culturen praten zoveel familieleden en andere mensen mee over zijn toekomst. Daar zijn zij erg gevoelig voor, en dat maakt het allemaal erg ingewikkeld.â&#x20AC;? Al met al heerst bij iedereen het gevoel dat PSV met deze selectie eindelijk kampioen kan worden, of misschien moet worden?
Marcel: â&#x20AC;&#x17E;Absoluut, maar dat is geen garantie. Twee jaar geleden dacht ik dat ook, toen Dick Advocaat trainer werd. Als je onze selectie afzet tegen de selecties van onze concurrenten, dan hebben wij een groep spelers die kampioen kan worden. Ik weet, je bent ook afhanke-
054
Toon: â&#x20AC;&#x17E;Daar ben ik het niet mee eens. Marcel heeft jaren met Tiny Sanders gewerkt en weet wat er in die periode allemaal gedaan is. Soms zit het mee, en word je wèl kampioen. Dan heeft zoâ&#x20AC;&#x2122;n periode een heel andere signatuur. Tiny Sanders heeft PSV financieel gezond gemaakt. Ik heb de cijfers gezien in mijn gesprekken met de Raad van Commissarissen, en er was daadwerkelijk sprake van een financiĂŤle crisissituatie. Dat heeft Sanders voortreffelijk opgelost. Maar supporters, media en sponsoren hebben daar geen boodschap aan. Die kijken alleen naar wat er op het veld gebeurt. Maar los daarvan: wat is topsportcultuur, en wie kunnen daar over oordelen? Spelers, trainers en bijvoorbeeld Marcel kunnen dat. Maar de buitenwacht toch niet? De door Sanders gerealiseerde gronddeal is in elk geval de redding van PSV geweest.â&#x20AC;? Marcel: â&#x20AC;&#x17E;Toon en Tiny zijn wel volstrekt andere directeuren. Toon benadert alles vanuit de topsport-gedachte. Tiny, en ook ik, werden door de omstandigheden gedwongen om alles zakelijk te benaderen. Maar dat wil niet zeggen dat er onder de ĂŠĂŠn wèl en onder de andere gĂŠĂŠn topsportcultuur heerst. Tiny Sanders heeft ervoor gezorgd dat we 500.000 euro
mĂŠĂŠr aan de jeugdopleiding konden besteden. Van de andere kant was er geen geld om te investeren. Ik heb zelf de transfer van een jeugdspeler van Sparta Praag moeten annuleren omdat we het niet konden betalen.â&#x20AC;? Toon: â&#x20AC;&#x17E;Bij mij staat voetbal op 1, 2 en 3, topsport op 4, 5 en 6, en zaken zoals financiĂŤn en commercie etcetera op 7 en verder. Een manier van denken die past bij de huidige fase van PSV.â&#x20AC;? FC Twente en Feyenoord zijn eerder dit jaar gewisseld van shirtsponsor, Ajax gaat dat in januari doen. Hoe heilig is de naam Philips op het PSV-shirt?
Toon: â&#x20AC;&#x17E;Philips en PSV hebben een connectie. Het zit in de clubnaam, in de naam van het stadion, het zit in alles. Maar, we hebben met Philips gewoon een contract, en als dat contract volgend seizoen afloopt, gaan we weer praten. Natuurlijk speelt sentiment een rol bij de verbondenheid met Philips, maar het is geen automatisme. Het is en blijft een zakelijke deal van twee kanten. Waarbij wij altijd als uitgangspunt hebben dat we onze begroting willen opkrikken.â&#x20AC;? Marcel: â&#x20AC;&#x17E;De club zal het altijd doen mèt Philips, en nooit zĂłnder Philips.â&#x20AC;? Toon: â&#x20AC;&#x17E;Maar een andere naam op het shirt? Daar ga ik nu niets over roepen, want dan staat dat straks als kop boven het verhaal. Wij gaan pas iets roepen als dingen een feit zijn. Daar gaat altijd een zorgvuldige procedure aan vooraf tussen beide partijen. Als je ook nog eens een langdurige relatie hebt, komt daar veel meer bij kijken.â&#x20AC;? Hoe is de stand van zaken ten aanzien van andere ambities? Uitbreiding van het huidige stadion of een nieuw stadion? Zijn dat dossiers die nog op tafel liggen?
Toon: â&#x20AC;&#x17E;Ik heb ze gelezen. Er is over nagedacht, maar het speelt op korte termijn niet. Daar kunnen wij duidelijk over zijn. Je moet geen onverantwoorde risicoâ&#x20AC;&#x2122;s nemen. Vanwege lange juridische procedures betekende in Alkmaar de bouw van een nieuw stadion bijna het faillissement van AZ.â&#x20AC;? Marcel: â&#x20AC;&#x17E;Natuurlijk willen wij graag nog meer commerciĂŤle mogelijkheden in het stadion. En ook zouden wij best meer toeschouwers willen ontvangen. Maar niet ten koste van alles.â&#x20AC;? Toon: â&#x20AC;&#x17E;Ik was vorige week in Manchester. En daar wint de commercie het van de sport. Je moet je afvragen of je dat wilt. Een spelers-
INTERVIEW
TOON GERBRANDS EN MARCEL BRANDS IN RESTAURANT DE LUYTERVELDE AAN TAFEL MET EDDY JANSEN (L) EN HANS MATHEEUWSEN
home bijvoorbeeld is er daar niet.” Marcel: „Ook bij AC Milan staan de spelersvrouwen na de wedstrijd beneden in de parkeergarage op hun mannen te wachten. Als je ziet wat wij allemaal voor faciliteiten in het stadion hebben en je vergelijkt dat met veel buitenlandse clubs, dan hebben wij een geweldig mooi stadion. Daar zijn wij trots op.” Toon: „Je kunt ons stadion wel groter maken, maar je moet er dan ook voor zorgen dat het rendabel wordt. Logistiek kan het op deze plaats gewoon niet groter. Maar noch van uitbreiding, noch van nieuwbouw is momenteel enige sprake.” Wat is het standpunt van PSV in de discussie momenteel over de (on)wenselijkheid van kunstgras in Nederlandse voetbalstadions?
Marcel: „Onder oudere spelers is kunstgras not done. Toen Mark van Bommel terugkwam naar PSV vond hij dat aspect minder. Ook een speler als Guardado heeft er een hekel aan. Ik vind kunstgras voor jeugdspelers tot vijftien jaar heel interessant. Maar daarna moet je gaan oppassen; je ontwikkelt ook een andere stijl van voetballen. In de toplanden spelen ze niet op kunstgras.” Toon: „Thuisspelende clubs met kunstgras zijn onmiskenbaar in het voordeel.” Marcel: „Zo vind ik het ook merkwaardig dat
de voetbalvelden in Nederland niet dezelfde afmetingen hebben. Ik ben nu de afmetingen van de velden van de eredivisieclubs aan het inventariseren.” Toon: „Kunnen jullie nog een sport bedenken, waarin het speelveld hier en daar qua afmeting afwijkt?” Marcel: „Op het WK hebben alle velden dezelfde afmetingen. Maar ons veld is bijvoorbeeld tien meter langer dan dat van Excelsior.” Toon: „Sommige clubs verkleinen of vergroten hun veld als ze promoveren naar of degraderen uit de eredivisie.” Marcel: „Excelsior maakt het veld groter als ze weer zouden degraderen. Een veld moet een vaste afmeting hebben, dat moet je in de licentievoorwaarden opnemen. Nu mag een veld een minimale of maximale afmeting hebben.”
is een soort reis die je maakt; een reis op weg naar succes. Ik ben Europees kampioen met de volleyballers in Eindhoven geworden. En toen dacht ik: ‘Nou, dit is het!’ Maar er kwam weer zo’n moment, toen AZ landskampioen werd. Ik geniet van die reis, de route op weg naar iets. Want daarna is het vrij snel weer over, en ga je over tot de orde van de dag. Maar je blijft naar zo’n reis snakken.” Je doet helemaal niets meer in de volleybalwereld?
Toon: „Nee, volleybal in Nederland is dood. Er is niets meer, het is helemaal afgegleden. Niemand maakt zich er meer druk om, er zijn geen plannen meer, geen sponsoren meer. De volleybalsport zit in een dramatische fase. En alles wat ze zo’n beetje fout kunnen doen, doen ze fout.”
Is de vervanging van het veld in het Philips Stadion door kunstgras bespreekbaar?
Hoe maken jullie het hoofd leeg? Wat doen jul-
Toon: „Zolang wij er zitten niet.”
lie om je te ontspannen?
Waar jeuken jullie handen momenteel bij PSV het hardst van? Met andere woorden: Toon, wat wil je hier bereiken?
Toon: „Nergens van eigenlijk. Het zou mooi zijn als PSV kampioen wordt. Ik ben hier gekomen om prijzen te pakken, niet om de tent te beheren. Het hele proces intrigeert mij. Het
Beiden: „Hardlopen.” Toon: „En ik fitness in de sportschool bij mij in het appartementencomplex.” Marcel: „Als ik een uur of anderhalf uur kan hardlopen, zeker na een stressvolle dag, dan ben ik het echt kwijt. En ik kan heel goed nadenken tijdens het hardlopen, en krijg dan ook goede ideeën. Dus dat helpt zeker”.
055
/PNJOFFS VX GBWPSJFUF SFTUBVSBOU WPPS EF '3*54 3FTUBVSBOU 7FSLJF[JOH .FU EF VJUSFJLJOH WBO EF .JDIFMJOTUFSSFO NPHFO SFTUBVSBOUT [JDI LPNFOE KBBS SFLFOFO UPU EF CFTUF WBO /FEFSMBOE EBBSWBO WJOEU V JO ;VJEPPTU #SBCBOU 4UVL WPPS TUVL DVMJOBJSF IPPHWMJFHFST EJF IVO JOTQBOOJOHFO HFXBBSEFFSE XFUFO EPPS FFO WBLLVOEJHF KVSZ 5FSFDIU [POEFS UXJKGFM
.BBS XFMLF SFTUBVSBOUT XBBSEFFSU | IFU NFFTU %PF NFF NFU EF '3*54 3FTUBVSBOU 7FSLJF[JOH FO OPNJOFFS VX GBWPSJFUF FFUHFMFHFOIFJE 0OEFS EF JO[FOEFST XPSEFO EJOFSDIFRVFT WFSMPPU U X W â&#x201A;¬
;P EPFU V NFF (B OBBS 'SJUT OM FFU /PNJOFFS VX UPQ GBWPSJFUF SFTUBVSBOUT #FTDISJKG LPSU XBBSPN VX WPPSLFVS PPL EF OS WBO '3*54 NPFU XPSEFO 7VM VX HFHFWFOT JO BMT V LBOT XJMU NBLFO PQ WBO EF EJOFSDIFRVFT
*OTUVSFO LBO U N EFDFNCFS %F VJULPNTU WBO EF WFSLJF[JOH FO EF XJOOBBST WBO EF EJOFSDIFRVFT XPSEFO IBMG KBOVBSJ CFLFOE HFNBBLU WJB PO[F XFCTJUF
(B OBBS GSJUT OM FFU FO EPF NFF 056
COLUMN
V
roeger, toen ik nog voor de â&#x20AC;&#x2DC;Albert Heijn Kaascentraleâ&#x20AC;&#x2122; werkte als trademarketeer, stelden we in het midden van de zomer altijd het kerstassortiment samen. In zomerjurk en op sandaaltjes proefden we toekomstige â&#x20AC;&#x2DC;Kersttoppersâ&#x20AC;&#x2122;: kaasfondue, het tijdelijk aanbod rauwmelkse Franse kaasjes en Stilton met port. Alles wat u straks op tafel zou moeten zetten voor een geslaagde kerst. Voor de grap hingen we van die papieren rode en witte kerstklokken op om bij tropische temperaturen toch het kerstgevoel op te roepen. Een soortgelijk gevoel bekruipt mij bij het typen van deze column. Een welhaast ambachtelijk magazine als FRITS â&#x20AC;&#x2DC;tweet je niet zomaar de wereld inâ&#x20AC;&#x2122;. Dat vergt productietijd. Tel daarbij op een plannerige columniste die deadlines graag ruim voor is. Zo hebben wij daar de situatie waarin ik in de net begonnen herfst â&#x20AC;&#x201C; vallende blaadjes, regen â&#x20AC;&#x201C; achter de laptop zit, om een column te schrijven over â&#x20AC;&#x2DC;de kerstgedachte in Eindhovenâ&#x20AC;&#x2122;. Want je wilt toch ook een beetje inspelen op de actualiteit als columniste. En een link naar Eindhoven leggen omdat dit matcht met de doelgroep. â&#x20AC;&#x2DC;Wat is dat eigenlijk: de kerstgedachteâ&#x20AC;&#x2122;, vraag ik mij af, zoals dominee Gremdaat dat ook altijd doet. Iets met lekker eten, gezellig bij de open haard, naar het meubelplein... Is er niet
een veel diepere betekenis dan dat? Ging het oorspronkelijk niet over vrede, samen zijn, welwillendheid naar anderen, delen? Vorige week was ik bij een evenement van Samen voor Eindhoven. Het is onvoorstelbaar hoe veel sympathieke maatschappelijke organisaties en initiatieven er in Eindhoven zijn die met inzet van talloze vrijwilligers goed werk doen. Ook mijn organisatie, de Bibliotheek, vaart wel bij de inzet van een grote hoeveelheid vrijwilligers. Zo lezen bijvoorbeeld tientallen mensen namens de Voorleesexpress voor in gezinnen waar sprake is van een taalachterstand. Moet je je voorstellen, dat je vijf jaar oud bent, en dat er iedere week iemand speciaal naar je toekomt om jou, en je broertjes en zusjes, een verhaal voor te lezen? Omdat je ouders dat niet kunnen. Omdat er iemand snapt hoeveel impact een goede woordenschat en taalontwikkeling kunnen hebben op de rest van je leven. En niet alleen op het leven van jou, maar ook op dat van je omgeving. Zoveel sympathieke maatschappelijke initiatieven in Eindhoven, en kansen om uw levensgeluk en -ervaring te delen! In Eindhoven kan het leven 365 dagen per jaar ĂŠĂŠn groot kerstfeest zijn, mits u zelf de kerstklokken ophangt. Ik wens u fijne en liefdevolle feestdagen, en een heel gelukkig en gezond 2015.
FOTO: JOHN GEVEN STUDIOâ&#x20AC;&#x2122;S
CILIA GROOTHUIS BUSINESS DEVELOPER BIJ DE BIBLIOTHEEK EINDHOVEN
057
Mannen worden mooier
REPORTAGE
EN DAT MAG WAT KOSTEN Alweer een taboe dat met succes doorbroken lijkt: steeds meer mannen durven cosmetische ingrepen te laten verrichten om er jonger en frisser uit te zien. Zij laten hun wenkbrauwen optrekken, hun tanden rechtzetten, de frons in hun voorhoofd gladstrijken of hun al te enthousiaste zweetproductie afremmen. Het kan allemaal en het gebeurt nog op medisch verantwoorde wijze ook, zo leerde FRITS in een rondetafelgesprek met drie artsen die zich bezighouden met verbetering van het uiterlijk. TEKST: FRANS DEKKERS | FOTOâ&#x20AC;&#x2122;S: PATRICK MEIS
058
REPORTAGE
ED MURIS, ESTHER MESTERS & DON SMEETS (VLNR)
059
REPORTAGE
‘MANNEN BESEFFEN HEEL GOED DAT INVESTEREN IN JE UITERLIJKE VERSCHIJNING RENDEMENT OPLEVERT’
M
et de feestdagen in aantocht willen ook mannen er graag op hun best uitzien. Dat geldt niet alleen voor hun kleding, maar ook voor wat daarin, daaronder en daarboven zit. Het wordt voor de komende kerst wel érg kort dag, die cosmetische ingreep, maar een goed voornemen voor 2015 is het zeker.
MOOIER ÉN BETER VOOR JE GEBIT Tandarts-implantoloog Ed Muris verwoordt het zo: „Vrouwen weten van oudsher beter wat ze willen met hun uiterlijk. Mannen zijn daar wat terughoudender in. Maar ze zijn wel gevoelig voor rationele argumenten. Als ik ze vertel dat rechtstaande of wittere tanden ook beter zijn voor de duurzaamheid van het gebit, gaan ze snel genoeg overstag. Een paar jaar geleden bedroeg de verhouding tussen onze vrouwelijke en mannelijke cliënten die mondcorrecties willen nog 80-20, inmiddels is dat al 60-40.” Hij vertelt dat mannen zich er ook niet meer voor schamen om enige tijd een beugel te dragen. Evenmin laten ze zich door de kosten afremmen als ze horen dat implantaten of facings meestal beter zijn dan kronen of bruggen. „Uitgangspunt van iedere behandeling moet zijn: minimaal ingrijpend en maximaal esthetisch. Het anti-aging effect moet zo groot mogelijk zijn en de toegepaste materialen zo lichaamsvriendelijk mogelijk. Alles is gebaseerd op een lange-termijnvisie, die ik ook wel the big five noem.” Ed Muris is oprichter en eigenaar van M3 Mondzorg in Valkenswaard en Helmond, een praktijk waarin alle denkbare disciplines op het gebied van mondzorg zijn ondergebracht.
060
Daarnaast werkt M3 nauw samen met externe specialismen als orthodontie, kaakchirurgie, plastische chirurgie en cosmetische geneeskunde.
WENKBRAUWEN, OOGLEDEN EN BORSTVORMING Plastisch chirurg Esther Mesters is een van de tien specialisten, verenigd in de privékliniek CosMedic die werkt vanuit vier instellingen: het Catharina Ziekenhuis en het MMC in Eindhoven, het MMC Veldhoven en het St. Anna Ziekenhuis in Geldrop. Ook zij stelt vast dat het taboe rond cosmetische ingrepen bij mannen zo goed als verdwenen is; inmiddels is vijftien procent van haar patiënten man. Zij doen, vaak daartoe aangezet door hun wederhelft, vooral een beroep op CosMedic voor het liften van wenkbrauwen, voor ooglidcorrecties en voor het corrigeren van ongewenste borstvorming (gynaecomastie). Esther constateert dat daarnaast de vraag naar een totale bodylift sterk toeneemt. „In deze regio vinden ruim duizend maagverkleiningen per jaar plaats. Deze mannen vallen sterk af, wat vooral gevolgen heeft voor buik, benen en billen. Natuurlijk willen ze daar wat aan laten doen. Mannen willen er sowieso goed uitzien, hun jeugdige uitstraling zo lang mogelijk behouden. Wat in deze tijd ook meespeelt: veel mannen moeten een nieuwe positie op de arbeidsmarkt verwerven. Dan is een gezond en fris uiterlijk weliswaar belangrijk, maar het mag ook weer niet te veel tijd kosten. Daarom kiezen ze minder vaak voor een totale facelift (daar staat vier weken voor) en meer voor korte, snelle ingrepen aan wenkbrauwen en oogleden. Het stoort Esther Mesters – en haar
gesprekspartners vallen haar daarin bij – dat zorgverzekeraars steeds minder met geld over de brug willen komen. „Zo wordt bijvoorbeeld een ooglidcorrectie of een wenkbrauwlift niet altijd vergoed, terwijl er wel degelijk sprake kan zijn van een functioneel (gezondheids)probleem. Het gezichtsvermogen is minder, de druk op de oogbol neemt toe, en er kan hoofdpijn optreden.” Ed Muris over de houding van zorgverzekeraars: „Ik vind dat een deskundige moet bepalen of een ingreep functioneel noodzakelijk is, of niet. En zo ja, dan hoort die vergoed te worden.”
VRIENDELIJKER UITSTRALING Don Smeets werkt als zelfstandig cosmetisch arts. Dat wil zeggen: hij houdt zich bezig met niet-chirurgische cosmetische geneeskunde („Ik snij niet, ik doe alles met de naald”). Hij werkt veel met botox, waaraan het hardnekkige misverstand kleeft dat het een middel is ter opvulling. Botox is echter een eiwit dat spierverslappend werkt en zo bijvoorbeeld een spier die een rimpel veroorzaakt lamlegt. Natuurlijk past Don Smeets ook fillers toe. Zo’n vuller is bijvoorbeeld teosyal, maar kan ook bestaan uit eigen bloed van de patiënt dat wordt gecentrifugeerd. Daardoor komen de groeifactoren uit de bloedplaatjes vrij, en die worden vervolgens weer geïnjecteerd. In zijn praktijk ontmoet Don Smeets nog steeds voornamelijk vrouwen en meisjes, maar ook hij ziet het aandeel mannen gestaag toenemen. „Dat heeft ook te maken met het feit dat ik veel antirimpelbehandelingen doe. Vrouwen tillen veel zwaarder aan rimpels dan mannen, hebben er trouwens ook eerder en vaker last van. Rimpels bij mannen worden wat gemak-
REPORTAGE
kelijker geaccepteerd; ze geven een gezicht een eigen karakter, vinden veel vrouwen. Rimpels staan ook niet bovenaan het lijstje, althans niet bij de hetero-man. Daar staat op één de frons in het voorhoofd en daarna de neus/ lippenplooi. Door die te behandelen wordt iemands uitstraling een stuk vriendelijker.” Minder bekend is de behandeling van overmatige transpiratie met botox. Uiteraard gaat het hier vooral over de oksels, maar ook bij de ‘zweetbronnen’ voorhoofd en handen wordt botox met succes ingezet. De verschillende disciplines op het gebied van cosmetische ingrepen weten elkaar steeds beter te vinden. Zo behandelen Ed Muris en Don Smeets samen een sportvrouw die regelmatig op de foto moet en zich steeds meer stoort aan een scheefstaande tand. Nadere analyse leerde dat het vooral het tandvlees is dat de ontevredenheid met haar eigen uiterlijk veroorzaakt. Beide problemen worden nu in goed overleg tussen arts en tandarts gelijktijdig en samenhangend aangepakt. Mannen hebben best geld over voor een jeugdige en gezonde uitstraling. Dat merkt de cosmetica-industrie, waar de totale omzet in geurtjes en crèmes in 2013 voor het eerst sinds jaren licht afnam, maar de bestedingen door mannen juist groeiden. Het wordt ook gevoeld in de medisch-cosmetische sector. Mannen beseffen heel goed dat investeren in je uiterlijke verschijning rendement oplevert, zowel op het persoonlijke als op het zakelijke vlak. Dus zeggen ze tegen elkaar (opgetekend door Ed Muris): ‘Hoe kan dat nou? Heb je wel zo’n mooie BMW gekocht, maar je loopt nog steeds met een goedkope prothese in je mond’.
061
AAN TAFEL MET TON
Portugees avontuur aan de doorgaande weg:
VIDA PURA Aan de doorgaande weg van Waalre naar de Belgische grens huist achter een gewone gevel in Valkenswaard een nogal ongewoon restaurant. Vida Pura is de naam, eerder de locatie van allerlei restauranttypen, nu al ruim drie jaar het domein van Pedro en Kim Ferrão en Niels Ossevoort, respectievelijk gastheer en -vrouw en chef-kok. En alledrie eigenaar. Vida Pura staat voor mediterraan eetplezier met smaakaccenten van de keukens van Portugal, Spanje en Italië en een uitgekiende kaart met bijpassende ZuidEuropese wijnen.
Zuid-Europese keuken in Valkenswaard TEKST: TON DE ZEEUW | FOTO’S PATRICK MEIS / VIDA PURA
V Restaurant Vida Pura Eindhovenseweg 115 5552 AA Valkenswaard Telefoon: 040 767 6295 www.vidapura.nl Woensdags gesloten, rest van de week lunch en diner, zaterdag en zondag alleen diner. Parkeren in de buurt.
062
ida Pura val je als het ware binnen in een loungegedeelte met moderne tafels en stoelen, een opvallend muurdecoratie van Portugese poussada-tegels – sterk lijkend op onze zeventiende eeuwse Delftse tegeltjes – en een bar met eigentijdse ergonomische krukken. Hier eet je ‘van de kleine kaart’, in tegenstelling tot de achterruimte die voor à la carte is gereserveerd. Daar is het decor warm-modern, beeldbepalend is er een grote foto van een ouderwetse wijnkelder naast de huidige ‘glazen wijnkelder’. De witgedekte tafels en crèmeleren fauteuils staan langs de muren van de langwerpige ruimte die een donkere vloer heeft en een ramenplafond waartegen met schapenwol gevulde panelen voor de geluiddemping zorgen. Een
relaxte sfeer die door de lichtinval bijzondere accenten krijgt, zeker ook in de totaal andere avondverlichting.
!
"
#
$
%
Bij warm brood van Spaanse bloem, roomboter en Griekse olijfolie serveerde Pedro ons een strogele aperitiefwijn uit Calabrië, de hak van Italië. Donna Giovanna (van het bedrijf Luzzolini) is gemaakt van de lokale grecodruif, twee maanden opgevoed op Frans eikenhout en smaakt naar abrikoos en passievrucht. Bovendien is hij lichtjes zoet door de late oogst. Lekker, zo’n delicate openingswijn vind je bijna nergens. De chef diende er een perfect passend voorgerecht bij op van in zout
AAN TAFEL MET TON
en suiker gepekelde zalm met een gerookte en in geklaarde boter gebakken coquille en couscous van rode kool. Plus ingelegde en gedroogde appel, watermeloenradijs (het bestaat!) en gel van rode kool. De opmerkelijke couscous was ingekookt met een bouillon van de kool. Bijzonder. Een aangename combinatie ook van die ziltzoute vis met die appelbereidingen. Gevolgd door een prachtig herfstgerecht van reerug en hertenwang. Het reevlees gebakken in geklaarde boter, even te rusten gezet
om de sappen in de cellen te laten terugkeren en dus mals te worden, daarna pas gezouten en gepeperd. Verpakt in foliepapier had het vervolgens doorgesudderd onder de warmtelamp. De chef, later, in onvertaalbaar keukenjargon: „Dan gaart hij zachtjes verder zonder leeg te lopen.” &
'
(
)
*
&
+
)
,
&
Het wangvlees was in de oven enkele uren langzaam gegaard in bouillon met knoflook
en rozemarijn, daarna afgekoeld en van zijn vetlaag ontdaan en tenslotte gevacumeerd. Vlak voor doorgifte werd het vlees opnieuw opgewarmd in dezelfde bouillon en samen met de ree kwam het op het bord met een garnituur van pastinaakcrème, een stoofpeertje, beetgare sugarsnaps en spruitjes. En gebakken beukenzwammetjes. Zo hoort dat in dit al mistige en alsmaar nattere seizoen. De jus bij het gerecht was getrokken van kalfsen kipbotten met kruidenbouquet, ingekookt met rode wijn en wat suiker en op het laatst aangelengd met donkere chocolade en pure espresso. Wat een mooi wildgerecht! Daar hoort een ‘dikke’ rode wijn bij, en die kwam er ook: Clavis Aurea (Quita do Casal Monteiro) van druiven als cabernet sauvignon, merlot, syrah en lokale viranten. Donkerrood en prachtig smakend naar bessen, peper en chocola. Fluwelig en stevig (veertien procent). Op zulke momenten besef je dat wij als Nederlanders nog te weinig weten van de wijnen van Portugal. )
*
)
.
/
0
-
Tot slot een bordje mousse van witte en van pure chocolade, vanillegelei, praliné-ijs hazelnootmascarpone, espressokaramel en nog meer lekkers. En een glaasje dessertwijn. Wij wisten genoeg: de Valkenswaardse Zuid-Europakeuken is zéér aan ons besteed.
063
AAN TAFEL MET TON
HET FAMILIEGEVOEL van Kim, Pedro, Niels én hun gasten
O
Niels werkte onder andere in de keukens van Kasteel Diependael in het Belgische Elewijt, De Fuik in Aalst en Quatre Bras in Best, maar in Vida Pura voelt hij zich écht op zijn plaats. „Je hebt hier een soort familiegevoel, niet alleen met de compagnons (hij is intussen medefirmant), maar ook met het personeel en de gasten. We willen er altijd voor elkaar zijn, dat zegt toch wel wat.” De formule van het bedrijf stond hem van het begin af aan. „Niet alleen Portugees, maar ook Italiaans en Frans. Mediterrane gerechten dus, daar kun je als kok je hart en je vakmanschap in leggen.”
fficieel heet hij Antonio Pedro Abrantes Ferrão, maar Pedro volstaat. Hij werd 43 jaar geleden geboren in de havenstad Porto aan de Portugese Costa Verde en werkte er als jongeman in de horeca om zijn rechtenstudie te kunnen betalen. Op zijn negentiende stopte hij van de ene op de andere dag met studeren om zich volledig aan zijn nieuwe liefde, de horeca, te kunnen wijden. Hij exploiteerde een eigen bar, begon tien jaar later een discobar, en uiteindelijk werd hij de manager van een beachclub op een golfresort aan de Algarve. Laat daar nou net een blonde Hollandse jongedame rondlopen... Nou ja, het klikte uitstekend tussen de Brabantse beachclub-medewerkster Kim en de Portugese horecaman Pedro. Vijftien jaar geleden kwam het paar naar Nederland, hij vond een baan bij een elektronicabedrijf in Valkenswaard, zij werd communicatiemedewerkster bij de VDL Groep in Eindhoven. Beroepshalve reisde Pedro echter veel door
Zuid-Europa, en het viel hem extra op hoezeer de gastvrijheid en joie de vivre daar verschilden van die van Nederland en de Nederlandse horeca. Het plan rijpte om daar iets aan te gaan doen, om te laten zien hoe het ook kan. Hij en Kim (Zij zegt: „Als je iets van binnenuit doet, proeven de mensen dat.”) besloten een eigen restaurant te beginnen. Het begon met rondkijken, en in 2010 vonden ze de locatie waarin nu hun Vida Pura is gehuisvest. Na een grondige verbouwing openden ze begin 2011 de deuren.
Niels Ossevoort (32) was de eerste sollicitant van de Ferrão’s en hij viel meteen goed. „Het klikte, mede ook omdat Pedro en Kim een enorm gevoel voor dienstbaarheid hebben, zij stellen hun gasten meteen op hun gemak, ze zorgen voor harmonie. Ik voel me daarin thuis.”
Over enkele maanden staat hij een avondje een deel van zijn fornuis af aan een topkok uit Portugal, en dat proces zal zich daarna ieder kwartaal een keer herhalen met uitgenodigde toppers uit Spanje en Italië. „Om de gasten te laten zien dat er ook ándere professionals bezig zijn met culinaire kwaliteit.”
PEDRO
KIM
NIELS
064
1
2
3
4
5
6
7
8
8
9
:
3
2
1
AAN TAFEL MET TON
;
<
=
>
?
@
A
B
<
C
?
<
W
K
]
G
M
g D
E
F
F
E
G
H
E
Q
Y
Y
F
M
X
]
G
Y
F
`
K
Q
]
c
W
M
W
F
e
J
P
F
H
E
Q
Y
F
X
Y
F
O
U
V
Q
Y
Q
e
h I
J
K
L
M
K
J
N
G
O
Q
Q
J
P
F
O
R
E
M
G
X
Y
F
Y
F
O
G
W
H
E
Y
O
W
R
O
h D
P
Q
N
R
H S
F
F
E
O
R
U
E
V
F
Q
O
U
O
Q
K
Q
[
W
J
F
F
F
X
W
R
W
H
O
M
X
W
Y
E
Y
F
W
P
O
R
Y
F
Q
M
K
F
Y
P
]
Q
K
F
J
G
P
W
`
W
H
e
W
Q
E
Q
Y
F
J
P
R
G
F
E
F
F
E
T
I
W
R
D
Z
Z
H
E
O
O
R
M
X
E
Y
M
G
W
X
W
\
P
F
Y
F
e
K
P
i
E
Y
Q
Y
F
N
X
H
F
Q
E
Q
R
]
Q
]
O
[
W
Q
X
W
F
E
]
P
F
\
X
Q
G
X
Y
F
e
j I
D
H
E
O
G
W
H
E
Y
O
W
R
O
X
Q
Q
`
R
F
F
E
c
P
Q
Q
J
P
F
H
F
O
U
M
V
K
J
F
O
X
Q
Q
`
d
T
D
W
R
D
Z
N
P
Z
F
H
[
E
F
E
G
P
J
Q
H
E
Y
F
F
\
P
Q
Q
Q
W
K
Q
]
X
L
^
Q
I
J
X
K
Z
E
H
E
Q
J
Q
O
Q
`
R
F
M
G
F
R
F
Q
P
F
E
E
F
N
X
R
K
Q
J
F
_ O
]
H
E
F
Y
F
O
E
F
O
F
U
E
W
P
F
R
X
L
J
X
F
F
Q
E
Q
F
W
M
O
k
c
P
Y
R
E
M
F
k
W
F
W
F
H
G
O
P
F
W
Y
X
Q
Y
E
X
e
L
[
k
E
W
\
M
Q
E
Y
X
X
F
Q
F
F
W
E
]
P
K
F
L
F
F
F
M
G
X
X
[
\
X
O
Y
L
E
Q
X
]
J
X
E
J
Y
P
Y
Q
G
W
J
W
[
W
F
W
Q
W
J
Q
Y
K
F
E
E
W
]
G
N
R
F
W
G
F
Y
F
V
L
^
J
J
F
\
H
Y
E
K
H
Y
F
Q
X
G
Y
F
M
E
O
l
E
P
V
W
k
e
F
G
R
K
F
F
R
i
E
F
X
W
H
Y
W
O
Y
F
W
]
M
G
Y
T
D
W
P
D
O
Y
X
F
F
K
F
W
E
Y
X
M
Q
N
N
P
\
F
O
M
R
N
Y
F
e
R
F
i
E
E
Y
F
H
Q
R
]
O
W
W
]
P
F
\
X
Q
G
X
Y
F
Ton de Zeeuw is journalist en schrijver, van zijn hand
e
j D
P
E
M
G
J
Y
W
H
K
F
W
F
O
G
O
R
E
c
F
O
P
O
Q
Q
Q
J
P
Y
F
L
F
U
V
Q
M
U
K
J
K
Q
N
W
G
J
O
Q
\
F
]
R
Q
E
F
J
H
J
X
W
J
X
verschenen restaurantgidsen, columns en enkele ro-
F
F
\
mans. Grote bekendheid kreeg hij via zijn tv-recensies
F
a ?
>
?
A
@
A
<
=
Y
M
F
W
X
W
Y
[
W
E
Y
J
W
X
W
Y
J
F
[
J
Q
]
F
en restaurantrubrieken in onder andere de Telegraaf.
e
Hij verbond zijn naam aan media als Smulweb, Lekker m >
b
F
F
E
G
H
c
W
[
J
P
F
E
F
F
E
G
H
E
Y
Q
J
?
n
?
<
C
o
C
A
?
p
en het Euro-Toques Magazine. Voor FRITS beproeft hij
]
Q
q [
R
E
F
G
E
M
F
Y
F
Y
\
Y
J
Q
G
W
X
W
e
Y
E
f
F
W
H
[
Q
R
F
O
X
F
F
E
Y
Q
Q
[
M
Y
F
Q
E
]
J
N
F
F
Q
X
Y
R
F
J
W
d
F
E
O
F
Y
W
W
P
X
F
F
E
K
V
K
F
F
Y
O
X
]
G
Q
X
Q
F
M
H
Q
K
F
R
F
M
N
F
L
P
Y
[
W
Q
E
E
J
]
F
Y
R
E
F
d
in elke uitgave een restaurant in de regio.
r
065
% # %
+31 (0)40 720 09 40 " ! +31 (0)40 262 26 45 "
Van Reusel Partyservice en catering is een familiebedrijf dat 14 jaar geleden begonnen is als partyverhuurbedrijf. In deze tijd is er veel veranderd en wij hebben ons hierin aangepast door de nieuwste trends te durven volgen. We hebben naast ons basisassortiment verhuur unieke meubellijnen zoals onze lijn Sorrento in zowel wit als zwart met hout als accent, rustic voor onder andere een Amerikaanse bruiloft mee in te richten en klassiek chique. Ook beschikken wij over diverse eyecatchers en decoratie die geheel afgestemd zijn op onze meubellijnen. Door ons eigen opbouwteam bent u verzekerd van de juiste uitstraling en sfeer. Daarnaast is onze specialiteit het all-in party concept en special weddings. All-in party: eten, drinken en inrichting op 1 adres geregeld met een prijs die vooraf bekend is zodat u niet achteraf voor verrassingen komt te staan. Special weddings: wij volgen de laatste trends uit Amerika zodat wij ook hier uw Amerikaanse bruiloft kunnen verzorgen tot in de kleinste details. Ook is het mogelijk om gebruik te maken van onze catering mogelijkheden zonder verplichtingen van verhuur of het all-in concept. In onze keuken worden traditionele gerechten volgens eigen receptuur bereid en op een creatieve manier gepresenteerd. Onze catering mogelijkheden zijn: hapjes, buffetten, lunches, (walking) diners en barbecue met als specialiteit de kamadogrill. Wij zijn inzetbaar voor zowel de particuliere markt als de zakelijke markt.
De Huufkes 13 Nuenen 040-2952012 | vanreuselnuenen.nl
066
Onze voordelen: Kwaliteit en service | Unieke meubellijnen 1 contactpersoon | Flexibel en meedenkend
Heeft u binnenkort een bedrijfsfeest, opening, bijeenkomst, tuinfeest of een bruiloft? Informeer vandaag nog naar de mogelijkheden.
AAN TAFEL MET TON
„De passie voor een echte en eerlijke keuken komt voort uit onze ziel, achtergrond en gewoontes. Het bereiden en serveren van fantastisch lekker eten is een gebruik dat diepgeworteld is in Zuid-Europa. Samen eten is niet zomaar een onderdeel uit het dagelijkse leven, maar het hoogtepunt van de dag. En dit wil ik delen met iedereen die waarde hecht aan smaak en de puurheid daarvan.” Pedro
Speciale avonden 2015 In het nieuwe jaar gaat restaurant Vida Pura maar liefst zes keer extra open. Op zes woensdagavonden, verdeeld over het hele jaar, organiseren we Live Fado avonden en heeft Vida Pura vier topchefs uitgenodigd uit Portugal die voor u komen koken, samen met het Vida Pura Team! Onze passie delen, met u als gast, maar ook met collega’s! Een speciaal menu, met bijpassende wijnen, serveren wij u graag! Houd onze nieuwsbrieven in de gaten voor meer info. Of meldt u zich aan voor deze nieuwsbrieven via restaurant@vidapura.nl.
Twee data om alvast op te schrijven in uw agenda: Woensdag 4 maart komt de chefkok van restaurant Cafëina uit Porto speciaal naar Valkenswaard om voor u te koken. Restaurant Cafëine is één van de beste zaken uit Porto! www.cafeina.pt/pt/cafeina Woensdag 3 juni komt de chefkok van restaurant Bica do Sapato uit Lissabon met liefde voor het vak voor u koken. Dit prachtige restaurant, met als eigenaar John Malkovich staat al jaren bekend als een toonaangevend restaurant in Lissabon. www.bicadosapato.com Overige data volgen via onze nieuwsbrieven.
067
IN DE BESTE FAMILIES
s
t
u
v
w
v
x
y
v
z
{
|
}
~
}
v
Sommige Eindhovense families zijn nauw verbonden met de historie van de stad. Maar de huidige generatie is dikwijls uitgezwermd, en de verhalen van vroeger dreigen verloren te gaan. Vandaag het verhaal van de familie Lelieveld, waar Eindhoven al bijna tachtig jaar lang vlees koopt. Tekst: Hetty van Rooij Foto’s: Jeroen Broekmans, privécollectie
Drie generaties Lelieveld op de foto in 1979: Walter, Jos en Joop (vlnr).
068
x
S
ommige foto’s zeggen meer dan pagina’s vol familiegeschiedenis. Zo’n foto staat in een groot bruin fotoboek uit 1979 dat de feestelijke heropening in beeld brengt van slagerij Lelieveld in de Gestelsestraat, na een grote verbouwing. Daar staan ze, voor altijd samen vereeuwigd: Joop Lelieveld die in 1937 uit Den Haag naar Eindhoven kwam, zijn zoon Walter die in 1947 bij zijn vader in de zaak ging en nog steeds actief is, en een lange puber die de derde generatie vertegenwoordigt: Jos Lelieveld, vanaf 1977 in de zaak en nu de eigenaar. Ooit, toen iedere slagerij per definitie een ambachtelijke slagerij was, telde Lelieveld zeventien concurrenten in de directe omgeving. Nu zijn er in heel Eindhoven nog maar een paar vergelijkbare slagerijen. De klandizie komt inmiddels tot van ver buiten de stad voor, wat Jos noemt, ‘ons diepe assortiment’. Dat betekent niet alleen gangbare producten als gehakt en karbonade maar ook kalfstong, niertjes, lamsbout of zwezerik. In de slagerij achter de winkel zwaait Peter Peels de scepter, een telg uit de familie Peels-Weytens van de voormalige slagerij op het Stratumseind. Hij is verantwoordelijk voor de huisgemaakte producten: verse bloedworst, zult, patés, lams- of venkelworst. Het verhaal begint in 1937, als de dan 34-jarige Joop Lelieveld vanuit Den Haag de sprong naar Eindhoven waagt. Hij is de oudste zoon van een melkboer, maar zijn vader overlijdt aan de Spaanse griep als Joop vijftien jaar is, en zijn moeder blijft achter met zeven kinderen. De oom die de voogdij over de kinderen op zich neemt, weet dat er in een slagerij altijd geld valt te verdienen. En zo rollen Joop en zijn jongere broertjes het slagersvak in. Joop blijkt ervoor geboren. In Den Haag klimt hij op tot filiaalchef bij een slagerij met veer-
tig man personeel, maar de crisis legt in de jaren dertig de wereld lam en Joop vreest zijn ontslag. Hij vindt het tijd om voor zichzelf te beginnen, maar dat valt in Den Haag niet mee, en geld is er natuurlijk niet. Maar broer Herman, die in Eindhoven bij Philips is gaan werken, weet daar een slagerij die na de dood van de slager in de problemen is geraakt. Joop en zijn vrouw Adriana richten hun aandacht op het zuiden en nemen in 1937 slagerij Baggen op het adres Gestelsestraat 100 over. Walter, geboren in 1932 en op dat moment dus vijf jaar oud, kan zich de verhuizing nog goed herinneren. „Dat deed de Eindhovense firma Stekelenborg, die vlees vervoerde, maar ook een verhuisbedrijf had. Mijn vader zat voorin om de chauffeur de weg te wijzen. Mijn moeder, mijn tweelingzusje en ik zaten achterin tussen de meubels.” Voor een slager die gewend was om te werken in een stad van ambassades en ministeries was het wennen, in Brabant. „Mijn vader was een goede vakman. Producten waar ze hier nog nooit van gehoord hadden, waren voor hem doodgewoon”, herinnert Walter zich. „Ze kenden hier in Eindhoven toen alleen nog maar soepvlees en braadvlees, en ze waren gewend om het vlees ingepakt in kranten mee naar huis te nemen. Mijn vader had mooi wit papier laten bedrukken met de firmanaam. ‘Hollandsche slagerij’ stond er op de winkelruit. Dat was een aanbeveling.” Het noodlot sloeg toe na de bevrijding. Het bombardement van 19 september 1944 staat centraal in de familiegeschiedenis. Foto’s laten zien hoe verschrikkelijk het was; het hele gedeelte van de Gestelsestraat waar de slagerij was gevestigd, werd weggevaagd. Walter wijst op een foto van de verwoeste panden, waar een klein rond poortje overeind is gebleven. „Daar zaten mijn ouders met mijn tweeling-
IN DE BESTE FAMILIES
Jos (l) en Walter Lelieveld
069
IN DE BESTE FAMILIES
De zestienjarige Walter in de Tongelresestraat (1947).
070
IN DE BESTE FAMILIES
zusje en mijn babyzusje te schuilen, in totaal met dertien man, op kisten van de groenteboer. Een half uurtje voor het bombardement was ik naar nummer 86 gelopen, naar mijn vriendje Guus. Toen het begon, zijn we samen met zijn ouders weggerend. In het weiland achter de huizen kwamen we mijn ouders tegen die ook waren gevlucht. In dat poortje viel één dode, mijn vader raakte die dag aan zijn linkerzijde doof en blind. Op dat kleine stukje Gestelsestraat zijn in totaal vijf mensen gestorven.” De familie Lelieveld was alles kwijt. Foto’s van vroeger zijn er niet meer, op een enkele na. Een klein tinnen vaasje heeft het bombardement overleefd omdat het tijdens de oorlog in de grond was verstopt. De slagerij was weg, de mooie nieuwe snijmachine bestond niet meer, en in de eerste periode na de oorlog viel er trouwens ook niet veel méér te verkopen dan corned beef in blik. Het hele huizenblok moest tegen de vlakte. Maar het pand Gestelsestraat 86, zwaar beschadigd, bleef staan en in mei 1946 kon Joop Lelieveld daar zijn bedrijf voortzetten. Er is een mooie foto uit 1947 waarop de zestienjarige Walter, op de slagersfiets, staat te wachten bij de brug in de Tongelresestraat. Hij was toen net bij zijn vader in de zaak gekomen. „Het vlees was nog op de bon, er kwam bevroren rundvlees uit Amerika, maar op een dag kregen we bevroren schapen. In de werkplaats hebben we de bout en de schouder staan uitbenen, en van de rest van het vlees maakten we rollades. Maar lamsvlees of schapenvlees, dat verkocht je in Eindhoven niet. Daar wisten ze hier geen raad mee. Toen is mijn vader het vlees zonder bon gaan verkopen, om het maar kwijt te raken.”
Het hele team in de winkel: Peter Peels, Jopie, Walter, Jos en Inge Lelieveld (vlnr)
Joop, Walter en Jos, drie generaties Lelieveld, en alle drie voorbestemd om slager te worden. „Na de oorlog wilde ik niks anders”, zegt Walter. „Ik kon leren, mijn vader wilde dat ik doorleerde, maar na de detailhandelsschool vond ik het al gauw welletjes. De scholen waren gevorderd, we hadden als jongelui vlak na de oorlog natuurlijk ook veel te veel vrije tijd. Pas toen ik wist dat ik slager mocht worden, ging alles verder vlekkeloos.” Walters zoon Jos heeft een soortgelijk verhaal. Zijn moeder Jopie, die aan de zijde van haar man decennialang achter de toonbank stond, vat het bondig samen. ,,Hij kon leren, hij moest leren, maar hij wilde niet leren. Pas
071
&&% ! ) % #!% % / %! +( / ! +( / )) .!% / ! ** ( '! / ( () &' / !# * ) / & / ! *) +% / *&&$(+!$* / !(#'&&#) / "* (( ) / - $ &+% / & !% ) ,! ) / , ## % / ! ++( &(( *!
De mooiste Kerstcadeaus! Van verzorgingsproducten tot cadeaucheques.
Wilhelminaplein 17 Eindhoven 040 76 00 179 www.agua.nl 072
IN DE BESTE FAMILIES
en Joop en Walter werkten samen stug door in de slagerij. „Voor mij zat er op die manier geen toekomst in”, zegt Walter. „Ik ben toen gaan leren. Ik heb toelatingsexamen gedaan voor de opleiding tot keurmeester, en toen ik mijn vader vertelde dat ik was geslaagd, heeft hij drie dagen lang geen mond opengedaan. Dat betekende natuurlijk dat we zouden vertrekken uit Eindhoven, ik had zelfs al een baan aangeboden gekregen in Oss. Na drie dagen zei hij: ‘Wil je de zaak hebben? Nou, da’s goed dan’. En je zult het niet geloven: vanaf dat moment werd mijn vader een andere man. Hij was dolgelukkig dat hij van de verantwoordelijkheid af was.”
De slagerij werd bij het Duitse bombardement van 19 september 1944 volledig verwoest. Rechts het ronde poortje waar dertien mensen schuilden.
toen hij hoorde dat hij slager kon worden, ging hij aan het werk.” Walter Lelieveld ontmoette zijn Jopie Drenth begin jaren vijftig via een collega, en ze kregen verkering na een muziekavond in een Oirschots café. Ze trouwden pas in 1960, want een huis was er voor een jong stel in die tijd niet te vinden. „Ik was in die tijd heel schuchter. Ik werd gekeurd door mijn schoonmoeder, of ik wel voor de winkel geschikt was”, herinnert Jopie zich. Ze werd goedgekeurd. „Ik wilde wel babbelen. Dat was dus goed voor de klanten.” Hun zoon Jos werd geboren in 1962, een jaar nadat de slagerij in de Gestelsestraat verhuisde naar nummer 122. Dat was het gevolg van een
slepende kwestie met de gemeente over rooilijnen en de aanleg van een zijstraat. Jos rolde als jongetje de zaak in, en leerde de kneepjes van het vak van zijn opa. Dat leidde later tot nogal wat commentaar op de slagersvakschool, want opa Joop was linkshandig en hij leerde zijn rechtshandige kleinzoon de dingen op de ‘verkeerde’ manier. „Dat werkte ook”, zegt zijn moeder Jopie nuchter. Het duurde tot januari 1972 voordat Walter de zaak van zijn vader had overgenomen, en aan dat proces wil hij niet veel woorden vuilmaken. Vader Joop verloor in 1960 Adriana, zijn Jaan, en twee van zijn drie dochters waren de deur uit. José, de jongste, stond in de winkel,
Joop Lelieveld overleed in 1984, 81 jaar oud, en de immer praktische Jopie LelieveldDrenth had haar les geleerd. ,,Ik heb altijd tegen Walter gezegd: ‘Dat gaan wij anders doen, jij stopt er eerder mee’.” Hun dochter Margot stond elf jaar achter de toonbank en is op een gegeven moment gestopt. Samen met zijn vrouw Inge heeft zoon Jos de zaak overgenomen via de weg van de geleidelijkheid, tot hij in 2001 eigenaar werd. Maar wie nu de slagerij in de Gestelsestraat binnenwandelt, heeft grote kans dat hij wordt geholpen wordt door Walter, en wie dan een rollade wil, moet even geduld hebben. Walter kiest met zorg een stuk vlees en rolt dat op, met touwtjes en knoopjes, zoals hij dat meer dan zestig jaar geleden heeft geleerd. Zijn vrouw Jopie: „Hij scheelt Jos een knecht, toch?” Het 75-jarige jubileum van de slagerij is twee jaar geleden met enige feestelijkheid gevierd; daar zijn de fanfare en de wethouder nog aan te pas gekomen. Maar bij Lelieveld zijn ze niet van poespas en ophef. Walter beschrijft de slagerij zoals die nu bestaat met enige aarzeling als ‘waarschijnlijk een van de beste van Eindhoven’. En Jos, net als zijn grootvader een man van weinig woorden, houdt het op ‘kwaliteit’. En de toekomst? Binnen het gezin van Jos en Inge dient zich geen opvolger aan. „Eerst maar eens naar de het tachtigjarig bestaan”, zegt Jos. Hij is druk bezig met een nieuwe winkelformule, waardoor de nadruk sterker komt te liggen op het feit dat Lelieveld een ambachtelijke slagerij is. Zijn moeder kan dat uitstekend relativeren. „Een ambachtelijke slagerij? We zijn toch in tachtig jaar nooit iets anders geweest dan een ambachtelijke slagerij?”
Walter (l) en Joop in 1961, na de verhuizing naar de nieuwe slagerij.
073
MAN EN PAARD
De mens en zijn auto. In Man en Paard verklaren trotse bezitters (m/v) waarom zij ooit vielen voor hun gekoesterde automobiel. Was het de golvende lijn van de carrosserie, of de brullende motor? TEKST: HANS MATHEEUWSEN FOTO: GIJS SPIERINGS
Voor het eerst presenteren we een Volvo in deze onvolprezen rubriek. En wel de nieuwe S60. Maar dan geen gewone S60 natuurlijk, maar de meest sportieve uitvoering van deze hogere middenklasser. Volvo zelf rept van een superieure handling, natuurlijke rijdynamiek en legendarisch Volvo-comfort. En dat alles verpakt in sensationele elegantie. Volvo rijden was jarenlang synoniem voor degelijkheid en ingetogenheid, misschien tot op het grijze en saaie af. Bestuurders van het Zweedse merk worden zelden be-
074
trapt op het indrukken van hun gaspedaal, daar zijn zij immers veel te beschaafd voor. Daar komt nu definitief verandering in met de S60 (foto) en V60 Polestar. Maar liefst 350 pk ligt er onder de motorkap. Oftewel van 0 naar 100 km per uur in een krappe vijf tellen. De auto’s worden aangedreven door een door Polestar aangepaste 3.0 liter 6 cilinder benzinemotor, met een twinscroll Borg Warner turbo. Bent u daar nog? Behalve veel motorvermogen hebben deze racemonsters een zeer rijke uitrusting, zoals
keyless drive, elektrisch verstelbare voorstoelen, park assist voor en achter, Sensus navigatie en Sensus Connect met Premium audio door Harman Kardon. Allemaal standaard! Kosten? Bijna een ton, maar dan heb je ook wat. Geldroppenaar Peter Brouwers, directeur Sales van Volvo Cars Nederland BV, is lyrisch is over deze renpaarden in zijn stal. Hij zou wel 100.000 verstandige dingen over de fraaie auto’s s en de toekomst van het merk kunnen zeggen. „Het gaat goed met Volvo; onze positie is ijzersterk!”
MAN EN PAARD
075
â&#x20AC;&#x153;De Hofnarâ&#x20AC;? 9DONHQVZDDUG
TE HUUR
+RRJZDDUGLJH DUFKLWHFWXXU FHQWUXP
De Hofnar 2 Architectonisch, hoogwaardig kantoorgebouw in het hartje van centrum Valkenswaard t ;FMGTUBOEJHF JEFOUJUFJU t #FHBOF HSPOE NÂĽ LBOUPPSSVJNUF 1e verdieping 313 m2 2e verdieping 312 m2 3e verdieping 238 m2 Totaal (v.v.o.): 1.200 m2 kantoorruimte t *OTUBQLMBBS PQMFWFSJOHTOJWFBV t LFSOXJOLFMHFCJFE PQ MPPQBGTUBOE t OBCJK HFNFFOUFIVJT FO */( #BOL ÇŠ %HVFKLNEDDU ,Q RYHUOHJ RS NRUWH WHUPLMQ PRJHOLMN
Meer info en/of bezichtiging
Q BEDRIJFSLOCATIES B.V. Methusalemplein 25, 5611 VZ Eindhoven Postbus 8835, 5605 LV Eindhoven 040 - 212 22 12 info@Q-Bedrijfslocaties.nl www.Q-Bedrijfslocaties.nl Makelaar Marc Fitters
COLUMN
T
alent is belangrijk. Iedere hr-manager beaamt dit, en iedere directeur weet dat talent de toekomst van het bedrijf veilig kan stellen. Jonge mensen krijgen de kwalificatie ‘talentvol’ opgeplakt. Onbevangen bewegen zij zich op het maatschappelijk pad om hun carrières vorm te geven. Talent is belangrijk voor ontplooiing. We zitten in Eindhoven in een zeer talentvolle omgeving waar high tech en wizz kids eindelijk de waardering krijgen die ze verdienen. Nerds zijn tegenwoordig cool. Ongeveer twintig procent van de nationale omzet komt uit de slimme Brainportregio. Het komt van bedrijven als ASML, Philips, FEI, VDL enzovoorts. Allemaal prachtige bedrijven met talentvolle mensen aan boord. Is het talent nu bepalend voor hun succes, of het doorzettingsvermogen? Ik denk het laatste. Het doorzetten van Anton Philips maakte Philips tot een succes. Het doorzetten van een groep zeer talentvolle Philipstechnici maakte ASML later leider in de semiconductor-industrie. Wim van der Leegte staat met zijn laatste aanwinst Nedcar symbool voor doorzetten. Talent is voor mij een voorwaarde, daarna begint het pas. Talenten verschijnen overigens in vele vormen. Talent in zijn zuivere vorm is zeldzaam. De verwarrende vorm van talent zie ik veel meer. Een schijn-talent, eeuwig-beloftevol-talent of misplaatst-talent komt veel vaker voor dan een natuur-talent. Talent-ontwikkeling vraagt om hard werken en afzien. Het zijn de talentvollen met een flinke dosis hard werken die ver komen. Niet per definitie
de super-getalenteerden maar de jongens en meisjes die een goed stel hersens weten te combineren met arbeid. Of zoals een Veghels bouwondernemer het laatst in een NRC-interview zei: ‘Het is een kwestie van ‘doorbutsen’’. Doorbutsen betekent zoveel als niet lullen, maar poetsen. Gewoon doen. Dat doorbutsen wordt nergens getraind. Er zijn geen scholen of universiteiten die het vak doorbutsen doceren. Doorbutsen staat voor hard werken, lef en discipline. Niet het talent is het meest bepalend voor succes, maar de ijzeren wil en bereidheid om er voor te knokken. Ik heb als ouder in de loop van de tijd veel rapporten van mijn schoolgaande en inmiddels studerende kinderen gezien. Nergens trof ik discipline en doorzetten naast de reguliere kennisvakken aan. De discipline om van talent iets te maken betekent voor mij veel meer dan ‘talentvol zijn’. Talent is een vertrekpunt. Wat doen we om van talent een succes te maken? Laten we talenten aanmodderen of bieden we ze een gericht programma? Halen we het beste uit onze mensen, en leren we ze hard werken en lef tonen? Investeren we in mensen, bedrijven en regio’s waar de kansen op succes het grootst zijn? Ik stel voor dat de politiek op scholen het vak ‘doorbutsen’ introduceert en een minister van Doorbutsen aanstelt. We moeten investeren op díe plekken waar de kans op succes het grootst is. En dat is dáár waar doorbutsen gemeengoed is. In Eindhoven bijvoorbeeld.
FOTO: JOHN GEVEN STUDIO’S
SIMON VAN DEN BOOMEN BESTUURDER VAN DE ALLIANTIE WITLOX VAN DEN BOOMEN | VDB ADVOCATEN NOTARISSEN
INTERVIEW
Ze hebben er vijf jaar aan gewerkt, en de organisatie flink op de schop genomen, zoals dat heet. Nu heeft de regio Eindhoven een geestelijke gezondheidszorg die, zeggen ze, wezenlijk anders is. De cliënt staat voorop, in alles. Joep Verbugt en Marie-Louise Vossen, samen de Raad van Bestuur van GGzE, hebben de operatie geleid. Twee totaal verschillende types die dat niet bedekken: „Samenwerken moet vruchtbaar zijn, niet klef.” Tekst: Debbie Langelaan Foto’s: Freekje Groenemans
D
e kroon op het werk van de afgelopen vijf jaar is het internationale Planetree-keurmerk, dat GGzE onlangs als eerste instelling voor geestelijke zorg in Europa ontving. We komen er nog uitgebreid over te spreken. Eerst is het leuk om te weten welke kernwaarden GGzE heeft in het kader van Planetree. Want bij veranderingsprocessen in zo’n organisatie hoort nu eenmaal: navelstaren met zijn allen, vervolgens de identiteit vastleggen, plus – inderdaad – het onvermijdelijke benoemen van kernwaarden. ‘Aardig, Krachtig en Ondernemend’ wil GGzE zijn. We noemen het even AKO. Vossen en Verbugt merken zelf dat het best veelgevraagd is om de hele dag Aardig, Krachtig en Ondernemend te zijn. Maar, vinden ze, je moet iedere avond een moment kunnen aanwijzen waarop je één of meer van die kernwaarden in de praktijk hebt gebracht. Dus, wat is hun AKO-momentje van deze dag? Vossen: „Ik heb een kaartje gestuurd naar een medewerkster die 65 wordt. Zij was tot haar 61ste cliënt hier.” Verbugt: „Ik ben op iemand afgestapt van wie ik wist dat ik een negatief verhaal te horen zou krijgen. Ik had het niet hoeven doen, maar ben blij dat ik het toch gedaan heb.”
078
AARDIG,
KRACHTIG EN ONDERNEMEND Verbugt moest er even over nadenken en wat omwegen bewandelen voordat hij bij zijn AKO-moment kwam. Zo zal het nog vaak gaan de komende uren: de voorzitter van de Raad van Bestuur maakt een bedachtzame indruk. Hij gebruikt de vragen regelmatig om vergezichten van GGzE te schilderen. Vossen reageert een stuk directer. Maar niet minder strategisch. De manier waarop dit interview tot stand kwam, vertelt het eigenlijk al. Oorspronkelijk was het alleen gepland met Verbugt. Zij kreeg daar lucht van tijdens een voorgesprek. „Hoezo doe jij dat interview met FRITS alleen”, vroeg zij op de man af. Tja, Joep was alleen gevraagd, en had er verder niet zo over nagedacht. Hij mompelde wat. „Maar waarom moet hij alleen dan”, landde de volgende vraag bij FRITS. Eh ja, een wat persoonlijker interview werkt het beste met één persoon. „Nou”, zei Vossen, „dan doe ik dat wel.” Verbugt stelde voor om het even onder vier ogen te bespreken. De volgende ochtend om half negen kwam er een boodschap dat ze toch wel héél graag samen in FRITS wilden. Delen jullie altijd je meningsverschillen met het publiek? Vossen: „Nou, daar zijn we wel wat losser in geworden. In het begin wilden
we koste wat kost één lijn trekken, intern en extern.” Zoals ouders doen met hun kinderen? „Ja zoiets. Maar het management ervoer dat als vervelend. Veel te massief. Nu spreken we het gewoon uit. Daardoor zijn de discussies veel opener.” Maar ja, zegt Verbugt: „We weten inmiddels ook wat we aan elkaar hebben. Op de hoofdlijnen zijn we het eens. Als dat niet zo zou zijn, hadden we een probleem. Want dat voelt men haarfijn aan.”
DROOM WAARMAKEN Die hoofdlijnen voeren terug op Planetree. Het was Verbugt die vijf jaar geleden op studiereis in de Verenigde Staten kennismaakte met deze filosofie. Hij werd erdoor gegrepen. Alle ideeën die hij had over hoe zorg eigenlijk zou moeten zijn, zag hij daar in real life. Verbugt kon met Planetree een droom waarmaken. Bij zijn aantreden in 2006 had hij al snel gezien dat er toch wel enkele afdelingen waren bij GGzE waar hij een familielid niet met een gerust hart achter zou laten. Planetree is een perfect instrument om het leven van patiënten – in de geestelijke gezondheidszorg consequent aangeduid als cliënten – voorgoed te veranderen, bedacht hij. Onlangs ging hij het keurmerk ophalen in
INTERVIEW
079
INTERVIEW
Chicago. Hij sprak daar over zijn pas overleden schoonvader. Hoe liefdevol deze was verzorgd. „Je hoeft de prestatie-indicatoren en cijfers niet te zien om te weten dat daar in dat verpleegtehuis goede zorg wordt verleend. Dat zie je, dat ruik je en dat voel je”, zei hij in Amerika. Om het hier ook zover te krijgen is de Raad van Bestuur begonnen met de medewerkers te vragen welke ideeën zij hadden. „Zij zijn degenen die iedere dag met de cliënten omgaan. Zij weten heel goed waar de behoeften liggen, maar konden daar vaak niet aan voldoen. Want het paste niet in de organisatie.” Vossen weet nog goed hoe de organisatie in de zorg decennialang het belangrijkste was: „Ik zat als verpleegkundige in het ziekenhuis even bij een heel verdrietige patiënte bij wie een borst was geamputeerd. De hoofdzuster riep mij weg want ik moest aan het werk. Ik heb dat nooit kunnen begrijpen.” Het nieuwe zorgen bij GGzE is, om het maar modieus te zeggen, vooral loslaten. De organisatie laat zijn ijzeren greep op de cliënten vieren. De gevolgen: zij gaan zelf weer koken. En er verscheen een dorpspleintje met een kledingwinkel, een kapsalon, een bloemenwinkeltje en een koffiehoek op het landgoed. Kille ruimtes kregen kussens, kleden en meubels die je ook thuis hebt. Bezoek mag komen als het de cliënt uitkomt, en niet het personeel van de afdeling. Er steken moestuintjes de kop op. Huisdieren zijn niet langer taboe. Familie en vrienden zijn welkom en worden bij de behandeling betrokken. Een High Care Unit vervangt waar mogelijk het klassieke separeren. Voor behandelaars betekent het: zich dienstbaarder opstellen. En de cliënt zoveel mogelijk regie laten behouden, om nog maar eens zo’n zorg-woord te gebruiken. Dit ter onderscheid van de oude manier, die inhield dat de behandelaar de cliënt zoveel mogelijk uit handen nam, of eigenlijk de regie overnam. En ze doen hun best om Aardig, Krachtig en Ondernemend te zijn. Ook al zijn sommigen dat al van zichzelf en vinden anderen heel dat keurmerkengedoe onzin, een trend zoals die nu eenmaal iedere paar jaar opkomt en hopelijk snel overwaait. Verbugt is er gelaten onder: „Dat heb je nu eenmaal altijd. Niet iedereen is bereid om te veranderen.” Eén van de sterke punten van zijn collega,
080
vindt Verbugt, is dat zij mensen meekrijgt in veranderingen. „Ze houdt goed contact. Zij ziet mensen.” Het allersterkste aan haar vindt hij, desgevraagd, de mate waarop zij openstaat voor vernieuwing. En waar is hij dan heel goed in, volgens haar? „Ik vind dat Joep een hele snelle strategische denker is. Als zich een probleem voordoet, heeft hij binnen de kortste keren een oplossing. Of tien.” Mooi. Maar bij sterke punten horen ook zwakke. Vossen: „Ja dat is vaak de keerzijde van dezelfde medaille. Joep kan weleens iets teveel op zijn eigen gedachten gericht zijn. Dan zeg ik: ‘Laat anderen ook eens meedenken!’” Verbugt schrikt weleens een beetje van de directheid van zijn collega: „Dan denk ik: ‘Wat zegt ze nu?’ Maar vaak zie ik daarna dat het strategisch toch gewerkt heeft.” Na een ogenblik stilte: „Het is ook goed dat wij man en vrouw zijn. Je ziet toch ieder andere dingen.” Zij: „Ja, dan komen we uit een vergadering en dan zeg ik: ‘Nou, die-en-die waren er niet helemaal bij’. Dat is Joep dan helemaal ontgaan.” Samen zijn ze, ook in het kader van Planetree, afgedaald uit de ivoren toren van het best intimiderende bestuursgebouw. Verbugt heeft een deel van zijn salaris ingeleverd zodat het niet meer boven de balkenendenorm uitsteekt, de bordjes ‘gereserveerd RVB’ op de parkeerplaats zijn verwijderd. Veel vaker dan vroeger laten zij zich zien op de werkvloer.
FASCINATIE VOOR PSYCHIATRIE Hoe word je eigenlijk directeur van een gekkenhuis? Droom je daarvan als kind? Nee, dat hadden ze geen van beiden. Maar vooral willen ze de term gekkenhuis niet horen. Dat is een beladen, ouderwetse en feitelijk onjuiste aanduiding voor een psychiatrisch ziekenhuis. Of een psychiatrisch zorgpark, zoals De Grote Beek figureert in de brochures. Oké. Maar wat hebben ze met psychiatrie? Het pad van beide Limburgers lijkt vrij willekeurig naar de geestelijke gezondheidszorg in Eindhoven te leiden. Vossen is van huis uit verpleegkundige, Verbugt maatschappelijk werker. Allebei hebben ze vervolgens allerhande na- en bijstudies gedaan, en een carrière doorlopen in de zorg. Verbugt is achttien jaar directeur geweest van het Bureau Jeugdzorg in Limburg. Vossen was
Het groenwinkeltje aan De Boei Plaza op landgoed De Grote Beek. Bewoners en mensen van buitenaf kunnen er terecht. Cliënten hebben een dagbesteding aan het meehelpen in de winkel, krijgen meer regie over hun dagelijks leven en werken zo aan hun herstel.
INTERVIEW
081
INTERVIEW
directeur van de divisie volwassenen- en ouderenpsychiatrie bij GGzE voordat ze in 2011 toetrad tot de Raad van Bestuur. Laten we het een fascinatie noemen. „Ik ging stage lopen op een PAAZ-afdeling tijdens mijn opleiding verpleegkunde-A. De allereerste dag kwam ik binnen samen met een jongen van mijn leeftijd. Ik ging er werken, en hij werd opgenomen. Sindsdien is het mij altijd blijven boeien: ‘Waarom overkomt zoiets de één wel, en de ander niet?’” Ook Verbugt werd al vroeg geboeid door het werkveld. „Ik ben begonnen in de verslavingszorg. Daar spelen altijd veel psychiatrische aandoeningen. Bij mij is de rode draad, denk ik, de kwetsbaarheid van mensen. Als ik die zie, dan wil ik ze beschermen.” En wat hebben ze geleerd over psychiatrie voor zichzelf? Vossen: „Het is dichterbij gekomen. Ik weet nu dat het mij ook kan overkomen. Je denkt je leven rationeel te kunnen uitstippelen, maar je hebt het niet helemaal in de hand. Er zijn life events die van alles in beweging kunnen zetten.” Verbugt: „Er zijn genoeg mensen van onze leeftijd, zonder psychiatrisch verleden, die door bepaalde gebeurtenissen in een depressie terecht komen.”
ZICHTBAAR IN NETWERKEN De Planetree-filosofie vroeg ook om een andere houding naar buiten toe. Vossen: „We hebben behoorlijk geïnvesteerd in onze stakeholders. Soms deden we het gewoon niet goed.” Voor wie dan niet? „De huisartsen bijvoorbeeld. We luisterden niet goed naar ze, en zij konden ons niet goed bereiken. Dat hebben we veranderd.” Volgend jaar worden gemeenten nog veel belangrijker voor GGzE. Voor langdurige psychiatrische zorg en de jeugdzorg gaan zij bepalen of iemand recht heeft op hulp. Vossen: „We staan er nu vlak voor, maar eigenlijk weten we nog steeds niet wat het gaat betekenen. We kunnen de gemeenten niets verwijten. We houden elkaars hand vast om alles zo goed mogelijk te laten verlopen.” Een zorgorganisatie anno 2014 heeft ook volop relaties met het bedrijfsleven en de universitaire wereld. De Raad van Bestuur moet zich laten zien in tal van netwerken. In Eindhoven lijkt Vossen daarin zichtbaarder dan Verbugt. Wat blijkt: de twee hebben de wereld verdeeld. Vossen ‘doet’ de lokale netwerken en Verbugt de landelijke. Hij: „Ik zit ook wel in gremia
082
INTERVIEW
hier. Ik ben voorzitter van het Regionaal Zorg Communicatie Centrum, en van de Coöperatie Brainport Park. Maar de wereld voor de geestelijke gezondheidszorg is groter dan Eindhoven.” Als hij al te weinig bekend zou zijn in Eindhoven, dan is daar altijd Limburg: het voorzitterschap van het Limburgs Vastelaovesleedjes Konkoer is maar één van zijn maatschappelijke functies daar. Vossen: „Ja, en wat zijn nu helemaal dé netwerken, hè?” Nou, het FRITS-netwerk bijvoorbeeld? „Ja, de society-netwerken van Eindhoven ken ik wel. Ik kom daar niet altijd vanuit GGzE, maar ook omdat ik het leuk vind. Ik ken er veel mensen.” Dat heeft haar in ieder geval een notering in de Top 50 van Eindhovens meest invloedrijke vrouwen opgeleverd. Verbugt ontbreekt totnutoe op de mannenlijst. „Tja, ik heb me daarover wel verbaasd. Dan roep ik: ‘Wat moet ik nou eigenlijk doen om daartussen te komen?’ Maar het zou niet goed zijn als Marie-Louise en ik hetzelfde gingen doen natuurlijk.”
FEITEN OVER GGZE Geestelijke Gezondheidszorg Eindhoven en De Kempen (GGzE) werd in 1918 opgericht als het Rijks Krankzinnigen Gesticht. Lange tijd heette de organisatie vervolgens RPI: Rijks Psychiatrische Inrichting. GGzE herbergt tientallen poli’s, opname-afdelingen en begeleid wonen situaties. Deze zijn onder andere gevestigd op het landgoed aan de Boschdijk en in De Grijze Generaal, het flatgebouw tegenover winkelcentrum Woensel. De forensische hoek op het landgoed herbergt een forensische- en tbs-kliniek voor volwassenen (De Woenselse Poort) en een forensische jeugdpsychiatrische instelling, de Catamaran. GGzE heeft ruim 2.100 mensen in dienst en een omzet van 178 miljoen euro. Ongeveer 18.000 mensen maken jaarlijks gebruik van GGzEdiensten. De overgrote meerderheid daarvan is ambulant, ongeveer elf procent wordt opgenomen. GGzE heeft de afgelopen jaren 150 miljoen geïnvesteerd in onroerend goed en bezit 117 ha grond in Eindhoven.
083
TRANSACTIE VAN DE MAAND
DE TRANSACTIE VAN DE MAAND Elke twee maanden benoemen de Eindhovense vastgoedmakelaars Marc Fitters en Pieter van Santvoort ‘de transactie van de maand’: een opmerkelijke vastgoeddeal op bedrijfs- en woningniveau. „Op deze misschien wat ludieke manier willen wij ons steentje bijdragen aan het positief belichten van de vastgoedsector”, zeggen Van Santvoort en Fitters. Pieter van Santvoort (l) en Marc Fitters Tekst: Eddy Jansen | Foto’s: Menno Boon
084
TRANSACTIE VAN DE MAAND
Artist impression van het tweede blok appartementen in het plan ‘Schrijverskwartier’ aan de Alberdingk Thijmlaan
Marc Fitters is als makelaar actief in de aankoop en verkoop van bedrijfspanden, Pieter van Santvoort is als zodanig actief op de woningmarkt. Zes keer per jaar willen zij op hun specifieke gebied een onroerend goeddeal uit de vele transacties lichten. „Omdat het een bijzonder pand is, een bijzondere prijs, een bijzondere koper of een bijzondere achtergrond heeft. Het kan eigenlijk van alles zijn. Zo’n transactie wint onze spreekwoordelijke award!”
MOOISTE PLEK „Dit is misschien wel de mooiste plek in Eindhoven om te wonen”, zegt Pieter van Santvoort over het luxe appartementencomplex ‘Schrijverskwartier’ in de Alberdingk Thijmlaan. Het wooncomplex in de wijk den Elzent gaat uiteindelijk uit drie gebouwen bestaan: de 38 appartementen in het eerste blok zijn vrijwel allemaal verkocht. De bouw
begint aanstaand voorjaar. De appartementen, variërend van enkele tonnen tot ruim één miljoen euro, zijn met name verkocht aan bekende Eindhovenaren. „Mensen die het vermogen en de durf hebben om dit te doen, terwijl ze hun huidige woning nog niet eens in de verkoop hebben. Het zijn appartementen voor mensen die iets zoeken dat er momenteel in Eindhoven nog niet is. De appartementen, en zeker de penthouses, zijn uitgesproken luxe. Afgezien van de Admirant, de Lichttoren, de Vestedatoren en Olympus zijn er in Eindhoven geen penthouses zoals deze”, vindt Van Santvoort. Oorspronkelijk zou het eerste gebouw uit 52 appartementen bestaan, maar enkele kopers hebben meerdere ruimten samengevoegd, soms wel tot een woonruimte van driehonderd vierkante meter. Daarom bestaat het eerste gebouw uit ‘slechts’ 38 wooneenheden, waarvan er nu 33 verkocht zijn. Ondanks dat het tweede gebouw nog niet in verkoop is,
zijn ook daar inmiddels de meeste appartementen gereserveerd.
ZORG De bouwgrond, pal naast het Stadswandelpark aan de oever van het deel waar de riviertjes de Tongelreep en Dommel samenkomen, was oorspronkelijk eigendom van zorgorganisatie Vitalis, die er een nieuw zorgcomplex wilde bouwen. Door de economische crisis en de gewijzigde politieke koers ten aanzien van de toekomst van zorginstanties, ging dat plan uiteindelijk niet door. Vervolgens hebben diverse ontwikkelaars er naar gekeken, maar geen van hen durfde onder druk van de crisis een besluit te nemen. „Ik vind deze transactie daarom bijzonder. Het betreft een unieke locatie voor een niet alledaagse prijs. En daar is dan tóch heel veel belangstelling voor”, aldus Van Santvoort. Uiteindelijk durfden CRA Vastgoed en Woonveste het aan om de plannen
085
TRANSACTIE VAN DE MAAND
Speelparadijs Ballorig aan de Run 5201 in Veldhoven
uit te voeren. ERA Makelaardij Plus en Van Santvoort deden de verkoop.
SPEELHAL Op zakelijk vastgoedgebied is de transformatie van een fabriekshal in Veldhoven tot
086
kinderspeelparadijs de deal van de maand. Vastgoedmakelaar Marc Fitters: â&#x20AC;&#x17E;Ik vind de herbestemming van het pand het meest onderscheidende aan deze transactie. Het ontplooien van dit soort initiatieven verzandt vaak in onduidelijkheid door de bestemmingsplannen. Mag het wel, mag het
niet, moet een bestemmingsplan gewijzigd worden. Of niet? Het duurde uiteindelijk twee jaar voordat alles duidelijk en geregeld was. Daarna volgde nog een verbouwing van vier maanden. Sinds juli is het speelparadijs open.â&#x20AC;? De fabriekshal aan de Kempenbaan in Veldhoven stond al een aantal jaren leeg. De
TRANSACTIE VAN DE MAAND
hal – tegenover ASML en naast het Máxima Medisch Centrum – dateert uit de jaren zestig. De provincie was aanvankelijk mordicus tegen de plannen voor een kinderspeelhal maar ging overstag nadat de gemeente Veldhoven met argumenten was gekomen dat gemengde functies in bedrijfsgebouwen mo-
gelijk zijn in een zogenoemde stedelijke as. Speelparadijs Ballorig is inmiddels open, en tot op heden erg succesvol. GEVA Vastgoed in Best, gespecialiseerd in herbestemming van onroerend goed, is de verhuurder en ook makelaar Eric de Hoogt van Verschuuren &
Schreppers was bij de deal betrokken. De speelhal meet bijna vierduizend vierkante meter, biedt ruimte aan zo’n vijfhonderd bezoekers, en moet jaarlijks honderdduizend bezoekers trekken. Ballorig is een Friese firma, die inmiddels 32 speelparadijzen in ons land exploiteert.
087
OP WEG NAAR 125 JAAR PHILIPS
PHILIPS Over de auteur: Wim Langenhoff is Homo Universalis, filosoof, chemicus, uitvinder en muzikant. De voormalig NatLab-researcher heeft een gigantisch (Philips-)archief en een misschien nog wel groter geheugen. Hij was medeoprichter en voorzitter van de Effenaar. Als voorzitter van de Stichting Orion Wim Langenhoff | foto: Kim Balster stond hij mede aan de basis van de Midzomernachtspektakels in Eindhoven. Hij was docent aan de Academie voor Management. Zelf betitelt Wim Langenhoff zich bij voorkeur als hofnar van de Raad van Bestuur van Philips. De Eindhovenaar verliet het bedrijf in 1989, maar werkte daarna nog vijftien jaar als adviseur voor Philips. De laatste vijftien jaar van zijn werkzame leven was Langenhoff overdag als marketeer actief op de afdeling General Advertising. In de avonduren was hij de man van de ‘feesten en partijen’ in gebouw VH op Vredeoord, waar de RvB en zijn hofhouding resideerden. Tot 1974 was hij als onderzoeker aan het NatLab verbonden. Langenhoff, van oorsprong chemicus, vermoedt dat het oog van de bedrijfstop op zijn omnitalent viel door het afscheidsfeest dat hij organiseerde voor zijn baas en RvB-lid prof. Henk Casimir in 1972. Langenhoffs bijdragen aan FRITS zijn niet onomstreden.
GROEIT, BLOEIT EN SNOEIT
DE GESCHIEDENIS VAN PHILIPS ALS BOOM
PHILIPS GROEIT
Philips gebruikte graag een ‘stevige boom’ als metafoor voor de samenhang van zijn producten. Eind jaren vijftig was die boom afgeladen vol. Voor het gemak groepeerde het bedrijf producten per tak. In de jaren tachtig bleek echter dat niet alleen de takken, maar de hele boom er slecht aan toe was. In plaats van drastisch te snoeien, werden de takken provisorisch ondersteund en opgelapt. Maar de takken braken één voor één af. Onlangs is besloten de laatste twee los te zagen. Van wat eens een trotse boom was, is dan niets meer over. Hier en daar schieten nieuwe scheuten uit, maar die worden vaak snel naar vruchtbaarder bodem verplant.
In de begintijd van de gloeilamp en de elektrificatie, eind negentiende eeuw, waren er tientallen, zo niet honderden ondernemers die hun geluk beproefden op deze markt. Er werd een felle strijd gevoerd om de gunst van de consument, voornamelijk op prijsgebied. Daardoor vielen velen om, en degenen die na de concurrentie-storm nog overeind stonden, waren zo slim een gloeilampensyndicaat te vormen, waardoor zij onderling prijs- en marktafspraken konden maken. In de jaren twintig en dertig van vorige eeuw volgde het Phoebus Cartel (tussen onder meer producenten Philips, Osram en General Electric) waarbinnen niet alleen prijs- en marktverdelings-afspraken
088
OP WEG NAAR 125 JAAR PHILIPS
werden gemaakt, maar ook standaardisatie-afspraken die verregaande mechanisatie mogelijk maakten, met als gevolg dat de kostprijs daalde, en de drempel voor andere ondernemers om nog tot de gloeilampenmarkt toe te treden flink werd verhoogd. Omdat Philips deelnam aan de Prijs Vereniging én aan het Phoebus Cartel was een gestage groei mogelijk. Marktmacht en onderlinge afspraken werden binnen de Eindhovense onderneming een vast patroon voor groei.
VERTICALE INTEGRATIE, DIVERSIFICATIE EN SEGMENTATIE De Eerste Wereldoorlog noodzaakte Philips tot de eigen productie van glas, metaal en andere onderdelen voor gloeilampen. Daardoor werd het bedrijf onafhankelijk van toeleveranciers. Dit begin van verticale integratie zou de komende decennia een vast onderdeel van de Philipsstrategie worden. Ook kreeg Philips in de oorlog de vraag voorgelegd of het bedrijf röntgenbuizen kon repareren. Dat kon, en al spoedig daarna startte Philips ook op dit terrein met een eigen productie. De diversificatie was geboren. Hoewel de röntgenbuizen in eerste instantie niet veel opleverden, ging Philips door met de productie vanwege het imago – ‘Goed voor onze naam’, vond Anton Philips–. Tegelijkertijd kreeg hij het voor elkaar dat de overheid grootschalig bevolkingsonderzoek ging doen. Ook aan de vraag van ‘amateur’-
Duitse Philipsboom in 1941
radiobouwers voor radiobuizen wilde Philips na enige aarzeling wel voldoen, maar de belangrijkste en grootste groei werd toch gecreëerd door segmentatie: huiskamerverlichting, verlichting voor fabrieken, werkplaatsen, schepen, treinen, vliegvelden, fotografen en filmers. Philips liet geen enkele marktpartij in het donker zitten. Door de combinatie met de eigen glas- en machinefabrieken was de onderneming in staat aan iedere denkbare vraag naar verlichting te voldoen.
EXPLOSIEVE GROEI DE EERSTE TAKKEN AAN DE BOOM Tussen 1925 en 1930 maakt Philips een stormachtige en avontuurlijke groei door. De massaproductie van lampen en elektronenbuizen zorgt voor een stevige basis. Met de komst van de jonge Frans Otten en de gunstige economische ontwikkelingen worden nieuwe uitdagingen aangegaan en durft Philips weer risico’s te nemen. Het bedrijf stapt zelf in de productie van radio’s en zenders, gaat röntgenapparaten bouwen, en stapt zowel in de farmaceutische- als in de filmindustrie. Sommige takken groeien zo hard dat er niet aan de vraag uit de mark kan worden voldaan. Er moeten keuzes en pas op de plaats gemaakt worden. De beschikbare productiecapaciteit is volledig bezet en bovendien wil
Engelse Philipsboom in 1958
Anton Philips en zijn kinderen hielden veel van bomen. Paul Otten vertelde nog onlangs dat zijn oma, de oudste dochter van Anton, tegenstribbelde toen haar op 8 mei 1940 opgedragen werd onmiddellijk naar Den Haag te vertrekken vanwege de verwachtte Duitse inval, omdat zij net bezig was een groot aantal nieuwe bomen te planten. Anton bracht ook veel bomen mee als hij in het buitenland op bezoek was geweest, en regeringsleiders die op bezoek kwamen, verblijden hem – op advies – vaak met een boom uit hun eigen land. Daarom is het niet zo gek dat de reclamejongens van Philips de verscheidenheid aan producten relateerden aan een boom.
089
OP WEG NAAR 125 JAAR PHILIPS
Zo zag de “Tomtom” (CARIN) er tijdens de experimenten uit. Er stond ook nog een flinke computer achter in de bestelauto. De auto wist in eerste instantie zijn weg te vinden van Geldrop naar het NatLab in Waalre en het NS-Station van Eindhoven.
Het Saudi Arabië-telefoonproject dat toen de ‘telecommunicatie-order van de eeuw’ werd genoemd (waarmee miljarden guldens gemoeid waren, en uiteindelijk meer dan één miljoen lijnen omvatte), leverde onder de streep weinig tot niets op. Een dineetje kon er nog wel vanaf.
De Russische Doema werd destijds volledig door Philips ingericht inclusief het Philips Voting Systeem.
Luchtvaart was één van de marktgebieden waar Philips sterk aanwezig was. Het bedrijf was in staat om een compleet vliegveld te leveren, evenals trouwens een ziekenhuis, een verkeersregelsysteem, automatiseringsoplossingen voor de industrie, toeristische attracties en complete telefoonnetwerken.
090
OP WEG NAAR 125 JAAR PHILIPS
Philips zich in die periode aan niemand binden. Ondanks pogingen om een eigen filmstudio op te zetten, bleek – zoals ook later nog vaak het geval zou zijn – de software- of beter gesteld de contentkant niet het sterkste punt van het bedrijf. In de crisisperiode daarna wordt weliswaar doorgewerkt aan diverse technologieën die als spin-off van die explosieve periode gezien kunnen worden. Ook de diversificatie zet gestaag door, maar nieuwe takken groeien er niet meer aan de Philipsboom. Men beperkt zich liever tot het toeleveren aan anderen. Met uitzondering van radio. Radio is intussen namelijk een massaproduct geworden, en past dus uitstekend in de Philipsstrategie. Punt is nog wel dat er ook nu weer honderden andere ondernemers zijn die radio’s en zendapparatuur bouwen. Dan komt Philips, nu in de persoon van Herman F. van Walsum, weer op de proppen met marktmacht. Zich beroepend op het internationaal octrooirecht wil Philips de ‘vrije toestelbouwers’ via licenties aan zich binden. Het eerste jaarverslag – van 16 januari 1931 – van de Bond van Ondernemers in de Radio Branche (BORN) getuigt van veel beroering. Van ‘een schokkenden gang van zaken en van groote moeilijkheden, die onze Bond het hoofd te bieden had’. Na de overval van Philips op 22 augustus 1929 jegens de vrije Nederlandsche Toestelbouwers, zit er voor hen niets anders op dan het hoofd ‘voor den Philipsaanval te buigen en de vrijheid en gelijkheid van alle Nederlandsche radio-ondernemingen op te offeren’. Hoewel de BORN nog tracht te komen tot onderhandelingen met Philips, wordt dit door het bedrijf kortweg afgewezen. Zelfs de regering bemoeit zich met het radio-conflict, en wijst op de economische gevaren die aan een scherp doorzetten zijn verbonden. De minister nodigt de partijen uit aan de onderhandelingstafel. Voor de Philips’ ondernemingen verschijnen als onderhandelaars ‘de heeren’ Mr. H.F. van Walsum, J. Waterman en L. Hijmans. ‘Na langdurige, zware besprekingen, die hooge eischen aan de onderhandelaars stelden, en waarbij telkens botsingen bestonden, mocht het gelukken op 20 Februari te ‘s-Gravenhage de bekende hoofdovereenkomst met Philips af te sluiten, die de basis voor den verderen arbeid zou vormen. Evenwel zou het nog tot 28 Juli duren, eer alle bijlagen dier overeenkomst waren uitgewerkt en geteekend’. De BORN dacht dat er ‘een wapenstilstand alzoo, die, naar onze overtuiging, tot een spoedigen vrede zou leiden’ was gesloten. ‘Maar zij werd in deze verwachting bedrogen, dat is een der betreurenswaardige feiten, die wij moeten vermelden’. Voor de vrije radiobouwers bleef niets anders over dan gereduceerd te worden tot handelaren die zich ook nog aan de door Philips vastgestelde verkoopprijzen moesten houden, en daarmee was ook op dit terrein de marktmacht een feit.
PHILIPS BLOEIT In de Tweede Wereldoorlog produceert Philips gestaag door. Na de oorlog spruiten er wederom veel takken uit de boom. Er worden niet alleen veel consumentenproducten voor de massa ontwikkeld, maar ook professionele producten. De markten groeien snel. Zowat alle onderdelen voor de producten worden door Philips zelf gemaakt. Het pakket wordt echter zo groot dat sommigen binnen de onderneming door de vele vertakkingen de boom niet meer zien. Daarom wordt besloten meer structuur in het woud van takken, twijgen en blaadjes aan te brengen. De activiteiten worden ingedeeld in Hoofdindustriegroepen, de zogenoemde HIGGEN. Door de technische ontwikkelingen
wordt er voortdurend met de Hoofdindustriegroepen geschoven. Er komen er bij, en er is sprake van hergroeperingen. Ook veranderen ze soms van naam. Deze organisatiestructuur blijft lang bestaan, en wordt door buitenstaanders niet zelden ingewikkeld gevonden. Daarom worden er ook turnkey markt- en projectgroepen opgezet, waar diverse HIGGEN hun steentje aan bijdragen, bijvoorbeeld voor de markt van vliegvelden, ziekenhuizen, verkeersgeleiding, educatie, industrie enzovoorts. De harde kern binnen de Philipsstructuur zijn en blijven toch de HIGGEN. Alle intern toeleverende bedrijven zoals Glas, Philite, Golfkarton, en de Papier- en de Machinefabriek worden samengebracht in de HIG Aanverwante Bedrijven. Later krijgt Glas er nog Witte Keramiek bij, en gaat Zwarte Keramiek over naar Icoma. Weer later wordt Philite PMF: Philite en MetaalFabrieken. De producten worden ondergebracht in productgroepen, waaronder Licht, Electronenbuizen, Apparaten (dat zich later opsplitst in RGT), en Klein en Groot Huishoudelijke Apparaten. Muziek wordt bij Philips ondergebracht in de Phonografische Industrie (PPI). Icoma wordt later Elcoma, zowel een belangrijke interne als externe elektronische onderdelen leverancier. PMT (Producten voor Medische Toepassingen), Philips Roxana, Pharmaceutische en Chemische Producten, PTI (Philips Telecommunicatie Industrie) met zijn defensietakken Holland Signaal en USFA (dat weer gedeeltelijk onder Elcoma ressorteert), PCI (Philips Computer Industrie, dat later Philips Data Systems, en weer later, samen met PTI, TDS vormt), PIT (Producten voor Industriële Toepassingen) en ELA (Electro-Acoustiek, de professionele producent van beeld- en geluidsapparatuur. Nog weer later worden de HIGGEN Divisies genoemd. Tegelijkertijd doet Philips talloze overnames, en verschijnt Philips op de markt onder vele merknamen. Met die overnames komen er producten bij die ergens ondergebracht moeten worden. Zo herinner ik me nog de vraag: ‘Wat doen we met die trompettenfabriek in Australië?’ Frans Otten en zijn mannen, die deze ontwikkelingen allemaal zelf meemaken en aansturen, houden wel overzicht, en weten zelfs winst te maken (zie FRITS #5 2014). Na hun vertrek echter worden door zwakke centrale leiding de HIGGEN steeds autonomer, gaan zelf aan productontwikkeling doen, en kiezen voor eigen marktstrategieën. Hun positie binnen Philips wordt versterkt, maar ook gedwarsboomd, door de verkooporganisaties in diverse landen die steeds steeds meer eigen budgetverantwoordelijkheid krijgen. De HIGGEN kunnen bovendien zelf bepalen of zij innovaties van het NatLab implementeren of niet. Soms ontbrandt er strijd tussen de HIGGEN onderling. Als klap op de vuurpijl bepalen ‘landen’ zelf of zij een product van een HIG wel of niet in hun verkooppakket opnemen. In de sterke groei- en bloeifase na de oorlog is de ‘matrix’ een goede structuur. Wanneer er geconsolideerd moet worden, blijkt diezelfde matrix een ernstige hindernis die waarschijnlijk alleen met direct en zeer krachtig snoeien overwonnen had kunnen worden.
PHILIPS SNOEIT, MAAR BLIJKT NIET ZO’N GOEDE BOOMCHIRURG Maar in plaats van snoei vindt er links en rechts ongebreidelde groei plaats. Al begin jaren zeventig is duidelijk dat het zo niet langer kan.
091
OP WEG NAAR 125 JAAR PHILIPS
Iedereen weet dat, niemand doet iets. Ik herinner me een vergadering waarbij ELA beterschap belooft ten aanzien van de enorme voorraden die de productgroep opgebouwd had. Het plan dat Paling, de toenmalige directeur, presenteert om dit op te lossen, ontlokt bij presidentdirecteur Henk van Riemsdijk (1971-1977) de opmerking: ‘Maar mijnheer Paling, dat betekent dus dat uw voorraad nog niet op het gewenst niveau is als ik al lang en breed met pensioen ben, misschien al wel dood?’ Om te vervolgen met: ‘Kom heren, het is tijd om thee te gaan drinken’. Paling wordt op het vliegtuig terug naar Eindhoven gezet, en er gebeurt voorlopig niets. Een ander voorbeeld. Van Riemsdijks opvolger Nico Rodenburg (toch de man die de Unk-Rodenburg-schakelaar had uitgevonden, een verbetering van de hefdraaikiezer van de begrafenisondernemer Almon Strowger uit 1879, waardoor duizenden vrouwen niet meer in telefooncentrales gesprekken hoefde door te pluggen – WL) raakt aan de drank. Hem naar huis sturen, valt nog niet mee. Dat lukt pas in 1981, na een tweede aansporing. Formeel wordt hij te zacht bevonden voor de leiding van het bedrijf, en kan hij de druk van zijn baan niet aan. Rodenburg is overigens de eerste bestuursvoorzitter zonder band met de familie Philips. Het wordt pas de taak van de volgende president-direcrteur, Wisse Dekker, om drastisch te gaan snoeien. Maar ook hij begint niet meteen, hoewel er wel voortdurend ‘overwogen’ wordt: dan gaan er stemmen op voor het afscheiden van de professionele takken, dan weer van de consumententakken. Philips heeft in die tijd, begin jaren tachting, nog steeds een goede naam in de wereld, vooral bij de Amerikaanse collega-concurrenten. Met de komst van een interne markt in Europa wordt het voor Amerikaanse bedrijven – die in eigen land nog nauwelijks kunnen groeien zonder te groot te worden – aantrekkelijk zich in Europa te vestigen. Daarbij denken zij ook aan nauwe samenwerking met Europese ondernemingen, en dan liever met Philips dan met een Duitse onderneming. Philips, dat er intussen financieel slecht voorstaat, maakt daar handig gebruik van door inderdaad samenwerkingsverbanden aan te gaan. Bijvoorbeeld met AT&T. Dit telecommunicatiebedrijf moet als gevolg van de antitrust-wetgeving haar Baby-Bells afstaan, en wil graag elders groeien. Vooral door de relatie van NatLabmedewerkers met collega’s van het laboratorium van Ma Bell staat Philips hoog aangeschreven bij de Amerikanen. AT&T heeft geen idee dat het eertijds zo bloeiende PTI al niet meer dan een kat in de zak is. PTI bestrijkt het hele veld van telecommunicatie (van 10 tot 300 GHz) en verkoopt, installeert en onderhoudt producten zoals telefooncentrales, zowel voor openbaar als huis- en bedrijfsgebruik. Verder bestaat uit het pakket uit Telegrafie & Data Switching-installaties, transmissie-apparatuur voor radio-, televisie- en radarsystemen, zowel voor civiele als voor militaire toepassingen (Holland Signaal). Philips gaat uiteindelijk een joint-venture aan met AT&T, maar de Amerikanen komen er al snel achter dat PTI er minder rooskleurig voorstaat dan zij dachten. Drie jaar later al, het is dan 1987, koopt AT&T Philips uit. Het Amerikaanse telecombedrijf wordt Lucent, en nog weer later Alcatel-Lucent. De Holland Signaal-tak gaat naar Thomson, en heet nu Thales. Philips doet niets meer op telecomgebied. Een dergelijke ontwikkeling doet zich ook voor bij MDA (Groot Huishoudelijke Apparaten) ook wel Witgoed genoemd. Whirlpool pakt het plan op om wereldwijd te groeien. Eerst in Europa, daarna
092
in Zuidoost-Azië. Het Amerikaanse witgoedbedrijf gaat in 1988 een joint-venture aan met Philips waarbij Whirlpool 53 procent van de aandelen neemt. Ook deze onderneming komt er al snel achter dat het eigenlijk niet zo’n beste deal is, en besluit om niet alleen de producten te vernieuwen, maar om ook de verouderde fabrieken compleet opnieuw in te richten. Philips kan met die investeringen niet mee. In 1991 neemt Whirlpool vervolgens de resterende 47 procent van Philips over. Er vallen nog jarenlang lijken uit de kast, en Whirlpool moet noodgedwongen zijn plannen om ook op de Zuidoost-Aziatische markt actief te worden tot vrij recent uitstellen. Daarna valt het niet meer mee om complete HIGGEN via samenwerkingsverbanden af te stoten. In delen lukt nog wel. Fluke, waar Philips in 1987 een samenwerkingsverband mee aangaat, neemt in 1993 het hele Philipspakket over. De voormalige meet- en regeltechniektak van Philips Science and Industries gaat voortaan als Fluke verder. De elektronenmicroscopen van S&I volgen dezelfde weg. Het start in 1997 een samenwerkingsverband met FEI. Philips bouwt zijn belang in een aantal stappen af, en uiteindelijk doen de Eindhovenaren alle aandelen over aan FEI. Aantrekkelijk hapjes worden gemakkelijk verkocht: Autoradio – één van de weinige onderdelen van Consumer Electronics dat altijd winst gemaakt had – wordt overgenomen door Mannesmann. Strategisch is de automarkt voor Philips altijd, en in meerder opzichten, van groot belang geweest. Licht vanzelfsprekend, maar zeker ook de componenten van Elcoma en Autoradio. Bij zowat alle fabrieken van grote automerken staat wel een vestiging van Autoradio. En toen al wisten wij dat de auto steeds elektronischer zou worden, met als hart het
Een aardig overzicht met hergroeperingen, naamsveranderingen, jaartallen en uiteindelijke afloop vind je op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Hoofdindustriegroep
dashboard dat via de satelliet en andere navigatie zijn eigen weg zou kunnen vinden. Veel vindingen uit die tijd en vanuit die visie zijn later alsnog los verkocht. Allerlei ‘indirecten” worden vervreemd door verzelfstandiging. Zo beginnen de psychologen, sociaal-psychologen en arbeidsanalisten van Personeelszaken in de Willemstraat onder de naam BeteoR Organisatie-adviseurs en onder leiding van Theo van Haren voor zichzelf. De Tentoonstellingsdienst van de verkooporganisatie Philips Nederland gaat naar buiten onder Cor Sutman, maar overleeft dit niet. CQM daarentegen draait nog steeds zeer succesvol. Veel indirecten krijgen een mooie aanbieding van universiteiten. Op deze manier raakt Philips van de kosten door de wildgroei van interne consultants af, en kan – als ze niet al te gefrustreerd waren – in voorkomende gevallen toch nog altijd gebruik van hen maken. Ook de turnkey projecten- en marktgroepen die voorheen zo’n belangrijke bijdrage leverden aan de omzet en winstgevendheid, maar vooral aan het professionele imago van Philips in de wereld, worden opgeheven. Het beroemde telefoonproject in Saudi-Arabië van januari 1978 blijkt uiteindelijk in 1982 niets opgebracht te hebben. De onmogelijkheid om zelf nog de voorfinanciering van dit soort omvangrijke projecten te doen, maakt aan deze vroeger zo lucratieve tak vanzelf
OP WEG NAAR 125 JAAR PHILIPS
mark 1
mark 2
mark 3
mark 1 t/m3: De chipsmachines van Philips voordat het ASML werd. Het idee van de stapsgewijze belichting van siliciumschijven werd op het NatLab van Philips ontwikkeld begin jaren zeventig. Deze ontwikkeling leidde met veel
aan toe te voegen. Herhaaldelijk stoot het bedrijf daarbij zijn neus en veel kapitaal dat door alle verkopen bijeen is geschraapt, verdwijnt als sneeuw voor de zon. Philips trapt zelf in de val waar de onderneming voorheen zoveel anderen met succes in had laten trappen. Bovendien verandert de markt drastisch, bijvoorbeeld door de nieuwe led-lichttechnologie, die een woud van nieuwe toetreders aantrekt, waardoor de prijsslag – toch heel bekend uit de beginperiode van Philips als gloeilampenfabriek – ook weer opspeelt. De trucs van vroeger kunnen echter niet meer worden herhaald. Onlangs is dan ook de verkoop van Lumileds en Automatische Verlichting aangekondigd. Het aanstaande nieuwe en eigenstandig lichtbedrijf, dat voortkomt uit de divisie Lighting, wordt naar alle waarschijnlijkheid omgebouwd tot een Licht Advies- en Servicebureau. De productgroep is nu al volop bezig om een positie te verwerven bij overheden. Dan is er nog HealthTech, de nieuwe heilige graal van wat inmiddels ‘Royal Philips’ heet. Philips wil verder als leverancier van gezondheidstechnologie. Heel kort door de bocht gesteld is de positionering van de drie grote spelers (Philips, General Electric en Siemens) op de gezondheidsmarkt als volgt: GE is feitelijk een leasefirma die medische apparatuur least aan ziekenhuizen, waardoor de boekhouders aldaar, als steeds belangrijkere deelnemer aan de beslissingsgroep, graag kiezen voor GE, want dan weten ze precies waar ze de komende begrotingsperiode aan toe zijn. Siemens volgt bij de verkoop van medische apparatuur nog steeds de weg die in de medische wereld de gemakkelijkste is en ook door grote delen van de farmaceutische industrie wordt toegepast: het in de watten leggen van het beslissers, en mogelijke strafkortingen verwerken in de verkoopprijs.
vallen en opstaan tot de start van ASML op 1 April 1984. Nu is ASML in omzet groter dan het restant van Philips.
een einde. Zowel de samenwerkingsverbanden als de verkopen worden door de Philipstop uiteraard altijd aangekondigd als veroveringen en strategische beslissingen. Uit de getuigenissen van Philipspersoneel blijkt keer op keer dat ook medewerkers, evenals de media en zelfs de financiële analisten, daar intrappen, terwijl het scenario overduidelijk dat van de kikker in langzaam opwarmend water is. Zelf na hun pensionering blijven – getuige de vele deelhistorische publicaties – deze trouwe honden nog in Philips als grote succesvolle onderneming geloven, terwijl er van de vermolmde boom niet veel meer over is dan twee zieke takken, waar niemand nog zin in heeft. Het is huidig president-directeur Frans van Houten (what’s in a name) die uiteindelijk dan maar besluit om de kettingzaag in de onverkoopbare restanten van de geslonken multinational te zetten. Vanaf het begin van de snoei van Philips is duidelijk dat er op het eind twee winkeldochters (HealthTech en Lighting Solutions) en wat ongeregeld goed zouden overblijven. Voor de winkeldochters zijn in de wereld maar twee mogelijke kandidaten beschikbaar: Siemens en General Electric. Beide hebben, om begrijpelijke redenen, geen interesse. Siemens is bovendien zelf al enige tijd bezig om zijn verlichtingsactiviteiten af te stoten. In het begin denkt Philips via acquisities en ander oplapwerk dat er nog wel iets te maken is van deze twee vermolmde takken, door er wat verse scheuten en ondersteunende houten spalken
Op mijn vraag, enige tijd geleden, wat de positie van HeathTech zou gaan worden, kreeg ik het volgende antwoord: ‘Philips stelt de patiënt centraal’. Ik weet niet of u, beste lezer, ooit in een ziekenhuis bent behandeld, maar ik heb daar nog nooit meegemaakt dat ik centraal gesteld werd. Je mag al blij zijn dat je heelhuids uit het productieproces rolt. In ziekenhuizen is men nog volledig bezig met efficiëntie-slag van Ford, Taylor en Fayol. Met efficiënt lopende-bandwerk dus. In de kwaliteitsslag die daar over één generatie ongetwijfeld zal komen, liggen wel degelijk kansen voor Philips. Maar let op! Je hebt zeer veel uithoudingsvermogen nodig, en ook hier betreden nieuwe spelers de markt. Vaak uit onverwachte hoek en feitelijk vanuit een ‘gezondheid’consumententoepassing die zich niets aan hoeft te trekken van de red tape (rigide regelgeving) waar professionele medische apparatuur en systemen aan onderworpen zijn. En zij maken daarbij driftig gebruik van vindingen die in de jaren zeventig en tachtig door het NatLab van Philips ontwikkeld zijn, maar waarvan de kennis grotendeels bij andere partijen, zoals bijvoorbeeld NXP, terecht is gekomen. En nog steeds aanwezig is bij enkele gepensioneerde ‘NatLappers’ die zo nu en dan teruggehaald worden omdat niemand binnen Philips meer weet hoe het ‘tactiel’ zat. Het succes van deze oude, opgekalefaterde tak hangt dus af van veel factoren. Niet in het minst van politieke besluitvorming. Dat was altijd al de reden waarom bestuurders van Philips huiverig waren bij investeringsbeslissingen in die sector. En het is nu niet meer mogelijk om – zoals Frans Otten ooit deed – de ministerpresident te dwingen de kandidaten van de president-directeur als minister in de regering op te nemen.
093
UIT IN EINDHOVEN AGENDA
ZO 21 DECEMBER / EFFENAAR
T/M ZO 4 JANUARI DIVERSE LOCATIES EINDHOVEN
Eindhoven brengt dit jaar weer het Fijne Feestdagen Festival. Tot en met 4 januari staat Eindhoven in het teken van een nostalgisch gezellige winterperiode met prikkelende activiteiten. Fijne Feestdagen Festival is knus, vurig, behagend, open, creatief, een tikkeltje vreemd, uitdagend en vooral van ons allemaal. FFF is een beleving waar iedere Eindhovenaar een steentje aan kan bijdragen. Zie voor meer info: fijnefeestdagenfestival.nl
Festival Stille Nacht FOTO WILLEM POPELIER
Fijne Feestdagen Festival
I N E IND H O V E N
theater meer toont dan een journalist ooit kan onthullen: de ontroerendste scènes, de meest hilarische sketches, de beste liedjes en de scherpste columns. Orde van de Dag vangt het jaar 2014 en sluit het feestelijk af.
Ook dit jaar zal het reizende winterfestival Stille Nacht weer neerstrijken in Eindhoven. Met de kerstdagen om de hoek, en Sinterklaas weer terug naar Spanje, zijn dit de ideale dagen om een avond te genieten van intieme shows en een winterse sfeer. Laat je verrassen door een rijke mix van singersongwriters, americana en indiepop, met dit jaar onder meer Oscar and the Wolf, Finn Andrews en Kovacs.
VR 19 DECEMBER WIM VAN DOORNE MUZIEKKIOSK
XMAS Sing-Along Op een winterse avond, met een kop warme chocolademelk of gluhwein in de hand, met z’n allen meezingen met de mooiste kerstliederen uit heden en verleden. Met op het podium het indrukwekkende koor 4Tune Entertainment en een gelegenheidsorkest onder leiding van Ad Maas. Een winterse avond voor jong en oud op een plein in ultieme kerstsfeer. Daar word je vanzelf warm van.
WO 24 DECEMBER / WILHELMINAPLEIN ZO 21 DECEMBER / WILHELMINAPLEIN
Wilhelminaplein Winterplein DI 16 DECEMBER / MUZIEKGEBOUW
Marillion Al in de vroege jaren ’80 zet de Britse band Marillion zijn eerste stappen op het muzikale toneel. De beginjaren worden gekenmerkt door succesalbums en hitsingles Kayleigh en Lavender, en sinds die tijd is het niet stil gebleven rondom de band. Nog steeds tourt Marillion de wereld rond, en met hun gevoelige teksten en kwalitatief hoogstaande sound zorgt de band steevast voor lovende kritieken en volle zalen.
DO 18 DECEMBER / PARKTHEATER
Orde van de Dag Ouds&Nieuws show Nieuw Utrechts Toneel met Marcel Osterop i.s.m. Het Zuidelijk Toneel In december maakt Orde van de Dag een speciale Ouds&Nieuws Show, een jaaroverzicht van de hoogtepunten uit alle edities van Orde van de Dag in 2014. Hoogtepunten die het meeste blootleggen over de wereld áchter het nieuws en waarin
Een kerstmarkt in Anton Pieckachtige sfeer vol kraampjes met cadeautjes, hapjes en drankjes, stemmige muziek, kerstbomen, gezellige vuurkorven en genoeg warms voor een echt kerstgevoel op de laatste zondag voor kerst. Ook zijn er workshops taartdecoreren en kandelaars maken voor de kinderen.`ZO
WO 24 DECEMBER / MUZIEKGEBOUW
3JS Acoustic Kerstconcert Dat de Volendamse songwriters van de 3JS een voorliefde hebben voor echte klassiekers, lieten ze tot lof van fans en pers vorig jaar al tijdens hun tournee Bronnen horen. Dit seizoen komen de mannen terug voor een intiem kerstconcert. Geen toeters en bellen, geen Mariah Carey, maar een kleine akoestische band en het traditionele kerstrepertoire van helden als Frank Sinatra, Dean Martin, Elvis Presley en The Cats.
Fakkeltocht De Fakkeltocht Eindhoven werd voor het eerst in 1992 gehouden, toen in Europa op verschillende plaatsen aanslagen op migranten werden gepleegd. Sindsdien wordt elk jaar op Kerstavond, 24 december, een fakkeltocht gehouden voor vrede, vrijheid en verdraagzaamheid. Loop jij ook mee? De tocht eindigt met een muzikaal programma op het Wilhelminaplein.
UIT IN EINDHOVEN AGENDA
I N E IND H O V E N
VR 2 JANUARI / PARKTHEATER
Big, Black & Beautiful
FOTO RAY CHIRSTIAN
Big, Black & Beautiful doet waar ze het beste in zijn: een soul- en discoshow van internationale allure neerzetten, met zelfgeschreven songs, swingende klassiekers en gevoelige ballads. De drie soulzangeressen pakken groots uit met een show vol blues, gospel, soul en pop. Een concert met krachtige uptempo-nummers, maar ook ingetogen ballads. Onmogelijk om stil te blijven zitten.
ZO 4 JANUARI / CAFÉ WILHELMINA
Betty Blue Nieuwjaarsconcert Traditioneel geeft de Eindhovense coverband Betty Blue een nieuwjaarsconcert in café Wilhelmina. Betty Blue is inmiddels al 28 jaar een fenomeen in de Eindhovense muziekscene. Mooie rockballads worden afgewisseld met uptempo popliedjes. Denk aan Neil Young, Elvis Costello, The Rolling Stones en Joe Cocker.
DO 22 JANUARI T/M ZO 1 FEBRUARI MUZIEKGEBOUW
Storioni Festival In 2015 bestaat het Storioni Trio twintig jaar. Natuurlijk wordt dat gevierd tijdens deze achtste editie van het Storioni Festival, een kamermuziekfestival met internationale klasse. Tien dagen lang bruist en tintelt het kamermuziek, met gelauwerde musici en aanstormend talent. Ieder jaar zorgt het programma voor volle zalen en trekt het festival een publiek dat reikhalzend uitkijkt naar de volgende editie waaraan een keur aan topmusici hun medewerking verleent.
keuzes grote gevolgen kunnen hebben legt Rob Scheepers uit in deze nieuwjaarsconference. En als je de keuze hebt tussen wéér een avond bankbivakkeren of in het theater lachend terugblikken op 2014...
MA 12 JANUARI / MUZIEKGEBOUW
Ad van Meurs presenteert Dommelvolk Al 40 jaar maakt Dommelvolk het Brabants bont. De oude rotten, de grondleggers en herontdekkers van de Brabantse volksmuziek, ze zijn terug van nooit weggeweest. Een reünie als vanouds. Want al bestaan ze niet meer, bij tijd en wijlen hebben ze er gruwelijk veel zin in. Zo af en toe een festivalletje, of eens Meneer Frits. Ze plegen een Moord te Loon op Zand, lebberen ons Lief Lijneke af en maken Ons Verken keikapot.
ZA 24 JANUARI / EFFENAAR
We All Love 80’s & 90’s Waan jezelf terug in de tijd met de meest geweldige hits en beelden uit de jaren ‘80 en ‘90 in een stijlvol aangeklede zaal. Ace of Base, Michael Jackson, David Bowie maar ook Haddaway, Snap, Technotronic en andere toppers passeren de revue. De ‘zero’s’ zijn natuurlijk ook een item deze avond met namen als The Black Eyed Peas, Faithless, The Pussycat Dolls, Justin Timberlake en nog veel meer!
VR 16 JANUARI / EFFENAAR MA 5 T/M WO 7 JANUARI PARKTHEATER
Rob Scheepers - Afgescheept Moeten we 5-3-2 of tóch gewoon 4-3-3 spelen? Zwarte Piet of toch Stroopwafelpiet? Plaats je een Ebolapatiënt in quarantaine of in een vol vliegtuig richting Spanje? 2014 Was een jaar van keuzes, grote en kleintjes. Dat zelfs kleine
Shirma Rouse Shirma Rouse ken je wellicht als achtergrondzangeres van Anouk of vele andere artiesten, maar misschien ook door het Eurovisie Songfestival of het tv-programma The Voice Of Holland als solozangeres. Shirma bracht in 2010 het album Chocolate Coated Dreams uit en in november verscheen haar grote meesterwerk: Shout it Out Loud. Ze gaat knallen vanavond, dus als je ook maar een greintje soul in je body hebt, dan ben je erbij.
VR 30 EN ZA 31 JANUARI PARKTHEAETER
Halve finale en finale Culture Comedy Award De Culture Comedy Award heeft al veel talent voortgebracht: Martijn Koning, René van Meurs, Samba Schutte of de Vlamingen Michael van Peel en Bart Cannaerts waren allen oud-finalisten. Aanstormende talenten strijden onder het toeziend oog van een professionele vakjury om deze felbegeerde comedyprijs. Wilt u als eerste de nieuwste generatie standuppers aan het werk zien? Dan is dit uw kans!
UIT IN EINDHOVEN AGENDA
I N E IND H O V E N
FOTO GOVERT DE ROOS
Saint Germain des Prés. Een nostalgische avond die herinneringen aan vervlogen tijden doet herleven.
DI 24 FEBRUARI/ PARKTHEATER
The Boy with Tape on His Face
WO 28 JANUARI / PARKTHEATER
ZA 21 FEBRUARI / MUZIEKGEBOUW
The Broken Circle Breakdown, featuring the Cover-Ups of Alabama
Naked Song presents... The Broken Circle Breakdown Bluegrass Band
Daniël Boissevain en Ricky Koole in melodrama vol passie Het toneelstuk The Broken Circle Breakdown, featuring the Cover-Ups of Alabama is Ricky Koole en Daniël Boissevain op het lijf geschreven. Begeleid door vier virtuoze muzikanten acteren én zingen zij in dit intense verhaal over liefde en verdriet. God, Amerika en bluegrass. Bijten en wroeten om overeind te blijven en heel veel snaren. Woord en muziek gaan naadloos in elkaar over in dit krachtige theater.
Wie de film The Broken Circle Breakdown heeft gezien, komt superlatieven tekort. De rolprent vertelt het verhaal van Elise en Didier, een country-koppel in Vlaanderen: hoe ze verliefd worden, een kind verliezen, en uit elkaar vallen. Geen muziekgenre kan zo’n dramatisch proces beter begeleiden dan country, het Amerikaanse levenslied, waarin de slagen van het harde lot opgevangen worden in herkenbare verhalen, troostende gitaren en de uitnodiging aan het publiek om vooral mee te zingen en te huilen.
WO 4 FEBRUARI / PULLMAN COCAGNE
ZA 14 EN ZO 15 FEBRUARI / EFFENAAR
MeeBlèrProms
Kickz
De eerste MeeBlèrProms van Eindhoven, wat kun je dan verwachten? Liedjes die iedereen kent, van toen en nu, afgewisseld met Promsklassiekers. Het maakt niet uit hoe hard je meeblèrt, jíj bent de artiest van de avond. Voor de muziek en teksten wordt gezorgd, met hulp van een 60 man liveorkest, een popband en voorzangers in een gezellige tent. Dus kom lekker meeblèren.
Kickz is een alcoholvrij carnavalsevent voor de jeugd van 12 tot 18 jaar. In samenwerking met een groep Eindhovense tieners is door de Stichting Federatie Eindhovens Carnaval voor beide avonden een spetterend avondprogramma samengesteld met onder anderen. La Fuente, Jan van Otterdijk en Jeroen Post. Een bezoek van de stadsprins met gevolg zal niet ontbreken en voor de best verklede tiener ligt er een iPad Mini klaar.
ZA 7 FEBRUARI / EFFENAAR
Rootsriders celebrate: Bob Marley 70 Om te vieren dat de ‘King of Reggae’ 70 jaar geleden werd geboren, speelt de Bob Marley tributeband Rootsriders integraal Marley’s magistrale album Uprising, het laatste album dat hij bij leven heeft uitgebracht. Hierop staan klassiekers als Redemption Song en Could You Be Loved. Er zijn voor deze gelegenheid speciale gasten uitgenodigd, die de vocalen van Bob Marley zullen vertolken, waaronder Giovanca en Mitchell Brunings, bekend van zijn vertolking van Redemption Song in The Voice of Holland.
DO 19 FEBRUARI / PARKTHEATER
Een Avond met Dorus Bij De Marine, Speel De Clown, De Krokus en De Hyacint, De Figaro Parodie en uiteraard Twee Motten; liedjes van Dorus, de icoon uit de Nederlandse theater- en televisiegeschiedenis. In Een avond met Dorus kruipt Henk Poort in de huid van Dorus in het theatertje dat hem voor altijd beroemd heeft gemaakt:
Zijn silent comedy shows krijgen zoveel vier- en vijfsterrenbeoordelingen, dat Sam Wills geen geld meer hoeft te besteden aan publiciteit. Wat er zo goed aan is? Alleen Wills’ uiterlijk al: die ontheemde blik, zijn ontplofte kapsel en het stuk duct-tape over zijn mond. Want Wills zegt geen woord. Desondanks windt hij elke zaal om zijn vinger. In The Boy with Tape on His Face is de medewerking van het publiek belangrijk, evenals muziek, geluidseffecten en een heerlijke portie inventiviteit en verbeeldingskracht.
DO 26 FEBRUARI / MUZIEKGEBOUW
John Illsley Wanneer Dire Straits in 1995 een definitief punt zet achter een indrukwekkend oeuvre, besluit bassist en mede-oprichter John Illsley even een stap terug te doen. In 2010 komt hij terug met een solo-album en dit jaar verscheen zijn nieuwste album Testing The Water, waarop het Dire Straits-geluid onmiskenbaar terug te horen is. In een intieme setting zal deze grootheid natuurlijk putten uit materiaal van Dire Straits, maar speelt ook songs van zijn geweldige eigen platen.
UIT IN EINDHOVEN EXPO Van Abbemuseum
21 DECEMBER T/M 5 APRIL
DOORLOPEND Er Was Eens... De Collectie Nu
Roland Schimmel - The Innocent Body
T/M 10 JANUARI Mix Match Museum T/M 30 JANUARI Elisabeth Tonnard Kunstenaarsboeken 2003 - 2014 T/M 29 MAART Staging the message The open work of Jan van Toorn T/M 29 MAART Sachi Miyachi, The Fall Transition into the better Het oog PERMANENTE EXPOSITIE Dan Perjovschi Wandtekeningen
I N E IND H O V E N
In navolging van de presentatie tijdens GLOW 2014 opent op zondag 21 december het onderzoeksproject The Innocent Body binnen de tentoonstelling Er Was Eens... De Collectie Nu. Dit project is een uniek samenwerkingsproject tussen het Van Abbemuseum en een interdisciplinair team van studenten van de TU/e onder leiding van Kees van Overveld. The Innocent Body belicht verschillen en overeenkomsten tussen enerzijds het ongrijpbare ROLAND SCHIMMEL, THE INNOCENT BODY, 2014. COURTESY DE KUNSTENAAR karakter van natuurlijke nabeelden en anderzijds het virtuele karakter van digitale beelden waarmee wij in ons dagelijks leven voortdurend geconfronteerd worden. Biologie in relatie tot technologie; fysieke processen in relatie tot virtuele bemiddeling - het zijn belangrijke onderzoeksgebieden in dit project.
MU | Strijp S
Artspace Flipside
T/M 22 FEBRUARI Matter of Life Growing new Bio Art & Design Duiven, menselijke stamcellen, schimmels, snijbloemen - zoâ&#x20AC;&#x2122;n beetje alles wat leeft kan het materiaal zijn voor bio-kunst en design. Voor Matter of Life gaat MU met gastcurator William Myers op zoek naar de meest spraakmakende onderzoeksprojecten op het snijvlak van biowetenschap, kunst en design. Negen kunstenaars en ontwerpers, waaronder de drie winnaars van de Bio Art & Design Award 2014, presenteren hun werk. Zij lopen voorop in deze dynamische discipline.
27 DECEMBER (VANAF 15.00 UUR) Begrenzt
T/M 4 JANUARI
75 jaar Philips shavers in Philips Museum Wat is de overeenkomst tussen Buster Keaton, Anthony Quinn en James Bond-acteurs Roger Moore en Pierce Brosnan? Ze maakten allemaal reclame voor Philips shavers! Nog tot en met 4 januari 2015 zijn ze te zien in het Philips museum in de expositie 75 jaar Philips shavers. Aan de hand van meer dan tachtig apparaten, diverse reclameaffiches, films en fotoâ&#x20AC;&#x2122;s geeft de tentoonstelling een uniek overzicht van Philips shavers vanaf 1939. 100 jaar Philips uitvindingen Het Philips museum staat dit jaar voornamelijk in het teken van het honderdjarig bestaan van Philips Research. Philips heeft vele uitvindingen op zijn naam staan om trots op te zijn. In het Philips museum vinden diverse activiteiten omtrent dit thema plaats. Bezoekers kunnen er ook Mission Eureka spelen, het innovatieve en interactieve iPad-spel over 100 jaar Philips uitvindingen.
Vincentre Nuenen T/M 31 DECEMBER Van Goghs schildersvrienden uit Eindhoven T/M 26 JANUARI Kunstwerken van Geert en Okke Weerstand PERMANENT Ervaar het leven van Van Gogh in Nuenen
Advertentie
Lingerie le Net w w w. l i n g e r i e - l e n e t . n l
002 002
Advertentie
$$ %% ! %& ! Vanzelfsprekend Van der Valk Hotel Eindhoven *+ $ $%& % ! & ! $ "& ! "( ! & luxe arrangementen culinaire diners ! feestelijke borrels ! ! % $(" ! ++ & ' $ $ ! "$ & " $ & $ % $( $ ! ! $'%& "!& & & "!% "# T. ) E. $ % $( & "!% ! "( ! ( " ) W. "& ! "( ! !
003
REPORTAGE
Kledingbank Eindhoven is booming. Althans, voor mensen die niet anders kunnen. Wat voor initiatiefnemers Ilse Santema (47) en Emily Zwartkruis (50) begon als kleinschalige, maatschappelijke onderneming is in bijna vijf jaar tijd uitgegroeid tot een onmisbaar begrip in de regio. Wederom: voor mensen die niet anders kunnen. Er wordt namelijk veel, maar lang niet genoeg kleding binnengebracht. TEKST: RENÉE CONRADI FOTO’S: MENNO BOON
H
et is donderdagochtend, iets na negenen. De eerste cliënten druppelen binnen. Omdat de kledingbank alleen op afspraak werkt, staat de telefoon roodgloeiend. Wegens drukte is de eerstvolgende mogelijkheid om langs te komen pas over twee maanden. Op doorverwijzing van verschillende instanties – waaronder de Voedselbank en Stichting Leergeld – mogen cliënten twee keer per jaar drie complete setjes kleding uitzoeken. Voor zichzelf, maar ook voor en samen met hun gezin. Voor iedere cliënt staat een vrijwilliger klaar om samen door de rekken en bakken te struinen, op zoek naar de juiste maat, pasvorm, en die ene unieke vondst. De kleding – vrijwel allemaal enkele stuks – is dusdanig gesorteerd en gestructureerd opgeborgen dat vrijwilligers continu bezig zijn om alles op de juiste plek terug te leggen. „Anders is het binnen afzienbare tijd een puinhoop”, merkt Zwartkruis grijnzend op.
Winkelgevoel Wie denkt dat de kledingbank vol oude afdankertjes hangt, heeft het mis. Hier vind je geen ouderwetse schoudervullingen, verwassen shirts en vale spijkerbroeken. De kleding oogt schoon, fris en helemaal bij de tijd. Santema: „Voor veel mensen is het een enorme drempel om hier aan te kloppen. Het is aan ons om ze op een prettige manier over die drempel heen te helpen, en met een
100
EMILY ZWARTKRUIS (L) EN ILSE SANTEMA
REPORTAGE
VAN TOP TOT TEEN IN HET ZO GOED ALS NIEUW t k e r t s d a a r r o o v e d zolang 101
REPORTAGE
goed gevoel weer naar huis te laten gaan. Dat gaat niet met een zak vol afdankertjes. Daar heb je kleding voor nodig die je zelf ook zou dragen. We streven hier dan ook naar een echt winkelgevoel. Dan moet je keus kunnen bieden.” Moeilijk is het zo nu en dan wel. Met name omdat grote merken niets doneren. Zwartkruis: „Die kleding gaat tegenwoordig allemaal naar outlets of naar het buitenland. Ze willen hun merk niet in een Nederlandse ramsj. We moeten het hebben van particulieren, scholen en enkele ondernemers die kleding van vorige collecties doneren. Zo ontvangen we met enige regelmaat mooie nieuwe spullen van Nicky’s Lingerie.”
Fonkelende kerstoutfit Middenin de ruimte staat een rek vol extratjes. Klanten mogen daar naast hun gebruikelijke setjes iets uitzoeken. De kleding hangt op thema bij elkaar. Zo kleurt het rek tijdens het WK oranje. Maar nu, met de feestdagen in aantocht, hangt het rek vol glitter en glans. Klante Xassandra Woudenberg (25) heeft haar oog laten vallen op een over de knieën vallende zwarte jurk en een strak gesneden zilverkleurig colbertje. „Ik kom hier nu zo’n twee tot drie jaar, en er zit eigenlijk altijd wel iets speciaals bij. Niet dat ik heel kieskeurig ben hoor, maar ik let wel op kleur. Tegenwoordig veel zwart, maar ook roze en rood. Het is maar net waar mijn oog op dat moment op valt.” Even later stapt ze samen met haar begeleider bepakt en bezakt de zaak uit, met naast haar gebruikelijke setjes kleding een fonkelende kerstoutfit en bijpassende rode laarsjes.
Structureel te weinig Woudenberg is vandaag goed geslaagd, maar dat geldt niet voor alle bezoekers van de Kledingbank. Met de dameskleding valt het mee, maar voor mannen en met name voor kinderen is het aanbod structureel schaars. Zwartkruis: „Voor mannen hebben we XL en XXL in overvloed. De gangbare, kleinere maten missen we. Dat geldt ook voor de kinderkleding. Er komt gewoon minder mannen- dan vrouwenkleding binnen. En kinderkleding gaat eerst naar broertjes, zusjes of bekenden. Daarna is het vaak versleten”, aldus Santema. De tekorten vallen met name op in het magazijn. Daar wordt de voorraad opgeslagen in rekken en stapels bananendo-
102
XASSANDRA WOUDENBERG
REPORTAGE
zen, gesorteerd op geslacht, soort en maat. Aan een rek hangen welgeteld vier kleine winterjasjes in maat 94. Tussen de manshoge stapels bananendozen vallen gaten bij de maten 134 en 140. Net als bij de mannenkleding, waar spijkerbroeken in maat S en M duidelijk ondervertegenwoordigd zijn. Om iedereen toch zo goed mogelijk van dienst te kunnen zijn, is het beleid aangepast. Mannen mogen nog maar één jeans uitkiezen. Voor kinderen is dat aantal teruggeschroefd naar één à twee, met er voor de meiden nog een jurkje of rokje bij. „Het is niet anders”, stelt Mustafa Almashadi (35). Hij en zijn vrouw zijn al een paar uur druk in de weer. Ze zoeken kleding uit voor hun vierjarige drieling. „Meestal krijgen we twee hemden per kind, vandaag is dat er maar één. Maar ja, misschien hebben ze er de volgende keer wel weer genoeg. We blijven positief ”, aldus Almashadi.
Niet in het systeem In februari 2015 bestaat Kledingbank Eindhoven vijf jaar. In die tijd hebben Santema,
¡
¢
¤
Zwartkruis en ruim veertig andere vrijwilligers meer dan 2300 cliënten en gezinnen in de regio geholpen. Sommigen tijdelijk, anderen structureel. Per maand komen daar zo’n vijftig tot zestig nieuwe aanmeldingen bij. „We bestaan al een tijdje, maar toch zit de Kledingbank bij te veel mensen nog niet in het systeem. Men denkt niet meteen aan de Kledingbank. Wat dat betreft winnen de kledingcontainers het echt van ons. Die kleding gaat naar Afrikaanse landen, terwijl we in onze eigen regio al te dealen hebben met structurele tekorten”, aldus Zwartkruis. Om die reden schonk de burgemeester tijdens zijn nieuwjaarsrede van 2013 veel aandacht aan de Kledingbank. Santema: „Die actie, waarbij Van Gijzel iedereen aanspoorde om de kledingkast op te ruimen, heeft echt een enorme stroom aan kleding op gang gebracht. Het liep storm, en dat waren donateurs, geen cliënten.” Om die reden doen de dames dit jaar een oproep aan alle particulieren en bedrijven in de regio: „Help de Kledingbank helpen. Ruim in de kerstvakantie uw kledingkast op, en breng alles naar ons. Vanwege de kerstvakantie staan we vanaf 7 januari weer voor u klaar!”
£
£
¦
¦
¤
§
¥
¨
103
SNEL EN SUCCESVOL VERKOPEN? GA MET ONS IN ZEE!
VERKOCHT
VERKOCHT
VERKOCHT
Creatief
VERKOCHT
VERKOCHT
Doelgericht
VERKOCHT
Onderscheidend
Uitstekende verkoopresultaten!
W W W. B O B H E N D R I K S M A K E L A A R D I J . N L Tel: 040 - 230 01 01 info@bobhendriksmakelaardij.nl AANKOOP 116
|
VERKOOP
|
TAXATIE
|
HYPOTHEKEN
|
VERZEKERINGEN
COLUMN
®
¯
°
±
²
D
e laatste FRITS van dit jaar. Mijn laatste column. Het is afscheid nemen.
In het leven gaat afscheid nemen meestal niet zo eenvoudig. Oud worden gaat vaak gepaard met verlies, aftakeling, hulpbehoevendheid, onmacht, morsigheid. We zien het eerst bij de mensen van wie we houden, voordat we zelf aan de beurt zijn. En dat is niet gemakkelijk. De discussie over de kwaliteit van zorg in verpleeghuizen is weer in volle gang. In dit debat gaat het maar weinig over het ouder worden. Over de vraag hoe ieder van ons de laatste fase van zijn leven wil. En hoe we dat kunnen bereiken. En over wat dat ook van onszelf vraagt. Soms lijkt alles opgelost, geregeld, genormeerd en gerepareerd te kunnen worden. Zelfs de laatste fase van het leven. Het debat over de verpleeghuiszorg gaat ook over de vraag hoe wij ons verhouden tot anderen die aan het einde van hun leven staan. Willen wij ouderen de ruimte geven de laatste fase van het leven te leven zoals zij zelf willen, met alle ongemakken en ontluistering van dien? Mijn moeder woont sinds een half jaar bij mij. Het is ook een persoonlijke worsteling. Haar geheugen gaat achteruit. Dat zorgt voor mooie, grappige, maar ook frustrerende situaties. Voor mij dan, voor alle duidelijkheid. Ik word soms boos, voel me ‘leeggezogen’, ben moe van het appèl dat op mij gedaan wordt. Ik wil af en toe kunnen kiezen om er wel of niet te zijn. Ik, ik, ik. Ik wil mijn moeder terug
³
´
±
µ
±
´
zoals ze was. Ik reageer op haar alsof ze nog is zoals ze was. Dat is niet zo. Dat weet ik. Maar ik kan het maar moeilijk loslaten. De lichamelijke aftakeling en hulpbehoevendheid komen er aan. Ik zie het gebeuren. De ongelukjes, het ‘ik ben er te moe voor’. We zijn 24 uur om haar heen, en toch valt ze. We zijn er 24 uur, en toch wordt er geknoeid. We zijn er 24 uur, en toch vervaagt de ‘foto’ van mijn moeder. FOTO: JOHN GEVEN STUDIO’S
¬
Het overschaduwt soms mijn vermogen haar nog te ontmoeten, haar nog echt te zien en nabij te zijn. Het is niet aan haar om mij hierin te helpen. Het is ook niet de taak van de thuiszorg om de moeilijke kant van dit ouder worden voor mij ‘weg te nemen’, alsof het niet bestaat. Nee, het is mijn eígen opgave, mijn taak om hier een weg in te vinden. Dat onder ogen zien is niet altijd gemakkelijk. Het is comfortabeler om dat bij een ander te leggen. De laatste fase van het leven verloopt vaak moeizaam, en niet alles is op te lossen. We hebben dit uit het dagelijks leven geskipt. We zijn de ervaring van omgaan met de ouderdom verloren geraakt. We willen het liever niet zien. We willen het vooral op enige afstand meemaken. We koesteren het Zwitserleven-gevoel: oud, vitaal, reislustig en mondig. Dat is ook een mooi en geruststellend beeld voor onze eigen toekomst. Het is niet de waarheid. Er kan heel veel beter in de verpleeghuiszorg. Laten we beginnen om oud worden weer te respecteren, en te zien zoals het is. Juist omdat dit ook iets van onszelf vraagt.
PINK VAN VEEN BESTUURDER VAN VITALIS WOONZORG GROEP
©
ª
«
FRITS NEEMT DE MAAT
106
FRITS NEEMT DE MAAT
Hedelnaar in hart en nieren. Gelovig en maatschappelijk betrokken. Peter Quik heeft een barstende hekel aan verlies lijden, is klantvriendelijk en vindt dat je als mens een behoorlijke verantwoordelijkheid naar de wereld hebt. Van boerenzoon uit het Gelderse rivierengebied – die wereld was te klein voor hem –, tot algemeen directeur van Ergon. Hij is trots op zijn mensen, en op het mooie boek dat tijdens de lancering van deze FRITS gepresenteerd wordt. TEKST: RIA KERSTENS | FOTO’S: VERSE BEELDWAREN
Hij kan prachtige verhalen vertellen. Of het nu over zijn kinderen gaat, of over Ergon en zijn medewerkers. Over zijn zoon die vroeger boten uit Amerika haalde, en over de medewerker die op een dag binnenkwam en zijn hele bureau met een armbeweging leeg maaide. Overigens de enige ‘heftigheid’ in zijn hele Ergoncarrière. Een wat onhandige actie van dezelfde man waarover hij na afloop van het interview – zie einde artikel – een heel ander beeld schetst. Maar voor meer mooie verhalen van en over Ergonners verwijst hij graag naar het boek. Peter Quik is geboren en getogen in een dorp op de grens van Gelderland en Brabant. Hij werkte vroeger wel mee op de ouderlijke boerderij in Hedel, maar had geen interesse om het bedrijf over te nemen; hij wilde de wijde wereld in. Qua opleiding startte hij op wat destijds de Pabo heette, maar stapte snel over op de havo. Voor de klas staan bleek niets voor hem. Via de Hogere Bosbouw
en Cultuurtechnische school in Arnhem kwam hij in 1976 terecht bij de Heidemij, tegenwoordig Arcadis, waar het rayonhoofd op het punt stond om met pensioen te gaan. Twee jaar later zat Quik op zijn stoel. In 1993 solliciteerde hij als divisiemanager Groen bij Ergon. Van 2002 tot 2004 was hij waarnemend directeur. Sindsdien is Quik algemeen directeur van Ergon.
U woont al uw hele leven in Hedel. Wat is er zo bijzonder aan het dorp dat u er zo verknocht aan bent? „De reden dat ik nooit verhuisd ben, is dat ik gehecht ben aan het dorp, en de kerkelijke omgeving. Ik ben een verdwaalde protestant in het katholieke zuiden. Ik ben in Hedel geboren, getogen en geworteld. Op mijn 26e zat ik in de gemeenteraad voor het CDA, en ben ik actief voor de kerk als rentmeester. Meteen al tijdens het eerste gesprek bij Ergon zei ik dat ik niet zou verhuizen. Als dat een
107
FRITS NEEMT DE MAAT
klanten, zij brengen de meeste ‘omzet’ (subsidie) in, we moeten via arbeidsontwikkeling veel meer in hen investeren. Die visie was prima. Ottens vertrok echter al snel. Vanuit die tweede interimperiode ben ik begin 2004 definitief algemeen directeur geworden. Ik ben toen op de visie van Ottens doorgegaan, en heb die gecombineerd met een sterke beweging van binnen naar buiten. Haal het beste uit de mensen naar boven in de externe omgeving, buiten de Ergonorganisatie, in gewone bedrijven en instellingen. Daar waar dat niet kan, zorgen we voor een portfolio aan eigen productiebedrijven. We konden toen niet bedenken dat de Participatiewet van nu dat als doelstelling zou hebben.”
probleem zou zijn geweest, was het bij het eerste gesprek gebleven. Maar als er wat aan de hand is, dan ben ik er. Ik ben 24 uur beschikbaar, behalve op zondag. Tenzij de boel in brand staat zoals destijds (2002 – RK) toen het pand aan de Kanaaldijk afbrandde.” U bent gelovig. Hoe belangrijk is het geloof voor u? „Heel belangrijk. Ik geloof in de Bijbel, in het werk van Jezus Christus. Dat is het stuur in mijn leven. Zo ben ik ook opgegroeid.” Hoe vertaalt zich dat naar de pratijk? „Door heel veel aandacht aan mensen te geven. Ik ben zakelijk en ondernemend, maar het moet om meer gaan dan alleen geld verdienen. Dit is voor mij een ideale baan vanwege de mix tussen de sociale- en de bedrijfseconomische component. Maatschappelijke betrokkenheid hoort bij mij, maar ik houd ook van ondernemen, en heb een barstende hekel aan verlies lijden.” ¶
¾
Ä
º
·
Å
¸
¹
¸
º
¸
º
Æ
¸
»
¸
¸
¼
½
Á
º
Ç
¾
¾
»
É
¸
Ã
º
¿
¼
¸
¼
¾
À
Á
¸
¸
·
Ë
Elf jaar geleden werd u algemeen directeur.Wat voor een bedrijf trof u aan? „Voordat ik directeur werd, ben ik eerst nog twee keer interim-directeur geweest. In 1997 was Ergon nog een typisch industrieel bedrijf met een groenpoot. Crisis nummer één werd veroorzaakt door de vlucht van de industrie naar de lage-lonenlanden. Vooral omdat Nedcar stopte met het maken van Volvo’s; de draadbomen werden allemaal door Ergon gemaakt; zo’n 60.000 per jaar. Dat was, naast het groen, de kurk waarop dit bedrijf dreef. In die zomer van 1997 ben ik een half jaar interim geweest. Samen met Boer & Croon Management maakten we een nieuw strategisch plan waarin we besloten om de industrietak kleiner te maken en meer te concentreren. Het bedrijf werd toen, onder leiding van interim-directeur Ad vanVroenhoven, op basis van dit plan opgesplitst in drie divisies: Groen, Industrie en Detachering. Crisis nummer twee kwam in 2002. Alice Ottens werd directeur. Zij bracht een andere visie binnen: de Ergonmedewerkers zijn onze belangrijkste
108
Hebben andere SW-bedrijven die strategie ook gevolgd de laatste jaren? „Deze strategie kun je alleen uitvoeren als er ook voldoende werkgelegenheid in je regio is. Ik denk dat er in deze regio voldoende werkgelegenheid te creëren is voor de onderÁ
¸
É
¸
Å
É
¸
»
Â
¿
Ç
¾
Ä
Ì
Ã
º
Í
¼
È
É
¼
¾
½
Á
É
½
¾
º
Ä
·
·
Á
¸
Ä
À
¸
¸
Á
Ê
Î
kant van de arbeidsmarkt. De Atlant-Groep in Helmond is hier ook heel succesvol in geweest. Het hoort bij de Brabantse mentaliteit om te zeggen: ‘Deze mensen zijn welkom in onze bedrijven’. Maar er is een voorwaarde: dat moet je goed en structureel faciliteren, want dat gaat niet vanzelf. Daar is een intermediair voor nodig; en of die nu Ergon heet of niet, er is een bedrijf nodig om de brug te bouwen ‘van bak naar baan’, tussen de mensen met een vlekje in de kaartenbak en een duurzame plek op de arbeidsmarkt.” Met een vlekje? „Ja, we zoeken altijd naar woorden. ‘Met een afstand tot de arbeidsmarkt’. ‘Arbeidsgehandicapt’ is een rotwoord. ‘Beperking’ is weer vaag. Mensen waar iets mee is, zeg ik eigenlijk altijd. Iets dat niet overgaat, waardoor blijvende ondersteuning nodig is.” Is het ook de taak van Ergon om ondernemers bewust te maken? „We hebben zeker als taak om die werkplekken samen met ondernemers te zoeken, en
soms te creëren. Er moeten arrangementen gemaakt worden zodat er een win-winsituatie ontstaat. De bedrijfseconomische factor moet gezekerd zijn. Liefdadigheid is geen duurzaamheid. Iemand die het doet omdat hij ook een keer aardig wil zijn, haakt bij de eerste de beste tegenwind af. Dat is geen basis. Je moet concepten bouwen die bedrijfseconomisch verantwoord zijn, en die de bedrijfsvoering ondersteunen en faciliteren. Dan is er continuïteit. De participatiewetdiscussie heeft in het bedrijfsleven de bewustwording bevorderd dat er ook verantwoordelijkheid genomen moet worden voor mensen waarmee iets aan de hand is. Daarmee is het nog niet geaccepteerd, maar niemand kan meer zeggen dat hij er nog niet aan heeft gedacht of er niet van heeft gehoord.” Is al bekend of Ergon die rol krijgt? „Nee, dat gaat de komende maanden door onze eigenaren, de gemeenten, besloten worden.” En op 1 januari gaat die Participatiewet in. „Jawel, maar de gemeenten krijgen per 1 januari heel veel nieuwe taken, voorzien van grote bezuinigingsopdrachten, bovenop bezuinigingen en reorganisaties die al lopen. Denk maar eens aan de zorg. Ergon past in 2015 nog wel even op de mensen met een arbeidsbeperking. In de loop van 2015 worden de keuzes dan definitief gemaakt. Financieel kunnen we ons dit gelukkig permitteren.” Heeft u nog meer drijfveren? Waar hecht u veel waarde aan? „Ik vind dat je een verantwoordelijkheid hebt. Je bent op deze wereld voor drie dingen: eerst voor je gezin, dan je werk en dan de maatschappij. Dat zeg ik ook tegen mijn kinderen. Het principe van die drie ringen vind ik belangrijk. Dus ik probeer daar ook in mijn eigen tijdsbesteding de balans in te houden.” U stuurt 2350 mensen aan, en veel mensen binnen Ergon kennen u. Hoe doet u dat als algemeen directeur? „Ik denk dat ons bedrijf zich onderscheidt door met sterk gedelegeerde taken en bevoegdheden te werken. Daar ben ik misschien zelf wel de exponent van. Mensen krijgen bij ons vrijheid en vertrouwen. En
FRITS NEEMT DE MAAT
109
Ø
ï
ï
ð
õ
ñ
ò
ó
ö
ñ
ñ
ô
ð
÷
Õ
110
Ö
×
Ø
Ù
ð
ø
Ï
ù
ú
Ï
Ú
ZZZ %$/) PH IRWRJUDƓH $57,6+2&. NOHGLQJ 9(56 EUDQGLQJ FRP
á
õ
Ï
Û
û
Ð
Ö
Þ
Ñ
Ò
Ü
Ø
ô
Ð
ü
Ó
Ý
ü
ñ
ð
ñ
ñ
õ
Ô
Þ
ß
à
Ö
Ö
×
á
â
ã
â
ä
â
å
ä
å
æ
æ
ç
á
è
è
×
Þ
Ý
é
Þ
á
ä
ê
Ý
Ü
Õ
è
Þ
á
â
ã
ë
ä
æ
ä
æ
Ú
æ
Ú
ç
à
à
à
ì
Õ
Ú
ì
Þ
Ü
í
î
×
é
Ù
ß
FRITS NEEMT DE MAAT
dat wordt pas weer teruggedraaid als dat vertrouwen is geschonden. Dat heb ik zelf ook sterk moeten leren. Dat is een managementkwaliteit van deze organisatie. Niet alleen op papier.” Ergon is een echt Eindhovens bedrijf, bij veel activiteiten in de stad zie je medewerkers van Ergon. „Dat hoort bij de strategie die we in 2004 ontwikkelden: de ‘vermaatschappelijking’, ‘van binnen naar buiten’. Dat heeft de zichtbaarheid, niet alleen in Eindhoven maar in de hele regio, van onze mensen verhoogt. Vroeger zat iedereen veel meer weggestopt in een beschutte werkplaats.” Tachtig procent van de SW-bedrijven zouden verlies lijden. Hoe komt dat? „Inschatting is inderdaad dat driekwart verlies draait. De belangrijkste factor is de arbeidsmarkt waarin je zit, de sterkte van de regionale economie. Verder of je eigenaren, de gemeenten, je werk opdragen, bijvoorbeeld in het groen, in de schoonmaak en/ of in de postbezorging. Ook je strategische keuzes en je historische positionering zijn van groot belang. Is er bijvoorbeeld eigen vermogen, of boks je constant tegen die nullijn aan? En hoe is je management ingericht? Dat gaat ook niet overal even goed, net zo min als in het bedrijfsleven.” Welke stempel heeft u als directeur gedrukt op het bedrijf? „Er zijn drie zaken waar ik sterk regie op heb gevoerd. De eerste is de opdrachtrelatie met de gemeenten. Daar onderscheiden onze vijf gemeenten zich positief ten opzichte van SW-bedrijven die verlies lijden, en dat koester ik zeer. De Ergongemeenten zorgen gezamenlijk voor een flinke bodem in onze orderportefeuille. Denk aan opdrachten in het groenonderhoud, de schoonmaak, de postvoorziening. Daarmee leveren ze een mooi pakket aan werk voor onze mensen, en is de exploitatie gediend. Ergon krijgt dit werk onderhands gegund van de gemeenten, juridisch geborgd in de Europese aanbestedingsregels. Een uitstekende opdrachtgeveropdrachtnemer relatie vind ik dus cruciaal. Het tweede stempel, vanaf 2004: arbeidsontwikkeling. Het beste uit onze medewerkers halen, ze opleidingen en carrièreperspectieven bieden, als het kan buiten de Ergonorga-
nisatie, als het nodig is er binnen. En dit op een professioneel hoogwaardige manier met goeie methoden en technieken. Hier hebben we miljoenen in geïnvesteerd. Ergon is op dit vlak een voorbeeldbedrijf in het land. Ik ben er zeer trots op dat onze gemeenten en wij hier consistent en consequent in zijn geweest, tot op de dag van vandaag. We hadden dat geld ook op de bank kunnen zetten. Dat hebben we niet gedaan, het zit in de kwaliteit en het werkplezier van onze mensen, daar waar het hoort in ons soort bedrijven. En tot slot de derde stempel: in 2011 zagen we dat de beleidsontwikkelingen uit Den Haag, (wat nu de Participatiewet is geworden) onherroepelijk gepaard zouden gaan met draconische bezuinigingen. Een en ander zou in 2013 worden ingevoerd, dit is uiteindelijk 2015 geworden. We hebben daar toen een flinke bezuinigings- en reorganisatieoperatie op ingezet, die we ondanks de vertragingen in Den Haag hebben doorgezet en afgerond. Hiermee staan we er nu financieel prima voor (inhoudelijk was dat al zo, en is dat zo gebleven), en kunnen onze gemeenten naar hartelust bij ons komen shoppen voor de uitvoering van de Participatiewet als ze dat willen.” Hoe verhoudt Brainport zich tot de mensen die via Ergon aan de slag moeten? Dat zijn vaak hoogwaardige bedrijven met hoog opgeleid personeel. „Bij veel van die bedrijven zitten onze mensen op plekken in de facilitaire omgeving. De Brainportregio is voor ons wel interessant, maar we zoeken dieper in de keten. We maken geen concepten voor bedrijven als ASML, maar we hebben DAF als uitzondering waarmee we een rechtstreekse contractrelatie hebben. Ook daar zitten we niet op het primaire proces van de vrachtwagenbouw, maar op het ondersteunende proces van de spareparts. Dat is dieper in de keten, en soms bij de toeleveranciers van de toeleveranciers. Flos, een handelsmaatschappij in technische producten, in Eindhoven is een mooi voorbeeld. Ergon bouwt het bedieningssysteem dat in de DAF-portieren zit. Dat is een stelsel van staafjes en scharnieren. Dat kun je aan de band bij DAF laten monteren door een dure monteur, of vooraf bij toeleverancier Flos in elkaar laten zetten door Ergon. Voor dat laatste is gekozen, met voor alle partijen voordeel.”
Hoe lang bent u nog directeur van Ergon? „Dat weet ik niet. Ik ben 62, en mijn pensioenleeftijd is 66. Dat duurt zo heel lang niet meer. Dus ik zit daar relaxed in. Ik ben goed gezond, heb het naar mijn zin, het bedrijf draait als een tierelier; ik heb geen enkele aanleiding om weg te gaan. Dus draai ik door tot er een moment komt dat ik het zat ben, of anderen mij...” Wat gaat u na uw pensioen doen? „Nog niet over nagedacht. Nou ja, opa worden.” Als het interview is afgelopen, we staan al bij de deur, vertelt Peter een anekdote. Een van de Ergonmedewerkers, een man met nogal een gebruiksaanwijzing, krijgt een relatie met een vrouw met een verstandelijke handicap. Al snel krijgen ze samen een kind. Peter gaat op kraamvisite, en de man zegt tegen hem: ‘Dit zal er ook wel een voor de Ergon worden’. Zestien jaar later belt hij Peter op en zegt: ‘Het is zover’. Zijn vriendin is al lang bij hem weg, hij heeft zijn zoon in al die jaren alleen opgevoed. „Hij zei: ‘Dit kind blijft bij mij. Ik voed hem op, want dat is precies wat mijn vader niet gedaan heeft’. Dat raakt me. Het is een knoest, maar wat een wereldgozer. Daar doen wij het voor; daar komen we ons bed voor uit.”
DE VRAGEN, DRIES STEINMEIJER EN HET FRITS-PANEL Op verzoek van FRITS recruteerde Dries Steinmeijer, directeur van Korteweg Communicatie – en buitengewoon en erkend netwerker in de stad – drie panelleden voor deze rubriek. Gevoed door hun eigen nieuwsgierigheid bedenken zij samen de vragen. Edzo Doeve is bestuursvoorzitter van de landelijke uitvaartorganisatie DELA in Eindhoven; Imke Carsouw-Huizing is directeur van de Stichting Brainport en directievoorzitter van Brainport Development; Jo van Ham is lid van het College van Bestuur van de TU/e en lid van de Raad van Toezicht van de citymarketingorganisatie EHV365.
111
INTERVIEW
ý
þ
ÿ
þ
þ
þ
ÿ
HET GBV VAN
HARRY WIJNHOVEN TEKST: MARIE-JOSÉ DEKKERS | FOTO’S: GERARD VAN HAL
‘Coach’ is zo’n beetje de term die tegenwoordig jan en alleman als plaatje naast de voordeur schroeft. Een klein scepsisje zit dan ook naast me in de auto als ik naar Oerle afreis, voor mijn interview met Harry Wijnhoven. En scepsisje begint al triomfantelijk te kijken, als ik op tafel ‘Het boek met alle antwoorden’ en langs de muur rijen ZelfHulpBoeken ontwaar. Maar met een boeiend gesprek geeft Harry zelf scepsisje het nakijken. Want Harry is een echte coach, van een hele trits Quote-500 namen, die zijn vak verstaat en weet waar-ie over lult. Omdat-ie zelf bedrijfstopper was, en nog steeds ondernemend is.
112
INTERVIEW
113
INTERVIEW
O
p de acht kantjes lange cv prijkt de GBV (Gezond Boeren Verstand) praktijkopleiding, pal onder zijn doctoraal Economie aan de Katholieke Universiteit in Tilburg, specialisatie Bedrijfseconomie (Ondernemingsfinanciering, organisatiewetenschappen, kostprijs, kwaliteitsbeheersing). Zijn vrije tijd spendeert-ie aan zijn gezin, zaalvoetbal (bij drie teams), en af en toe een rondje golf, zijn midlifecrisis bestrijdt hij met een Harley en een trike (aan de obligate affaire had-ie geen behoefte, want hij is al 31 jaar gelukkig getrouwd). Dan is-ie ook nog opgeleid als Cliniclown en bemande dertien jaar als vrijwilliger de Kindertelefoon. Ik wil er maar mee zeggen dat Harry (53) zich niet in een hokje laat stoppen. Ja, alleen in het hokje met het etiketje Harry Wijnhoven.
VAN SEKSBOEKJES TOT CHOCOLADEFABRIEK Dat ondernemende zat er al jong in, verteltie met een jongensachtige grijns: „In de brugklas op het Van Maerlant handelde ik in seksboekjes. Een oudere vriend kocht ze voor me; de Chick en zo, met veul plaatjes erin. Ik kocht ze voor een gulden of zeven, verhuurde ze voor een gulden per week, en begon dus na zeven weken geld te verdienen. Die dingen hielden het meestal een week of tien-twaalf uit, dan begonnen ze te plakken en moest ik ze weggooien. Dat was mijn eerste handelsonderneming.”
114
De tweede volgde tijdens zijn studie in Tilburg: Phaser Automatisering. In de tussentijd was hij ook nog parttime docent Bedrijfseconomie aan het Eckart. Hij verkocht uiteindelijk zijn bedrijf aan Paradigit, waar hij nog enkele jaren als algemeen directeur met de twee oprichters (Arjen de Koning en Noortje van Gennip – MJD) de directie voerde. Daarna begon Harry zijn geluksonderneming, commerciaal (= commercieel én sociaal) bedrijf W-cair bv: Waardering, Communicatie, Aandacht, Integriteit, Respect, Bewustzijn, Vertrouwen. Harry is één van de 175 registercoaches die zijn aangesloten bij de Nederlandse Orde van Beroeps Coaches (NOBCO). Hij is bovendien onder meer veelgevraagd spreker voor Speakers Academy, geregistreerd interim manager en docent aan de Fontys. Hij heeft links en rechts nog wat adviesfuncties en aandelen in ondernemingen, waaronder een chocoladefabriekje (over geluk gesproken...), retailverbetering, een trainings- en coachingsbureau voor accountants, advocaten en notarissen, een relatiebemiddelingsbureau voor miljonairs, een elektrische-fietsenfabriek en een marketingbureau; omdat-ie ondernemen zo leuk vindt.
NIET ZIEK ZIJN, WEL BETER WORDEN Hij heeft het dus ‘gecontroleerd druk’ met van alles. Sinds tien jaar coacht en traint hij enkele topsporters, en vooral vermogende
mensen („vaak familiebedrijven”) op alles wat met de mens te maken heeft: „Op ondernemend en relationeel vlak, maar ook wat betreft de partners en kinderen, en bijvoorbeeld rouwverwerking. Holistische coaching dus.” Harry vindt het jammer dat coaching een beeld oproept van ‘dan mankeer ik iets’ of ‘ik kan het niet alleen’: „Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden. Je bent al scherp en goed, maar dat kan altijd beter. Coaching heeft niets te maken met dat je iets mankeert. Gelukkig komt daar wel verandering in. Maar dan moet wel het kaf van het koren worden gescheiden. Als je reclame moet maken als coach, ben je geen goeie, als het goed is, heeft een coach pas over twee-drie weken tijd voor je, en is hij/zij ouder dan een jaar of vijfendertig-veertig. En het moet zeker klikken.”
ROBIN HOOD Hij gaat hoogst zelden naar zijn klanten toe; ze komen naar hem: „Ik krijg wel eens een telefoontje uit Dubai, Monaco of Mallorca, zo van ‘Ik heb gehoord dat jij... Als ik nou mijn vliegtuig naar Eindhoven Airport stuur?’ Dat gaat ‘m niet worden, dus. ‘Hoezo?’ Jij moet naar mij komen, want jij wilt gecoacht worden. Ik ben geen luxeproduct dat je zomaar even koopt om te kunnen brallen dat je ook een coach hebt. Ze moeten wel intrinsiek gemotiveerd zijn. En ik hoef eigenlijk niet echt meer voor mijn geld te werken, ben financieel onafhankelijk, ook al heb ik helaas miljoenen
INTERVIEW
verloren met vastgoed. Plus, hier worden ze niet gestoord, luistert niemand mee, blijft alles binnen deze vier muren, en kunnen ze huilen als het nodig is. Als je naar de kern gaat, kom je vaak bij verdriet uit. Hier heb je de veiligheid dat je kunt zijn wie je bent.” En daarna speelt-ie Robin Hood: „Maar dan zonder het stelen. Wat we (met zijn echtgenote Karin Wijnhoven-Peters, paramedisch geneeskundig en beëdigd therapeut – MJD) daarmee verdienen, gebruiken we om dak- en thuislozen, werklozen en bijstandsouders te coachen.” Ah, etiketje weldoener? Nope, ik sta weer op het verkeerde been. „Dat doe ik uit egoïsme, niet uit altruïsme. Het geeft mij een goed gevoel. Zodra ik merk dat ik dat kwijtraak, stop ik ermee. Ik geef uiteraard ook geld aan goede doelen; dat is de gemakkelijke vorm. Maar er kan hier om twaalf uur iemand zitten die in een Rolls Royce komt – en niet eens weet welke omdat-ie zoveel auto’s heeft – en een uur later een dakloze die niet eens schoenen kan betalen. En de kern is dat die mensen niet eens zo verschillen in waarmee ze worstelen. Het verschil tussen succes en dakloos kan één beslissing zijn. En het kan iedereen overkomen.”
Harry: „Levenservaring is wel een vereiste als coach en met GBV, mijn grootste asset, kom je heel ver. In Amerika geldt bijvoorbeeld dat je eigenlijk niet meetelt als ondernemer als je niet een keer failliet bent geweest. Lult niemand over. Hier was dat tot voor een paar jaar anders; dan was je een zwakke gast en een slecht ondernemer. Helaas/gelukkig is in de Nieuwe Werkelijkheid failliet gaan wat normaler geworden. Op een nette manier failliet gaan – werknemers en leveranciers zo min mogelijk schade berokkenen – en leren van de fouten van de te grote broek die je aantrok; dat moeten we gaan waarderen.” Zijn vak gaat hem nog steeds gemakkelijk af: „Authenticiteit en integriteit zijn mijn belangrijkste instrumenten, verder weet ik net zo veel als jij. Alleen al het feit dat er iemand jou de volle aandacht geeft, naar je luistert, spiegelt, geen mening heeft en geen oordeel velt, dat geeft ruimte aan iemand die bijna nooit kan zijn wie hij of zij is. En, in tegenstelling tot 95 procent van de coaches, ben ik zelf succesvol zakenman. Ik ben ‘binnen’. Dat praat gemakkelijker omdat ik alles zelf ook heb doorlopen, het komt dus geloofwaardiger en overtuigender over”, zegt Harry oprecht.
GELUK, SUCCES, GELD EN ZO WALK THE WALK & TALK THE TALK Nou hoef je niet alles zelf meegemaakt te hebben om erover te kunnen praten, vindt
Waarna het gesprek de diepte ingaat over de balans van en-en (succesvol zaken doen én aandacht voor je gezin zijn prima te combineren), vreemdgaan (lost niets op), geld
(„maakt niet alleen gelukkig, ongelukkig zijn mét geld is wel wat handiger, maar modale Jan is niet per definitie (on)gelukkiger dan een gemiddelde miljonair”), geluk („is een keus, gelukkig kun je niet worden door iets te doen of te laten, je kunt alleen maar gelukkig zijn door tevreden te zijn met wie je bent en wat je hebt”) en het coachen van mensen uit het criminele circuit (een grote no no voor Harry). Succes, verdriet, betekenis en economie kabbelen ook voorbij. Intussen blijft zijn telefoon vibreren, maar die krijgt geen seconde aandacht; Harry is bij het gesprek. In alles is de rode draad: authenticiteit en integriteit. Hij zag zijn eigen kinderen opgroeien, sloeg geen tandarts- of schoolafspraak over, en zijn vrouw klaagt niet over tekort aan aandacht: „Voorwaarde voor goede coaching is zelf doen wat je zegt. Klein voorbeeld. Toen ik op mijn achttiende mijn rijbewijs ging halen, ben ik gestopt met alcohol. Daarvoor dronk ik evenveel als iedere andere ‘gezonde’ jongen. Dus als ik vertel dat grappig zijn, lol en dansen geen alcohol nodig hebben, kan ik dat uit eigen ervaring zeggen. Hetzelfde geldt voor stress reguleren zonder roken en/of drugs, want ook dat doe ik niet. En ik wacht voor een rood verkeerslicht ’s nachts om drie uur in een uitgestorven straat. Heeft met integriteit te maken. Dat hebben we nu eenmaal met z’n allen afgesproken. Een cliënt voelt dat haarfijn aan; doen wat je zegt en zeggen wat je doet.”
115
Deze mondgeblazen Xmas bomen zijn nieuw bij DutZ Collection. Slechts een masterblower kan deze Xmas bomen vormen. Niet een stuk is vergelijkbaar met een ander. Met andere woorden: elk stuk is uniek. Verkrijgbaar bij
Oktober In huis Keizersgracht 4 5611 GD Eindhoven 0402364052 www.oktoberinhuis.nl
116
FLITS
FOTO’S: KIM BALSTER, JEROEN SNIJDERS
<
T
U
V
W
X
Y
U
Z
[
\
X
=
>
?
@
A
<
=
B
C
D
E
F
@
G
H
I
>
?
J
E
K
@
L
M
N
N
L
E
K
@
n
e
^
®
¯
¯
u
«
j
k
_
^
j
j
^
k
j
°
_
t
h
e
^
g
_
n
d
a
_
±
i
a
d
j
_
t
t
_
p
_
@
A
N
Q
R
S
x
j
u
a
^
h
i
j
f
g
_
d
l
j
d
k
h
_
e
^
x
e
`
_
_
z
b
h
q
n
n f
P
m
^
¬
n
²
O
\
f
k
v
_
t
k
_
^
p
]
^
a
k
j
³
j
n
n
n
o
j
i
j
d
a
j
r
j
^
j
j
d
l
e
r
_
^
h
{
_
j
k
a
j
j
^
_
d
l
j
d
k
h
k
l
_
d
g
_
²
d
j
j
°
p
{
k
_
°
j
^
d
e
a
_
k
k
a
r
e
e
d
u
d
e
^
g
r
t
^
d
q
m
]
^
^
_
`
a
_
b
c
_
d
e
f
g
_
^
h
i
j
k
l
n
o
a
_
d
d
_
_
p
i
j
d
u
d
a
_
k
p
v
a
`
r
j
^
g
_
d
_
_
u
k
_
s
l
d
w
p
`
_
r
d
w
c
j
^
g
_
^
x
a
u
u
_
t
j
j
d
q
a
^
g
j
r
j
^
s
e
d
_
`
j
t
_
^
q
n
j
z
p
{
|
t
r
j
^
j
r
j
^
x
e
}
k
_
t
h
_
m
^
p
i
a
d
j
_
t
t
_
x
j
u
n
a
^
h
]
^
^
_
t
_
f
d
x
d
n
f
_
p
y
m j
^
g
a
^
u
h
i
e
^
a
f
_
c
_
^
_
`
j
p
x
d
j
`
j
y
{
k
j
^
p
i
j
d
a
_
~
e
k
_
^
e
e
`
r
t
^
d
b
q
i
a
z
l
_
t
x
_
a
j
k
r
t
^
d
!
%
(
"
&
#
$
)
n
s
l
d
w
p
`
_
r
d
w
c
e
*
'
!
+
n
d
j
u
_
k
h
{
_
j
k
a
j
j
^
p
i
j
f
g
_
d
l
j
d
k
r
t
^
d
*
¦
§
¡
¨
¢
£
¤
¤
©
,
,
,
-
-
.
%
&
¥
ª
,
2
5
/
0
1
2
!
!
!
&
4
7
3
7
!
6
&
0
7
0
&
*
7
!
!
!
,
,
,
7
1
n
«
m
n
n
9
d
a
z
r
j
^
_
_
a
z
b
p
i
j
d
t
a
_
x
e
_
b
l
e
e
d
^
f q
g
`
a
t
j
p
e
e
.
.
8
m
k
r
j
^
g
_
d
_
a
g
_
:
6
,
;
,
^
y
´
´
µ
Grote inzamelingsactie voor Voedselbank Eindhoven. Neem op 19 december ongeopende nog houdbare levensmiddelen mee (geen koelproducten).
118
FLITS
FOTO’S: JOHN CLAESSENS, WIM VAN BERLO
ð
b
U
U
!
&
E
"
4
#
%
"
#
O
"
%
'
"
#
/
<
)
,
"
(
6
.
4
&
%
,
"
5
F
"
\
&
*
6
$
.
&
;
&
"
"
&
F
%
.
A
8
.
K
+
&
&
,
"
&
-
c
.
/
'
0
"
,
P
"
#
1
2
9
8
.
.
O
"
&
c
O
&
-
&
-
"
"
&
#
<
E
"
#
;
#
&
"
7
,
%
8
$
#
3
&
;
,
"G
"
"
8
9
ò
ó
ò
ô
'
&
ñ
õ
ö
÷
ø
ù
ò
ú
û
ü
ý
þ
û
ú
ÿ
ý
þ
R
: ?
%
%
)
#
)
#
*
7
1
^
)
*
'
#
8
4
&
"
%
#
"
,
&
%
"
.
!
&
1
.
&
;
>
E
.
#
#
-
,
/
&
<
(
H
@
"
1
"
%
8
.
/
'
+
&
@
.
2
#
/
"
A
#
"
.
4
"
)
&
,
3
=
)
(
/
'
&
"
4
#
7
&
8
7
8
8
8
"
%
8
%
"
E
#
-
#
"
&
/
&
"
>
#
,
'
9
&
-
#
4
*
I
'
=
4
/
A
)
B
9
3
A
4
A
)
(
.
&
&
-
&
.
"
&
"
&
#
4
#
1
<
/
2
"
"
#
&
;
-
-
.
&
&
&
%
"
.
.
"
?
%
!
4
&
"
;
"
/
.
.
C
.
8
.
&
&
-
'
2
'
F
#
1
"
*
"
"
"
<
#
4
.
)
&
4
?
D
"
,
*
"
,
7
.
B
,
?
&
B
@
"
4
"
&
8
$
&
#
,
"
.
?
%
C
/
.
4
,
"
D
&
"
#
'
#
)
7
6
"
%
8
&
#
9
'
9
:
¶
·
Ä
¸
»
¹
º
¸
Ã
»
Æ
Ã
À
½
¸
¼
Â
Ã
»
»
Â
½
Æ
½
»
»
¾
¿
Â
½
À
¸
Â
»
Á
·
»
Ç
Ä
»
»
Â
È
»
¾
Æ
½
À
Å
Ã
Å
»
À
Â
Ã
»
½
À
Â
Ì
·
Ë
Í
·
½
Ï
J
K
L
M
N
O
L
P
Q
R
S
)
-
!
.
&
-
"
#
/
4
"
&
'
2
#
4
"
,
?
"
4
&
/
"
4
D
"
#
»
F
U
P
V
K
W
P
U
¸
Å
À
»
½
À
Ã
Ã
¸
Ã
Â
Æ
»
Ë
É
À
Î
Ê
·
¸
Ä
½
½
¼
À
À
»
»
»
¼
Ì
¹
»
»
È
¶
¸
À
»
Â
Õ
Â
Ì
Ö
×
Æ
À
»
Â
Ð
Ñ
Ò
Ó
Ø
1
T
Ù
Q
¸
Ê
Ô
A
Å
Ë
Æ
Å
Ê
Ã
Ë
Ä
É
6
-
"
&
Y
"
)
8
4
&
;
7
%
8
&
#
·
¾
»
Â
Å
Ã
É
À
Ú
¸
»
À
¸
Û
Ì
»
Ä
»
»
Â
¸
»
9
X
Ø
À
Â
Æ
Ü
Ã
»
Â
Û
Ý
¶
Þ
ß
Ø
½
Ì
Ã
Â
Ë
¶
À
ã
·
»
¹
½
à
Ã
¿
¸
Ö
·
Ã
Â
Æ
Ü
»
»
Â
½
á
ä
·
Ö
»
·
Æ
Ì
á
½
Þ
À
Å
â
º
Û
å
×
º
Ö
¶
æ
Ë
ç
»
è
é
Â
æ
·
¶
·
é
»
ê
Õ
Ä
·
¿
½
¾
À
å
Æ
Á
â
¸
»
»
½
¾
Æ
Û
È
Â
À
Æ
·
Â
»
»
½
Ì
í
»
»
¹
»
Â
Â
Õ
Ö
×
Ø
ë
ì
»
¶
ì
Â
»
»
È
Ä
»
»
½
Ë
`
Q
^
P
M
S
L
_
O
^
a
^
^
L
N
O
U
U
O
S
î
È
À
¸
Å
ï
×
»
Â
Ã
Î
¹
¼
¼
¼
ë
Ç
½
À
¸
Å
ë
Â
È
`
T
N
O
U
U
Z
P
[
\
]
W
X
J
O
T
J
b
U
\
^
W
P
U
X
d
d
e
¶
·
»
¼
»
¿
¸
½
½
Ñ
·
·
Å
¡
¢
£
¤
¡
¥
¦
¾
º
½
¼
º
Å
Õ
·
·
Ó
º
Å
½
½
Î
½
¿
Í
¿
½
»
·
À
»
Î
º
½
¶
·
·
·
»
¸
¹
Á
º
·
¿
Â
»
º
¼
¼
¹
º
·
½
Ã
º
·
¾
Ä
Ï
Æ
¼
Ë
º
¿
¼
»
»
½
»
º
¼
¼
Ë
¼
Ï
¾
º
½
º
Ë
·
Í
»
¹
·
·
»
·
¿
·
·
º
¹
Ó
Õ
Ë
Ï
¸
·
»
»
¼
·
Ä
»
Í
¶
Â
Æ
¾
Î
½
¼
·
¼
Ä
·
¼
º
»
¾
Ê
½
·
Ú
Û
Ü
Ý
Þ
ß
Û
Û
à
Ü
Ý
ß
Ý
º
¾
¹
è
g
k
g
l
q
m
v
h
n
i
o
r
p
s
w
g
q
y
r
z
s
t
x
{
w
|
y
z
l
x
u
}
q
l
}
m
Õ
¹
¼
¿
Þ
á
»
h
u
r
i
n
g
o
p
q
h
Þ
Ý
l
r
s
t
v
~
l
r
~
}
»
u
r
n
o
p
i
q
g
l
r
j
s
h
i
p
l
r
l
v
r
s
u
y
r
z
x
h
n
{
o
p
ß
v
r
s
w
w
i
q
Ý
Û
Þ
g
l
r
y
j
x
x
f
}
}
i
Ü
Ý
ß
Ý
Þ
ì
y
z
¾
Â
Ç
·
·
¼
Å
Å
Ä
½
º
È
·
»
»
»
·
¼
½
É
Ç
·
»
¼
Å
Ð
Ë
½
Ã
À
·
º
Ä
Ä
Å
Ê
Å
º
Æ
À
Ê
·
Ì
Í
»
½
Ê
·
¿
»
»
·
»
¿
Å
í
Þ
Þ
¿
À
½
â
Ý
ß
ã
Ý
ä
ß
å
æ
ç
è
é
Þ
Û
ê
æ
Ý
Û
ë
è
Ý
Ü
æ
â
é
é
ß
à
î
ï
å
æ
ê
Ü
ï
Ý
Ü
ã
Ý
ï
Ý
æ
ð
è
é
Þ
·
Ý
·
Å
·
Å
»
·
¾
Ù
Ë
Ï
¹
»
º
Å
·
·
Ô
¹
Ç
Ï
Ø
¿
·
Ð
Ï
Î
Ó
Õ
Å
»
Å
Ï
·
·
·
º
º
Ê
»
Õ
Ä
½
Ä
½
»
Å
·
»
Ì
·
·
½
¾
À
Ê
Á
¿
º
Ä
½
º
Ä
½
¼
¿
Å
º
Ë
º
»
»
Å
Ø
Å
¼
»
¿
Ä
Ô
º
Ë
Ó
»
Ê
Î
Ö
Æ
Æ
¿
·
·
Ã
¿
¿
½
Ä
Ä
½
Ì
·
Å
Ä
Ö
¿
Å
½
º
º
·
·
¾
·
»
·
»
Î
·
Õ
·
·
»
Ã
¹
·
¿
¾
»
½
½
½
·
Å
»
¼
Î
½
¶
¾
¿
¼
Ç
½
Ù
Î
DĞƚ ŽŶƐ ƵŶŝĞŬĞ ĐŽŶĐĞƉƚ ǀĂŶ ĚƌŽŽŐ ƌŽŽƐƚĞƌĞŶ ŚĞĞŌ
à
ñ
¼
ñ
ö
Ý
è
Û
Û
ê
ß
æ
ë
Ý
Þ
Û
Û
Û
Û
â
Ü
à
ä
ò
Ý
Ý
î
ã
æ
æ
é
ê
Þ
æ
Û
Ü
Ý
æ
ç
Ü
Ü
Ý
Û
ä
Þ
Ý
æ
ß
Û
Û
Þ
ç
Û
Û
å
Ü
ò
Ý
â
Þ
ã
Ý
è
Ý
à
Ü
é
é
ç
é
ä
Þ
Ý
å
ß
ì
g
v
ã
Ý
á
Û
Þ
â
ò
ß
Û
â
å
î
Ü
ì
x
{
w
|
y
z
x
Ý
ó
Þ
Ý
Þ
ì
ô
Ý
ê
ë
à
à
ò
Û
ß
Ü
Ý
ß
à
õ
Ý
Ü
Ý
Þ
â
Ý
õ
Ý
ã
Þ
é
é
ß
ñ
ß
Û
Û
à
Ü
Ý
ß
Ý
Þ
æ
à
ñ
ö
Ý
ê
æ
Ý
Þ
Û
Û
Ü
Û
Û
ç
ä
Ý
ã
Û
Þ
Þ
Ý
Þ
ð
Ý
Ü
â
æ
Ý
Þ
Û
Û
Ü
é
ê
Ü
Ý
è
æ
Þ
â
Ý
Þ
l
m
l
r
m
l
u
r
}
}
ï
æ
é
á
é
é
â
ì
÷
Û
Ý
ã
Ý
è
Û
Ý
Ý
ì
ã
â
é
é
Þ
Ý
Ý
Þ
à
ï
é
ç
Ý
æ
à
â
æ
Ü
Ý
Ý
h
u
r
i
n
o
p
q
i
l
g
r
j
s
Þ
~
l
r
h
y
i
p
o
v
~
v
v
Û
Ý
q
v
r
s
y
x
x
{
w
y
x
x
}
}
â
æ
Þ
ã
ö
ì
Û
ç
Û
Þ
á
Ý
è
æ
Ý
ß
à
Û
Û
ß
Ü
Ý
Þ
è
Ý
ß
à
ã
Ý
ð
Ý
Þ
ã
â
Ý
ð
å
Ý
à
ê
æ
á
Û
ß
ã
Ý
Þ
è
Û
Û
ß
Ý
Ý
Þ
è
Û
Ý
â
á
é
ð
Ý
à
Ü
é
ß
Ü
è
é
Þ
â
Ý
â
é
ã
ì
~
!
ø
Ý
ð
é
ç
Ý
Þ
Û
Û
ç
Ý
æ
ã
Ý
Þ
ò
æ
Þ
â
é
ç
é
é
à
Ý
Þ
é
ð
é
Þ
â
Ý
ê
ð
Ý
Ý
ê
"
#
$
%
&
'
&
(
)
*
+
,
$
%
-
.
&
,
'
/
,
ª
¬
3
°
4
²
±
5
°
6
7
8
°
ª
°
9
«
:
°
h
i
i
g
j
f
i
i
g
p
r
l
r
~
l
}
l
m
s
v
v
n
o
}
u
m
l
u
ú
û
ü
ý
ú
ù
þ
ù
ÿ
ÿ
ÿ
þ
ú
û
ù
B
°
0
v
r
s
w
y
z
x
{
w
y
x
x
}
}
i
g
é
u
r
n
o
î
é
ò
Û
Ý
â
Ý
v
r
p
s
w
é
î
é
Û
ò
Û
Ý
â
Ý
q
w
l
y
r
z
s
x
{
w
|
y
z
y
x
}
l
}
~
v
~
n
}
m
l
u
i
g
q
u
r
v
n
r
o
p
s
q
y
é
z
l
r
s
x
{
w
y
x
x
p
}
l
}
r
l
m
l
v
~
~
ò
ß
õ
Ý
ã
ß
é
ª
«
¬
®
¯
°
±
ª
°
«
²
³
«
©
Û
Þ
á
Ý
õ
Ý
ä
à
æ
Ü
Ý
è
æ
Þ
â
å
Û
Û
µ
µ
µ
³
¯
°
±
ª
°
«
²
³
«
ß
Û
â
å
î
Ü
Ý
Þ
è
æ
é
Û
Þ
á
Ý
õ
Ý
ä
ç
à
Û
Þ
Ü
è
é
Þ
ã
Ü
Û
Þ
á
Ý
ò
ß
Û
â
å
î
±
ŵĂƌŬƚ͘ Ăƚ ďĞůŽǀĞŶ ǁŝũ͊
118
°
«
²
³
D
N
E
O
F
G
¨
P
N
Q
H
P
D
R
O
G
N
I
S
I
T
U
N
J
¨
V
P
D
P
Q
W
K
E
T
X
L
Y
R
T
Ý
Ý
Þ
Û
è
Ý
ß
á
æ
î
ï
Ü
Û
ò
õ
Ý
ê
ç
R
V
N
Q
Y
Z
Q
[
N
\
Y
]
O
N
R
[
Y
R
X
T
^
_
R
P
X
`
Ý
ï
Û
ò
Ü
Ý
ä
Ý
à
Ü
Ý
ê
ê
Ý
Þ
ì
ç
å
Þ
Ü
Ý
Þ
Þ
Ý
Ü
á
Û
è
Ý
ß
à
é
ê
à
Û
ò
â
Ü
ĚƵƐ Ăů ŽŶnjĞ ƉƌŽĚƵĐƚĞŶ ŐĞŵĂŬŬĞůŝũŬ ƚŚƵŝƐ ďĞƐƚĞůůĞŶ͘
±
´
ª
à
©
±
A
ŵĂƌŬƚĞŶ Ƶ ŽŶƐ ŬƵŶƚ ĂĂŶƚƌĞīĞŶ͘ KŽŬ njŝũŶ Ăů ŽŶnjĞ ò
¨
%
j
ö
$
r
N
@
~
þ
g
?
ß
M
>
ß
C
q
*
=
j
÷
<
~
"
ŝƐ ŽƉ ϯ ŵĞŝ ũ͘ů͘ ĞĞŶ ŝƚĞŵ ƚĞ njŝĞŶ ŐĞǁĞĞƐƚ
r
q
0
2 *
j
ù
0
;
2 -
*
ì
1
i
Ý
Ý
ǀĞƌŬŽŽƉ ǀĂŶ ŽŶnjĞ ƉƌŽĚƵĐƚĞŶ ŝŶ ŚĞƚ ďƵŝƚĞŶůĂŶĚ͘ tŝũ njŝũŶ ŝŶŵŝĚĚĞůƐ ŵĞƚ ĚŝǀĞƌƐĞ ďƵŝƚĞŶůĂŶĚƐĞ ďĞĚƌŝũǀĞŶ ĞĞŶ ƐĂŵĞŶǁĞƌŬŝŶŐƐǀĞƌďĂŶĚ ŐĞƐƚĂƌƚ͘ ,ŝĞƌ njŝũŶ ǁŝũ ƵŝƚĞƌĂĂƌĚ ĂƉĞƚƌŽƚƐ ŽƉ͊
tĂŶƚ ŝŶ ŽŶƐ ĂƐƐŽƌƟŵĞŶƚ ǀŝŶĚ Ƶ ďĞŚĂůǀĞ ŶŽƚĞŶ ŽŽŬ ŐŽũŝͲďĞƐƐĞŶ͕ ŝŶĐĂͲďĞƐƐĞŶ͕ ŵŽĞƌďĞŝďĞƐƐĞŶ ĞŶ
j
è
Þ
ŵĞƚ ƐƵĐĐĞƐ͊ DĞĚĞ ĚŽŽƌ Ěŝƚ ƐƵĐĐĞƐ ǀĂŶ ĚƌŽŽŐ
ŝĚĞĂůĞ ĞŶ ŐĞnjŽŶĚĞ ƚŽĞǀŽĞŐŝŶŐ ŽƉ ĚĞ ĚĂŐĞůŝũŬƐĞ i
à
í
~
i
s
Ü
ê
î
q
à
º
º
m
ö
q
Û
¹
Â
ÿ
Û
Ŷ ŽŵĚĂƚ ŽŶnjĞ ƉƌŽĚƵĐƚĞŶ ĞƌŐ ŐĞnjŽŶĚ njŝũŶ͕ ƉĂƐƐĞŶ ŶŽƚĞŶ ŐŽĞĚ ďŝũ ĞĞŶ ŐĞnjŽŶĚĞ ůĞǀĞŶƐƐƟũů͘ EŽƚĞŶ ďĞǀĂƩĞŶ ŝŵŵĞƌƐ ŐŽĞĚĞ ǀĞƩĞŶ ĞŶ njŝƩĞŶ ďŽǀĞŶĚŝĞŶ ŽŽŬ ŶŽŐ ĞĞŶƐ ƌĚĞǀŽů ǀŝƚĂŵŝŶĞŶ͕ ŵŝŶĞƌĂůĞŶ ĞŶ
ò
Û
½
¿
¼
»
Ä
j
sĂŶ͗ ϵ͘ϬϬ Ͳ ϭϱ͘ϯϬ ƵƵƌ ;njŽŵĞƌƟũĚͿ sĂŶ͗ ϵ͘ϬϬ Ͳ ϭϰ͘ϬϬ ƵƵƌ ;ǁŝŶƚĞƌƟũĚͿ
ß
·
º
Ê
·
Ï
Å
KůŝĞŶŽŽƚ ŝŶ͘ tŝũ njŝũŶ ĚĞ ĞŶŝŐĞ ŝŶ EĞĚĞƌůĂŶĚ ĚŝĞ ŽƉ ůŽĐĂƟĞ ĚƌŽŽŐ ƌŽŽƐƚĞƌƚ͘ Ŷ ĚĂƚ ƌĞƐƵůƚĞĞƌƚ ƵŝƚĞŝŶĚĞůŝũŬ
n
~
æ
i
Þ
Â
Ì
j
l
x
é
Á
·
ǀĞůĞ ŵĂůĞŶ ŐĞnjŽŶĚĞƌ ĚĂŶ ĚĞ ƚƌĂĚŝƟŽŶĞůĞ ŵĂŶŝĞƌ f
Æ
Ç
Ô
·
»
Ç
·
Î
¹
·
·
Ä
¹
¿
»
¾
»
·
½
»
Å
·
Ä
Õ
À
·
º
»
Å
Õ
Ê
¼
¿
·
·
·
Å
¿
Ó
½
Ä
Ï
½
½
'ĞnjŽŶĚĞ ůĞǀĞŶƐƐƟũů
§
Å
·
Î
¿
·
¿
¾
Ì
º
Å
»
Æ
Î
Ã
¿
¾
·
½
À
Î
·
¿
º
Å
»
Å
Ï
Ï
·
¿
»
¿
×
Å
Æ
¼
Ê
·
½
Å
¾
Ä
»
Â
¾
Ê
º
º
¾
Ä
·
º
À
Ä
½
»
¹
½
·
º
·
·
¼
Ë
Å
½
·
·
Ê
Ö
Ê
¼
»
·
»
¹
Â
Å
¹
¼
Ö
»
·
Å
¿
¼
·
À
¿
Ó
Ë
º
»
À
¿
Ò
¹
·
>/< ŽŶƐ ĞŶ ƉƌŽĮƚĞĞƌ ǀĂŶ ůĞƵŬĞ ĂĐƟĞƐ͊
FLITS
FOTO’S KIM BALSTER
¤
¥
¦
±
²
³
§
´
µ
¨
²
©
¶
·
¥
¸
³
ª
¹
º
º
³
«
¶
»
¼
½
¾
¥
±
¿
À
¬
¸
Á
Á
¸
µ
²
®
¶
Â
¬
¸
¸
³
¯
¡
¢
£
°
Ã
õ
³
¿
Ì
¿
Á
Á
¸
º
º
ó
¿
²
ï
ï
¸
³
´
¾
Í
²
³
¼
¿
¸
´
ý
Ç
¿
·
²
Æ
¾
÷
º
¸
¶
µ
²
¶
Ñ
¸
Æ
¸
³
Á
Ã
Í
²
³
Î
·
¸
Í
¸
ó
¿
»
µ
¼
¶
³
½
ñ
²
Ä
Â
¶
·
Ç
³
¸
²
³
¹
È
º
É
Å
È
Æ
´
²
²
¼
Ê
¶
Ë
È
Ì
²
¶
¾
Í
²
³
Î
±
¸
¸
Ç
Ï
Ã
Ñ
ì
¼
í
²
¶
î
²
¼
¸
¶
·
¸
³
¾
Í
²
³
Î
¸
¼
î
º
ï
ð
Ã
ä
Ð
¿
¸
Á
¸
³
Ñ
¸
³
²
¸
³
Á
´
»
³
½
Ò
Ó
Ô
Õ
Ö
×
Ø
Ø
Ù
Ú
Ô
Û
Ü
Ô
Ö
Ý
Ø
Ó
×
Þ
Ø
ß
Ò
à
Û
á
â
Ú
Ô
Û
á
Ù
Û
ã
Õ
Ù
Ý
Ù
Û
ß
¿
²
¶
¶
¸
Ë
ò
ò
¸
¼
»
³
½
ñ
Û
å
Ñ
Ë
¶
º
Ç
ï
Í
²
¶
·
¸
³
´
»
¼
½
Ã
²
Ä
´
ó
²
Í
²
²
´
²
ï
ï
¸
³
¿
Ù
²
Ö
¶
à
æ
ç
¶
Û
¸
å
¹
Ù
Ö
Ç
è
³
é
ï
Ô
´
»
Þ
¼
Ö
½
¾
â
á
ô
º
Ù
È
Õ
Ü
Î
à
¸
Û
µ
á
²
Ù
¶
Õ
Ù
õ
Û
ê
¸
¸
Ú
Ö
ï
Û
Õ
ë
Ã
²
Ä
¶
·
¸
³
¹
º
Å
Æ
²
¶
»
¼
½
¾
Í
²
³
¼
¸
¸
¶
µ
²
¶
Ë
Æ
¸
³
º
¶
Ì
¸
¶
´
¹
Ç
¿
ö
ô
²
¶
´
´
¸
Ã
¶
Í
²
³
a
Á
b
c
i
c
f
r
¿
i
¶
d
h
c
¸
e
m
s
Î
Ä
f
b
g
n
t
c
í
i
i
¸
Å
h
i
l
¸
´
j
f
l
³
f
o
h
Å
p
u
b
c
v
h
b
k
b
b
f
h
q
n
l
j
b
f
b
h
h
c
q
w
x
f
y
c
f
k
f
z
{ i
h
p
t
x
x
º
ö
¸
³
Á
Ð
¸
Á
¸
³
´
»
¼
½
¾
÷
¿
¶
·
È
µ
²
¶
·
¸
¶
õ
³
¸
Æ
¸
¶
f
|
s
|
n
}
c
b
i
~
n
w
c
n
f
v
f
q
b
i
f
o
b
f
f
c
h
c
f
j
i
i
f
x
f
b
n
c
h
h
q
h
b
j
b
b
q
n
f
j
i
b
n
q
m
k
f
t
c
n
~
h
f
f
h
n
s
t
c
f
q
x
h
i
h
l
Ã
ñ
í
ø
·
Ï
¿
¶
Ð
³
ó
¿
·
¸
¶
ó
¿
´
Ð
Ç
Á
Æ
²
¶
»
¼
½
Ã
ô
²
¶
Ê
¹
¸
¿
¶
õ
º
¼
x
x
n
k
i
f
d
b
n
}
c
t
f
b
c
f
n
¼
ù
o
f
p
a
c
i
v
f
v
d
n
u
|
v
n
i
b
s
q
t
n
c
f
b
n
h
p
c
w
x
v
q
o
f
t
p
v
i
a
b
Í
²
³
Î
±
¸
¸
Ç
Ï
¾
Ð
¿
¸
Á
¸
³
Ñ
¸
³
²
¸
³
Á
´
Ã
¹
²
¶
´
Í
²
Á
í
¸
¸
Ç
Ï
´
¸
¶
¾
ô
º
³
¿
´
µ
²
¶
·
¸
³
ü
²
²
³
Á
³
²
¶
Î
º
¿
´
û
³
¿
¸
´
´
¸
¶
»
µ
¼
¶
³
½
Ë
³
ó
¸
¶
·
¸
î
º
¶
¿
¶
Ì
»
µ
¼
¶
³
f
v
q
v
i
b
l
n
}
i
p
f
q
m
n
z
f
n
}
q
z
f
i
f
q
l
f
f
h
f
q
f
h
h
d
f
h
f
h
j
f
f
z
f
f
n
Ã
ú
c
z
i
c
p
f
h
x
|
d
k
k
k
y
n
i
c
p
h
z
½
þ
ÿ
þ
FLITS
FOTO’S KIM BALSTER
* C
D
d
E
W
V
S
F
T
G
_
`
W
_
H
d
W
D
£
g
Q
I
c
a
J
X
`
[
¤
F
R
h
C
W
_
c
`
K
¥
g
J
O
[
c
_
¦
F
e
`
S
c
L
f
W
Y
M
Y
_
W
E
Z
§
+
,
-
.
/
0
1
2
3
4
5
+
6
7
.
,
8
9
7
,
6
:
.
;
1
,
<
,
.
;
1
=
>
1
2
?
@
A
B
F
[
S
X
P
Y
_
n
S
a
X
W
b
g
W
`
X
[
S
V
]
o
N
O
P
Q
R
S
T
U
V
W
X
Y
Z
N
W
W
[
\
W
]
W
[
S
j
R
h
R
g
S
X
]
S
f
`
S
X
Y
W
X
c
b
g
X
_
O
i
W
^
X
_
W
X
c
k
S
X
Y
j ^
_
`
S
a
X
b
W
`
Y
_
c
d
S
Y
_
e
Z
f
g
Y
R
S
W
W
`
[
j
Y
[
X
O
]
_
Z
l
h
W
g
^
X
_
W
X
Z
d
S
S
X
m
W
W
X
W
X
n
a
X
`
[
o
p
q
r
r
s
t
u
v
w
q
r
v
r
}
x
p
u
y
z
{
|
}
~
q
v
x
q
|
|
q
r
q
w
x
|
q
w
r
w
q
w
v
x
|
q
r
q
w
|
s
z
v
*HPPD %HUW 5RRLMDNNHUV -RVHÀQH $QWRQ
T
|
q
w
v
x
q
r
q
q
z
|
x
|
y
z
q
q
|
z
q
{
|
r
q
u
q
q
x
q
w
[
g
W
`
W
[
Y
n
o
`
Z
b
S
[
]
_
X
S
a
X
d
O
[
W
X
g
Q
T
W
|
q
r
S
X
W
^
W
W
[
n
`
o
Z
^
_
T
`
S
g
^
O
]
W
[
W
W
[
]
S
a
X
_
W
T
U
n
o
`
Z
k
W
X
Q
^
_
`
W
`
T
Y
w
t
q
u
|
~
q
r
x
v
q
q
v
w
~
|
|
|
s
q
r
x
y
q
|
r
v
|
q
u
r
r
W
X
n
a
X
`
[
o
"
!
"
#
q
x
r
}
q
y
w
¢
|
|
$
&
(
(
%
%
'
'
(
w
W
W
r
X
Y m
a
S
a
S
X
Y
[
X
]
|
|
z
x
q
q
r
z
q
!
x
v
r
w
¡
r
¢
u
q
v
u
z
q
v
q
u
q
)
#
%
¨
©
ª
«
¬
®
¯
°
±
²
³
´
°
µ
Á
Ë
¶
º
¯
¬
·
Ì
¸
»
¹
Á
´
¾
º
¼
À
»
Æ
¼
Á
½
¾
¾
¿
Å
¿
À
Á
Á
»
»
Ä
Á
¾
½
Â
¾
¿
Í
Ã
º
Ä
º
Î
º
Á
Ò
»
¾
º
È
Å
Ç
É
Á
¿
Ì
½
Æ
Æ
Ã
½
Æ
½
Â
½
¾
Á
»
Ó
Á
Æ
Ô
Ç
Á
Á
Á
¾
À
Ã
¼
Æ
½
º
Ò
½
Á
º
È
»
Á
Ç
É
Á
Á
¾
½
¼
½
º
¾
È
Ï
Æ
É
¿
Ç
½
Ð
¼
Å
Æ
Ä
¿
¾
º
º
¼
»
Ñ
Å
Á
Á
Æ
Æ
½
Í
¼
¿
º
Ç
Á
À
Ç
Á
Ç
º
Á
È
Ê
Ê
Ê
õ
+
,
÷
-
÷
ø
é
ù
ú
é
û
é
é
ü
.
é
ý
/
þ
ô
0
é
ê
ë
!
$
%
ö
!
#
&
$
ö
2
î
3
ì
í
î
4
ï
5
6
ð
ì
7
ñ
ò
ì
8
ê
ó
9
6
.
9
×
Ø
Ù
Ú
Û
Ü
Ý
Þ
ß
à
á
â
ã
à
ä
â
'
%
â
ä
Ø
×
à
á
ä
æ
ü
þ
å
(
ô
Ö
"
ô
Õ
ÿ
1
ü
ú
*
þ
á
ç
æ
ã
â
è
#
)
FLITS
x
FOTO’S FREEKJE GROENEMANS
y
z
{
|
}
~
~
e
¥
¤
¶
g
h
i
j
k
l
m
n
h
k
f
o
p
q
r
k
s
k
p
q
r
g
t
r
i
u
v
s
w
°
°
¶
f
©
¥
ª
¥
¤
´
¨
¬
¥
·
¡
¢
£
¤
«
¥
¦
¦
§
°
°
§
¢
¥
¥
¤
¥
¢
¥
¥
¦
§
²
£
¤
°
°
£
¨
©
¥
¥
¦
§
ª
«
¬
¨
«
¥
:
;
<
;
=
¥
>
H
¦
?
I
J
?
§
@
H
<
K
®
A
F
?
¨
B
C
B
?
G
D
H
E
@
B
<
?
¯
?
H
F
J
D
B
?
B
?
D
L
<
F
«
?
<
?
G
K
J
;
;
G
H
M
?
D
?
K
?
B
C
N
?
?
G
;
H
E
J
H
D
G
F
;
;
E
C
?
H
<
F
B
O
@
?
H
;
?
?
H
G
J
H
<
?
H
@
J
?
?
?
G
Q
¨
¤
³
´
¥
¥
B
B
µ
®
M
J
P
B
O
M
J
H
D
?
=
R
;
E
S
;
H
T
<
E
J
S
P
B
@
L
F
:
E
E
G
J
?
=
U
V
F
?
:
J
N
K
W
O
H
L
F
X
Y
¤
®
¦
§
®
¤
¨
leb][di CWh`Wd0 Ò`d[ E
J
?
H
K
?
H
Y
D
B
?
K
?
P
?
Z
?
H
K
?
H
[
G
F
?
?
N
D
B
?
K
?
E
?
N
\
<
J
?
@
\
H
G
R
\
:
E
\
W
?
S
\
\
H
E
Z
J
K
S
@
?
]
E
Z
K
J
B
H
?
K
D
`
?
=
?
F
_
?
O
_
J
_
@
^
_
H
?
\
D
O
\
E
_
?
N
]
?
?
E
G
°
°
±
°
¦
§
²
>
¤
¤
¦
§
ª
N
J
<
@
a
b
?
H
B
C
=
M
M
M
c
d
E
J
<
@
c
H
N
¬
¸
¹
º
“The quality standard in moving goods and art”
Particuliere verhuizingen Internationale verhuizingen Kantoor- en projectverhuizingen Kunsttransport Verhuizingen van high-tech apparatuur Opslag van goederen en archieven Groupage diensten wereldwijd Overige logistieke en facilitaire diensten
Flight Forum 3830 Eindhoven Airport 5657 DX Eindhoven
Telefoon +31(0)40 2818888 Fax +31(0)40 2815845 E-mail info@movers.nl
www.movers.nl
FA M I L I E R E C H TA DVO C AT E N S C H E I D I N G S M E D I ATO R S Vijf advocaten en een ervaren secretariaat, vele jaren als vertrouwd team met elkaar werkend in een landelijk bekende gespecialiseerde familierechtsectie. Wij vertegenwoordigen samen 85 jaar ervaring in het begeleiden van familierechtelijke kwesties, met name op het gebied van scheidingsrecht. Advisering, begeleiding, scheidingsmediation, overlegscheiding en waar nodig procederen; dat is waar wij in onze praktijk dagelijks mee bezig zijn.
v.l.n.r. Sandra van de Grift, Paul Sliepenbeek, Marieke Burgers-Thomassen, Carlijn van der Vegt-Boshouwers, en Rob van Coolwijk,
Genoeg over ons. Wie bent u? Onze cliënt(e), wanneer u behoefte heeft aan een no-nonsense begeleiding bij het samen zoeken naar een fatsoenlijke regeling of het krijgen van een goede beslissing in een familierechtelijke kwestie, vaak een life-event. U bent van harte welkom!
SLIEPENBEEKVANCOOLWIJK | PARKLAAN 54 | 5613 BH EINDHOVEN | TEL. 040 218 00 20 | WWW.SLIEPENBEEKVANCOOLWIJK.NL
126
FLITS
FOTO’S KIM BALSTER
ä
û
ü
ý
û
þ
þ
û
*
"
-
+
.
(
"
ç
è
é
å
ê
ë
æ
ì
í
î
ï
3
5
ò
4
ñ
ë
ó
å
ð
ô
õ
ë
)
6
7
7
8
9
:
;
<
8
=
>
?
@
A
7
B
6
C
D
.
E
7
=
<
6
F
>
G
H
7
8
>
I
E
7
>
J
A
K
E
9
L
7
!
ê
å
ç
ø
ù
ô
ú
)
ë
÷
M
ö
ð
æ
/
"
å
/
#
$
û
*
ÿ
#
%
!
&
"
#
$
'
(
(
»
¼
¼
Æ
Â
Û
*
*
$
"
(
0
À
Ó
"
(
"
+
"
Ø
Ã
À
È
Ý
À
Õ
Ã
Ù
Ö
Ì
¼
Ã
Á
¼
À
È
À
È
È
Â
Ú
¼
Ë
À
À
½
Ê
Ë
É
À
À
Á
À
Ñ
Ì
½
Â
É
Ã
Ð
À
È
Ð
Ü
È
È
½
Ë
Â
À
À
Â
À
Ô
Á
É
À
Þ
Æ
Ó
Ð
×
Ã
À
À
Â
Ô
Ã
Ò
½
À
¼
À
¾
¼
À
Ã
È
¼
Ã
Á
Ì
Ô
Å
Ó
À
Á
¼
È
À
Ì
À
Á
Ã
É
á
À
Õ
Ø
Ã
Å
à
È
À
È
À
à
À
È
È
À
¾
À
Â
À
Þ
È
À
À
½
Ð
Ô
Å
Ì
É
À
Ì
Ä
Ô
Õ
½
È
Ô
Ô
Ì
Á
Æ
À
Õ
Ì
Ó
Ï
ß
Á
Õ
È
à
Ë
À
À
Â
Ø
À
À
Ô
)
¿
Â
Ã
½
Á
â
Ê
À
È
Æ
Ç
¾
×
×
×
ã
Ö
Ô
Ã
½
Á
ã
È
Â
, +
À
Ô
Ã
Ã
Ò
*
&
É
È
Ì
È
Ì
»
Æ
Â
À
À
&
Ë
È
Ã
Ç
À
Ô
1
Ã
¿
Æ
Ì
»
À
Á
À
È
½
¼
¾
Å
»
½
Ä
À
×
À
À
Ã
Ã
È
À
Ô
Ã
Â
Ò
/
À
À
Ì
×
½
½
À
É
Ô
½
Ö
½
È
È
Â
Æ
È
Ã
Æ
Á
¼
Â
Õ
À
Æ
À
À
Á
È
Ë
Ï
Ô
Æ
À
Î
Ó
×
Ì
Í
À
¿
È
À
Ë
¾
Æ
Ò
½
Ë
Ì
2
%
(
N
O
P
FLITS
FOTO’S KIM BALSTER
°
å
ª
²
æ
§
£
»
£
¡
³
£
§
¯
º
¨
§
§
£
«
§
·
£
§
¸
¦
¦
²
¡
·
º
ç
¨
¢
¹
¦
¡
¸
£
£
¡
£
§
³
å
¥
ª
²
æ
§
£
»
§
¨
©
ª
£
µ
«
¤
§
¡
¶
¡
¢
£
¤
¥
¦
§
¨
©
ª
£
«
§
®
¬
¨
®
¸
®
¯
£
§
±
§
²
¨
³
´
§
µ
¤
¶
¥
±
¡
§
¦
·
£
¸
£
£
°
¦
³
¹
«
§
·
£
¡
±
¤
³
¹
º
»
£
§
«
§
·
£
¼
¤
ª
§
·
£
¡
¹
¥
»
£
¨
·
¨
«
§
±
§
¹
¿
£
¡
À
£
§
º
Á
§
·
¡
¥
Â
§
¬
Ã
£
£
¹
£
¡
³
µ
¤
¶
¥
»
¡
¡
¨
£
Ä
°
§
¾
·
°
¨
£
£
»
³
µ
«
¤
§
¡
¶
µ
¡
§
³
¹
¹
´
«
¤
§
¡
¶
¨
³
Å
ª
§
£
µ
¤
¶
¥
Ä
´
¨
³
«
§
¸
£
£
¡
³
Â
§
Ã
¦
Q
³
R
¹
S
V
Z
µ
T
¤
¶
U
`
º
¬
V
Z
£
W
a
³
X
S
R
¨
¡
Y
S
£
£
Z
b
¥
[
Z
Â
\
c
]
d
§
«
^
e
S
f
§
Á
¢
´
²
£
Z
g
h
i
_
Z
S
R
k
`
S
^
Z
R
j
Z
l
Z
V
`
Z
k
b
a
m
Z
j
n
Z
a
Z
Z
a
S
Z
a
^
R
k
n
R
a
j
U
\
Z
b
a
o
\
p
Z
a
k
W
`
S
q
b
a
]
k
r
j
X
b
s
X
s
Z
b
a
m
Z
`
^
\
t
V
\
\
j
U
\
v
±
·
¼
ª
Æ
¹
£
§
µ
¤
¶
¥
¼
£
£
³
Ç
¦
¦
³
³
£
§
³
È
É
Ê
Ë
É
Ì
Í
É
Ì
Î
Ï
Ð
Ñ
Ñ
Ò
Ó
Ô
Õ
Ö
Ì
×
É
Ø
Ù
Ë
×
Ú
Û
Ü
É
Î
Ï
Ý
É
Þ
Ï
Ê
\
V
R
V
t
]
b
Z
Z
k
T
c
w
d
v
e
\
f
g
a
b
u
l
x
U
W
q
Z
n
R
a
U
b
s
X
Ú
Q
b
m
Z
Z
T
p
y
w
Q
Z
Z
n
Z
a
S
R
Z
a
`
l
Z
Z
]
V
V
Z
`
S
Z
R
k
V
q
b
`
w
j
^
Z
S
o
a
m
Z
V
a
Z
Z
V
`
]
R
z
{
b
a
j
Z
Z
a
\
\
b
Z
b
j
p
Z
a
|
Z
j
\
m
b
p
m
Z
S
c
d
e
f
g
j
a
Z
a
}
W
Y
k
b
Z
X
_
Q
R
y
Z
R
V
X
b
m
s
Z
V
X
m
b
a
Z
p
[
T
Z
~
Z
~
a
~
~
n
Z
Z
k
Z
Z
V
j
»
»
ª
¡
¡
Æ
«
§
»
¦
¦
ß
º
»
£
§
§
Æ
Ç
¡
¦
¹
£
¥
¦
½
§
¦
½
£
¤
¦
ß
³
µ
¤
¶
º
½
ª
ª
·
«
§
·
£
§
â
£
¹
£
¤
¡
¥
c
k
b
S
`
}
Z
a
\
T
®
_
è
é
ê
¡
½
Â
¡
°
¦
²
¦
à
¨
£
ª
¿
£
§
´
ª
¨
á
£
§
µ
«
¤
§
¡
¶
±
§
³
ã
£
¡
¹
£
§
ä
¡
¦
£
t
t
t
r
z
V
b
S
`
r
a
k
}
§
¡
¨
³
FLITS
FOTOโ S JOOST DUPPEN / JOHN CLAESSENS
3
4
5
6
7
3
8
9
:
;
<
=
!
"
#
$
$
%
&
'
(
)
*
+
'
,
*
-
.
*
"
/
0
1
2
,
<
>
?
?
M
D
@
@
A
N
I
B
C
O
C
P
D
I
C
Q
E
B
L
F
G
O
H
I
I
C
C
J
J
F
K
R
C
L
S
I
B
B
T
J
?
J
@
B
C
S
F
M
I
C
J
U
B
L
V
W
X D
]
C
^
J
^
Y
_
U
`
I
a
b
C
c
Z
b
d
?
_
e
?
f
N
g
D
[
h
U
i
L
j
j
C
a
@
k
\
i
a
_
e
a
l
^
_
m
g
n
d
b
m
d
b
a
o
a
p
d
_
X ?
H
H
B
ย
@
N
D
J
I
E
I
V
N
M
D
J
J
ย
I
D
H
{
q
^
^
b
h
a
_
_
i
_
u
g
h
i
k
p
d
_
e
a
b
a
a
m
o
a
i
f
f
a
j
r
p
d
_
s
i
a
k
f
e
d
i
t
u
v
w
d
_
f
e
a
l
^
_
m
x
p
j
_
b
y
g
z ?
{
I
C
U
I
C
G
?
B
J
H
F
|
I
C
J
A
B
{
@
B
C
G
F
U
B
C
P
D
L
L
B
H
F
ย
C
C
B
ย
M
I
@
D
B
ย
?
E
E
B
C
J
F
ย a
o
a
b
h
a
_
_
i
_
u
v
n
d
b
m
b
i
a
o
p
d
_
e
a
b
a
a
m
o
a
x
p
j
_
b
y
z G
D
O
?
C
B
G
}
D
C
E
B
L
J
W
?
?
J
H
M
B
N
D
J
[
U
L
C
@
\
Z
~
ย
ย
V
รซ
รฌ
รฝ
I
รญ
รฐ
รธ
รธ
U
รฎ
รพ
รบ
รฌ
รฌ
รฟ
รฑ
รฒ
รณ
B
รถ
รฌ
รฑ
รฑ
รณ
รฒ
ย
รญ
รฑ
รฒ
V
J
รป
รต
รญ
[
U
L
C
@
\
รผ
รผ
รฌ
รต
C
รบ
รถ
รพ
รฌ
I
รฑ
รต
รท
@
รฌ
รฌ
รผ
รถ
T
รน
รฐ
@
รธ
รผ
รด
รผ
B
รท
รธ
รผ
รฒ
รฑ
C
รฌ
รผ
รด
?
รบ
รด
รผ
?
รผ
รฒ
รป
ย
รป
รป
W
รต
รฒ
รฐ
รบ
รบ
C
รด
รผ
รฝ
รญ
H
รป
รผ
S
รป
รผ
รป
ย
รฐ
รฌ
รป
B
รฌ
รต
รฐ
รฌ
|
รฏ
รฒ
รบ
C
รผ
รฐ
รญ
รต
รฒ
รบ
l
^
ย
d
_
p
d
_
ย
^
a
f
o
g
ย
i
k
^
_
a
ย
ย
i
_
u
a
j
f
g
n
i
ย
ย
d
a
j
n
^
^
b
a
รป
รบ
รท
รฐ
รผ
รธ
รผ
รถ
รต
รผ
รญ
รฎ
รญ
รฌ
รฑ
รต
รผ
รพ
รฐ
รบ
g
รบ
รบ
รฐ
รฒ
รผ
รฎ
รฌ
รฑ
รฌ
รบ
รฒ
รต
รต
รฒ
รผ
z ?
E
B
U
I
C
V
B
C
P
B
@
S
[
L
\
W
ย
I
U
L
D
C
E
I
A
D
L
O
D
C
E
ย
_
_
a
r
n
d
b
i
a
ย
^
u
u
a
_
f
v
l
^
^
f
o
n
a
i
t
f
x
p
j
_
b
y
รน
รบ
รป
รผ
รบ
รถ
รฝ
รผ
รฐ
รฑ
รพ
รฒ
รพ
รต
รต
รญ
รธ
รฑ
รฒ
รผ
รถ
รท
รน
รฌ
รต
รฌ
รฒ
รต
รผ
รฑ
รฌ
รต
รฌ
รฌ
รบ
รบ
รผ
รฟ
รถ
รฌ
รผ
รฒ
รซ
รผ
รฌ
รผ
รฎ
รฌ
รผ
รฐ
รด
รฒ
รป
รณ
รฌ
รผ
รฐ
รด
รป
รฒ
รผ
รฐ
รถ
รป
รฎ
รผ
รญ
รผ
รบ
รฐ
รฟ
รฒ
รถ
รฌ
รบ
รฌ
รซ
รผ
รผ
รผ
รฐ
รผ
รฐ
รธ
รป
รผ
รผ
รฑ
รฌ
รญ
รฒ
รผ
รต
รผ
รฑ
รผ
รผ
รฐ
G
ย
B
B
@
U
?
L
L
B
ย
@
?
V
ย
ย
H
D
B
U
I
C
V
B
U
I
J
H
B
L
B
U
B
@
I
C
ย
D
B
@
รฑ
รฒ
รญ
รต
รผ
รบ
รฎ
รฟ
รฐ
รฒ
รญ
รต
รฑ
J
ย
ย
ย
GEDICHT
130
.!+-)+% '
.!+-)+% '
#%&# !) ! # ' # ! $ # # #%&# !) % !" ! %! # !' #$% " ' ! " # ! !' !' & % ' ' # ! $ # ' $ #% % % ' # ! ' ! &#! ( # ( % ( # $ * * # % % % ' ' # ! % !"% % % #
++' ./!-' !5%# )!/ $ -%/4 !* $!(,!* 2! +* !-*!)!-. !* 1!-)+#!* ! , -/% 0(%!-!* )!/ $0* ,( * +) #+! ! +!(!* /! -! (%.!-!* ' 5%! $!/ (. )%&* / ' +) +, $!/ &0%./! )+)!*/ ! &0%./! )!*.!* %* /! 5!//!* !-.++*(%&' $+0 %' !-1 * +) 5 '!* #-++/. +, /! , ''!* (. !!* '( */ %!/. 1!-/!(/ !*' %' 1 ' ( * ! )+#!(%&'$!% +) $!) )!/ !!* * !-! , -/%& %* +*/ / /! -!*#!* ++- )%&* -!! *!/2!-' 5+2!( * /%+* ( (. %*/!-* /%+* ( ' * %' * 1 ' *!/ %!/. !3/- . 1++- 5+ * '( */ !/!'!*!*
-/0- +3 %. 2++* $/%# %* !0.!( ! ""%*%/!%/ )!/ %* $+1!* %. !- ( ( *# * 5%&* /%!*!-& -!* .,!!( ! +3 %& %* $+1!* 2 - $%& *+# !!* , - 2! ./-%& !* %* ! !!-./! %1%.%! .,!!( ! %& %. #!/-+02 )!/ *#! !!./!-. !* 1 !- 1 * + * %! %**!*'+-/ #!5!(. $ , '-%&#/ 1 * !!* 50.&!
#& $ # !
# %( # ! !!-./! 2!'!* %& + *' %* $+1!* !( $+1!* 5%&* - +(#!*. -/0- +3 # / 1!-)+#!*.) * #!)!*/ 1!!( 1!- !- /0- +3 #+! !1 ((!* %& + *' ! !),!* $%!( %' )! * ((!!* *'5 '!* )!* )!/ )%&* +((!# !-)+#!*. 1++-* )!(%&' !5%# )!/ %-! /!0- -++/ * !!($+0 !-. 1 * ) * #!- * 0 $ 2!-' %' . )!* %* !!* /! ) 1 * .,! " )%(%! ! -%&1!* %**!* + *' !-)+#!*.) * #!)!*/ % (%./!* %! ((!. 2!/!* +1!- 5 '!* (. 1!-)+#!*. !$!!- , ' %' *+# )!!- ! -+( 1 * /-0./! 1%.+- !* ./!( %' )! +, (. ! -%&".+1!- - $/ !./ /! ,( **%*# !* 1!-)+#!*.+1!- - $/ ./!1%#! ., --%*#, -/*!- 1++- )%&* '( */!* !/ - %*,+-/ !* * '%* !-!* (. /! ) -% $/!* 2%& +*. %*/!*.%!" +, $!/ -! (%.! /-%&, 2!-'!* 2! +1!* %!* %* !!* -0%.!* ! -!#%+ 2 - 1 * +)(!$)!",-+ - /// + ) (& (' *+%. -! (&%(# -!* 1 * ! %*'+)!*. !* 1!-)+#!*. +!(!* 1 * +*5! '( */!* ((!. /! +!* %. !2!( %# 2 / - #! !0-/ %/ ! 1!(! #! 0%./ $!/ 1!- %!,!* %* $!/ 1!-$ ( !* ! )!*. $/!- $!/ 1!- .,-!''!* %! %' /+/ *0 /+! $! #!1+!- '-%&# %' ! !1!./%#%*# )+#!* ) '/ %/ 1 ' 5+ (!0' + $+0 !* 2! +*. %&1++- !!( / %' ! &0%./! '!05! $! #!) '/
+)(!$)!",-+ - /// + ) (& (' *+%. -! (&%(#
003
Samen voor Elkaar
Een bijzondere ontmoeting met de Kerst
‘’Bedankt dat je naar mijn verhaal hebt willen luisteren.’’ “En jij bedankt, ik had nooit een thuisloze gesproken. Je levensverhaal heeft me geraakt.” Twee zinnetjes uit een ontmoeting vorig jaar tijdens het tweede Kerstdiner. Vrijwilligers uit het bedrijfsleven en dak- en thuislozen maken kennis met elkaar en met een wereld die ze alleen van een afstand kennen. Voor veel dak- en thuislozen is december geen feest, maar is het donker en zwaar. Het derde Kerstdiner brengt daarin wat licht. Het verbroedert een beetje, vindt Hans-Martin Don van het Leger des Heils. ‘’Als je pech hebt, word je zomaar dak- of thuisloos. Het heeft niet alleen met seks, drugs en rock and roll te maken waardoor mensen in de problemen komen. De economie is hard en we zien dat iemand soms in een half jaar tijd zó in de problemen komt dat die het niet meer zelf kan oplossen. Bij een extreem probleem bellen veel mensen ons”, zegt Hans-Martin Don, directeur van het Leger des Heils in Eindhoven.
“Het Kerstdiner is een bijzondere ontmoeting in een lastige periode voor veel mensen. Vorig jaar troffen we een man die al een paar jaar geen varkenshaasje had gegeten, zijn lievelingskostje. Dat zegt iets over zijn leven. Tijdens het diner ontstaan er gesprekken, er wordt informatie uitgewisseld, er groeit begrip.” Samenkracht Het diner voor 50 dak- en thuislozen is ook dit jaar bij Carte Blanche, een toneelgroep die ruimte geeft aan mensen wiens talent lastig in de maatschappij past. Mogelijk gemaakt door: Vrijwilligers van Van der Valk Eindhoven, Campina, de gemeente Eindhoven, NXP, Vion, Samen voor Eindhoven en DLL zetten zich met veel plezier in voor de cliënten van het Leger des Heils, Neos en Dress4Success. Samen beleven ze een heel bijzondere kerstavond.
www.samenvooreindhoven.nl Vormgeving SupportPunt Eindhoven
003