GGzE nieuwe stijl

Bijlage onder verantwoordelijkheid van het Eindhovens Dagblad in opdracht van GGzE.

Een rondgang bij GGzE nieuwe stijl

Internationaal Planetree-keurmerk voor GGzE

’Wij zien mensen graag groeien’

interactieve krant

Download de gratis Layar App

Wij feliciteren onze partner GGzE van harte met het Planetree-label

Scan de afbeelding

Kwaliteit in zorg en werk verbindt ons duurzaam

Ontdek de interactieve extra始s

JOURNALISTEN MET EEN MISSIE

Manier van werken bij GGzE in vijf jaar tijd drastisch veranderd

SCAN DE AFBEELDING MET LAYAR

’Ik laat hier gerust mijn vader achter’

Raad van Bestuur van GGzE: Marie-Louise Vossen en Joep Verbugt, voorzitter.

Het is een symbool geworden van alle veranderingen: het worstenbroodje. Mensen die in een crisis verkeren en opgenomen worden bij GGzE krijgen eerst iets te eten. Iets warms dat ze goed doet en waar ze al dagen of weken niet aan toegekomen zijn. Ook al is het geen etenstijd.

H

et worstenbroodje -het had ook een kom soep kunnen zijn- is onderdeel van de nieuwe manier van werken bij GGzE. De tevredenheid van cliënten en medewerkers staat voorop, evenals de omgeving van de cliënt.

Het zijn de uitgangspunten van Planetree, een filosofie waarmee Joep Verbugt, voorzitter van de Raad van Bestuur, kennismaakte in de Verenigde Staten.

Er is bijna vijf jaar aan gewerkt, de organisatie is op zijn kop gezet en de 150 miljoen euro die moesten worden geïnvesteerd in nieuwe gebouwen, zijn helemaal volgens de Planetree-principes besteed: minder ziekenhuissfeer, meer huiselijkheid. Onlangs mocht Verbugt in Chicago het keurmerk in ontvangst nemen. GGzE is de eerste organisatie voor geestelijke gezondheidszorg in Europa die het voert.

Samen met medebestuurder Marie-Louise Vossen vertelt Verbugt over de stappen die tot het keurmerk leidden. „Ik was geraakt door wat ik bij Planetree-instellingen in de VS zag. De verwarmde handdoek voor de

mensen die op een psychiatrische afdeling werden opgenomen is me altijd bijgebleven. Een detail, maar details maken het verschil.” Vossen: „Het is eigenlijk heel simpel. Je moet je afvragen hoe je zelf behandeld zou willen worden als je in de stoel van de cliënt zat.” En niet alleen omdat dit beter is voor de cliënten: „De beleving van de klant wordt ook een steeds belangrijker criterium voor zorgverzekeraars. In Amerika is het al zover dat ziekenhuizen daarvoor sterren krijgen. Alsof je op Booking.com naar hotels zit te kijken.”

Verbetering prestaties Er kwam een aanleiding van buitenaf bij: zorgorganisaties moeten efficiënter gaan werken. Er moet meer zorg worden geleverd voor minder geld. „Dat kun je doen door te fuseren, zoals zoveel andere organisaties, maar wij waren van mening dat we het veel meer in de verbetering van onze prestaties moesten gaan zoeken.’

Iedereen werd uitgenodigd om mee te denken. Er zijn talloze bijeenkomsten gehouden met de 2.300 medewerkers en een aantal cliënten. Vaak kwam

naar voren dat zaken op een manier lopen die niet de cliënt, maar de organisatie het beste uitkomt. De bezoekuren bijvoorbeeld. Of, vertelt Verbugt: „We hadden een gebouw waarvan de deuren naar buiten open vlogen als je binnen op een knop drukte. Prettig voor het personeel als dat met een rolstoel naar buiten moest. Maar psychiatrische cliënten durfden daar niet naar binnen.”

Een van de dingen waarover iedereen na moest denken tijdens de sessies, was hoe de cliënt zelf meer te zeggen kan krijgen over zijn behandeling. En, voor opgenomen cliënten: over zijn leven. Hoe kan hij meer regie krijgen, om dat veelgebruikte woord in de zorg maar te gebruiken. „Wij zien mensen daarin graag groeien,’’, aldus Verbugt.

Wat vinden de behandelaars daarvan; dit zijn toch mensen die, om het maar even bot te zeggen, juist de weg kwijt zijn? Vossen: „Er was weerstand in het begin, ja. Professionals in de zorg zijn gewend om hun eigen domein te hebben. Dan zeggen ze: mijn resultaten zijn toch goed? Maar de kwaliteit van de zorg is meer dan alleen het re-

‘‘

Menselijke waardigheid kent altijd een eigen regie.

Joep Verbugt

‘‘

Beleving van de klant wordt steeds belangrijker.

Marie-Louise Vossen

sultaat. Het gaat ook om mentaliteit, respect.” Verbugt: „Menselijke waardigheid kent altijd een eigen regie.

Hoe meer iemand in de problemen zit en hoe minder hij te zeggen heeft over zijn eigen leven, hoe belangrijker die kleine dingen waarin hij nog wel een keuze heeft.” Hij geeft het voorbeeld van de High Care Unit, de opvolger van de separeerruimte. De ruimte kent twee kleuren vloerbedekking, personeel mag niet over de grens komen. „Toen iemand daar toch een keer overheen stapte is er grote heibel ontstaan. En terecht.”

Rapportcijfer: naar een 8 Werpt de nieuwe werkwijze vruchten af? Vossen en Verbugt hebben hun lijstjes klaar. Cliënten zijn tevredener, er zijn minder klachten, er is minder verblijf in separeerruimtes, veel meer inzet van ervaringsdeskundigen en vrijwilligers. Meer initiatieven van cliënten en personeel worden in de praktijk gebracht. De gebouwen op het landgoed De Grote Beek zijn aangepakt, samen vormen ze een zorgpark met een eigen dorpspleintje. De medewerkers zijn tevredener, het ziekteverzuim daalt voorzichtig. En: de financiële prestaties zijn beter.

De Raad van Bestuur is tevreden. „Ik laat hier gerust mijn vader achter’’, zegt Vossen. Het keurmerk dient echter ook als een opstap naar een volgend niveau: „Cliënten en medewerkers geven ons respectievelijk het rapportcijfer 7,5 en 7,1. Over drie jaar moet dat allebei een 8 zijn.”

Ennatuurlijk feliciteert GGzE met het behalen van het internationale Planetree-label.

Een prachtige erkenning voor het bieden van mensgerichte zorg.

Ennatuurlijk heeft de intentie om GGzE ook de komende jaren te voorzien van comfortabele warmte.

ISS Cure & Care feliciteert het GGzE met het behalen van het internationale Planetree-label!

ennatuurlijk.nl

FACILIT Y MANAGEMENT

|

CLEANING

|

SUPPORT

|

PROPERTY

|

C AT E R I N G

|

SECURITY

|

nl.issworld.com

RS Vloeren en Interieurverzorging B.V.

Feliciteert GGze: met het behalen van het internationale

Planetree-label.

RS Vloeren en Interieurverzorging BV Rijpperdapad 1 5061LM Oisterwijk Telefoon: 013-5210125

.

V .

B N Z & n e k F. Vereij feliciteer t n GGZ Eindhove et h n a v n e l a h e b met l e b a l e e r t e n Pla

Geen ‘onderhoudsgesprekje’ maar regelmatig bezoek aan huis

SCAN DE AFBEELDING MET LAYAR

De donkere dagen van Sophie

Michel van Hest komt op bezoek bij Sophie.

FEITEN OVER FACT

Ogenschijnlijk is er niks mis met Sophie, gewoon een aardige en opgewekte Eindhovense mevrouw van 59, oud-lerares Nederlands.

Potten met geraniums, een breiwerkje onder handbereik, Perzisch kleedje op tafel. Toch gaat het binnen deze muren soms vreselijk mis.

S

ophie: „Dan ga ik om zeven uur ‘s morgens naar de supermarkt zodat niemand me ziet en dan haal ik wijn, dozen wijn. De gordijnen gaan dicht. Ik ben er even niet, een dag of vier, vijf.”

In de duisternis, zonder tijdsbesef, steeds verder wegzakkend in haar roes, drinkt Sophie dan vrijwel onafgebroken. „Ik heb geen stopknop”, zegt ze. „En dan kan er van alles gebeuren en dat is ook gebeurd: een open beenbreuk, keuken in brand, je kunt het zo gek allemaal niet bedenken.”

Michel van Hest is casemanager in het FACT-team Strijp/Centrum. Dit team heeft ruim tweehonderd ernstig psychiatrische cliënten onder zijn hoede.

In het team waar Sophie in behandeling is, zitten twee casemanagers, een psychiater en een verslavingsarts. Als Sophie niet meer opdaagt om haar anti-alcoholmedicatie in te nemen, stapt Michel op zijn Gazelle. „Dan kan het zijn dat je een huis aantreft met gesloten gordijnen. Ik bel aan, klop op de ramen, bel op. Na een dag of twee reageert ze dan meestal wel.”

Maar binnen is de bende onbeschrijfelijk, alsof er een bom is ontploft. Met Sophie in vervuilde staat op de bank.

Sophie is een doorgewinterde klant van de geestelijke gezondheidszorg.

Rond haar 35e verbleef ze wegens een borderline-persoonlijkheidsstoornis anderhalf jaar bij De Wende, een therapeutische afdeling van GGzE, jaren later gevolgd door een opname bij Novadic om haar van de alcohol af te helpen. De nazorg bestond de laatste jaren uit ‘een onderhoudsgesprekje’ bij Novadic eens in de zoveel tijd. Vorig jaar meldde Novadic haar aan bij FACT.

Gedrag Om te beginnen bracht het team samen met Sophie haar situatie in beeld. Michel: „Wij schetsen scenario’s en de effecten van het gedrag: als je zo doorgaat, kan er dit met je gebeuren. Daarna stellen we samen doelen op. In haar geval zijn dat: de alcohol onder controle krijgen en een dagbesteding vinden.”

FACT ging ook praten met de woningbouwvereniging over een ander huis.

Want na die brand in haar keuken, was de buurt wel klaar met haar.

Sophie: „Ze hebben mijn leven in totaliteit bekeken. Familie, woonomgeving, sociale contacten, werk…noem

maar op”. Op een briefje heeft ze opgeschreven welke andere verschillen ze met de traditionele hulpverlening heeft ervaren. „Korte lijnen”, leest ze voor. „Op hun kantoor zijn altijd mensen en ze sturen je nooit weg. Vriendelijk, niet belerend. En er wordt niks achter je rug om gedaan, alles gaat in samenspraak.”

Hoe zou het met Sophie gaan zonder FACT-team? Michel: „Ze zou in elk geval niet wonen waar ze nu woont. En verder zou ze een keer in de drie maanden een gesprekje hebben bij Novadic, waar ze zou doen alsof het goed gaat. Af en toe zou ze helemaal onderuit gaan en via de politie weer in aanraking komen met hulpverlening. Het zou uiteindelijk kunnen uitdraaien op een gedwongen opname”.

Het perspectief lijkt gekanteld. Voor haar dagbesteding kan Sophie misschien als vrijwilligster terecht bij De Woenselse Poort om Nederlandse les te geven aan tbs’ers.

De alcohol blijft een worsteling. „Gisteravond dacht ik nog: óóh, zou het nou écht nooit meer kunnen? Maar ik ben zo bang dat ik weer terugval, hè.

In die dagen…”

‘‘

Wij schetsen scenario’s.

De keuze is aan jezelf.

Michel Van Hest, casemanager

De naam Sophie is gefingeerd

FACT is een in Nederland ontwikkelde methode. Het staat voor Functional Assertive Community Treatment; Uitgangspunt is dat ernstig psychiatrische cliënten thuis blijven wonen, zelf de regie over hun leven nemen en daarbij kunnen beschikken over laagdrempelige hulp; De start van deze werkwijze in de regio Eindhoven was in 2013; GGzE telt acht FACT-teams: in Eindhoven, Son en Breugel, Valkenswaard en Veldhoven.

Het werkgebied bestrijkt de regio Eindhoven en de Kempen; In een FACT-team werken verschillende hulpverleners van GGzE en Novadic-Kentron samen: psychiater, psycholoog, verslavingsarts, casemanagers, ervaringsdeskundige, woonbegeleider, methadonverpleegkundige en IPS/trajectbegeleider (dagbesteding). De samenstelling verschilt per hulpvraag; Daarnaast kunnen er externe partijen bij worden betrokken, zoals een woningbouwvereniging; GGzE streeft naar een grotere rol van familie en buren binnen de FACT-teams. Volgens familieorganisatie Ypsilon moet daar nog ‘een forse slag’ worden gemaakt.

Ballenvest Op verschillende afdelingen wordt gebruik gemaakt van een ballenvest of een ballendeken.

Deze zijn gevuld met zware plastic ballen.

De druk daarvan op het lichaam werkt rustgevend.

Frisse lucht Buiten zijn en dieren verzorgen komt het herstel ten goede.

Geestelijke gezondheidszorg nieuwe stijl:

Het zit ‘m in de details

Warm welkom Mensen in een crisissituatie hebben ze vaak langere tijd niets gegeten of gedronken.

Tijdens een crisisopname komen ze ook nog eens in een omgeving waar ze eigenlijk niet willen zijn. In deze situatie krijgen ze een worstenbroodje aangeboden. Ze voelen zich meer op hun gemak en is er beter contact te maken, is de gedachte.

Buitenwerkplaats de tuin In de buitenwerkplaats van De Woenselse Poort, het forensisch deel van De Grote Beek, kunnen cliĂŤnten dieren verzorgen, tuinieren, houtkappen en andere werkzaamheden doen. Het geeft mensen de mogelijkheid om weer in een arbeidsritme te komen en ze doen er werkervaring op.

Muziek en theater In muziek en theater kunnen mensen hun emoties kwijt, ze krijgen er zelfvertrouwen van, het geeft meer zin aan hun leven en het is een dagbesteding. GGzE heeft een eigen muziek- en theaterprogramma.

Sporten is gezond Jongeren van de Catamaran, de kliniek voor forensische jeugdpsychiatrie, sporten onder leiding van een trainer van PSV. Samenwerken, discipline en sociale contacten zijn misschien nog wel belangrijker dan het fysieke aspect.

Wellness/beautymiddag Voetenbadjes, haren wassen, nagels lakken, stoelmassag: het komt allemaal voorbij op de wellness/beautymiddag.

Huiselijkheid GzE streeft naar meer huiselijkheid.

De afgelopen jaren zijn alle afdelingen opnieuw ingericht.

Very intensieve Care afdeling voor jongeren GGzE heeft als een van de weinige instellingen een VIC-unit (Very Intensive Care) voor jongeren tussen15 en 23 jaar. Voor jongeren met een complexe psychische stoornis en/of gedragsstoornis is een verblijf op een afdeling die ingesteld is op groepsbehandeling veel te belastend: er zijn te veel prikkels. Deze speciale afdeling biedt een rustige omgeving die bijdraagt aan stabiele stemmingen en stabiel gedrag.

Nachtzorg Op alle kamers is een spreekluisterverbinding aanwezig. Als een cliënt ‘s nachts hulp nodig heeft, kan hij direct contact opnemen met een medewerker. Ook andere technische hulpmiddelen kunnen worden ingezet, zoals bijvoorbeeld een camera of een bedmatje dat een signaal geeft als iemand uit bed stapt.

Planetree: de mens voorop

Het was onder een plataan (planetree in het Engels) dat de grondlegger van de geneeskunde Hippocrates op het Griekse eiland Kos zijn leerlingen onderwees. Het gelijknamige keurmerk, opgericht door de Amerikaanse Angelica Thieriot, heeft als motto: de mens voorop in een helende omgeving.

De Boei Plaza In De Boei Plaza kunnen cliënten op kleine schaal doen wat een ander doet tijdens een middagje naar de stad: shoppen in een bloemenwinkeltje, een tweedehandskledingzaakje, naar de kapper of de koffiecorner en een stoelmassage nemen.

Toine Moonen ziet meer menselijkheid in forensische verpleging

Deuren tbs-kliniek open voor familie

Toine Moonen kijkt uit over het forensisch deel van De Grote Beek

De omgang met clienten is behoorlijk veranderd de afgelopen jaren. Hoe is dat in het forensisch deel van de organisatie? Hoe kun je aardiger zijn voor tbs’ers bijvoorbeeld?

T

oine Moonen werkt al twintig jaar met mensen die de vreselijkste dingen op hun geweten kunnen hebben. Dit heeft het mensbeeld van de psychiatrisch verpleegkundige allerminst geschokt. Hij is tot de ontdekking gekomen dat daders vrijwel altijd ook slachtoffer zijn. Mensen die altijd te horen hebben gekregen dat ze niet deugen. Hij gelooft erin dat veel mensen, met de juiste hulp, kunnen veranderen. Maar vooral vindt hij dat iedereen een kans moet krijgen.

De ontwikkelingen binnen de psychiatrie gaan snel, vindt Toine. Daardoor wordt er steeds meer bereikt.

Dat maakt zijn werk mooi. De veranderingen bij GGzE sluiten daar goed bij aan. We lopen vier belangrijke thema’s in zijn werk af:

Meer zelfstandigheid „In het contact valt altijd iets te winnen. Je hoeft iemand niet voortdurend in de nek te zitten, je kunt hem ook zelf dingen laten doen. Sommigen willen helemaal niets, dan is het

al heel wat als je ze zover krijgt dat ze uit bed komen. Dat is ons werk, om ze daartoe toch te bewegen.” „Zelfstandigheid is een groot goed in een forensische kliniek. Zelfstandigheid is vrijheid, en vrijheid moet je verdienen. Hoe beter je meewerkt aan je behandeling, hoe meer vrijheid.”

Die vrijheid moet het personeel dan wel serieus nemen: “Enkele cliënten hebben het initiatief genomen om de tuin op te knappen. Het personeel heeft geholpen.’’ De zelfstandigheid kent een grens: „Vooral hier natuurlijk. Justitie bepaalt.”

Oog voor de omgeving „We werken daar letterlijk en figuurlijk aan. Letterlijk betekent het dat we een wat huiselijker omgeving willen creëren. Als cliënten daarvoor ideeën hebben, dan proberen we die uit te voeren. Zo hebben we hier en daar kussens tegen de muren bevestigd, om het kille galmen tegen te gaan en om het er gezelliger uit te laten zien.”

Figuurlijk betekent het: investeren in het netwerk van de cliënt. „We heb-

ben een familiedag georganiseerd en een kerstlunch. We proberen het ziektebeeld van de cliënt uit te leggen.

Het is voor onze cliënten van levensbelang dat ze steun krijgen van het thuisfront.”

Meer gelijkwaardigheid De positie van de cliënt is sterker geworden, formeel en informeel. „Er is een vertrouwenspersoon, er zijn cliëntenraden, inspraakprocedures. Voorheen moesten de cliënten bij binnenkomst bijvoorbeeld hun telefoon inleveren, maar nu is bepaald dat ze voor in de kliniek een telefoon van ons krijgen zonder internet en zonder camera.” „Er komt ook meer gelijkwaardigheid in het straffen. Of liever gezegd: minder straffen. Als iemand met van alles begint te gooien kun je hem direct uit de groep halen maar ook denken: hoe kunnen we hem op een andere manier laten stoppen, zonder dat het ten koste gaat van de veiligheid, wat heeft hij daarvoor nodig. Wij krijgen daar-

voor trainingen. In relationship management bijvoorbeeld.”

‘‘

In het contact valt altijd iets te winnen.

Toine Moonen, psychiatrisch verpleegkundige

Fijner werken „Ik werk prettiger. Er is nu een duidelijke filosofie waar je vanuit kunt denken en handelen. Vroeger werd er nieuw beleid over de schutting gegooid en gezegd: voer het maar uit.

Nu is er ook gelegenheid om terug te koppelen. Ideeën worden niet onderin een lade geschoven. Naar mijn idee is er meer menselijkheid gekomen.

Binnen de teams coachen we elkaar.

Het ziekteverzuim hier is lager en het plezier groter.”

Nu moeten we ook weer niet denken dat De Woenselse Poort, zoals de forensische hoek op het landgoed De Grote Beek heet, een paradijs is geworden. Toine ziet nog veel mogelijke verbeteringen (kennis en ervaring uitwisselen met andere klinieken) en heeft nog diverse wensen. „Ik zou bijvoorbeeld heel graag verlost worden van al dat papierwerk. Wij moeten zoveel administreren, die tijd zouden we beter aan de cliënten kunnen besteden.”

Chantal Schiks adviseerde over High Care Unit vanuit eigen ervaring in ‘separeer’

Even bijkomen in het bos In een High Care Unit bepaalt de cliënt zelf de sfeer met audiovisuele middelen. Dat kan separatie voorkomen of verkorten, zo leert de ervaring bij GGzE.

C

hantal Schiks wandelt ontspannen door de High Care Unit en tikt op een aanraakscherm. „Ik zou kiezen voor de sfeer van natuur en de kleur groen.

Daar word ik rustig van.” Op een scherm verschijnt een afbeelding van bloeiend kruid, rondom klinkt het gefluit van vogeltjes.

Deze High Care Unit op de crisisafdeling van GGzE vormt het resultaat van een bijzondere samenwerking tussen het psychiatrisch ziekenhuis, Philips en de TU/e. Doel: een ruimte creëren waar een cliënt in (bijna)crisis op adem kan komen. Philips wist welke technologische (licht)toepassingen kunnen bijdragen aan het verminderen van angst en onrust, een werkgroep van GGzE -met daarin ook oud-cliënten- leverde zijn eigen inzichten.

Achterliggend doel: bijdragen aan een vermindering van ‘dwang en drang’ in de psychiatrie, iets waar de geestelijke gezondheidszorg al jaren naar streeft en langzaam maar zeker in lijkt te slagen.

Scheurhemd De 47-jarige Chantal Schiks is als ervaringswerker zestien uur per week in dienst bij het cliëntenbelangenbureau van GGzE en was een van de ex-cliënten die mede aan de wieg stond van de High Care Unit, die twee jaar geleden werd geopend. Door de terugkerende psychoses waar ze vanaf haar achttiende mee in gevecht was en die tenslotte bedwongen werden met medicatie, weet ze hoe het voelt om met een scheurhemd aan wakker te worden in een kale separeerruimte. „Totaal alleen en verlaten. Verbijsterd ook. Er is je verteld dat je ernstig ziek bent, maar je zit daar alleen in zo’n hok en je voelt je volkomen aan je lot overgelaten, gestraft. Ik dacht: dit kan gewoon niet waar zijn, het zal wel bij mijn psychose horen.”

De ervaring in de separeerruimte was

SCAN DE AFBEELDING MET LAYAR

Chantal Schiks: ‘Je komt veel sneller met een medewerker in contact’

‘traumatiserend’. Toen GGzE haar een paar jaar geleden benaderde om mee te denken over de nieuwe High Care Unit, staken de angst en schaamte van toen weer de kop op. „Vooral de schaamte: dit hebben ze blijkbaar met mij moeten doen omdat ik totaal onhandelbaar was. Het enige dat ik me vaag kan herinneren is dat ik een vaas tegen een raam had gegooid omdat ik niet meer wist wat ik met mezelf aan moest.”

De High Care Unit, met het kleurverschil in de vloer.

Regie De High Care Unit geeft flink wat regie terug aan de cliënt. Een kleurverschil in de vloerbedekking (lichtblauw, donkerblauw) trekt letterlijk de grens tot waar een hulpverlener mag komen. En de touchscreen biedt toegang tot licht, geluid, muziek of een spelletje, in te regelen naar eigen keus en stemming. Met een usb-stick kunnen foto’s worden geüpload en misschien komen er ook nog Skype en e-mail.

Chantal: „Maar het belangrijkste vind ik dat je veel sneller met een mede-

‘‘ werker in gesprek kunt komen. Wat gebeurt er, waarom ben ik hier terecht gekomen, hoe nu verder?”

De High Care Unit kan symbool staan voor de nieuwe weg die GGzE, net als instellingen elders in het land, is ingeslagen: minder separeren, meer contact. Dat werd in Eindhoven in 2008 ingeluid met de start van het project ‘Het Roer Om’, dat zich richt op ver-

Je bent ernstig ziek, maar je voelt je aan je lot overgelaten.

Chantal Schiks, ervaringswerker

mindering van dwang- en drangmaatregelen. Cliënten worden veel meer bij hun eigen behandeling betrokken; medewerkers proberen bijvoorbeeld crises voor te blijven door tijdig signalen te herkennen en daar met de cliënt over te praten.

De nieuwe benadering werpt haar vruchten af. Er zijn minder separatieruimtes nodig (nu nog achttien, waren er in 2010 44) en het aantal separaties neemt in snel tempo af (1566 in 2012 naar 1122 in 2013). Eind 2016 moet het aantal High Care Units zijn uitgebreid naar drie, waarna de laatste separeerruimtes gaandeweg helemaal zullen verdwijnen.

Er is daarnaast flink geïnvesteerd in wat GGzE ‘een helende omgeving’ noemt. De High Care Unit ademt een frisse, bijna huiselijke sfeer, net als de nieuwbouw van de crisisafdeling op De Grote Beek waarin de unit is ondergebracht. Chantal: „In de psychiatrie zijn dingen vaak koud, grijs, kil, Dingen zijn kapot, vies. Dat was hier ook zo. De gekte zat gewoon in de muren.”

Gezinspoli ‘simpel maar groots idee’

Paraplu over het gezin Lisanne voelt zich ‘de voorste sledehond’ van haar gezin. Ze rent van de ene dokter naar de andere therapie met haar kinderen en met haar man. Pas in de gezinspoli voelt ze zich begrepen.

D

‘‘

Het is een ongelooflijke ervaring om in deze poli te werken.

Bert van den Boomen

COLOFON Deze bijlage is gemaakt in opdracht van GGzE en verschijnt onder verantwoordelijkheid van de redactie van het Eindhovens Dagblad.

Teksten & eindredactie Leo de Boer, Debbie Langelaan Fotografie Freekje Groenemans Vormgeving Elise Rave Salescoördinatie René van Dodewaard Coördinatie Debbie Langelaan

De naam Lisanne is gefingeerd

e echtgenoot en twee van Lisannes kinderen vertonen kenmerken van autisme. De derde kan niet meer eten of slapen, niemand weet eigenlijk waarom. Ondertussen komt ze steeds verder van haar echtgenoot af te staan.

Waarvoor ze dan ook weer in therapie gaan.

Min of meer toevallig komt ze halverwege dit jaar terecht bij de net opgerichte Gezinspoli van GGzE. „Daar gebeurden twee dingen. Er werd tegen mij gezegd: wat moet dit verschrikkelijk moeilijk zijn voor jou. En ten tweede: wat denk jij dat er moet gebeuren? Ik voelde me, voor het eerst in jaren, serieus genomen. Niet alleen mijn situatie werd erkend, maar ook het feit dat ik het beste weet hoe je met de ziektebeelden van mijn gezinsleden kunt omgaan.”

Bert van den Boomen weet dat de manier waarop Lisanne op de Gezinspoli is ontvangen, eigenlijk heel normaal moet zijn. Toch gaat het meestal niet zo in de geestelijke hulpverlening. „Ik heb als behandelaar met het schaamrood op mijn kaken gezeten toen ik het verhaal van Lisanne hoorde. Natuurlijk is er de afgelopen jaren hulp geboden. Maar het gaat altijd over de hulp aan individuele gezinsleden. Niemand bekijkt de situatie in zijn geheel.”

Ontwricht door stoornis GGzE werkt in de poli samen met regionaal centrum Orthopedogagiek en Psychiatrie (OPSY) en Combinatie Jeugdzorg. De polikliniek behandelt niet zelf, maar coördineert, adviseert en stimuleert. De cliënten kunnen gezinnen zijn waarvan verschillende leden in individuele behandelingen zitten, maar ook gezinnen die ontwricht raken door de stoornis van één gezinslid. Van den Boomen: „Wanneer de vader autistisch is en zijn werk verliest kan dat enorme effecten hebben op het gezin.”

De werkzaamheden van de poli kunnen van alles behelzen: van het maken van een gezamenlijk behandelplan voor het hele gezin tot een simpel advies als: praat eens met de school van je kind. „We vragen aan hen: wat hebben jullie nodig om het weer eens leuk te hebben met elkaar.

Vaak is het stellen van die vraag al genoeg.”

Soms kan de poli dingen voor elkaar krijgen die de ouders niet lukken. In het geval van Lisanne: haar man moest minstens een jaar wachten voordat hij aan de beurt zou komen bij een behandelcentrum. „Binnen dit gezin was dat echt geen optie,” zegt Van den Boomen. Na bemiddeling door de gezinspoli heeft de partner voorrang gekregen.

Volgens Van den Boomen is de poli ‘in zijn simpelheid een groots idee’.

Toch is er lange tijd niemand opgekomen. „Marleen Grimbel du Bois van OPSY en ik hadden al wat ervaring met ‘gezinsdenken’ binnen GGzE Centrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Wij raakten er steeds meer van overtuigd dat een gezinspoli een grote meerwaarde kan bieden. We zijn eens naar twintig casussen gaan kijken die bij ons, OPSY of Combinatie Jeugdzorg in behandeling waren. We zagen dat er geen paraplu lag over die gezinnen.’’

Dat is precies het verwijt dat de hulpverlening nogal eens treft wanneer er een gezinsdrama gebeurt: het gebrek aan coördinatie. Regelmatig blijkt dat in gezinnen waarin het noodlottig mis ging, er wel hulpverleners actief waren maar dat die van elkaar niet wisten wat ze deden. Bij de oprichting van de Gezinspoli hebben dergelijke overwegingen geen rol gespeeld, zegt Van den Boomen. „Wij zijn uitgegaan van onze eigen cliënten.”

Therapie opzeggen Hij is ervan overtuigd dat deze manier van werken een enorm effect zal krijgen. „Bovendien vind ik het een ongelooflijke ervaring om in deze poli te werken. De gelijkwaardigheid tussen behandelaar en cliënt maakt van mij een betere en leukere professional.” Lisanne heeft hem in ieder geval afgeleerd om te vousvoyeren. „U en mevrouw past niet in deze situatie.”

Zij heeft inmiddels twee bijeenkomsten gehad met de gezinspoli en begint er vertrouwen in te krijgen dat de behandelaars écht samenwerken. „Ik voel me gesteund en kom meer aan leven toe. Dat merken mijn kinderen.’’ Het gezin heeft inmiddels één therapie kunnen opzeggen.

Zelf koken, zelf eten

Piep!

Innovaties E-lab helpen bij behandeling.

H

et is een onaanzienlijk pandje, als niet iemand met plakletters E-lab erop had aangebracht zou je het straal voorbij lopen. Toch is dit het hart van de ‘high tech psychiatrie’ die GGzE ontwikkelt. Nieuwe technologie wordt hier uitgeprobeerd en toegepast om behandelingen effectiever te maken en cliënten zelfstandiger.

De bescheidenheid van de huisvesting past wel bij de manier waarop GGzE omgaat met technologische innovatie, denkt manager onderzoek en ontwikkeling Kees Spitters. „Vanaf 2012, toen we e-Health zijn gaan ont-

SCAN DE AFBEELDING MET LAYAR

Tijd: maandagmiddag 12 uur Locatie: één van de gebouwen van De Grote Beek

Menu: chili con carne Cliënten: Annelies, Johanna,

Tonneke, Nel. Zij koken onder begeleiding en eten vervolgens gezamenlijk.

Begeleiders:

Els Vos, Erna van der Leest

Voedingsdeskundige:

Mario Bouwmans

Menu volgende keer:

Sperziebonen, aardappels en een speklapje.

Hoe voelt u zich eigenlijk? wikkelen, hebben we het puur praktisch aangepakt. Niemand wilde dikke rapporten en grote plannen van aanpak.”

De producten van het E-lab richten zich totnutoe vooral op de communicatie tussen behandelaar en cliënt. Zo is het afgelopen met het invullen van talloze formulieren bij de aanvang van een behandeling of een opname: de cliënt logt in op e-Health en krijgt een persoonlijk domein waarbinnen hij alvast informatie krijgt over de behandeling, over GGzE, en contact legt met de behandelaar.

Psycho-educatie „Veel cliënten hebben nu al enkele keren contact gehad met ons voordat ze voor het eerst naar GGzE komen,” zegt teamlid Nienke Flaman, die deze ochtend samen met Freena Eijffinger

de ontvangst voorbereidt van een groep klinisch psychologen in opleiding in het E-lab.

Het persoonlijke domein blijft in gebruik en vormt vanzelf een aanvulling op de behandeling. Cliënt en behandelaar kunnen er informatie op uitwisselen. Voor jongeren is er een variant: de app M’n Mattie. Omdat, zegt Spitters, jongeren om een net iets andere benadering vragen dan volwassenen. De functie is ongeveer hetzelfde, hij geeft informatie over de behandeling en veel zaken er omheen.

Behalve om de communicatie te verbeteren speelt de techniek een belangrijke rol bij wat Spitters ‘psycho-educatie’ noemt: het uitleggen van het ziektebeeld aan de cliënt en diens naasten. Hij voorziet dat apps en andere toepassingen ook steeds vaker een rol zullen spelen in het omgaan met de

ziekte zelf. Zoals de Psymate, ontwikkeld door de Universiteit van Maastricht, nu al enkele keren per dag een piepje laat horen, waarop de cliënt zijn gemoedstoestand ingeeft. Aan de hand van de statistieken kan de cliënt zien hoe de weg naar een crisis verloopt. Of mijnoplossingen.nl, waarbij iemand in geval van bijvoorbeeld een paniekaanval opzoekt wat hij ook alweer moet doen. De remedie heeft hij zelf ooit ingevuld. „Het scheelt enorm als de cliënt en zijn familie een goed begrip heeft van de ziekte”, zegt Spitters. „Je kunt dan veel eerder en beter behandelen.”

Het E-lab richt zich vooralsnog op toepassingen voor de eigen cliënten en behandelaars. In die laatste groep is een wereld te winnen. Vandaag zijn het de aankomend klinisch psychologen, maar zo komen allerlei behandel-

aars langs voor inspiratiesessies en workshops. Alles om hen vertrouwd te maken met het digitale deel van hun werk. „Het grappige is dat de cliënten vaak verder zijn dan de behandelaars. Die trekken hen mee.”

Kees Spitters, Freena Eijffinger (midden) en Nienke Flaman.

Planetree in cijfers Separaties Het aantal separaties neemt af.

In 2012 gebeurde dat nog 1.566 keer, in 2013 werden cliënten 1.122 maal gesepareerd.

Ervaringsdeskundigen Op steeds grotere schaal wordt gebruik gemaakt van de ervaring van ex-cliënten. De inzet van zogenaamde ervaringsdeskundigen liep op van zestien in 2008 naar 61 in 2013.

Rapportcijfer Het rapportcijfer van medewerkers ging van een 6,8 naar een 7,1.

Het rapportcijfer dat cliënten geven is dit jaar een 7,5. Dat was vijf jaar geleden een 7+.

Bij de helft van de cliënten die worden opgenomen, gebeurt dat gedwongen. Het kan gaan om een strafrechtelijke of een civiel rechtelijke maatregel.

GGzE in cijfers Werknemers Met 2.135 mensen in dienst op 1819 fte’s (eind 2013) één van de grotere werkgevers in de regio. De opbrengst per fte is gestegen van 81.793 naar 98.121 euro per jaar.

Omgeving

Landgoed

Nieuwbouw en verbouw, minder ziekenhuissfeer, het scheppen van een helende omgeving: tussen 2009 en 2014 werd daar daar €150 miljoen in geïnvesteerd.

Het landgoed De Grote Beek, waar onder andere het hoofdkantoor en de forensische inrichtingen staan, beslaat met 117 ha. Iets minder dan de helft is bebouwd, de rest is bosgebied.

Omzet De jaaromzet is gestegen van 130 naar 178 miljoen euro tussen 2009 en 2013. Het eigen vermogen, de solvabiliteit, is gestegen van 10,5 naar 19,4 miljoen.

Aantal cliënten Ruim 18.000 cliënten per jaar, waarvan de overgrote meerderheid ambulant en ruim 11 procent opgenomen.