Update Producten 26/40

Omgevingswet en Wkb niet op 1 juli

De Omgevingswet – en daarmee ook de Wet kwaliteitsborging – wordt niet komende 1 juli ingevoerd, maar op 1 oktober of 1 januari 2023.

Kersverse minister Hugo de Jonge voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening wil dat de Omgevingswet op een verantwoorde manier wordt ingevoerd en zal daarom niet vasthouden aan de inwerkingtredingsdatum van 1 juli 2022. Dat schrijft hij in een brief aan de Eerste en Tweede Kamer. “Uit verschillende overleggen met medeoverheden en experts over de invoering van de Omgevingswet, is naar voren gekomen dat er meer tijd nodig is om goed te oefenen met de digitale systemen. Dat is op dit moment niet met alle systemen mogelijk. Om tot een verantwoorde en zorgvuldige inwerkingtreding van de Omgevingswet te komen, wil ik die tijd nemen”, aldus De Jonge in de brief. De nieuwe datum wordt 1 oktober 2022 of 1 januari 2023, afhankelijk van overleg met bestuurlijke partners. De Wet kwaliteitsborging is gekoppeld aan de Omgevingswet en verhuist dus mee naar de nieuwe datum.

Normen voor meterkast aangepast

De NEN gaat de normen voor meterkasten in woningen de komende jaren stapsgewijs aanpassen.

De NEN 2768 ‘Meterruimten en bijbehorende bouwkundige voorzieningen in woningen’ moet met de aanpassingen beter aansluiten bij toekomstige woonwensen. Door ontwikkelingen zoals de energietransitie, woningbouwopgave en domotica, veranderen de eisen voor de meterruimte in woningen. Ook zijn er steeds vaker aansluitingen voor zonnepanelen en laadpalen nodig. Duidelijke afspraken tussen alle betrokken partijen over het toekomstige gebruik van de meterruimte zijn dus belangrijker dan ooit. De eerste set wijzigingen is inmiddels gepubliceerd. Een van de aanpassingen hierin is de verruiming van de afstand van de meterruimte tot de hoofdtoegangsdeur. Belanghebbenden kunnen tot 31 maart 2022 commentaar leveren.

30 maart: Bewust Veilig-dag

Op woensdag 30 maart 2022 organiseren Bouwend Nederland, Techniek Nederland, OnderhoudNL en Aannemersfederatie Nederland de zesde Bewust Veilig-dag. Het motto van dit jaar: ‘we blijven erop hameren’. Want dat blijkt nog steeds nodig.

Deelnemende bedrijven organiseren op de dag verschillende activiteiten om veilig werken onder de aandacht te brengen. De organisatie zelf verspreidt een krant over veilig werken en een aantal online games. Met deze games kunnen medewerkers kun ervaring, inzicht en behendigheid testen. Natuurlijk in de hoop dat veilig en gezond werken het hele jaar door hoog op de agenda blijft staan. Bedrijven die willen meedoen, kunnen zich aanmelden op bewustveilig.com. De eerste vijftig aanmelders krijgen een promotieset en een logovermelding op de site.

Dit zijn de Best Presterende Bouwplaatsen

Bouwcombinatie Wonderwoods was maandag 24 januari de grote winnaar tijdens de verkiezing van de ‘Best Presterende Bouwplaatsen’, een wedstrijd georganiseerd door stichting Bewuste Bouwers. Projecten Rembrandtpark en The Joan I + II eindigden op plek 2 en 3.

Wonderwoods won met een auditscore van 9,5. Het project presteert volgens de organisatie op alle pijlers van de gedragscode ‘boven de norm’. Daarbij is er extra aandacht voor de veiligheid en het welzijn van medewerkers. Bovendien is de bouwplaats zelf om door een ringetje te halen. Het publiek kan ieder jaar stemmen op de allerbeste ‘best practice’. Dit jaar werd ‘wayfinding’ van project Wonderwoods de winnaar. Wayfinding staat voor het goed kunnen vinden van de weg op een bouwplaats. Bij Wonderwoods werd dit onder andere bereikt door duidelijke bebording, belijning op de weg, pictogrammen, routebeschrijvingen en aanvullende informatie. Zo weet bouwverkeer precies naar welke toegangspoort of losplaats ze moet. Project Rembrandtpark van Dura Vermeer Onderhoud & Renovatie Midden West behaalde de tweede plaats met een 9,3. Deze score werd onder andere behaalde vanwege de uitgebreide aandacht voor de gezondheid en het welzijn van haar medewerkers. De derde plaats is voor project The Joan I + II van Visser & Smit Bouw BV met een 9,2. Deze bouwer toont bovengemiddelde aandacht voor alle pijlers van de gedragscode. Aan het begin van ieder jaar organiseert de stichting Bewuste Bouwers de Bewuste Bouwers BOOST. Daarbij zetten ze projecten met de hoogste auditcijfers in het zonnetje. De stichting wil met deze en andere initiatieven de professionaliteit van de bouwwereld zichtbaar maken en ideeën en ervaringen in de sector uitwisselen.

Petitie voor natuurinclusief bouwen

Ballast Nedam en NL Greenlabel zijn een petitie gestart om natuurinclusief bouwen op te nemen in de wet.

De initiatiefnemers vinden, samen met een hele rits ondertekenaars, dat de huizen die komende jaren worden gebouwd natuurinclusief moeten zijn. Zij vinden dat de nieuwe bouwwetgeving die er binnenkort aan komt, lichtjaren achterloopt op het gebied van natuurinclusiviteit. Daarom roepen ze Hugo de Jonge, de nieuwe minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening op om natuurinclusief bouwen verplicht te maken.

Volgens diverse onderzoeken helpt natuurinclusief bouwen tegen de effecten van klimaatverandering en draagt het direct bij aan de biodiversiteit. De initiatiefnemers willen de volgende maatregelen vastgelegd hebben: • Natuur in de woning: in elke woning moeten nestelgelegenheden worden gerealiseerd voor gebouwafhankelijke soorten waaronder de huismus, gierzwaluw en vleermuizen. • Natuur op de woning: Alle platte daken dienen dubbel te worden gebruikt, in ieder geval voor zonnepanelen en/of vegetatie. • Natuur in de buurt: Elke woning dient uitzicht te hebben op natuurlijk groen, de openbare ruimte dient voor minimaal 30 procent uit groen te bestaan en er moet op wandelafstand toegang zijn tot openbaar groen.

Klant stuurt duurzaamheid bedrijven

De klant is de belangrijkste reden voor bedrijven om aan de slag te gaan met duurzaamheid. Dat blijkt uit onderzoek van Boels Rental onder 150 Nederlandse bouwbedrijven.

75 procent van de ondervraagde bedrijven geeft aan duurzaamheid belangrijk tot zeer belangrijk te vinden. Maar die aandacht voor duurzaamheid wordt vooral ingegeven door klanten, zo blijkt. Die waarderen namelijk een duurzame werkwijze en eisen deze vaak zelfs. Een andere reden voor de ondervraagden om bezig te zijn met verduurzaming is om te voldoen aan wet- en regelgeving. Ook worden praktische voordelen benoemd zoals minder brandstofkosten of geluidsarmer werken. Uit het onderzoek blijkt dat 60 procent van de ondervraagde bouwbedrijven van plan is om in de toekomst vaker duurzame machines te huren in plaats van aan te schaffen. Zo staan machines niet onnodig stil, zijn er geen grote investeringen nodig en is er minder eigen transport. De ondervraagde bouwbedrijven willen bij voorkeur de grote energieslurpers vervangen door duurzame alternatieven, zoals aggregaten en compressoren. Verder blijkt er vooral behoefte aan emissieloze hoogwerkers. Andere emissieloze machines waar bedrijven mee willen werken, zijn grondverzet- en inframachines, verreikers en heftrucks. Meer dan 60 procent van de ondervraagde bouwbedrijven geeft aan toekomst te zien in aandrijving door waterstof. Maar liefst 75 procent is zelfs bereid om meer te betalen voor een duurzamer aangedreven machine. Wel verwachten de meeste respondenten de extra kosten van verduurzaming door te belasten aan klanten. Redenen om niet over te stappen naar duurzamere machines zijn er ook: zo worden de ontoereikende accuduur en de beperkte oplaadcapaciteit genoemd.

Knauf investeert in recycling glaswol

Knauf Insulation investeert 15 miljoen euro in haar vestiging in Visé (België) om daar glaswol te kunnen terugwinnen en recyclen.

In Visé wordt straks glaswol hergebruikt in plaats van weggegooid. Dat gebeurt nu al op kleine schaal, maar door de nieuwe productielijn met oven kan dit straks voor veel grotere hoeveelheden. In het tweede kwartaal van 2022 moet de lijn in gebruik zijn. Knauf Insulation bracht eerder al glaswol met Ecose op de markt. Dit materiaal bestaat voor het grootste deel uit gerecycled glas en is gemaakt met natuurlijk bindmiddel. Dat is niet alleen duurzamer, maar ook prettiger in het gebruik. De investering in grootschalige recycling moet een flinke bijdrage leveren aan de duurzaamheidsdoelstellingen van het bedrijf.

Meer subsidie voor isolatie en warmtepomp

Vanaf 2022 worden de ISDE-subsidies voor de aanschaf van een warmtepomp verhoogd. Dat meldt de RVO. Ook worden de eisen voor isolatiesubsidies verlaagd.

De exacte subsidiebedragen voor warmtepompen worden op 4 januari 2022 bekend gemaakt. Elk bedrag is gebaseerd op het energielabel en het thermische vermogen van de betreffende warmtepomp. Woningeigenaren hebben recht op het hogere subsidiebedrag als de warmtepomp na 31 december 2021 is geïnstalleerd. Het aanvragen van subsidie voor isolatiemaatregelen is vanaf 2022 mogelijk bij minder m2 dan voorheen. Het is niet meer mogelijk om vloer- en bodemisolatie bij elkaar op te tellen om de minimale m2-eis te behalen. Het hogere subsidiebedrag bij de ISDE geldt voor isolatiemaatregelen die na 31 december 2021 zijn uitgevoerd of aangebracht. Aanvragen van de verhoogde subsidiebedragen van de isolatiemaatregelen en warmtepomp kan vanaf 24 januari 2022 9:00 uur. De isolatiesubsidies zijn er overigens alleen voor woningeigenaren. Verenigingen van Eigenaren kunnen zich melden bij de Subsidie Energiebesparing Eigen Huis (SEEH).

Corporaties testen warmte uit de gevel

Woningcorporatie Trudo uit Eindhoven en woningstichting Compaen uit Helmond doen momenteel een proef met woninggevels als warmtebron. De proef is onderdeel van het Europese verduurzamingsproject Envision, wat weer een samenwerking is tussen TNO en AkzoNobel en Emergo.

Allereerst werden de woningen geïsoleerd, kierdicht gemaakt en kregen ze een WTW-ventilatiesysteem. Bij in totaal vijf woningen zijn warmtewingevels en een warmtepomp geplaatst. Een zesde woning heeft een complete ‘warmtewin-berging’ gekregen. De warmtewinpanelen in de gevels in combinatie met de warmtepomp zorgen voor energie voor warm tapwater en verwarming van de woning. De woningen moeten hierdoor aardgasvrij en energiepositief worden tegen relatief lage investeringskosten. In 2019 kreeg een sporthal in Almere dit systeem al. Het principe van de warmtewin-woningen is als volgt, legt Nicole Meulendijks van TNO uit: “Het systeem bestaat uit lichtgewicht panelen die voorzien zijn van een coating met daarin microscopisch kleine pigmentdeeltjes die niet-zichtbaar zonlicht absorberen. Deze panelen worden aan de gevel van een woning bevestigd. Aan de achterkant is een buizenstructuur gemaakt om de warmte van het zonlicht te transporteren naar de warmtepomp die wordt geïnstalleerd.” Zelfs als de panelen wit zijn, wordt 40 procent van de zonwarmte geabsorbeerd. Bij donkere gevelpanelen loopt de opbrengst verder op. Het principe kan ook worden toegepast op een berging, dan zijn er helemaal geen aanpassingen aan de woninggevel nodig.

‘Afbouw salderingsregeling start jaar later’

Het lijkt erop dat bezitters van zonnepanelen een jaar langer gebruik kunnen maken van de salderingsregeling. De beoogde afbouw van de regeling gaat als het aan het ministerie van Economische Zaken pas vanaf 1 januari 2024 beginnen, en niet in 2023.

Dit blijkt uit het introductiedossier dat ambtenaren van het ministerie hebben opgesteld voor de nieuwe ministers Micky Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) en Rob Jetten (Klimaat en Energie). Het uitstel van een jaar is goed nieuws voor de terugverdientijd voor huishoudens die investeren in de techniek. De gemiddelde terugverdientijd blijft de komende vier jaar dan nog circa zeven jaar. Bij de salderingsregeling wordt de elektriciteit die kleinverbruikers opwekken met zonnepanelen en terugleveren aan het net gesaldeerd tegen de elektriciteit die zij afnemen van het net. Zij hoeven over het weggestreepte deel geen energiebelasting, opslag duurzame energie en btw te betalen. De overheid wil af van de regeling: pvpanelen zouden de stimulering niet meer nodig hebben, en afbouw zou meer balans moeten kweken tussen opwekking en eigen verbruik en lokale opslag stimuleren. De salderingsregeling wordt stapsgewijs vervangen door een terugleversubsidie. In het oorspronkelijke afbouwvoorstel is een scenario voorgesteld waarin vanaf 1 januari 2023 tot 1 januari 2031 een dalend percentage van de teruggeleverde stroom mag worden gesaldeerd. Op die manier wordt het effect van de afbouw op de terugverdientijd van zonnepanelen verzacht. Het voorstel van toenmalig minister Wiebes werd echter vlak voor de verkiezingen controversieel verklaard. De ambtenaren schrijven de ministers dat netbeheerders, energieleveranciers en toezichthouder AT meer voorbereidingstijd nodig hebben om een goede afbouw mogelijk te maken. Zo heeft niet elke kleinverbruiker nog een slimme meter. Er is zeker twee jaar nodig om alle bezitters van zo’n installatie (verplicht) aan zo’n meetinrichting te krijgen. Ook is de Tweede Kamer kritisch over de consequenties van de afbouw voor de huursector en de businesscases voor woningcorporaties. Het jaar uitstel betekent dat het hele afbouwtraject een jaar opschuift. Het einde is dan in 2032. De ambtenaar houden de ministers voor dat dit wel een forse financiële tegenvaller voor de overheid tot gevolg heeft. Daarom zou de Tweede Kamer hier al snel een knoop over door moeten hakken, schrijven de ambtenaren.

Dakisolatie

Een woning in chaletstijl uit 1920 in Heerenveen wordt geïsoleerd en van binnen deels opnieuw ingericht. Tjeerd Zwart, Johan Pals en Joost Westerkamp (v.l.n.r.) van Constructabouw in Heerenveen leggen 6 cm dikke isolatieplaten op het dak. Veel dikker kon niet, want architectenbureau Kijlstra-Brouwer uit Beetsterzwaag moest rekening houden met de detaillering van het dakoverstek, de boeiranden en dakgoten. “In verhouding levert dit het mooiste resultaat op”, vertelt Jelmer van der Valk van Constructabouw. De houten vloer van de voormalige onderwijswoning wordt vervangen door schuimbeton met vloerverwarming, een aantal binnengevels krijgt voorzetwanden met isolatie, de hele woning wordt gestuukt, terwijl de elektrische installatie volledig wordt vernieuwd. De bewoners hebben gedurende de verbouwing van zo’n 3,5 maand elders onderdak. De chaletwoning staat op de gemeentelijke monumentenlijst.

De meeste projecten gaan gelukkig in goede harmonie.

Bouwpersoneel leert omgaan met agressie bewoners

“Stop! Tot hier en niet verder. Ik ga naar de uitvoerder om dit met hem op te nemen.” Het is een van de gesprekstechnieken die bouwpersoneel leert op de agressiepreventietraining. Geen overbodige luxe, want steeds vaker worden medewerkers van renovatie- en onderhoudsbedrijven geconfronteerd met (non-)verbaal geweld van gefrustreerde of geëmotioneerde bewoners.

Bouwradius Training & Advies biedt een agressiepreventietraining aan voor onder meer bouwbedrijven. Directeur Rob van Nieuwburg merkt dat het aantal aanvragen vanuit die hoek sinds de uitbraak van corona fors is gestegen. “Daarbij gaat het met name om bedrijven die woningrenovaties en mutatieonderhoud uitvoeren, maar sinds kort zien we ook een stijgende behoefte bij wegenbouwbedrijven die met agressieve weggebruikers te maken krijgen. Over het algemeen hebben mensen sinds de uitbraak van corona een korter lontje. Als een renovatie of onderhoudsklus niet aan de verwachtingen voldoet, schieten bewoners eerder en feller uit hun slof richting de monteur of uitvoerder.”

Aad Welvaart van het bureau SafeWel voert in opdracht van Bouwradius Training & Advies de agressiepreventietraining uit voor meerdere sectoren (van detailhandel tot de wegenbouw) en is wat dat betreft zeer ervaren. Welvaart krijgt de laatste tijd steeds vaker deelnemers uit de bouw. “Werkgevers willen dat hun personeel beter met agressie van bewoners kan omgaan. Vaak is er sprake van miscommunicatie,

‘Vaak is er sprake van miscommunicatie’

waardoor situaties flink uit de hand lopen. Fysiek geweld, schelden en zelfs een boze bewoner die met zijn auto inrijdt op een timmerman; het komt helaas voor.”

De maat vol

Woningrenovatie- en onderhoudsbedrijf Jansen Huybregts is een van de deelnemers aan de training. Volgens manager projecten Justin Biemans was bij een deel van het uitvoerend personeel de maat vol en moest er iets gebeuren om de medewerkers beter te laten functioneren in dit soort situaties. Maar liefst dertig medewerkers – variërend van de timmerman en uitvoerder tot zelfs de afdelingsdirecteur – volgden een dagdeel de training. “We krijgen steeds vaker met agressieve bewoners te maken, al gebeurt dat natuurlijk niet bij elk project. De meeste projecten verlopen gelukkig in goede harmonie. Neemt niet weg dat we regelmatig in wijken actief zijn waar kwetsbare groepen met veel privéproblemen kampen, waarvan wij niet op de hoogte zijn.”

Biemans kaart hiermee een gevoelig punt aan. Volgens Welvaart schieten bepaalde woningcorporaties – veelal de opdrachtgevers van renovatie- en onderhoudsbedrijven – tekort in hun communicatie met de aannemer over welk type mensen er wonen en of er eventueel agressie van bewoners verwacht mag worden. “Dat hoor ik van deelne-

Jansen Huybregts heeft een gedragsprotocol opgesteld dat aangeeft hoe bewoners zich dienen te gedragen bij o.a. renovatiewerkzaamheden. mers tijdens de training. Ik snap dat dergelijke informatie schuurt met de privacy van de bewoners, maar het personeel moet op z’n minst op de hoogte zijn van het feit of er bewoners zijn die eventueel problemen kunnen veroorzaken.”

Verwachtingsmanagement

De manager projecten van Jansen Huybregts erkent dat de informatievoorziening bij sommige corporaties op dit punt weleens te wensen overlaat, maar zeker niet bij allemaal. “Ik hoef eigenlijk alleen van mijn opdrachtgever te weten op welke adressen mensen wonen die mogelijk problemen kunnen veroorzaken. Het komt voor dat de verwachtingen van bewoners over de woningrenovatie niet overeenstemmen met onze geplande werkzaamheden. Er ontstaat bijvoorbeeld jaloezie bij een bewoner, wiens dertig jaar oude keuken niet wordt vervangen omdat deze er nog picobello uitziet, terwijl bij de buren de slecht uitziende keuken van zeven jaar oud wel wordt vernieuwd. Dat kan leiden tot frustratie en dus agressie als je niet goed hebt uitgelegd waarom dat zo gebeurt. Onze bewonersconsulenten en onze opdrachtgever moeten aan verwachtingsmanagement doen.”

Rollenspel

Volgens Welvaart is het zaak om eerst diverse vormen van agressie te herkennen en van daaruit verder te handelen. “Er kan sprake zijn van emotionele agressie, frustratie of woede die voortkomt uit een psychisch probleem. Daar vertel ik eerst wat over en daarna gaan de deelnemers aan de slag met een rollenspel. Dan bootsen we een scenario na dat in de dagelijkse praktijk van het specifieke bedrijf kan voorkomen. Zo speelde ik tijdens de training van Jansen Huybregts de boze buurman van nummer 32 die de monteur de huid vol scheldt, omdat die buurman er om 16.00 uur achter komt dat het zojuist geplaatste toilet lekt.” De cursisten krijgen van Welvaart handvatten mee om beter met de agressie om te gaan of zelfs te voorkomen. “Eén van de technieken is de stop-methode. Je laat eerst iemand helemaal stoom afblazen en op een gegeven moment trek je de grens en zeg je ‘ik vind het niet fijn dat je zo met me praat’. Als iemand dan nog blijft schelden, dan volg je met ‘tot hier en niet verder. Ik ga dit opnemen met mijn uitvoerder’ en loop je weg.

Makkelijker gezegd dan gedaan, want niet elke monteur is zo assertief. “Toch zag je dat ons personeel na meerdere keren zo’n rollenspel te hebben gespeeld meer zelfvertrouwen kreeg om hun grens te trekken”, vertelt Biemans. Welvaart en Biemans benadrukken dat er binnen de organisatie een open communicatiecultuur gecreëerd moet worden om het opkroppen van negatieve emoties bij het personeel te voorkomen. Jansen Huybregts gaat nog een stap verder: er is een gedragsprotocol opgesteld dat aangeeft hoe bewoners zich dienen te gedragen. Dit protocol wordt via de bewonersconsulent onder de aandacht gebracht en besproken.

Prefab pilot die naar meer smaakt

Bouwbedrijf Kreeft realiseert in thuisstad Ede een zeslaags appartementencomplex met veertig woningen. Aanvankelijk is het project traditioneel uitgewerkt met metselwerk gevels, maar na kennismaking met Rc Panels kiest de bouwer voor steigerloos bouwen met prefab gevelelementen voorzien van steenstrips. Een primeur voor de betrokken partijen. “Voor herhaling vatbaar? Ja”, klinkt het gezamenlijk.

Een vooruitstrevend bouwbedrijf, karakteriseert projectleider Henk Blankestijn zijn werkgever. “We zeggen niet dat we helemaal vooroplopen, maar we zitten daar wel kort achter. Dat betekent dat we graag naar innovatieve oplossingen kijken. Datzelfde geldt op het gebied van duurzaamheid – één van de redenen dat we ons kantoorpand twee jaar terug onder BREEAM Outstanding hebben gerealiseerd.” Dat het niet bij kijken blijft, bewijst de bouw van het appartementencomplex aan de Van Heutzlaan in Ede. De veertig sociale huurappartementen zijn een werk uit eigen ontwikkeling in samenwerking met Ibrox Projecten. Ze worden gebouwd voor woningcorporatie Woonstede. “Waar wij voor staan – duurzaamheid en innovatie – dat komt in dit project wel terug.” De zeslaagse bouw is oorspronkelijk traditioneel ontworpen door AAArchitecten: een casco van kalkzandsteen en breedplaatvloeren met metselwerk buitengevels. Als Bouwbedrijf Kreeft in de ontwerpfase van het project – “in VO-stadium, misschien nét DO” – in contact komt met Rc Panels uit Lemelerveld en deze leverancier van oplossingen voor de gebouwschil aangeeft met ontwikkelingen in hoogbouw bezig te zijn, ontstaat het idee om het eens anders aan te pakken in Ede. Geen traditioneel metselwerk, maar prefab gevelelementen met steenstrips, steigerloos gebouwd bovendien.

EPS-isolatie met steenstrips

Rc Panels – leverancier van o.a. prefab geveloplossingen – is in 2017 begonnen in Lemelerveld, met de Stroomversneling in het achterhoofd. Na focus op renovatie zet het bedrijf volgende stappen richting nieuwbouw. Eerst grondgebonden woningbouw, vervolgens appartementenbouw. Het basisproduct blijft hetzelfde: een EPS-kern met steenstrips. Salesmanager Steffen van Rijs: “Maar we praten hier over andere details en andere eisen met betrekking tot brandveiligheid. Alle classificaties met Peutz zijn inmiddels afgerond. Dit project in Ede is het eerst project dat vanuit deze innovatie in uitvoering is. Er staan inmiddels zes vervolgprojecten op de planning.” Van buiten naar binnen bestaat het gevelelement uit: - Steenstrips. - Polyesterlaag voor de stijfheid. - EPS-isolatie. - Polyesterlaag voor de stijfheid. - OSB om verankering op te schroeven. - Fermacell-plaat voor de brandwerendheid en de afwerking. Met het gevelelement halen de bouwers een Rc van 6,8. Glas is HR++, voor de luchtdichtheid is ingezet op een qv;10 van 0,3. De appartementen worden aangesloten op het in Ede aanwezige warmtenet en verwarmd met vloerverwarming.

“We zijn samen met de architect en Woonstede op zoek gegaan naar referentieprojecten om te kijken of we elkaar enthousiast konden maken om het systeem ook daadwerkelijk toe te passen”, zegt Blankestijn. “Dat ging overigens met horten en stoten. We hebben de opdrachtgever wel over de streep moeten trekken. Zij zijn hierin wat traditioneler en hadden bovendien op een ander project wat problemen gehad met steenstrips. Vandaar de scepsis. Met de kennis vanuit Rc Panels en de referentiebezoeken hebben we hen toch kunnen overtuigen om voor dit systeem te kiezen.” Voor het casco onderzocht de bouwer ook alternatieven, maar dat is gebleven zoals het was: kalkzandsteen wanden in combinatie met breedplaatvloeren, waarbij de balkons er achteraf aan zijn gehangen volgens het IDock systeem (leverancier: Shöck). “Waarom kalkzandsteen en breedplaatvloeren? Mede omdat we er veel ervaring mee hebben en het relatief snel bouwt. Het kon naar ons idee ook goed in combinatie met het systeem van Rc Panels.” Rc Panels had aanvankelijk wat zorg over maatvastheid. Is zo’n prefab gevelsysteem te rijmen met een traditioneel opgetrokken casco van kalkzandsteen en breedplaatvloeren? Jawel, concluderen bouwbedrijf, prefableverancier, kalkzandsteenleverancier Calduran en Metselgilde Veenendaal, dat het lijmwerk verzorgt. Mits er goede aandacht is voor de maatvoering.

Maatvoering en scannen

Die maatvoering kwam op het project nauw, legt uitvoerder Jolle IJkema van Bouwbedrijf Kreeft uit. “Daar hebben we heel veel tijd aan besteed. Door iedere keer te meten met de Total Station op vaste punten. En naar boven toe hebben we het steeds vanaf de nul opgepakt.” Directeur Jaap van de Pavert van Metselgilde Veenendaal geeft daarin ook een pluim richting de fabrikant. “We werken met meer producten, maar Calduran is de strakste van allemaal qua maatvoering.” Business developer Ben Kruseman wijdt dat ook aan de aandacht vanuit zijn bedrijf voor het juiste gereedschap. “Het wel of niet gebruiken van de lijmschep maakt heel erg uit hoe je op het eind van de maatvoering uitkomt.” Rc Panels heeft vervolgens het casco met de scanner laten inmeten om de maatvastheid te controleren en te kunnen bepalen waar de rails moeten komen waarop de elementen worden gemonteerd. “Het element heeft een vaste maat en moet aan het gebouw”, legt salesmanager Steffen van Rijs uit. “Je wilt ook dat het element in lijn is met de andere ele-

Steigerloos bouwen met prefab gevelelementen. Het zeslaagse appartementencomplex is een primeur voor alle betrokkenen.

Voor de combinatie prefab gevelelementen met kalkzandsteen casco is een nauwkurige maatvoering essentieel. “Daar hebben we heel veel tijd aan besteed”, zegt uitvoerder Jolle IJkema van Bouwbedrijf Kreeft.

menten. Het liefst hebben wij natuurlijk een casco dat op ‘nul’ staat. Dat kan niet altijd, dus daar moet je met elkaar afspraken over maken. Vervolgens checken wij of dat goed is door het gebouw in te scannen. Dan weet je waar je tegenaan loopt, kun je met je verankering de toleranties oppakken en heb je de gevel zo strak mogelijk staan.” Product-projectmanager Han Nieuwenhuis: “We hadden een stuk of zes puntjes, binnen de 15 mm, waar het net niet helemaal fijn uitkwam. Puntjes waar je lering uit kunt trekken: hoe gaan we dat in het vervolg met elkaar doen?”

Steigerloos bouwen

Voor uitvoerder IJkema zat de uitdaging – meer nog dan de maatvoering – in het steigerloos bouwen. Pluspunten? Zeker. “Het scheelt in de portemonnee en het scheelt ruimte op de bouw.” Maar veiligheid vergt extra aandacht. “Dat was mijn grootste zorg. Hoe krijgen we alles de lucht in op een veilige manier, zonder dat er iemand horizontaal naar huis gaat?” Aanvankelijk had de bouwer een methode bedacht met Combisafe hekken, met de potten ingestort in de breedplaatvloer. “Dat leek een goed idee, maar voor hoe wij hier werkten, bleek dat toch een verkeerde keuze. Het hekwerk zit vaak in de weg. De kalkzandsteenlijmer moet erbij, dan weer de vlechter. Een volgende keer gaan we de leuningen weer aan buitenzijde van de kalkzandsteen ophangen.” Het meest spannend, zegt IJkema: “Mensen moeten zich bewust worden van het feit dat ze op hoogte staan. Dat wordt wel eens onderschat. We hebben collectieve leuningen. Moet je er een keer doorheen, zorg dan dat je bent aangelijnd.” Ook voor het lijmbedrijf was het steigerloos bouwen nieuw. Met name het afsteken van de lijmbaarden op het binnenblad bleek een uitdaging zonder steiger. Dat moest van binnenuit door de aanwezige raamopeningen, soms “met een lange stok met panlat”, zegt Van de Pavert.

Horizontale dilataties zijn een gegeven bij prefab bouwen. Om ze te verbloemen zijn rollagen toegevoegd in het ontwerp.

Dilataties opvangen

Betekent bouwen met prefab gevelelementen en steenstrips dat AAArchitecten concessies heeft moeten doen? “Wat

betreft details wel, qua uitstraling heeft hij hier wel de vrijheid gekregen”, zegt Blankestijn. Van Rijs van Rc Panels: “Het is voor architecten een andere manier van kijken. Traditioneel metselen geeft heel veel opties, maar ook veel onmogelijkheden. Ons systeem geeft net zoveel opties maar wel andere, bijvoorbeeld volledige vrijheid in het metselverband. Verder is dit een prefab systeem, dus je krijgt dilataties. Daar moet je mee omgaan.” Om die horizontale dilataties te verbloemen zijn rollagen toegevoegd in het ontwerp. Ook is het legpatroon geoptimaliseerd voor de robot van Rc Panels, legt Nieuwenhuis uit. “De architect maakt een ontwerp en wij reageren daarop. We hebben elkaar die mogelijkheid gegeven. Het blijft anders veel handwerk. Door het steenpatroon te optimaliseren kon onze robot 8000 stenen méér leggen.”

Vervolg

Voor herhaling vatbaar? Ja, klinkt het eensgezind. Blankestijn ziet het desgevraagd ook als optie voor grondgebonden woningbouw. “Wij hebben als Kreeft een conceptwoning, op basis van een betoncasco. Daar past een schil van Rc Panels ook goed omheen. Als het zich voordoet, staan we er zeker voor open om op die manier een gevel toe te passen.” Van Rijs, tot slot: “Als je dit soort innovatieve trajecten aangaat, wil je een partner hebben die daarvoor openstaat, wil meedenken én ervaren is. Kreeft zat er bovenop. Dat is enerzijds lastig, maar tegelijkertijd heel prettig. Dan ga je écht de details in en haal je naar boven wat je naar boven wilt halen. En leer je er ook van. Dat was prettig in de samenwerking – dat die ervaring, kennis en directheid erin zat.”

Prefab balkons sneller monteren

VBI en Schöck ontwikkelden samen een manier om uitkragende balkons snel en eenvoudig aan prefab vloeren te monteren. Onderstempeling en steigerwerk zijn daarbij niet meer nodig.

Tijdswinst

Het ophangsysteem maakt het mogelijk prefab balkons en galerijplaten droog en achteraf te monteren, met koudebrugonderbreking. Het verbindingselement van Schöck is in VBI-randplaten geïntegreerd. Volgens de ontwikkelaars biedt dit aannemers een ‘enorme tijdswinst’. Bijkomend voordeel is dat de balkons schoon worden opgeleverd, zonder tijdelijke bescherming. Het is bovendien makkelijk om de balkons ooit weer te demonteren en te hergebruiken.

Projecten

Bij twee nieuwbouwprojecten, een appartementencomplex in Amersfoort van Goossen te Pas Bouw en een verpleeghuis in Marum van Plegt-Vos, is het concept van deze balkonoplossing toegepast.

Krachtige betonzaag

De SPERO SPHS355 betonzaag kan droog of watergekoeld gebruikt worden. De machine is uitgerust met een krachtige 2800Watt - 230Volt motor. Geschikt voor het uit de hand tot 125mm diep watergekoeld of droog zagen in steen, beton en kalkzandsteen. De SPHS355 is uitgerust met softstart, snelheidstabilisator en elektronische overbelasting beveiliging. Door het uitgebalanceerde design en de stevige handgrepen is hij perfect handelbaar. De zaagmachine beschikt over een geleiderol (die tevens afneembaar is) wat ervoor zorgt dat hij eenvoudig over het te zagen materiaal rijdt. Te gebruiken zonder een omvormer, doordat er gebruik wordt gemaakt van een PRCD aardlekschakelaar. Breinburg Trading B.V.

www.bouwproducten.nl

Zelfnivellerende egalisatiemortel

Remix en Sakrete Egalisatiemortel EM30 is een fabrieksmatig vervaardigde gebruiksklare droge egalisatiemortel (egaline) op cementbasis conform EN 13813. Deze zelfnivellerende vloermortel is geschikt voor het uitvlakken en egaliseren van cementgebonden en steenachtige ondergronden. Geschikt voor binnentoepassingen in laagdiktes van 3 tot 30 mm in één arbeidsgang. Remix Droge Mortel B.V.

www.bouwproducten.nl

Wkb-checklist voor dakelementen

Kingspan Unidek komt met een eigen wkb-checklist. Hierin staan de verwerkingsvoorschriften om de kwaliteit van prefab dakelementen te verwerken.

De Wkb-checklist valt uiteen in een voorbereidings- en uitvoeringsfase. Kingspan stelt diverse controlevragen aan de verwerker. Zoals: Zijn de constructieve gegevens beoordeeld door de hoofdconstructeur? En: zijn de bouwfysische gegevens toegevoegd aan het dossier? En niet onbelangrijk: zijn er projectspecifieke risico’s? Verder krijgt in de voorbereidingsfase de verwerker de vraag of de geplande montage en afdichting van de dakelementen afgestemd zijn op de vereiste luchtdichtheid.

Verwerkingsvoorschriften

Gedurende de uitvoering vraagt Kingspan de verwerker van de dakelementen om het werk te toetsen aan de Wkb-checklist. Er worden vragen gesteld over de toepassing, de plaatsing, de wijze van bevestiging, (onderlinge) aansluiting van de elementen en sparingen/dakdoorvoeren. De verwerker wordt er continu op gewezen of de werkzaamheden overeenkomstig de verwerkingsvoorschriften van Kingspan Unidek zijn uitgevoerd. Het maken van foto’s als bewijsvoering is daarbij essentieel. Wanneer de vraag met nee beantwoord wordt, is het zaak om actie te ondernemen en de maatregel alsnog correct uit te voeren en vast te leggen in het opleverdossier. Kingspan heeft ook al rekening gehouden met niet-van-toepassing kwesties, bijvoorbeeld als bepaalde profielen of afschuifregels niet worden voorgeschreven door de opdrachtgever. www.kingspan.com

Dunne vacuümisolatieplaat

Deck-VQ is een ultradunne vacuümisolatieplaat van Recticel Insulation. Het product wordt toegepast voor isolatie van platte daken en dakterrassen waar de ruimte beperkt is. Met een warmtegeleidingscoëfficient (lambda) van 0,006 W/mK in de kern, maakt Recticel het mogelijk een nog betere isolatie voor renovatieprojecten te bereiken. Deck-VQ biedt een extreem hoge isolatiewaarde op lange termijn met behoud van de bestaande dakopbouw, waardoor dure aanpassingen worden vermeden. Deck-VQ is eenvoudig te installeren. Recticel Insulation Nederland

www.bouwproducten.nl

Watergedragen coating

Isoproof FR wordt met name toegepast als luchtdichting bij vloeren en gevels waarbij brandklasse B gewenst is. Isoproof FR (Fire Resistance) is een watergedragen, gebruiksklare coating op basis van zelfvernettende acrylaat dispersie. Na aanbrengen met een airless spuitapparatuur droogt dit tot een duurzaam, weerbestendig, flexibel, waterdicht, luchtdicht en dampopen membraan met brandklasse B eigenschappen (EN13501). Voorzien van CE-markering. Isoproof FR kan zelf aangebracht worden met de juiste airless spuitapparatuur, maar het advies is dit vakkundig te laten doen door Innofix (werkmaatschappij van Hakron). Innofix is VCA-gecertificeerd en de vakmensen volgen regelmatig producttrainingen waardoor de kwaliteit van applicaties gewaarborgd blijft. Hakron Nederland B.V.

www.bouwproducten.nl

Gipskartonplaat beschermt staal bij brand

Gyproc Nederland introduceert nieuwe wand- en plafondsystemen die stalen kolommen en liggers beschermen bij brand.

Als er brand in een gebouw uitbreekt, stijgt de temperatuur snel en neemt de sterkte van het staal af. Stalen constructies worden daarom bekleed, waardoor mensen de tijd hebben om het gebouw te verlaten. Er zijn strenge eisen verbonden aan de bekleding én het aantal minuten dat de bekleding moet verdragen.

Platen met glasvezel

Om het staal te beschermen ontwikkelde Gyproc de FireBloc gipskartonplaten. Deze met glasvezelversterkte gipskartonplaten stellen de verwerker in staat stalen kolommen en liggers brandveilig te beschermen. Voor het kokervormig beschermen van staalconstructies is er Gyproc FireBloc S. Indien staalconstructies worden verwerkt in wanden en plafonds is er Gyproc FireBloc WP. De volledige onderbouwing voor onder andere de Gyproc Firebloc systemen is opgenomen in de nieuwste editie van het Gyproc Brandboek. Hierin staan verwerkingsvoorbeelden, duidelijke detailtekeningen en de relevante eisen uit het Bouwbesluit. www.gyproc.nl

Circulaire gevelbekleding

DBP SIDING gevelbekleding wordt gemaakt van Compodeen WFC, een circulair biobased composiet bestaande uit 72 procent houtvezel en 28 procent polypropyleen. Dankzij de biovezel kent Compodeen een natuurlijke vergrijzing net als hout, zonder risico op degradatie. Compodeen is vrij van milieubelastende additieven, volledig circulair en daardoor een zeer verantwoorde keuze als duurzaam en milieuvriendelijk alternatief voor andere materialen. Afkortmateriaal kan zeer eenvoudig worden vermalen en dient als grondstof voor nieuw materiaal, zonder kwaliteitsverlies. Dit geldt ook voor het materiaal aan het einde van de levensduur. Innodeen

www.bouwproducten.nl

Afkortzaag met nauwkeurige werkresultaten

De afkortzaag metaal MKAS 355 met diepteaanslag wordt gebruikt voor doorslijpen en verstekzagen van metalen materialen. De elektrische zaagmachine van fabrikant FEIN zorgt in de werkplaats en bij montage op locatie voor snelle en nauwkeurige werkresultaten. Door de koudzaagmethode wordt het materiaal nauwelijks verhit, waardoor er geen metaalstofvorming en afhankelijk van het materiaal ook geen rondvliegende vonken ontstaan. De ontstane spaanders worden direct naar een spaanopvangbak geleid. Bovendien wordt het werk van de gebruiker gemakkelijker gemaakt door de ergonomische greep en de veilige bediening van de machine. De afkortzaag beschikt over een draaimomentsterke 1.800 watt-motor met geleidelijke start. FEIN Nederland

www.bouwproducten.nl

Kunststof stelkozijn-profiel

Een kunststof stelkozijnprofiel is een duurzame oplossing en biedt veel voordelen in vergelijking tot een houten variant. Kunststof kan niet rotten of schimmelen, het isoleert uitstekend, het behoeft geen schilderwerk, kan zonder problemen hergebruikt worden en is vlamdovend. Daarnaast is de isolatiewaarde van kunststof stelkozijnen tot drie keer beter dan van hout. Het grootste voordeel van kunststof is dat de kwaliteit stabiel blijft. RecyStel biedt verschillende stelkozijnprofielen. RecyStel

www.bouwproducten.nl

Nabijheidsdetectiesysteem

De PA10 is een nabijheidsdetectiesysteem dat bestaat uit tags die communiceren met machines en voertuigen op de bouwplaats. Medewerkers dragen de tags en het systeem biedt machinisten aan de hand van de data van de tags 360 graden zicht op personen die zich in de buurt bevinden. Het systeem bakent door middel van alerts meerdere zones af rond elk voertuig, met een bereik tot 50 meter. De Leica iCON PA80-module integreert het persoonlijk alarm met de MC1-machinebesturing. De iCON PA80 waarschuwt de machinist op het scherm en verbetert de reactietijd en het zicht op de situatie. Leica Geosystems BV

www.bouwproducten.nl

Brandwerend wandluik

Het brandwerende wandluik type B van Gorter, ook wel inspectieluik genoemd, wordt vaak toegepast om een toegang te creëren naar leidingkokers en tussenruimten, die anders moeilijk toegankelijk zijn voor reparatie of service. De brandwerende inspectieluiken zijn breed inzetbaar en vinden hun toepassing in de utiliteitsbouw, woningbouw, maar ook in de industrie. Het brandwerende wandluik is standaard vervaardigd uit KTL behandeld staal en is afgewerkt met een poedercoating in de kleur RAL 9010. Het wandluik is in vier standaardmaten verkrijgbaar en voorzien van een automatenslot. Het frame heeft voorgeboorde bevestigingsgaten. Brandwerendheid is volgens EN1634-1 en EN13501-2. Er zit vijf jaar garantie op dit product. Gorter Luiken BV

www.bouwproducten.nl

Stortonderbreking

Stremstaal 1060 wordt toegepast als stortonderbreking, zowel voor waterdichte wanden als vloeren. Het product is onafhankelijk getest met een maximale waterdruk van 80 meter (8 Bar). Standaard is Stremstaal 1060 voorzien van een CEMflex VB waterkeringsplaat. CEMflex is een actieve waterkering dat bescherming biedt tegen waterindringing gedurende de levensduur van de betonstructuur. De extreem goede verbindingseigenschappen van CEMflex met het beton zijn verantwoordelijk voor de waterdichting. CEMflex combineert een stalen plaat met een coating die actief reageert met alkalisch water wanneer het blik ingestort is in beton. De hechting tussen de speciale coating en het beton voorkomt elke waterindringing langs de constructievoeg. Hakron Nederland BV

www.bouwproducten.nl