2 EKOPanorama Nadleśnictwo Pińczów
N
adleśnictwo Pińczów zarządza 9726 ha położonych na 306 kompleksach leśnych rozmieszczonych w 15 gminach na przestrzeni 126 100 ha zasięgu terytorialnego. Ponadto sprawuje też nadzór nad lasami niepaństwowymi Gminy Koszyce o powierzchni 163 ha. Lasy Nadleśnictwa Pińczów posiadają szczególny charakter w porównaniu do przeciętnych lasów polskich. Są to lasy o dużym udziale gatunków liściastych (ok. 45%, dąb, brzoza, olsza, buk, grab, jesion, robinia akacjowa i inne) i stanowią element zróżnicowanego, mozaikowanego krajobrazu z bardzo charakterystyczną rzeźbą terenu (jary i wąwozy) wynikającą wprost z podłoża geologicznego. Jest to teren bardzo ciekawy przyrodniczo i zróżnicowany pod względem rzeźby terenu. Kompleksy leśne położone w pasmach Garbu Pińczowskiego i Garbu Wodzisławskiego mają mocno pofałdowane, miejscami pagórkowate ukształtowanie terenu. Sfałdowanie terenu przy jednoczesnym występowaniu pokryw lessowych doprowadziło do powstania licznych niekiedy bardzo stromych jarów i wąwozów erozyjnych. Z uwagi na duże walory naukowe oraz przyrodniczo-kulturowe w granicach zasięgu terytorialnego Nadleśnictwa Pińczów został utworzony Zespół Parków Krajobrazowych Ponidzia. W jego skład wchodzą: Kozubowski, Nadnidziański oraz Szaniecki Park Krajobrazowy. Ponadto na tym obszarze występują cenne zbiorowiska roślinne podlegające ochronie w ramach Obszarów Natura 2000. Zajmują one około 70% całkowitej powierzchni nadleśnictwa, są to: Specjalne Obszary Ochrony (siedlisk) SOO Ostoja Nidziańska – 2438 ha, Ostoja Kozubowska – 3578 ha, Ostoja Solecko-Szaniecka – 156 ha oraz Dolina Mierzawy – 23 ha. W granicach zasięgu terytorialnego nadleśnictwa jest również Obszar Specjalnej Ochrony (ptaków) OSO Dolina Nidy (435 ha w nadleśnictwie). W skali całego Nadleśnictwa gatunkiem dominującym jest sosna pospolita (48 % powierzchni), drugim gatunkiem pod względem zajmowanej powierzchni jest dąb (26 % powierzchni), kolejne to: buk, modrzew, brzoza, grab, olsza. Pozostałe gatunki (świerk, jesion, jodła, dąb czerwony, jawor, robinia akacjowa) osiągają znacznie mniejszy udział. Najokazalsze i najstarsze drzewa lub ich grupy są chronione w ramach pomników przyrody, których jest 13. Wśród drzew pomnikowych dominują wiązy oraz dęby bezszypułkowe, ponadto ochroną objęto starą sosnę, lipy, buki, w sumie 17 drzew. W nadleśnictwie utworzono 5 rezerwatów przyrody. Szczególnie warte odwiedzenia są rezerwaty: „Grabowiec”, „Polana Polichno” i „Wroni Dół”. Rezerwat florystyczny „Grabowiec” położony jest we wschodniej części doliny Nidy, obejmuje teren gipsowego wzgórza porośniętego lasem liściastym oraz fragmenty muraw kserotermicznych. Utworzono go w celu zachowania ze względów naukowych i dydaktycznych naturalnych płatów roślinności kserotermicznej z wieloma gatunkami roślin chronionych, w tym sta-
nowiska dyptamu jesionolistnego tzw. „gorejący krzew Mojżesza (jednego z dwóch w Polsce). Przedmiotem ochrony jest również zbiorowisko grądu Tilio-Carpinetum w odmianie kserotermicznej z drzewostanem dębowo-grabowym rosnącym na płytkich rędzinach gipsowych. Jest to jedyny w Polsce przykład lasu wykształconego na tego typu podłożu, z uwidocznionymi zjawiskami krasu powierzchniowego. Rezerwat stepowy „Polana Polichno” utworzony został w 1974 roku.Ochronie podlegają śródleśne polany ze stanowiskami roślinności stepowej i licznymi gatunkami owadów m.in jelonka rogacza. Położony jest w zachodniej części Garbu Wodzisławskiego. Fragmenty starodrzewu dębowego otaczające rezerwat sprawiają, że na polanie wytwarza się swoisty mikroklimat związany z utrzymywaniem się wysokich temperatur powietrza przy podwyższonej jego wilgotności. Celem ochrony rezerwatowej jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych naturalnego stanowiska roślinności stepowej (m.in. miłek wiosenny, zawilec wielkokwiatowy, groszek pannoński – jedyne stanowisko w Polsce, wiśnia karłowata, len włochaty) wraz z zespołem rzadkich i chronionych gatunków owadów (m.in. jelonek rogacz). Z innych prawnie chronionych ewentualnie rzadkich roślin ciepłolubnych wymienić należy takie gatunki jak: dziewięćsił bezłodygowy, storczyk purpurowy, obuwik pospolity. Rezerwat leśny „Wroni Dół” położony jest w obrębie Niecki Nidziańskiej. W środkowej części rezerwatu, zachowały się fragmenty muraw kserotermicznych, tzw. step kwietny z charakterystycznymi gatunkami roślin, np.: lnem włochatym, dziewięćsiłem bezłodygowym, omanem wąskolistnym. Stwierdzono liczne wystepowanie obuwika i 4 innych storczyków. Na niewielkiej powierzchni występuje tu również zbiorowisko zarośli ciepłolubnych z berberysem, ligustrem i różą. W ramach projektu LIFE+ „Ochrona cennych siedlisk przyrodniczych na Ponidziu” na terenie Nadleśnictwa Pińczów realizowane jest zadanie mające na celu zachowanie optymalnych warunków siedliskowych ciepłolubnej dąbrowy o powierzchni 7,7 ha poprzez zastosowanie wypasu zwierząt. Zagrożeniem dla siedliska jest spontaniczna sukcesja gatunków podszytowych powodująca wzrost zacienienia, co przyczynia się do zaniku światłolubnych gatunków i sukcesji w kierunku grądu. Główny beneficjent programu Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych wybrał do wypasu 30 owiec rasy czarnogłówka oraz 3 kozy. W ramach realizacji programu prowadzone są prace badawcze mające na celu ustalenie na ile skuteczna będzie ta metoda w zachowaniu siedliska ciepłolubnej dąbrowy.