091213 d

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ Παραμονή Χριστουγέννων πρωί, το κουδούνι χτυπάει, οι νοικοκύρηδες ανοίγουν και η ατμόσφαιρα γεμίζει με την γνωστή μελωδία: Τα κάλαντα των Χριστουγέννων. Ο ήχος της μελλόντικας, της φλογέρας ή πολλές φορές, μόνο ένα απλό τριγωνάκι συνοδεύουν το τραγούδι των παιδιών. Όταν τελειώνουν, εύχονται «Χρόνια Πολλά» και η νοικοκυρά τους δίνει ένα συμβολικό χρηματικό ποσό. Στα χωριά, οι νοικοκυρές φιλεύουν τα παιδιά και με παραδοσιακά γλυκίσματα. Και ποιος δεν έχει τραγουδήσει τα κάλαντα, όταν ήταν παιδί! Τα φιλοδωρήματα, που δίνουμε είναι ένα είδος εξαγοράς των ευχών, που λένε τα παιδιά. Τα κάλαντα είναι μια πράξη τελετουργική, η οποία έχει ως σκοπό την αναγγελία της ευημερίας. Με τη γιορτή των Χριστουγέννων ξεκινά μια περίοδος εορτασμού, το γνωστό Δωδεκαήμερο, που τελειώνει με τον εορτασμό των Θεοφανίων. Στις παραμονές των εορτών που σηματοδοτούν το Επιμέλεια: Σοφία Πόθου

Δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα, Αγίου Βασιλείου, Φώτα) τα κάλαντα ψέλνουν μικρές ομάδες παιδιών. Ετυμολογικά η λέξη κάλαντα προέρχεται από την λατινική calendae, που σημαίνει νεομηνία. Στην Αρχαία Ελλάδα, συναντάμε κείμενα καλάντων, παρόμοια με τα σημερινά με παινέματα για τον «αφέντη» του σπιτιού και για την ευημερία του νοικοκυριού. Την εποχή εκείνη τα παιδιά τραγουδούσαν τα κάλαντα, κρατώντας ένα ομοίωμα καραβιού για τον θεό Διόνυσο. Κάποιες φορές κρατούσαν και ένα κλαδί ελιάς ή δάφνης. Κατά τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια, τα κάλανταάσματα δημιουργήθηκαν μέσα από την ανάγκη υπενθύμισης του περιεχομένου των εορτών και των συνηθειών, που σχετίζονται με αυτές. Τα μορφολογικά στοιχεία των καλάντων παραπέμπουν σε εκείνα των δημοτικών τραγουδιών τόσο στην μουσική, όσο και στα λόγια. Οι στίχοι τους εξιστορούν τα θρησκευτικά γεγονότα των ημερών (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Θεοφάνια) με λεξιλόγιο λόγιο, αλλά και λαϊκό. Η μουσική που τα συνοδεύει είναι απλή και ευχάριστη, ποικίλλει όμως ανά περιοχή υιοθετώντας στοιχεία από την παράδοση της εκάστοτε περιοχής. Επιμέλεια: Σοφία Πόθου

Τα κάλαντα των Χριστουγέννων: Τα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα διηγούνται τη γέννηση του Χριστού και την επίσκεψη των μάγων στη φάτνη του. Τα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς: Στα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς υμνείται το πέρασμα από τον βαρύ χειμώνα στην εποχή της Άνοιξης και η γιορτή του Αγίου Βασιλείου. Τα Κάλαντα των Φώτων: Την παραμονή των Φώτων ψέλνουν τα κάλαντα, που υμνούν τη βάπτιση του Χριστού. Οι πρώτοι Χριστιανοί έμεναν ξάγρυπνοι όλη νύχτα με αναμμένες λαμπάδες, προμηνύοντας έτσι τον επερχόμενο Φωτισμό. Για αυτό και η ονομασία Θεοφάνεια, Φώτα. Ο αγιασμός του νερού γινότανε το βράδυ και ήταν έτσι έτοιμο για την βάπτιση το πρωί. Σε μερικά μέρη της Ελλάδος, ο ιερέας της Εκκλησίας ραντίζει τα σπίτια με τον μικρό αγιασμό για να φύγουν οι καλικάντζαροι. Σε άλλες περιοχές ραντίζουν ακόμα και τα χωράφια τους για να είναι εύφορα την καινούρια χρονιά.

Επιμέλεια: Σοφία Πόθου