ΓΥΜΝΑΣΙΟ Μάθημα : Ημερομηνία : ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ :
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2013-2014 ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΘΕΜΑΤΑ Κείμενο Τόσα χρόνια. Πόσο τη λαχτάρησε, την ονειρεύτηκε τούτη την επίσημη ώρα του γυρισμού. Μέσα στο χαράκωμα. Στα νοσοκομεία. Στις πορείες. Έπρεπε να ‘ναι καλοκαίρι πάνω στο νησί. Ανάσταση στην ψυχή και στη φύση. Θα ‘πρεπε να έχουν οι γλάστρες γαρίφαλα. Στα μονοπάτια να ‘ναι φυτρωμένες μαργαρίτες και ανθισμένες κάππαρες. Όλα να ‘ναι γιορτερά. Το βαπόρι φουντάρισε1 έξω από το λιμάνι, και σαν κατέβηκε στη βάρκα ο Λεωνής, έβλεπε θολά ανάμεσ’ από τα δάκρυα. Και όμως να που ήτανε καλοκαίρι πάνω στο νησί, κι η θάλασσα ήτανε λουλακιά2, κι η βάρκα χαρωπή. Μια μικρή μαβιά φελούκα3, που έτρεχε σβέλτα πάνω στα νερά. Σκιρτούσε με μικρά χαρούμενα βογκητά σε κάθε κουπιά. Και τραβούσε προς την αγαπημένη στεριά. Το ωραίο βενετσιάνικο κάστρο, το δασάκι με τα πεύκα, ο δημοτικός κήπος με τις λεύκες, η συμπαθητική επαρχιώτικη προκυμαία. Όλα εντάξει. Στο σπίτι τον περίμενε μια πικρή ησυχία……… Καταλάβαινε καθαρά πως τα χρόνια του πολέμου γράψανε με φοβερά ψηφία ένα μεγάλο μέρος της ζωής του, κι ήθελε φλογερά και πεισματικά να βουλώσει με επτά σφραγίδες αυτό το βιβλίο. …. Ν’ αρχίσει μια νέα ζωή. Ν’ ανοίξει ένα καινούριο βιβλίο, με μεγάλα αθώα κατεβατά, ολόασπρα σαν άγγελοι, χωρίς λεκέδες, χωρίς δαχτυλιές από αίμα ανθρώπινο… Με τόση λαχτάρα ξανάπιασε τα κοκαλωμένα πινέλα του. Βάλθηκε να δουλεύει με πείσμα. Ήθελε να ζωγραφίσει παιδιά με χαρωπά μάτια. Πολλά παιδιά, μιαν ολάκερη γενεά από ανθρώπους να χαμογελούν με αθωότητα προς τη ζωή. Μια βάρκα να ζωγραφίσει, ελαφριά σαν τριανταφυλλιά πεταλούδα, αποξεχασμένη μέσα σε μια γαλάζια λίμνη, γαλάζια θάλασσα και γαλάζιος ουρανός, που να μην ξέρει κατά πού ν’ αρμενίσει. Να κάνει4 τον ειρηνικό ελαιώνα του νησιού, με τις φυλλωσιές τις σταχτιές και τις ασημένιες, μουσκεμένες στο φως….. Μόλις όμως ακουμπούσε το μολύβι στο χαρτόνι, ένα πλήθος μορφές χλωμές, γουρλωμένες, στριμωχνόντανε, λαός, γυρεύοντας την έκφρασή τους. Ήτανε μια αξιολύπητη, τυραννισμένη στρατιά από ψυχές καταδικασμένες… Του γύρευαν με άγριες και προστακτικές φωνές τη μορφή τους, σαν μια δικαίωση που θα τους ξανάδινε πίσω τη γαλήνη και την ειρήνη. Ήτανε πρόσωπα κίτρινα, χείλια συσπασμένα5, μάτια ανοιχτά με ακίνητες πλατιές κόρες, κι άλλα κάτασπρα, ολότελα δίχως κόρες…… Έκλεινε τα μάτια και τους έβλεπε να περπατάνε, μιαν ατελείωτη πομπή που βογκούσε κι έκλαιγε. Τα πόδια τους αφήνανε στο πυρωμένο χώμα κόκκινες πατημασιές. Δεμένοι σαν τα ζωντανά με το σχοινί ο ένας από τον άλλο..... Τα μάτια τους παίζανε δεξιά ζερβά6 σαν του πιασμένου αγριμιού, οι πλάτες σκύβανε ξεγυμνωμένες, οργωμένες από την ξιφολόγχη. 1 2 3 4 5 6
Αγκυροβόλησε Είχε βαθύ γαλάζιο χρώμα Πλοιάριο Να ζωγραφίσει Παραμορφωμένα Αριστερά
1 από 4
Σαν τόνε κυρίευαν αυτές οι θύμησες, ένιωθε να τον δαγκάνει ένας πόνος. Τούτη η αίσθηση τον βασάνιζε ώσπου κόντευε να ξεφωνίσει σαν τρελός…. Μέσα σ’ εκείνη τη θλιμμένη ατμόσφαιρα, πάσχιζε να ξαναβρεί τον εαυτό του. Η καλλιτεχνική του συνείδηση, που την ένιωθε όλα τα χρόνια του πολέμου να ωριμάζει μέσα του, βιαζότανε να πραγματοποιήσει τις μεγάλες φιλοδοξίες του… Ήθελε να λιώσει μέσα στο χρώμα του λουλούδια και φλόγες, να πιάσει τα όνειρα σαν πεταλούδες. Να ‘ναι κάτι ορμητικό και φλογερό. Θα ήταν γι αυτόν λυτρωμός. Το κείμενο προέρχεται από το έργο του Στρατή Μυριβήλη «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» και είναι ελαφρά διασκευασμένο για τις ανάγκες της γραπτής εξέτασης.
Ερωτήσεις: ΜΕΡΟΣ Α Ομάδα α 1. Ο Λεωνής, ο ήρωας του κειμένου επιστρέφει από τον πόλεμο. Ποια είναι η συναισθηματική του κατάσταση την ώρα του γυρισμού και ποιες οι προσδοκίες του από την επιστροφή του στο νησί; Μονάδες 4 2. α. Ο Λεωνής, είναι ζωγράφος. Με ποιον τρόπο επηρέασε η εμπειρία του πολέμου την προσπάθεια του ήρωα να ασχοληθεί ξανά με την τέχνη του; β. Πιστεύετε ότι η τέχνη, κάθε μορφή τέχνης (ζωγραφική, μουσική, ποίηση κλπ) μπορεί να ανθίσει σε περίοδο πολέμου; Μονάδες 6 Ομάδα β 1. Συμπλήρωσε το κείμενο με τα παραθετικά των επιθέτων που ζητούνται στην παρένθεση: - Το ……………… (ωραίο, απόλυτος υπερθετικός βαθμός) βενετσιάνικο κάστρο, το δασάκι με τα πεύκα, ο δημοτικός κήπος με τις λεύκες, η συμπαθητική επαρχιώτικη προκυμαία. - Ν’ ανοίξει ένα καινούριο βιβλίο, με ……………. (μεγάλα, σχετικός υπερθετικός βαθμός) αθώα κατεβατά, ολόασπρα σαν άγγελοι. - Μια βάρκα να ζωγραφίσει, ……………… (ελαφριά, συγκριτικός βαθμός) σαν τριανταφυλλιά πεταλούδα, - Ήτανε πρόσωπα κίτρινα, μάτια ανοιχτά με ακίνητες…………….. (πλατιές, απόλυτος υπερθετικός βαθμός) κόρες. Μονάδες 2 2.
πλατιές (κόρες): να κλιθεί το επίθετο στο αρσενικό και στο ουδέτερο γένος στους δύο αριθμούς. Μονάδες 4
3. Να συμπληρώσεις τα κενά του πίνακα με τα ρήματα που θα βρεις στις παρακάτω περιόδους: Στο σπίτι τον περίμενε μια πικρή ησυχία. Ν’ αρχίσει μια νέα ζωή. Ρήμα
Χρόνος
Έγκλιση
Πρόσωπο
Αριθμός
Μονάδες 2 4. Τοποθέτησε το ρήμα του κειμένου πρόσωπο και τον ίδιο αριθμό
έβλεπε σε όλους τους χρόνους διατηρώντας το ίδιο
Ενεστώτας Παρατατικός 2 από 4
Αόριστος Εξακολουθητικός Μέλλοντας Συνοπτικός Μέλλοντας Συντελεσμένος Μέλλοντας Παρακείμενος Υπερσυντέλικος Μονάδες 4 5. Βρείτε τις αντωνυμίες του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου και σημειώστε το είδος της καθεμιάς: -
Τόσα χρόνια λαχτάρησε τούτη την επίσημη ώρα του γυρισμού. Έκλεινε τα μάτια και τους έβλεπε να περπατάνε. Τα πόδια τους αφήνανε στο πυρωμένο χώμα κόκκινες πατημασιές. Δεμένοι σαν τα ζωντανά με το σχοινί ο ένας από τον άλλο..... Μονάδες 3
Ομάδα γ 1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου με βάση συστατικά τους (τη δομή τους). ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1) Τόσα χρόνια.
απλή
ελλειπτική
επαυξημένη
2) Όλα να ‘ναι γιορτερά. 3) Κατέβηκε στη βάρκα ο Λεωνής Μονάδες 3 2. Να βρείτε τους χρονικούς και τους τοπικούς προσδιορισμούς στις παρακάτω φράσεις του κειμένου: - Τούτη η αίσθηση τον βασάνιζε ώσπου κόντευε να ξεφωνίσει σαν τρελός…. - Στο σπίτι τον περίμενε μια πικρή ησυχία. - Τα πόδια τους αφήνανε στο πυρωμένο χώμα κόκκινες πατημασιές. - Τα μάτια τους παίζανε δεξιά ζερβά σαν του πιασμένου αγριμιού. - Η καλλιτεχνική του συνείδηση, που την ένιωθε όλα τα χρόνια του πολέμου να ωριμάζει μέσα του, βιαζότανε να πραγματοποιήσει τις μεγάλες φιλοδοξίες του. Μονάδες 3 3. Να μετατρέψετε στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου τη σύνταξη από ενεργητική σε παθητική - τα χρόνια του πολέμου γράψανε με φοβερά ψηφία ένα μεγάλο μέρος της ζωής του - Τούτη η αίσθηση τον βασάνιζε. Μονάδες 3 4. Να αντιγράψετε στο τετράδιό σας τις προτάσεις που ενώνουν οι υπογραμμισμένοι σύνδεσμοι και να δηλώσετε το είδος της σύνδεσης (υποτακτική – παρατακτική):
3 από 4
«Καταλάβαινε καθαρά πως τα χρόνια του πολέμου γράψανε με φοβερά ψηφία ένα μεγάλο μέρος της ζωής του, κι ήθελε φλογερά και πεισματικά να βουλώσει με επτά σφραγίδες αυτό το βιβλίο.» Μονάδες 3 5. Στις παρακάτω περιόδους του κειμένου να βρείτε όλα τα ρήματα και να τα κατατάξετε σε μεταβατικά, αμετάβατα και συνδετικά. Στη συνέχεια να βρείτε τα αντικείμενα ή τα κατηγορούμενα. Το βαπόρι φουντάρισε έξω από το λιμάνι. Η θάλασσα ήτανε λουλακιά. Του γύρευαν με άγριες και προστακτικές φωνές τη μορφή τους. Μονάδες 3 Ομάδα δ 1. Στο κείμενο υπάρχουν πολλές εκφράσεις με μεταφορική σημασία. Να αποδώσετε την κυριολεκτική σημασία των παρακάτω εκφράσεων του κειμένου. - Ανάσταση στην ψυχή και στη φύση. - Τα χρόνια του πολέμου γράψανε με φοβερά ψηφία ένα μεγάλο μέρος της ζωής του. - Ένιωθε να τον δαγκάνει ένας πόνος. Μονάδες 3 2. Να βρείτε μέσα στο κείμενο δύο παρομοιώσεις και να τις αντιγράψετε στο τετράδιό σας. Μονάδες 2 3. Να γράψεις μία συνώνυμη για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου (οι λέξεις στο κείμενο είναι υπογραμμισμένες): λαχτάρησε (με τη σημασία που έχει στο κείμενο), σβέλτα, ατελείωτη. Μονάδες 3 4. Για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψεις ένα αντώνυμο (οι λέξεις στο κείμενο είναι τυπωμένες με έντονα γράμματα): θολά, χαρωπή. Μονάδες 2 Παραγωγή λόγου
ΜΕΡΟΣ Β
Σε κάποιο σημείο του πλανήτη έχει ξεσπάσει πόλεμος. Τα στρατεύματα μιας πανίσχυρης χώρας εισέβαλαν στα εδάφη ενός μικρού και αδύναμου κράτους. Οι εικόνες που μεταδίδουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης από τα πεδία των μαχών και από τους βομβαρδισμούς κάνουν το γύρο του κόσμου ξεσηκώνοντας πλήθος διαμαρτυριών. Το σχολείο σου αποφάσισε να συμμετάσχει σ’ αυτό το παγκόσμιο αντιπολεμικό κίνημα Αναλαμβάνεις να γράψεις ως εκπρόσωπος της τάξης σου μία επιστολή προς τον πρόεδρο της υπερδύναμης που ξεκίνησε τον πόλεμο, ζητώντας του να σταματήσει τις εχθροπραξίες όσο ακόμα είναι νωρίς. Στην επιστολή σου αναφέρεται στις συμφορές που προκαλεί ο πόλεμος στους ανθρώπους αλλά και στα οφέλη της ειρήνης. (Η επιστολή σου θα πρέπει να αποτελείται από τουλάχιστον τρεις παραγράφους) Μονάδες 50
ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΝΑ ΓΡΑΦΟΥΝ ΣΤΗΝ ΚΟΛΛΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ
4 από 4