ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ(1936-1980) Γεννικθκε το 1936, ςτο ορεινό χωριό Ανϊγεια ςτο ζκυμνο τθσ Κριτθσ από οικογζνεια με μουςικι παράδοςθ και πολλοφσ λυράρθδεσ. Στα πζντε του χρόνια, όταν οι Γερμανοί ζκαψαν το χωριό του, ξεριηϊκθκε από τον τόπο του μαηί με τουσ υπόλοιπουσ κατοίκουσ, οι οποίοι μεταφζρκθκαν ςε χωριό τθσ επαρχίασ Μυλοποτάμου όπου παρζμειναν μζχρι και τθν απελευκζρωςθ τθσ Κριτθσ. Σε νεαρι ακόμα θλικία με τθ βοικεια του δαςκάλου του κατάφερε να πείςει τον πατζρα του να του αγοράςει τθν πρϊτθ του λφρα και πολφ γριγορα άρχιςε να παίηει ςε γάμουσ και πανθγφρια. Στα 17 του αποφάςιςε να μετακομίςει ςτο Ηράκλειο και ζπιαςε δουλειά ςτο νυχτερινό κζντρο "Κάςτρο". Τα πράγματα όμωσ δεν ιταν όπωσ τα περίμενε γιατί βρζκθκε αντιμζτωποσ με τθ "μόδα" τθσ Ευρωπαϊκισ μουςικισ, κάτι τελείωσ ξζνο για αυτόν. Τα ζςοδα του μόλισ και μετά βίασ ζφταναν να τον ςυντθριςουν και πζραςε δφςκολεσ εποχζσ. Σιγά ςιγά οι Κρθτικοί άρχιςαν να τον ςτθρίηουν και να οργανϊνουν γλζντια για να τον ακοφν να παίηει. Έτςι άρχιςε να γίνεται γνωςτόσ και το 1958 θχογράφθςε τον πρϊτο του δίςκο με τίτλο "Μια μαυροφόρα που περνά". Ο δίςκοσ αγαπικθκε από το κοινό κι ζτςι ο Νίκοσ θχογράφθςε κι άλλα τραγοφδια ςε δίςκουσ των 45 ςτροφϊν. Το 1966 κζρδιςε το πρϊτο βραβείο ςε ζνα φεςτιβάλ μουςικισ ςτο Σαν-ζμο παίηοντασ με τθ λφρα του ζνα ςυρτάκι. Τθν επόμενθ χρονιά άνοιξε ςτο Ηράκλειο το μουςικό κζντρο "Ερωτόκριτοσ" και πλζον δεν ανθςυχεί για τθν επιβίωςθ του. Το 1969 θχογράφθςε με μεγάλθ επιτυχία το δίςκο "Ανυφαντοφ" και λίγουσ μινεσ αργότερα εμφανίςτθκε και πάλι ςε Ακθναϊκό μουςικό κζντρο. Οι καταςτάςεισ όμωσ πλζον είχαν ωριμάςει και ο κόςμοσ τον υποςτιριηε περιςςότερο. Έτςι μετακόμιςε και πάλι ςτθν Ακινα. Γνϊριςε τον ποιθτι και ςκθνοκζτθ Ερρίκο Θαλαςςινό ο οποίοσ αποφάςιςε να τον ςυςτιςει ςτο Γιάννθ Μαρκόπουλο και ζτςι ξεκίνθςε μια λαμπρι ςυνεργαςία με το δίςκο "Χρονικό" και τα "ιηίτικα". Ραράλλθλα γνωρίςτθκε με τον διευκυντι τθσ διςκογραφικισ εταιρίασ COLUMBIA και ζγιναν κουμπάροι. Η ανάδειξθ του Ξυλοφρθ οφείλεται ςτο τραγοφδι του «Ανυφαντοφ» και το πρόςωπο που τον ανακάλυψε και τον ανζδειξε ιταν ο διευκυντισ τθσ διςκογραφικισ εταιρείασ «Κολοφμπια» Τάκθσ Λαμπρόπουλοσ, ο οποίοσ τον θχογράφθςε ςε ζνα γαμιλιο γλζντι ςτα Ανϊγεια και ζςτειλε τθν καςζτα ςτον
ςυνκζτθ Σταφρο Ξαρχάκο ο οποίοσ ιταν τότε ςτο Ραρίςι, προκειμζνου να ακοφςει τθ φωνι του Ανωγειανοφ Λυράρθ. Οι εφθμερίδεσ τθσ εποχισ ζγραψαν ότι ο Λαμπρόπουλοσ πιγε ςτθν Κριτθ όπου ανακάλυψε μια ςπουδαία και ςθμαντικι φωνι. Από εκεί πλθροφορικθκε ο Γιάννθσ Μαρκόπουλοσ για το Νίκο Ξυλοφρθ και του πρότεινε τα τραγοφδια του «Χρονικοφ».
Το 1971 ξεκίνηζε κοινέρ εμθανίζειρ με ηο Γιάννη Μαπκόποςλο ζηη μποςάη "Λήδπα" και η θωνή ηος έγινε ζύμβολο ηηρ ανηίζηαζηρ. Ο Νίκοσ Ξυλοφρθσ ςτθν ακμι τθσ καριζρασ του αντιλιφκθκε ότι ζχει καρκίνο. Μετά από μεγάλο αγϊνα, πολλαπλζσ εγχειριςεισ και αρκετι ταλαιπωρία ζχαςε τθ μάχθ ςτο Νοςοκομείο Ρειραιϊσ ςτισ 8 Φεβρουαρίου 1980 ςε θλικία μόλισ 43 χρονϊν. Με τθ φωνι και το ικοσ του ςθμάδεψε τα χρόνια τθσ χοφντασ, τθν αντίςταςθ ςε αυτιν, αλλά και τα πρϊτα χρόνια τθσ μεταπολίτευςθσ. Ππωσ ο ίδιοσ ζλεγε μετά τθ μεταπολίτευςθ, αναφερόμενοσ ςτουσ ανκρϊπουσ τθσ μουςικισ βιομθχανίασ "εγϊ τουσ ίδιουσ ανκρϊπουσ ζβλεπα να κανονίηουν επί χοφντασ, τουσ ίδιουσ βλζπω και τϊρα".