ΓΥΜΝΑΣΙΟ Μάθημα :
……………………………………………………………………… ………….............................................................................................
Ημερομηνία :
………………………………………………………………………
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ :
………….............................................................................................
ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2012-2013 ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΘΕΜΑΤΑ Κείμενο Μαρία Ιορδανίδου ¨Η αυλή μας» Ζούμε στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας. Εγώ τώρα κάθουμαι σε πολυκατοικία. Έχω ένα εσωτερικό δυάρι στον τρίτο όροφο. Εσωτερικά τα λένε τώρα τα διαμερίσματα που δεν βλέπουν στο δρόμο αλλά στην αυλή. Μα και η αυλή πια δε λέγεται αυλή αλλά ακάλυπτος χώρος. Στις περισσότερες από αυτές τις πολυκατοικίες που χτίζονται η μία ύστερα απ’ την άλλη, σπάνια θα δεις παράθυρο. Είναι όλο μπαλκονόπορτες και βγαίνουν σ’ ένα μπαλκόνι που ζώνει την πολυκατοικία ένα γύρο και θυμίζει κατάστρωμα βαποριού. Έτσι λοιπόν, μπαλκονόπορτα και κάμαρα, και η κάθε κάμαρα μοιάζει διάδρομος. Πώς επιπλώνεται, πώς κατοικείται αυτός ο χώρος, δεν έχεις ανάγκη να το σκεφτείς εσύ. Το αποφάσισε προκαταβολικά ο αρχιτέκτονας. Σου έβαλε την πρίζα για την τηλεόραση εκεί που πρέπει να την τοποθετήσεις, σου έβαλε τις απλίκες εκεί που θα μπει το «καθιστικό», δηλαδή ο καναπές, το χαμηλό τραπέζι και οι δύο τεράστιες πολυθρόνες της μόδας. Δεν υπάρχει κατάλληλη γωνιά για να εγκαταστήσει η νοικοκυρά την «κόχη» της. Εκεί που θα κουρνιάσει να πιεί το καφεδάκι της, να πάρει τη γάτα στην αγκαλιά της και να αφουγκραστεί την ανάσα του σπιτιού της. Ίσως γι αυτό η σημερινή γυναίκα δεν αγαπά το σπίτι της. Ξένο πράγμα. Όλα τυποποιημένα , όλα προμελετημένα. Η απόσταση που μπορείς να απλώσεις το πόδι σου και το χέρι σου. Πόσο πρέπει να σκύψεις το κεφάλι σου όταν σηκώνεσαι όρθιος μέσα στην μπανιέρα, έτσι που να μην κουτουλήσεις στο σώμα του καλοριφέρ που κρέμεται στον τοίχο. Αλλάζουν οι καιροί, αλλάζουν και οι άνθρωποι. Μέσα στις πολυκατοικίες οι άνθρωποι γίνανε αγγλοπρεπείς. Βλέπεις κάποιον στη σκάλα ή στο ασανσέρ και δε σε χαιρετά. Στέκεται μπροστά σου σαν κολώνα πάγου, φοβάσαι να τον χαιρετήσεις κι εσύ. Δεν ξέρεις καλά καλά συγκάτοικος είναι ή ξένος. Έχασαν οι Ρωμιοί τη Ρωμιοσύνη τους. […] Εκείνο το παιδάκι στο αντικρινό μπαλκόνι μου ματώνει την καρδιά. Δεν μπορώ να το βλέπω σα ζωάκι πίσω από τα σύρματα. Όταν ήμουνα εγώ στην ηλικία του, ζούσαμε στην Πόλη σ’ ένα τριώροφο σπίτι που είχε δυο σκάλες ολόρθες σαν καραβόσκαλες. Πολλές φορές τις ανεβοκατέβαινα μπουσουλώντας, και όμως δε γκρεμοτσακίστηκα. Ούτε με κλείσανε ποτέ πίσω από τα σύρματα για να με προστατέψουνε. Κυκλοφορούσα ελεύθερη στο σπίτι, κι όταν στενοχωριόμουνα, με κάθιζε η γιαγιά μου στο πάτωμα και άδειαζε μπροστά μου τη σακούλα με τα κουμπιά. Τα κουμπιά που μαζεύονταν χρόνον – καιρό από παλιά ρούχα που ήτανε για πέταμα. Μ’ εκείνα τα κουμπιά θα είχαν παίξει όλα τα παιδιά της οικογένειας. Ίσως και η ίδια η γιαγιά μου. Τι ωραία κουμπιά ήταν
εκείνα! Κουμπιά από κόκαλο, κουμπιά από κέρατο ζώου, κουμπιά από σιντέφι κι από φίλντισι. Το σιντέφι, μου είχε πει η γιαγιά μου, ήταν από όστρακα. Τα κουμπιά από φίλντισι ήταν από δόντι ελέφαντα. Ώρες ολόκληρες περνούσα παίζοντας, με τέτοια γλύκα που τρέχανε τα σάλια μου. Άλλες φορές πάλι, με κάθιζε στη σκάφη, έδινε στα χέρια μου για κουπί το μεγάλο ξύλο που είχε για να κάνει γυριστό γλυκό, και με έστελνε να πάω να ψαρέψω. Συχνά μου έδινε καμένα σπίρτα που μάζευε, με κάθιζε στο τραπέζι να κάνω διάφορα σχέδια πάνω στο τραπεζομάντιλο, ή να κάνω σιδηρόδρομο από άδεια σπιρτοκούτια. Μου έδινε και τραπουλόχαρτα να κάνω πύργους. Αν πεις από κούκλες; Άλλο τίποτα. Μου έφκιανε κούκλες πάνινες, μεγάλες μεγάλες, χορταστικές και μαλακούτσικες, που να τις παίρνεις στην αγκαλιά σου να τις ζεστάνεις, ακόμα και να κοιμηθείς μαζί. Τις έτοιμες κούκλες που μου φέρνανε τις έσπαζα να δω τι έχουνε μέσα, και η μητέρα μου, για να τις γλιτώσει, τις κάθιζε στον καναπέ του σαλονιού και κλείδωνε την πόρτα. Μμμμμ, σκοτούρα μου. Ανάγκη είχα εγώ εκείνες τις κρύες και νεκρές κούκλες, που τα μαλλιά τους βρωμούσανε ψαρόκολλα!
Ερωτήσεις: ΜΕΡΟΣ Α Ομάδα α 1. Ποια προβλήματα προκύπτουν σύμφωνα με τη συγγραφέα από τον τρόπο με τον οποίο χτίζονται και επιπλώνονται τα σύγχρονα σπίτια; Μονάδες 4 (Ενδεικτική απάντηση) Η συγγραφέας δε συμφωνεί με τον τρόπο που χτίζονται και επιπλώνονται τα σύγχρονα σπίτια. Εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για την «ενοικιαστική» λογική στη δημιουργία των χώρων αυτών. Ένα βασικό πρόβλημα που εντοπίζει στα σπίτια αυτά είναι ότι δε χτίζονται με βάση το χαρακτήρα, τις ανάγκες και το γούστο των ανθρώπων που θα τα κατοικήσουν. Κατασκευάζονται με τη λογική του κέρδους. Αυτό που κυρίως ενδιαφέρει τον αρχιτέκτονα είναι να συμπιέσει τους χώρους προκειμένου να δημιουργήσει όσο το δυνατό περισσότερα διαμερίσματα. Στόχος του είναι να αξιοποιήσει και το τελευταίο τετραγωνικό εκατοστό που έχει στη διάθεσή του. Έτσι, οι άνθρωποι μέσα στα σπίτια αυτά ασφυκτιούν, πνίγονται. Ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά που είναι υποχρεωμένα να μεγαλώνουν σε τέτοια διαμερίσματα, μοιάζουν φυλακισμένα. Προκύπτει λοιπόν ένα ακόμη πρόβλημα: η σύγχρονη κατοικία με τον απρόσωπο χαρακτήρα της δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να την αγαπήσει. Τον διώχνει μακριά της, τον απωθεί. Επιπλέον, η συνύπαρξη τόσο πολλών ανθρώπων στις πολυκατοικίες, διαφοροποίησε και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν ο ένας τον άλλο. Η απομόνωση στα μικρά τους διαμερίσματα τους έχει κάνει καχύποπτους και επιφυλακτικούς. Σχεδόν φοβάται ο ένας την παρουσία του άλλου. Έτσι λοιπόν από τη μια μεριά χάθηκε η ζεστασιά των σπιτιών γιατί έπαψαν πια να γίνονται με μεράκι και αγάπη από αυτούς που θα τα κατοικήσουν. Την ίδια στιγμή χάθηκε και η ζεστασιά στις ανθρώπινες σχέσεις.
2. α. Η συγγραφέας, έπαιζε με πολύ απλά πράγματα όταν ήταν παιδί. Τι ήταν εκείνο που έκανε τα παιχνίδια της παιδικής της ηλικίας να είναι τόσο ξεχωριστά και να τα νοσταλγεί ακόμη και τώρα; β. Πιστεύεις ότι ένα παιδί στη σημερινή εποχή μπορεί να ικανοποιηθεί με τόσο απλά παιχνίδια; Αιτιολόγησε την άποψή σου. μονάδες 6 (Ενδεικτική απάντηση) α. Η συγγραφέας νοσταλγεί τα παιδικά της παιχνίδια: τα κουμπιά, τη σκάφη με το ξύλο που γινόταν βάρκα με κουπί, τα καμένα σπίρτα και τα άδεια σπιρτόκουτα που γίνονταν βαγόνια, τα τραπουλόχαρτα που γίνονταν πύργοι και τις πάνινες κούκλες που έφτιαχνε η γιαγιά. Τα παιχνίδια της ήταν πολύ απλά. Στην ουσία πρόκειται για αντικείμενα του σπιτιού που μετατρέπονταν σε παιχνίδια. Η φαντασία του μικρού παιδιού τα μεταμόρφωνε, τους έδινε διαφορετικές διαστάσεις. Γύρω από το κάθε παιχνίδι η συγγραφέας έπλεκε μια ολόκληρη ιστορία. Τα κουμπιά την εντυπωσίαζαν γιατί ήταν φτιαγμένα από κάθε λογής υλικό, οι κούκλες γιατί ήταν φτιαγμένες από τη
γιαγιά και κουβαλούσαν όλη την αγάπη της για το εγγόνι της. Η συγγραφέας απ’ ό τι φαίνεται δεν είχε στη διάθεσή της την ποικιλία των παιχνιδιών που έχουν τα σημερινά παιδιά. Κι όμως ήταν πιο ευτυχισμένη από αυτά παίζοντας με αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Η ίδια συγκρίνοντας τον εαυτό της με τα τωρινά παιδιά τονίζει ότι σε αντίθεση με αυτά ήταν ελεύθερη. Ζούσε σε ένα ευρύχωρο σπίτι όπου δεν την περιόριζε κανείς. Αντίθετα, τα σημερινά παιδιά που έχουν στη διάθεσή τους όλα τα καλά του κόσμου περιορίζονται μέσα σε στενάχωρα διαμερίσματα που μοιάζουν με φυλακές. Δεν επιτρέπουν στη φαντασία να ταξιδέψει. β. Τα σημερινά παιδιά δεν ικανοποιούνται εύκολα με τέτοια παιχνίδια. Ζούνε στην εποχή της τεχνολογικής ανάπτυξης που έχει επηρεάσει και τον κόσμο των παιχνιδιών. Βλέπουν διαρκώς διαφημίσεις για παιχνίδια που συναγωνίζονται το ένα το άλλο στα χρώματα, στους ήχους στην ικανότητά τους να μιμούνται τον κόσμο των μεγάλων. Πρόκειται για μικρά τεχνολογικά επιτεύγματα. Γιατί λοιπόν να φτιάξει μόνο του το σημερινό παιδί ένα τρένο από σπιρτόκουτα όταν έχει στη διάθεσή του ένα καλοφτιαγμένο τρένο σε μικρογραφία που επιπλέον μπορεί να τρέξει μόνο του πάνω στις ράγες, να σφυρίξει, ακόμα και να πετάξει καπνό από το φουγάρο του; Έπειτα είναι και ο χαρακτήρας της σημερινής εποχής που είναι ιδιαίτερα καταναλωτικός και συνδέει την ευτυχία με την απόκτηση υλικών αγαθών. Ακόμη κι αν κάποιος θα ήθελε να πάει αντίθετα στο ρεύμα είναι πολύ δύσκολο. Ποιο παιδί θα αισθανόταν ικανοποιημένο βλέποντας τα υπόλοιπα παιδιά να έχουν στη διάθεσή τους υπερσύγχρονα παιχνίδια ενώ το ίδιο θα έπαιζε με καμένα σπίρτα και τραπουλόχαρτα; Ομάδα β 1. Στο κείμενο αναφέρεται: «τρίτο όροφο», «δυο σκάλες». Να συμπληρώσεις τις παρακάτω στήλες με τα αριθμητικά: απόλυτα τρία δύο
τακτικά τρίτο δεύτερος
Αναλογικά τριπλάσιος διπλάσιος
Περιληπτικά τριάδα δυάδα Μονάδες 3
2. αγγλοπρεπείς: Να κλίνεις το επίθετο στο ουδέτερο γένος στον ενικό και στον πληθυντικό αριθμό. Ενικός αριθμός Πληθυντικός αριθμός Ονομαστική το αγγλοπρεπές τα αγγλοπρεπή Γενική του αγγλοπρεπούς των αγγλοπρεπών Αιτιατική το αγγλοπρεπές τα αγγλοπρεπή κλητική αγγλοπρεπές αγγλοπρεπή Μονάδες 4 3. α. Τοποθέτησε τα παρακάτω ρήματα του κειμένου σε όλους τους χρόνους διατηρώντας το ίδιο πρόσωπο και τον ίδιο αριθμό: θα δεις. Ενεστώτας βλέπεις Παρατατικός έβλεπες Αόριστος είδες Εξακολουθητικός Μέλλοντας θα βλέπεις Συνοπτικός Μέλλοντας θα δεις Συντελεσμένος Μέλλοντας θα έχεις δει Παρακείμενος έχεις δει Υπερσυντέλικος είχες δει Μονάδες 8 Ομάδα γ
1. Να χαρακτηρίσεις τις παρακάτω προτάσεις του κειμένου με βάση συστατικά τους ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1)Ξένο πράγμα. 2) Αλλάζουν οι καιροί. 5) Ώρες ολόκληρες περνούσα παίζοντας.
απλή
ελλειπτική επαυξημένη +
+ + Μονάδες 3
2. Να βρεις όλες τις δευτερεύουσες προτάσεις που περιέχονται στην παρακάτω περίοδο: «Τις έτοιμες κούκλες (που μου φέρνανε) τις έσπαζα (να δω) (τι έχουνε μέσα), και η μητέρα μου, (για να τις γλιτώσει), τις κάθιζε στον καναπέ του σαλονιού και κλείδωνε την πόρτα.» Μονάδες 4 3. Να μετατρέψεις τον πλάγιο λόγο σε ευθύ στο τμήμα της περιόδου με τα έντονα γράμματα: «Άλλες φορές πάλι, με κάθιζε στη σκάφη, έδινε στα χέρια μου για κουπί το μεγάλο ξύλο που είχε για να κάνει γυριστό γλυκό, και με έστελνε να πάω να ψαρέψω.» Απάντηση: Να πας να ψαρέψεις Μονάδες 2 4. Στις παρακάτω περιόδους του κειμένου να βρεις όλους τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς του τόπου και του χρόνου: «Κυκλοφορούσα ελεύθερη στο σπίτι, κι όταν στενοχωριόμουνα, με κάθιζε η γιαγιά μου στο πάτωμα και άδειαζε μπροστά μου τη σακούλα με τα κουμπιά.» Προσδιορισμοί του τόπου στο σπίτι στο πάτωμα μπροστά
Προσδιορισμοί του χρόνου όταν στενοχωριόμουνα
Μονάδες 2 5. Στις παρακάτω περιόδους του κειμένου να βρείτε όλα τα ρήματα και να τα κατατάξετε σε μεταβατικά, αμετάβατα και συνδετικά. Στη συνέχεια να βρείτε τα αντικείμενα ή τα κατηγορούμενα. «Μέσα στις πολυκατοικίες οι άνθρωποι γίνανε αγγλοπρεπείς. Βλέπεις κάποιον στη σκάλα ή στο ασανσέρ και δε σε χαιρετά. Στέκεται μπροστά σου σαν κολώνα πάγου…» Ρήματα
Αντικείμενο
Κατηγορούμενο
Αμετάβατα στέκεται Μεταβατικά
-
-
βλέπεις
κάποιον
χαιρετά
σε
Συνδετικά γίνανε
-
αγγλοπρεπείς Μονάδες 4
Ομάδα δ 1. Για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου, να γράψεις ένα αντώνυμο: προμελετημένα αυθόρμητα, απροσχεδίαστα ελεύθερη περιορισμένη, δεσμευμένη, σκλαβωμένη, φυλακισμένη, ανελεύθερη
Μονάδες 2 2. Να γράψεις μία συνώνυμη για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: αφουγκραστεί ακούσει, νιώσει προστατέψουνε προφυλάξουν Μονάδες 2
3. Στο κείμενο αναφέρεται: «τριώροφο σπίτι». Τώρα γράψε κι εσύ με μια σύνθετη λέξη πώς λέγεται: -
Το δωμάτιο του ξενοδοχείου που έχει δύο κρεβάτια: Ο άνθρωπος που έχει ένα μάτι: Η εικόνα που αποτυπώνει τα πράγματα σε τρεις διαστάσεις:
δίκλινο μονόφθαλμος τρισδιάστατη Μονάδες 3
4.
«Μέσα στις πολυκατοικίες οι άνθρωποι γίνανε αγγλοπρεπείς.». Με τη λέξη αγγλοπρεπείς η συγγραφέας θέλει να πει ότι οι άνθρωποι μέσα στις πολυκατοικίες συμπεριφέρονται όπως οι Άγγλοι. Με αντίστοιχο τρόπο πώς λέγεται - αυτός που μοιάζει αρχαίος : αρχαιοπρεπής - αυτός που συμπεριφέρεται σα γυναίκα: θηλυπρεπής, γυναικοπρεπής - αυτός που συμπεριφέρεται αναξιοπρεπώς, που η συμπεριφορά του είναι ευτελής, «φτηνή»: μικροπρεπής, αναξιοπρεπής Μονάδες 3
ΜΕΡΟΣ Β Παραγωγή λόγου Ο καλύτερός σου φίλος μεγάλωσε σε μια πολυκατοικία στο κέντρο της Αθήνας. Τώρα όμως είναι υποχρεωμένος να την εγκαταλείψει και να μετακομίσει με την οικογένειά του στο χωριό από το οποίο κατάγονται οι γονείς του. Εκεί θα μείνει πλέον σε ένα διώροφο πετρόκτιστο σπίτι με μεγάλη αυλή. Η επικείμενη αλλαγή τον έχει επηρεάσει αρνητικά. Χρησιμοποιώντας το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, σου στέλνει μία επιστολή όπου εκθέτει τους λόγους για τους οποίους προτιμά τη ζωή στην πόλη. Εσύ του απαντάς με μία άλλη επιστολή στην οποία προσπαθείς να τον πείσεις ότι η ζωή σε ένα χωριό μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Να συντάξεις τις δύο αυτές επιστολές. Μονάδες 50 (25 + 25)
Επικοινωνιακή περίσταση: επιστολή (ενδεικτικά) Επιστολή 1 Ζωή στην πόλη
-
πλεονεκτήματα
Γενικά: Υπάρχουν καλύτερα σχολεία, πανεπιστήμια, περισσότερες ευκαιρίες μόρφωσης. Υπάρχουν γήπεδα, γυμναστήρια, αθλητικές εγκαταστάσεις. Οι συγκοινωνίες είναι καλές. Υπάρχουν πολλά μεταφορικά μέσα: λεωφορεία, ταξί, αεροπλάνα. Στον τομέα της υγείας οι πόλεις έχουν πολλά νοσοκομεία, καλύτερη υγειονομική περίθαλψη. Στις πόλεις βρίσκει κανείς μεγαλώνοντας πιο εύκολα δουλειά. Οι κάτοικοι των πόλεων έχουν περισσότερες ευκαιρίες ψυχαγωγίας και διασκέδασης: θέατρα, κινηματογράφοι, αθλητικά κέντρα, μουσεία, κέντρα διασκέδασης. Ειδικότερα για τον φίλο μας που είναι υποχρεωμένος να εγκαταλείψει τη ζωή στην πόλη: Η βασικότερη δυσκολία είναι ο αποχωρισμός από τους φίλους του και το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο είχε συνηθίσει ως τώρα να ζει - η ανάγκη να δημιουργήσει καινούριους φίλους.
Επιστολή 2 Ζωή στο χωριό
-
πλεονεκτήματα
Στο χωριό ζει κανείς σε ένα καθαρό και υγιεινό περιβάλλον Υπάρχει ζεστασιά στις σχέσεις των ανθρώπων, γνωρίζει ο ένας τον άλλον και τον βοηθάει στις δύσκολες στιγμές. Η ζωή στο χωριό χαρακτηρίζεται από ηρεμία και ξεκούραση. Τα ήθη και τα έθιμα μένουν παραμένουν ζωντανά.
Ειδικότερα για τον φίλο μας που είναι υποχρεωμένος να εγκαταλείψει τη ζωή στην πόλη: Η δυνατότητα να αποκτήσει νέους φίλους Η δυνατότητα να επιδοθεί σε δραστηριότητες που στην πόλη είναι δύσκολο να πραγματοποιηθούν: ποδηλασία, ορειβασία, κολύμπι, μεγάλους περιπάτους μέσα στη φύση κλπ.