ΓΥΜΝΑΣΙΟ Μ ά θ ημ α : Η μ ε ρομη νί α : ΕΙΣΗ ΓΗ ΤΗ Σ :
ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΡΙΤΗ 20 ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ
ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2017-2018 ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΘΕΜΑΤΑ Κείμενο Το ποδήλατο Ἀπόγευμα. Σάββατο ἀπόγευμα, γεμάτο φῶς. Ἀπρίλης. Στὴν αὐλή εἴχανε μαζευτεῖ κάμποσοι. Εἶχαν ἔρθει καὶ ἀπό τὰ γειτονικὰ σπίτια, κάτι γυναῖκες κι ἕνα τσοῦρμο πιτσιρίκια. - Ἀπαρτία ἔχουμε σήμερα, εἶπε ὁ παππούς, ποὺ εἶχε βγεῖ κι αὐτός στὴν αὐλή τσουλώντας τὴν καρέκλα του μὲ τὶς ρόδες. Τὸ πόδι του τὸ ἀριστερὸ ἤτανε χρόνια παράλυτο. Τὸ ἀγόρι δούλευε πυρετωδῶς. Γυάλιζε τώρα τὸ τιμόνι. Οἱ ἄλλοι, γύρω του, χαζεύανε τὸ ποδήλατο, ποὺ ἤτανε το γεγονός τῆς ἥμέρας στὴν αὐλή. Σὲ λίγο, θ’ ἀνέβαινε τὸ ἀγόρι στὸ ποδήλατο, καὶ ὕστερα… ὕστερα θὰ χαλοῦσε ὁ κόσμος! Θὰ ἔκανε βόλτες σὲ ὅλη τὴ γειτονιά, ὅλοι θὰ τὸ καμαρώνανε πάνω στ’ ὁλοκαίνουριο ποδήλατο,ποὺ τὸ εἶχε φέρει πρὶν ἀπό μισή ὥρα μόλις. - Θὰ ἔχουμε πρεμιέρα ἀπόψε, εἶπε ὁ ἠθοποιός, ποὺ ἔμενε στὸ δωμάτιο δίπλα στὸ κοτέτσι. Στὸ μεταξύ, τὸ αγόρι δὲν ἔδινε προσοχή σέ ὅ,τι γινότανε γύρω του. Γυάλισε τό τιμόνι, τό σκελετό, τά πετάλια… Δεκαπέντε χρονῶ, μελαχρινό, λυγερό, δούλευε ἀπό δώδεκα χρονῶ σ’ ἔνα μηχανουργεῖο. Ἐκεῖνο τὸ ἀπόγευμα, εἶχε κάνει πραγματικότητα τὸ μεγάλο του ὄνειρο: νὰ πάρει ποδήλατο. Δυό χρόνια ἀγωνίστηκε γι’ αὐτό. Στερήθηκε τὰ πάντα: τὸ σινεμά, το ποδόσφαιρο… Στὸ μηχανουργεῖο δούλευε ὑπερωρίες, τσακιζότανε στὴ δουλειά, γύριζε τὸ βράδυ λιῶμα ἀπό τὴν κούραση, μὰ τὸ ὄνειρό του τοῦ ἔδινε κουράγιο καὶ δὲ λύγιζε. Καὶ νὰ ποὺ ἦρθε ἡ ὥρα! Ἐκεῖνο τὸ ἀπόγευμα, Σάββατο ἀπόγευμα, σκόλασε ἀπό τὸ μηχανουργεῖο λίγο νωρίτερα, πῆγε στὸ μαγαζί, ἔδωσε ἕνα μάτσο λεφτά προκαταβολή, τὸ ὑπόλοιπο θὰ τ ό ΄δινε μὲ δόσεις, κάθε μήνα, πῆρε τὸ ποδήλατο, καὶ τώρα, στὴν αὐλή… - Ἄτιμο ποδάρι! εἶπε ὁ παππούς. Ἄν δὲν ἤσουνα τοῦ λόγου σου, θάκανα κι ἐγώ μιὰ βόλτα. Καὶ χάϊδεψε τὰ γένια του. - Μωρέ σεῖς, ἔπρεπε νὰ ξουριστῶ μέρα πούναι σήμερα! φώναξε. Βάλτε νερό νὰ ζεσταθεῖ, γρήγορα! Ἡ νύφη του, ἡ μάνα τοῦ ἀγοριοῦ, ἔτρεξε κι ἄναψε τὸ καμινέτο. Ἔλειπε ἕνας: ὁ πατέρας τοῦ παιδιοῦ. Τὸν εἴχανε πιάσει οἱ Γερμανοί σ’ ἕνα μπλόκο στὴν Κατοχή, καὶ τὸν ἐκτελέσανε δυό μῆνες ἀργότερα. Ἡ μεγάλη στιγμή εἶχε φτάσει. Ὅλα ἦταν ἕτοιμα. Τὸ ποδήλατο ἄστραφτε ὁλάκερο. Τέσσερις σημαιοῦλες κυμάτιζαν πάνω του. Ὁ παππούς, φρεσκοξυρισμένος, εἶχε κοπεῖ δυὸ φορές στὴ βιασύνη του, ἤτανε τώρα ἔξω ἀπό τὴν ξύλινη πόρτα τῆς αὐλῆς καὶ γύρω του ὅλοι οἱ ἄλλοι. Ἡ μάνα, μὲ τὴν ποδιά στὴ μέση, ἔκανε πὼς κάτι τῆς μπῆκε στὸ μάτι τάχα, γιὰ νὰ σκουπίσει μὲ τρόπο, τὸ δάκρυ ποὺ τῆς εἶχε κυλήσει. Τὰ πιτσιρίκια εἴχανε ἀνοίξει κάτι πελώρια στόματα, χαζεύοντας. Ἀπό τὴ συγκίνησή τους, τρέχανε οἱ μύτες τους. Ὅλα ἦταν ἕτοιμα. Τὸ ποδήλατο, τὸ ἀγόρι, καὶ οἱ ἄλλοι. Πλύθηκε, ἄλλαξε, ἔβαλε χρωματιστό καρρώ πουκάμισο καὶ τὸ γκρὶ παντελόνι ποὺ τὸ εἶχε γιὰ τὶς 1 από 4
Κυριακές. Ὅλα ἦταν ἕτοιμα. Μὰ ὄχι, ἔλειπε κάτι, ποὺ ἦρθε ἐκείνη τὴ στιγμή: ἕνα κόκκινο τριαντάφυλλο, ποὺ τὸ χέρι ἑνός κοριτσιοῦ τὸ ἔβαλε στὸ τιμόνι. Τὰ μάγουλα τοῦ ἀγοριοῦ γινήκανε πιὸ κόκκινα κι ἀπό τὸ τριαντάφυλλο. Καὶ ξεκίνησε… Στὴν ἀρχή, πήγαινε ἀργά, σὰν τὸν καβαλάρη ποὺ πρωτοκαβαλάει ἕνα ἄλογο καὶ θέλει νὰ τὸ γνωρίσει. Μὰ ὕστερα πήγαινε ὅλο καὶ πιὸ γρήγορα. Τώρα εἴχανε μαζευτεῖ κι ἄλλοι μπροστά στὴν ἐξώπορτα τῆς αὐλῆς. Ἤτανε κάτι καινούριο γιὰ τὴ φτωχογειτονιά τοῦτο τὸ ποδήλατο. Κάτι ποὺ ἦρθε νὰ ταράξει τὰ στεκούμενα νερά. Τὸ ἀγόρι ἔτρεξε πρῶτα στὸ δρόμο, ποὺ ἤτανε μπροστά στὸ σπίτι του, ὕστερα, χάθηκε στὴ γωνιά, σὲ λίγο ξαναφάνηκε ἀπό δεξιά καὶ ξαναπέρασε μπροστά ἀπό τὸ σπίτι του, ξαναχάθηκε στὴ γωνιά καἰ σὲ λίγο φάνηκε ἀπό ἀριστερά καὶ ξαναπέρασε μπροστά ἀπό τὸ σπίτι του… Κοίταζε καμιά φορά, ἔτσι καθώς ἔτρεχε, τοὺς ἀνθρώπους μπροστά στὴν ἐξώπορτα τῆς αὐλῆς ποὺ σαλεύανε ψηλά τὰ χέρια τους καὶ φωνάζανε, μὰ οἱ φωνές τους φτάνανε στ’ αὐτιά του σὰν ἕνα βαθύ βουητό. Καὶ ξεχώριζε τὸ κορίτσι ποὺ εἶχε βάλει στὸ τιμόνι τὸ κόκκινο τριαντάφυλλο. Ἄρχισε τὶς ἀκροβασίες σὲ λίγο. Ἔτρεχε χωρίς νὰ βαστάει τὸ τιμόνι τώρα. Οἱ ἄνθρωποι μπροστά στὴν ἐξώπορτα τῆς αὐλῆς ἐνθουσιάστηκαν ἀκόμα πιὸ πολύ, τὰ χέρια τους σαλεύανε ψηλά καὶ φωνάζανε άκόμα πιὸ δυνατά. Τὸ ἀγόρι ζύγωνε τώρα στὴν κορυφή τοῦ θριάμβου του. Ἔτρεχε, ἔτρεχε… Καὶ κοίταζε τοὺς ἄνθρώπους ποὺ ἦταν ἐκεῖ, ἔβλεπε τὰ χέρια τους ποὺ σαλεύανε ἀκόμα πιὸ ψηλά, ἄκουγε τὶς φωνές τους, ξεχώριζε τὸ κορίτσι που εἶχε βάλει στὸ τιμόνι τὸ κόκκινο τριαντάφυλλο, καὶ τὴ στιγμή ποὺ κατηφόριζε, τὸ φορτηγό τῶν τριῶν τόνων οἱ ἄνθρωποι τὸ εἴδανε, μὰ τὸ ἀγόρι δὲν τὸ εἶδε, κοίταζε τοὺς ἀνθρώπους κείνη τὴν ὤρα, εἶδε τὰ χέρια τους ποὺ σαλεύανε ἀκόμα πιό ψηλά, ἄκουσε τὶς φωνές τους ἀκόμα πιὸ δυνατές, θάρρεψε πὼς ἤτανε ἀπό τὸν ἐνθουσιασμό τους ποὺ εἶχε κορυφωθεῖ, εἶδε ἀκόμη μὶα φορά τὸ κορίτσι, τὸ κορίτσι ποὺ εἶχε βάλει στὸ τιμόνι το κόκκινο τριαντάφυλλο, ἄξαφνα, ἕνα κόκκινο τριαντάφυλλο ἦρθε μπροστά στὰ μάτια του, ἄξαφνα ὁλάκερος ὁ κόσμος γίνηκε ἕνα κόκκινο τριαντάφυλλο. Αντώνη Σαμαράκη Από τη συλλογή διηγημάτων «Ζητείται Ελπίς», ελαφρά διασκευασμένο Ερωτήσεις: ΟΜΑΔΑ Α 1. Να σημειώσεις Σ (= σωστό) ή Λ (=λάθος) δίπλα σε καθεμία από τις παρακάτω φράσεις με βάση το νόημα του κειμένου. 1. 2. 3. 4. 5.
Το αγόρι παρατηρούσε με χαρά τον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί έξω από το σπίτι του για να δει το καινούριο ποδήλατό του. Το αγόρι είχε πληρώσει με μετρητά ολόκληρο το ποσό που αντιστοιχούσε στην αξία του ποδηλάτου του. Ο παππούς αποφάσισε να κάνει και αυτός μια βόλτα με το ποδήλατο μετά από το αγόρι. Ο πατέρας του αγοριού καμάρωνε τον γιο του, που κατάφερε δουλεύοντας σκληρά να αποκτήσει ένα ολοκαίνουριο ποδήλατο. Το αγόρι στο τέλος του διηγήματος σκοτώνεται από ένα φορτηγό. Μονάδες 10
2. Προσπάθησε να περιγράψεις τη γειτονιά του αγοριού, τα πρόσωπα που μένουν εκεί και την κοινωνική τους θέση, αξιοποιώντας όσο περισσότερα στοιχεία του κειμένου μπορείς. Μονάδες 5 ΟΜΑΔΑ Β 1. Συμπλήρωσε τον πίνακα με τα παραθετικά των επιθέτων και των επιρρημάτων που περιέχονται στις παρακάτω προτάσεις του κειμένου (προσοχή! να σχηματίσεις τα παραθετικά των επιθέτων στην ίδια πτώση, στο ίδιο γένος και στον ίδιο αριθμό): - Ἐκεῖνο τὸ ἀπόγευμα, εἶχε κάνει πραγματικότητα τὸ μεγάλο του ὄνειρο. - …σαλεύανε ψηλά τὰ χέρια τους καὶ φωνάζανε, μὰ οἱ φωνές τους φτάνανε στ’ αὐτιά του σὰν ἕνα βαθύ βουητό.
2 από 4
ΘΕΤΙΚΟΣ
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ
ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
Μονάδες 9 2. Στο κείμενο αναφέρεται: … εἶχε κοπεῖ δυὸ φορές στὴ βιασύνη του. Να συμπληρώσεις τις παρακάτω στήλες με το αριθμητικό που περιέχεται στην παραπάνω πρόταση:
απόλυτo
τακτικό
αναλογικό
περιληπτικό
Μονάδες 2 3. Τοποθέτησε το ρήμα του κειμένου «εἴχανε πιάσει», σε όλους τους χρόνους, διατηρώντας το ίδιο πρόσωπο και τον ίδιο αριθμό. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛ. ΣΤΙΓΜ. ΜΕΛΛ. ΕΞΑΚΟΛ. ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜ. ΥΠΕΣΥΝΤΕΛ. ΣΥΝΤ. ΜΕΛΛ. Μονάδες 4 ΟΜΑΔΑ Γ 1. Να βρεις και να σημειώσεις στον παρακάτω πίνακα όλες τις λέξεις και τις εκφράσεις που δηλώνουν χρόνο και τόπο και περιέχονται στα παρακάτω αποσπάσματα του κειμένου: 1. 2.
Σὲ λίγο, θ’ ἀνέβαινε τὸ ἀγόρι στὸ ποδήλατο, καὶ ὕστερα θὰ χαλοῦσε ὁ κόσμος! Θὰ ἔκανε βόλτες σὲ ὅλη τὴ γειτονιά. Ἐκεῖνο τὸ ἀπόγευμα, εἶχε κάνει πραγματικότητα τὸ μεγάλο του ὄνειρο: νὰ πάρει ποδήλατο. Δυό χρόνια ἀγωνίστηκε γι’ αὐτό. ΧΡΟΝΟΣ
ΤΟΠΟΣ
Μονάδες 6 2. Στις παρακάτω περιόδους του κειμένου: α. Να βρεις όλα τα ρήματα και να τα κατατάξεις σε μεταβατικά, αμετάβατα και συνδετικά. β. Στη συνέχεια να βρεις τα αντικείμενα ή τα κατηγορούμενα αυτών των ρημάτων και να τα γράψεις στις αντίστοιχες στήλες. Σε περίπτωση που κάποιο ρήμα δεν έχει αντικείμενο ή κατηγορούμενο, θα αφήνεις το αντίστοιχο τετράγωνο κενό. Τὸ χέρι ἑνός κοριτσιοῦ ἔβαλε τὸ τριαντάφυλλο στὸ τιμόνι. Τὰ μάγουλα τοῦ ἀγοριοῦ γινήκανε πιὸ κόκκινα κι ἀπό τὸ τριαντάφυλλο. Καὶ ξεκίνησε… 3 από 4
Ρήματα
Αντικείμενο
Κατηγορούμενο
Αμετάβατα
Μεταβατικά
Συνδετικά
Μονάδες 9 ΟΜΑΔΑ Δ 1.
Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τις συνώνυμες λέξεις που απαιτούνται. (Οι λέξεις του κειμένου είναι υπογραμμισμένες). ΛΕΞΕΙΣ δούλευε ἔλειπε εἴχανε πιάσει ἄστραφτε εἴχανε μαζευτεῖ ζύγωνε ξεχώριζε θάρρεψε
2.
ΣΥΝΩΝΥΜΑ
Μονάδες 8 Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τις αντώνυμες λέξεις που απαιτούνται. (Οι λέξεις του κειμένου είναι με σκούρα γράμματα). ΛΕΞΕΙΣ ἀργότερα νὰ ταράξει βαθύ ζύγωνε
ΑΝΤΩΝΥΜΑ
Μονάδες 4 3.
Να εξηγήσετε με λίγα λόγια τις παρακάτω φράσεις: Ἀπαρτία ἔχουμε σήμερα ... Θὰ ἔχουμε πρεμιέρα ἀπόψε, εἶπε ὁ ἠθοποιός ... … ἄξαφνα ὁλάκερος ὁ κόσμος γίνηκε ἕνα κόκκινο τριαντάφυλλο.
Μονάδες 3 Παραγωγή λόγου Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευθεί στην τοπική εφημερίδα, προσπαθείς να παρακινήσεις τους κατοίκους της πόλης σου να χρησιμοποιούν περισσότερο το ποδήλατο για τις καθημερινές τους μετακινήσεις, εξηγώντας τους τα οφέλη από τη χρήση του. Μονάδες 40 4 από 4