Avrupa Birliği'ni Anlamak • John McCormick by Serbest Kitaplar

John McCormick Avrupa Birliği’ni Anlamak Understanding the European Union (5th ed.) Çevirenler: Yusuf Şahin, Hasan Hüseyin Şahin

BB101 Yayınları: 2 2. Baskı: Mayıs 2018; 1. Baskı: Mart 2014 ISBN 13: 978-605-4665-12-9

Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Macmillan Publishers Limited’in bir markası olan Palgrave Macmillan tarafından, UNDERSTANDING THE EUROPEAN UNION ismiyle basılmıştır. Türkçe çeviri ve baskısı Palgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak yazarın hakları mahfuzdur.

Yayına Hazırlayan: Selçuk Durgut Kapak Tasarımı: Furkan Şener (www.furkansener.com) Sayfa Tasarımı: Eksi Kitaplar Baskı: Tarcan Matbaası Adres: İvedik Cad. Mercan 2 Plaza, No: 417, Yenimahalle, Ankara Telefon: (312) 384 34 35-36 • Faks: (312) 384 34 37 • Sertifika No: 25744

Adres: Kavaklıdere Mah. Bardacık Sok. No: 8/1 Küçükesat, Çankaya Ankara • Telefon: (312) 434 44 64 E-Mail: info@eksikitaplar.com • Web: www.eksikitaplar.com • Sertifika No: 25787 BB101 Yayınları bir Eksi Kitaplar markasıdır.

JOHN McCORMICK

John McCormick Indiana University-Purdue University Indianapolis’te (IUPUI) siyaset bilimi bölümünde profesör olarak görev yapmaktadır. Eğitim hayatını Güney Afrika’daki Rhodes University, Britanya’daki University College London ve Indiana University’de tamamlamıştır. Bunun yanı sıra Londra merkezli çevre alanında çalışan iki STK’da sekiz yıllık çalışma deneyimi vardır. Akademik ilgi ve çalışma alanı Avrupa Birliği, karşılaştırmalı siyaset ve Transatlantik ilişkileridir. Britanya’da Exeter ve Sussex, Belçika’da College of Europe gibi üniversitelerde misafir öğretim görevlisi olarak bulunmuştur. 2010-13 yılları arasında yürüttüğü Avrupa entegrasyonunu destekleyen öğretim faaliyetleri sebebiyle Avrupa Komisyonu tarafından ödüllendirilmiştir. 12 kitabın yanı sıra onlarca makale ve derleme bölümü yazmış olan McCormick’in eserleri birçok dile çevrilmiş ve kendisi üç kez üniversite öğretim ödülüne layık görülmüştür. Eşi ve iki oğluyla Indiana’da yaşamaktadır.

ÖZET İÇINDEKILER

1. AVRUPA BIRLIĞI NEDIR? 2. AVRUPA FIKRI 3. AB’NIN EVRIMI 4. AVRUPA KURUMLARI 5. AB VE VATANDAŞLARI 6. AB POLITIKA SÜRECI 7. EKONOMI POLITIKASI 8. KAYNAKLARIN YÖNETIMI 9. AB VE DÜNYA

İÇINDEKILER

GIRIŞ

1. AVRUPA BIRLIĞI NEDIR?

Uluslararası Sistemde AB. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Bölgesel Entegrasyonu Anlamak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 Günümüz AB’sini Açıklamak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 Federalizm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Konfederalizm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

2. AVRUPA FIKRI

Avrupa’nın Değişen Kimliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Avrupa Nerededir?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Avrupacılık . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

3. AB’NIN EVRIMI

103

Savaş Sonrası Avrupa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Entegrasyona Doğru İlk Adımlar (1948-55). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Avrupa Ekonomik Topluluğu (1955-86) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113 Ekonomik ve Sosyal Entegrasyon (1979-92) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Topluluktan Birliğe (1992-2003). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Avro, Lizbon ve Ötesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138

4. AVRUPA KURUMLARI

141

Avrupa için Bir Anayasa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 Avrupa Konseyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 Avrupa Komisyonu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Bakanlar Konseyi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Avrupa Parlamentosu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163 Avrupa Adâlet Divanı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 Uzman Kurumlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

5. AB VE VATANDAŞLARI

177

Kamuoyu ve Avrupa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179 Demokrasi Açığı. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186 Halkın Avrupası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 Katılım ve Temsil. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 Avrupa Seçimleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196 Referandumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Çıkar Grupları/Sivil Toplum Kuruluşları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205 Diğer Kanallar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

6. AB POLITIKA SÜRECI

213

Değişen Otorite Dengesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 Politik Çevre. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Politika (Siyasa) Döngüsü. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226 Problem Tespiti ve Gündem Belirleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Formülleştirme ve Benimseme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 Uygulama. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Değerlendirme. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 Politik Sürecin Özellikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233 Uzlaşma ve Pazarlık. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235 Politik Oyunlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Çok Vitesli Entegrasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 Artırımcılık (Incrementalism) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238

Yayılma. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 AB Bütçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246

7. EKONOMI POLITIKASI

249

Ortak Pazarın Tamamlanması. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Ortak Pazarın Etkileri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 Dolaşım Özgürlüğü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 Trans Avrupa Ağları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Hava Ulaşımının Liberalizasyonu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260 Birleşmeler ve Devirler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Rekabet Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Avro Bölgesinin İçinde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281

8. KAYNAKLARIN YÖNETIMI

283

Gelir Dağılımının Dengelenmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Tarım Politikası. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 Uyum Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 Çevre Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315

9. AB VE DÜNYA

317

Avrupa Ortak Dış Politikasına Doğru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 Avrupa Ortak Savunma Politikasına Doğru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 326 Avrupa’nın Küresel Ekonomik Mevcudiyeti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 ABD ile İlişkiler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336 Komşularla İlişkiler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 Gelişme İşbirliği. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 343 Sonuçlar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347 EK

351

KAYNAKÇA

357

DIZIN

375

KUTULAR Kutu 1.1 Kutu 1.2 Kutu 1.3 Kutu 2.1 Kutu 2.2 Kutu 2.3 Kutu 3.1 Kutu 3.2 Kutu 3.3 Kutu 4.1 Kutu 4.2 Kutu 5.1 Kutu 5.2 Kutu 5.3 Kutu 6.1 Kutu 6.2 Kutu 6.3 Kutu 7.1 Kutu 7.2 Kutu 7.3 Kutu 8.1 Kutu 8.2 Kutu 8.3 Kutu 9.1 Kutu 9.2 Kutu 9.3

Bölgesel Entegrasyonun Avantaj ve Dezavantajları. . . . . . . . 43 Mitrany’nin Çalışan Barış Sistemi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Dünyada Bölgesel Entegrasyon. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Avrupa İşbirliği Konusunda İlk Fikirler. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Türk Sorunu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Avrupa Kültürünün Geliştirilmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Marshall Planı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Entegrasyon Yolunda İlk Adımlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 Sosyal Konuların Gündemde Üst Sıralara Tırmanışı. . . . . . 124 Devletlerarası Konferanslar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 Avrupa Birliği Hukuku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Avroşüphecilik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Bilgi Açığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Avrupa Parlamentosu’ndaki Siyasî Gruplar. . . . . . . . . . . . . . . . 198 AB Politika Sürecinin Prensipleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 Avrupalılaşma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239 Bütçe Savaşları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Adâlet ve İçişleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 Avrupa ve Havacılık Endüstrisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Avrupa Merkez Bankası (AMB). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274 Avrupa Rüyasını Yaşamak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Ortak Balıkçılık Politikası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 İrlanda’nın (Kötü) Şansı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Avrupa Dış Eylem Servisi (ADES) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325 Avrupa Savunması mı, Atlantik Savunması mı?. . . . . . . . . . . 327 Önemsenmeyen Süper Güç. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339

TABLOLAR AB’nin Resmî Dilleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 Avrupacılığın Temel Özellikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Tablo 3.1 AB’nin Muhtemel Üyeleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 Tablo 3.2 Lizbon Antlaşması’nın Önemli Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 Tablo 2.1

Tablo 2.2

Tablo 4.1 Tablo 4.2 Tablo 4.3 Tablo 4.4 Tablo 4.5 Tablo 4.6 Tablo 5.1 Tablo 6.1 Tablo 9.1

Başlıca Antlaşmalar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 Avrupa Komisyonu Başkanları. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Bakanlar Konseyi Başkanlığının Rotasyonu . . . . . . . . . . . . . . . 160 Bakanlar Konseyi’nde Oy Sayıları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Avrupa Parlamentosu’ndaki Koltuk Sayıları . . . . . . . . . . . . . . . 165 AB Uzman Kurumları (Seçilmiş Bazıları) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 AB Konularında Ulusal Referandumlar (Birkaç Tanesi). . 203 Kamu Otoritesinin Bölünmesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Afrika, Karayipler ve Pasifik (AKP) Ülkeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . 344

ŞEKILLER Şekil 1.1 Şekil 1.2 Şekil 2.1 Şekil 4.1 Şekil 5.1 Şekil 5.2 Şekil 5.3 Şekil 6.1 Şekil 6.2 Şekil 6.3 Şekil 7.1 Şekil 8.1 Şekil 8.2 Şekil 9.1

Siyasî Organizasyon Seviyeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Federalizm ve Konfederalizm Karşılaştırması. . . . . . . . . . . . . . . 62 Değişen Avrupa Kimlikleri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90 AB’nin Kurumsal Yapısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 AB Üyeliği Konusunda Halkın Tercihi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Avrupalılar AB Hakkında Ne Kadar Bilgi Sâhibidir?. . . . . . . 185 Avrupa Parlamentosu Seçimlerine Katılım Oranları, 2009. 199 Politika Döngüsü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 AB Kanunlarının İhlâli, 1952-2008. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Avrupa Birliği Bütçesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Dünyanın En Büyük Şirketleri (Bölgeye Göre) . . . . . . . . . . . . 264 Avrupa Birliği’nde Kişi Başına Düşen GSMH. . . . . . . . . . . . . . . 286 Avrupa Birliği’nde İşsizlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306 Küresel Ekonomide AB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333

HARITALAR Harita 0.1 Harita 2.1 Harita 3.1 Harita 3.2 Harita 3.3 Harita 7.1 Harita 9.1

Avrupa Birliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Bugünkü Avrupa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 Avrupa Birliği’nin Genişlemesi, 1952-86. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Avrupa Birliği’nin Genişlemesi, 1990-95. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 Avrupa Birliği’nin Genişlemesi, 2004-07 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Avro Bölgesi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Avrupa Birliği ve Komşuları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

(trilyon dolar)

Kişi Başı GSYİHd (dolar)

İGE Sıralaması e 4

Birleşik Krallık

1973

242

65,6

2,83

43.081

Fransa*

1957

640

67,2

2,77

41.466

İtalya*

1957

301

60,5

2,32

38.345

İspanya*

1986

505

46,5

1,69

36.462

Polonya

2004

312

38,4

1,06

27.923

Hollanda*

1957

17,1

0,87

51.320

Belçika*

1957

11,3

0,50

46.541

İsveç

1995

450

10,1

0,49

49.508

Romanya

2007

238

19,6

0,47

23.626

Avusturya*

1995

8,8

0,44

50.644

Çek Cumh. (Çekya)

2004

10,6

0,37

35.140

İrlanda*

1973

4,7

0,34

71.405

Portekiz*

1986

10,3

0,30

30.665

Danimarka

1973

5,7

0,29

49.819

Yunanistan*

1981

131

10,7

0,29

26.526

Macaristan

2004

9,8

0,27

26.997

Finlandiya*

1995

338

5,5

0,24

43.365

Slovakya*

2004

5,4

0,16

30.632

Bulgaristan

2007

110

7,1

0,14

19.509

Hırvatistan

2013

4,1

0,10

23.732

GSYİH c

48.885

(milyon kişi)

4,04

Nüfus b

82,5

(bin km2)

357

Yüzölçümü a

1957

AB’ye (AET) üyelik tarihi Almanya*

(trilyon dolar)

Kişi Başı GSYİHd (dolar)

İGE Sıralaması e 37

Lüksemburg*

1957

0,5

0,06 103.557

Slovenya*

2004

2,0

0,06

33.421

Letonya*

2004

1,9

0,05

25.933

Estonya*

2004

1,3

0,04

29.620

Kıbrıs (Rum Yönetimi)

2004

0,8

0,03

32.580

Malta*

2004

316

0,4

0,02

38.072

783

79,8

1,94

24.412

8,4

0,53

63.741

Norveç

323

5,2

0,31

59.385

Ukrayna

603

42,4

0,35

8.272

9,8

0,17

17.282

207

9,5

0,17

18.091

Sırbistan

7,0

0,10

14.725

Bosna-Hersek

3,5

0,04

12.330

Gürcistan

3,7

0,04

10.024

Arnavutluk

2,8

0,03

11.866

Ermenistan

2,9

0,03

8.850

Makedonya

2,0

0,03

15.121

GSYİH c

29.966

(milyon kişi)

0,08

Nüfus b

2,8

(bin km2)

Yüzölçümü a

2004

AB’ye (AET) üyelik tarihi Litvanya*

AB üyesi olmayan Avrupa ülkeleri Türkiye İsviçre

Azerbaycan Belarus (Beyaz Rusya)

(trilyon dolar)

Kişi Başı GSYİHd (dolar)

İGE Sıralaması e 9

Kosova

377

1,7

0,02

10.083

Moldova

3,5

0,02

5.343

107

Karadağ

0,6

0,01

17.665

Çin

9.596

1.388,7

21,45

15.559

Birleşik Devletler

9.833

326,4

18,62

57.638

Hindistan

3.287

1.326,6

8,72

6.583

131

377

126,7

5,27

41.476

17.098

146,8

3,40

23.163

Brezilya

8.515

208,5

3,15

15.153

Endonezya

1.910

261,8

3,04

11.632

113

Nüfus b

GSYİH c

51.399

(milyon kişi)

0,02

(bin km2)

0,3

Yüzölçümü a

103

AB’ye (AET) üyelik tarihi İzlanda

Diğer büyük ülkeler

Japonya Rusya

a: Yüzölçümü verileri wikipedia.org adresinden derlenmiştir. (https://en.wikipedia.org/ wiki/List_of_countries_and_dependencies_by_area) b: Güncel nüfus verileri wikipedia.org adresinden derlenmiştir. (https://en.wikipedia.org/ wiki/List_of_European_countries_by_population) (Şubat 2018) c: Satın alma gücü paritesine göre gayrı sâfî yurtiçi hâsıla değerleri Dünya Bankası’nın 2016 verilerine dayanarak hazırlanmıştır. (http://databank.worldbank.org/data/download/GDP_PPP.pdf) d: Satın alma gücü paritesine göre kişi başına düşen gayrı sâfî yurtiçi hâsıla değerleri Dünya Bankası’nın 2016 verilerine dayanarak hazırlanmıştır. (https://data.worldbank.org/ indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD) e: 188 ülkenin değerlendirildiği İnsanî Gelişmişlik Endeksi 2016 verileri Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın web sayfasından alınmıştır. (http://hdr.undp.org/sites/default/files/HDR2016_EN_Overview_Web.pdf) *: Avro bölgesi ülkesi. Not: Ülkeler GSYİH büyüklüğüne göre sıralanmıştır

AVRUPA BÜTÜNLEŞMESININ KRONOLOJISI 1944 Temmuz

Bretton Woods Konferansı düzenlendi.

1945 Mayıs

Almanya teslim oldu; Avrupa’da savaş bitti.

Ekim

Birleşmiş Milletler kuruldu.

1947 Haziran

Marshall Planı ilân edildi.

1948 Ocak

Benelüks Gümrük Birliği kuruldu.

Nisan

Avrupa Ekonomi İşbirliği Örgütü kuruldu.

1949 Nisan

Kuzey Atlantik Antlaşması imzalandı.

Mayıs

Avrupa Konseyi kuruldu.

1950 Mayıs

Schuman Deklarasyonu yayınlandı.

1951 Nisan

Paris Antlaşması imzalanarak Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kuruldu.

1952 Mart

Kuzey Ülkeleri Konseyi kuruldu.

Mayıs

Avrupa Savunma Topluluğu’nu oluşturan anlaşma taslağı imzalandı.

Temmuz

Paris Antlaşması yürürlüğe girdi.

1953 Mart

Avrupa Siyasî Topluluğu planları duyuruldu.

1954 Ağustos

Avrupa Savunma ve Avrupa Siyasî Topluluğu planları çöktü.

Ekim

Batı Avrupa Birliği oluşturuldu.

1956 Haziran

Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Euroatom’un kurulması tartışmaya açıldı.

Ekim-Aralık Süveyş Krizi. 1957 Mart

Euroatom ve Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu (AET) kuran Roma Antlaşmaları imzalandı.

1958 Ocak

Roma Antlaşmaları yürürlüğe girdi.

Şubat

Benelüks Ekonomi Birliği kuruldu.

1960 Mayıs

Avrupa Serbest Ticaret Birliği çalışmalarına başladı.

1961 Şubat

AET’nin ilk devlet başkanları zirvesi yapıldı.

Tem.-Ağus. Britanya, İrlanda ve Danimarka AET’ye girmek için başvurdu.

1962 Nisan

Norveç AET üyeliği için başvuru yaptı.

1963 Ocak

De Gaulle, Britanya’nın AET üyeliğini veto etti. Almanya ve Fransa Dostluk ve İşbirliği Anlaşması imzaladı.

1965 Nisan

Birleşme Antlaşması (Merger Treaty) imzalandı.

Temmuz

Boş sandalye krizi başladı (Ocak 1966’da çözüldü).

1966 Mayıs

Britanya, İrlanda ve Danimarka AET’ye ikinci kez başvurdu (Norveç Temmuz’da onları takip etti).

1967 Kasım

De Gaulle, Britanya’nın AET’ye alınmasını tekrar veto etti.

1968 Temmuz

Ortak gümrük tarifeleri konusunda anlaşmaya varılması AET gümrük birliğini sağladı.

1970 Haziran

Britanya, Danimarka, İrlanda ve Norveç ile üyelik görüşmelerine başlandı. Ocak 1972’de tamamlandı.

1971 Ağustos

ABD altın standardından vazgeçti; Bretton Woods sabit kur sitemi son buldu.

1972 Eylül

Referandum sonucu Norveç, AET üyeliğini reddetti.

1973 Ocak

Britanya, Danimarka ve İrlanda AET’ye katıldı ve üye sayısı 9 oldu.

1975 Mart

Avrupa Konseyi ilk kez Dublin’de buluştu. Avrupa Yerel Kalkınma Fonu kuruldu.

Haziran

Yunanistan topluluğa katılmak için başvurdu.

1977 Mart

Portekiz AET’ye katılmak için başvurdu.

Temmuz

İspanya AET’ye katılmak için başvurdu.

1978 Aralık

Avrupa Konseyi, Avrupa Para Sistemi’ni (APS) kurdu.

1979 Mart

APS uygulamaya girdi. Jean Monnet öldü.

Haziran

Avrupa Parlamentosu’na ilk doğrudan seçimler gerçekleşti.

1981 Ocak

Yunanistan AET’ye katılarak üye sayısını 10’a çıkarttı.

1984 Ocak

Avrupa Serbest Ticaret Birliği ve AET arasında serbest ticaret alanı kuruldu.

1985 Haziran

Fransa, Almanya ve Benelüks devletleri arasında Schengen Anlaşması imzalandı.

Aralık

Avrupa Konseyi, Avrupa Tek Senedi (ATS) oluşturul-

masını onayladı. 1986 Ocak

Portekiz ve İspanya’nın katılımıyla üye sayısı 12 oldu.

Şubat

ATS Lüksemburg’da imzalandı.

1987 Nisan

Türkiye AET’ye katılmak için başvurdu.

Temmuz

ATS yürürlüğe girdi.

1989 Nisan

Ekonomik ve Parasal birlik konularında Delors Raporları hazırlandı.

Temmuz

Avusturya AET’ye katılmak için başvurdu.

Aralık

11 AT üyesi devlet tarafından Sosyal Şart kabul edildi.

1990 Temmuz

Kıbrıs ve Malta AET’ye katılmak için başvurdu.

Ağustos

Irak Kuveyt’i işgal etti.

Ekim

Almanya’nın birleşmesi eski Doğu Almanya’nın AET’ye girmesini sağladı.

1991 Haziran

Yugoslavya’da savaş başladı.

Temmuz

İsveç AET’ye katılmak için başvurdu.

1992 Şubat

Avrupa Birliği Antlaşması (Maastricht Antlaşması) imzalandı.

Mart

Finlandiya AET’ye katılmak için başvurdu.

Mayıs

İsviçre AET’ye katılmak için başvurdu.

Haziran

Danimarka’da yapılan referandum Maastricht Antlaşması’nın şartlarını reddetti.

Aralık

Norveç AET’ye katılmak için tekrar başvurdu.

1993 Mayıs

Danimarka’da yapılan ikinci referandum Maastricht Antlaşması’nın şartlarını onayladı.

Kasım

Avrupa Birliği Antlaşması yürürlüğe girdi. Avrupa Topluluğu yeni Avrupa Birliği’nin (AB) dayanağı haline geldi.

1994 Ocak

Avrupa Ekonomik Alanı oluşturuldu.

Mart

Macaristan AB’ye katılmak için başvurdu.

Nisan

Polonya AB’ye katılmak için başvurdu.

Mayıs

Fransa ve Britanya’yı birleştiren Kanal Tüneli açıldı.

Haz.-Kasım Avusturya, Finlandiya ve İsveç referandumla AB üyeliğini onaylarken Norveçliler bir kez daha hayır dedi. 1995 Ocak

Avusturya, Finlandiya ve İsveç AB’ye katılarak üye sayısını 15’e çıkarttı.

Mart

Schengen Anlaşması yürürlüğe girdi.

Temmuz

Europol Konvansiyonu imzalandı.

Ekim-Aralık

Bulgaristan, Estonya, Letonya ve Litvanya AB’ye katılmak için başvurdu.

Aralık

Dayton Barış Antlaşması Yugoslavya’daki savaşı sonlandırdı.

1996 Ocak

Çek Cumhuriyeti AB’ye katılmak için başvurdu.

Haziran

Slovenya AB’ye katılmak için başvurdu.

1997 Ekim

Amsterdam Antlaşması imzalandı.

1998 Haziran

Avrupa Merkez Bankası kuruldu.

1999 Ocak

11 üye devlette avro kabul edildi.

Mayıs

Amsterdam Antlaşması yürürlüğe girdi.

2000 Eylül

Danimarka referandumla avro kullanımını reddetti.

2001 Şubat

Nice Antlaşması imzalandı.

Mart

İsviçre referandumla AB üyeliğini reddetti.

Haziran

İrlanda referandumla Nice Antlaşması’nın şartlarını reddetti.

2002 Ocak

Avro 12 üye devletin piyasasında dolaşıma girdi.

Şubat

Avrupa’nın Geleceği Konvansiyonu açıldı.

Ekim

İrlanda tekrarlanan referandumla Nice Antlaşması’nın şartlarını onayladı.

2003 Şubat

Nice Antlaşması yürürlüğe girdi.

Mart

ABD liderliğindeki Irak işgali, savaş sonrası dönemdeki transatlantik ilişkilerde en ciddi fikir ayrılığını ateşledi.

Temmuz

Avrupa için bir anayasa oluşturan anlaşma taslağı yayımlandı.

Eylül

İsveç referandumla Avro kullanımını reddetti.

2004 Mayıs

Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovenya ve Slovakya’nın AB’ ye katılımıyla üye sayısı 25 oldu.

Haziran

Avrupa Konseyi anayasal anlaşma taslağının şartlarını kabul etti.

Kasım

Litvanya anayasayı onaylayan ilk AB üyesi oldu.

2005 Mayıs

Fransa referandumla anayasayı reddetti.

Haziran

Hollanda referandumla anayasayı reddetti.

2007 Ocak

Bulgaristan ve Romanya AB’ye katılarak üye sayısını 27’ye çıkarttı. Slovenya avroya geçen 13. ülke oldu.

Aralık

Lizbon Antlaşması imzalandı.

2008 Ocak

Kıbrıs ve Malta avroya geçti.

Haziran

İrlanda referandumla Lizbon Antlaşması’nın şartlarını reddetti.

2009 Ocak

Slovakya avroya geçti.

Ekim

İrlanda tekrarlanan referandumla Lizbon Antlaşması’nın şartlarını kabul etti.

Kasım

Lizbon Antlaşması yürürlüğe girdi.

Kasım-Aralık Yunanistan’da bütçe krizi patlak verdi. 2010 Aralık

Avrupa Dış Eylem Servisi kuruldu.

2011 Ocak

Estonya avroya geçti.

2012 Ekim

AB, Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü.

2013 Ocak

Başbakan David Cameron, Birleşik Krallık’ın AB üyeliği konusunda 2016’da referandum düzenleme niyetinde olduklarını açıkladı.

Haziran

Transatlantik serbest ticaret anlaşması için görüşmeler başladı

Temmuz

Hırvatistan AB’ye üye olarak üye sayısını 28’e çıkarttı.

2014 Ocak

Letonya avroya geçti.

2016 Haziran

Britanya’da düzenlenen referandumla halk, AB’den ayrılma yönünde karar verdi.

AVRUPA BİRLİĞİ’NİN UZMAN KURULUŞLARI Kurum

Merkezi

Kuruluş Tarihi

Danışma Kurulları Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesi

Brüksel, Belçika

1957

Avrupa Bölgeler Komitesi

Brüksel, Belçika

1994

Eğitim, Audiovizüel ve Kültür İcra Ajansı

Brüksel, Belçika

2006

Avrupa Araştırma Konseyi İcra Ajansı

Brüksel, Belçika

2007

Rekabet ve İnovasyon İcra Ajansı

Brüksel, Belçika

2003

Sağlık ve Tüketici İcra Ajansı

Lüksemburg

2005

Araştırma İcra Ajansı

Brüksel, Belçika

2009

Trans-Avrupa Ulaştırma Ağı İcra Ajansı

Brüksel, Belçika

2006

Avrupa Yatırım Bankası

Lüksemburg

1958

Avrupa Bankacılık Otoritesi

Londra, Birleşik Krallık

2011

Avrupa Merkez Bankası

Frankfurt, Almanya

1998

Avrupa Sistemik Risk Kurulu

Frankfurt, Almanya

2010

Frankfurt, Almanya

2011

Paris, Fransa

2011

Avrupa Sınır ve Sahil Güvenlik Ajansı

Varşova, Polonya

2016

Avrupa Yolsuzlukla Mücadele Bürosu

Brüksel, Belçika

1999

Avrupa Polis Koleji

Bramshill, Birleşik Krallık

2001

İcra Ajansları

Finans Kurumları

Avrupa Sigorta ve Mesleki Emeklilik Otoritesi Avrupa Menkul Değerler ve Piyasalar Otoritesi

Adalet ve Kolluk

Kuruluş Tarihi

Kurum

Merkezi

Avrupa Polis Teşkilâtı (Europol)

Lahey, Hollanda

1999

Avrupa Yargısal İşbirliğini Geliştirme Ajansı (Eurojust)

Lahey, Hollanda

2002

Avrupa Savunma Ajansı

Brüksel, Belçika

2004

Avrupa Birliği Dış İlişkiler Servisi

Brüksel, Belçika

2010

Avrupa Emniyet Bilimleri Enstitüsü

Paris, Fransa

2001

Avrupa Uydu Merkezi

Madrid, İspanya

2002

Ljubljana, Slovenya

2011

Riga, Letonya

2010

Toplum Tesisi Çeşitlilik Bürosu

Angers, Belçika

1994

Avrupa Güvenlik ve İşyerinde Sağlık Ajansı

Bilbao, İspanya

1996

Avrupa Veri Koruma Denetçiliği

Brüksel, Belçika

2001

Avrupa Bilgi Teknolojileri Ajansı

Talinn, Estoya

2012

Avrupa İltica Destek Bürosu

Valetta, Malta

2011

Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı

Köln, Almanya

2002

Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi

Stockholm, İsveç

2005

Avrupa Meslekî Eğitim Geliştirme Merkezi

Selanik, Yunanistan

1975

Avrupa Kimyasallar Ajansı

Helsinki, Finlandiya

2007

Avrupa Çevre Ajansı

Kopenhag, Danimarka

1994

Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı

Vigo, İspanya

2005

Güvenlik ve Dış İlişkiler

Diğer Ajanslar Enerji Düzenleyici Kuruluşları İşbirliği Ajansı Avrupa Elektronik Haberleşme Düzenleyici Kurumu

Kuruluş Tarihi

Kurum

Merkezi

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi

Parma, İtalya

2002

Dublin, İrlanda

1975

Prag, Çekya

2004

Avrupa Cinsiyet Eşitliği Enstitüsü

Vilnius, Litvanya

2007

Avrupa Yenilik ve Teknoloji Enstitüsü

Budapeşte, Macaristan

2008

Avrupa Denizcilik Güvenliği Ajansı

Lizbon, Portekiz

2002

Avrupa İlâç Ajansı

Londra, Birleşik Krallık

1995

Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi

Lizbon, Portekiz

1993

Avrupa Ağ ve Bilgi Güvenliği Ajansı

Kandiye, Yunanistan

2004

Avrupa Demiryolları Ajansı

Valenciennes, Fransa

2004

Avrupa Eğitim Vakfı

Torino, İtalya

1994

Temel Haklar Ajansı

Viyana, Avusturya

2007

İç Piyasa Uyumlulaştırma Bürosu

Alicante, İspanya

1999

Avrupa Birliği’nin Kurumları için Tercüme Merkezi

Lüksemburg

1994

Avrupa Yaşama ve Çalışma Şartlarını Geliştirme Vakfı Avrupa Küresel Uydu Seyrüsefer Sistemi Ajansı

KISALTMALAR AAD

Avrupa Adâlet Divanı

ASTB

Avrupa Serbest Ticaret Birliği

Avrupa Birliği

Avrupa Topluluğu

AB-15

2004 genişlemesiyle önceki 15 AB üyesi devlet

BAB

Batı Avrupa Birliği

Birleşmiş Milletler

Coreper

Dâimî Temsilciler Komitesi

ÇKY

çok-katmanlı yönetişim

DKM

Döviz Kuru Mekanizması

DTÖ

Dünya Ticaret Örgütü

EPB

Ekonomik ve Parasal Birlik

Euratom

Avrupa Atom Enerjisi Birliği

GATT

Gümrük Târifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması

genel müdür(lük)

GSMH

gayrı sâfî millî hâsıla

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

GSYİH

gayrı sâfî yurtiçi hâsıla

HAÖ

hükûmetlerarası örgütler

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

HDÖ

hükûmet dışı örgütler

KDV

katma değer vergisi

AKÇT

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu

NAFTA

Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması

AKP

Afrika, Pasifik, Karayip ülkeleri

NATO

AMB

Avrupa Merkez Bankası

Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü

AMG

Âcil Müdahale Gücü

ODGP

Avrupa Parlamentosu

Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası

APB

Avrupa para birimi

OECD

APÜ

Avrupa Parlamentosu Üyesi

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü

ASaT

Avrupa Savunma Topluluğu

OEEC

Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü

ASF

Avrupa Sosyal Fonu

OTaP

Ortak Tarım Politikası

ASİ

Avrupa Siyasî İşbirliği

OTiP

Ortak Ticaret Politikası

ASaT

Avrupa Savunma Topluluğu

SEP

Sosyal Eylem Planı

ASiT

Avrupa Siyasî Topluluğu

STK

sivil toplum kuruluşları

AST

Avrupa Tek Senedi

AB-27

2004-07 genişlemesinden sonraki AB üyesi devletler

ABKF

Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu

AÇA

Avrupa Çevre Ajansı

ADES

Avrupa Dış Eylem Servisi

AEA

Avrupa Ekonomik Alanı

AET

Avrupa Ekonomik Topluluğu

AGSP

Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası

AHSU

Avrupa Hava Savunma ve Uzay şirketi

AİHM AİHS

GIRIŞ

u kitap Avrupalı olanların ve olmayanların hayatlarında son yıllarda etkisi fazlasıyla artmış olmasına rağmen, tüm bu insanlarda belirgin kafa karışıklığına ve düşünce kargaşasına sebep olma kapasitesine sâhip Avrupa Birliği (AB) hakkındadır. Sorun AB’nin karakterini ve kişiliğini analiz etmekle başlamaktadır: Diğer bir deyişle “AB nedir?”. Gücü, rolleri ve sorumluluklarına bakıldığında bugüne kadar var olmuş uluslararası örgütlerin/organizasyonların tümünden daha derin olduğu için standart bir uluslararası örgütten çok daha fazlasıdır. Ancak henüz bir Süper Avrupa Devleti ya da Avrupa Birleşik Devletleri olamamıştır ve bunların gerçekleşmemesinden emin olmak için Avrupa’da çabalayanlar çok fazladır. Bu nedenle AB’nin yeri uluslararası bir örgüt olmakla süper devlet olmak arasında çekişmelerle beraber gidip gelmektedir. AB’yi tanımlama zorluğunun yanısıra pek çok soru ve sorun bizi karşılamaktadır. 27 üye ülkenin toplumu, ekonomisi, politikası ve günlük hayatında AB’nin rolü nedir? JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

İyi niyetli bir politik sistem midir? Eğer öyleyse 27 üye devletle olan ilişkilerini nasıl tanımlamalı ve karakterize etmeliyiz? Üye ülkeler bağımsız aktörler midir yoksa onları uyulması gereken kuralları, normları ve beklentileri olan bir kulübün parçaları olarak mı görmeliyiz? Avrupa’da politika belirlemede AB’nin rolü nedir? AB’nin Avrupa kimliği ve anlamı üzerindeki etkileri neler olmuştur? AB ve Avrupa arasında bir ayrım yapmaya devam etmek gerçekçi midir ve yararlı mıdır? Avrupa’nın dünyadaki yeri nedir? AB, Avrupa’nın dünyanın geri kalanına olan tutumuna ve dünyanın Avrupa tutumuna ne gibi farklar getirmiştir? Dünyanın en varlıklı pazarı, dünyanın başı çeken uluslararası para birimlerinden birisinin sâhibi, dünyanın en büyük ticarî gücü, dünyanın en büyük şirket birleşme ve satın alma piyasası, dünyanın en büyük yabancı yatırım ve devlet destekleme kaynağı olma konusundaki istatistikler göründükleri kadar gerçekçi midir? Yoksa hâlâ Avrupalılar arasında Avrupa’nın uluslararası politikası ve ekonomisinin rayına girmesine engel olan çok fazla sayıda bölünme ve sorunlar var mıdır? Peki ya gelecekte ne olacak? AB’nin bütünlüğü zamanla güçlenmekte midir yoksa entegrasyona karşı muhalefetin etkileri nihâyet görülmekte midir? Biriken şüphe ve krizler yeterli kanıt mıdır? Ya da Avrupalı liderler adaptasyon sürecini işletmeye devam edip AB’yi daha istikrarlı ve daha kabûl görmüş bir zemine kavuşturacak mıdır? Belki hiçbir yayın organının The Economist kadar AB’nin sonunu tahmin etme alışkanlığı yoktur. Mart 1982 kapağında şu kelimelerin yazılı olduğu bir mezar taşı yer almıştır: “Avrupa Ekonomi Topluluğu 25 Mart 1957’de doğdu, 25 Mart 1982 Bir ayağı çukurda; capax imperii nisi imperas-

Giriş

HARITA

0.1

Avrupa Birliği BARENTS DENİZİ

İzlanda

Finlandiya

Norveç

Ar. : Arnavutluk Az. : Azerbaycan BH : Bosna-Hersek Er. : Ermenistan Hı. : Hırvatistan Ma. : Makedonya Mo. : Moldova Ka. : Karadağ Ko. : Kosova Lü. : Lüksemburg Sı. : Sırbistan Sl : Slovenya Üye Ülkeler

İsveç

Letonya BALTIK DENİZİ Litvanya

Danimarka İrlanda

Birleşik Krallık

Polonya Çekya

Ukrayna

Slovakya Fransa

İsviçre

Avusturya Macaristan

İspanya

Mo.

Romanya

Sl. Hı.

İtalya Portekiz

Rusya

Belarus Hollanda Belçika Almanya Lü.

ATLAS OKYANUSU (ATLANTİK)

Üyeliğe Aday Ülkeler

Estonya

KUZEY DENİZİ

Sı. Ka. Ko. Ma. Ar.

Bulgaristan

Yunanistan

Malta

AKDENİZ

KARADENİZ

Gürcistan Er. Az.

Türkiye

Kıbrıs

set (gerçekten deneyene kadar hüküm sürme kapasitesine sâhip düşünce).” O günden beri The Economist Avrupa Topluluğu’nun, AB’nin ve avronun çökmenin eşiğinde olduğunu sayılamayacak kadar çok kez açıklamasına rağmen AB ve avro varlığını korumaktadır. Ancak bu ne kadar böyle gidecektir? Bu sorulara verilen cevapların sayısı zamanla artarken, en iyi ortak cevap üzerinde uzlaşma ihtimâli her zamanki gibi çok uzaktır. AB’nin iyi bir fikir ve yürütülmeye değer

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

bir proje olup olmadığı ya da devlet egemenliği ve kimliğinden çok fazla tâviz verilip verilmediği, görünen hedeflerinden daha büyük bir amacının olup olmadığı konularında bile ortak bir karara varılamamaktadır. Anketlere göre Avrupalıların sâdece yarısı AB’yi desteklerken diğer yarısı AB’ye ya karşıdır veya da kararsızdır. Anketlerden çıkan bir diğer sonuç ise Avrupalıların çoğunluğunun AB’nin işleyişini bilmediği, bu nedenle bu konudaki görüşlerine güvenmenin ne kadar doğru olduğu sorusudur. AB’yi eleştirenler Eurokratları suçlarken gizli, elitist ve güvenilmez olan AB kurumlarına verilen yetkileri onaylamamaktadırlar. 1945’ten beri Avrupa’daki barış, ekonomik büyüme ve refah düzeyinin entegrasyona ne kadar bağlı olduğu tartışılan bir diğer konudur. AB’yi destekleyenler ise karşıt bir görüştedirler; entegrasyonun ekonomik ve politik pek çok avantajı olduğuna inanarak Avrupa’nın uyanışında ve yenilenmesinde entegrasyonun sağladığı fırsatların etkili olduğunu düşünmektedirler. Kendilerini bir devletin vatandaşı olmaktan çok Avrupalı olarak görürler. Tüm şüphelere rağmen Avrupa entegrasyon yapısının dağılması çok zor görünmektedir. AB üyesi devletlerin ördüğü ilişki ağının çözülmesi tümüyle imkânsızdır. Avrupa devletleri arasında ticareti ve serbest dolaşımı bir zamanlar kısıtlayan kanunların geri dönmesi mümkün değildir. Avrupalıların birbirinden farklılıklarını hatırlatan fiziksel ve psikolojik bariyerler yıkılırken, ulusal ve bölgesel kimlikler canlı ve iyi durumda kalmışlardır. Avrupalılar kendi kimliklerini bir diğer Avrupalıya dayatmak için savaşmaya artık istekli değildir. 20 yıl önce AB çoğu Avrupalının hayatında marjinal bir etkenken günümüzde –ortak pazarın tamamlanması, çoğu konuda politik ortaklık, Avrupa hukuk sisteminin gelişmesi, avronun benimsenmesi, ortak

Giriş

dış politikaya yönelik adımlar, liderlerin reaksiyonunu gerektiren önemli küresel sorunlar v.b. nedenlerle– göz ardı edilemez bir konum kazanmıştır. Bu kitap AB’nin nasıl işlediğini ve hükmü altında yaşayan yarım milyar kişi için ne anlama geldiğini anlamak isteyen herkese hitap etmektedir. Kitap AB’yi temel prensiplerinden yola çıkarak anlatmaya başlamıştır: AB’nin ne olduğu ve nasıl bir dönüşüm geçirdiği konusundaki tartışmalar, işleyişinin ve karar verme sürecinin tanımlanarak değerlendirilmesi, Avrupa devletlerinin ve vatandaşlarının her birinin üstündeki etkilerinin incelenmesi, önemli politik konularda Avrupa entegrasyonunun etkilerinin izlenmesi ve değişen küresel rolünün tartışılması gerçekleştirilecektir. Kitabın sonraki bölümlerinde iki temel faktör etkisini göstermektedir. Bunlardan birincisi öz olmasıdır. Öz derken AB’nin sâdece tanımını, önemli isim, tarih ve bilgilerini içerecek kadar dar olmayan ama AB’nin detaylı bir analizi de olmayan bir kitaptır. AB hakkındaki analitik tartışmanın önemli noktalarını sentezleyerek tekrar gözden geçirilmesi, tarihindeki dönüm noktaları, sıradan Avrupalılarla olan ilişkisi, önemli politik ürünleri ve okuyucuları ilgilendiren tüm konular bağlam ve temel bilgilerle birlikte sunulmaktadır. AB hakkındaki kitaplar 700 sayfadan az olmazken Avrupa Birliği’ni Anlamak bunun yarısı kadar bile olmamıştır. Elinizdeki bu baskı ise her şeyi güncellerken bir önceki baskıdan yaklaşık yüzde beş daha kısadır. Bu konuda daha derinlemesine inceleme yapmak isteyenler daha geniş bir perspektifle yazılmış ama özünde aynı olan Avrupa Birliği Siyaseti kitabımdan faydalanabilirler. Özellikle başlangıç düzeyindeki eserler olmak üzere AB hakkındaki akademik yazıların çoğu AB’yi teorik tartışma-

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

lar bulutu içine gizleyip anlaşma metinleri, gizemli jargon ve karmaşık felsefî tezlerle Avrupa tarihinin en heyecan verici gelişmelerini sıkıcı ve bürokratik bir hâle getirerek Avrupa’nın entegrasyonunu Avrupalıların günlük yaşantısından uzaklaştırmıştır. Bu eğilimin bize yarardan çok zararı olmuştur. AB düzeyindeki olaylar, ulusal düzeydeki olaylar kadar başarı ve başarısızlıklarla, cesur girişimlerle ve zayıflıklarla, vizyon sâhibi liderlerle ve paralı askerlerin entrikalarıyla doludur. Bu nedenle konuyla ilgili kitaplar AB’nin hepimizin hayatını gerçek ve önemli bir şekilde nasıl değiştirdiğini net bir şekilde ortaya koymalıdırlar. Kitabın tümünü etkileyen ikinci faktör ise bu yönde belirlenmiştir. 1997’de Palgrave Macmillan yayınevinden Steven Kennedy benden AB ile ilgili çalışmalarımı içeren geniş bir bakış açısıyla ortaya koyan kısa bir kitap yazmamı istedi. Avrupa Birliği’ni Anlamak ilk olarak 1999’da basıldı. Kısa sürede ilgi çekti ve 2002, 2005, 2008 ve elinizdeki beşinci baskısı peş peşe yayınlandı. Akademik dünyada yeni baskıların çok fazla değişiklik içermediğine yönelik bir algı vardır. Bazı çalışma alanları bu algıyı doğrulasa da AB ile ilgilenenler için durum farklıdır çünkü AB sürekli değişmekte, kanunları iyileştirilmekte, karakteri dönüşmekte ve entegrasyonla ilgili tartışmalara sürekli yeni katmanlar eklenmektedir. Dördüncü baskıdan bugüne Lizbon Antlaşması kabûl edilmiş, 2007-10 küresel ekonomik gerilemesinin kalıntıları sürmüş ve 2010-11 avro bölgesi krizleri meydana gelmiştir. Beşinci baskı önceki baskıların genel hedefini ve yapısını korurken, son gelişmeler ışığında büyük ölçüde güncellenerek, mümkün olduğu kadar kısaltılmış, argümanlar ihtiyaçlara göre ayarlanmış, yeni tablo, şekil ve grafiklerle kitaba daha fazla görsellik kazandırılmıştır. Bunun sonucunda çoğu yeri oldukça farklı görünmektedir.

Giriş

Bölüm 1 teori ile ilgili bölüm olarak pek değişmemiş ve dördüncü baskıdaki revizyonların geçerliliğini koruduğu görülmüştür. Temelini büyük ölçüde uluslararası ilişkiler teorisinden alan AB’nin değişim süreci hakkındaki açıklamalar, karşılaştırmalı siyaset ve toplum politikası temelli AB’nin hangi konuma geldiği açıklamalarından belirgin bir şekilde ayrılmıştır. Bölüm 2 Avrupa’nın anlamı kısmı yenilenirken, Avrupacılığın (Europeanism) anlamı başlığını genişletmek için Avrupa’nın kimliği bölümünün girişinde kısaltmalar yapılmıştır. Avrupacılık bölümü kıtayı ve kıtada yaşayanları ayırt edici politik, ekonomik ve sosyal normları ve değerleri tartışmaktadır. Bölüm 3 entegrasyonun gerçekleştiği uluslararası çevreyi, Lizbon Antlaşması’nı ve ekonomik cephedeki son çalkantı ve olayları daha geniş ele almak için AB tarihinin erken dönemine âit olaylarda kısaltmaya gidilmiştir. Bölüm 4 Lizbon ve AB’nin kafa karıştırıcı karar alma sürecini netleştirmek için kurumlar bölümü tekrar gözden geçirilmiştir. Bölüm 5 AB ve vatandaşları bölümü önceden Bölüm 6 idi. Kamuoyu, AB’ye karşı (şüpheci) olma (Euroscepticism), demokrasi eksikliği kısımlarına yeni materyaller eklenmiştir. Seçimler, referandumlar ve sivil toplum grupları ile ilgili yeni bilgiler eklenerek temsil katılım başlıkları yeniden düzenlenmiştir. Bölüm 6 önceden Bölüm 5 idi. Bu bölüm ilk baskılarda AB ve üye ülkeler arasındaki ilişkileri incelerken, zamanla politik süreci tümüyle ele alan bir bölüme dönüşmüştür. Bölüm 7 ekonomi politikasının tarihî arka planı büyük

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

ölçüde çıkartılarak ortak pazarın etkileri (özellikle rekabet politikası) ve avro ile ilgili detaylar eklenmiştir. Bölüm 8 tarihsel arka plan ile ilgili ciddî eksiltmeler yapılarak tarım, balıkçılık, uyum politikalarındaki değişikliklerin değerlendirilmesine yer açılmış ve çevre politikaları ile ilgili kısım neredeyse tamamen yeniden yazılmıştır. Bölüm 9 Lizbon’dan doğan gelişmeler, AB’nin çevresiyle ilişkileri ve AB’nin değişen küresel rolü hakkında tartışmalar kapsama alınmıştır. Steven Kennedy’ye sağladığı sürekli enerjisi, güveni ve muhteşem muhakemelerinden; Juanita Bullough, Helen Caunce ve Palgrave Macmillan çalışanlarına çalışmalarından dolayı en içten teşekkürlerimi sunarım. Leanne, Ian ve Stuart’a sonsuz sevgi ve şükranlarımla…

John McCormick

1 AVRUPA BIRLIĞI NEDIR?

luslararası ilişkileri inceleyerek uluslararası sistemdeki yerimizi anlamak istediğimizde standart referans noktamız devlettir. Dünya haritası bağımsız hukuk sistemlerine sâhip egemen devletlerin yönetimine âit bölgeleri gösteren devlet sınırlarıyla bölünmüş kıtaları göstermektedir. Bir devletten başkasına seyahat ettiğimizde kanunen âit olduğumuz ve kimlik duygusuyla bağlandığımız ana vatanımıza dönene kadar geçici olarak orada bulunduğumuzu bize hatırlatan pasaport ya da benzeri belgeleri göstermek zorunda kalırız. Üç yüz yıldan fazla bir süredir küresel sistemin temel aktörleri oldukları için ve uluslararası ilişkiler çalışmaları devletler arasında ittifakları, dayanışma ve çatışma düzenlerindeki değişimleri ve güç dengesindeki dalgalanmaları incelediği için devletler düşüncelerimizde başrolü üstlenmektedir. Ancak devletlerin gerilediğini, güvenilirliklerinin kendi çıkarları ve çatışmaları nedeniyle zayıfladığını ve küreselleşmenin etkileriyle bağımsızlıklarının azaldığını savunan pek çok görüş bulunmaktadır. Sınırlar eskisine göre JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

1. Bölüm

daha az önem arz etmemektedir ve modern dünyayı anlayabilmek için analitik ufkumuzu genişletmek zorundayız. Dünyanın çok az yerinde devlet yönetimi ve prestiji Avrupa’daki kadar sert bir sınavla karşılaşmıştır. Yüzyıllar boyu süren çatışmalar ve iki dünya savaşıyla zirveye tırmanan gerilim milliyetçiliğin doğurduğu tehlikeleri terk etmenin gerekliliğini ve devletlerarası dayanışmanın âciliyetini vurgulamıştır. Soğuk Savaş politik bölünmeyi artırdığında pek çoğu, devletlerin diğer devletlerle şiddet dengesini kuramadığı sürece vatandaşlarının güvenliğini garantileyemediğini görmüştür. Süper güçlerin politik ve ideolojik yarışlarında arada kalan Avrupa’nın, batısı ABD’nin liderliğini izlemek zorunda kalırken, doğusu Sovyet Bloku’nda sıkışıp kalmıştır. Avrupa’nın güvenliğine içten ve dıştan gelen tehditlere karşı duyulan korku bölgede kalıcı barışı sağlamanın en iyi yolu hakkında yeni bir tartışmaya yol açmıştır ki bu tartışmanın en önemli sonucu şu andaki Avrupa Birliği’nin kurulmuş olmasıdır. Avrupa Birliği (AB) günümüz uluslararası siyaset arenasında sâbit bir yere sâhip olsa da, AB’nin değişim süreci, ne olduğu ya da gelecekte ne olacağı konusunda ortak bir kanı yoktur. AB devletlerin bilinçli kararları sonucunda mı ortaya çıkmıştır yoksa perde arkasında karmaşık bir grup iç ve dış baskılar mı vardır? Devletler gelişmelerin merkezinde mi olmuştur yoksa devletlerin ötesinde fonksiyonel dayanışma mı itici güç olmuştur? AB tam olarak nedir? Tipik uluslararası örgütten fazlası ama Avrupa süper devleti değil. Öyleyse nasıl açıklayabiliriz? Avrupa entegrasyonunun çoğu analizi uluslararası ilişkilerin incelenmesinden doğmuştur çünkü AB (öncesinde Avrupa Topluluğu) çoğu akademisyen ve Avrupalı politik lider tarafından uluslararası bir örgüt olarak algılanmıştır.

Avrupa Birliği Nedir?

Ancak 1990’lardan beri AB’yi başlı başına bir politik sistem olarak anlayan görüş yaygınlık kazanmış ve açıklama arayışları karşılaştırmalı siyaset ve toplum politikası alanlarından da gelmiştir. Avrupa entegrasyonunun ‘baba’ (büyük) bir teorisi hâlâ yoktur ve AB’nin tanımlanmasında ve anlaşılmasındaki en iyi yol konusunda fikir birliği sağlanamamıştır. Ancak bu bölümde görüleceği gibi tartışmanın parametreleri değişmektedir. ULUSLARARASI SISTEMDE AB

Dünya haritasına baktığınızda yaklaşık 200 devlete bölündüğünü göreceksiniz. Yönetim birimi olarak devlet insanlar arası politik ilişkiler hakkındaki düşünce sistemimizi belirleyen unsur olmuştur. Bazılarına göre Rönesans’tan, bazılarına göre 1648 Westphalia Barış Antlaşması’ndan (bkz. Bölüm 2), bazılarına göre ise 19. Yüzyıl başından beri durum böyledir. Devlet dört temel özelliği olan meşru bir varlıktır: ◾◾ Sınırlarla belirlenmiş belirli bir alanda insanların, paranın, malların ve hizmetlerin hareketini kontrol eder. ◾◾ Sınırları içindeki bölgede, insanlar ve kaynaklar üzerinde egemenliğe sâhiptir. Kanun ve vergi koyma hakkının tek sâhibidir. ◾◾ Halkın yaşadığı yönetim sisteminin belirlenmesi ve işleyişini belirleyerek kanunî ve siyasî bağımsızlığını uygular. ◾◾ Meşrudur yani kendi bölgesinde otoritesi ve yasama hakkı diğer devletler ve kendi vatandaşları tarafından tanınır. Bu niteliklerin hiçbirisi mutlak değildir. Bir bölgenin sınırlarında belirsizliğe sebep olan politik anlaşmazlıklar olabilir. Bir devletin egemenliğini sınırlayan yasal, ekono-

1. Bölüm

mik ya da politik sıkıntılar olabilir. Devletlerin bağımsızlığının niteliği dış ekonomik ve politik baskılarla belirlenir. Meşruluk derecesi devletin kendi vatandaşlarının (ve diğer devlet yönetimlerinin) o devletin gücüne ve otoritesine duyduğu saygıya göre belirlenir (bkz. Vincent, 1987; Gill, 2003). Dahası devlet sisteminin uygulanabilirliği artarak sorgulanmakta ve devletin gerilediğini savunanların sayısı temelde 3 kritik gelişmeden dolayı artmaktadır. Birincisi, halkın devlete sadakâti ve devlet kimliğinin gücü uzun zamandır ekonomik, sosyal ve politik kamplaşmalara paralellik göstermektedir. Avrupa’da çoğu devlet birbirine tarih, dil ve kültürle bağlı farklı ulus ve insan gruplarından oluşmaktadır. Nâdiren bir ulus bir devletle birebir eşleşecektir (örneğin Portekiz’de yaşayanların çoğu Portekizlidir) ancak çoğu Avrupa devleti nüfus olarak farklı ulusların karışımından oluşmaktadır. Bu nedenle İspanya bir devlettir ama nüfusu Endülüslülerden, Argonlardan, Basklardan, Kantabrianlardan, Kastilyalılardan, Katalanlardan, Galiçyalılardan, Navarralılardan, Valensiyalılardan ve diğerlerinden oluşmaktadır. Dünyanın pek çok yerinde etnik azınlıklar kendi kaderlerini belirleme konusunda daha fazla söz sâhibi olabilmek için ısrar edince hatta Britanya’daki İskoçlar; Türkiye-Irak-İran’daki Kürtler ve Kanada’daki Québecliler gibi bağımsızlık taleplerinde ısrarcı olunca insanların devlete bağlılık anlayışı değişmiştir. İkincisi, ticaret ihtiyacı, pazar genişletme, güvenlik ittifakları ve para ödünç almak gibi etkenlerle devletlerarası politik ve ekonomik bağların kurulması sınırları zayıflatmıştır. Muhtemelen devlete karşı günümüzde en büyük tehdit küreselleşmedir. Küreselleşme karşımıza artan ekonomik bağlılık, teknoloji ve iletişimde değişim, çok-uluslu şirketlerin artan gücü, küresel kültürün yayılması, terö-

Avrupa Birliği Nedir?

rizm, sınır ötesi kirlilik, yasadışı göç, hastalıkların yayılması gibi ortak sorunlara karşı toplumsal politikaların dayanışma içinde yürütülmesi olarak çıkmaktadır. Bunlarla birlikte insanlar daha mobil hâle gelmişlerdir: ekonomik ihtiyaçlar ve kişisel tercihlerle yön bulan karmaşık göç sistemleri ve yoğun turizm devletlerarası psikolojik sınırların çoğunu ortadan kaldırmıştır. Üçüncüsü, devletler vatandaşlarının güvenlik, adâlet, refah ve insan hakları taleplerini her zaman karşılayamamışlardır. Devletler çok sık savaşa girmişler ve demokrasi karneleri çok başarılı olmamıştır. Çoğu devlet ekonomilerini ve kaynaklarını tüm halkın çıkarları doğrultusunda yönetmeyi başaramamıştır. Hatta en varlıklı ve gelişmiş ülkeler bile hâlâ fakirlik ve sosyal bölünmeyle mücadele etmektedirler. Çoğu devlet tüketicilerinin mal ve hizmet ihtiyaçlarını karşılamada başarısız olmasıyla, üretimin doğasını değiştirerek ve sınırları kevgire çevirerek yeni pazar ve kâr arayan çok-uluslu şirketler yükselişe geçmiştir. Devletin gerilemesine paralel olarak karşılıklı çıkara dayalı dar odaklı ya da büyük ideallere yönelik devletlerarası dayanışma yükseliş göstermektedir. Dayanışma en belirgin şekliyle uluslararası örgütlerin (UÖ’ler) çalışmalarında kendini göstermektedir. Bu yapılanmalar üyeleri arasında gönüllü dayanışma ve koordinasyonu desteklemektedir ancak üyelerine kararlarını dayatacak otoriteleri veya otonom güçleri yoktur. Bazı UÖ’lerin üyeleri devletlerdir: Bunlar Birleşmiş Milletler (BM), Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), NATO gibi Hükûmetlerarası Örgütlerdir (HAÖ). Diğer örgütler ise Hükûmet Dışı Örgütler (HDÖ) olarak Çok-Uluslu Şirketleri (Wal-Mart, Royal Dutch Shell, Toyota, ING) ve Sivil Toplum Kuruluşlarını (Uluslararası Af Örgütü, Sınır Tanımayan Doktorlar, Dünyanın Dostları) içermektedir.

1. Bölüm

HAÖ’lerde karar alma devletlerarası olarak tanımlanır. HAÖ’ler devlet temsilcilerinin toplandığı, düşüncelerini paylaştığı, tartıştığı ve ortak kararlara varmaya çalıştığı forumlardır. Üyelik gönüllük esasına bağlıdır. Yönetim ortak, kararlar üyelerin oybirliğinin sonucudur. HAÖ’lerin gelir kaynağı üyelerin yaptığı katkılara dayanır. Bağımsız güçleri yoktur. Kararlarını dayatacak otoriteleri ya da araçları yoktur. Normalde uyumsuzluk gösteren üyelerine para cezası veremezler ya da tüm üyelerin onayı olmadan yaptırım uygulayamazlar. Çoğu durumda HAÖ’ler kurallara uygun şekilde toplu baskı uygularlar veya üyeliği askıya alma ya da sonlandırma yoluna giderler. Bir başka düzeyle HAÖ’ler Bölgesel Entegrasyon Kurumu’na (BEK) dönüşebilirler. Bir grup devlet ortak çıkarlar doğrultusunda ortak kurallar ve politikalar geliştirmeye ve birlikte hareket etmeye karar verdiğinde bu kuruluşlar ortaya çıkar. Bölgesel Entegrasyon egemenliğin transferini, paylaşılmasını ya da toplanmasını içerir. Üyelerin işbirliği konusunda anlaştığı alanlarda yeni kanun ve düzenlemeleri yapmak için yüksek yetkilere sâhip bölgesel kuruluşlar oluşturulur. Ancak bu kanun ve düzenlemelerin benimsenmesi konusunda son söz üye devlete bırakılmıştır. Bölgesel kuruluşların uygulama yetkisi olmadığı için bu görev üye devletlere aittir. AB, BEK’e örnek olan bir markadır. AB pek çok yönüyle kararların devlet liderlerinin görüşmesi sonucunda alındığı ve kurumlarının üye ülkelerin isteklerini yerine getirmeye çalıştığı standart bir HAÖ’dür. Ama diğer yönlerden milletler-üstü bir alana kaymıştır. Yani katılımcı üye devletlerden bağımsız bir baskı gücüne sâhip, devletin üstünde, özerk bir otorite seviyesi oluşturan işbirliği türü ortaya çıkmıştır. Üye devletlerin otoritesini AB kurumlarına dev-

Avrupa Birliği Nedir?

ŞEKIL

1.1

Siyasî Organizasyon Seviyeleri

Devlet

Uluslararası Organizasyon

Bölgesel Entegrasyon

Bölgesi, egemenliği, bağımsızlığı meşruiyetiyle serbest bir kavram.

Devletler ve devlet temelli yapılar arasında işbirliğini sağlayan ve teşvik eden bir yapıdır. Gönüllü işbirliği, toplu yönetim ve ortak karar alma mekanizması vardır. Devletlerarasıdır.

Yetkinin toplanması, paylaşılması ya da devredilmesine dayanan bir organizasyondur. Aralarında yetki paylaşımı olan kurullar kolektif eylemi teşvik etmek ve ortak kuralların geliştirilmesi için çalışırlar. Hem devletlerarası hem de devletler üstüdür.

rettiği ya da transfer ettiği politik alanlarda, AB kurumlarının üye devletleri bağlayıcı kanun yapma ve politika belirleme gücü vardır. Ticaret gibi bazı alanlarda üye devletlerin tümü adına AB’nin görüşmelerde bulunma yetkisi vardır. Bu nedenle diğer ülkeler üye ülkelerin hükûmetleri yerine AB kurumlarıyla görüşmelerde bulunurlar. Tarım, çevre, rekabet gibi diğer pek çok alanda kararlar üye devletler seviyesinde değil, AB düzeyinde alınır. AB kurumlarının farklı karakterlere sâhip olması bazı konuları daha karmaşık hâle getirmektedir. Avrupa Konseyi ve Bakanlar Konseyi gibi bazı organlar belirgin bir şekilde devletlerarası düzeydedir çünkü AB üyesi devletle-

1. Bölüm

rin hükûmetlerinin temsilcileri bu kurumlarda toplanırlar ve rekabet eden devlet çıkarlarına dayalı uzlaşmalar sonucunda karara varırlar. Avrupa Komisyonu ve Avrupa Adâlet Divanı gibi diğer kurumlar daha çok milletler-üstü olarak nitelendirilebilir. AB’nin genel çıkarlarına odaklanırlar ve karar mekanizmasında yer alanlar devletlerin temsilcileri değildir. AB’nin mantığı ve kişiliği üzerine tartışmalar çok az somut cevap elde etmemizi sağlamıştır. Bunun nedenleri AB’nin nasıl bir değişim yaşadığı konusundaki farklı düşünceler ve AB’nin iyi bir fikir olup olmadığı hakkındaki tartışmalardır. (bkz. Kutu 1.1). Anketler Avrupalıların sâdece yarısının AB’yi desteklediğini ama çoğu Avrupalının AB’nin ne anlama geldiği ve nasıl işlediğini bilmediğini ortaya koymaktadır (bkz. Bölüm 5). Bu şartlarda AB’nin karakterini derinlemesine incelemek çok zorlu bir iştir. BÖLGESEL ENTEGRASYONU ANLAMAK

Devletlerin dayanışma ve koalisyon geçmişi çok eskilere dayanmaktadır. Onları bir araya getiren baskılar pek çok farklı kaynaktan beslenmektedir: ◾◾ Avrupa’da Napoléon ve Hitler’in yaptığı gibi devletler güç kullanılarak bir araya getirilebilirler. ◾◾ Soğuk Savaş döneminde NATO üyelerinin yaptığı gibi ortak bir dış tehdide karşı güvenlik ihtiyacıyla bir araya gelebilirler. ◾◾ İskandinav ülkelerinin ulaşım, eğitim ve pasaport alanlarında yaptığı gibi ortak değer ve hedefleri paylaşan ülkeler belirli alanlarda kaynaklarını paylaşabilir ya da ortak çalışabilirler. ◾◾ Birleşmiş Milletler üyeleri gibi, ayrı ayrı çalışmak yerine

Avrupa Birliği Nedir?

KUTU

1.1

Bölgesel Entegrasyonun Avantaj ve Dezavantajları

Çok az sayıda Avrupalı barışın, işbirliğinin ve ticaretin yararlarını sorgulayabilir fakat bu amaçların gerçekleştirilmesi için bir araç olarak bölgesel entegrasyonun faydaları konusunda fikirler karışıktır. Bazıları entegrasyonun gerektirdiği uzlaşmalar olmadan da bu amaçların gerçekleştirilebileceğine inanırken diğerleri yüzyıllardır süren savaş ve çatışmaların ispatladığı gibi sâdece entegrasyon Avrupalıları barışçıl ve varlıklı tutabilir. Şu âna kadar sonuçlanan tartışmalara göre entegrasyonun mâliyetini hesaplamak yararlarını hesaplamaktan daha kolaydır. Mâliyetler şunlardır: 1. Egemenlik ve ulusal bağımsızlığın kaybı 2. Kanunlar, düzenlemeler ve standartlar uyumlu hâle getirildiği için ulusal kimliğin kaybı 3. Üye devletlerin hükûmetlerinin yetki kaybı 4. Entegrasyonla ilgili kamuoyunun düşüncesine neredeyse hiç danışmama 5. Yeni bir düzeyde çok uzak ve kimliksiz Avrupa ‘hükûmetinin’ kurulması 6. Pazar korumasının kalkmasıyla rekabetin artması ve işten çıkarılmalar 7. Standartlar daha düşük standartlara sâhip devletleri entegre edebilmek için aşağı çekilince bunun gelişen ülkeler üzerinde handikap oluşturması 8. İç sınır kontrolleri kaldırıldığı için yasadışı göç ve sınır ötesi suçların artması 9. Ekonomisi sıkıntıda olan avro bölgesi devletlerine verilen kurtarma paketleri gibi tartışmalı girişimlerle alâkalı sorunlar Entegrasyonun faydaları ise şunlardır: 1. İşbirliği, savaş ve çatışmayı ihtimâl dışı bırakır. 2. Birlikte çalışan üye ülkeler küresel güç ve etkiden birlikte yararlanırlar. 3. Ortak pazar Avrupa firmalarına daha geniş bir tüketici havuzu sağlarken, tüketicilere daha fazla seçenek ve rekabetten doğan daha ucuz fiyatlar sağlar. 4. Şirket birleşme ve devirleri Avrupalı şirketleri dünya klasmanına taşır ve AB’nin küresel piyasalarda daha güçlü rekabet etmesini sağlar. 5. AB içinde sınır ötesi hareket özgürlüğünün artması seyahati kolaylaştırır. 6. Üye devletlerden sosyal ve ekonomik kaynakları bir araya toplar. 7. Daha az gelişmiş devletler, daha üstteki devletlerin seviyesine ‘yükselir’. 8. Fonlar ve yatırımlar AB’nin daha fakir bölgelerinde yeni fırsatlar yaratır. 9. Demokrasi ve kapitalizm daha az gelişmiş ülkelerde ilerletilir.

2 AVRUPA FIKRI

vrupalı bir dünyada yaşıyoruz. Dünya çeşitli kültürlerden oluşuyor ama bunların çoğunluğu geçmişte mutlaka Avrupalı bir güç tarafından sömürülmüştür. Günümüz insanları Avrupa politik ve kültürel geleneğine dayanan ya da bu geleneğin norm ve değerlerinden etkilenmiş toplum sistemleri içerisinde yaşamaktadırlar. Amerikalı siyaset bilimci Lucien Pye (1966) tarafından tanımlanan ‘dünya kültürü’ her ne kadar etkin bir şekilde ABD (ki ABD’nin kendisi Avrupa kültürünün bir ürünüdür) tarafından tanıtılsa ve ihraç edilse de kökeni Avrupa’ya dayanmaktadır. ‘Batılı’ dendiğinde aklımıza kolayca ‘Avrupalı’ gelebilir. Bunlara rağmen Avrupa fikrini açıklamanın çok zor olması ironiktir. Politik ve kültürel özelliklerini (ulusal kimliklerin birikimi olmanın ötesinde) tanımlamak çok zordur. Coğrafî sınırları tartışmalıdır ve ‘Avrupa’nın neyi temsil ettiği konusunda çok az fikir birliği vardır. Avrupalıların yüzyıllar boyunca bir araya gelmesini sağlayacak pek çok olay olmuştur ancak bir o kadar da bölünmelerine yol açan JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

2. Bölüm

olay gerçekleşmiştir. Ortak tarih tecrübeleri çok azdır ve pek çok farklı dili konuşmaktadırlar. Kendilerini dünyada gördükleri konumlar farklıdır. Sinir bozucu bir sıklıkta aralarında savaşlar olmuştur ve politik dalgalanmalara paralel olarak Avrupa haritası sürekli değişiklik göstermek zorunda kalmıştır. Artık tüm bunlar değişmektedir. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupalılar ekonomik ve politik sistemlerini devletlerine dıştan bir gözle bakarak yeniden inşa etmiş olmalarına rağmen Soğuk Savaş’ın tarafları arasındaki riskli pozisyonlarını göz ardı etmemişlerdir. Önce kıtanın batı bölümü Avrupa Topluluğu (sonra AB) ile bağlar kurmuş ve Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle kıtanın doğusu da denkleme katılmıştır. Karmaşık bir deneme yanılma süreciyle Avrupalılar ortak çıkarlarını, hedeflerini ve değerlerini keşfedip bunlara Avrupacılık adını vermişlerdir. Avrupa’ya dıştan bakanlar da bakış açılarını yenilemiş ve AB’nin artık egemen devletlerin birlikteliğinden çok bölgesel bir kolektif olduğunu anlamışlardır. Kuzey Amerikalı ve Asyalı iş dünyasının ve yönetimlerin liderleri AB’yi ekonomik ve siyasî nüfuz için yeni bir rekabet kaynağı olarak görürken, çoğu Doğu Avrupa ülkesi ve Rusya demokrasi ve serbest piyasa için bir baskı unsuru olarak görmektedir. Avrupa’nın bütünleşmesi fikri yeni değildir. Ortaçağ’ın başından beri krallar, papalar, komutanlar ve filozoflar özellikle 14. Yüzyıl’dan sonra Avrupa’nın kendi içindeki ve dıştan gelen tehlikelere karşı kendisini savunmasının bir yolu olarak birlik oluşturmaktan konuşmalarında ve yazılarında çok sık bahsetmişlerdir. Ancak onlar için bir ideal olmaktan öteye gidememiştir. Modern Avrupalılar bu fikirlerin pratik uygulamasını görmüşlerdir. Avrupa entegrasyonu nereye varacağı belli olmayan bir uygulama

Avrupa Fikri

olarak ortaya çıkmasına rağmen Avrupa düşünce hayatı üzerindeki önemli etkilerini göz ardı edemeyiz. Buna binaen Avrupa’nın anlamını daha iyi kavramaya ihtiyaç duymaktayız. Avrupa’nın politik, ekonomik, sosyal ve kültürel boyutları nelerdir ve bunlar Avrupa entegrasyonunun etki ve önemini daha iyi anlamamıza nasıl yardımcı olur? Entegrasyon elit ve bürokratların gerçekleştirmeye çalıştığı hükûmetlerarası bir proje midir yoksa ortak bir Avrupa politikası, ekonomisi ve sosyal modeli üzerine mi kuruludur? İç ve dış sorunları anlamanın ve çözmenin Avrupa’ya has bir yöntemi var mıdır? Kısacası Avrupa fikri (ideali) nedir? AVRUPA’NIN DEĞIŞEN KIMLIĞI

Bölgenin dış sınırları hakkındaki tartışmalar ve halklarının karakter yapıları nedenleriyle Avrupa ve Avrupalıyı tanımlamak zordur. Avrupa’nın yükselişi bizi bölgenin insanlarını sâdece İspanyol, Belçikalı, Letonyalı ya da Polonyalı olarak değil Avrupalı olarak düşünmek zorunda bırakmış ve zorluklara yeni bir halka daha eklemiştir. Britanya’da İskoçlar, İspanya’da Katalanlar, Belçika’da Felemenkler ve Valonlar gibi pek çok ülkedeki azınlıkların seslerini yükseltmesiyle mikro düzeydeki bağların gevşemesinin makro entegrasyona eşlik etmesi tartışmanın tuzu biberi olmuştur. Bu durum bize Avrupalı kimliğinin sâdece yukarıdan aşağıya değil, aşağıdan yukarıya doğru da yeniden şekillendirildiğini hatırlatmaktadır. Avrupa asla bir bütün olmamıştır ve uzun tarihi tekrar tekrar bölünmelere, çatışmalara ve politik sınırların yeniden çizilmesine şâhit olmuştur. Avrupa’nın farklı bölümleri farklı zamanlarda farklı nedenlerle bir araya getirilmiştir. Avrupa’nın belli bölgeleri farklı zamanlarda

2. Bölüm

Genellikle doğu sınırının Ural Dağları’ndan güneye doğru Azak Denizi’ne, oradan Kafkas Dağları’nın güneyine, Karadeniz’den İstanbul Boğazı’na uzandığı kabûl edilmektedir. Bunlar politik ve sosyal gerçeklere aykırı olsa da en uygun fiziksel sınır gibi görünmektedir. Ural Dağları’nı Avrupa’nın sınırı sayılmasını sağlayan 18. Yüzyıl Rus haritacı Vasili Tatişçev Rusya’nın hem Asya’nın hem de Avrupa’nın bir süper gücü olduğunu iddia edebilmek için bu bilgiyi kullanmıştır. Eğer Ural Dağları’nı sınır olarak kabûl edersek 6 eski Sovyet cumhuriyeti –Belarus, Moldova, Ukrayna ve üç Baltık Devleti (Estonya, Litvanya, Letonya)– Avrupa’dadır. Baltık Devletleri bir sorun teşkil etmemektedir çünkü tarihî olarak Avrupa’ya bağlıdırlar ve günümüzde hem AB hem de NATO üyesidirler. Fakat Belarus, Moldova ve Ukrayna Rusya ve Avrupa arasındaki etki mücadelesinin tortularını taşımaktadır. Belarus bütün komşularında esen demokrasi rüzgârlarına karşı koyan bir sapma içindedir. Ukrayna 2004’teki Turuncu Devrim’le AB üyeliği isteğini açıkça ortaya koymasına rağmen üyeliğin gerçekleşmesi için aşılması gereken pek çok politik ve ekonomik güçlükler vardır. Bu arada Moldova’da siyasî liderler AB üyeliğine göz kırpmaktadırlar ancak ülke fakirdir ve Rusya ile güçlü tarihî ve kültürel bağları vardır. Urallar ile ilgili sorun Rusya’nın derinliklerinde olmalarıdır. Bazen Ruslar Avrupalı olarak nitelendirilirler ama Avrupalılar Uralların batısındaki bölgeye Avrasya demektedirler. Rusya’nın kimliği konusu karmaşıktır: bazı Ruslar ülkelerini Avrupa ve Batı’nın bir parçası olarak görürler. Bazıları Batı’ya güvenmez ve hem Avrupa’dan hem de Asya’dan bağımsız olduğuna inanırlar. Bazıları ise ikisi arasında bir köprü olduğuna inanırlar (Smith, 1999: 50). Rusya’yı Avrupalı olarak nitelendirmenin önündeki

Avrupa Fikri

HARITA

2.1

Bugünkü Avrupa BARENTS DENİZİ

İzlanda

Finlandiya

Norveç

İsveç

Üyeliğe Aday Ülkeler

Estonya

KUZEY DENİZİ

Sınır Ülkeler Letonya

BALTIK DENİZİ Litvanya

Danimarka İrlanda

Birleşik Krallık

Hollanda

Polonya

Belçika Almanya Lü.

ATLAS OKYANUSU (ATLANTİK)

Çekya Slovakya

Fransa

İsviçre

Avusturya Macaristan

İspanya

Sı.

Bulgaristan Ka. Ko. Ma. Ar. Yunanistan

Malta

Ukrayna Mo.

Romanya

Sl. Hı.

İtalya Portekiz

Rusya

Belarus

AKDENİZ

KARADENİZ

Gürcistan Er. Az.

Türkiye

Kıbrıs

en büyük engel topraklarının dörtte üçünün Sibirya’daki Urallar’ın doğusunda olmasıdır. Bu topraklarda yaşayan Sibiryalılar –Buryatlar, Yakutlar, Sibirya Tatarları– kesinlikle Avrupalı değildir. Aynı sorun daha güneyde Kafkas Dağları’nda da vardır. Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan Avrupalı sayılmalı mıdır? Hepsi Avrupa Konseyi üyesidirler ve Ukrayna gibi AB ve NATO üyelikleri enine boyuna tartışılmıştır. Yoksa Rusya’ya politik ve ekonomik olarak çok mu bağlıdırlar?

3 AB’NIN EVRIMI

vrupa fikri yüzyıllardır evrimleşmektedir ancak bölgesel entegrasyonu teşvik eden ciddî çabalar üç temel ihtiyacın öne çıktığı İkinci Dünya Savaşı sonrasına dayanmaktadır. Bunlar ekonomik yapılanma, Soğuk Savaş gerilimi nedenli güvenlik ve Avrupa milliyetçiliğinin bir kez daha yayılarak tekrar savaş çıkartmasını önleme çabalarıdır. Avrupa hesaplarının merkezinde Fransa ve Almanya arasındaki ezelî düşmanlık vardı. Eğer bu iki ülke işbirliği yapabilirse Avrupa entegrasyonu için geniş bir temel oluşacaktı. Küçük bir adım olarak 1949’da Avrupa Konseyi kuruldu ama milletler-üstü gücü olan kurumların oluşmasını bekleyen birlik taraftarlarının beklentisi gerçekleşmedi. 9 Mayıs 1950’de Fransa Dışişleri Bakanı Robert Schuman Avrupa’nın kömür ve çelik endüstrilerini ortak bir otorite altında toplayan bir plan açıkladı. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu 1952’de sâdece 6 üye devletle (Fransa, Batı Almanya, İtalya ve üç Benelüks ülkesi) hayata geçti. Oluşumuyla tartışmalı ve bir o kadar karmaşık bir deneme, JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

103

106

3. Bölüm

tılımcılar serbest ticareti, döviz kurunda istikrarı ve ayrım gözetilmemesini desteklerken Avrupa ekonomisinin yeniden inşa edilmesi ve daha sâbit bir zemine oturtulmasını kararlaştırmışlardır. Ancak çok kısa bir sürede Avrupa’nın yeniden inşasının çok büyük bir sermâye yatırımını gerektirdiği ve bunun için en hazır kaynağın ABD olduğu anlaşılmıştır. ABD Avrupa’nın ilerlemesini kendi ekonomik ve güvenlik çıkarları için hayatî derecede önemli olduğunu düşündüğünden Avrupa’nın geleceğine Marshall Planı kapsamında büyük bir yatırım yapmıştır (bkz. Kutu 3.1). Savaş sonrası ikinci öncelik kendi içindeki ve dışındaki tehditlere karşı Avrupa’nın güvenliğiydi ve ABD bu konuda da önemli bir role sâhipti. Winston Churchill meşhur 1946 konuşmasında Avrupa’nın üstüne demir bir perdenin indiği konusunda uyarıyordu. Mart 1948’de Britanya, Fransa ve Benelüks ülkeleri dıştan gelen bir saldırıya karşı birbirlerine mümkün olan tüm askerî yardımı yapacaklarını taahhüt ettikleri Batı Birliği’ni kurdular. Üç ay sonra Almanya’daki üç Batılı işgalci güç yeni bir para birimi olan yeni bir Batı Almanya devleti kurulması için ellerindeki bölgeleri birleştirecekleri konusunda anlaşmaya vardı. Sovyetler buna Batı Berlin’i kuşatarak karşılık verdi. Batı kuşatılmış şehre yoğun bir hava ikmal desteği sağladı. Savaştan sonra ABD askerî birliklerini hızla Avrupa’dan çekmişti ama şimdi Sovyetlere karşı dengeyi sağlamak için geri dönmekten başka çaresi yoktu. 1949’da NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması ÖrgütüNorth Atlantic Treaty Organization) kuruldu. Bu yolla ABD ‘Kuzey Atlantik bölgesinin güvenliğini korumak ve yeniden tesis etmek’ için Avrupalı müttefiklerine yardım etmeyi kabul ettiğini göstermiş oldu. NATO üyeleri birisine gelen saldırının hepsine yapıldığı konusunda fikir birliğine vardılar ama her birisi ‘gerekli gördükleri ölçüde’ karşılık vereceklerini de eklediler.

AB’nin Evrimi

KUTU

3.1

107

Marshall Planı

1945’ten sonra ABD’nin planı askerî güçlerini Avrupa’dan mümkün olduğu kadar çabuk çekmekti. Fakat kısa süre içinde Stalin’in Sovyet etki alanını genişletme planları yaptığı belirginleşti ve ABD Dış İşleri Bakanlığı Avrupa’nın ekonomik yıkımını hafife aldığını fark etti. 1940’ların sonundaki patlamaya rağmen sürdürülebilir büyüme sağlanamadı. Ekonomik açıdan yorulmuş Britanya, Türkiye ve Yunanistan’a finansal yardımı kesince Başkan Truman ABD’nin bölgedeki boşluğu doldurup komünist etkiyi kırması gerektiğini savundu. ABD politik mekanizması, Avrupa piyasalarının yeniden inşa edilmesi ve çok yönlü dünya ticaretine entegre edilmesi ihtiyacını hissetti. Bu ekonomik ve politik yapılanma Sovyet yayılmasını durdurmaya ve içerdeki sosyalist partilerin yükselişini engellemeye yardımcı olacaktı (Hogan, 1987: 26-7). Dışişleri Bakanı George Marshall ABD’nin açlık, fakirlik, çaresizlik ve kaosla savaşmak için Avrupa’ya yardım etmesi gerektiğini savunuyordu. Nisan 1947 resmî teklifiyle planın nihâî hedeflerinden birisinin Batı Avrupa Federasyonu kurmak olduğu ortaya çıktı (Gillingham, 1991:118-19). Avrupa Toparlanma Planı (Marshall Planı olarak bilinir) 1948-51 arasında Avrupa’ya 12,5 milyar dolar yardım (enflasyon etkisi de hesaplanarak 2011 koşullarında yaklaşık 115 milyar dolar eder) sağlanmıştır (Milward, 1984:94). Harcamalar Nisan 1948’de kurulmuş merkezi Paris’te olan Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (OEEC) tarafından koordine ediliyordu. Her üye devletin bir temsilcisinden oluşan Bakanlar Konseyi tarafından yönetilen bu örgüt ile ticaretin önündeki engellerin kaldırılması ve gümrük vergilerinin azaltılması, mümkünse üyeler arasında gümrük birliği ve serbest ticaret bölgesi kurulması hedefleniyordu. Pek çok Avrupa devletinden gelen tepkiler (Britanya, Fransa ve Norveç başta olmak üzere) nedeniyle OEEC kendi yetkilerine sâhip devletler-üstü bir yapı olmak yerine bir danışma forumu olarak kalmıştır (Wexler, 1983:209; Milward, 1984:209-10). Marshall Planı’nın etkileri hâlâ tartışılmasına rağmen Avrupa’da ekonomik ve politik toparlanmaya yardımcı olduğu hakkında çok fazla tartışma yoktur. ABD ve Batı Avrupa’nın ekonomik ve siyasî çıkarlarının birbirine sıkı sıkıya bağlanmasına yardımcı olmuştur. ABD için hem siyasî hem ekonomik anlamda kârlı bir yatırımdı ve aynı zamanda Avrupa entegrasyonu fikri üzerinde önemli etkileri de oldu. Batı Avrupa’nın ekonomik işbirliğindeki ilk mâcerası olduğu için Avrupa devletlerini birlikte çalışmaya teşvik etti ve ekonomilerinin birbirine ne kadar bağlı olduğunu gösterdi (Urwin, 1995:20-2). Avrupa’da ekonominin liberalleşmesine ve ekonomik entegrasyonun Batı Avrupa odaklı gelişmesinin garanti altına alınmasına yardımcı oldu.

4 AVRUPA KURUMLARI

vrupa Birliği büyüdükçe kurumlarının yetki ve etkisi de arttı. Fakat bu kurumlar, kısa vâdeli ihtiyaçları karşılamak için tasarlanmışlardır ve AB ‘hükûmetinin’ sonunda hangi hâlde olacağına dâir çok daha uzun vâdeli bir tutumla uyuşmaz. Sonuç yapısal sistemi olan bir hükûmet değil, esnek bir yönetim sistemi olmuştur. Kararlar, kanunlar ve politikalar devletin resmî kurumları var olmadan yapılmaktadır. Resmî hükûmetler hâlâ sâdece üye devletlerdir. Politik sürece sıkıca tutunmuş bu hükûmetler –Bölüm 1’de önceden gördüğümüz gibi– AB’nin standart bir hükûmetlerarası örgüt tanımının çok ötesine geçtiğini fark etmemektedir. Kısaca AB’nin önemli kurumları şu şekilde çalışırlar: Avrupa Komisyonu yeni kanun ve politika teklifleri geliştirir. Bu tekliflerle ilgili son sözü Bakanlar Konseyi ve Avrupa Parlamentosu söyler. Bir karar alındığında üye devletlerin kararı uygulamasını Avrupa Komisyonu denetler. Bu arada Adâlet Divanı kanun ve politikaların anlaşmalardaki şartlara ve ruha uygunluğunu garanti altına alır. Avrupa Konseyi JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

141

144

4. Bölüm

TABLO

4.1

Başlıca Antlaşmalar

İmza Tarihi

Yürürlük Tarihi

Adı

Temel Etkileri

1951

1952

1957

1958

Paris Antlaşması Roma Antlaşması

1986

1987

Avrupa Tek Senedi

1992

1993

AB Antlaşması (Maastricht)

1997

1999

Amsterdam Antlaşması

2001

2003

2004

Başarısız

Nice Antlaşması Avrupa Anayasa Antlaşması

2007

2009

Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu kuruldu Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu kuruldu Beş yıl içinde ortak pazarın tamamlanması hedefi kondu Ekonomik ve mâlî birliğin yolu oluşturuldu. Yeni Avrupa Birliği altında üçlü sacayağı oluşturuldu Yapısal değişimler ve AB’nin politik sorumluluklarının genişletilmesi Amsterdam’dan yarım kalan işler çözüme kavuşturuldu Tüm anlaşmaların yerini tutacak ve eksiklerini telâfi edecekti. Önemli kurumsal değişimler gerçekleştirecekti. Anayasa Antlaşması’yla hedeflenen çoğu değişikliği gerçekleştirdi

Lizbon Antlaşması

Eriksen ve diğerlerine göre (2004: 4-5) sonuç ‘materyal anayasa’dır. Bu anayasa türü anlaşmaların kanunen bağlayıcı olduğu, AB kurumlarının üye devletlerden bağımsız bir siyasî topluluk olduğu ve AB hukukunun anayasal bir hukukî düzen olduğu anlamına gelmektedir.

Avrupa Kurumları

Amerikalı liderler 1787’de ABD için yeni bir federal anayasa hazırladıklarında dört temel özelliği olan bir belge oluşturdular. Birincisi halk ve devlet arasında karşılıklı rolleri, yetkileri ve hakları belirleyen bir sözleşmeydi. İkinci olarak herkes tarafından okunup anlaşılabilecek şekilde kısa ve özdü. Üçüncüsü değişime fırsat tanıyacak şekilde çok farklı anlamlar taşıyordu. Dördüncü olarak ise iyileştirme yapılması için hükümler içeriyordu. Fakat kazara oluşan yasal boşluklar, en önemli anayasal değişikliklerin ABD Kongresi’nin onayladığı kanunlarla ve Yüksek Mahkeme’nin hukukî yorumlarıyla gerçekleşmesine neden oluyordu. Bunlar yönetim yapısıyla ilgili pek çok detayın değişmesine neden olurken anayasanın az çok hâkim olan siyasî, ekonomik ve sosyal atmosfere paralel gelişmesine fırsat sağladı. AB anlaşmaları bu özelliklerin hiçbirisine sâhip değildir. Devlet ve halk arasında bir sözleşme olmak yerine devletler arasındaki sözleşmelerdir. Devlet temsilcilerinin devletlerarası konferanslarda toplanmasıyla şekillendirilirler (bkz. Kutu 4.1). Kısa olmak yerine uzun ve karmaşıktırlar. Hatta bazen hukuk uzmanları için bile kafa karıştırıcı olabilirler. Vatandaşlık hakları, AB’nin siyasî sorumlulukları ve AB kurumlarının yetkileri hakkında farklı anlamlar taşımak yerine yanlış anlaşılmaya fırsat vermemek için çok detaylı belgeler hazırlanıyordu. Sâdece resmî iyileştirmeler, hukukî yorumlar ya da AB kanunlarındaki değişimlerle değil; yeni anlaşmalarla topyekûn revizyonlar da gerçekleştiriliyordu. 2002-2003’te toplanan Avrupa Anayasa Konvansiyonu bahar temizliği fırsatını değerlendirip, entegrasyonun ne anlama geldiğini Avrupalılara daha iyi anlatabilecek, anlaşmaların yerini tutan, okunabilir, kısa, esnek, Amerikan tarzı bir belge hazırlayabilirdi. Ancak unutmamalıyız ki

145

5 AB VE VATANDAŞLARI

aastricht Antlaşması’nın en ünlü iddia� larından birisi Avrupa entegrasyonunun amacı ‘kararların mümkün olduğu kadar vatandaşlara yakın alındığı Avrupa halklarını daha da yakınlaştıran bir birlik’ yaratmaktır. Fakat AB’nin en hevesli destekçileri bile değişim için pek de popüler olmayan bu hareketin elit tabaka tarafından başlatılıp sürdürüldüğünü kabûl etmektedir. Sıradan Avrupalının AB’nin işleyişini doğrudan etkilemek için neredeyse hiçbir fırsatı bulunmadığı argümanı terimleşecek kadar ciddî boyutlara ulaşmıştır: demokrasi açığı. Avrupa vatandaşı haklı olarak ‘Peki ya biz ne olacağız?’ sorusunu sorabilir. ‘Brüksel’de ya da Avrupa’nın başkentlerinde bizim ne düşündüğümüzü umursayan var mı?’. Bazen AB’nin işleyişinin halka rağmen devam ettiği gibi entegrasyonu olumsuz etkileyecek şüpheli ve bulanık bir düşünce kamuoyuna hâkim olmaktadır. Avrupa’daki çoğu temel karar, ulusal referandumla düşüncelerin demokrasi testinden geçmesini reddeden ulusal siyasî liderlerin görüşmeleri sonucunda alınmaktadır. Avrupa Komisyonu ve Avrupa JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

177

180

5. Bölüm

ŞEKIL

5.1

AB Üyeliği Konusunda Halkın Tercihi

Şekil 5.1

Slovakya Polonya İrlanda Danimarka Estonya Lüksemburg Hollanda Litvanya Belçika Yunanistan İspanya Malta Slovenya Çekya Romanya Finlandiya Portekiz AB-27 İsveç Fransa Almanya İtalya Bulgaristan Macaristan G. Kıbrıs Avusturya Letonya İngiltere

% 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Veri kaynağı Eurobarometer 73, Bahar 2010. Ülkelerinin AB üyeliğinden faydalandığını düşünenlerin oranı

AB ve Vatandaşları

kesinin en çok faydalandığına inananlar Doğu Avrupa ülkelerinin çoğunluğu (Bulgaristan, Macaristan ve Letonya) olmuştur. İrlanda, Yunanistan ve İspanya (2009-10 avro bölgesi ve küresel ekonomik krizlerinin en sert vurduğu ülkeler) gibi daha eski üyeler, üyeliğin ekonomik faydalarını –en azından 2007-2010 küresel ekonomik krizlerinde– en net gören ülkelerdir. AB karşıtı Danimarka şaşırtıcı bir şekilde istekli hâle gelirken (beş Danimarkalıdan dördü üyeliği yararlı görmektedir), AB’nin ateşli destekçileri Fransa ve Almanya aynı şaşırtıcılıkla daha ilgisiz (katılımcılardan üyeliğin yararlı olduğunu düşünenlerin sayısı yarıyı zar zor bulmuştur) görünmektedir. Britanya ise arkadaki alışılmış yerini büyütmeye devam etmekte, her şeye mesafeli yaklaşmaktadır (bkz. Şekil 5.1). Düşüncelerin karmaşık olmasının pek çok muhtemel açıklaması vardır. Birincisi, entegrasyon ortalama Avrupalı için hâlâ çok yeni bir konudur. Roma Antlaşması’nın 1957’de imzalandığı, 1960 ve 70’lerde ortak pazar için çalışmaların sürdüğü doğrudur. Fakat sâdece 1990’ların başından beri Avrupalıların yaşamlarında entegrasyonun doğrudan etkileri görülmeye başlanmıştır. Avrupalılar bu etkileri takdir etmede yavaş davranmaktadırlar ve entegrasyonun faydalarını ve mâliyetini derinlemesine düşünmeye yeni başlamışlardır. Politika konularında Avrupalı bakış açısını benimsemede ve AB’nin nasıl işlediğini öğrenmede de aynı yavaşlık hâkimdir. Bu şartlarda entegrasyon karşıtı reaksiyon sertleşmektedir (bkz. Kutu 5.1). İkinci açıklama ise ulusal liderler ve AB liderlerinin icraatlarında genellikle kamuoyu dengesiyle zıt kutuplarda bulunmalarıdır. Örneğin genişleme konusunu ele alalım: 2000 yılında AB vatandaşlarının sâdece %44’ü genişlemeyi desteklerken %35’i buna karşı çıkmış; sâdece %26 geniş-

181

6 AB POLITIKA SÜRECI

olitika üretmek için ulusal yönetimlerin seçkin nüfuz alanlarından AB kurumlarına aktarılan sorumluluklar AB’yi bir Avrupa süper devletinin bazı özelliklerine kavuşturmuştur. AB kurumları politik öncelikler konusundaki tartışmaların merkezindedir. Ulusal hükûmetlerin kararlarının pek çoğu AB tarafından belirlenen kanunlarla şekillenmektedir. Bazı alanlarda –belirgin bir şekilde ticaret ve tarım politikalarında– üye devletler karar sürecinde kolektif olarak yer almaktadırlar. AB kurumları ve bu kurumlarda görev yapan üye ülke temsilcileri güçlü ve üretken politik girişimciler olmuşlardır. Bunların herhangi bir konvansiyonel uluslararası örgütün yönetiminden kesinlikle daha güçlü olduğu söylenebilir. AB üyesi devletlerin tek başlarına ne yapabilecekleri ve ulusal çıkarların AB kurumlarının çalışmalarını nasıl yönlendirdiği hâlâ tartışılabilir. Ancak üye devletlerin politik bağımsızlıklarında ve egemenliklerinde belirgin bir kayıp yaşadıkları ortadadır. AB’nin aracılığı olmadan da uluslararası ticaret ve para politikalarının Avrupalı devletleJOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

213

214

6. Bölüm

ri işbirliğine zorlaması ve bunun da politik bağımsızlığın kaybolmasına neden olması kuvvetle muhtemeldir. Çoğu Avrupalı kendi ülkeleri için entegrasyonun ne anlama geldiğinden emin değildir ve bunu zaten düşünmemektedir. Ortak politikalar ve müşterek kurumlarla ulusal kimlikler ve çıkarlar korunabilir hatta güçlendirilebilir. Artık üye devletlerin Avrupa entegrasyon süreci başlamadan önceki hâline göre birbiriyle ilişkilerinin nasıl değiştiğini ve AB’yi anlayabiliriz. Ekonomilerini entegre ettikçe evrensel standartlar ve düzenlemelerde fikir birliğine varıp pek çok alanda ortak politikalar geliştirdiler. Böylelikle aralarındaki farklar azaldıkça entegrasyonun etkileri daha derin ve karmaşık hâle geldi. Fakat bunların Avrupa için ne anlama geldiği hem Avrupalılara hem de Avrupalı olmayanlara aynı ölçüde bir bilinmeyendir. Örneğin AB üyesi devletler Birleşmiş Milletler’de ve Dünya Ticaret Örgütü’nde farklı bireysel koltuklar işgâl etmelerine rağmen önemli dış politika konularında ortak pozisyon almakta ve aynı yönde oy kullanmaktadırlar. Ulusal egemenliklerini korumak için arka planda hâlâ mücadele ettikleri doğrudur ama entegrasyonun sonuçları ve hikmeti hakkındaki şüpheler her ne olursa olsun AB devletleri iç ve dış baskılar sebebiyle karşı konulmaz bir şekilde pek çok konuda birlikte politika belirlemek zorunda kalmışlardır. Önceki bölümlerde Avrupa kurumlarının nasıl işlediği ve sıradan Avrupalıların karar verme mekanizmasına nasıl katıldığı incelenmiştir. Bu bölümde AB politik süreci incelenerek konu ilerletilmiştir. AB ve üye devletler arasındaki değişen siyasî sorumluluk dengesi, AB politika sürecinin temel nitelikleri, bu süreçte var olan baskılar, bu sürecin bütün ve parça arasındaki ilişkiyi nasıl değiştirdiği incelenen konulardan bazılarıdır. Daha sonra AB bütçesinin po-

AB Politika Süreci

litik etkileri ve entegrasyonun AB üye devletlerdeki etkileri hakkında genel sonuçlarla bölüm tamamlanacaktır. DEĞIŞEN OTORITE DENGESI

Avrupa toplumu tüm toplumlar gibi sürekli bir değişim hâlindedir. Avrupalılar arasındaki sosyal, politik ve ekonomik ilişkiler farklı kaynaklardan gelen değişim baskıları nedeniyle sürekli değişiklik göstermektedir. Bu sebepler bir zamanlar savaş, ekonomik rekabet ve siyasî ittifaklar iken son zamanlarda bölgesel entegrasyon, ekonomik, teknolojik ve iletişim faaliyetlerindeki değişikliklerdir. Bölüm 1’de belirtildiği gibi günümüz devlet sistemi üç yüzyıl öncesine dayanmaktadır. Sonrasında kendisi sürekli değişen siyasî düzenlemeler nedeniyle farklı toplumlar arasındaki siyasî sınırların rutin olarak tekrar tekrar çizildiği görülmektedir. Avrupa’nın siyasî geçmiş haritasına bakarsak devlet sınırlarının geçmişte nasıl değiştiğini ve değişmeye devam ettiğini görebiliriz. Sâdece son çeyrek yüzyılda Almanya tekrar birleşmiş, Yugoslavya ve Çekoslovakya bölünmüş, Karadağ 2006’da Avrupa’nın en yeni devleti olmuş, Kosova 2008’de bağımsızlığını ilân etmiş ve Belçika, İskoçya ve Bask bölgesinin geleceğe yönelik siyasî statüsü hakkında soru işaretleri varlığını korumuştur. İkinci Dünya Savaşı’ndan önce Avrupa küresel politik, askerî ve ekonomik güç dengesini elinde bulunduruyordu. Britanya, Almanya ve Fransa dünyanın büyük güçleri arasındaydı. Uluslararası sistem büyük ölçüde Avrupalı güçlerin siyasî, ekonomik ve askerî avantaj rekabetine göre tanımlanıyordu. 1945’ten sonra tüm bunlar değişti. Avrupa kendisini askerî ve ideolojik olarak iki süper gücün arasında sıkışmış buldu. Ekonomik güç ABD ve Japonya gibi yeni merkezlere kayıyordu. Bölüm 3’te gördüğümüz gibi

215

7 EKONOMI POLITIKASI

konomi Avrupa Birliği’nin ömrünü ve mesaisini yöneten unsur olmuştur. İlk denemesi kömür ve çelik üretiminin bir araya toplanmasıyla başlayan sonrasında gümrük birliği, döviz kurunu sâbitleme çabaları, ortak pazarın oluşturulması, avroya geçiş, 2007-11 finansal krizlerle başa çıkma çabaları ile sürüp gelen AB gündemi başından beri ticaret, gümrük, pazar, para birimi ve rekabet kavramlarıyla yönlendirilmiştir. 1990’lardan beri ise gündem genişlemiş ve dış ilişkilerden çevreye kadar pek çok politika konusu kapsama girmiştir. Roma Antlaşması’nın 2. ve 3. maddelerinde ekonomik entegrasyona verilen öncelik açık bir şekilde belirtilmiştir. Bu anlaşmada insanların, hizmetlerin ve sermâyenin serbest dolaşımına mâni olan tüm engellerin kaldırıldığı ortak pazarın oluşturulması hedefi yer almaktadır. AET üyelerinin arasında ticaretin tüm engelleri kaldırılarak gümrük birliğinin kurulması ve AET’ye giren tüm mallara ortak vergi konması hedeflenmiştir. Ticaret, tarım, ulaşım ve rekabet politikaları ortak belirlenerek üye devletlerin ekoJOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

249

250

7. Bölüm

nomi politikaları aynı seviyeye getirilmeye çalışılacaktır. Gümrük birliği çok gürültü çıkartmadan 1968’de tamamlanmıştır fakat üye devletler arasındaki teknik standartlar, kalite kontrolü, farklı sağlık ve güvenlik standartları, farklı oranlarda dolaylı vergilendirme gibi vergi dışı engeller varlığını sürdürmüştür. 1970’lerin ortalarında durgunluk üye devletleri kendi piyasalarını korumaya sevk ettiği için ortak pazar beklentisi gerçekleştirilemeyecek kadar uzak bir hedeftir. Sonunda parasal birliğe varacak olan sürecin öncüsü döviz kurlarının sâbitlenmesi çabaları uluslararası mâlî türbülans nedeniyle boşa gitmiştir. 1980’lere gelindiğinde AT’nin ekonomik gerilemesini tersine çevirmek için âcilen eyleme geçilmesi ve yabancı rekabete karşı ortak pazar programına hız kazandırılması gerektiği apaçık ortaya çıkmıştır. İlk adım 1985’te sınır kontrollerinin kaldırılmasını sağlayan Schengen Anlaşması’yla atılmıştır. 1986’da 1992’nin sonuna kadar ortak pazarın tamamlanmasının önündeki son engellerin de kaldırılmasını hedefleyen Avrupa Tek Senedi imzalanmıştır. En sonunda döviz kuru istikrarını sağlama çabaları 1999’da avronun oluşturulmasına ve 2002’de 12 ülkede ulusal para biriminin yerini avronun almasına neden olmuştur. Bu riskli girişimlerle şekillenen değişimler Avrupa’nın karakterini ve AB politikasının kapasitesini yeniden tanımlamıştır. Fakat insanların, paranın, malların ve hizmetlerin tam anlamıyla serbest dolaşımı henüz gerçekleşmemiştir. İç sınırların ortadan kalkması konusundaki kaygılar nedeniyle AB’nin dış güvenlik rejimi genişlemiştir. Avrupalı şirketler hırslı bir şekilde sınır ötesi şirket evlilikleri ve devirlerine giderken, Komisyon rekabet politikalarına zarar verecek girişimleri yakından izlemiştir. AB üye devletlerin telekomünikasyon, enerji ve ulaşım ağlarını entegre et-

Ekonomi Politikası

meyi amaçlayan Avrupa çapında bir sistem inşa etmiştir. Ama sonuçlar karışmıştır. AB dünyanın en varlıklı pazarı ve en büyük ticaret gücüdür. AB’yi en dinamik ve rekabetçi bilgiye dayalı ekonomisi yapma çabaları yetersiz kalmıştır. 2007-2010 küresel ekonomik krizlerinin etkileri tüm bölgede yaşanmıştır ve 2009-2011 avro bölgesi krizleri AB için geçerli ekonomik politikaların geliştirilmesinde pek çok zorluğun varlığını koruduğunu göstermiştir. ORTAK PAZARIN TAMAMLANMASI

Şubat 1985’te Avrupa Konseyi Avrupa entegrasyonunun gerçek hedeflerinden birisine tekrar odaklanmak gerektiği konusunda fikir birliğine varmıştır: ortak pazarın tamamlanması. Bu projenin merkezinde –Topluluk’un kimliği ve amacı için o kadar önemlidir ki uzun süre ortak pazar ve Topluluk kavramları birbiri yerine kullanılmıştır– ‘dört özgürlük’ ya da dört şeyin serbest dolaşımı bulunmaktadır. Bunlar: ◾◾ İnsanlar: AB üyesi devletlerin yasal vatandaşları hangi üye devlette isterlerse yaşayıp çalışabilirler ve meslekî nitelikleri o ülkede tanınır. ◾◾ Para: Para birimi ve sermâye sınırlara takılmadan serbestçe dolaşabilmelidir ve tüm AB vatandaşları tüm ülkelerde mâlî hizmetlerden yararlanabilmelidir. ◾◾ Mallar: Şirketler mallarını tüm AB’de satabilmelidir ve tüketiciler hangi üye ülkede olurlarsa olsunlar bu mallardan yararlanabilmelidir. ◾◾ Hizmetler: Mimarlar, bankacılar, finansal danışmanlar, avukatlar ve diğer hizmet sağlayan kişiler sınırların ötesinde de çalışabilmelidir.

251

8 KAYNAKLARIN YÖNETIMI

on bölümde gördüğümüz gibi Avrupa Ekonomik Topluluğu Avrupa pazarını daha açık, etkin, rekabetçi ve kârlı hâle getirmeyi hedefleyen ekonomik entegrasyon uygulamasıdır. Roma Antlaşması Avrupalıların yaşam ve çalışma koşullarının geliştirilmeye ihtiyaç duyduğundan bahsetmektedir ama bu spesifik politikalara temel oluşturmaktan çok genel hedeflerden birisidir. 6 kurucu devlet refah düzeyi, ekonomik ve sosyal yapı olarak birbirine yakın olduğu için başlangıçta nitel konularda pek öncelik yoktu. Ama kısa sürede ortaya çıktı ki kişisel gelir, sosyal hizmetler, eğitim ve diğer tüm alanlarda yaşam kalitesinde farklılıklar oldukça Toplulukta refah ve fırsatlar eşit olarak dağıtılamayacaktır. Topluluk kısa süre sonra Avrupalıların ekonomik fırsatlara ve iş olanaklarına eşit erişimini sağlamaya odaklandı. Böylelikle ortak pazarın önündeki engellerin sâdece standart farklılıklarından, işgücü hareketliliğini engelleyen bariyerlerden ve yatırım fonlarına erişim güçlüklerinden oluşmadığı anlaşılmış oldu. 1973’teki ilk büyümeyle JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

283

284

8. Bölüm

Topluluk içindeki farklar çoğaldı ve 1970’lerdeki uluslararası ekonomik kriz sorunları daha da kötüleştirdi. 1980’lerde ise Topluluk ABD ve Japonya’dan pek çok konuda geride kaldığını gördü. Bu nedenle kaynakların ve fırsatların AET’nin en fazla sıkıntı çeken bölümlerine aktarılmasına önem verildi. Bu çabaların özünde kaynakların yönetimi ve dağılımı çevresinde üç temel politik alan oluşturuldu: ◾◾ Tarım politikası Roma Antlaşması’yla şekillenmişti ve amaç AET’nin çiftçilerine gelir garantisi sağlamaktı. Ortak Tarım Politikası AET üyesi devletlerin kırsal ekonomilerini dönüştürmeye yardımcı oldu ama pahalı ve tartışmalı olduğu için reform çabaları bugün bile devam etmektedir. ◾◾ Uyum politikası ekonomik gelişmeye yatırım yapıp, istihdam yaratarak, işgücünün serbest dolaşımını sağlayarak, yaşam ve çalışma koşullarını iyileştirerek ve işçilerin haklarını koruyarak iş hayatıyla ilgili konularda üye devletlerde ve aralarındaki bölgesel ekonomik farkları ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. ◾◾ Çevre politikası gündeme 1960’ların sonunda ekonomik büyümenin yarattığı hava ve su kirliliklerine tepki gösteren varlıklı Avrupalıların sayısının artmasıyla girmiştir. Standart ve düzenlemelerdeki farklılıkların ortak pazara engel oluşturması nedeniyle 1990’lardan itibaren çevre AB’nin öncelikli politika konularından birisi hâline gelmiştir. Çevre politikaları günümüzde bölgesel entegrasyonun ülkelerin bağımsız yaklaşımlarına göre üstün olduğu alanlardan birisidir. Günümüzde Avrupalılar –özellikle Batı Avrupalılar– dünyadaki en varlıklı ve ayrıcalıklı insan grubundadırlar.

Kaynakların Yönetimi

Daha uzun ve sağlıklı yaşamakla birlikte, işe, eğitime, konuta, gıdaya ve tüketim mallarına dünyanın diğer bölgelerindeki insanlara göre daha iyi erişimleri vardır. Fakat çürümüş endüstriyel alanlar, geri kalmış kırsal alanlar, fakirlik, işsizlik ve sosyal bozukluk görmek için çok uzağa bakmalarına gerek yoktur. AB politikaları bu sorunların çoğuyla başa çıkmaya yardımcı olmuştur ama kaynakların etkin dağılımı –daha dengeli bir dağılım– önemli öncelikler arasında yer almaya devam etmektedir. GELIR DAĞILIMININ DENGELENMESI

Tüm toplumlarda ekonomik ve sosyal seviyeler vardır. Bu AET’nin ilk zamanları için de geçerliydi; 6 kurucu devletin birbirine ekonomik ve sosyal benzerliği çok fazla olmasına rağmen 1970 ve 80’lerdeki genişlemelerle İrlanda, Yunanistan, Portekiz ve İspanya tabloyu etkiledi. Hatta 2004-2007 AB genişlemesinde kişi başına düşen gayri sâfî millî hâsılası 20.000-30.000 dolar arasında değişen 15 devlete 2.000-5000 dolar arasında kişi başına düşen gayri sâfî millî hâsılası olan 12 devlet katıldı. Farklar bugün de varlığını sürdürmektedir: ◾◾ Ekonomik üretkenlik seviyeleri çok belirgin farklar sergilemektedir. Kişi başına düşen gayri sâfî millî hâsılada AB ortalamasına 100 dersek, 2009’da en yüksek Lüksemburg’da 271 seviyesinde iken aynı dönemde en düşük Litvanya, Letonya, Romanya ve Bulgaristan’da AB ortalamasının yaklaşık yarısıydı (bkz. Şekil 8.1). ◾◾ Son yıllarda Doğu Avrupa’da işsizlik oranları düşmektedir fakat 2007-10 küresel ekonomik gerilemeleri tüm rakamları daha kötü göstermekte ve farklılıklar varlığını sürdürmektedir. Aralık 2010’da işsizlik oranları

285

9 AB VE DÜNYA

B dış dünyaya kafa karıştırıcı bir imaj yansıtmaktadır. Üye devletler ayrı düşünülmeli ve ayrı ilgilenilmeli mi? Yoksa Avrupa Birliği büyük tek bir blok olarak mı algılanmalı? Ya da en iyi yaklaşım ikisinin arasında bir yerde mi? Cevap ele alınan konuya göre değişmektedir. Dış politika ve güvenlikte AB pek çok ortak konum belirlemiştir fakat üye devletler hâlâ kendi sınırlı çıkarlarına sâhiptir ve AB ABD, Çin ya da Rusya gibi henüz küresel bir aktör olarak düşünülemez. Ticaret konusuna geldiğimizde ise ya da üçüncü şahıslar Avrupa pazarına erişim sağlamak istediklerinde AB bir bütün olarak düşünülebilir. Avro bölgesindeki devletler birlikte çalışıp birlikte hareket etmektedirler. Uzun süredir odak, tutarlılık ve politik liderliğin yokluğuyla diğer ülkelerin yaşadığı kafa karışıklığı eski ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger’in sorusunda toplanmıştır: ‘Avrupa’yla konuşmak istediğimde kimi arayacağım?’. 1999’da Komisyon’daki dört dış ilişkiler portföyü bir tanede toplandığında yeni oluşturulan Yüksek Temsilci makamı dış politika ve güvenlik konularında temasa geçilecek JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

317

318

9. Bölüm

ilk irtibat noktası oldu. Lizbon’la sağlamlaştırılan ve yeni yetkiler verilen makam hem Avrupa Komisyonu’nda hem Bakanlar Konseyi’nde hem de yeni Avrupa diplomasi kuruluşları yönetiminde yer edindi. Fakat AB hâlâ üst düzey toplantılarda Komisyon başkanı tarafından temsil edilmektedir. Lizbon Antlaşması’yla Avrupa Konseyi’nde yeni bir başkanlık makamının oluşturulmasıyla sular iyice bulanmıştır. AB kurumları ve AB üyesi devletlerin liderlerinin AB’nin küresel rolünü yeniden tanımlamak için sergiledikleri tüm çabalar uluslararası konularda muhtemelen daha belirgin etkiler yaratmıştır. Avrupalı liderlerin 1990’larda birinci Körfez savaşı ve Yugoslavya’nın parçalanması, 2003’te ABD önderliğinde Irak’ın işgâlini destekleme konularında fikir birliği sergileyememeleri utanç verici bir tablo ortaya çıkarmıştır. Avro bölgesindeki sorunlar, küreselleşme baskıları, doğu genişlemesinin etkileri, uluslararası güvenliğe dönük yeni tehditlerin ortaya çıkması (terörizm ve iklim değişikliği gibi), 2007-10 küresel ekonomik krizleri, Çin ve Hindistan’ın yükselişiyle ABD’nin değişen küresel rolü gibi uluslararası sistemdeki geniş kapsamlı değişimler politikanın daha fazla ve daha iyi koordine edilmesi ihtiyacının altını çizmiştir. AB tarafından ortak dış politika ve güvenlik politikası oluşturma adımları duraklamış olsa da AB’nin küresel ekonomideki statüsü hakkında şüphe kalmamıştır. Küresel gayri sâfî millî hâsılanın %28’ine, ticaretin %17’sine, ticarî hizmetlerin %25’ine hâkim olan AB dünyanın en zengin piyasasıdır. Küresel ticaret pazarlıklarında en baskın aktör, şirket devir ve birleşiminde dünyanın en büyük piyasası, doğrudan yabancı yatırımın en büyük kaynağı ve hedefidir. Avroyla ilgili son zamanlardaki problemlere rağmen AB’nin küresel ekonomik profili ilerlemeye devam etmektedir.

AB ve Dünya

Kendi üyeleri ve diğer devletler AB’nin dünya sahnesinde daha fazlasını başarmasını beklemektedir. Sonuç küresel aktör olarak AB’nin sınırlarını somutlaştırmada yeni ivme kazanması ve uluslararası ilişkilerde Avrupa perspektifinin kendisini yeniden ispatlaması olmuştur. Bunların geleceğe dönük etkilerinin neler olacağı henüz tam olarak anlaşılamamış ya da fark edilememiştir. AVRUPA ORTAK DIŞ POLITIKASINA DOĞRU

Ortak bir Avrupa dış politikası oluşturma girişimlerinde AB liderleri iki farklı yöne sürüklenmektedir. Bir taraftan apaçık ortada olduğu gibi AB üyesi devletler grup olarak çalışmazsa AB beklenen performansı sergileyemeyecektir. Diğer taraftan ulusal çıkarların korunmasında üye devletler bağımsızlıklarını ve egemenliklerini kaybedecekleri korkusu yaşamaktadır. Şartları daha da karmaşıklaştıran ise politik sorumlulukla ilgili var olan yasal ve anayasal konulardır. Avrupalı liderler ABD önderliğini nereye kadar tâkip etmeleri gerektiği ve AB için ne kadar politik bağımsızlık oluşturmaları gerektiği (ya da oluşturabilecekleri) konularında farklı düşüncelere sâhiptirler. Liderler bu konuda bölünmüşken sıradan Avrupalılar kararlarını vermişlerdir: ◾◾ 1999 ve 2009 arasında yapılan anketlerde %75 ortak savunma ve güvenlik politikasını desteklerken %15 karşı çıkmıştır (Eurobarometer 70, Haziran 2010: 225). ◾◾ Aynı dönemde %65 AB ortak dış politikasını desteklerken sâdece yaklaşık 1/5 karşı çıkmıştır (Eurobarometer 70, Haziran 2010: 223). ◾◾ %75 iklim değişikliği ve uluslararası terörizm gibi küresel sorunlarda AB’yi bir bütün olarak görmektedir ( (Eurobarometer 72, Bahar 2010: 193).

319

DAHA DETAYLI BILGI KAYNAKLARI

Avrupa Birliği hakkındaki yayınlar son yıllarda katlanarak artmıştır. Yeni makalelerin, kitapların ve web sayfalarının sayısı AB’nin kendi içindeki değişim hızına ve AB ilişkilerine artan ilgiye paralel olarak artmaktadır. Bu nedenle aşağıdaki kaynak listesi mevcut olanın çok az bir kısmını yansıtmaktadır. Daha fazlasını edinmek istiyorsanız size en yakın kütüphanenin edindiği yeni kaynakları tarayın, AB hakkında en iyi listelere sahip yayınevlerinin kataloglarını takip edin (Lynne Rienner, Oxford University Pres, Palgrave Macmillanü, Routledge, Rowman & Littlefield gibi), Amazon gibi online kitap satıcılarını araştırın. KITAPLAR

AB politikalarına, kurumlarına ve tarihçesine genel bir giriş mahiyetinde Bache, George ve Bulmer (2011); Hix ve Hoyland (2011); McCormick (2011); Ginsberg (2010);Dinan (2010); Nugent (2010); Cini ve PerezSolorzano Borrogan (2009); Bomberg, Peterson ve Stubb JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

351

352

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

(2008) incelenebilir. AB ile ilgili son dönemlerdeki gelişmeler hakkında yenilenmiş baskılarıyla Meunier ve McNamara (2007), Jabko ve Parsons (2005), Cowles ve Dinan (2004) ele alınabilir. Entegrasyon teorisinin en iyi özetleri Wiener ve Diez (2009) ve Rosamond (2000) olarak belirtilebilir. AB’nin politik kimliği hakkındaki temel tartışmaların değerlendirmesi Magnette (2005) tarafından yapılmıştır. Menon ve Schain (2006) ve Burgess (2000) Avrupa federalizminin karşılaştırılması ile ilgili aydınlatıcı tartışmalar yazmışlardır. Avrupa’nın anlamı hakkında çalışmalar ise Dunkerley ve diğerleri (2002), Pagden (2002), Heffernan (2000) ve Unvin (1998)dir. AB tarihi hakkında Blair (2010), Eichengreen (2007), Dinan (2004), Gilbert (2003), Gillingham (2003), Henig (2002), Stirk ve Wiegall (1999) ele alınabilir. Savaş sonrası Avrupa’nın genel tarihi hakkında ise Judt (2005) ve Hitchcock (2004); savaş sonrası transatlantik ilişkilerin tarihini en iyi ele alan Lundestad(2003) önerilebilir. AB kurumları ve karar mekanizmaları hakkında genel anketler için Peterson ve Shackleton (2006) ve Warleigh (2001) incelenebilir. Özellikle aradığınız bir kurum var ise: ◾◾ Komisyon için Cini (2007), Spence (2006), Smith (2004) ve Nugent (2001) ◾◾ Bakanlar Konseyi için Hayes-Renshaw ve Wallace (2006), Westlake ve Galloway (2004); Bakanlar Konseyinde başkanlığın rolü için Elgström (2003) ◾◾ Parlamento ve komiteleri için Judge ve Earnshaw (2008), Corbett, Jacobs ve Shackleton (2007) ve Whitaker (2010)

◾◾ Avrupa Konseyi hakkında tek güncel ve kitap ebadındaki çalışma Werts(2008) ◾◾ Avrupa Adalet Divanı hakkında genel araştırmalar için Lasok ve diğerleri (2001), Brown ve Kennedy (2000); Daha siyasî analizi için Alter (2009), Sweet (2004) ve Conant (2002); AB hukuk sisteminin açıklaması için Hartley (2007) ◾◾ Avrupa Merkez Bankası için Kaltenthaler (2006), Howarth ve Loedel (2005) ◾◾ Europol için Occhipinti (2003) incelenebilir. AB politikaları hakkında editörlü derlemeler olarak Wallace ve diğerleri (2010) ve Richardson (2006) önemli kaynaklardır. Marsh (2008), Chang (2008) ve Hosli (2005) Avro hakkında çalışırken, Neal (2007), de Grauwe (2007), Mcdonald ve Dearden (2005) AB ekonomi politikalarını ve ortak pazarı incelemektedir. Son yıllarda AB’nin belirli alanlardaki politikaları ile ilgili yayınlar yükseliştedir. Tarım (Ackrill,2000; Grant, 1997), uyum (Baun ve Marek, 2008), rekabet (Cini ve McGowan,2009), gelişme (Mold, 2007), enerji (Matlary,1997) çevre (Knill ve Liefferink, 2007; Jordan, 2005), göç (Geddes,2008), adalet ve iç işleri (Mitsilegas ve diğerleri, 2003), sosyal politikalar (Hantrais,2007) ve terörizm (von Hippel,2005) bunlardan bazılarıdır. AB güvenlik ve dış politikalarıyla ilgili sorunlar hakkındaki tüm tartışmalara rağmen bu konularda literatür daha yeni gelişmeye başlamıştır. Örnek olarak bkz Keukeleire ve MacNaughtan (2008), Orbie (2008), Smith (2008), Bretherton ve Vogler (2006,) Adamski ve diğerleri (2006), Hill ve Smith (2005). Güvenlik ve savunma politikaları ala-

353

354

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

nında Howorth (2007) incelenebilir. AB’nin yeni uluslar arası rolü hakkında McCormick (2007) vardır. Son zamanlarda büyüme gösteren alanlardan birisi de transatlantik ilişkilerin değerlendirilmesi olmuştur: örneğin McGuire ve Smith (2008) Kopstein ve Steino (2008) Kagan (2003). AB HAKKINDA SÜRELI YAYINLAR The Economist

Dünya politikası ile ilgili konuları ve istatistikleri içerek haftalık haber dergisi bir bölümünü Avrupa’ya ayırmaktadır (ve AB hakkında özel ekler yayınlamaktadır). Manşetlerde yer alan bazı konular www.economist.com adresinde bulunabilir. The Economist yılda dört kez yayınlanan her birisi hazine değerinde bilgi içeren ama pahalı oldukları için her kütüphanede bulunamayan iki rapor serisi yayınlamaktadır: Economist İstihbarat Birimi Ülke Raporları (AB’dekiler dahil dünyadaki neredeyse tüm devletleri kapsamaktadır) ve Avrupa Politika Analizi. Her ikisi de detaylı politik ve ekonomik haberleri içermektedir. AB hakkında en son haberler ve bilgilerle dolu European Voice (Avrupa’nın Sesi) haftalık gazete olarak The Economist tarafından çıkarılmaktadır. İlgili konular www.europe�an-voice.com adresinde bulunabilir. Akademik Yayınlar

Aşağıda sıralananların kaynaklar tamamen veya kısmen AB hakkındadır: ◾◾ Common Market Law Review ◾◾ Comparative European Politics

◾◾ European Foreign Affairs Review ◾◾ European Journal of International Relations ◾◾ European Journal of Political Research ◾◾ European Union Politics ◾◾ International Organization ◾◾ Journal of European Social Policy ◾◾ Journal of Common Market Studies ◾◾ Journal of European Integration ◾◾ Journal of European Public Policy ◾◾ Parliamentary Affairs ◾◾ West European Politics Resmî Kaynaklar

Bunlardan pek çok bulunmaktadır ve çoğuna http://euro�pa.eu adresinden ulaşmak mümkündür. WEB SAYFALARI

Yararlı web sayfaları ve URL adresleri çok sık değişmekte olduğundan burada listelemek yerine kendi ana sayfamda bir liste oluşturdum. http://mypage.iu.edu/~JMCcormi. Palgrave Macmillan’nın AB ile ilgili önemli gelişmeler hakkında bilgi sağlayan kitaplar ve diğer internet kaynaklarına erişim fırsatı tanıyan bir websitesi bulunmaktadır. Adresi ise http://www.palgrave.com/products/Series. aspx?s=EU.

355

KAYNAKÇA

Ackrill, Robert (2000) The Common Agricultural Policy (Londra: Continuum). Adamski, Janet, Mary Troy Johnson ve Christina M. Schweiss (der.) (2006) Old Europe, New Security: Evolution for a Complex World (Aldershot: Ashgate). Albert, Michel (1993) Capitalism v. Capitalism: How America’s Obsession with Individual Achievement and Short-Term Profit Has Led to the Brink of Collapse (New York: Four Walls Eight Windows). Allen, David (1996) “Competition Policy: Policing the Single Market”, içinde Helen Wallace ve William Wallace (der.), Policy-Making in the European Union, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press). Alter, Karen J. (2009) The European Court’s Political Power: Selected Essays (Oxford University Press). Andersen, Svein ve Kjell A. Eliassen (der.) (1995) The European Union: How Democratic Is It? (Londra: Sage). Anderson, Scott (1992) “Western Europe and the Gulf War”, içinde Reinhardt Rummel (der.), Toward Political Union: Planning a Common Foreign and Security Policy in the European Community (Boulder, CO: Westview). Antonenko, Oksana ve Kathryn Pinnick (der.) (2005) Russia and the European Union (Londra: Routledge). Archer, Clive (2000) The European Union: Structure and Process, 3. JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

357

358

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

ed. (New York: Continuum). Armstrong, Harvey (1993) “Community Regional Policy”, içinde Juliet Lodge (der.), The European Community and the Challenge of the Future (Londra: Continuum ve New York: Palgrave Macmillan). Armstrong, Kenneth ve Simon Bulmer (1998) The Governance of the Single European Market (Manchester: Manchester University Press). Asmus, Ronald, Philip P. Everts ve Pierangelo Isernia (2003) “Power, War and Public Opinion: Thoughts on the Nature and Structure of the Trans-Atlantic Divide” (Washington, DC: German Marshall Fund, Eylül). Aspinwall, Mark ve Justin Greenwood (1998) “Conceptualising Collective Action in the European Union: An Introduction”, içinde Mark Aspinwall ve Justin Greenwood (der.), Collective Action in the European Union: Interests and the New Politics of Associability (Londra: Routledge). Bache, Ian ve Matthew Flinders (2004) Multi-Level Governance (Oxford: Oxford University Press). Bache, Ian ve Stephen George (2006) Politics in the European Union, 2. ed. (Oxford: Oxford University Press). Bache, Ian, Stephen George ve Simon Bulmer (der.) (2011) Politics in the European Union, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press). Balme, Richard ve Didier Chabanet (2008) European Governance and Democracy: Power and Protest in the EU (Lanham, MD: Rowman ve Littlefield). Barber, Lionel (1998) “Sharing Common Risks: The EU View”, Europe, 374: 8-9. Bardi, Luciano (2002) “Transnational Trends: The Evolution of the European Party System”, içinde Bernard Steunenberg ve Jacques Thomassen (der.), The European Parliament: Moving Toward Democracy in the EU (Lanham, MD: Rowman ve Littlefield). Barnes, Ian ve Pamela M. Barnes (1995) The Enlarged European Union (Londra: Longman). Baun, Michael ve Dan Marek (der.) (2008) EU Cohesion Policy after Enlargement (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Beck, Ulrich ve Edgar Grande (2007) Cosmopolitan Europe (Cam-

Kaynakça

bridge: Polity Press). Billiet, Stijn (2005) “The EC and WTO Dispute Settlement: The Initiation of Trade Disputes by the EC”, içinde European Foreign Affairs Review, 10(2): 197-214. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi web sitesi (2007) http://unfccc.int Blair, Alasdair (2010) The European Union Since 1945, 2. ed. (Harlow: Longman). Bomberg, Elizabeth, John Peterson ve Alexander Stubb (der.) (2008) The European Union: How Does it Work? 2. ed. (Oxford: Oxford University Press). Booker, Christopher ve Richard North (2005) The Great Deception: Can the European Union Survive? Gözden geçirilmiş edisyon (Londra: Continuum). Bretherton, Charlotte ve John Vogler (2006) The European Union as a Global Actor, 2. ed. (Londra: Routledge). Brown, L. Neville ve Tom Kennedy (2000) The Court of Justice of the European Communities, 5. ed. (Londra: Sweet & Maxwell). Bugge, Peter (1995) “The Nation Supreme: The Idea of Europe 19141945”, içinde Kevin Wilson ve Jan van der Dussen (der.), The History of the Idea of Europe (Londra: Routledge). Burgess, Michael (2000) Federalism and European Union: The Building of Europe, 1950-2000 (Londra: Routledge). Burgess, Michael (2006) Comparative Federalism: Theory and Practice (Londra: Routledge). Carr, William (1987) A History of Germany, 1815-1985, 3. ed. (Londra: Edward Arnold). Chang, Michelle (2008) Monetary Integration in the European Union (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Chinn, Menzie ve Jeffery Frankel (2005) “Will the Euro Eventually Surpass the Dollar as the Leading International Reserve Currency?”, Washington DC, National Bureau of Economic Research Working Paper 11510, Temmuz. Chryssochoou, Dimitris I. (2000) Democracy in the European Union (Londra: I.B. Tauris). Cini, Michelle (2007) From Integration to Integrity: Administrative Ethics and Reform in the European Commission (Manchester:

359

360

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Manchester University Press). Cini, Michelle ve Lee McGowan (2009) Competition Policy in the European Union, 2. ed. (Londra: Palgrave Macmillan). Cini, Michelle ve Nieves Perez-Solorzano Borragan (der.) (2009) European Union Politics, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press). Clover, Charles (2005) The End of the Line: How Overfishing is Changing the World and What We Eat (Londra: Ebury Press). Collester, J. Bryan (2000) “How Defense ‘Spilled Over’ into the CFSP: Western European Union (WEU) and the European Security and Defense Identity (ESDI)”, içinde Maria Green Cowles ve Michael Smith (der.), The State of the European Union: Risks, Reform, Resistance and Revival (Oxford: Oxford University Press). Conant, Lisa (2002) Justice Contained: Law and Politics in the European Union (Ithaca, NY: Cornell University Press). Corbett, Richard (2001) “The European Parliament’s Progress, 199499”, içinde Juliet Lodge (der.), The 1999 Elections to the European Parliament (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Corbett, Richard, Francis Jacobs ve Michael Shackleton (2005) The European Parliament, 6. ed. (Londra: John Harper). Corbett, Richard, Francis Jacobs ve Michael Shackleton (2007) The European Parliament, 7. ed. (Londra: John Harper). Cornell, Tim ve John Matthews (1982) Atlas of the Roman World (Oxford: Phaidon). Cowles, Maria Green ve Desmond Dinan (der.) (2004) Developments in the European Union 2 (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Criddle, Byron (1993) “The French Referendum on the Maastricht Treaty, Eylül 1992”, Parliamentary Affairs 46(2): 228-39. Dahrendorf, Ralf (1988) The Modern Social Conflict (Londra: Weidenfeld & Nicolson). de Grauwe, Paul (2007) The Economics of Monetary Union (Oxford: Oxford University Press). Delanty, Gerard (1995) Inventing Europe: Idea, Identity, Reality (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). den Boer, Pim (1995) “Europe to 1914: The Making of an Idea”, içinde Kevin Wilson ve Jan van der Dussen (der.), The History of the Idea of Europe (Londra: Routledge).

Kaynakça

de Rougemont, Denis (1966) The Idea of Europe (Londra: Macmillan). Dinan, Desmond (2004) Europe Recast: A History of European Union (Boulder, CO: Lynne Rienner ve Basingstoke: Palgrave Macmillan). Dinan, Desmond (2010) Ever Closer Union: An Introduction to European Integration, 4. ed. (Boulder, CO: Lynne Rienner ve Basingstoke: Palgrave Macmillan). Dunkerley, David, Lesley Hodgson, Stanislaw Konopacki, Tony Spybey ve Andrew Thompson (2002) Changing Europe: Identities, Nations and Citizens (Londra: Routledge). Dünya Bankası web sitesi (2011) http://www.worldbank.org/data Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi web sitesi (2010) http://www. wttc.org Dünya Ticaret Örgütü web sitesi (2010) http://www.wto.org Dünya Turizm Örgütü web sitesi (2010) http://www.world-tourism. org Dye, Thomas (2002) Understanding Public Policy, 10. ed. (Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall). Dye, Thomas ve Harmon Zeigler (2000) The Irony of Democracy (Fort Worth, TX: Harcourt Brace). Edwards, Geoffrey ve David Spence (der.) (2006) The European Commission, 3. ed. (Londra: John Harper). Eichengreen, Barry (2007) The European Economy Since 1945: Coordinated Capitalism and Beyond (Princeton: Princeton University Press). Elgstrom, Ole (der.) (2003) European Council Presidencies: A Comparative Perspective (Londra: Routledge). Eriksen, Erik Oddvar, John Erik Fossum ve Agustin José Menéndez (der.) (2004), Developing a Constitution for Europe adlı kitaplarının giriş kısmında (Londra: Routledge). Etzioni, Amitai (der.) (1998) The Essential Communitarian Reader (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Eurobarometer anketleri Europa web sitesinde http://europa. eu.int/ comm/public_opinion/index_en.htm adresinde bulunabilir. European Commission (1973) Report on the Regional Problems of the Enlarged Community (The Thomson Report), COM(73)550

361

362

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

(Brussels: European Commission). European Commission (1985) Completing the Internal Market (The Cockfield Report), COM(85)310 (Brussels: European Commission). European Commission (2001a) European Governance: A White Paper, COM428 (Brussels: European Commission). European Commission (2001b) “Interim Report from the Commission to the Stockholm European Council: Improving and Simplifying the Regulatory Environment”, COM130 Final (Brussels: European Commission). European Commission (2008) European Agencies: The Way Forward (Luxembourg: CEC). European Commission (farklı yıllarda), Annual Report on Monitoring the Application of Community Law. Eurostat (2007) Europe in Figures: Eurostat Yearbook 2006-07 (Brussels: European Commission). Fligstein, Neil (2008) Euroclash: The EU, European Identity, and the Future of Europe (Oxford: Oxford University Press). Forsyth, Murray (1981) Unions of States: The Theory and Practice of Confederation (Leicester: Leicester University Press). Franklin, Mark (1996) “European Elections and the European Voter”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and Policy-Making (Londra: Routledge). Geddes, Anthony (2008) Immigration and European Integration: Towards Fortress Europe? 2. ed. (Manchester: Manchester University Press). George, Stephen (1996) Politics and Policy in the European Community, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press). Geyer, Robert ve Beverly Springer (1998)”EU Social Policy After Maastricht: The Works Council Directive and the British OptOut”, içinde Pierre-Henri Laurent ve Marc Maresceau (der.), The State of the European Union, Cilt 4 (Boulder, CO: Lynne Rienner). Giegerich, Bastian ve William Wallace (2004) “Not Such a Soft Power: The External Deployment of European Forces”, Survival 46(2):163-82. Giersch, Herbert (1985) Eurosclerosis (Kiel: Institut für Weltwirtschaft).

Kaynakça

Gilbert, Mark (2003) Surpassing Realism: The Politics of European Integration since 1945 (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Gill, Graeme (2003) The Nature and Development of the Modern State (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Gillingham, John (1991; 2002’de yeniden yayınlandı) Coal, Steel, and the Rebirth of Europe, 1945-1955 (Cambridge: Cambridge University Press). Gillingham, John (2003) European Integration, 1950-2003: Superstate or New Market Economy (Cambridge ve New York: Cambridge University Press). Ginsberg, Roy H. (2001) The European Union in International Politics: Baptism by Fire (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Ginsberg, Roy H. (2010) Demystifying the European Union: The Enduring Logic of Regional Integration, 2. ed. (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Grabbe, Heather (2004) “What the New Member States Bring into the European Union”, içinde Neill Nugent (der.), European Union Enlargement (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Grant, Wyn (1997) The Common Agricultural Policy (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Graziano, Paolo ve Maarten P. Vink (der.) (2007) Europeanization: New Research Agendas (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Greenwood, Justin (2003) Interest Representation in the European Union (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Haas, Ernst B. (1958) The Uniting of Europe: Political, Social, and Economic Forces, 1950-57 (Stanford, CA: Stanford University Press). Habermas, Jurgen ve Jacques Derrida (2003 [2005]) “February 15, or What Binds Europe Together: Plea for a Common Foreign Policy, Beginning in Core Europe”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 31 Mayıs. İçinde Daniel Levy, Max Pensky ve John Torpey (der.), Old Europe, New Europe, Core Europe (Londra: Verso, 2005). Hantrais, Linda (2007) Social Policy in the European Union, 3. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Hartley, T.C. (2007) The Foundations of European Community Law, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press).

363

364

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Haseler, Stephen (2004) Super-State: The New Europe and its Challenge to America (Londra: LB. Tauris). Hay, David (1957) Europe: The Emergence of an Idea (Edinburgh: Edinburgh University Press). Hayes-Renshaw, Fiona ve Helen Wallace (2006) The Council of Ministers, 2. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Heater, Derek (1992) The Idea of European Unity (Londra: Continuum ve New York: Palgrave Macmillan). Heater, Derek (2004) Citizenship: The Civic Ideal in World History, Politics and Education, 3. ed. (Manchester: Manchester University Press). Heath, Anthony, Iain McLean, Bridget Taylor ve John Curticel (1999) “Between First and Second Order: A Comparison of Voting Behaviour in European and Local Elections in Britain”, European Journal of Political Research, 35(3): 389-414. Heffernan, Michael (2000) The Meaning of Europe: Geography and Geopolitics (Londra: Edward Arnold). Heidenreich, Martin ve Gabriele Bischoff (2008) “The Open Method of Coordination: A Way to the Europeanization of Social and Employment Policies?”, Journal of Common Market Studies, 46(3): 497-532. Heisler, Martin O., ve Robert B. Kvavik (1973) “Patterns of European Politics: The European Polity Model”, içinde Martin O. Heisler (der.), Politics in Europe: Structures and Processes in Some Postindustrial Democracies (New York: David McKay). Henig, Stanley (2002) The Uniting of Europe: From Consolidation to Enlargement (Londra: Routledge). Hill, Christopher ve Michael Smith (der.) (2005) International Relations and the European Union (Oxford: Oxford University Press). Hill, Steven (2010) Europe’s Promise: Why the European Way is the Best Hope in an Insecure Age (Berkeley: University of California Press). Hitchcock, William I. (2004) The Struggle for Europe: The Turbulent History of a Divided Continent (New York: Anchor Books). Hix, Simon (2005) The Political System of the European Union, 2. ed. (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan).

Kaynakça

Hix, Simon ve Bjorn Hoyland (2011) The Political System of the European Union, 3. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Hix, Simon ve Christopher Lord (1997) Political Parties in the European Union (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Hobsbawm, Eric (1991) The Age of Empire 1848-1875 (Londra: Cardinal). Hoffman, Stanley (1964) “The European Process at Atlantic Crosspurposes”, Journal of Common Market Studies, 3: 85-101. Hogan, Michael J. (1987) The Marshall Plan: America, Britain, and the Reconstruction of Western Europe, 1947-52 (New York: Cambridge University Press). Hosli, Madeleine O. (2005) The Euro: A Concise Introduction to European Monetary Integration (Boulder, CO: Lynne Rienner). Hourani, Albert (1989) “Conclusions”, içinde William Roger Louis ve Roger Owen (der.), Suez 1956: The Crisis and Its Consequences (Oxford: Clarendon Press). Howarth, David ve Peter Loedel (2005) The European Central Bank: The New European Leviathan? 2. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Howorth, Jolyon (2003) “Foreign and Defence Policy Cooperation”, içinde John Peterson ve Mark A. Pollack (der.), Europe, America, Bush: Transatlantic Relations in the Twenty-First Century (Londra: Routledge). Howorth, Jolyon (2007) Security and Defence Policy in the European Union (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Hutton, Will (2003) The World We’re In (Londra: Abacus). International Institute for Strategic Studies (2007) The Military Balance 2007 (Londra: Routledge). Jabko, Nicolas ve Craig Parsons (der.) (2005) The State of the European Union, Cilt 7: With US or Against US? European Trends in American Perspective (Oxford ve New York: Oxford University Press). Jones, Seth G. (2007) The Rise of European Security Cooperation (Cambridge: Cambridge University Press). Jordan, Andrew (2005) Environmental Policy in the European Union: Actors, Institutions and Processes (Londra: Earthscan). Jordan, Andrew, Dave Huitma, Harro van Asselt ve Frans Berkhout

365

366

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

(der.) (2010) Climate Change Policy in the European Union: Confronting the Dilemmas of Mitigation and Adaptation? (Cambridge: Cambridge University Press). Judge, David ve David Earnshaw (2008) The European Parliament, 2. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Judt, Tony (2005) Postwar: A History of Europe since 1945 (New York: Penguin). Kagan, Robert (2003) Of Paradise and Power: America and Europe in the New World Order (New York: Alfred A. Knopf). Kaltenthaler, Karl (2006) Policy-making in the European Central Bank: The Masters of Europe’s Money (Lanham, MD: Rowman & Littlefield). Keating, Michael ve Liesbet Hooghe (1996) “By-passing the Nation State? Regions and the EU Policy Process”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and Policy-Making (Londra: Routledge). Keohane, Robert O. ve Stanley Hoffmann (der.) (1991) The New European Community: Decisionmaking and Institutional Change (Boulder, CO: Westview Press). Keukeleire, Stephan ve Jennifer MacNaughtan (2008) The Foreign Policy of the European Union (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Knill, Christoph ve Duncan Liefferink (2007) Environmental Politics in the European Union: Policy-making, Implementation and Patterns of Multilevel Governance (Manchester: Manchester University Press). Kopstein, Jeffrey ve Sven Steinmo (der.) (2008) Growing Apart? America and Europe in the Twenty-First Century (New York: Cambridge University Press). Laffan, Brigid ve Johannes Lindner (2010) “The Budget: Who Gets What, When and How?” içinde Helen Wallace, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.), Policy-Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Lasok, Dominik vd. (2001) Law and Institutions of the European Communities, 7. ed. (Londra: LexisNexisUK). Lasok, K.P.E. (2007) European Court Practice and Procedure, 3. ed. (Haywards Heath: Tottel).

Kaynakça

Lavenex, Sandra (2010) “Justice and Home Affairs: Communitarization with Hesitation”, içinde Helen Wallace, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.), Policy-Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Layton, Lyndsey (2008) “Chemical Law Has Global Impact”, içinde Washington Post, 12 Haziran. Leonard, Mark (2005) Why Europe will Run the 21st Century (Londra: Fourth Estate). Lequesne, Christian (2004) The Politics of Fisheries in the European Union (Manchester: Manchester University Press). Lewis, David P. (1993) The Road to Europe: History, Institutions and Prospects of European Integration 1945-1993 (New York: Peter Lang). Lijphart, Arend (1971) “Comparative Politics and the Comparative Method”, American Political Science Review, 65(3):682-93. Lindberg, Leon N. (1963) The Political Dynamics of European Economic Integration (Stanford: Stanford University Press). Lindberg, Leon N. ve Stuart A. Scheingold (1970) Europe’s Would-Be Polity: Patterns of Change in the European Community (Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall). Lindberg, Leon N. ve Stuart A. Scheingold (1971) Regional Integration: Theory and Research (Cambridge, MA: Harvard University Press). Lindblom, Charles (1959) “The Science of ‘Muddling Through’”, Public Administration Review, 19(2): 79-88. Lister, Frederick K. (1996) The European Union, the United Nations, and the Revival of Confederal Governance (Westport, CT: Greenwood). Lundestad, Geir (2003) The United States and Western Europe Since 1945: From ‘Empire’ by Invitation to Transatlantic Drift (Oxford: Oxford University Press). Magnette, Paul (2005) What is the European Union? Nature and Prospects (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Mair, Peter (2001) “The Limited Impact of Europe on National Party Systems”, içinde Simon Hix ve Klaus H. Goetz (der.), Europeanised Politics? European Integration and National Political Systems (Londra: Frank Cass).

367

368

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Majone, Giandomenico (2006) “Federation, Confederation, and Mixed Government: An EU-US Comparison”, içinde Anand Menon ve Martin Schain (der.), Comparative Federalism: The European Union and the United States in Comparative Perspective (Oxford: Oxford University Press). Marx, Gary (1993) “Structural Policy and Multi-level Governance in the EC”, içinde Alan Cafruny ve Glenda Rosenthal (der.), The State of the European Community, Cilt 2 (Boulder, CO: Lynne Rienner). Marsh, David (2008) The Euro: The Politics of the New Global Currency (New Haven, CT: Yale University Press). Matlary, Janne Haaland (1997) Energy Policy in the European Union (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Mazey, Sonia ve Jeremy Richardson (1996) “The Logic of Organisation: Interest Groups”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and Policy-Making (Londra: Routledge). Mazey, Sonia ve Jeremy Richardson (1997) “The Commission and the Lobby”, içinde Geoffrey Edwards ve David Spence (der.), The European Commission, 2. ed. (Londra: Cartermill). McCormick, John (1995) The Global Environmental Movement, 2. ed. (Londra: John Wiley). McCormick, John (2007) The European Superpower (Basingstoke: Palgrave Macmillan). McCormick, John (2010) Europeanism (Oxford: Oxford University Press). McCormick, John (2011) European Union Politics (Basingstoke: Palgrave Macmillan). McDonald, Frank ve Stephen Dearden (der.) (2005) European Economic Integration, 4. ed. (New York ve Harlow: Prentice Hall Financial Times). McGuire, Steven ve Michael Smith (2008) The European Union and the United States (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Menon, Anand, Kalypso Nicolaidis ve Jennifer Welsh (2004) “In Defence of Europe - A Response to Kagan”, Journal of European Affairs, 2(3): 5-14. Menon, Anand ve Martin Schain (der.) (2006) Comparative Federalism: The European Union and the United States in Comparative

Kaynakça

Perspective (Oxford: Oxford University Press). Meunier, Sophie ve Kathleen R. McNamara (der.) (2007) Making History: European Integration and Institutional Change at Fifty (Oxford: Oxford University Press). Milward, Alan S. (1984) The Reconstruction of Western Europe, 1945-51 (Berkeley: University of California Press). Mitrany, David (1966) A Working Peace System (Chicago, IL: Quadrangle). Mitsilegas, Valsamis, Jörg Monar ve Wyn Rees (2003) The European Union and Internal Security: Guardian of the People? (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Mold, Andrew (der.) (2007) EU Development Policy in a Changing World: Challenges for the 21st Century (Amsterdam: Amsterdam University Press). Monar, Jörg (2001) “The Dynamics of Justice and Home Affairs: Laboratories, Driving Factors and Costs”, içinde Journal of Common Market Studies, 39(4): 747-64. Monnet, Jean (1978) Memoirs (Garden City, NY: Doubleday). Moravcsik, Andrew (1998) The Choice for Europe (Ithaca, NY: Cornell University Press). Moravcsik, Andrew (2002) “In Defence of the ‘Democratic Deficit’: Reassessing Legitimacy in the European Union”, Journal of Common Market Studies, 40(:4): 603-24. Moravcsik, Andrew (2007) “The European Constitutional Settlement”, içinde Sophie Meunier ve Kathleen R. McNamara (der.), Making History: European Integration and Institutional Change at Fifty (Oxford: Oxford University Press). Morris, Chris (2005) The New Turkey: The Quiet Revolution on the Edge of Europe (Londra: Granta). Müller, Jan-Werner (2007) Constitutional Patriotism (Princeton: Princeton University Press). Neal, Larry (2007) The Economics of Europe and the European Union (Cambridge ve New York: Cambridge University Press). Nugent, Neill (2001) The European Commission (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Nugent, Neill (2006) The Government and Politics of the European Union, 6. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

369

370

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Nugent, Neill (2010) The Government and Politics of the European Union, 7. ed. (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Nye, Joseph S. (1971a) Peace in Parts: Integration and Conflict in Regional Organization (Boston, MA: Little, Brown). Nye, Joseph S. (1971b) “Comparing Common Markets: A Revised Neo-functionalist Model”, içinde Leon N. Lindberg ve Stuart A. Scheingold (der.), Regional Integration: Theory and Research (Cambridge, MA: Harvard University Press). Nye, Joseph (2004) Soft Power: The Means to Success in World Politics (New York: Public Affairs). Occhipinti, John D. (2003) The Politics of EU Police Cooperation: Toward a European FBI? (Boulder, CO: Lynne Rienner). OECD web sitesi (2010) http://www.oecd.org Orbie, Jan (2008) “The European Union’s Role in World Trade: Harnessing Globalisation?”, içinde Jan Orbie (der.), Europe’s Global Role: External Policies of the European Union (Aldershot: Ashgate). Pagden, Anthony (der.) (2002) The Idea of Europe: From Antiquity to the European Union (Cambridge: Cambridge University Press). Page, Edward C. (2003) “Europeanization and the Persistence of Administrative Systems”, içinde Jack Hayward ve Anand Menon (der.), Governing Europe (Oxford: Oxford University Press). Palmer, Michael (1968) European Unity: A Survey of European Organizations (Londra: George Allen & Unwin). Pardo, Sharon ve Joel Peters (2009) Uneasy Neighbors: Israel and the European Union (Lanham, MD: Lexington Books). Peters, B. Guy (1992) “Bureaucratic Politics and the Institutions of the European Community”, içinde Alberta Sbragia (der.), EuroPolitics: Institutions and Policy-making in the ‘New’ European Community (Washington, DC: Brookings Institution). Peters, B. Guy (2001) “Agenda-Setting in the European Union”, içinde Jeremy Richardson (der.), European Union: Power and PolicyMaking, 2. ed. (New York: Routledge). Peterson, John (2003) “The US and Europe in the Balkans”, içinde John Peterson ve Mark A. Pollack (der.), Europe, America, Bush: Transatlantic Relations in the Twenty-First Century (Londra: Routledge).

Kaynakça

Peterson, John ve Michael Shackleton (der.) (2006) The Institutions of the European Union, 2. ed. (Oxford: Oxford University Press). Prestowitz, Clyde (2003) Rogue Nation: American Unilateralism and the Failure of Good Intentions (New York: Basic Books). Puchala, Donald J. (1975) “Domestic Politics and Regional Harmonization in the European Communities”, World Politics, 27(4): 496-520. Pye, Lucien (1966) Aspects of Political Development (Boston, MA: Little, Brown). Reid, T. R. (2004) The United States of Europe: The New Superpower and the End of American Supremacy (New York: Penguin). Reiff, K. ve H. Schmitt (1980) “Nine Second-Order National Elections: A Conceptual Framework for the Analysis of European Election Results”, European Journal of Political Research, 8(1): 3-44. Richardson, Jeremy (der.) (2006) European Union: Power and Policy-Making, 3. ed. (Londra ve New York: Routledge). Rieger, Elmar (2005) “Agricultural Policy: Constrained Reforms”, içinde Helen Wallace, William Wallace ve Mark A. Pollack (der.), Policy-Making in the European Union, 5. ed. (Oxford: Oxford University Press). Rifkin, Jeremy (2004) The European Dream: Flow Europe’s Vision of the Future is Quietly Eclipsing the American Dream (New York: Tarcher/Penguin). Rittberger, Berthold (2005) Building Europe’s Parliament: Democratic Representation Beyond the Nation-State (Oxford: Oxford University Press). Rosamond, Ben (2000) Theories of European Integration (Basingstoke ve New York: Palgrave Macmillan). Ross, George (1995) Jacques Delors and European Integration (New York: Oxford University Press). Rumford, Chris (der.) (2007) Cosmopolitanism and Europe (Liverpool: Liverpool University Press). Salmon, Trevor ve Sir William Nicoll (der.) (1997) Building European Union: A Documentary History and Analysis (Manchester: Manchester University Press). Sapir, André, vd. (2004) An Agenda for a Growing Europe: Making

371

372

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

the EU Economic System Deliver (Oxford: Oxford University Press). Sbragia, Alberta (1992) “Thinking about the European Future: The Uses of Comparison”, içinde Alberta Sbragia (der.), EuroPolitics: Institutions and Policymaking in the ‘New’ European Community (Washington DC: Brookings Institution). Schlesinger, Philip ve Francois Foret (2006) “Political Roof and Sacred Canopy?”, European Journal of Social Theory, 9(1): 59-81. Schmitter, Philippe C. (1971) “A Revised Theory of Regional Integration”, içinde Leon N. Lindberg ve Stuart A. Scheingold, Regional Integration: Theory and Research (Cambridge, MA: Harvard University Press). Scruton, Roger (1996) A Dictionary of Political Thought, 2. ed. (Londra: Macmillan). Smith, Andy (der.) (2004) Politics and the European Commission: Actors, Interdependence, Legitimacy (Londra: Routledge). Smith, Graham (1999) The Post-Soviet States: Mapping the Politics of Transition (Londra: Edward Arnold). Smith, Karen E. (2008) European Union Foreign Policy in a Changing World, 2. ed. (Cambridge: Polity). Smith, Michael (2006) ‘The Commission and External Relations’, içinde David Spence (der.), The European Commission, 3. ed. (Londra: John Harper). Snyder, Francis (2003) “The Unfinished Constitution of the European Union: Principles, Processes and Culture”, içinde J.H.H. Weiler ve Marlene Wind (der.), European Constitutionalism Beyond the State (Cambridge: Cambridge University Press). Spence, David (der.) (2006) The European Commission, 3. ed. (Londra: John Harper). Spinelli, Altiero (1972) “The Growth of the European Movement Since the Second World War”, içinde Michael Hodges (der.), Europe Integration: Selected Readings (Harmondsworth: Penguin). Springer, Beverly (1992) The Social Dimension of 1992: Europe Faces a New EC (Westport, CT: Praeger). Stirk, Peter M. R. ve David Weigall (der.) (1999) The Origins and Development of European Integration: A Reader and Commentary (Londra ve New York: Pinter).

Kaynakça

Strange, Susan (1996) The Retreat of the State: The Diffusion of Power in the World Economy (Cambridge: Cambridge University Press). Sweet, Alec Stone (2004) The Judicial Construction of Europe (New York: Oxford University Press). Taggart, Paul ve Aleks Szczerbiak (2004) “Supporting the Union? Euroscepticism and the Politics of European Integration”, içinde Maria Green Cowles ve Desmond Dinan (der.), Developments in the European Union 2 (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Thatcher, Margaret (1993) The Downing Street Years (New York: HarperCollins). Tsoukalis, Loukas (1997) The New European Economy Revisited: The Politics and Economics of Integration, 3. ed. (Oxford: Oxford University Press). Unwin, Tim (1998) “Ideas of Europe”, içinde Tim Unwin (der.), A European Geography (Harlow: Longman). Urwin, Derek (1995) The Community of Europe, 2. ed. (Londra: Longman). van Creveld, Martin (1999) The Rise and Decline of the State (Cambridge: Cambridge University Press). van Eekelen, Willem (1990) “WEU and the Gulf Crisis’” Survival, 32(6): 519-32. Vincent, Andrew (1987) Theories of the State (Oxford: Blackwell). von Hippel, Karin (der.) (2005) Europe Confronts Terrorism (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Walkenhorst, Heiko (2008) “Explaining Change in EU Education Policy”, Journal of European Public Policy, 15(4): 567-87. Wallace, Anthony (2004) “Completing the Single Market: The Lisbon Strategy”, içinde Maria Green Cowles ve Desmond Dinan (der.), Developments in the European Union 2 (Basingstoke: Palgrave Macmillan). Wallace, Helen, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.) (2010) Policy- Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Wallace, William (1990) The Transformation of Western Europe (Londra: Royal Institute of International Affairs). Waltz, Kenneth N. (2008) Realism and International Politics (Abing-

373

374

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

don: Routledge). Warleigh, Alex (2001) Understanding European Union Institutions (Londra: Routledge). Watts, Ronald J. (2008) Comparing Federal Systems, 3. ed. (Montreal: Institute of Intergovernmental Relations). Weigall, David ve Peter Stirk (der.) (1992) The Origins and Development of the European Community (Londra: Pinter). Werts, Jan (2008) The European Council (Londra: John Harper). Westlake, Martin ve David Galloway (2004) The Council of the European Union, 3. ed. (Londra: John Harper). Wexler, Immanuel (1983) The Marshall Plan Revisited: The European Recovery Program in Economic Perspective (Westport, CT: Greenwood). Whitaker, Richard (2010) The European Parliament’s Committees (Londra: Routledge). Wiener, Antje ve Thomas Diez (der.) (2009) European Integration Theory, 2. ed. (Oxford: Oxford University Press). Williams, Shirley (1991) “Sovereignty and Accountability in the European Community”, içinde Robert O. Keohane ve Stanley Hoffmann (der.), The New European Community: Decisionmaking and Institutional Change (Boulder, CO: Westview Press). Wilson, Dominic ve Roopa Purushothaman (2003) “Dreaming With BRICs: The Path to 2050”, Global Economics Paper No. 99, Goldman Sachs, 1 Ekim. Wurzel, Rudiger ve James Connelly (der.) (2010) The European Union as a Leader in International Climate Change Politics (Abingdon: Routledge). Young, Alasdair R. (2010) “The European Policy Process in Comparative Perspective”, içinde Helen Wallace, Mark A. Pollack ve Alasdair R. Young (der.), Policy-Making in the European Union, 6. ed. (Oxford: Oxford University Press). Zurcher, Arnold J. (1958) The Struggle to Unite Europe, 1940-58 (New York: New York University Press).

DIZIN

A Âcil Müdahale Gücü (AMG) 329 Adenauer, Konrad 79 Adonnino, Pietro 191 Adonnino Raporu 192 Aer Lingus 267 Aerospatiale Marta 262 Afganistan 136, 323, 331, 339, 347 Afrika 52, 72–75, 79, 114, 256, 291, 340, 343, 346 Afrika Birliği 52 airBaltic 260 Airbus 262 Air France 260 Akdeniz 73, 81, 83, 102, 118, 132, 133, 186, 334, 342 AKP Ülkeleri 343–347 Albert, Michel 96 Alitalia 260

Allen, David 267 Allianz 263 Almanya 48, 57, 60–63, 74–79, 81–82, 88, 103, 106–111, 116, 118, 122–125, 132, 136, 150, 162–165, 179, 181, 185, 194, 197, 198, 201, 206, 215, 235, 243, 257, 258, 264–266, 273, 278, 279, 287–291, 294, 301, 310, 311, 321–324, 327, 338 Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 36, 52, 57–63, 78, 81, 92, 93, 96, 99, 100, 105–109, 115–120, 135, 138, 139, 145, 146, 153, 215, 226, 247, 256, 259, 261–265, 269–271, 274, 277–280, 284, 286, 287, 291, 293, 301, 304, 306, 313, 314, 317–324, 326–332, 334–342, 347–349

JOHN McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

375

376

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Amerika Birleşik Devletleri Anayasası 58, 147 Amoco 265 Amsterdam Antlaşması 129, 143–146, 153, 187, 203, 204, 231, 238, 253, 304, 305, 323, 328, 340 anayasal vatanseverlik 94, 99 Andersen, Svein 190 Anderson, Scott 321 Antonenko, Oksana 343 Arap Ekonomik Birlik Konseyi 52 Araplar 73, 193 Arap Ligi 52 Arap Mağrip Birliği 52 Archer, Clive 186 Arianespace 263, 264 Armstrong, Harvey 297, 358 Armstrong, Kenneth 260, 358 Arnavutluk 88, 134, 328, 338 Ashton, Catherine 324, 326 Asmus, Ronald 324 Aspinwall, Mark 208 Assicurazioni Generali 263 Asya 70–75, 82–87, 343, 345 Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği 52 Atlantic Richfield 265 Atlantik İttifakı 109, 136, 324 Avrasya 84 avro bölgesi 43, 140, 173, 174, 181, 221, 226, 270, 271, 274–282, 298, 301, 317, 318 avro bölgesi krizi 32, 50, 251 avrokrat 253

avrosistem 274 avroşüphecilik 182 Avrupa Adâlet Divanı (AAD) 42, 50, 58, 64, 121, 130, 141, 142, 155, 156, 168–173, 176, 177, 184, 188, 209, 224, 229, 231–234, 253, 274, 279, 308 Avrupa Adlî İşbirliğini Geliştirme Ajansı (Eurojust) 174 Avrupa Anayasa Konvansiyonu 145 Avrupa Anayasası 79, 98, 104, 140, 146 Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom) 113, 144, 146 Avrupa Birleşik Devletleri 27, 60, 67, 78, 79, 109 Avrupa Birliği Anayasası 144, 147, 203, 325 Avrupa Birliği Kamu Personeli Mahkemesi 171 Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı (THA) 174 Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı 130 Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ABKF) 288–290, 299 Avrupacılık 33, 70, 91, 93 Avrupa Cinsiyet Eşitliği Enstitüsü 174 Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) 174, 207, 208, 311 Avrupa Demiryolu Ajansı 174 Avrupa Dış Eylem Servisi (ADES) 137, 157, 324, 325

Dizin

Avrupa Dış Sınırlarda Operasyonel İş Birliği Yönetimi Ajansı (Frontex) 174 Avrupa Eczacılık Ajansı 174 Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) 25, 127–129 Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) 49, 65, 66, 74, 81, 87, 104, 113–119, 124, 144, 146, 191, 203, 243, 249, 283–285, 299, 302, 307, 320, 321, 348 Avrupa Finansal Denetim Sistemi 173 Avrupa Gelişim Fonu 345, 346 Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi 174 Avrupa Girişim Kurumu 208 Avrupa Günü 111, 191 Avrupa Güvenlik Stratejisi 330 Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası (AGSP) 329 Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi (ECDC) 174 Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı 174 Avrupa Hava Savunma ve Uzay (AHSU) şirketi 262 Avrupa İklim Değişikliği Programı 314 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 130 Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 130, 137 Avrupa İstihdam Stratejisi 298 Avrupa İşçi Sendikaları Konfederasyonu (ETUC) 206

Avrupa İşyerinde Güvenlik ve Sağlık Ajansı 174 Avrupa kamu denetçisi 188, 196, 209, 232 Avrupa kamuoyu 88, 136, 327 Avrupa Kırsal Gelişim Tarım Fonu 289 Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) 174 Avrupa Komisyonu 42, 50, 59, 64, 67, 90, 113, 120, 124, 135, 141, 142, 148, 150–163, 167–178, 183, 184, 187–192, 205–210, 218, 220, 224, 229–233, 237, 240, 243, 250–254, 258, 261–268, 272, 279, 280, 298–305, 308, 314, 317, 318, 323–326, 332, 334, 337 Avrupa Komşuluk Politikası 342 Avrupa Konseyi 41, 44, 49, 50, 64, 85, 103, 109, 110, 114, 120–137, 141, 142, 148– 150, 153, 155, 158–163, 167, 172, 175, 178, 186, 190, 191, 193, 217, 224, 228–230, 233, 243, 251, 269, 272, 274, 305, 308, 318, 320, 324–326, 330, 337 Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) 48, 49, 81, 103, 112, 113, 144, 146, 219, 298 Avrupa kültürü 69, 82, 97 Avrupa Mahsûl Koruma Birliği 207 Avrupa marşı 77, 191

377

378

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Avrupa Menkûl Kıymetler ve Borsalar Kurulu 173 Avrupa Merkez Bankası (AMB) 59, 142, 173, 174, 184, 273, 274, 279, 280 Avrupa Meslekî Eğitim Geliştirme Merkezi (CEDEFOP) 174 Avrupa’nın sınırları 87, 88, 239 Avrupa Para Birimi (APB) 120, 271, 272 Avrupa Para Sistemi (APS) 119, 120 Avrupa Parlamentosu (AP) 50, 59, 113, 114, 119, 122, 126, 129, 133, 137, 141, 142, 149, 151–155, 158, 161– 165, 175, 178, 184–187, 190, 195–201, 209, 224, 230–233, 274, 308–311 Avrupa Polis Teşkilâtı (Europol) 126, 142, 174, 256 Avrupa Posta ve Telekomünikasyon Yönetimleri Konfederasyonu 254 Avrupa Profesyonel Çalışanlar ve Menajerlik Konseyi (EUROCADRES) 207 Avrupa Sanayicileri Yuvarlak Masası 206 Avrupa Sanayi ve İşveren Konfederasyonları Birliği (UNICE) 206 Avrupa Savunma Topluluğu (ASaT) 108, 226 Avrupa Sayıştayı 174 Avrupa Serbest Ticaret Birliği (ASTB) 115, 116, 127

Avrupa Sistematik Risk Kurulu 173 Avrupa Sivil Havacılık Konferansı 260 Avrupa Siyasal Topluluğu (ASiT) 108, 123 Avrupa Siyaset Çalışmaları Merkezi 208 Avrupa Siyaset Merkezi 208 Avrupa Siyasî İşbirliği (ASİ) 320, 321 Avrupa Sosyal Fonu (ASF) 113, 124, 244, 288, 289 Avrupa Sosyal Kalkınma Fonu (ASKF) 124 Avrupa Standardizasyon Komitesi 254 Avrupa Tek Senedi (ATS) 104, 114, 119–125, 127, 143–148, 167, 176, 191, 192, 203, 204, 228, 231, 238, 250, 252, 254, 299, 303, 309, 321 Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (EUROCHAMBERS) 206 Avrupa Topluluğu (AT) 29, 36, 70, 88, 119–125, 128, 129, 137, 186, 191, 243, 250, 301–304, 321, 345, 348 Avrupa Uzay Ajansı (AUA) 263 Avrupa ve havacılık endüstrisi 262 Avrupa Yatırım Bankası (AYB) 113, 142, 174, 340 Avustralya 57, 259 Avusturya 63, 73, 80, 97, 104, 112, 115–118, 128, 160,

Dizin

162, 165, 194, 200, 203, 243, 287, 323 AXA 263–264 Azak Denizi 72, 84 Azerbaycan 85, 87, 134, 347

B Bache, Ian 47–48, 56 BAE Systems 262 Bakanlar Konseyi 41, 64, 107, 112–114, 122, 126, 130, 137, 141, 142, 148–151, 155–160, 162, 163, 166, 167, 175–178, 184, 187, 205, 206, 217, 220, 224, 229–233, 303, 308, 318–321, 324, 325, 334 Balkanlar 86, 226, 258, 322, 339, 347 Balme, Richard 205 Baltık Denizi 84, 258 Banco Santander 263 Barber, Lionel 327 Bardi, Lıciano 198 Barnes, Ian 192 Barnes, Pamela 192 Barroso, José Manuel 153–154, 308 Barselona Süreci 342 Batı Almanya 103, 106–110, 138, 154, 235, 252, 336 Batı Avrupa 86–89, 107, 110, 115, 117, 122, 127, 128, 138, 139, 207, 216, 262, 291, 300, 336, 347 Batı Avrupa Birliği (BAB) 108

Beck, Ulrich 95 Belarus 84, 134, 343 Belçika 71, 73, 76, 78, 97, 149, 154, 160–163, 165, 190, 197, 198, 215, 235, 243, 265, 273, 303, 311, 321, 323, 325, 343 Benelüks ülkeleri 74, 103, 106, 108, 111–113, 122, 252, 259 benimseme 230 Berlaymont Binası 151 Berlin Duvarı 123 Berlusconi, Silvio 87, 150 Beyaz Kitap 156, 189, 222, 252 bilgi açığı 179, 184 Billiet, Stijn 335 Birinci Dünya Savaşı 105, 184 Birleşme Antlaşması 114 Birleşmiş Milletler 39, 42, 66, 157, 214, 309, 314 Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 109 Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Konvansiyonu 314 Bizans İmparatorluğu 86 Blair, Tony 149, 204, 225, 304, 325, 328 BMW 263 BNP Paribas 263 Boeing 262, 267 Bologna süreci 193 Booker, Christopher 182 Bosna-Hersek 64, 86, 134, 322, 328, 331

379

380

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

boş sandalye krizi 114, 226, 243 Bölgeler Komitesi 126, 173, 174, 205, 299 BP 263, 265 BP Amoco 265 Bretton Woods Sistemi 105, 120, 139, 336 BRIC ülkeleri 339 Briand, Aristide 79 Britanya / Birleşik Krallık 38, 60, 61, 71, 79–83, 92–93, 97, 102–112, 115–117, 120– 126, 132, 135–138, 154, 160–163, 181–182, 197, 198, 202–206, 215, 235, 237, 243, 253, 257–259, 261, 262, 265, 272, 273, 282, 287, 289, 291, 295, 296, 299, 301, 304, 310, 320–327, 330, 331, 338, 343, 345 British Airways 206, 260–261 Budizm 98 Bugge, Peter 79 Bulgaristan 133, 160, 162, 165, 181, 235, 285, 287 Bulmer 260, 358 Burgess, Michael 57, 67 Burma 322 Bush, George W. 135, 336, 338 Business Europe 206 Buttiglione, Rocco 168

C-Ç Carnival 265 Carr, William 63

CASA 262 Chabanet, Didier 205 Charlemagne (Şarlman) 73, 74, 76 Chinn, Menzie 332 Chirac, Jacques 225, 328 Chrysler 265 Chryssochoou, Dimitris I. 190 Churchill, Winston 106, 109, 110 Cini, Michelle 266 Clover, Charles 296 Cockfield, Lord 252 Cockfield Raporu 254, 260 Collester, J. Bryan 328 Comenius programı 193 Conant, Lisa 173 Connelly, James 314 Corbett, Richard 198, 201 Cornell, Tim 72 Coudenhove-Kalergi, Kont Richard 78, 79 Criddle, Byron 126 Çek Cumhuriyeti 86, 132, 162–163, 165, 203, 263, 289, 340 çevre politikaları 34, 207, 219, 223, 284, 308, 309, 312, 315 Çin 79, 81, 226, 259, 265, 270, 293, 314, 317, 318, 332, 339, 346–349 çok-katmanlı yönetişim (ÇKY) 56 çok-kültürlülük 94, 99 çok-taraflılık 99

Dizin

D Dahrendorf, Ralf 304 Dâimî Temsilciler Komitesi (Coreper) 159, 161, 231 DaimlerChrysler 262 Danimarka 92, 104, 112, 115–117, 125, 126, 132, 160, 162, 165, 181–183, 187, 194, 202–204, 258, 273, 282, 287, 295, 301, 307, 323 Da Vinci programı 193 Dayanışma Fonu 289 Dayton Görüşmeleri/Antlaşması 123, 322 de Gaulle, Charles 116, 243, 320, 336 Delanty, Gerard 72, 75, 86 Delors, Jacques 67, 120, 153, 154, 252, 272, 303 Delta 265 demokrasi açığı / demokratik açık 177–179, 186, 188, 190, 209 den Boer, Pim 72 de Rougemont, Dennis 77 Derrida, Jacques 93 Deutsche Telekom 265 devlet sistemi 38, 46, 74, 94, 101, 184, 215 Dış İşleri Konseyi 158, 159, 324 dış işleri ve güvenlik politikaları 137, 342 Dinan, Desmond 127, 243, 290 Doğu Almanya 118, 123, 287 Doğu Asya 79

Doğu Asya Ulusları Birliği 52 Doğu Avrupa 70, 81, 83, 86, 87, 93, 104, 112, 127, 132, 133, 137, 138, 147, 181, 186, 238, 259, 269, 276, 282, 285, 287, 291, 295, 307, 312, 315, 323, 327, 334, 336, 340, 341, 348 Don Nehri 72 Dornier 262 Douglas, McDonnell 262, 267 Döviz Kuru Mekanizması (DKM) 120, 271–274 Dunkerley, David 98 Dunlop 263 Dutch KLM 260 Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) 39, 157, 214, 293, 333, 335, 348 Dünya Turizm Örgütü 257 Dye, Thomas 229, 230

E Earnshaw, David 165, 166, 200 EasyJet 260 EDF 264 Edwards, Geoffrey 155 egemenlik 43, 53, 55, 56, 213, 214, 218, 271, 319 eğitim politikası 193 ekonomik kriz 276, 280 Ekonomik ve Parasal Birlik (EPB) 119, 120 Ekonomik ve Sosyal Uyum 299 Ekonomi ve Mâliye Bakanları Konseyi (ECOFIN) 158

381

382

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Elf Aquitaine 266 E.ON 264 Erasmus programı 193 Eriksen, Erik 144 Ermenistan 85, 87, 134, 347 Estonya 84, 132, 133, 160, 162, 165, 203, 276, 340 Etzioni, Amitai 95 Eurelectric 207 Eurotunnel 258 Eyskens, Mark 321

F federalizm 44, 46, 56–62, 65, 198, 218 Fiat 206, 263, 265 finansal kriz 249 Finlandiya 104, 112, 128, 162, 165, 194, 200–203, 235, 238, 307, 308, 311, 323 Fligstein, Neil 89, 92 Flinders, Matthew 56 Fontainebleau 125, 191 Foret, Francois 98 Forsyth, Murray 66 Fouchet Plânı 123 François-Xavier Ortoli 154 Frankel, Jeffery 332 Franklin, Mark 190 Fransa 73, 76–79, 82, 83, 97, 103–118, 122, 125, 126, 133–138, 143, 154, 162–165, 174, 181, 187, 194, 197, 201–206, 215, 235, 243, 252, 257, 258,

264, 265, 268, 279, 287–295, 301, 304, 308, 311, 320–323, 326–331, 338, 343, 345 Friends of the Earth 207

G Galileo Sistemi 259 Galler 81 Gaston Thorn 154 GDF Suez 264 Genel İşler Konseyi (GİK) 158 Genel Mahkeme 50, 171, 209 General Electric 267 genişleme 49, 60, 73, 75, 88–89, 104, 117, 118, 127–133, 136, 140, 146, 147, 152, 153, 181, 182, 232, 238, 243, 269, 272, 285, 293, 298, 303, 315, 318, 340, 343 George, Stephen 47–48, 124 Geyer, Robert 302, 305 Giegerich, Bastian 331 Giersch, Herbert 132 Gill, Graeme 38 Gillingham 107, 112, 268 Ginsberg 321 GlaxoSmithKline 264 Gordon Brown 205 Gore, Al 267 Grabbe, Heather 269 Grande, Edgar 95 Grant, Wyn 294 Graziano, Paolo 239

Dizin

Greenpeace 207 Greenwood, Justin 206, 208 Grundtvig (yetişkin eğitimi) 193 gümrük birliği 79, 88, 107, 112, 114, 119, 139, 249, 250 Gümrük Târifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (GATT) 114, 335 gümrük vergisi 114, 243–345 gündem belirleme 228, 229 Güney Afrika 61, 322 Güney Amerika 79 Güney Avrupa 303 Güneydoğu Asya 79, 301 Güney Kore 270 Gürcistan 85, 87, 134

H Haas, Ernst B. 47, 49 Habermas, Jürgen 93 Hallstein, Walter 154 Haseler, Stephen 339 Havker 262 Hay, David 73 Hayes-Renshaw, Fiona 159, 161 Heater, Derek 75, 77, 195 Heath, Anthony 201 Heidenreich, Martin 231 Heisler, Martin 59 Herriot, Edouard 79 Hıristiyan / Hıristiyanlık 72–77, 86, 88, 98 Hırvatistan 87, 104, 133, 134, 322, 338

hibe 267, 298 Hindistan 57, 60, 61, 259, 314, 318, 332, 339, 346, 348 Hinduizm 98 Hitler, Adolf 42, 72, 80 Hix, Simon 54, 201 Hobsbawm, Eric 86 Hoffman 51 Hogan, Michael J. 107 Hollanda 48, 73–76, 92, 104, 133, 135, 154, 160, 162, 165, 194, 201–204, 243, 270, 279, 287, 291, 323, 327 Honeywell 267 Hosli, Madeleine O. 279 Hourani, Albert 109 Howarth, David 274 Howorth, Jolyon 326, 329 HSBC 263 Hugo, Victor 78 hukuk sözcüleri 170, 171 Hutton 95 Hükûmetlerarası Örgütler (HAÖ) 39, 40, 47, 49 Hüseyin, Saddam 323

I-İ Iberia 260 ING 263 Irak 38, 92, 93, 136, 138, 139, 149, 153, 226, 318, 321, 323, 327, 329, 331, 337–339, 348

383

384

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

İkinci Dünya Savaşı 45, 70, 72, 80, 101, 103, 105, 138, 215, 261, 290, 291, 336, 347 İklim Değişikliği Çerçeve Programı 314 iklim değişikliği politika 313 İlk Derece Mahkemesi 50, 121, 171, 232 iltica 122, 126, 255 İngiltere 81, 82, 328 İran 38, 72, 324, 339 İrlanda 81, 97, 102, 104, 111, 116, 117, 120–124, 130, 136, 138, 160, 162, 165, 173, 181, 187, 197, 201–204, 238, 253, 259, 273, 274, 280, 285, 287, 291, 299– 301, 311, 320–323, 327 İskoçya 81, 91, 215, 287 İslâm / Müslümanlar 64, 74, 86–88, 98, 256, 322, 328 İspanya 38, 61, 71, 73, 83, 92, 104, 112, 116, 117, 120, 135–136, 138, 154, 160, 162, 165, 173–174, 181, 194, 197, 203, 235, 243, 257, 259, 265, 274, 280, 285, 287, 289, 291, 301, 303–304, 307, 312, 321, 323, 327 İsrail 87, 108, 120, 336–337, 339, 343 İstanbul Boğazı 84 istihdam politikası 221, 305 İsveç 104, 112, 115–116, 128, 132, 162, 165, 183, 194, 202–204, 243, 258, 273,

282, 291, 295, 301, 307, 323 İsviçre 63, 73, 87, 115–116, 122, 128–129, 134, 253, 263, 338 işlevselci 45–46, 240 İtalya 76, 81, 92, 97, 103, 108, 111, 113, 120, 153–154, 160, 162, 165, 174, 197, 233, 243, 257, 272–273, 279, 287, 289, 291, 299, 301, 311, 323, 327, 338 İzlanda 87, 104, 122, 128, 133–134, 253, 296, 338

J Japonya 79, 120, 146, 215, 259, 261, 264, 265, 270, 277, 284, 314, 334, 340, 347 Jeleva, Rumiana 168 Jones, Seth G. 331 Jordan, Andrew 314 Judge, David 165, 166, 200 Justus Lipsius Binası 148, 158

K Kafkas Dağları 84, 85 Kafkasya 87 Kagan, Robert 100 kamu denetçisi 209 kamuoyu 33, 89, 92, 115, 131, 135, 182 kamu politikası 54, 55, 239, 255 Kanada 38, 52, 57, 79, 256, 259

Dizin

kapitalizm 43, 95, 96, 99, 337, 340 Karadağ 87, 104, 133, 134, 215, 328, 338 Karadeniz 84, 258 Karayipler 343 Karayip Topluluğu 52 karşılaştırmalı siyaset 33, 37, 54–55, 241 Katalonya 91 katma değer vergisi (KDV) 242, 243, 252, 253 Katoliklik / Katolikler 74, 86, 98 Keating, Michael 91 Keohane, Robert O. 59 Kıbrıs 88, 102, 118, 132, 160, 162, 165, 202, 276 Kırsal Kalkınmaya Yönelik Özel Katılım Programı (SAPARD) 295 Kimyasal Endüstri Konseyi (Cefic) 207 Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Kanunu (REACH) 313 Kissinger, Henry 317, 326, 334 Komiserler Heyeti 152 komitoloji 154 komüniteryanizm 95, 99 konfederalizm 56, 61–63, 65 Kopenhag Kriterleri 88, 127 Kopstein, Jeffrey 338 Kore Savaşı 115 Kosova 86, 134, 215, 322, 331 kozmopolitanizm 94, 99 Körfez İşbirliği Konseyi 52

Körfez Savaşı 321 Kuzey Amerika 70 Kuzey Amerika Serbest Ticaret Antlaşması (NAFTA) 52 Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) 39, 42, 84–86, 106, 108, 115, 117, 323, 326–331 Kuzey Avrupa 307 Kuzey Buz Denizi 83 Kuzey Kore 324, 339 Küba 115, 335, 346 kültürel politika 97 küresel ekonomik kriz 129, 138, 140, 153, 173, 181, 251, 269, 316, 318, 337 küreselleşme 35, 38, 239, 263, 289, 318, 348 Kvavik 59 Kyoto Protokolü 314

L Laffan, Brigid 242 laiklik / sekülarizm 93, 99 Lasok, Dominik 156, 170 Lâtin Amerika 52, 343, 347 Lavenex, Sandra 255 Layton, Lyndsey 313 Leonard, Mark 339, 342 Lequesne, Christian 296 Letonya 84, 132, 133, 160, 162, 165, 181, 194, 203, 285, 311, 340 Lewis, David P. 294 Lijphart, Arend 54

385

386

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Lindberg, Leon N. 45, 47, 237 Lindblom, Charles 227, 238 Lister, Frederick K. 61, 66 Litvanya 84, 132–135, 160, 162, 165, 174, 202, 203, 285, 287, 340 Lizbon Antlaşması 32–34, 105, 126, 130, 132, 136, 137, 140, 143–149, 159, 167, 195, 203, 205, 209, 210, 225, 238, 256, 269, 270, 318, 324, 325 Lockheed Martin 262 Loedel, Peter 274 Lomé Konvansiyonu 345 Lufthansa 260 Lüksemburg 74–78, 120, 153, 154, 160, 162, 165, 168, 174, 176, 184, 198, 203, 243, 253, 265, 271, 285, 301, 320, 321

M Maastricht Antlaşması 97, 125, 126, 130, 136, 143–146, 148, 167, 173, 177, 179, 186, 187, 195, 203, 204, 209, 211, 218, 223, 231, 236, 238, 255, 272, 273, 299, 304, 321, 326, 328 Macaristan 108, 109, 132, 160, 162, 165, 181, 194, 203, 235, 287, 289, 340 Mair, Peter 94 Majone, Giandomenico 65 Makedonya 87, 104, 133, 134, 331, 338

Malfatti, Franco Maria 154 Malta 102, 116, 118, 132, 160– 165, 202, 203, 276, 287 Mansholt, Sicco 154 Manş Denizi 258 Marin, Manuel 154 Marshall Plânı 106–107 Martel, Charles 73 Matthews, John 72 Mazey, Sonia 205, 230 McCormick, John 92, 309, 338–339 McGowan, Lee 266 McGuire, Steven 336 Meesserschmitt 262 Meksika 52, 57, 259 Menon, Anand 100 Mercosur (Güney Amerika Ortak Pazarı) 52 Merkel, Angela 150, 308 Mısır 108 Microsoft 267–268 Milletler Cemiyeti 79 Miloşeviç, Slobodan 322 Milward, Alan S. 107 Mitrany, David 46 Mitterrand, François 125, 126, 304 Moldova 84, 134 Monar, Jörg 255 Monnet, Jean 46, 48, 110, 112, 146, 237 Moravcsik, Andrew 53, 65, 147, 190 Morris, Chris 88

Dizin

müsamahakâr konsensus 126

N Nasır, Cemal Abdül 108 Nazizm 80, 109, 336 Neal, Larry 252, 253 negatif haklar 95 Nice Antlaşması 129, 130, 143–146, 153, 187, 203, 204, 231, 238 Nijerya 57, 346 Nixon, Richard 119, 336 Nokia 206 North, Richard 182 Norveç 87, 107, 112, 115–117, 122, 128, 129, 134, 202, 203, 253, 263, 338 Nugent, Neill 152, 202 Nye, Joseph S. 49–52, 330

Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası (OGSP) 173 ortak pazar 34, 43, 79, 104, 112–114, 119–121, 124, 128, 139, 144, 146, 153, 167, 169, 181, 191, 206, 219, 221, 223, 235, 240, 244, 249–257, 260, 263–266, 269–271, 277, 278, 281–284, 288, 290, 292, 297–304, 309, 313, 316, 320, 331, 334 Ortak Tarım Politikası (OTaP) 114, 139, 235, 243, 284, 292–296, 299, 335, 345 Ortak Ticaret Politikası (OTiP) 334 Ortodoks 86, 98 Osmanlı İmparatorluğu 86 ön karar 169, 171, 172

O-Ö

OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü) 334, 347 Orbie, Jan 332 Orta Amerika Entegrasyon Sistemi 52 Orta Doğu 73, 88, 139, 256, 322, 340, 342, 347, 348 Ortak Balıkçılık Politikası (OBP) 174, 296 Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası (ODGP) 125, 126, 129, 159, 321, 323, 326, 328–329

Page, Edward C. 239 Palmer, Michael 109 Pardo, Sharon 343 Paris Antlaşması 112, 144, 146, 219 parlamenter yönetim 99 parlamento 64, 137, 157, 158, 161, 163, 165–169, 176, 178, 186–188, 197, 198, 200, 209, 220, 229, 231, 243, 302, 308, 325 Pasifik Okyanusu (Büyük Okyanus) 343 Petersberg görevleri 328–330

387

388

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Peters, B. Guy 228, 236, 343 Peterson, John 322 Peugeot 263 Philips 206, 263 Pirelli 263 Politika Plânlama ve Erken Uyarı Birimi 323 Polonya 80, 86, 132, 160, 162, 165, 197–200, 203, 287, 289, 295, 340 Pompidou, Georges 79 Poos, Jacques 321 Porsche 264 Portekiz 38, 48, 83, 104, 112, 115–117, 120, 138, 153–154, 162, 165, 173, 200, 235, 243, 259, 274, 279, 280, 285, 287, 291, 301, 303, 307, 308, 312, 321, 323, 327 pozitif haklar 95 Prestowitz, Clyde 95 Prodi, Romano 153, 154, 279 Protestanlık / Protestanlar 74, 98 Puchala, Donald J. 56 Pye, Lucien 69

R Raytheon 262 refahçılık 92, 99 Reid, T. R. 339 Reiff, K. 200 rekabet 41–45, 70, 76–80, 86, 92, 96, 104, 114, 120, 138, 139, 152, 157, 169, 193,

206, 215–221, 229, 236, 246, 249–253, 261–269, 277, 283, 288, 289, 295–297, 300, 302, 305, 309, 329–332, 335, 346, 348 rekabet politikası 34, 121, 266 resmî diller 83, 172 Rey, Jean 154 Richardson, Jeremy 205, 230, 241 Rieger, Elmar 295 Rifkin, Jeremy 96, 291 Rittberger 163 Rolls-Royce 263 Roma Antlaşması 113, 115, 120, 124, 144, 146, 169, 181, 191, 249, 254, 283, 284, 287, 288, 299, 302, 307, 308, 320, 343 Romanya 133, 160, 162, 165, 285, 295 Rompuy, Herman van 149, 325 Rosamond, Ben 46, 47 Ross 153 Royal Dutch Shell 263 Roy Jenkins 154 Rumford, Chris 94 Rusya 63, 70, 81–87, 134, 139, 258, 259, 317, 322, 334, 339, 340, 343, 347 RWE 264 Ryanair 260, 266

S Salmon, Trevor 77, 79

Dizin

Santer, Jacques 153, 154, 168 Sapir, André 300 Sarkozy, Nikolas 342 savunma politikası 137, 175, 238, 326, 328, 330, 339 Sbragia, Alberta 54 Schengen Anlaşması 122, 129, 237, 250, 253 Schiller, Friedrich von 191 Schlesinger, Philip 98 Schmitter, Philippe C. 49 Schmitt, H. 200 Schröder, Gerhard 328 Schuman Deklerasyonu 111, 191 Schuman, Robert 46, 48, 103, 110, 111 Scruton, Roger 93 Siddeley 262 Siemens 263 Sihizm 98 sivil toplum kuruluşları (STK) 205–209, 211, 231–233, 260 Skouris, Vassilios 170 Slovakya 132, 160, 162, 165, 200–203, 276, 287, 308 Slovenya 87, 132, 162, 165, 202, 203, 276, 322, 340 Smith, Graham 84 Smith, Karen E. 336 Smith, Michael 157 Snyder, Francis 143 Soğuk Savaş 36, 42, 70, 80, 81, 86, 89, 92, 93, 102, 103, 108, 123, 127, 133, 137, 327, 329, 336–340, 347

Sokrates programı 193 Solana, Javier 323 Sosyal Eylem Plânı (SEP) 307 sosyal politika 58, 80, 113, 124, 126, 219, 221, 298, 300, 302–304, 307, 316 Sosyal Şart 237 Sovyetler Birliği 79, 92, 93, 102, 105, 106, 109, 122, 123, 133, 138, 315, 322, 339, 347 Spence, David 152, 155 Spinelli, Altiero 44 Springer, Beverly 302, 305, 307 Stabex 345–346 Stirk, Peter M. R. 46, 111, 113 Stockholm Konvansiyonu 115 Sud Aviation 262 Supermarine 262 sürdürülebilir kalkınma 96, 99, 132 Süveyş Kanalı 108, 109, 115 Szczerbiak, Aleks 182

T Tacikistan 347 Taggart, Paul 182 tarım politikası 284, 290, 292, 302 tek-taraflılık 337 Temel Haklar Şartı / Sözleşmesi 130, 137 Thatcher, Margaret 243, 260, 304, 308 Thomas Masaryk 79

389

390

McCORMICK | Avrupa Birliği’ni Anlamak

Thompson Raporu 299 Tindemanns, Leo 190 Tindemanns Raporu 191, 218 Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı (CFCA) 174 Topluluk Destek Çerçeveleri 299 topluluk yöntemi 237 TotalFina 266 Transavia 260 Tsoukalis, Loukas 263 Turuncu Devrim 84 tüketim vergisi 253 Türkiye / Türkler 38, 75, 77, 82, 86–88, 104, 107, 118, 133–134, 193, 303, 340

U Ukrayna 84, 85, 134, 258, 322, 340 uluslararasıcılık 51 Ural Dağları 84 Urwin, Derek 48, 76, 77, 107, 119, 123 Uyum Fonu 124, 288, 289, 299 uyum politikaları 34, 124, 184, 244, 246, 284, 297, 298, 301

Versailles (Versay) Antlaşması 78, 80 Vickers 262 Vietnam 115, 336 Vincent, Andrew 38 Virgin Atlantik Havayolları 265 Viyana Kongresi 63 Voicestream 265 Volkswagen 263, 265–266 Volvo 206

W Walkenhorst, Heiko 193 Wallace, Anthony 270, 331 Wallace, Helen 159, 161 Wallace, William 222 Waltz, Kenneth N. 45 Watts, Ronald J. 57 Weigall, David 46, 111, 113 Werner, Pierre 271 Werts, Jan 148 Wexler, Immanuel 107 Williams, Shirley 186 Winston Churchill 79 WizzAir 260 World Wide Fund for Nature 207 Wurzel, Rudiger 314

V van Eekelen, Willem 321 Varşova Paktı 108 vatandaş inisiyatifi 209 vatanseverlik 94

Y Yahudilik / Yahudiler 98 yakınlaşma kriteri 131

Dizin

Yaoundé Konvansiyonu 114, 345 yeni-işlevselcilik 47–51, 281 Yeşil Kitap 156, 222 yönetişim 55 Yugoslavya 87, 123, 136, 215, 303, 318, 322 yumuşak güç 100, 330–331, 349 Yunanistan 48, 104, 107, 117, 124, 131, 138, 160, 162, 165, 173, 174, 181, 194,

233, 243, 259, 271, 273–275, 279, 280, 285, 287, 291, 301, 303, 304, 307, 308, 323 Yüksek Mahkeme (ABD) 109, 145

Z Zeigler, Harmon 229 Zimbabve 322 Zurcher, Arnold J. 110

391

KITAPLIĞIMIZDAN İLGINIZI ÇEKEBILECEKLER AB-Türkiye İlişkilerinin 50 Yılı: Bir Sisifos Hikayesi Armağan Emre Çakır (ed.) Çeviren: Ekin Ekici 1. Baskı, Mart 2016, 13x19 cm, 350 sayfa

Adalet: Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir? Michael J. Sandel Çeviren: Dr. Mehmet Kocaoğlu 6. Baskı, Nisan 2018, 13x19 cm, 377 sayfa

Çin Nasıl Kapitalist Oldu? Ronald Coase, Ning Wang Çeviren: Doç. Dr. İlkay Yılmaz 1. Baskı, Eylül 2015, 13x19 cm, 460 sayfa

Felsefeye Giriş Ahmet Arslan 25. Baskı, Ekim 2017, 15x23 cm, 365 sayfa

Kamu İşletmeciliği ve Yönetimi: Bir Giriş (4. edisyon)

Owen E. Hughes Çevirenler: Dr. Buğra Kalkan, Prof. Dr. Bahadır Akın, Şeyma Akın 1. Baskı, Mart 2014, 13,5x19,5 cm, 623 sayfa

www.eksikitaplar.com

Kapitalizm ve Özgürlük Milton Friedman Çevirenler: Doğan Erberk ve Nilgün Himmetoğlu 4. Baskı, Nisan 2017, 13x19 cm, 301 sayfa

Özgürlüğün Anayasası Friedrich August von Hayek Çeviren: Yusuf Ziya Çelikkaya 1. Baskı, Haziran 2013, 14,5x19,5 cm, 783 sayfa

Politika Bilimine Giriş Münci Kapani 56. Baskı, Ağustos 2017, 13x19 cm, 253 sayfa

Siyaset Psikolojisine Giriş (3. edisyon) Martha L. Cottam, Elena Mastors, Thomas Preston ve Beth Dietz Çeviren: Mesut Şenol 1. Baskı, Ekim 2017, 16x24 cm, 617 sayfa

Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları (2. edisyon) Andrew Heywood Çeviren: Doç. Dr. Fahri Bakırcı 3. Baskı, Mart 2016, 15x23 cm, 382 sayfa

www.eksikitaplar.com

Siyasî Düşünce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri (5. edisyon) Donald G. Tannenbaum Çeviren: Doç. Dr. Özgüç Orhan 11. Baskı, Mart 2018, 16x24 cm, 394 sayfa

Siyasî İdeolojiler: Bir Giriş (5. edisyon) Andrew Heywood Çeviren: Prof. Dr. Levent Köker 11. Baskı, Şubat 2018, 16x24 cm, 417 sayfa

Tarihselciliğin Sefaleti Karl R. Popper Çeviren: Prof. Dr. Sabri Orman 3. Baskı, Aralık 2017, 13x19 cm, 190 sayfa

Türk Dış Politikası: İslâm, Küreselleşme ve Milliyetçilik Hasan Kösebalaban Çeviren: Prof. Dr. Hüsamettin İnaç 1. Baskı, Nisan 2014, 13x19 cm, 431 sayfa

Türkiye ve Arap Baharı: Orta Doğu’da Liderlik Graham E. Fuller Çeviren: Prof. Dr. Mustafa Acar 3. Baskı, Kasım 2017, 15x23 cm, 480 sayfa

www.eksikitaplar.com

Uluslararası İlişkiler (10. edisyon) Joshua S. Goldstein ve Jon C. Pevehouse Çeviren: Prof. Dr. Haluk Özdemir 2. Baskı, Ağustos 2017, 19x23 cm, 660 sayfa

Uluslararası Örgütler: İlkeler ve Meseleler (7. edisyon) A. LeRoy Bennett ve James K. Oliver Çeviren: Prof. Dr. Nasuh Uslu 1. Baskı, Eylül 2015, 15x23 cm, 609 sayfa

Yeni Türkiye Cumhuriyeti: Müslüman Dünyada Kilit Bir Aktör Olarak Türkiye Graham E. Fuller Çeviren: Prof. Dr. Mustafa Acar 11. Baskı, Şubat 2018, 13x19 cm, 347 sayfa

Yönetim Üzerine İkinci İnceleme:Sivil Yönetimin Gerçek Kökeni Boyutu ve Amacı Üzerine Bir Deneme John Locke Çeviren: Doç. Dr. Fahri Bakırcı 4. Baskı, Şubat 2018, 13x19 cm, 249 sayfa

Yumuşak Güç: Dünya Siyasetinde Başarının Araçları Joseph S. Nye, Jr. Çeviren: Rayhan İnan-Aydın 2. Baskı, Aralık 2017, 13x19 cm, 231 sayfa

www.eksikitaplar.com

YAYINA HAZIRLANANLAR

Bitmeyen Arayış Karl Popper

Bu Yüzyılın Dersi Karl Popper

Demokrasi Modelleri (4. edisyon) David Held

Demokrasi ve Eleştirileri Robert A. Dahl

Evrensel İnsan Hakları: Kuram ve Uygulamada (3. edisyon) Jack Donnelly

www.eksikitaplar.com

Güç ve Karşılıklı Bağımlılık (4. edisyon) Joseph S. Nye, Jr ve Robert O. Keohane

Güç ve Tercih: Siyaset Bilimine Giriş (4. edisyon) Phillips W. Shively

Günümüzde Karşılaştırmalı Siyaset: Dünyaya Bakış (11. edisyon) G. Bingham Powell Jr., Russell J. Dalton ve Kaare Strøm

Kadınlığın Gizemi Betty Friedan

Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi Joseph A. Schumpeter

www.eksikitaplar.com

Karşılaştırmalı Siyasete Giriş: Siyasî Meydan Okumalar ve Değişen Gündem (7. edisyon) Mark Kesselman, Joel Krieger ve William A. Joseph

Komünizmin Kara Kitabı Stéphane Courtois, Nicolas Werth, JeanLouis Panné, Andrzej Paczkowski, Karel Bartošek, Jean-Louis Margolin

Kültür Tarihi Peter Burke

Küresel Siyaset Andrew Heywood

Orta Doğu (4. edisyon) Louise Fawcett

www.eksikitaplar.com

Özgürlük Isaiah Berlin

Özgürlükle Kalkınma Amartya Sen

Siyaset Andrew Heywood

Tercih Özgürlüğü Milton Friedman ve Rose Friedman

Uluslararası Güvenlik: Siyaset, Politika ve Yeni Bakışlar Michael E. Smith

www.eksikitaplar.com

Yeni çıkan kitaplarımızdan ve kampanyalardan haberdar olmak için;

goo.gl/akpJyS linkini ziyaret edin

veya aşağıdaki kare barkodu akıllı telefonunuza okutun