Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları ◆ Andrew Heywood

Andrew Heywood Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları Key Concept in Politics and International Relations (2nd ed.) Çeviren: Fahri Bakırcı

BB101 Yayınları: 12 Genişletilmiş 3. Baskı: Mart 2016; 1. ve 2. Baskılar: 2012-2015 (Adres Yayınları) ISBN 13: 978-605-9802-04-8

Copyright © 2015, BB101 Yayınları® Copyright © 2015, Palgrave Macmillan Bu kitap ilk olarak İngilizcede, Macmillan Publishers Limited’in bir markası olan Palgrave Macmillan tarafından, Key Concept in Politics and International Relations ismiyle basılmıştır. Türkçe çeviri ve baskısı Palgrave Macmillan’ın izniyle yapılmıştır. Bu Eser’in müellifi olarak yazarın hakları mahfuzdur.

Tüm hakları saklıdır. Hiçbir şekilde tamamı veya herhangi bir parçası fotokopiyle veya başka yöntemlerle çoğaltılamaz ve dağıtılamaz. Bunu yapanlar veya buna teşebbüs edenler hakkında yayınevimiz kanunî takibat yaptırma hakkına sahiptir.

Yayına Hazırlayan: Selçuk Durgut Tashih: Ali Kürşad Çifçi Kapak Tasarımı: Furkan Şener (www.furkansener.com) Sayfa Tasarımı: Ekşi Kitaplar Baskı: Tarcan Matbaası Adres: Zübeyde Hanım Mah.Samyeli Sok. No: 15, İskitler, Ankara Telefon: (312) 384 34 35-36 • Faks: (312) 384 34 37 • Sertifika No: 25744

Adres: Dr. Mediha Eldem Sok. No: 68/9, Kızılay, Ankara • Telefon/Faks: (312) 434 44 64 E-Mail: info@eksikitaplar.com • Web: www.eksikitaplar.com • Sertifika No: 25787

ANDREW HEYWOOD Andrew Heywood, önde gelen bir siyaset bilimi ders kitabı yazarıdır.

Britanyalı olan Heywood, Croydon College’ın yardımcı müdürlüğü ve Orpington College’da yöneticilik görevlerinde bulunmuştur. 20 yılı aşkın bir süre Siyaset Bilimi bölümlerinde dersler verip bölüm yöneticiliklerini ifa etmiştir. Şu anda yayınevlerine danışmanlık yapmaktadır. Heywood’un dünyada ve Türkiye’de çok satan ders kitapları şunlardır: • Key Concepts in Politics and International Relations (2nd ed. 2015) Siyasetin ve Uluslararası İlişkilerin Temel Kavramları (BB101 Yayınları, 2016) • Global Politics (2nd ed. 2014) • Politics (4rd., 2013) • Political Ideologies: An Introduction (5th ed, 2012) Siyasî İdeolojiler: Bir Giriş (Eylül 2016’da BB101 Yayınları’nda) • Political Theory: An Introduction (3rd ed., 2004) • Essentials of UK Politics (2nd ed, 2011)

İÇINDEKILER

Adalet [Justice]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Anarşi [Anarchy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Anarşizm [Anarchism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Anayasacılık [Constitutionalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Anayasa [Constitution]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Anti-Siyaset [Anti-Politics]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Ataerkillik [Patriarchy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 Azınlık Hakları [Minority Rights]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 Barış İnşası [Peace-Building] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Barışseverlik [Pacifism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Baskı Grubu [Pressure Group]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Başbakan [Prime Minister]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Başkan [President]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Başkanlık Yönetimi [Presidential Government] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Bırakınız-Yapsınlar [Laissez faire]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Bireycilik [Individualism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Bölgecilik [Regionalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 Bürokrasi [Bureaucracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Büyük Güç [Great Power]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Caydırıcılık [Deterrence] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 Cemaat/Topluluk [Community]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Cemaatçilik/Toplulukçuluk [Communitarianism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

Cezalandırma [Punishment]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 Cihat [Jihad]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 Cumhuriyetçilik [Republicanism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Çevrecilik [Ecologism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 Çift-Meclislilik [Bicameralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 Çoğulculuk [Pluralism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Çok-Düzeyli Yönetişim [Multi-Level Governance]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Çok-Kültürlülük [Multiculturalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Çok-Taraflılık [Multilateralism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Davranışsalcılık [Behaviouralism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 Demokrasi [Democracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Demokratik Barış [Democratic Peace]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Demokratikleşme [Democratization]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Denetleme ve Denge [Checks and Balances]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 Devlet [State]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 Devrim [Revolution] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Diktatörlük [Dictatorship] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84 Diplomasi [Diplomacy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 Diyalektik [Dialectic]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 Düşkün Devlet [Failed State]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .88 Düzen [Order]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Egemenlik [Sovereignty]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 Eleştirel Teori [Critical Theory] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Emperyalizm [Imperialism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Enternasyonalizm [Internationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Eşitlik [Equality]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 Faşizm [Fascism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 Federalizm [Federalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103 Feminizm [Feminism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 Gelenek [Tradition] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109 Görgücülük [Empiricism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110 Güç Dengesi [Balance of Power] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Güçler Ayrılığı [Separation of Powers]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 Güvenlik İkilemi [Security Dilemma] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 Güvenlik [Security] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Haklar [Rights]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117 Haklar Bildirgesi [Bill of Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119 Halkçılık [Populism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120 Hayvan Hakları [Animal Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 Hegemonya [Hegemony]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 Hesap Verebilirlik [Accountability] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 Hıristiyan Demokrasi [Christian Democracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126 Hoşgörü [Toleration]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Hukuk [Law]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 Hukuk Devleti [Rule of Law]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129 Hükûmetler-Arasıcılık [Intergovernmentalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 Irk/Etnisite [Race/Ethnicity]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 Irksalcılık / Irkçılık [Racialism/Racism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134 İdealizm [Idealism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135 İdeoloji [Ideology]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 İktidar [Power] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139 İnsan Doğası [Human Nature]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 İnsan Hakları [Human Rights] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142 İnsanî Gelişmişlik [Human Development]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143 İnsanî Müdahale [Humanitarian Intervention]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144 İnsanlığa Karşı Suçlar [Crimes Against Humanity] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 İnşacılık [Constructivism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147 İslamcılık [Islamism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148 İşlevselcilik [Functionalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150 Jeopolitik [Geopolitics]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151 Kabine [Cabinet]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153 Kalkınma [Development]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154 Kapitalizm [Capitalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 Karşılıklı Bağımlılık [Interdependence]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Kimlik Siyaseti [Identity Politics]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 Kitle İletişim Araçları [Mass Media] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160 Koalisyon [Coalition]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161 Kolektif Güvenlik [Collective Security]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162 Kolektif Örgütlenme [Collectivization]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 Kolektivizm [Collectivism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164

Komisyon [Committee]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 165 Komünizm [Communism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166 Konfüçyüsçülük [Confucianism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169 Korporatizm [Corporatism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170 Kozmopolitçilik [Cosmopolitanism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172 Kökten Dincilik / Dinsel Köktencilik [Religious Fundamentalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . 173 Kurumsalcılık [Institutionalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176 Kuşaklar Arası Adalet [Cross-Generational Justice]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 Kutupluluk [Polarity]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 Küresel Adalet [Global Justice]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180 Küresel Sivil Toplum [Global Civil Society]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 Küresel Yönetişim [Global Governance]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182 Küreselleşme [Globalization]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184 Liberal Demokrasi [Liberal Democracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187 Liberalizm [Liberalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189 Liberteryanizm [Libertarianism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191 Liderlik [Leadership]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192 Liyakate Dayalı Yönetim [Meritocracy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194 Marksizm [Marxism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197 Medeniyetler Çatışması [Conflict of Civilizations] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199 Merkeziyet / Adem-i Merkeziyet [Centralization/Decentralization] . . . . . . . . . . . . . . . . 200 Meşruiyet [Legitimacy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203 Meşru Savaş [Just War]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202 Militarizm [Militarism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204 Milliyetçilik [Nationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206 Monarşi [Monarchy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208 Muhafazakarlık [Conservatism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209 Muhalefet [Opposition]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 212 Mutlakıyetçilik [Absolutism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213 Mülkiyet [Property]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 Nazizm [Nazism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217 Neo-Liberalizm [Neoliberalism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218 Nispî Temsil [Proportional Representation]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 Otorite [Authority]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 Otoriteryanizm [Authoritarianism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

Oydaşmacılık [Consociationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224 Oyun Teorisi [Game Theory] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225 Özerklik [Autonomy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227 Özgürlük [Freedom] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228 Paradigma [Paradigm]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231 Parlamenter Yönetim [Parliamentary Government]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232 Parlamento [Parliament] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Piyasa [Market]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236 Politik Ekonomi / Ekonomi-Politik [Political Economy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237 Politika [Policy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 Post-Modernizm [Postmodernism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241 Post-Sömürgecilik [Postcolonialism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242 Pozitivizm [Positivism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Pragmatizm [Pragmatism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Rasyonalizm/Akılcılık [Rationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245 Rasyonel Tercih [Rational Choice]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246 Realizm/Gerçekçilik [Realism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248 Refah [Welfare]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249 Referandum [Referendum] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 Reform [Reform]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252 Rıza [Consent]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 Savaş [War] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 Seçim [Election]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257 Seçkincilik [Elitism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 Serbest Ticaret [Free Trade]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261 Sert/Yumuşak Güç [Hard/Soft Power]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262 Silahlanma Yarışı [Arms Race] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263 Sistem Teorisi [Systems Theory] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264 Sivil İtaatsizlik [Civil Disobedience]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 266 Sivil Özgürlük [Civil Liberty] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267 Sivil Toplum [Civil Society]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268 Siyasal Kültür [Political Culture]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269 Siyasal Parti [Political Party]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271 Siyasal Teori [Political Theory]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 Siyaset Bilimi [Political Science]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277

Siyaset Felsefesi [Political Philosophy]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 Siyaset [Politics]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275 Sol/Sağ [Left/Right]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280 Sorumluluk [Responsibility]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282 Sosyal Demokrasi [Social Democracy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284 Sosyalizm [Socialism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Söylem [Discourse]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288 Süper Güç [Superpower]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289 Sürdürülebilir Kalkınma [Sustainable Development] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290 Tarafsızlık [Neutrality]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 291 Tarihsel Maddecilik [Historical Materialism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292 Temsil [Representation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293 Terörizm [Terrorism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295 Toplumsal Cinsiyet [Gender] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298 Toplumsal/Sosyal Adalet [Social Justice]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297 Toplumsal Hareket [Social Movement]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299 Toplumsal Sınıf [Social Class] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Toryizm [Toryism] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302 Totalitarizm [Totalitarianism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303 Tüketimcilik [Consumerism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304 Ulus/Millet [Nation]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 Ulus-Devlet [Nation-State]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308 Uluslararası Hukuk [International Law] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 Uluslararası İlişkiler [International Relations]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311 Uluslararası Örgüt [International Organization]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Uluslararası Toplum [International Society]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315 Uluslararası Yardım [International Aid]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316 Uluslar-Ötesicilik [Transnationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 Uluslar-Ötesi Şirket [Transnational Corporation- TNCs]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317 Uluslar-Üstücülük [Supranationalism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320 Uzlaşma [Consensus]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321 Üçüncü Yol [Third Way] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322 Ütopyacılık [Utopianism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323 Vekalet [Mandate] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327 Yararcılık/Faydacılık [Utilitarianism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 328

Yargı [Judiciary] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329 Yerel Yönetim [Local Government]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331 Yerindenlik [Subsidiarity] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333 Yetki Genişliği [Devolution]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334 Yönetim [Government] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335 Yönetim Dışı Örgüt [Non-Governmental Organization] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 Yönetişim [Governance]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338 Yurtseverlik/Vatanseverlik [Patriotism]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 339 Yurttaşlık/Vatandaşlık [Citizenship]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340 Yükümlülük [Obligation] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 Yürütme [Executive]. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342 TEMEL SIYASAL DÜŞÜNÜRLER SÖZLÜĞÜ

345

KAYNAKÇA 353 DIZIN 361

KAVRAMLARIN KULLANIMI VE KÖTÜYE KULLANIMI

Siyaset ve uluslararası ilişkiler öğrencileri için, kavramların özel bir önemi vardır. Siyasal argümanların sıklıkla terimlerin geçerli anlamları üzerindeki bir mücadeleden ibaret olduğunu ileri sürmek abartı sayılmaz.

Düşmanların her biri; “özgürlüğü savunmakta”, “demokrasiyi sürdürmekte” ya da “adaleti desteklemekte” olduğunu ileri sürerek tartışabilir, kavga edebilir ve hatta savaşabilir. Sorun, “özgürlük”, “demokrasi” ya da “adalet” gibi sözcüklerin, farklı insanlar için farklı anlamlara gelmesidir; bundan dolayı da kavramların kendileri sorunluymuş gibi görünmeye başlarlar. İster ülke içi, ister uluslararası olsun, kavramların siyasal analiz için olağanüstü önemini açıklamak için üç gerekçe ileri sürülebilir. Birincisi siyasal analizin tipik biçimde genellemelerle ilgilenmesidir. Bu noktanın önemi, siyaset ve tarih arasında, bu yönden var olan farklılıkları tasavvur ederek aydınlatılabilir. Bir tarihçi muhtemelen özel bir olayı anlamlandırmak isterken (diyelim ki Fransız Devrimi, Rus Devrimi ya da 1989-1991 Doğu Avrupa Devrimleri), siyasal bir analistin bu tür olayları, daha geniş ya da daha genel bir olguyu, bu örnekte devrim olgusunu, anlamlandıracak bir bakışla inceleme eğiliminde olması muhtemeldir.

Tarihçiler için “devrim” kavramına ilişkin özel bir incelemenin marjinal değeri vardır çünkü onların öncelikli ilgileri, özel bir olaylar dizisi hakkında neyin farklı, hatta eşsiz olduğuna ilişkindir. Siyasal analistler için ise, “devrim” kavramına ilişkin bir inceleme, sadece gerekli değildir, ancak siyasal araştırmanın yürütüldüğü sürecin bizzat kendisidir. İkinci neden, siyaset öğrencileri tarafından kullanılan dilin, büyük ölçüde, siyaset uygulayıcılarının ve özellikle de profesyonel siyasetçilerin kullandıkları dille aynı dil olmasıdır. Siyaset uygulayıcıları ve profesyonel siyasetçiler, siyasal kavrayıştan çok siyasal savunuculukla uğraştıklarından, dili manipüle etme ve bazen kafa karışıklığı yaratma amacıyla kullanma konusunda güçlü bir güdüye sahiptirler. Bu durum da, dolayısıyla, siyaset öğrencilerini dillerinin kullanımı konusunda özellikle dikkatli olmaya zorlamaktadırlar. Siyaset öğrencileri, kavramları, gündelik siyasal tartışmada geçerli olan yanlış betimlemelere karşı korumak için terimleri açıkça tanımlamak ve onları titizlikle arındırmak zorundadırlar.

Son gerekçe, siyasal kavramların sıklıkla ideolojik inançlarla iç içe geçmiş olmalarıdır. 18. Yüzyıl’ın sonlarında ve 20. Yüzyıl’ın başlarında modern siyasal ideolojilerin doğuşundan beri sadece yeni bir siyasal söylem dili ortaya çıkmamıştır, ama siyasal tartışmanın terimleri ve kavramları ayrıca karmaşık ve sıklıkla çelişen anlamlarla aşılanmıştır. Bu yüzden siHEYWOOD | SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 15

16 | ANDREW HEYWOOD

yasal kavramlar, özellikle meydan okuyucu yaratılardır: Bunlar sıklıkla muğlaktırlar ve hiç de seyrek olmayarak, rekabete ve tartışmaya konu olmaktadırlar; kavramlar kullanıcılarının farkında olmadıkları değer yargılarıyla ve ideolojik dolayımlarla “yüklü” hale gelebilmektedirler.

KAVRAM NEDIR?

Kavram genellikle, bir şeylere ilişkin olarak, tekil bir sözcükle ya da bir tür cümlecikle ifade edilen genel bir fikirdir. Kavram, özel bir isimden ya da bir şeyin adından daha fazlasıdır. Örneğin bir kedi hakkında konuşmakla (özel ya da eşsiz bir kedi hakkında) bir “kedi”ye ilişkin bir kavrama (kedi ideasına) sahip olmak arasında fark vardır. Bir kedi kavramı bir “şey” değil ama bir “idea”; bir kediye özgün niteliğini kazandıran çeşitli özelliklerden oluşan bir ideadır: “kürklü bir memeli”, “küçük”, “evcil”, “sıçan ve fare yakalar” vs. Benzer biçimde “başkanlık” kavramı da herhangi bir özel başkanı ifade etmez ama bunun yerine, yürütme iktidarının örgütlenmesi hakkındaki bir idealar dizisini ifade eder. Bu yüzden kavramlar belli sayıda nesneyi ve aslında, genel ideanın kendisiyle uyumlu olan her nesneyi ifade edebilmeleri anlamında “geneldirler.” Şu halde kavramların değeri nedir? Kavram oluşturma muhakeme sürecinde zorunlu bir aşamadır. Kavramlar, kendileri aracılığıyla düşündüğümüz, eleştirdiğimiz, tartıştığımız, açıkladığımız ve çözümlediğimiz “araçlardır.” Sadece dışsal dünyayı algılamak, kendi başına dış dünya hakkında bize bilgi vermez. Dünyayı anlamladırabilmek için, bir bakıma, dünyaya mânâ yüklemek zorundayız ve biz bunu kavramların inşası yoluyla yapmaktayız. Oldukça basit biçimde, bir kediye, bir kedi olarak muamele yapabilmek için ilk önce onun ne olduğuna ilişkin bir kavrama sahip olmak zorundayız. Aynı şey tam olarak siyasal muhakeme sürecine de uygulanmaktadır: siyasal dünyaya ilişkin bilgimizi, basit biçimde ona bakarak değil ama, onu anlamlandırmamıza yardımcı olacak kavramları geliştirmek ve arıtmak yoluyla inşa ederiz. Bu anlamda kavramlar insan bilgisinin yapı taşlarıdır. Bununla birlikte, kavramlar kurnaz ve güvenilmez müşteriler de olabilmektedirler ve bu durum özellikle siyasal kavramlar bakımından karşılaşılan durumdur. Siyasal kavramlar tarafından ortaya çıkarılan sorunlardan bazıları, kavramların sıklıkla değer yüklü olmaları, anlamlarının çekişme ve tartışma konusu olabilmesi ve kimi zaman, gerçekte sahip olduklarından daha büyük içerik ve anlam giydirilmiş olmamalarıdır.

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 17

NORMATIF VE BETIMLEYICI KAVRAMLAR

Normatif kavramlar sıklıkla “değerler” olarak tanımlanmakta ve gerçekleştirilmesi gereken, ya da gerçekleştirilmeli temennisinde bulunulan ahlak ilkeler ya da idealleri ifade etmektedirler. Bu anlamda “özgürlük”, “haklar”, “adalet”, “eşitlik”, “hoşgörü” vs. gibi geniş bir yelpazedeki siyasal kavramlar değer yüklüdür. Değerler ya da normatif kavramlar olayları ya da olguları betimlemekten çok, belli davranış biçimlerini öne çıkarmakta ya da önermektedirler. Dolayısıyla siyasî değerleri kimi zaman onları geliştirenlerin ahlakî, felsefî ve ideolojik inançlarından ayırmak güçtür.

Bunun tersine betimleyici ya da pozitif kavramlar, varsayımsal olarak, nesnel ve ispatlanabilir bir varlığa sahip “olguları” ifade etmektedirler: ne olduğunu ifade etmektedirler. Bu anlamda “iktidar”, “otorite”, “düzen ve hukuk” gibi kavramlar, bu anlamda, normatif olmaktan çok betimleyicidirler. Bunların var olup olmadıklarını sorgulamak olanaklıdır.

Olgular ile değerler arasındaki ayrım, sıklıkla açık düşünmenin zorunlu bir önkoşulu olarak görülmektedir. Değerlere bir görüş sorunu olarak bakılabilirken, olguların doğrulukları ya da yanlışlıkları ispatlanabilmektedir. Sonuç olarak betimleyici kavramların “tarafsız” ya da değerden bağımsız oldukları düşünülmektedir: bu kavramlar bilimsel sınamanın zorluğuna göğüs germektedirler. Gerçekten de, pozitivizmin etkisi altında bir siyaset bilimi geliştirmeye yönelik baskı, 20. Yüzyıl’ın ortalarındaki onyıllarda, normatif kavramların “metafizik” ve dolayısıyla anlamsız oldukları gerekçesiyle sıklıkla terkedilmeleri anlamına geldi. Ancak siyasal kavramların sorunu, olguların ve değerlerin şaşmaz biçimde birbirleriyle iç içe olmaları, hatta betimleyici kavramların da görünür bir biçimde, bir dizi ahlakî ve ideolojik dolayımlarla “yüklü” olmalarıdır. Bu durum “otorite” örneğinde görülebilmektedir. Eğer otorite “başkalarının davranışını etkileme hakkı” olarak tanımlanmışsa, otoriteye kimin sahip olduğunu ve kimin sahip olmadığını söylemek amacıyla kavramı betimleyici biçimde kullanmak ve otoritenin, üzerinde uygulandığı temeli incelemek kesinlikle olanaklıdır. Ancak otorite kavramını, otoritenin ne zaman, nasıl ve niçin kullanılması gerektiğine ilişkin değer yargılarından tümüyle ayırmak olanaksızdır. Kısacası hiç kimse otoriteye ilişkin olarak tarafsız değildir. Örneğin düzenin yukarıdan dayatılması gereğine vurgu yapan muhafazakarlar otoriteyi haklı ve yararlı olarak görme eğiliminde iken, yönetimin ve hukukun kötü olduğuna inanan anarşistler, şaşmaz biçimde otoriteyi apaçık biçimde baskıcı olarak görmektedirler. Bu yüzden, normatif kavramlar kadar betimleyici kavramlar da dahil olmak üzere, bütün siyasal kavramların, onları kullananların ideolojik bakış açısı ışığında değerlendirilmesi gerekmektedir.

18 | ANDREW HEYWOOD

20. Yüzyıl’ın sonlarından beri siyasal kavramların özellikle etkili olmuş olan değer yüklü niteliklerine bir tepki, dilin kullanımında “siyaseten doğruluk” üzerinde ısrar etme akımı olmuştur. Kimi zaman kısaca SD olarak bilinen siyaseten doğruluk, genellikle, dili ırkçı, cinsiyetçi ve diğer aşağılayıcı ya da kötüleyici dolayımlarından temizlemeyi isteyen feministler, medenî haklar aktivistleri ve azınlık grupları temsilcileri tarafından savunulmuştur. SD akımı, dilin, şaşmaz biçimde toplumun genelindeki iktidar yapısını yansıttığı ve dolayısıyla hakim grupların lehine ve tâabiyet altındaki grupların aleyhine ayrımcılık yaptığı inancına dayanmaktadır. Bunun belirgin örnekleri arasında, insan ırkını ifade etmek için kullanılan “Man” ya da “mankind”; etnik azınlıklara “zenciler” ya da “renkliler” olarak yapılan atıflar; gelişmekte olan dünya ülkelerini, “üçüncü dünya” ya da “azgelişmiş” olarak tanımlama (her ne kadar “gelişmekte olan dünya” da, Batı gelişme modelinin bütün dünyaya uygulanabilir olmasını ifade etmesi nedeniyle saldırıya uğrasa da) bulunmaktadır. Siyasal doğruluğun amacı, siyasal tartışmanın, ayrımcı olmayan bir dille yürütülmesini sağlayan, önyargıdan bağımsız bir terminoloji geliştirmektir. Ancak bu duruştaki güçlük, önyargısız ve nesnel siyasal söylem dili beklentisinin yanıltıcı olmasıdır. En iyi ihtimalle, “negatif” terimler “pozitif” terimlerle yer değiştirebilir; örneğin “engelli” insanlar, “farklı yetenekli” insanlar olarak ifade edilebilir ve “zenciler” “siyah” olarak tanımlanabilir. Ancak siyaseten doğruluk eleştirmenleri, siyasal doğruluğun hem dilin betimleyici gücü zayıflatması, hem de “doğru olmayan” görüşlerin ifade edilişini inkar etmesi nedeniyle dile ideolojik bir deli gömleği dayattığını ileri sürmektedirler. İHTILAFLI KAVRAMLAR

Bir başka sorun siyasal kavramların sıklıkla entelektüel ve ideolojik uyuşmazlıkların konusu haline gelmeleridir. Yukarıda açıklandığı gibi, aynı ilkeyi ya da ideali savunduğunu iddia eden insanlar arasında siyasal tartışma çıkması olağandışı değildir. Bu yüzden de kavramsal uzlaşmazlık siyasetin bizzat kendisinin çatışma alanlarından birisidir. Bu durum, “gerçek” demokrasi, “gerçek” özgürlük, “gerçek” adalet vs. örneklerinde olduğu gibi, bir kavramın, nesnel olarak doğru olan özel bir kavramlaştırmasını oluşturma çabasında yansıtılmaktadır. “İktidar”, “adalet” ve “özgürlük” gibi kavramlar sözkonusu olduğunda, ihtilafın, tarafsız ya da kurumsallaşmış tanımların hiçbir zaman geliştirilemeyeceği düzeyde derinleştiğini ileri süren W. B. Gallie (1955-1956) bu ikilemden çıkışın bir yolunu önerdi. Gallie bu kavramların “özleri gereği ihtilaflı kavramlar” olarak kabul edilmeleri gerektiğini ileri sürdü. Aslında her

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 19

bir terim, hiçbiri terimin “doğru” anlamı olarak kabul edilemeyen, belli sayıdaki rakip kavramları kuşatmaktadır. Ancak bir kavramın “özü gereği ihtilaflı” olduğunu kabul etmek, bu kavramı anlama çabasını terk etmek demek değildir, ama bunun yerine kavramın yarışan versiyonlarının eşit derecede geçerli olduğunun farkında olmak demektir.

Bununla birlikte, eğer tümünün değilse bile, kavramların çoğunun çok yüzlü ya da “özleri gereği ihtilaflı” oldukları nosyonu, özellikle Terence Ball (1988) tarafından, eleştiri konusu olmuştur. Bu konuda iki tartışma hattı gelişmiştir. Birinci tartışma çizgisi, Gallie’nin kavrayışını (örneğin “iktidar” ile ilgili olarak Lukes [2004]) uygulamaya çalışan çok sayıda teorisyenin, bir kavramın, kendilerinin tercih ettiği bir yorumunu rakiplerine karşı savunmaya devam ettiklerine işaret etmektedir.

Kavramın bütün versiyonlarının eşit derecede geçerli olduklarını kabul etmenin bu reddiyesi, gelecekte belirli bir aşamada, tekil, üzerinde uzlaşılmış bir kavramın doğmasına neden olabilen sürekli bir tartışma ve çatışma üretmektedir. Başka bir anlatımla, hiçbir kavram, rekabet ve uzlaşmazlığın onun doğasının temeli olmaları anlamında “özü gereği” ihtilaflı değildir. İkinci tartışma hattı, Gallie’nin çözümlemesinin tarihdışı olduğuna dikkat çekmektedir. Bir zamanlar yaygın bir uzlaşmanın konusu olan belli kavramlar şimdi ihtilaflıdırlar. Örneğin şimdilerde “demokrasi”yi kuşatan geniş bir yelpazedeki derin uzlaşmazlıklar, sadece 18. Yüzyıl’dan itibaren, yeni ideolojik düşünce biçimleriyle yan yana ortaya çıktı. Sonuç olarak kavramları, “şimdilik” ihtilaf halinde olarak (Birch, 2007) ya da “muhtemelen” ihtilaflı olarak(Ball, 1997) ele almak belki de daha doğrudur.

SÖZCÜKLER VE ŞEYLER

Kavramlarla ilgili son bir sorun kavramlar fetişizmi olarak adlandırılan şeydir. Kavramlar fetişizmi, kavramların, sanki onları kullanan insanlardan ayrı bir varlıkları varmış ve belli anlamda insanlara hakimlermiş gibi muamele yapıldığında meydana gelmektedir. Kısacası bu durumda kavramlara şeyleri anlamada kullanılan araçlar olmaktan çok şeylerin kendileri olarak muamele yapılmaktadır. Max Weber (1864-1920) belirli kavramları “ideal-tipler” olarak sınıflayarak soruna çözüm bulmaya çalıştı. İdeal-tip, başka türlü olsaydı, neredeyse sonsuza dek karmaşık gerçeklik olarak kalacak olan gerçeklikten, mantıksal sınırının gösterilmesi yoluyla, anlam çıkarma girişiminin yer aldığı zihnî bir inşadır. Dolayısıyla, ideal-tipler gerçeğe yaklaşım değil, açıklayıcı araçlardır; ideal-tipler “gerçekliği tüketmedikleri” gibi etik bir ideal de sunmazlar. “Demokrasi”, “insan hakları” ve “kapitalizm” gibi kavramlar betimlemeye çalıştıkları biçimsiz

20 | ANDREW HEYWOOD

gerçekliklerden daha derli toplu ve daha tutarlıdırlar. Weber’in kendisi “otorite” ve “bürokrasiye” ideal-tipler muamelesi yaptı. Belirli kavramları ideal-tipler olarak kabul etmenin önemi, kavramların sadece analitik araçlar olduğunun altını çizmesidir. Bu nedenle de kavramları ya da ideal-tipleri “doğru” ya da “yanlış” olarak değil, ama sadece, az ya da çok “yararlı” olarak düşünmek daha doğrudur.

Siyasal kavramların olasılıklı doğasını vurgulamak amacıyla post-modern teorisyenler tarafından daha ileri girişimler denenmiştir. Post-modern teorisyenler, herkes tarafından kabul edilebilir nitelikte olan “geleneksel” evrensel değerler arayışına, bu arayışın, bilgiye ilişkin bütün değerlerin ve iddiaların yargılanabileceği ahlakî ve rasyonel bir üst noktanın bulunduğunu varsayması nedeniyle saldırmışlardır. Bu üst noktanın konumuna ilişkin temel uzlaşmazlıkların varlığını sürdürmesi gerçeği, meşru bir etik ve siyasal pozisyonlar çoğulculuğunun bulunduğunu ve dilimizin ve siyasal kavramlarımızın, sadece üretildikleri ve kullanıldıkları bağlam bakımından geçerli olduğunu varsaymaktadır.

Ancak kavramlara ilişkin belki de en radikal eleştiri Mahayana Budizmi felsefesi tarafından geliştirilmektedir. Bu felsefe, insanlarda bulunan, kavramları özel bir yönteme kullanma istekliliğine dayalı edebî bir gelenekten başka bir şey oluşturmayan “geleneksel” doğrularla, gerçekliğin doğrudan deneyimle iyice kavranması ve dolayısıyla kavramsallaştırmayı açmasını içeren “mutlak” doğrular arasında ayrım yapmaktadır.

Bu görüşe göre her tür düşünme, gerçekliğe dayatılan bir öngörüye ve bu nedenle de bir yanılgıya karşılık gelmektedir. Eğer şeylere ait sözcüklerde hata yaparsak tehlikedeyiz demektir; Zen’in söylediklerinin ortaya koyduğu gibi, ayın kendisi için ayı suçlama hatasında bulunmaktır.

ANAHTAR

KAVRAMLAR ANLAMLARI VE Ö NEMLERİ

A ADALET [Justice]

Adalet, ödüllerin ya da cezaların ahlakî olarak meşrulaştırılabilir bir dağıtımına ilişkin düşüncedir. Adalet, özetle, her bir kişiye, genellikle “hakkettiği” düşünülen, ona “uygun olanı” vermektir. Bu anlamda adalet toplumdaki her “iyinin” dağıtımına uygulanabilir: özgürlük, haklar, iktidar, zenginlik, boş zaman vs. Ancak adil dağılımın gerekçeleri olağanüstü boyutta değişebileceğinden, adaletin “özü gereği tartışmaya açık” kavramların bir arketipi olarak görülmesi mümkündür. Bununla birlikte yöntemsel adalet ile öze ilişkin adalet nosyonları arasında ayrım yapılabilir. Yöntemsel adalet ya da “biçimsel” adalet sonuca gidilmesini sağlayan yöntemi ve dolayısıyla insan davranışını ve etkileşimini yöneten kuralları ifade etmektedir. Örneğin herhangi bir spor karşılaşmasının sonucu düşünüldüğünde, bunun, bağımsız olarak hakemlik eden adil kuralların uygulanmasının sonucu olarak elde edilmiş olması, kısacası “eşit şartların oluşturulmuş” olması gerekir. Diğer taraftan, öze ilişkin adalet ya da “somut” adalet, sonuçların kendilerinin özleriyle, yani nihaî noktayla ilgilenir. Özsel adalet yaptırımın suça “uygun olması” gerektiği düşüncesinde görülebilir, başka bir anlatımla, cezaların kendilerinin uygun ve meşrulaştırılabilir olmaları gerekmektedir.

Adalet kavramının en yaygın iki uygulaması yasal adalet ve toplumsal adalettir. Yasal adalet, yaptırım ve ödüllerin, yapılan yanlışlıkların ve özellikle yasa ihlallerinin bir sonucu olduğunu ifade eder. Bu nedenledir ki yargı sistemi, kimi zaman, adaletin yönetimi olarak tanımlanır. Ancak yasa adaletle denk tutulmamalıdır: Yasalar, onları yöneten mahkeme sistemlerinin kendileri gibi, adil olabilirler ya da adil olmayabilirler.

Toplumsal adalet, özellikle zenginlik, gelir ve toplumsal statü gibi maddî ya da toplumsal ödüllerin dağıtımının ahlakî bir meşrulaştırılmasını ifade eder. Çok sayıda kişi toplumsal adaleti, eşitliği anlatan bir ilke olarak alır ve hatta onu özgün bir sosyalist ilke olarak görür. Ancak toplumsal HEYWOOD | SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 23

24 | Anarşi

adalete ilişkin kavramları eşitlikçi olabildikleri gibi eşitsizlikçi de olabilirler ve hatta sosyalistler adalet terimini kullandıklarında terim zayıf bir eşitlik biçimini ifade etme eğilimindedir: Sosyalistlerin kullandıkları anlamda adalet, genellikle fırsat eşitliği yönünden meşrulaştırılan maddî eşitsizliklerin daraltılması. Önemi

Adalet, siyasal düşüncenin ana kavramı olarak resmedilmiştir. Platon’un (M.Ö. 427-347) ve Aristoteles’in (M.Ö. 384-322) zamanından beri, siyasal düşünürler “iyi” toplumu “adil” bir toplum olarak görmüşlerdir. Bu yüzden de siyasal teorinin çoğu, “kimin neyi alması gerektiği” etrafındaki bir tartışmadan ibarettir. Yasal adalet bakımından bu sorun, liberal demokratik toplumlardaki yasalarla, söz gelişi İslam devletlerinde bulunan Şeriat hukuku arasında önemli özsel farklılıklar olabilmesine rağmen, örneğin yasal danışma ve temsil, yargısal tarafsızlık, kanıt toplama kuralları, jürilerin kullanımı gibi yaygın kabul gören yöntemsel kuralların gelişimi yoluyla; büyük ölçüde çözülmüştür.

Buna rağmen toplumsal adalet konusundaki ihtilaflar derin ve sürekli tekrarlanan nitelikte olmuştur. Yeni Sağ’ın destekleyicilerinin de dahil olduğu bazıları toplumsal adalet fikrinin kendisini, adalet gibi ahlakî ilkeleri, zenginlik ve gelir dağılımına uygulamanın uygun olmadığı gerekçesiyle reddetmektedirler; çünkü zenginlik ve gelir dağılımı katı biçimde ekonomik olan konulardır ve sadece verimlilik ve büyüme gibi kriterlerle değerlendirilebilirler. Bu bakış açısına göre, yoksulları adaletsizliğin “kurbanları” olarak resmetmek kabaca saçmadır. Sosyalistler ve modern liberaller, tam tersine, toplumsal adalet fikrinin açıkça çekiciliğine kapılmışlardır, çünkü bunlar, ekonomiyi etikten ayırma konusunda da ve zenginlik ve yoksullukla ilişkili konuları piyasanın aşırılıklarına terk etme konusunda da isteksizdirler. Bundan dolayıdır ki, toplumsal adalete duyulan sempati ile yönetimin ekonomik ve toplumsal yaşama müdahalesinin desteklenmesi genellikle elele yürümektedir. Ancak, bu arada, oldukça farklı liberal ve sosyalist toplumsal adalet modelleri bulunmaktadır. Sosyalist modelin kökü kolektivizmde iken ve sosyalizm toplumsal eşitlik ile cemaate daha büyük bir destek gösterirken, liberal modelin kökü bireyciliktedir ve liberal model, liyakate bağlılığa dayalıdır.

ANARŞI [Anarchy]

Anarşi sözlük anlamıyla “yönetim olmaksızın”; üstün ya da egemen iktidarın yokluğu anlamına gelmektedir. İç siyasette anarşi, bireyden (ya da muhtemelen gruptan) daha üst bir otorite olmadığını varsaymaktadır.

Anarşi | 25

Uluslararası siyasette anarşi, ulus-devletten daha üst bir otorite olmadığını varsaymaktadır. Bununla birlikte terim genellikle kaosu, düzensizliği ve nadiren de olmayarak şiddeti ima eden ağır biçimde kötüleyici yan anlamlar taşımaktadır. Buna keskin bir karşıtlık halinde, anarşizm içinde, anarşi, sadece düzenle uyumluymuş gibi görülmemekte ama aynı zamanda istikrarlı ve barışçıl var oluşun bizzat temeli olarak kabul edilmektedir. Önemi

Anarşi kavramı hem ana akım siyasal teoride, hem de uluslararası ilişkiler teorisinde önemli bir rol oynamıştır. Siyasal teoride devletin meşruiyetini tesis etme ve siyasal yükümlülüğe bir temel sağlama amacıyla kullanılmıştır. Thomas Hobbes (1588-1679) ve John Locke’a (1632-1704) kadar geriye giden toplum sözleşmesi teorisyenleri, yurttaşların, devlet sanki gönüllü bir anlaşmadan ya da yalnızca egemen bir iktidarın kuruluşunun onları “doğa durumu”nun (devletsiz ya da anarşik toplum) güvensizliğinden, düzensizliğinden ve vahşîliğinden koruyabileceğini kabullenen bireyler tarafından yapılan toplum sözleşmesinden doğmuş gibi davranmaları gerektiğini savunmuşlardır. Bir devlet olmaksızın bireyler birbirlerine karşı kötü davranmakta, birbirlerini sömürmekte ve köleleştirmektedirler; ancak bir devletle birlikte düzen ve uygarlaşmış varlık güvence altına alınmakta ve özgürlük korunmaktadır. Böylece, devlete itaat ve saygı yükümlülüğü, nihaî olarak, bencillikten ve anarşinin “her bir kişinin herkese karşı bir iç savaşı”na (Hobbes) yol açacağına ilişkin farkındalıktan doğmaktadır.

Tukididis’e (M.Ö. 460-406) kadar geriye götürülebilecek olan bir gelenekte anarşi ile düzensizlik arasındaki ilişki hakkındaki bu tür düşünce, realizmin etkisiyle, uluslararası ilişkilerin önemli bir bileşeni haline gelerek, sadece toplumlar içindeki ilişkilere değil, toplumlar arasındaki ilişkilere de uygulanmıştır. Bununla birlikte, bu düşünce, 1970’lerden itibaren yeni realizm ya da “yapısal realizm”in aracılığıyla daha büyük bir şöhret kazandı. Neo-realistler dikkatlerini devletten uluslararası sisteme kaydırdılar ve ana vurgularını anarşinin dolayımları üzerine yaptılar. Böylece uluslararası yaşamın nitelikleri, devletlerin (ve diğer aktörlerin) resmî bir merkezî otoritesi olmayan bir alan içinde faaliyette bulundukları olgusundan türetilerek elde ediliyordu. Neo-realistler, uluslararası anarşinin, iki ana nedenle, zorunlu olarak gerilime, çatışmaya ve kaçınılmaz savaş olasılığına eğilimli olduğunu ileri sürmektedirler. Her şeyden önce devletler ayrı, özerk ve resmî olarak eşit siyasal birimler olduklarından kendi çıkarlarını gerçekleştirmek amacıyla nihayetinde kendi öz kaynaklarına dayanmak zorundadırlar. Bu yüzden de uluslararası anarşi bir “kendi başının çaresine bakma” sisteminin doğmasına yol açmaktadır çünkü dev-

A

26 | Anarşi

letler “kendilerini korumak” amacıyla başkalarına yaslanamazlar. İkinci olarak devletler arasındaki ilişkiler belirsizlik ve şüpheyle nitelenir. Bu durum en iyi şekilde güvenlik ikilemi aracılığıyla açıklanmaktadır. Dolayısıyla güdüler konusundaki belirsizlik, devletleri, diğer devletlere düşman muamelesi yapmaya itmektedir; çünkü sürekli güvensizlik, anarşi koşullarında yaşamanın kaçınılmaz sonucudur.

ANARŞIZM [Anarchism]

Anarşizm, siyasal otoritenin, bütün formlarında ve özellikle de devlet formunda, hem kötü, hem de gereksiz olduğu (anarşi sözlük anlamında “yönetim olmaksızın” anlamına gelmektedir) biçimindeki temel inançla tanımlanan bir ideolojidir. Anarşistler devletin kötü olduğuna inanmaktadırlar çünkü anarşizmin merkezî değeri sınırlanmamış kişisel özerklik olduğundan, devlet, egemen, zorlayıcı ve baskıcı bir otorite kutusu olarak özgürlük ve eşitlik ilkelerine bir saldırıdır. Devlet ile devlete eşlik eden kurumlar olan yönetim ve hukuk, bu nedenle, yoz ve yozlaştırıcıdırlar. Ancak devletin gereksiz olduğu biçimindeki inanç anarşizm için o kadar önemli değildir. Anarşistler “siyasal” düzeni reddetmektedirler, ancak nihayetinde insan doğasına ilişkin iyimser varsayımlar tarafından desteklenen “doğal” düzene ve kendiliğinden toplumsal uyuma yönelik oldukça büyük inanca sahiptirler. Başka bir anlatımla yönetim, düzen sorununun çözümü değil, nedenidir.

Bununla birlikte, özgür bireylerin, içinde, kendi işlerini gönüllü anlaşmalar ve işbirliği ile idare ettikleri devletsiz bir toplum yönündeki anarşist tercih iki rakip geleneğe dayalı bir temel üzerinde gelişmiş bulunmaktadır: sosyalist cemaatçilik ve liberal bireycilik. Bu yüzden anarşizm sosyalizm ile liberalizm arasındaki bir kesişme noktası; her bir ideolojinin, etrafında, devlet karşıtı sonuçlar ürettiği bir nokta olarak düşünülebilir.

Anarşizm bu nedenle sırasıyla kolektivist anarşizm ve bireyci anarşizm biçimini alan “ultra sosyalizm” ile “ultra liberalizm”in bir bileşimi olarak düşünülmüştür. Kolektivist anarşizm, (bazen “klasik” anarşizm ya da “toplumsal” anarşizm biçiminde adlandırılmaktadır.) toplumsal dayanışma ya da Pyotr Kropotkin’in (1842-1921) adlandırmasıyla “karşılıklı yardım” fikrinin içinde; insanlar arasındaki doğal ya da doğru ilişkinin bir sempati, şefkat ve uyum ilişkisi olduğu inancının içinde köklenmiştir. Pierre Joseph Proudhon’un (1809-1865) “Mülkiyet hırsızlıktır” biçimindeki savını destekleyen kolektivist anarşistler, tipik olarak, en radikal anlamda anarko-komünizm biçiminde ifade edilen, toplumsal eşitlik ve ortak mülkiyetin önemine vurgu yapmışlardır. Bireyci anarşizm egemen birey fikrine, bireysel vicdan ve kişisel çıkarların peşinden gidilmesinin herhangi bir

| 27

kolektif organ ya da kamusal otorite tarafından sınırlanmaması gerektiği inancına dayanmaktadır. Liberteryanizmle örtüşen ve genellikle kendi kendini düzenleyen bir mekanizma olarak piyasaya duyulan güçlü bir inançla ilişkilendirilen bireyci anarşizm en açık olarak anarko-kapitalizm formunda görünür hale gelmektedir. Önemi

Anarşizm, iktidarı, en azından ulusal bir düzeyde hiçbir zaman kazanmayı başaramamış olması bakımından siyasal ideolojiler içinde sıradışıdır.

Hiçbir toplum ya da ulus biçimini anarşist ilkelere göre değiştirmediğinden anarşizmi daha az öneme sahip bir ideoloji olarak görme eğilimi çekici durumdadır. Siyasal bir hareket olarak anarşizm üç önemli zorluğa maruz kalmıştır. İlk olarak anarşizmin, devleti ve bütün siyasal otorite biçimlerini devirmek biçimindeki amacının genellikle, basit olarak, gerçekçi olmadığı düşünülmektedir. Anarşizme yöneltilen en yaygın eleştiri, anarşizmin negatif anlamda ütopyacılığın bir örneği olması; yani “insanın iyiliğine” veya piyasa ya da toplumsal mülkiyet gibi toplumsal kurumların düzeni ve istikrarı sağlayabilme yeteneklerine ilişkin aşırı inanç taşımasıdır. İkinci olarak anarşistler yönetimi yoz ve yozlaştırıcı olarak görmekle, siyasal partiler kurmak, seçimlere katılmak ve kamusal görevler elde etmeye çalışmak gibi geleneksel siyasal aktivizm araçlarını reddetmişler ve bunun yerine, kitlelerin kendiliğinden gelişen isyanlarla ilgilenme isteklilikleri ve kapasitelerine güvenmişlerdir. Üçüncü olarak anarşizm tek, tutarlı bir siyasal fikirler dizisi inşa etmemektedir: anarşistler, devlet karşıtlığından başka, anarşik bir toplumun doğası ve özellikle de mülkiyet hakları ve ekonomik örgütlenme hakkında derin bir uzlaşmazlık içindedirler.

Ancak anarşizmin önemi, muhtemelen siyasal iktidarı kazanmak ve elde tutmak için ideolojik bir temel sağlamış olmasından daha çok diğer siyasal öğretilere meydan okumasından ve dolayısıyla onları verimli hale getirmesinden kaynaklanmaktadır. Anarşistler siyasal iktidarın baskıcı ve yıkıcı doğasını aydınlatmışlar ve böyle yaparak özellikle liberalizm, sosyalizm ve muhafazakarlık başta olmak üzere diğer ideolojiler içindeki devletçi eğilimlere karşı çıkmışlardır. Bu anlamda anarşizm modern siyasal düşünce üzerinde büyüyen bir etkiye sahip olmuştur. Örneğin hem Yeni Sol, hem de Yeni Sağ anarşist düşüncenin izlerini taşıyan liberteryen eğilimler sergilemişlerdir. Gerçekten de anarşizmin devam eden önemi muhtemelen sadece giderek artan biçimde çeşitlenen niteliği tarafından örtbas edilmektedir. Anarşistler, mevcut siyasal ve sınıf mücadelelerine ek olarak ve kısmen de bu mücadelelerin yerine, ekoloji, ulaşım ve kentsel gelişmeden başlayarak cinsiyet ilişkilerine varan bir yelpazedeki konular-

A

28 | Anayasa

la ilgilenmektedirler ve neo-liberal ya da “şirkete ilişkin” küreselleşmeye karşı yürütülen kampanyanın öncüsü olmuşlardır. Anarşizmin, bir kitle hareketi olma potansiyelini uzun süre önce kaybetmiş olmasından dolayı yersiz hale geldiğini ileri sürenler muhtemelen ana konuyu kaçırmaktadırlar. Dünya giderek artan biçimde karmaşık ve parçalanmış bir hale geldikçe, kitlesel siyasetin bizzat kendisi ölü hale gelmiş olabilir.

ANAYASA [Constitution]

Anayasa geniş anlamda yönetimin çeşitli kurumlarının görevlerini, yetkilerini ve işlevlerini saptamayı, bu kurumlar arasındaki ilişkileri düzenlemeyi ve devlet ile birey arasındaki ilişkiyi tanımlamayı amaçlayan bir kurallar dizisidir. Bu yüzden anayasalar siyasal sistem için belirli maddî kurallar koyarlar; aslında bunlar yönetimi yöneten kurallardır. Yönetimin, toplumdaki düzenli idareyi bütünüyle tesis etmesi gibi, bir anayasa da yönetimin eylemlerine istikrar, öngörülebilirlik ve düzen getirmektedir. Anayasaları sınıflamada kullanılan en yaygın yöntem kodifikasyonu yapılmış ve kodifikasyonu yapılmamış ya da yazılı ve yazısız anayasalar arasında ayrım yapmaktır. Popüler dilde “yazılı anayasa” ya da “anayasa” olarak bilinen kodifikasyonu yapılmış anayasalar, anahtar anayasal hükümleri tek bir yasal belge içinde bir araya getirmektedirler. Bu belgeler, “daha yüksek” hukuku; aslında ülkenin en yüksek düzeydeki yasasını oluşturmaları anlamında otoriterdirler. Bu durum, dolayısıyla, anayasanın hükümlerini, bu hükümlerin, sadece, yazılı yasalar için kullanılandan daha karmaşık bir süreç kullanılarak değiştirilebilmeleri ya da kaldırılabilmeleri bakımından kemikleştirmektedir. Son olarak kodifikasyonun mantığı şunu emretmektedir: anayasa, yönetimin kurumlarının görevlerini, yetkilerini ve işlevlerini “daha yüksek” yasa yönünden düzenlediğinden, bütün siyasal organların mahkemelerin ve özellikle de bir yüksek mahkemenin ya da anayasa mahkemesinin otoritesine tâbi olmaları zorunluluğu anlamında yargılanabilirliğin bulunması zorunludur.

Kodifikasyonu yapılmamış anayasalar bugün sadece iki liberal demokraside (İsrail ve Birleşik Krallık) ve bir avuç demokratik olmayan devlette bulunmaktadır. “Yazılı” bir anayasanın yokluğunda kodifikasyonu yapılmamış anayasalar bir kaynak çeşitliliğinden yararlanmaktadırlar (Birleşik Krallıkta yazılı yasayı, teamül hukukunu, anlaşmaları, otoritelerin çalışmalarını ve Avrupa Birliği hukukunu kapsamaktadır). Anayasal öneme sahip yasalar böylece kemikleştirilmemiştir: bu tür yasalar da olağan yasama süreci yoluyla değiştirilebilmektedirler. En önemlisi, bunun egemenliğin ya da değiştirilemez yasal otoritenin parlamentoya emanet edildiği anlamına gelmesidir. Parlamento herhangi bir konuda

Anayasa | 29

yasa yapma ya da yapmama hakkına sahiptir ve mahkemeler de dahil başka hiç kimse parlamentonun yasalarını çiğnemek ya da uygulamama yetkisine sahip değildir. Anayasaları sınıflamada kullanılan alternatif yöntemleri, anayasanın değiştirilebilme kolaylığıyla (anayasanın katı mı yoksa esnek mi olduğu), uygulamada anayasaya uyulma düzeyiyle (anayasanın etkili mi, sembolik mi yoksa görünüşte bir anayasa mı olduğu) ya da içeriğinin temeliyle (anayasanın monarşik mi yoksa cumhuriyetçi mi olduğu; federal mi yoksa üniter mi olduğu; parlamenter sistem mi yoksa başkanlık sistemi mi içerdiği) ilgilenmektedir. Önemi

Her ne kadar Britanya Anayasası’nın evrimi 1689’daki Haklar Bildirgesi’ne ya da hatta 1215’teki Magna Carta’ya kadar geriye götürülse de, anayasaların 18. Yüzyıl’ın yaratıları olduğunu düşünmek daha yararlıdır. “Anayasalar çağı” ilk yazılı anayasaların kanunlaştırılmasıyla başlatıldı: 1787 ABD Anayasası’yla ve 1789 Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi’yle başlatıldı. Anayasalar, modern siyasal sistemlerin işleyişinde bir dizi yaşamsal rol oynamaktadırlar. Bu rollerin en temel olanları, anayasaların devlet varlığının sınırlarını çizmeleri ve devletin bağımsız otorite alanına sahip çıkmalarıdır. Anayasalar ayrıca, açık ya da zımnî olarak, daha geniş bir siyasal değerler, idealler ve hedefler dizisi belirlerler (“yazılı” anayasaların söz konusu olduğu durumda, bu belirleme genellikle ulusal ideallerin açıklanması görevini üstlenen başlangıç bölümlerinde gerçekleştirilir). Anayasalar ayrıca, “organizasyon şemaları” ya da “kurumsal planları” hizmeti görerek, yönetimin çalışmalarına bir istikrar ve öngörülebilirlik önlemi getirirler ve çatışmaların daha hızlı ve etkili biçimde çözülmesini olanaklı kılarlar.

Ancak anayasalara değer verilmesinin ana nedeni, yönetimi sınırlamanın ve özgürlüğü korumanın bir aracı olmalarıdır. Devlet ile birey arasındaki ilişkileri sıklıkla bir haklar bildirgesi ile ortaya koyarak, yönetim otoritesi ile birey özgürlüğünün alanlarının ayrı sınırlarını çizerler.

Bununla birlikte anayasanın varlığı, tek başına, anayasacılığı garanti etmez. Anayasalar yalnızca, yönetimin otoritesini parçaladıklarında ve siyasal sistemin tümünde, etkili denetleme ve denge yarattıklarında ve hangi araçla olursa olsun, sivil özgürlüğün açıkça tanımlanmasını ve yasal olarak korunmasını güvenceye aldıklarında bir sınırlandırılmış yönetim aracıdırlar.

Anayasa hakkındaki diğer tartışmalar kodifikasyonun dolayımlarına odaklanmaktadır. Kodifiye edilmiş ya da yazılı anayasaların aşağıdaki güçlü yönlerinin olduğu düşünülmektedir:

A

30 | Anayasacılık

• Temel ilkeler ve anahtar anayasal hükümler kemikleştirildiklerinden, mevcut yönetimin müdahalesine karşı güvenceye alınmaktadırlar.

• Yasamanın egemenliğe sahip olması reddedilir ve böylece, iktidarını istediği gibi genişletme yeteneği kalmaz.

• Siyaset dışı yargıçlar, anayasa hükümlerinin diğer kamu organları tarafından gözetilmesini güvenceye almak için, anayasanın güvenliğini sağlayabilmektedirler.

• Bireysel özgürlükler, kemikleşmiş bir haklar bildirgesi’yle daha güvenli bir biçimde korunmaktadır.

• Kodifiye edilmiş belge, siyasal sistemin merkezî değerlerini ve ayrıntılı hedeflerini aydınlattığından, daha büyük bir eğitsel değere sahiptir.

Ancak kodifikasyon, en önemlileri aşağıda gösterilen mahzurlara da sahip olabilmektedir: • Kodifiye edilmiş bir anayasa katıdır ve bundan dolayı da, değişen koşulları karşılama ve bunlara uyum sağlayabilme konusunda kodifiye edilmemiş bir anayasadan daha az yeteneklidir.

• Anayasal üstünlük, nihaî olarak, demokratik olarak hesap verebilir siyasetçiler yerine, seçilmemiş yargıçların elinde kalmaktadır.

• Anayasal belgeler kaçınılmaz olarak yanlı oldukları için ya ideolojik hegemonya geliştirebilirler ya da çözdüklerinden daha fazla soruna zemin hazırlayabilirler.

• Kodifiye edilmiş bir anayasa oluşturma siyasal sistemin önemli özelliklerine ilişkin olarak bütün büyük partilerin anlaşmasını gerektirmektedir ki durum böyle olmayabilir.

ANAYASACILIK [Constitutionalism]

Anayasacılık dar anlamda, bir anayasanın varlığıyla gerçekleşen sınırlı yönetim pratiğidir. Yönetime ait kurumların ve siyasal süreçlerin anayasal kurallarla etkili biçimde sınırlandırıldığı durumlarda dar anlamda anayasacılığın var olduğu söylenebilir. Anayasacılık daha geniş anlamda, yönetim iktidarı üzerinde iç ve dış denetimlerin kurulması yoluyla özgürlüğü koruma dileğini yansıtan bir siyasal değerler ve arzular dizisini ifade etmektedir. Anayasacılık, tipik olarak bu amacı inşa eden anayasal hükümlerin; bilhassa kodifiye edilmiş bir anayasa, bir haklar bildirgesi, güçler ayrılığı, çift-meclislilik ve federalizm ya da adem-i merkeziyete ilişkin hükümlerin desteklenmesinde ifadesini bulmaktadır.

Anti-Siyaset | 31

Önemi

Anayasacılık, liberalizmin temel siyasal değerlerinden birisi ve liberal demokrasinin anahtar bileşenlerinden birisidir. Anayasacılığın önemi altta yatan şu korkuya dayanmaktadır: iktidarın bizatihi kendisi yozlaştırıcı olduğundan, yönetim her zaman bireye karşı bir tiranlık haline gelme olasılığı içermektedir. Bu nedenle de anayasacılık özgürlük için yaşamsal bir garantidir. Ancak anayasacılığın alabileceği biçimler, önemli oranda değişebilmektedir. Liberal anayasacılık, genellikle yazılı ya da kodifiye edilmiş bir anayasayla, yönetimin kurumları arasındaki bir denetleme ve denge sistemiyle, sivil özgürlüğe ilişkin resmî ve genellikle kemikleşmiş garantilerle ilişkilendirilmektedir. Bununla birlikte Birleşik Krallık yönetim sistemi, bu üç özelliğin her birinden geleneksel olarak yoksun olmasına rağmen, bazen anayasal olarak görülmüştür. Anayasacılık eleştirmenleri, anayasacılığın sadece yönetimin biçimsel ve genellikle yasal örgütlenmesini dikkate aldığına işaret etmişlerdir. Örneğin anayasalar ve kurumsal parçalanmalar, bireysel özgürlüğün sürdürülmesinde parti rekabetinden ve demokrasiden daha az önemli olabilir. Anayasacılık ayrıca yönetim iktidarını sınırlamanın bir aracı olduğundan ve dolayısıyla kapitalist sistemin anlamlı biçimde reforma tâbi tutulmasını engellediğinden sosyalistler tarafından da eleştirilmiştir.

ANTI-SIYASET [Anti-Politics]

Anti-siyaset geleneksel politikacıların ve siyasal süreçlerin, özellikle de ana akım siyasal partilerin ve yerleşik temsilî mekanizmaların reddini ve/veya bunlardan yabancılaşmayı ifade etmektedir. Anti-siyasetin bir yönü, yurttaşlar siyasetle ilgilenmekten vazgeçtiklerinden ve özel alandaki var oluşlarına geri çekildiklerinden, sivil katılımdaki bir azalıştır. Bu da kendisini, kitlelerin harekete geçirilmesinin ve siyasal katılımın aracısı olarak siyasal partilerin geleneksel rollerini yerine getirmede başarısızlığa uğradıkları izlenimi vererek, seçime katılma oranındaki bir düşüşte ve hem parti üyeliği, hem de parti aktivizmi düzeyindeki bir azalışta çok açık biçimde gösterir. Ancak anti-siyaset sadece kamu ile siyasal seçkinler arasındaki bir güven kırılmasını yansıtmamaktadır ama aynı zamanda, kırgınlık ya da düşmanlığı siyasal yapılarda çeşitli yöntemlerle eklemleyerek birleştiren ve daha “özgün” seçenekler sunmayı amaçlayan yeni siyaset biçimleri de doğurmuş bulunmaktadır. Bu yeni siyaset biçimleri, cezbedicilikleri iktidarın kullanımı nedeniyle lekelenmemiş siyasal “dışlanmışlar” biçimindeki görüntüleri olan “uç” partileri ve kendilerine başvurunun kısmî nedeni uzlaşmaya direnmek olan aktivist temelli bir siyaset tarzını kapsayan protesto hareketlerini içermektedir.

A

32 | Ataerkillik

Önemi

Anti-siyasetin yükselişi, genellikle, olgun demokrasilerin çoğunluğunun değilse bile bir çoğunun maruz kalmaya başladığı bir halsizliğin parçası olarak görülmektedir. Bu halsizliğin kanıtı, özellikle 1970’lerden beri Kanada ve Japonya gibi ülkelerde, Batı Avrupa’nın tümünde ve Latin Avrupa’nın kimi kısımlarında görülen siyasal katılıma ilişkin azalma eğiliminde bulunabilir. Anti-siyasetin diğer dışavurumu özellikle 2000’li yılların başlarından beri, dünyanın birçok yerinde, popülist liderlerin, hareketlerin ve partilerin(“parti karşıtı” partiler) ortaya çıkışıdır. Ancak eğer anti-siyaset kendi içinde anlamlı bir olgu olarak ele alınsa bile, bunun neden oluştuğu çok açık değildir. Muhtemel açıklamalar ya da buna katkı sunan etmenler şunları içermektedir: • Partiler arasında, modern politikacıların, tümünün de aynı görünmeleri ve aynı şeyi seslendirmeleri nedeniyle, vizyon ve ahlakî amaç yoksunluğu içinde olmaları anlamına gelen ideolojik bölünmenin daralması.

• Medyanın, siyasetin kapsamını “seksî” hale getirme ve dikkatleri üzerine çekme çabası nedeniyle siyasal olayları “uyuşturarak” (bütün “sorunlar” “krizler” haline gelirler) kinik bir iklimi besleme eğiliminde olması.

• Seçime dayalı demokrasinin politikacıları seçim kampanyaları sırasında göreve geldiklerinde yapabileceklerinden fazlasına söz vermeye iten ve böylece seçmenler arasında kaçınılmaz bir tatminsizliğin doğmasına neden olan kusuru.

• Karmaşık, modern toplumların, diğer etmenlerin yanında, şirketler ile diğer yatırımcı çıkar gruplarının ve giderek küresel hale gelen ekonominin büyüyen gücü nedeniyle yönetilmesinin gün geçtikçe zorlaşması.

• Siyaset dışında çok az deneyimi olan ve sıradan insanlarla ilişki kurma yeteneği olmayan üyeleri bulunan bağımsız bir siyasal sınıfın ortaya çıkması.

ATAERKILLIK [Patriarchy]

Ataerkillik sözlük anlamıyla pater (Latince) ya da baba tarafından yönetim anlamına gelmektedir ve aile içinde, kocanın/babanın hükümranlığı ile karısının ve çocuklarının tâbiyetini ifade etmektedir. Ancak terim, yaygın biçimde, kadının maruz kaldığı baskı ve sömürünün bütünlüğüne dikkat çeken, daha genel bir “erkek tarafından yönetim” anlamında

Ataerkillik | 33

kullanılmaktadır. Bu yüzden ataerkilliğin kullanımı, aile içindeki babanın hükümranlığını yansıtan ve ondan türeyen, toplumun tümündeki erkek iktidarı sistemini ifade etmektedir. Bu durum radikal feminist bir sloganda şöyle ifade edilmektedir: “kişisel olan siyasal olandır.” Kate Millett (1970) ataerkilliğin iki ilke içerdiğini ileri sürmüştür: ataerkil bir toplumun, cinsiyete ve kuşak farklılığına dayalı baskı sistemlerinin kesişmesiyle nitelendirildiğini ileri süren bu iki ilke, “erkek kadına hükmedecek; yaşlı erkek genç erkeğe hükmedecektir” şeklinde ifade edilebilir. Önemi

Ataerkillik kavramı 1960’larda ikinci dalga feminizmin ortaya çıkışıyla daha geniş bir siyasal söylem alanına girdi. Kavramın önemi, toplumsal cinsiyetin siyasal önemi ile kadın ve erkek arasındaki siyasal ilişkiye dikkat çekmiş olmasından kaynaklanmaktadır. Geleneksel siyasal teori toplumsal cinsiyet ilişkilerini doğal karşılarken, feminist teorisyenler, sözkonusu ilişkileri, ataerkillik nosyonu aracılığıyla, erkek iktidarının siyasal kurumsallaşmasının parçası olarak görmektedirler.

Ancak ataerkillik farklı feminist ekoller tarafından farklı biçimde yorumlanmaktadır. Radikal feministlere göre, ataerkillik, toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin sistematik, kurumsallaşmış ve yaygın olduğunu vurgulaması açısından anahtar bir kavramdır; çok sayıda radikal feminist, ataerkilliğin hem günümüz, hem de tarihteki bütün toplumlarda ve bütün toplumsal kurumlarda açık biçimde var olduğunu ileri sürmektedirler. Bu yüzden de ataerkillik, toplumsal cinsiyet ayrımlarının, sözgelimi milliyet, toplumsal sınıf, ırk ya da etnisiteye dayalı ayrımlardan siyasal olarak daha anlamlı olduğuna ilişkin inancı ifade etmektedir. Bunun tersine sosyalist feministler, ataerkillik ile kapitalizmi birbirine bağımlı hükümranlık sistemleri olarak gördüklerinden, toplumsal cinsiyet eşitsizliği ile toplumsal eşitsizlik arasındaki ilişkiye ışık tutmaktadırlar.

Diğer taraftan liberal feministler, ataerkillik terimini kullanma konusunda kimi zaman tereddütlüdürler çünkü bunlar, toplumsal cinsiyet bölünmelerine diğer eşitsizlik biçimleri karşısında öncelik tanımaya daha az eğilimlidirler ve ataerkilliği sistematik ve kurumsallaşmış baskı yönüyle görmekten çok, hakların ve yetkilendirmelerin eşitsiz dağılımı yönüyle görmektedirler. Post-feminist teorisyenler de, şunu ileri sürmüşlerdir: Kadınların, en azından gelişmiş toplumlarda gerçekleştirdikleri ilerlemeler, ataerkil kurum ve pratiklerin esaslı biçimde reforma uğramış olması nedeniyle, ataerkilliğin artık yararlı ya da uygun bir terim olmadığı anlamına gelmektedir.

A

34 | Azınlık Hakları

AZINLIK HAKLARI [Minority Rights]

Azınlık hakları ait oldukları gruplara özgü olan ve toplumun tümü tarafından paylaşılmayan haklardır. Bu haklar kimi zaman, bu temele dayalı olarak, “özel” haklar olarak düşünülmektedirler. Her ne kadar azınlık haklarının engelliler ve kadınlar (genel nüfus içinde değil, iktidar pozisyonları içindeki azınlık statüleri yönünden terime dikkat çekenler için) yararına haklar olduğu ileri süsülmüşse de azınlık hakları, en yaygın biçimde, etnisite, din ve dil gibi etmenlerle ilişkili kültürel farklılıklar temelinde ileri sürülen haklardır. Bu anlamda bu haklara “çok-kültürlülük” hakları olarak atıfta bulunulmuştur. Will Kymlicka (1995) üç tür azınlık hakkı tanımlamıştır.

• Çoklu etnik haklar- Bir grubun özgün değerlerini ve yaşam tarzını korumaya yardımcı olan haklar ve bağışıklıklar.

• Temsil hakları- Bir grubun eğitimde ve iktidar pozisyonlarındaki yetersiz temsilini telafi etmeyi amaçlayan haklar.

• Kendini yönetim hakları- Bir gruba (genellikle ulusal bir azınlığa) siyasal özerklik sağlayan, ancak tam bağımsızlığa ulaşmaya olanak tanımayan haklar. Önemi

Azınlık hakları konusu çok-kültürlülükle ilişkili özel bir ihtilafı tetiklemiştir. Azınlık haklarının lehine belli sayıda argüman geliştirilmiştir. İlk olarak azınlık hakları bireysel özgürlük ile kişisel özerkliğin bir güvencesi olarak görülmüştür. Bu durum, insanların kim olduklarına ilişkin önemli bir duyguyu, ait oldukları kültürel gruplardan türettiklerine ilişkin varsayıma dayanmaktadır ki bu varsayım bireysel hakların, aslında azınlık haklarına bağlı olduklarını ileri sürmektedir. İkinci olarak azınlık hakları baskıya karşı koymanın bir yolu olarak görülmektedir. Bu görüşe göre gruplar hakim kültüre uyum göstermeleri için yapılan baskı yoluyla, kendi değerlerini ve özgün yaşam tarzlarını tanıyamamalarına yol açacak biçimde marjinalleştirilmekte ve güçsüz kılınmaktadırlar. Üçüncü olarak azınlık hakları toplumsal adaletsizlikleri telafi etmeleri nedeniyle desteklenmektedirler. Azınlık hakları, bu bakış açısından şimdiki ve geçmiş zamandaki dezavantajların ve adaletsiz işlemlerin, genellikle bir “pozitif” ayrımcılık programı ya da “olumlayıcı eylem” aracılığıyla dile getirilen bir tazminidir.

Azınlık haklarına yapılan eleştirilerden bazıları şunlardır: özel grupların ayrık gereksinimlerinin dile getirilmesiyle, azınlık hakları ilgili

Azınlık Hakları | 35

grubun toplumun tamamıyla bütünleşmesinin önünü kesebilmektedir. Bu hem grubun kendisine zarar verebilmekte, hem de toplumsal uyumu zedeleyebilmektedir. Ek olarak, azınlık gruplarının çıkarlarını “pozitif” ayrımcılıkla geliştirmek, alçaltıcı ve muhtemelen karşıtlık üretici olmakla suçlanmıştır (çünkü pozitif ayrımcılık sözkonusu grupların kendi çabalarıyla ilerleme sağlayamayacaklarını ima etmektedir). Son olarak, azınlık hakları ile bireysel haklar arasında, kültürel ait oluşun, genellikle, kişisel bir tercih olmaktan çok ailenin ya da toplumsal geçmişin bir ürünü olması dolayısıyla, kaçınılmaz bir gerilim bulunmaktadır. İnsanların çoğu kültürel bir gruba “katılmadıklarından”, bunların nasıl ve neden bu grubun inançları ve pratikleri yönünden tanımlanmaları gerektiğini anlamak güçtür.

A

B BARIŞ İNŞASI [Peace-Building]

Barış inşası, sürdürülebilir barış için, şiddet içeren çatışmanın derin-köklü, yapısal nedenlerine kapsamlı bir biçimde yönelerek, gerekli koşulların yaratılmasını amaçlayan uzun vadeli bir süreçtir. Tam olarak söylenirse, barış inşası barış sürecinde, barışın yapılmış ve barışın korunmuş olmasından sonra meydana gelen bir aşamadır. Ancak bu etkinlikler şaşmaz biçimde, az ya da çok örtüşmektedirler çünkü barış inşası, sıklıkla çok-boyutlu barış koruma denen şeye benzemektedir.

Uzun dönemli çatışma çözümü olarak barış inşası, geniş kapsamlı bir ekonomik, siyasal, toplumsal ve aynı şekilde askerî stratejiler yelpazesini kapsamaktadır. Bu stratejilerden bazıları, ekonomik yeniden yapılanmayı, ekonomik ve toplumsal altyapının onarımı ve geliştirilmesini, mayından arındırmayı, eski savaşçıları terhis etmeyi ve yeniden eğitmeyi, yerlerinden edilmiş insanları yeniden bütünleştirmeyi ve cemaat örgütlerini oluşturmayı kapsamaktadır. Önemi

Klasik ya da “ilk kuşak” BM barış gücünün esasen çatışma sonrası durumlarda barış koruma sürecini gözetleme ve izlemeyi hedeflemedeki sınırlılıkları kabul edilmiş olduğundan barış inşası nosyonu Soğuk Savaş’ın sonundan beridir, artan bir dikkat çekmiştir. 1992 yılına ait Barış için Gündem başlıklı BM raporundan beridir, “tek başına barışı koruma”nın sürekli barışı güvenceye almak için yeterli olmadığı kabul edilmiştir. Barış inşasına yapılan artan vurgu, bir çatışma tekrarından kaçınmak amacıyla barışı güçlendirmeye ve pekiştirmeye eğilimli yapıları tanımlama ve destekleme ve böylece de “pozitif” bir barış kurmaya yardımcı olma konusundaki bir arzunun yansımasıdır. Ordu her ne kadar çoğu barış koruma faaliyetinin omurgası olarak kalmaktaysa da, barış inşasının çok sayıda yüzü arasında şimdi idareciler ile ekonomistler, polis görevlileri ile yasal HEYWOOD | SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 37

38 | Barışseverlik

uzmanlar, mayın temizleme personeli, seçim gözlemcileri, insan hakları gözetleyicileri, sivil işler ve yönetişim uzmanları bulunmaktadır. Ancak barış inşası faaliyetlerinin BM ve diğer organların gözetimi altında tutulan kayıtları, özellikle Soğuk Savaş sonrası çağın çok fazla sayıdaki çatışma durumunun derin karmaşıklığı ve sürdürülebilir barışın kurumsallaştırılması için gereksinim duyulabilecek dönüşümlerin alanı ve ölçeği nedenleriyle, en iyi durumda, derme çatma olmuştur. Bu nedenle barış inşası ve “devlet inşası” ya da “ulus inşası” arasında ayrım yapmak olanaklı olmayabilecektir. İç karartıcı tehditler sadece bunlarla sınırlı değildir; bazıları bunların, dış müdahalelere rağmen, doğaları gereği öncelikle çözülemeyecek tehditler olduğunu ileri sürmektedirler.

BARIŞSEVERLIK [Pacifism]

Barışseverlik bütün savaşların ahlakî olarak yanlış olduklarına ilişkin inançtır. Bu tür bir duruş iki düşünce çizgisine dayanmaktadır. İlkine göre, savaş yanlıştır çünkü öldürme yanlıştır. Savaşın ve öldürmenin her koşulda ilkeli biçimde reddi, sıklıkla (ama her zaman değil) dinsel inançta kökleşmiş bulunan yaşamın kutsallığına ya da tekliğine ilişkin destekleyici varsayımlara dayanmaktadır. Barışseverlik çabaları Hıristiyanlığın içinde, özellikle Quaker ve Plymouth Brethren tarikatlarıyla ilişkisinde; Hinduizm içinde, özellikle Gandi’nin pasif direniş etiğinde ve Budizm ile Jainizmde bulunmuştur. Kimi zaman “olumsal barışseverlik” olarak da adlandırılan ikinci düşünce çizgisi, insanın iyiliği için pasif direnişin daha geniş ve sıklıkla daha uzun dönemli yararlarına en büyük vurguyu yapmaktadır. Bu bakış açısından şiddet hiçbir zaman çözüm değildir, çünkü bir nefret, öfke ve intikam psikolojisi geliştirmek yoluyla daha çok şiddeti beslemektedir. Bu düşünce, barışseverliğin ya da pasif direnişin, siyasal bir taktik olarak kullanımına yansımıştır ki bu siyasal taktik, gücünü, çoğu sivil itaatsizlik örneğinde görüldüğü gibi, ahlakî olarak kirletilmemişlikten türetmektedir. Önemi

Barışseverlik uluslararası siyasette iki yönden önemli bir güç hizmeti görmüştür. İlk olarak, “yasal barışseverlik” biçiminde, bir uluslararası hukuk sistemi uygulayarak uluslararası ihtilafların barışçı çözümünü sağlamayı amaçlayan Milletler Cemiyeti ve Birleşmiş Milletler gibi hükûmetler-arası organların kuruluşuna destek sağlamıştır. İkinci olarak barışseverlik, birbirinden ayrı da olsa, büyüyen bir “barış” hareketinin ortaya çıkmasına çalışılmasına yardımcı olmuştur. Barış aktivizmi, ilk olarak nükleer çağın gelişiminde bir cevap olarak, nükleer

TEMEL SIYASAL DÜŞÜNÜRLER SÖZLÜĞÜ

Theodor Adorno (1903-1969) Alman filozof, sosyolog ve müzikbilimci. Adorno, Frankfurt Okulu eleştirel teorisinin önde gelen bir üyesidir. En çok tanınan eserleri arasında Otoriter Kişilik (1950) (Authoritarian Personality) ve Asgari Ahlak (1951) (Minima Moralia) bulunmaktadır.

Thomas Aquinas (1224-1274) İtalyan Dominikan rahibi, teolog ve filozof. Aquinas, akıl ile inancın birbiriyle bağdaşabilir olduğunu ileri sürdü ve insani yasa ile Tanrı’nın doğal yasası arasındaki ilişkiyi araştırdı. En bilinen eseri, 1265’te başladığı Teolojinin Savunmasıdır (Summa Theologiae).

Hannah Arendt (1906-1975) Alman siyasal teorisyeni ve felsefecisi. Arendt, büyük oranda modern kitle toplumunun doğası ve insan yaşamında siyasal eylemin önemi gibi konularda yazdı. En iyi bilinen eserleri arasında Totalitarizmin Kökenleri (1951) (The Origins of Totalitarianism) ve İnsanlık Durumu (1958) (The Human Condition) bulunmaktadır.

Aristoteles (M. Ö. 384-322) Yunanlı bir filozof. Aristo’nun eserleri fizik, metafizik, astronomi, meteoroloji, biyoloji, etik ve siyaset alanlarına yayıldı; bu eserler İslam felsefesinin temeli haline geldi ve sonraları Hristiyan teolojisiyle bütünleşti. En bilinen siyasal eseri Siyaset'tir (Politics).

Hippo'lu Augustine (354-430) Bir teolog ve siyaset felsefecisi. Augustine, yeni-Platoncu felsefeye, Hristiyan öğretisine ve İncil tarihine dayanan bir Hristiyanlık savunusu bir geliştirdi. En önemli eseri Tanrı Kenti'dir (413-425) (City of God).

Mihail Bakunin (1814-1876) Rusyalı bir propagandacı ve devrimcidir. Bakunin, eşitlerden oluşan bir cemaat içindeki özgürlük arzusu içinde ifade ettiği, insanın toplumsallaşabileceğine ilişkin inanca dayanan kolektivist bir anarşizmi destekledi.

HEYWOOD | SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 345

Jeremy Bentham (1748-1832) İngiliz bir filozof ve hukuk reformcusu. Bentham ondokuzuncu yüzyıl İngiltere'sinde yararcılığın kurucusu ve toplumsal idare, yönetim ve ekonomik reformlar üzerindeki en önemli etkileyiciydi. Önemli eserlerinden bazıları Yönetim Üzerine Cüzler (1776) (Fragments on Government) ve Ahlakın ve Yasamanın İlkeleri’dir (1789) (Principles of Morals and Legislation).

Jean Bodin (1530-1596) Fransız bir siyaset filozofu. Bodin, “bir devletin mutlak ve sürekli iktidarı” olarak tanımladığı egemenlik kavramının ilk önemli teorisyenidir.

En önemli eseri, Cumhuriyetin Altı Kitabı’dır (1576) (The Six Books of the Commonwealth).

Edmund Burke (1729-1797) Dublin doğumlu İngiliz devlet adamı ve siyasal teorisyen. Burke, 'muhafaza için değişim' ilkesini kabul eden Anglo-Amerikan muhafazakar geleneğin babasıydı. En önemli eseri, Fransa’daki Devrim Üzerine Düşünceler (1790) (Reflections on the Revolution in France) adlı eseridir.

Robert Cox (1926-

) Kanadalı bir uluslararası ekonomist ve eleştirel teorinin öncü

savunucusu. Cox tarihi yaratmada toplumsal güçlerin rolünden, küreselleşme ve ABD'nin küresel hegemonyasının doğasının dolayımlarına kadar uzanan bir yelpazedeki konuları inceledi. Etkileyici eseri Üretim, Güç ve Dünya Düzeni'dir (1987) (Production, Power and World Order).

Friedrich Engels (1820-1895) Alman bir sosyalist kuramcı ve Marx’ın ömür boyu dostu ve yardımcısıdır. Engels, ondokuzuncu yüzyılın sonlarında büyüyen sosyalist hareketin yararına Marx'ın fikir ve teorilerini ayrıntılı olarak inceledi. Önemli eserlerinden bazıları Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni (1884) (The Origins of the Family, Private Property and the State) ile Doğanın Diyalektiği (1925) (Dialectics of Nature) adlı eserleridir.

Michel Foucault (1926-1984) Bir Fransız felsefecisidir. Foucault, post-yapısalcılık üzerinde önemli bir etki oluşturdu ve bilginin biçimleri ile insan öznesinin inşasıyla ilgilendi. En önemli eserleri arasında Delilik ve Medeniyet (1961), (Madness and Civilisation), Bilginin Arkeolojisi (1969) (The Archaeology of Knowledge) ve Cinselliğin Tarihi (1976-1984) (History of Sexuality) bulunmaktadır.

Erich Fromm (1900-1980) Almanya doğumlu bir psikanalist ve toplum felsefecisidir. Fromm, Freud'un, Marx'ın ve yaşamının sonlarında Budizm'in fikirlerini karıştırarak bir modern toplum eleştirisi geliştirdi. En iyi bilinen eserleri, Özgürlük Korkusu (1941) (Fear of Freedom), Makul Toplum (1955) (The Sane Society) ve Sahip Olmak ya da Olmak (1976) (To Have or To Be?) adlı eserleridir.

Francis Fukuyama (1952- ) ABD'li bir toplum analisti ve siyasal yorumcudur. Fu-

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 347

kuyama, Amerikan tarzı piyasa kapitalizminin ve liberal demokratik siyasal yapıların güçlü bir savunusunu geliştirmiştir. Eserleri arasında Tarihin Sonu ve Son İnsan (1992) (The End of History and the Last Man) ve Güven (1996) (Trust) bulunmaktadır.

Antonio Gramsci (1891-1937) İtalyan bir Marksist ve toplumsal teorisyendir. Gramsci, hegemonya teorisi aracılığıyla siyasal ve entelektüel mücadelenin önemini vurgulayarak 'bilimsel' belirlenimciliği reddetti. Temel eseri, Hapishane Defterleri (1929-1935) (Prison Notebooks) adlı eseridir.

Jürgen Habermas (1929- ) Bir Alman felsefecisi ve toplumsal teorisyenidir. Habermas, Frankurt Ekolü eleştirel teorisinin 'ikinci kuşağının' önde gelen savunucusudur. Temel eserleri arasında Rasyonel Bir Topluma Doğru (1970) (Towards a Rational Society), Meşruiyet Krizi (1973) (Legitimation Crisis) ve İletişimsel Eylem Kuramı (1984) (The Theory of Communicative Competence) bulunmaktadır.

George Wilhelm Friedrich Hegel (1770-1831) Bir Alman filozofudur. Hegel, modern idealizmin kurucusuydu ve devleti, insan özgürlüğünün en yüksek ifadesi olarak resmeden organik bir devlet teorisi geliştirdi. Temel eserleri arasında Tinin Görüngübilimi (1807) (Phenomenology of Spirit) ve Hukuk Felsefesinin İlkeleri (1821) (Philosophy of Right) bulunmaktadır.

Thomas Hobbes (1588-1679) İngiliz bir siyaset felsefecisidir. Hobbes, Aristo’dan beri, ilk kapsayıcı doğa ve insan davranışı teorisini geliştirdi ve rasyonalist bir mutlakıyetçilik savunusu ortaya attı. Önemli eseri Leviathan’dır (1651).

Samuel P. Huntington (1927-2008) ABD'li bir siyasal yorumcu ve akademisyendir.

Huntington askeri siyaset, ABD ve karşılaştırmalı siyaset ile az gelişmiş toplumlarda siyaset konularında etkileyici katkılar yaptı, ancak en çok Medeniyetler Çatışması ve Dünya Düzeninin Kurulması (1996) (Clash of Civilization and the Making of World Order) adlı eserinden dolayı biliniyordu. Diğer eserleri arasında Üçüncü Dalga (1991) (The Third Wave) ve Biz Kimiz? (2004) (Who Are We?) bulunmaktadır.

Immanuel Kant (1724-1804) Bir Alman filozofudur. Kant, siyasette ahlakın önemini vurgulayan ve liberal düşünce üzerinde önemli bir etki yapmış olan etik bir bireycilik geliştirdi. En önemli eserleri arasında Saf Aklın Eleştirisi (1781) (Critique of Pure Reason), Pratik Aklın Eleştirisi (1789) (Critique of Practical Reason) ve Yargı Gücünün Eleştirisi (1790) (Critique of Judgement) bulunmaktadır.

Robert O. Keohane (1941- ) ABD'li bir uluslararası ilişkiler teorisyeni ve neo-liberal kurumsalcılık taraftarıdır. Keohane, Joseph Nye ile birlikte Güç ve Karşılıklı Bağımlılık (1977) (Power and Interdependence) adlı eserde geliştirilen 'karmaşık karşılıklı bağımlılık' teorisine dayalı bir gerçekçilik eleştirisi geliştirdi. Keohane, daha sonraki

348 | ANDREW HEYWOOD yazdıklarında, yapısal gerçekçilik ile karmaşık karşılıklı bağımlılık arasında sentez kurmaya çalıştı.

John Maynard Keynes (1883-1946) İngiliz bir ekonomisttir. Keynes, yönetim tarafından 'talep yönetimi' gereksinimini vurgulayan bir neoklasik iktisat eleştirisi geliştirdi. Önemli eseri İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi (1936) (The General Theory of Employment, Interest and Money) adlı eseridir.

Pyotr Alekseyeviç Kropotkin (1842-1921) Rus bir coğrafyacı ve anarşist teorisyendir. Kropotkin, karşılıklı yardımlaşma fikrine dayalı insani özgürlük ve eşitlik eğilimine dikkat çekti. Temel eserleri arasında, Karşılıklı Yardım (1897) (Mutual Aid), Tarlalar, Fabrikalar ve Atölyeler (1901) (Fields, Factories and Workshops) ve Ekmeğin Fethi (1906) (The Conquest of Bread) bulunmaktadır.

Vladimir İlyiç Lenin (1870-1924) Rus bir Marksist teorisyen ve devrimcidir. Lenin, örgütlenme ve devrim konularına vurgu yaparak Marx’ın teorileri üzerinde inşa yaptı. En önemli eserleri arasında Ne Yapmalı (1902) (What is to be Done?), Emperyalizm: Kapitalizmin Yüksek Basamağı (1916) (Imperialism, the Highest Stage of Capitalism) ve Devlet ve Devrim (1917) (State and Revolution) bulunmaktadır.

John Locke (1632-1704) İngiliz bir filozof ve politikacıdır. Locke, erken dönem liberalizmin anahtar bir düşünürü ve rıza ile anayasacılığın güçlü bir savunucusuydu.

En önemli siyasal eserleri, Hoşgörü Üstüne Bir Mektup (1689) (A Letter Concerning Toleration) ve Yönetim Üzerine İki İnceleme (1690) (Two Treatises of Government) adlı eserleridir.

Niccolò Machiavelli (1469-1527) İtalyan bir politikacı ve yazardır. Machiavelli siyaseti katı bir biçimde gerçekçi terimlerle resmetti ve hile, zalimlik ve manipülasyonun siyasal liderler tarafından kullanımına ışık tuttu. Önemli eseri Prens (1513) (The Prince) adlı eseridir.

James Madison (1751-1836) Amerikalı bir devlet adamı ve siyasal teorisyendir. Madison, federalizm, çift meclislilik ve güçler ayrılığının ABD yönetiminin temeli olarak benimsenmesini kabule zorlayan, çoğulculuğun ve bölünmüş yönetimin önde gelen savunucusuydu. En bilinen siyasal eserleri, The Federalist (1787-8) adlı esere yaptığı makale katkılarıdır.

Joseph de Maistre (1753-1821) Fransız bir aristokrat ve siyasal düşünürdür. De Maistre, ateşli bir Fransız Devrimi eleştirmeni ve amansız bir mutlakıyetçi monarşi destekçisiydi. Temel siyasal eseri Papa Üzerine (1817) (Du pape) adlı eseridir.

Herbert Marcuse (1898-1979) Alman bir siyasal felsefeci ve toplumsal teorisyen-

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 349

dir. Marcuse, gelişmiş sanayi toplumunun radikal bir eleştirisini geliştirdi ancak bu toplumun hem baskıcı niteliğine, hem de özgürleştirme potansiyeline vurgu yaptı.

En önemli eserleri arasında, Akıl ve Devrim (1941) (Reason and Revolution), Eros ve Uygarlık (1958) (Eros and Civilisation) ve Tek Boyutlu İnsan (1964) (One Dimensional Man) bulunmaktadır.

Karl Marx (1818-1883) Alman bir filozof, ekonomist ve siyasal düşünürdür. Marx, toplumsal gelişimin, nihai olarak komünizmin kuruluşuyla sonuçlanacağını ileri süren teleolojik bir tarih teorisi inşa etti. Klasik eseri, Kapital (1867, 1885 ve 1894) (Capital); en bilinen eseri Komünist Manifesto (1848) (Communist Manifesto) adlı eseridir.

Giuseppe Mazzini (1805-1872) Bir İtalyan milliyetçisi ve liberal cumhuriyetçilik misyoneridir. Mazzini, özgürlüğün ve uluslararası uyumun anahtarı olarak görülen, ulusal olarak kendi geleceğini belirlemeye ilişkin evrensel hakkın erken dönem savunucularındandı.

Robert Michels (1876-1936) Alman bir politikacı ve toplumsal teorisyendir. Michels, "oligarşinin tunç yasası" olarak özetlenen, bütün örgütlerdeki seçkinci eğilimlere dikkat çekti. Önemli eseri, Siyasal Partiler (1911), (Political Parties) adlı eseridir.

James Mill (1773-1836) İskoç bir felsefeci, tarihçi ve ekonomisttir. Mill, yararcılığın radikal bir reform hareketine dönüşmesine yardımcı oldu. En iyi bilinen eseri, Yönetim Üzerine Deneme (1820), (Essay on Government) adlı eseridir.

John Stuart Mill (1806-73) İngiliz bir filozof, ekonomist ve politikacıdır. Mill, kolektivist eğilimlere ve geleneğe karşı çıkan ve bireyciliğe adanmış bir temel üzerinde bireysel özgürlüklerin önemini savunan önemli bir liberal düşünürdü. Önemli eserleri arasında Hürriyet Üzerine (1859), (On Liberty), Temsili Yönetim Üzerine Düşünceler (1861), (Considerations on Representative Government) ve Kadının Tabiyeti (1869), (The Subjection of Women) bulunmaktadır.

Kate Millett (1934- ) Amerikalı bir yazar ve heykeltıraştır. Millett, radikal feminizmi, yerleşik liberal ve sosyalist gelenekten ayrı duran sistemli bir teoriye dönüştürdü. Önemli eseri Cinsel Siyaset (1970) (Sexual Politics) adlı eseridir.

Charles-Louis de Secondat Montesquieu (1689-1775) Fransız bir siyasal filozoftur.

Montesquieu, özellikle güçler ayrılığı aracılığıyla, yönetim iktidarını bölerek, tiranlığa karşı direnme gereğine vurgu yaptı. Temel eseri Kanunların Ruhu (1748) (The Spirit of the Laws) adlı eserdir.

Hans Morgenthau (1892-1982) Almanya doğumlu ABD uluslararası ilişkiler teoris-

350 | ANDREW HEYWOOD yenidir. Morgenthau 'siyasal insanın başkalarına hükmetme yönündeki doyumsuz arzusu' olarak adlandırdığı inanca dayalı olarak bir 'güç siyaseti bilimi geliştirdi. Önemli eserleri arasında Uluslar Arasında Siyaset (1948), (Politics Amongst Nations), Ulusal Çıkarın Savunulması (1951), (In Defence of the National Interest) ve Amerikan Siyasetinin Amacı (1960), (The Purpose of American Politics) bulunmaktadır.

Gaetano Mosca (1857-1941) İtalyan bir seçkinci teorisyen. Mosca, parlamenter demokrasilerde bile, uyumlu bir azınlığın her zaman kitleleri kontrol ve manipüle edebileceğini iddia etti. Önemli eseri, Yönetici Sınıf (1896), (The Ruling Class) adlı eserdir.

Friedrich Nietzsche (1844-1900) Alman bir filozoftur. Nietzsche’nin karmaşık ve tutkulu çalışması istencin, özellikle de "güç istenci"nin önemini vurguladı ve insanların kendi dünyalarını yaratmalarına ve kendi değerlerini üretmelerine vurgu yaparak modern varoluşçuluğun doğuşunu öngördü. En iyi bilinen eserleri arasında Böyle Buyurdu Zerdüşt (1883–84), (Thus Spoke Zarathustra), İyinin ve Kötünün Ötesinde (1886) (Beyond Good and Evil) ve Ahlakın Soykütüğü Üzerine (1887), (On the Genealogy of Morals) bulunmaktadır.

Robert Nozick (1938-2002) Amerikalı bir akademisyen ve siyasal filozoftur. Nozick, liberteryanizmin Locke’un liberteryanizmine yakın bir biçimini geliştirdi ve Yeni Sağ üzerinde önemli etkiler bırakmıştır. Önemli eserleri arasında Anarşi, Devlet ve Ütopya (1974) (Anarchy, State and Utopia) ve Felsefi Açıklamalar (1981), (Philosophical Explanations) bulunmaktadır.

Michael Oakeshott (1901-90) İngiliz bir siyasal felsefecidir. Oakeshott, muhafazakar gelenekçiliğin öncü bir taraftarı ve ideolojik olmayan bir siyaset tarzının savunucusudur. En iyi bilinen eserleri arasında Siyasette Akılcılık ve Diğer Denemeler (1962), (Rationalism in Politics and Other Essays) ve İnsan Davranışı Üzerine (1975), (On Human Conduct) bulunmaktadır.

Robert Owen (1771-1858) İngiliz bir sanayici ve öncü sendikacıdır. Owen, toplumsal çevrenin, karakteri etkileme yeteneğine vurgu yapan ütopik bir sosyalizm biçimi geliştirdi. En iyi bilinen eseri Toplumun Yeni Bir Görünümü (1812), (A New View of Society) adlı eseridir.

Vilfredo Pareto (1848-1923) İtalyan bir ekonomist ve toplumsal teorisyendir. Pareto, büyük ölçüde liderler ve takipçilerin farklı psikolojik eğilimlerine dayanan bir seçkincilik biçimi geliştirdi. Önemli eseri Akıl ve Toplum (1917-1918), (The Mind and Society) adlı eserdir.

Platon (M.Ö. 427-347) Yunanlı bir filozoftur. Platon maddi dünyanın, soyut ve son-

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 351

suz 'ideaların' kusurlu kopyalarından ibaret olduğunu düşündü ve 'ideal devleti' bir adalet teorisi yönünden tanımladı. Önemli eserleri arasında, Devlet (The Republic) ve Yasalar (The Laws) bulunmaktadır.

Karl Raimund Popper (1902-1994) Avusturya doğumlu İngiliz bir felsefecidir. Popper’ın siyasal eserleri liberalizm ile özgür toplumu savundu ve otoriter ve totaliter eğilimleri suçladı. Önemli siyasal eseri, Açık Toplum ve Düşmanları (1945), (The Open Society and Its Enemies) adlı eserdir.

Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865) Bir Fransız anarşistidir. Proudhon, hem geleneksel mülkiyet haklarına, hem de komünizme, bunların yerine birlikte yaşamayı; kârdan daha çok, gereksinime yönelmiş işbirliğine dayanan bir üretim sistemini savunarak saldırdı. En iyi bilinen eseri Mülkiyet Nedir? (1840), (What is Property?) adlı eseridir.

John Rawls (1921-2002) Amerikalı bir akademisyen ve siyasal felsefecidir. Rawls liberal bireyciliği yeniden dağıtım ve sosyal adalet ilkeleriyle uzlaştırmak amacıyla bir tür toplum sözleşmesi teorisi kullandı. Önemli eserleri arasında, Adalet Teorisi (1971), (A Theory of Justice) ve Siyasal Liberalizm (1993), (Political Liberalism) bulunmaktadır.

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) Cenevre doğumlu Fransız bir ahlak filozofu ve siyasal filozoftur. Rousseau, 'doğal insanın' iyiliğine ve “toplumsal insanın” yozlaşmışlığına duyduğu derin inancı yansıtan bir felsefe geliştirdi. En iyi bilinen eseri Toplum Sözleşmesi (1762), (The Social Contract) adlı eseridir.

Adam Smith (1723-1790) İskoç bir ekonomist ve felsefecidir. Smith, doğmakta olan klasik liberalizmi yaşamsal biçimde etkileyerek, ekonominin piyasa koşullarında işleyişinin ilk sistematik analizini geliştirdi. En ünlü eseri, Milletlerin Zenginliği (1776) (The Wealth of Nations) adlı eseridir.

Richard Henry Tawney (1880-1962) İngiliz bir toplumsal felsefeci ve tarihçidir.

Tawney, Marksist sınıf analizinden bağımsız, kökü, sıkıca, Hristiyan toplumsal ahlakçılığında bulunan bir sosyalizm biçimini savundu. Önemli eserleri arasında, Açgözlü Toplum (1921), (The Acquisitive Society), Eşitlik (1931), (Equality) ve Radikal Gelenek (1931), (The Radical Tradition) bulunmaktadır.

Kenneth Waltz (1924-2013) ABD'li bir uluslararası ilişkiler teorisyenidir. Waltz yeni realizmin gelişiminde anahtar isimlerden birisiydi. Uluslararası Siyaset Teorisi (1979) (Theory of International Politics) adlı eserinde, uluslararası anarşinin devletlerin eylemlerini nasıl şekillendirdiğini açıklamak için, devletler arasında ve devletler içinde yeteneklerin dağılımına özel bir önem vererek sistem teorisini kullandı.

352 | ANDREW HEYWOOD Max Weber (1864-1920) Alman bir siyasal ekonomist ve sosyologdur.

Weber,

modern sosyolojinin kurucularından biriydi ve bu akademik disiplinlere bilimsel ve değerden bağımsız bir yaklaşım kazandırmanın taraftarı oldu. En etkili eserleri Protestan Ahlakı ve Kapitalizmin Ruhu (1902), (The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism), Dinin Sosyolojisi (1920), (The Sociology of Religion) ve Ekonomi ve Toplum (1922), (Economy and Society) adlı eserleridir.

Alexander Wendt (1958- ) Almanya doğumlu, temel olarak ABD'de çalışmış olan uluslararası ilişkiler teorisyenidir. Wendt, hem neorealizmin, hem de neoliberal kurumsalcılığın bir eleştirisini geliştiren inşacılığı kullanmış olan bir meta-teorisyendir. Önemli eserleri arasında 'Anarşi Devletlerin Yaptığı Şeydir' (Uluslararası Örgütlenme, 1992), (‘Anarchy is What States Make of It’, International Organization) ve Toplumsal Uluslararası Siyaset Teorisi (1999), (Social Theory of International Politics) bulunmaktadır.

KAYNAKÇA

Adorno, T. v.d. (1950) The Authoritarian Personality (New York: Hooper).

Almond, G. A. ve Verba, S. (1963) The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations (Princeton, NJ: Princeton University Press).

Almond, G. A. ve Verba, S. (1980) The Civic Culture Revisited (Boston, MA: Little, Brown).

Anderson, B. (1991) Imagined Communities: Reflections on the Origins and Spread of Nationalism (Londra: Verso).

Arblaster, A. (1994) Democracy (Milton Keynes: Open University Press).

Axford, B. (1995) The Global System: Economics, Politics and Culture (Cambridge: Polity Press).

Baggott, R. (1995) Pressure Groups Today (Manchester/New York: Manchester University Press).

Ball, A. ve Millward, F. (1986) Pressure Politics in Industrial Societies (Londra: Macmillan).

Ball, T. (1997) ‘Political Theory and Conceptual Change’, A. Vincent (editör), Political Theory: Tradition and Diversity (Cambridge: Cambridge University Press) içinde.

Ball, T. (1988) Transforming Political Discourse: Political Theory and Critical Conceptual History (Oxford: Basil Blackwell).

Ball, T., Farr, J. ve Hanson, R. L. (editörler) (1989) Political Innovation and Conceptual Change (Cambridge: Cambridge University Press).

Barbalet, J. M. (1988) Citizenship (Milton Keynes: Open University Press).

Barber, B. (2003) Jihad vs McWorld (Londra: Corgi).

Barker, J. (1987) Arguing for Equality (Londra ve New York: Verso).

Barry, B. ve Hardin, R. (editörler) (1982) Rational Man and Irrational Society? (Beverly Hills, CA: Sage).

Barry, N. (1987) The New Right (Londra: Croom Helm).

Barry, N. (1990) Welfare (Milton Keynes: Open University Press).

Batley, R. ve Stoker, G. (editörler) (1991) Local Government in Europe: Trends and Developments (Londra: Macmillan).

Baxter, B. (2000) Ecologism: An Introduction (Edinburgh: Edinburgh University Press).

Beetham, D. (1991) The Legitimation of Power (Londra: Macmillan).

HEYWOOD | SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 353

Beetham, D. (editör) (1994) Defining and Measuring Democracy (Londra: Sage).

Bell, D. (1960) The End of Ideology (Glencoe, IL: Free Press).

Bellamy, R. (editör) (1993) Theories and Concepts of Politics: An Introduction (Manchester/New York: Manchester University Press).

Bentham, J. (1948) A Fragment on Government and an Introduction to the Principles of Morals and Legislation (Oxford: Blackwell).

Berlin, I. (1958) Four Essays on Liberty (Oxford: Oxford University Press).

Berman, P. (2003) Terror and Liberalism (New York: W. W. Norton).

Bernstein, E. (1898/1962) Evolutionary Socialism (New York: Schocken).

Berry, C. (1986) Human Nature (London: Macmillan).

Birch, A. H. (1964) Representative and Responsible Government: An Essay on the British Constitution (Londra: George Allen & Unwin).

Birch, A. H. (1972) Representation (Londra: Macmillan).

Birch, A. H. (2007) The Concepts and Theories of Modern Democracy (Londra/New York: Routledge).

Blau, P. ve Meyer, M. (editörler) (1987) Bureaucracy in Modern Society (New York: Random House).

Bobbio, N. (1996) Left and Right (Cambridge: Polity Press).

Bogdanor, V. (1979) Devolution (Oxford: Oxford University Press).

Bogdanor, V. (editör) (1988) Constitutions in Democratic Politics (Aldershot: Gower).

Booth, K. ve Wheeler, N. (2008) The Security Dilemma: Fear, Cooperation and Trust in World Politics (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Bottomore, T. (1985) Theories of Modern Capitalism (Londra: George Allen & Unwin).

Bottomore, T. (1993) Elites and Society (Londra: Routledge).

Boulding, K. (1989) Three Faces of Power (Newbury Park, CA: Sage).

Brandt Report (1980) North-South: A Programme for Survival (Londra: Pan Books).

Brundtland Report (1987) Our Common Future (Londra: Routledge).

Bryson, V. (1995) Feminist Political Theory: An Introduction (Londra: Macmillan).

Buchanan, J. ve Tullock, G. (1962) The Calculus of Consent (Ann Arbor, MI: Michigan University Press).

Bull, H. (1977) The Anarchical Society (Londra: Macmillan).

Bull, H. (2012) The Anarchical Society: A Study of World Order (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Burchill, S. ve Linklater, A. (1996) Theories of International Relations (Londra: Macmillan).

Calvert, P. (1990) Revolution and Counter-Revolution (Buckingham: Open University Press).

Camilleri, J. ve Falk, P. (1992) The End of Sovereignty? The Politics of a Shrinking and Fragmented World (Aldershot: Edward Elgar).

Chalmers, A. F. (1986) What Is This Thing Called Science? (Milton Keynes: Open University Press).

Cicero (2008) The Republic and The Laws (Oxford: Oxford University Press).

Clarke, P. (1979) Liberals and Social Democrats (Cambridge: Cambridge University Press).

Cohen, G. A. (1978) Karl Marx’s Theory of History: A Defence (Oxford: Clarendon Press).

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 355

Cox, R. (1981) ‘Social Forces, States and World Order: Beyond International Relations Theory’, Millennium, 10 (Haziran): 126–55.

Cox, R. (1987) Production, Power and World Order: Social Forces in the Making of History (New York: Columbia University Press).

Dahl, R. (2006) A Preface to Democratic Theory (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Dallmayr, F. ve McCarthy, T. (editörler) (1997) Understanding and Social Inquiry (Notre Dame, IN: University of Notre Dame Press).

Devlin, P. (1968) The Enforcement of Morals (Oxford: Oxford University Press).

Doyle, M. (1986) ‘Liberalism and World Politics’, American Political Science Review, 80.

Dunleavy, P. (1991) Democracy, Bureaucracy and Public Choice: Economic Explanations in Political Science (Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf).

Dunleavy, P. ve O’Leary, B. (1987) Theories of the State: The Politics of Liberal Democracy (Londra: Macmillan).

Easton, D. (1979) A Framework for Political Analysis (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Easton, D. (1953/1981) The Political System (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Eatwell, R. ve O’Sullivan, N. (editörler) (1989) The Nature of the Right: European and American Politics and Political Thought since 1789 (Londra: Pinter).

Elgie, R. (1995) Political Leadership in Liberal Democracies (Londra: Macmillan).

Esping-Andersen, G. (1990) The Three Worlds of Welfare Capitalism (Cambridge: Polity Press).

Etzioni, A. (1995) The Spirit of Community: Rights, Responsibilities and the Communitarian Agenda (Londra: Fontana).

Finifter, A. (editör) (1993) Political Science: The State of the Discipline (Washington, DC: American Political Science Association).

Flatham, R. (1980) The Practice of Political Authority (Chicago, IL: Chicago University Press).

Fox, W. (1944) The Super-Powers: The United States, Britain and the Soviet Union – Their Responsibility for Peace (New York: Harcourt, Brace).

Freeden, M. (1991) Rights (Minneapolis, MN: University of Minnesota Press).

Freeden, M. (1996) Ideologies and Political Theory: A Conceptual Approach (Oxford: Clarendon Press).

Friedrich, C. J. ve Brzezinski, Z. (editörler) (1966) Totalitarian Dictatorship and Autocracy (Cambridge, MA: Harvard University Press).

Fromm, E. (1984) The Fear of Freedom (Londra: Ark).

Fukuyama, F. (1989) ‘The End of History?’, National Interest, Yaz. Fukuyama. F. (1992) The End of History and the Last Man (Harmondsworth: Penguin).

Gallie, W. B. (1955–6) ‘Essentially Contested Concepts’, Proceedings of the Aristotelian Society, 56: 157–97.

Gellner, E. (1983) Nations and Nationalism (Oxford: Basil Blackwell).

Gibbins, J. (editör) (1989) Contemporary Political Culture: Politics in a Postmodern Age (Londra: Sage).

Giddens, A. (1998) The Third Way: The Renewal of Social Democracy (Cambridge: Polity Press).

356 | ANDREW HEYWOOD Goodin, R. (1995) Utilitarianism as a Public Philosophy (Cambridge: Cambridge University Press).

Goodin, R. E. ve Pettit, P. (1995) A Companion to Contemporary Political Philosophy (Oxford: Basil Blackwell).

Graham, B. D. (1993) Representation and Party Politics: A Comparative Perspective (Oxford: Basil Blackwell).

Gramsci, A. (1929–35/1971) Selections from the Prison Notebooks (Londra: Lawrence & Wishart).

Gray, J. (1995) Liberalism (Milton Keynes: Open University Press).

Gray, T. (1990) Freedom (Londra: Macmillan).

Green, L. (1988) The Authority of the State (Oxford: Clarendon Press).

Griffin, R. (editör) (1995) Fascism (Oxford/New York: Oxford University Press).

Habermas, J. (1973) Legitimation Crisis (Boston, MA: Beacon).

Hague, R., Harrop, M. ve Breslin, S. (1992) Comparative Government and Politics: An Introduction (Londra: Macmillan).

Hailsham, Lord (1976) Elective Dictatorship (Londra: BBC Publications).

Hall, S. ve Jacques, M. (editörler) (1983) The Politics of Thatcherism (Londra: Lawrence & Wishart).

Hart, H. L. A. (1961) The Concept of Law (Oxford: Oxford University Press).

Harvey, D. (1989) The Condition of Postmodernity: An Enquiry into the Origins of Cultural Change (Londra: Basil Blackwell).

Hay, C. (2002) Political Analysis: A Critical Introduction (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Held, D. (1990) Political Theory and the Modern State (Cambridge: Polity Press).

Held, D. (editör) (1991) Political Theory Today (Cambridge: Polity Press).

Hennessy, P. (1986) Cabinet (Oxford: Blackwell).

Heywood, A. (1998) Political Ideologies: An Introduction (Londra: Macmillan).

Heywood, A. (2015) Political Theory: An Introduction (Basingstoke: Palgrave).

Hindley, F. H. (1986) Sovereignty (New York: Basic Books).

Hirst, P., Thompson, G. ve Bromley, S. (1995) Globalization in Question (Cambridge: Polity Press).

Hitler, A. (1925/1969) Mein Kampf, (çeviri) R. Mannheim (Londra: Hutchinson).

Holden, B. (1993) Understanding Liberal Democracy (Hemel Hempstead: Harvester Wheatsheaf).

Honderich, T. (1989) Violence for Equality: Inquiries in Political Philosophy (Londra: Routledge.

Horton, J. (1992) Political Obligation (Londra: Macmillan).

Huntington, S. (1991) Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century (Norman, OK/Londra: Oklahoma University Press).

Huntington, S. (1996) The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order (New York: Simon & Schuster).

Hutcheon, L. (1989) The Politics of Postmodernism (New York: Routledge).

Johnson, N. (1989) The Limits of Political Science (Oxford: Clarendon Press).

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 357

Kagan, R. (2008) The Return of History: And the End of Dreams (New York: Alfred A. Knopf).

Kant, I. (1795/1970) Political Writings (Cambridge: Cambridge University Press).

Kegley, C. (editör) (1995) Controversies in International Relations Theory: Realism and the Neoliberal Challenge (New York: St Martin’s Press).

Kegley, C. ve Wittkopf, E. (1995) World Politics: Trend and Transformation (New York: St Martin’s Press).

Kenny, M. (1995) The First New Left: British Intellectuals after Stalin (Londra: Lawrence & Wishart).

Keohane, R. ve Nye, J. (1977) Power and Interdependence: World Politics in Transition (Boston, MA: Little, Brown).

King, P. (1982) Federalism and Federation (Londra: Croom Helm).

Kingdom, J. (1992) No Such Thing as Society? Individualism and Community (Buckingham: Open University Press).

Kirchheimer, O. (1966) ‘The Transformation of the Western European Party Systems’, J. la Palombara ve M. Weiner (editörler), Political Parties and Political Development (Princeton, NJ: Princeton University Press) içinde.

Kolakowski, L. (1979) Main Currents of Marxism, 3 cilt (Oxford: Oxford University Press).

Kuhn, T. (1962) The Structure of Scientific Revolutions (Chicago, IL: Chicago University Press).

Kumar, K. (1991) Utopianism (Milton Keynes: Open University Press).

Kymlicka, W. (1990) Contemporary Political Philosophy: An Introduction (Oxford/New York: Oxford University Press).

Kymlicka, W. (1995) Multicultural Citizenship (Oxford: Oxford University Press).

Laclau, E. ve Mouffe, C. (1985) Hegemony and Socialist Strategy (Londra: Verso).

LeDuc, L., Niemi, R. ve Norris, P. (editörler) (1996) Comparing Democracies: Elections and Voting in Global Perspective (Londra: Sage).

Leftwich, A. (editör) (1984) What Is Politics? The Activity and Its Study (Oxford/New York: Basil Blackwell).

Lenin, V. I. (1902/1968) What Is to Be Done? (Harmondsworth/New York: Penguin).

Lewis, B. (2005) The Crisis of Islam: Holy Wars and Unholy Terror (New York: Random House).

Lijphart, A. (1977) Democracy in Plural Societies: A Comparative Exploration (New Haven, CT: Yale University Press).

Lijphart, A. (editör) (1992) Parliamentary Versus Presidential Government (Oxford: Oxford University Press).

Lindblom, C. (1959) ‘The Science of Muddling Through’, Public Administration Review, 19: 79–88.

Linklater, A. (1990) Beyond Realism and Marxism: Critical Theory and International Relations (Londra: Macmillan).

Linklater, A. (1998) The Transformation of Political Community: Ethical Foundations of the Post-Westphalian Era (Cambridge: Cambridge University Press).

Lukes, S. (2004) Power: A Radical View (Basingstoke: Palgrave).

Lyotard, J.-F. (1984) The Postmodern Condition: The Power of Knowledge (Minneapolis, MN: University of Minnesota Press).

358 | ANDREW HEYWOOD MacCallum, G. (1991) ‘Negative and Positive Freedom’, D. Miller (editör), Liberty (Oxford: Oxford University Press) içinde.

MacIntyre, A. (1981) After Virtue (Notre Dame, IL: University of Notre Dame Press).

Mair, C. (1987) In Search of Stability: Explorations in Historical Political Economy (Cambridge: Cambridge University Press).

Marcuse, H. (1964) One-Dimensional Man: Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society (Boston, MA: Beacon).

Marsh, D. ve Stoker, G. (editörler) (1995) Theory and Methods in Political Science (Londra: Macmillan).

Marty, M. E. ve Appleby, R. S. (editörler) (1993) Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance (Chicago, IL/Londra: University of Chicago Press).

Marx, K. ve Engels, F. (1848/1967) The Communist Manifesto (Harmondsworth: Penguin).

Matchan, T. R. (editör) (1982) The Libertarian Reader (Totowa, NJ: Rowan & Littlefield).

McDowell, L. ve Pringle, R. (editörler) (1992) Defining Women: Social Institutions and Gender Divisions (Cambridge: Polity Press).

McLellan, D. (1986) Ideology (Milton Keynes: Open University Press).

McLennan, G. (1995) Pluralism (Buckingham: Open University Press).

Mendus, S. (1989) Toleration and the Limits of Liberalism (Londra: Macmillan).

Meny, Y. ve Wright, V. (editörler) (1995) Centre–Periphery Relations in Western Europe (Londra: Croom Helm).

Merleau-Ponty, M. (1993) Adventures of the Dialectic (Londra: Heinemann).

Michels, R. (1911/1962) Political Parties: A Sociological Study of the Oligarchal Tendencies of Modern Democracy (New York: Collier).

Miller, D. (1984) Anarchism (Londra: Dent).

Millett, K. (1970) Sexual Politics (Londra: Virago).

Mills, C. Wright. (1956) The Power Elite (New York: Oxford University Press).

More, T. (1516/1965) Utopia, (çeviri) P. Turner (Harmondsworth: Penguin).

Nairn, T. (1988) The Enchanted Glass: Britain and Its Monarchy (Londra: Picador).

Negrine, R. (1996) The Communication of Politics (Londra: Sage).

Neumann, S. (1956) Modern Political Parties (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Neustadt, R. (1980) Presidential Power: The Politics of Leadership from FDR to Carter (New York: John Wiley).

Norton, P. (editör) (1990a) Legislatures (Oxford: Oxford University Press).

Norton, P. (editör) (1990b) Parliaments in Western Europe (Londra: Frank Cass).

Nozick, R. (1974) Anarchy, State and Utopia (Oxford: Basil Blackwell).

Nye, J. (2004) Soft Power: The Means to Succeed in World Politics (New York: PublicAffairs).

Oakeshott, M. (1962) Rationalism in Politics and Other Essays (Londra: Methuen).

Ohmae, K. (1990) The Borderless World: Power and Strategy in the Interlinked Economy (New York: Free Press).

Oilman, B. (1993) Dialectical Investigations (Londra: Routledge).

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 359

O’Neill, J. (editör) (1993) Modes of Individualism and Collectivism (Londra: Gregg Revivals).

Pakulski, J. (1990) Social Movements: The Politics of Protest (Melbourne: Longman).

Parsons, W. (1995) Public Policy: Introduction to the Theory and Practice of Policy Analysis (Aldershot: Edward Elgar).

Pettit, P. (1997) Republicanism: A Theory of Freedom and Government (Oxford: Oxford University Press).

Pinkney, R. (1990) Right-Wing Military Government (Londra: Pinter).

Przeworski, A. (1991) Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America (Cambridge/New York: Cambridge University Press).

Rawls, J. (1971) A Theory of Justice (Londra: Oxford University Press).

Raz, J. (1986) The Authority of Law (Oxford: Clarendon Press).

Regan, T. (2004) The Case for Animal Rights (Oakland, CA: University of California Press).

Rex, J. ve Mason, D. (editörler) (1992) Theories of Race and Ethnic Relations (Cambridge: Cambridge University Press).

Reynolds, C. (1981) Modes of Imperialism (Oxford: Martin Robertson).

Ritterberger, V., Zangl, B. ve Kruck, A. (2012) International Organization: Polity, Politics and Policies (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

Rorty, R. (editör) (1967) The Linguistic Turn (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Rose, R. (1991) The Postmodern Presidency: The White House Meets the World (New York: Chartham House).

Rose, R. ve Suleiman, E. N. (editörler) (1980) Presidents and Prime Ministers (Washington, DC: American Enterprise Institute).

Rosenau, J. ve Czenpiel, E.-O. (1992) Governance without Government: Order and Change in World Politics (Cambridge: Cambridge University Press).

Ruggie, J. (1993) Multilateralism Matters: Theory and Praxis of an International Form (New York: Columbia University Press).

Ryan, A. (1987) Property (Milton Keynes: Open University Press).

Said, E. (2003) Orientalism (Londra: Penguin).

Sandel, M. (1982) Liberalism and the Limits of Justice (Cambridge: Cambridge University Press).

Sartori, G. (1976) Parties and Party Systems: A Framework for Analysis (Cambridge: Cambridge University Press).

Saunders, P. (1990) Social Class Stratification (Londra: Routledge).

Saunders, P. (1995) Capitalism: A Social Audit (Buckingham: Open University Press).

Schattschneider, E. E. (1960) The Semisovereign People (New York: Holt, Rinehart & Winston).

Schmitter, P. C. ve Lehmbruch, G. (editörler) (1979) Trends towards Corporatist Intermediation (Londra: Sage).

Scruton, R. (1984) The Meaning of Conservatism (Londra: Macmillan).

Sen, A. (1999) Development as Freedom (Oxford: Oxford University Press).

Sil, R. ve Katzenstein, J. (2010) Beyond Paradigms: Analytic Eclecticism in the Study of World Politics (Basingstoke: Palgrave Macmillan).

360 | ANDREW HEYWOOD Simon, H. (1983) Models of Bounded Rationality (Cambridge, MA: MIT Press).

Smith, A. D. (1991) Theories of Nationalism (Londra: Duckworth).

Tam, H. (1998) Communitarianism: A New Agenda for Politics and Citizenship (Londra: Macmillan).

Taylor, P. ve Groom, A. J. R. (editörler) (1978) International Organisations: A Conceptual Approach (Londra: Pinter).

Thompson, G., Frances, J., Levacic, R. ve Mitchell, J. (1991) Markets, Hierarchies and Networks: The Coordination of Social Life (Londra: Sage).

Tivey, L. (editör) (1980) The Nation-State (Oxford: Martin Robertson).

Tormey, S. (1995) Making Sense of Tyranny: Interpretations of Totalitarianism (Manchester/New York: Manchester University Press).

Verney, D. V. (1959) The Analysis of Political Systems (Londra: Routledge & Kegan Paul).

Vincent, A. (1995) Modern Political Ideologies (Oxford: Basil Blackwell).

Vincent, A. (1997) Political Theory: Tradition and Diversity (Cambridge: Cambridge University Press).

Waltman, J. ve Holland, K. (editörler) (1988) The Political Role of Law Courts in Modern Democracies (New York: St Martin’s Press).

Waltz, K. (1959) Man, the State, and War (New York: Columbia University Press).

Waltz, K. (1979) Theory of International Politics (Reading, MA: Addison-Wesley).

Weaver, R. K. ve Rockman, B. A. (editörler) (1993) Do Institutions Matter? (Washington, DC: Brookings Institution).

Weller, P. (1985) First Among Equals: Prime Ministers in Westminster Systems (Sydney: George Allen & Unwin).

Wendt, A. (1992) ‘Anarchy Is What States Make of It: The Social Construction of Power Politics’, International Organization, 46(2): 391–425.

Wendt, A. (1999) Social Theory of International Politics (Cambridge: Cambridge University Press).

White, J. B. (1984) When Words Lose Their Meaning (Chicago, IL: University of Chicago Press).

Williams, P. (1989) Mahayana Buddhism (Londra ve New York: Routledge).

Wilson, D. ve Game, C. (1994) Local Government in the United Kingdom (Londra: Macmillan).

Wright, A. (1987) Socialisms: Theories and Practices (Oxford/New York: Oxford University Press).

DIZIN

# 11 Eylül 2001 terör saldırıları 71, 82, 199, 262, 296

A Abacha, S. 205 ABD Anayasası (1787) 29, 43, 46, 119 açgözlülük 210, 216, 219, 237, 248 adalet 23–24, 39, 40, 98, 114, 127, 136, 143, 176, 177, 189, 193, 212, 267, 273, 280, 296, 297, 311, 315, 322, 329 adem-i merkeziyet 30, 49, 68, 227, 300, 333, 334 adil pay 59 Adorno, Theodor W. 94, 224, 347 Afganistan 60, 89, 145, 149, 256 Afrika 95, 174, 187, 199, 207 Afrika Ulusal Kongresi (AUK) 134 ağlar 92, 182, 338 ahenk sistemi 52 Ahlakın ve Yasamanın İlkeleri (Bentham, 1789) 311, 348 ahlakî çoğulculuk 65 ahlakî haklar 117 ahlakî kozmopolitçilik 172 ahlakîlik 97, 129, 145, 200 ahlakî sorumluluk 60, 145, 341 ahlakî yükümlülük 180, 341 aile 32, 33, 106, 150, 188, 269, 299

aile değerleri 129 akılcılık. Bkz rasyonalizm akıllı güç 262 aktif yurttaşlık 341 aktörler olarak uluslararası örgüt 313 alanlar olarak uluslararası örgüt 313 Allende, Salvodor 219 Almanya 41, 43, 53, 63, 101, 102, 103, 126, 151, 156, 171, 217, 218, 233, 250, 263, 289, 321, 331, 333 Prusya 53 Weimar Cumhuriyeti 218 Almond, Gabriel A. 269, 270 alternatif oy 257 Altı Gün Savaşı (1967) 256 altsınıf 302 Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 40, 43, 44, 46, 47, 52, 53, 56, 61, 70, 71, 78, 79, 94, 103, 104, 105, 112, 113, 119, 127, 129, 134, 144, 145, 149, 150, 155, 156, 157, 174, 179, 185, 200, 219, 220, 224, 235, 247, 249, 256, 260, 262, 263, 266, 269, 270, 273, 289, 290, 302, 314, 322, 330, 331 Amerikan Devrimi (1776) 83 ampirizm. Bkz görgücülük anarko-kapitalizm 27, 157, 192 anarko-komünizm 26 anarşi 24–26, 26, 77, 88, 92, 112, 163, 183, 248, 315 "anarşik toplum" (Bull) 25, 315

HEYWOOD | SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 361

anarşistler 17, 26, 27, 49, 59, 75, 81, 82, 129, 141, 222, 228, 332 anarşizm 25, 26, 26–28, 57, 81, 90, 94, 164, 165, 198, 229, 281, 324, 336 anayasa 28–30, 30, 41, 73, 104, 110, 112, 119, 125, 128, 176, 177, 212, 223, 269, 272, 331, 336, 343 anayasacılık 29, 30–31, 64, 79, 83, 92, 113, 124, 130, 189, 211, 214, 286 anayasal monarşiler 208 anayasal partiler 272 anayasa mahkemesi 28, 119 anomi 56 Anti Dühring (Engels, 1876) 197 Antik Roma 95 Roma Cumhuriyeti 61 Antik Yunan 162, 173, 275, 279 Anti Roma Roma Cumhuriyeti 84 anti-Semitizm 102, 134, 217 anti-siyaset 31–32, 120, 244 antroposentrizm 121, 158 Aquinas, Thomas 202, 279, 347 araçlar olarak uluslararası örgüt 313 Arap dünyası 150, 200 Arap-İsrail çatışması 92, 150, 200 Arendt, Hannah 275, 300, 347 Aristoteles 24, 57, 58, 110, 127, 176, 275, 279, 336, 347 Arjantin 219, 223 Aryanizm 102, 134 arz ve talep 236, 338 askerî diktatörlük 85 askerî yönetim 205, 223, 272 Asya 95, 170, 174, 187, 207 Asyatik değerler 170 aşırı olgusalcılık 177 aşırı yüklenme 67, 172 “aşkın idealizm” (Kant) 135 ataerkillik 32–33, 63, 106, 129, 191, 299 Atina demokrasisi 75 atomist bireycilik 48 atomizm 57 Augustine, St. 202, 279, 347 Augustus Caesar 85 Aum Shinryko 295 Austin, John 92, 127 Avam Kamarası 209, 283

Avrupa 83, 91, 95, 102, 103, 126, 129, 133, 135, 156, 157, 207, 211, 213, 218, 224, 238, 240, 271, 287, 300, 309, 315, 317, 330, 333 Avrupa Adalet Divanı 330 Avrupa Birliği (AB) 28, 68, 103, 105, 132, 183, 309, 320 Avrupa Birliği Antlaşması. Bkz Maastricht Antlaşması (1993) Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) 132 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 330 Avrupa İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Sözleşmesi (1953) 119, 143 Avustralya 77, 103, 104, 219, 233, 249 Avusturya 53, 103, 126, 171, 224 ayaklanmalar 83, 324 Aydınlanma 173, 241, 245, 246 “azgelişmiş/gelişmekte olan” ülkeler 154 azınlık hakları 34–37, 69, 76, 118, 121, 225, 264

B bağımlılık 155, 251, 318 bağımsızlık 179 bağlantılı piyasalar 156 Bakunin, Mihail 164, 165, 347 Ball, Terence 19 Barber, Benjamin 305 barış bölgeleri 77 barış hareketi 299 Barış için Gündem 37 barış inşası 37, 37–38, 38 barışseverlik 38–39 basın özgürlüğü 267 baskı grubu 39–41, 62, 236, 265, 268, 271, 299 başbakan 41–346, 43, 45, 153, 208, 233, 343 başkan 41, 43–45, 45, 153, 208, 212, 224, 232, 235, 336, 343 başkanı suçlamak 46 başkanlığın atamaları (ABD) 46 başkanlık sistemleri 46, 153, 177, 212, 224, 336, 342 başkanlık yönetimi 43, 45–47, 112 başkanlık yürütmesi 343 Batı Almanya 78, 269

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 363

Batı Avrupa 32 Batı dünyası 18, 48, 60, 64, 66, 67, 70, 71, 74, 77, 89, 97, 101, 107, 138, 143, 149, 150, 155, 168, 169, 175, 185, 188, 190, 199, 200, 228, 240, 242, 246, 285, 289, 297, 311, 315 Batı karşıtlığı 175 Batı Marksizmi 198 “bebek” sanayiler 262 “beklemede hükûmet” 212, 272 Belçika 103, 126, 134, 224 belirsizlik 26, 115, 179, 224, 229, 295 Bell, Daniel 138 bencil bireycilik 48, 49 bencillik 25, 210, 219, 248, 268 Bentham, Jeremy 48, 162, 253, 311, 328, 348 benzerlik modeli 295 “beraber yaşama” (Fransa) 47 Berlin, Isaiah 228 Berman, P. 150 Bernstein, Eduard 253 beşerî sermaye 270 Beş Yıllık Plan (SSCB, 1928-) 164 Beveridge Raporu (1942) 250 bırakınız-yapsınlar (laissez-faire) 47–48, 58, 157, 158, 190, 191, 210, 238 bilgi toplumları 240 bilim 243 bilimcilik 277 bilimsel sosyalizm 197, 286, 324 bilimsel yöntem 277 “bir ayaktakımı yönetimi” 75 bireyci anarşizm 26, 27 bireycilik 24, 26, 48–49, 58, 78, 96, 102, 106, 117, 126, 141, 158, 165, 189, 191, 240, 281, 286, 287, 303, 322, 340 bireysel çıkar 165 bireysel sorumluluk 251, 269, 283 birim düzeyli 147 “Birinci Dünya” 155 Birinci Dünya Savaşı (1914-18) 102, 163, 207, 218, 256, 263, 311, 312, 314 Birleşik Krallık. Bkz İngiltere Birleşmiş Milletler (BM) 38, 53, 115, 116, 155, 163, 183, 255, 311, 321 BM İnsan Hakları Beyannamesi (1948) 143

Güvenlik Konseyi 53, 163 bir şeyden özgür olma 228 bir şeyi yapmaya özgür olma 228 Bismarck, Otto von 85 “biyolojik-eşitlik” 121 Blair, Tony 322 Bloch, Ernst 325 Bodin, Jean 91, 92, 214, 348 Bolşevik Devrimi. Bkz Rus Devrimi (1917) Bonapartizm 223 Boulding, Kenneth 139 bölgecilik 49–51 bölgesel güçler 52 bölgeselleştirme 50 Brandt Raporu (1980) 155 Bretton Woods sistemi (1944) 71 Brezilya 104, 171, 219 Brundtland Raporu (1987) 290 Brunei 209 Brzezinski, Zbigniew 303 Buchanan, James 247 Budizm 20, 38, 169 Bull, Hedley 86, 315 burjuva devleti 81 burjuva ideolojisi 118, 123, 138, 191 burjuvazi 157, 301 Burke, Edmund 109, 210, 211, 268, 293, 294, 348 Bush yönetimi (2001-9) 263 “buyurgan güç” 262 bürokrasi 51–52, 169, 176, 235, 251, 271, 338, 342 bürokrasiler 51, 176, 235, 251 bütüncül iktidar 85, 213, 303 bütünleyici milliyetçilik. Bkz yayılmacı milliyetçilik bütünleyici partiler 271 Büyük Britanya. Bkz İngiltere büyük güç 52–55, 112, 179, 249, 257, 289 büyük koalisyon 161 büyümecilik 290

C-Ç “cadı avı” 224 Carter, Jimmy E. 44, 46 caydırıcılık 55–56, 59, 179, 264 caydırma 59

364 | ANDREW HEYWOOD cazibe 262 cemaat 24, 57, 76, 94, 98, 216, 229, 275, 285, 308, 340 cemaatçiler (komüniteryenler) 49, 58, 118, 143, 173, 191, 342 cemaatçilik/toplulukçuluk (komüniteryanizm) 26, 57, 241, 274, 280, 340 cemaat/topluluk 56–57 ceza hukuku 128 cezalandırılma 341 cezalandırma 55, 59–60, 90, 124, 129, 139 Cezayir 295 Chamberlain, H. S. 135 Churchill, Lord Randolph 302 CIA (Merkezî İstihbarat Teşkilatı, ABD) 219 Cicero 61 cihat 60–61, 149, 200 cinsiyet 58 “cinsiyet”e karşı "toplumsal cinsiyet" 299 Clinton yönetimi (1993-2001) 322 coğrafî belirlenimcilik 152 “coğrafya kaderdir” 152 Comte, Auguste 243 Confucius 169 Cox, Robert 348–362 Cromwell, Oliver 85 Cumhuriyet (Cicero) 61 cumhuriyetçi liberaller 190 cumhuriyetçilik 61–62 cunta 85, 205 Czempiel, Ernst-Otto 338 çatışma çözümü 37, 86, 275, 322 Çek Cumhuriyeti 43 Çekoslovakya 134 çevre 39, 178, 185, 290, 299, 320, 337 çevreci feminizm 107 çevrecilik 62–64, 63, 121, 138, 158, 274, 282, 290, 324 çıkar grupları 32, 40, 294, 321 çift-meclislilik 30, 64–65, 66, 79 çift-partili sistemler 212, 213, 272 Çin 53, 83, 85, 95, 145, 156, 164, 167, 169, 170, 199, 248 Çin Devrimi (1949) 83 Çin Komünist Partisi 170

“çoğulcu durgunluk” 67 çoğulculuk 65–67, 69, 102, 125, 140, 174, 177, 187, 189, 260 “çoğunluğun tiranlığı" 76 çoğunluk 81 çoğunlukçuluk 66, 67, 224 çoğunlukçu sistemler (seçimler) 257 çok-boyutlu barış koruma 37 çok-düzeyli yönetişim 68, 339 çok-kutupluluk 179 çok-kültürlülük 68–70, 70, 130, 134 çoklu etnik haklar 34 çok-partili sistemler 212, 220 çok-taraflılık 70–73 çok-taraflı yardım 316 "çok-uluslu şirketler"e karşı "uluslar-ötesi şirketler" 317

D Dahl, Robert A. 67 Dalai Lama 263 Danimarka 65 Daoizm 169 Darwinizm 135, 217 davranışçılık 243, 270, 280 davranışsalcı devrim 73, 274 davranışsalcılar 312 davranışsalcılık 73–74, 111, 177, 265, 274, 277 “değerlerin buyurgan dağıtımı” (Easton) 276 değer yargıları 16, 17 değişen güç dengesi 111 demokrasi 31, 66, 74, 74–76, 76, 78, 85, 92, 95, 101, 121, 124, 126, 161, 186, 188, 193, 204, 208, 211, 220, 223, 227, 228, 234, 241, 244, 246, 251, 253, 254, 258, 259, 270, 293, 302, 322, 332 demokrasinin ekonomik teorisi 260 demokratik barış 76–77, 78, 190, 256 demokratik faşizm 102 Demokratik Kongo Cumhuriyeti 88 demokratikleşme 77, 78–79, 89, 181 “demokratikleşme dalgası” (Huntington) 78 "demokratik merkeziyetçilik" (Lenin) 272 demokratik sosyalizm 284, 286

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 365

demokratik vekalet 327 denetleme ve denge 29, 31, 79, 79–80, 92, 105, 112, 187, 201, 214, 227 departmanlar (Fransa) 331 derin ekoloji 62, 63, 158 de Tracy, Destutt 137 devlet 26, 28, 49, 52, 66, 68, 70, 74, 79, 80–82, 86, 87, 88, 91, 94, 99, 101, 103, 110, 111, 114, 115, 119, 122, 124, 125, 126, 128, 129, 131, 134, 143, 145, 147, 148, 150, 151, 153, 155, 161, 162, 164, 165, 167, 170, 172, 174, 176, 179, 180, 182, 183, 185, 187, 189, 191, 192, 198, 199, 200, 202, 204, 206, 209, 210, 215, 218, 222, 223, 226, 227, 235, 237, 247, 248, 249, 255, 259, 261, 262, 263, 265, 267, 268, 270, 271, 272, 275, 277, 279, 281, 284, 287, 290, 291, 295, 303, 308, 309, 310, 312, 313, 315, 318, 319, 320, 322, 329, 331, 333, 334, 335, 339, 340, 341, 344 devlet başkanlığı 42, 44, 45, 208, 233 devlet dışı aktörler 53, 68, 82, 249, 255, 310 devlet egemenliği 131, 145, 311, 321 “devleti eski haline getirme” 211 “devletin iradesi” 127 devlet inşası 38, 89 devletler sistemi 52, 315 devletler toplumu 315 devlet merkezcilik 82 devlet sosyalizmi 167, 323 Devlin, Patrick 129 devredilebilir tek oy 220 devrim 82–346, 102, 134, 138, 174, 197, 207, 210, 212, 219, 250, 253, 273, 281, 286, 295, 301 devrimci partiler 272 devrimci sosyalizm 175, 253, 286 Dewey, John 243 dış egemenlik 91 dışlama hakkı 215 Dicey, A. V. 129 diğerkâmlık 48, 142, 174, 268, 269, 304 diktatörlük 76, 78, 84–85, 101, 120, 198, 205, 213, 223, 251, 272, 304 dinsel köktencilik 96, 138, 159, 173–175, 207, 242 diplomasi 86–87, 111, 116, 313, 315

diplomatik dokunulmazlık 86 disiplinler arası 232 Disraeli, Benjamin 210 diyalektik 87, 198, 292 “diyalektik maddecilik/materyalizm” (Plekhanov) 87, 167, 197, 292.

Ayrıca bkz tarihsel maddecilik Diyojen 173 doğa durumu 25, 81, 222 doğal bilimler 73, 231, 243, 273, 277, 278 doğal düzen 89 doğal haklar 127, 142 doğal hukuk 127 “doğal kaynakların güvenliği" 152 doğrudan demokrasi 74, 75, 251 Doğu Asya 80, 156 Doğu Avrupa 102, 126, 157, 167 Doğu Avrupa Devrimleri (1989-91) 15, 127, 157, 164, 168, 198, 287 Doğu Timor 145 Donne, J. 286 Dört Mart Hareketi (1915-19) 170 Durkheim, Émile 56 Dünya Bankası 71, 155, 219, 337 dünya devleti 172 Dünya Mahkemesi 330 Dünya sistemi teorisyenleri 155 Dünya Ticaret Örgütü (WTO). Bkz WTO dünya yurttaşı 173 düşkün devlet 88–89 düzen 25, 26, 28, 44, 49, 53, 63, 77, 80, 82, 86, 88, 89–91, 91, 104, 109, 114, 128, 137, 140, 141, 151, 162, 175, 176, 189, 192, 206, 210, 214, 216, 222, 223, 229, 239, 241, 267, 268, 273, 276, 281, 303, 308, 311, 313, 315, 321, 323, 335, 342

E Easton, David 73, 177, 265, 276 Ebedî Barış (Kant, 1795) 173 egemen devlet 86, 91 egemenlik 28, 49, 80, 88, 91–93, 95, 103, 131, 143, 208, 213, 233, 294, 313, 319, 320, 331, 333, 334 eğitim 34, 76, 83, 88, 117, 118, 122, 123, 141, 144, 169, 175, 228, 236, 249,

366 | ANDREW HEYWOOD 252, 257, 260, 271, 294, 302, 330, 331 eko-anarşizm 63 eko-feminizm 63 ekonomik büyüme 139, 155, 171, 178, 290, 306 ekonomik kalkınma 85, 151, 171, 201, 316 ekonomik küreselleşme 185 ekonomik liberalizm 155 ekonomik süper güç 289 ekonomik teori 191, 246, 260 ekonomi politik. Bkz politik ekonomi eko-sosyalizm 63 ekte olan devletler 80 eleştirel inşacılık 148 eleştirel teori 93–94, 312. Ayrıca bkz diyalektik maddecilik elitizm. Bkz seçkincilik/elitizm El-Kâide 149, 296 emperyalist aşım 96 emperyalizm 94–96, 97, 135, 143, 246 Engels, Friedrich 87, 166, 197, 292, 348 en kayırılan ulus 71 enternasyonalizm 96–97, 168, 190, 248, 281, 308, 319, 321 epistemoloji (bilgi felsefesi) 110, 279 erkek tarafından yönetim 32 “Ermeni Soykırımı” (1915-1917) 146 Esping-Andersen, Gøsta 249 eşitsizlikler 23, 24, 26, 57, 63, 66, 67, 74, 83, 97–101, 98, 101, 106, 118, 121, 129, 142, 143, 157, 164, 165, 187, 188, 189, 191, 193, 195, 201, 212, 216, 224, 250, 259, 273, 276, 280, 281, 284, 286, 298, 299, 316, 324 etik 19, 20, 24, 48, 49, 65, 67, 111, 202, 219, 273, 278, 279, 286, 304 etik sosyalizm 284, 286 etnik milliyetçilik 175, 206 etnik temizlik 145, 310 etnisite. Bkz ırk / etnisite Etzioni, Amitai 58 evrensel bencillik 268 evrensel diğerkâmlık 268 evrimci sosyalizm 286 Evrimci Sosyalizm (Bernstein, 1898) 253 eylem yararcılığı 328

F Fabian Cemiyeti 253 Falkland Adaları Savaşı (1982) 255 faşizm 58, 85, 101–102, 133, 135, 138, 150, 170, 211, 213, 217, 229, 246, 281, 304, 322 faydacılık. Bkz yararcılık/faydacılık federal Avrupa 103, 104 Federalist Papers, the 66 federalizm 30, 49, 61, 65, 66, 68, 79, 92, 103–105, 132, 224, 333, 334 felsefî anarşistler 342 felsefî maddecilik 136 feministler 18, 33, 58, 82, 105, 107, 108, 129, 130, 188, 191, 240, 276, 292, 299, 336, 341 feminizm 33, 96, 105–109, 138, 159, 165, 198, 274, 280, 282, 298, 312, 324 feodalizm 83, 190 fırsat eşitliği 24, 98, 195, 298 fikir savaşı 123 "filozof-kral" (Platon) 259 Finlandiya 46 FLN (Cezayir) 295 Fordizm / post-Fordizm 302 Foucault, Michel 288, 348 Fox, William T. R. 289 Frankfurt Okulu. Bkz eleştirel teori Fransa 46, 47, 50, 53, 78, 91, 95, 126, 153, 223, 240, 289, 331, 334 Dördüncü Cumhuriyet 126, 234 Fransız Devrimi (1789) 15, 82, 83, 101, 211, 281 Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi (1789) 29 Friedrich, Carl J. 303 Fromm, Erich 229, 300, 348 Fukuyama, Francis 77, 188, 190, 348 fundamentalizm (dinsel). Bkz dinsel köktencilik

G Galler 331 Galler Meclisi 334 Gallie, W. B. 18, 19 Gandi, Mohandas Karamçand 38, 136, 242, 266

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 367

GATT (Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması) 71, 261 gece bekçisi devlet 80 geçiş devleti 79 gelecekçilik 177, 178 gelecek nesiller/kuşaklar 109, 144, 151, 177, 178, 210, 290 gelenek 25, 50, 57, 62, 95, 96, 101, 106, 109–110, 118, 120, 133, 138, 140, 143, 147, 169, 191, 192, 204, 210, 214, 217, 228, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 274, 280, 281, 283, 286, 288, 302, 307, 310, 322 geleneksel ahlakîlik 129 geleneksel diktatörlük 85 geleneksel inşacılık 148 geleneksel kurumsalcılık 176 geleneksel muhafazakarlar 49, 57, 67, 195, 229, 244, 298 geleneksel otorite 221 gelir 23, 24, 98, 104, 144, 180, 201, 301, 338 gelişimci bireycilik 48 gelişmekte olan ülkeler 80 gelişmiş ülkeler 154 "genel irade" (Rousseau) 61, 85, 92, 120, 342 genel oy hakkı 77, 98 Gentile, Giovanni 101 gerçekçilik. Bkz realizm gerici ekolojizm 63 Gettysburg Söylevi (1863) 74 gıda dampingi 317 gıda yardımları 317 Gobineau, Arthur J. 135 Goodman, Paul 325 Gosplan (Devlet Planlama Komitesi, SSCB) 164 göçmenlik karşıtı ırksalcılık 135 gölge kabine 212 göreli özerklik 227 “görev yurttaşlığı"na karşı "haklar yurttaşlığı" 340 görgücülük / ampirizm 110–111, 136, 245 “görünmez el" (Smith) 157, 238 Gramsci, Antonio 123, 138, 349 Greenpeace 337 Grotius, Hugo 315 güç 101, 112, 248, 275, 295, 318

güç dengesi 140, 248, 264, 289 "güç istenci" (Nietzsche) 246, 352 güçler ayrılığı 30, 41, 43, 45, 61, 79, 103, 112–114, 232, 330 güç siyaseti 140 güdü yararcılığı 328 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Antlaşması. Bkz GATT günah 59, 60 gündem belirleme 140 Güney Afrika 134 Güney Amerika 219 Güneydoğu Asya 80 Güney Kore 170 Gürcistan 77 güvenlik 50, 52, 82, 89, 92, 102, 112, 114–115, 144, 156, 162, 189, 210, 229, 248, 256, 262, 296, 298, 300, 340, 342 güvenlik ağı 249 güvenlik ikilemi 26, 55, 114, 115–117, 263 güvensizlik 26, 49, 114, 115, 184, 218, 224, 226

H Habermas, Jürgen 94, 204, 349 “hafif eşyalarla seyahat etmek” 211 Hailsham, Lord 234 Haiti 88, 145 haklar 23, 27, 33, 34, 46, 48, 57, 93, 98, 106, 117–119, 119, 121, 128, 129, 140, 142, 160, 173, 178, 180, 187, 191, 206, 214, 264, 267, 280, 281, 298, 299, 300, 308, 322, 340, 341 haklar bildirgesi 29, 30, 119–120, 268 Haklar Bildirgesi (1689) 29, 119 haklar kültürü 119 “haklar ve sorumluluklar” 341 Halifelik 148 “halkçı demokrasi” 121 halkçılık 120–121 halk egemenliği 91 “halkın, halk tarafından ve halk için yönetimi” (Lincoln) 74 halk vekaleti 327 Hamas 149 “hantal el” 218

368 | ANDREW HEYWOOD Hapishane Defterleri (Gramsci, 1929-35) 123 Hart, H. L. A. 127 hasarlı poliyarşiler 66 hayalî cemaatler (Anderson) 308 Hay, C. 313 hayvan hakları 63, 118, 121–122, 282 hazcılık 305, 329 Hegel, G. W. F. 87, 135, 268, 349 hegemonya 30, 71, 122–123, 138, 161, 179, 204, 242, 270, 288 “her bir kişinin herkese karşı bir iç savaşı” (Hobbes) 25 hesap verebilirlik 51, 74, 79, 123, 123–124, 188, 194, 213, 214, 220, 222, 258, 282, 321 Hıristiyan demokrasi 126–127 Hıristiyan Demokratik Birliği (CDU) 126 Hıristiyanlık / Hıristiyanlar 126 Hindistan 43, 50, 78, 104, 174, 220, 233 Hinduizm 38, 242 hiper güç 290 Hitler, Adolf 81, 85, 101, 102, 205, 217, 218, 251, 304, 310 hiyerarşi 41, 52, 98, 167, 169, 174, 193, 194, 209, 210, 211, 241, 255, 256, 281, 302, 303, 324, 330, 338 Hizbullah 149 Hobbes, Thomas 25, 48, 80, 81, 90, 91, 92, 140, 176, 204, 214, 246, 248, 280, 342, 349 Hollanda 41, 95, 126, 171, 209, 224, 317 Hong Kong 170 Horkheimer, Max 94 hoşgörü 67, 69, 102, 114, 124–126, 189, 223 hukuk 26, 85, 89, 91, 111, 117, 127–129, 150, 174, 292, 310, 335 hukuk devleti 128, 129–130, 330 hukuk ve düzen 90 Hume, David 110 Huntington, Samuel P. 78, 199, 200, 349 hükûmet 41, 64, 153, 178, 220, 282, 322 hükûmet dışı örgüt (NGO) 337–338 hükûmet koalisyonları 161 hükûmetler 38, 43, 51, 65, 153, 162, 233, 234, 252, 258, 283, 294, 295, 318, 344 hükûmetler-arasıcılık 131–133

hükûmet müdahalesi 44, 154, 211 hükûmet politikası 153, 154 Hüseyin, Saddam 205

I-İ IMF (Uluslararası Para Fonu) 71, 155, 183, 219 Irak 88, 89, 143, 145, 256, 321 Irak ve Şam İslam Devleti (IŞİD) 149 ırkçılık 96, 102, 121, 165, 207, 217, 277 ırk / etnisite 33, 34, 133–134, 146, 159, 164, 217, 291, 308, 309, 320 ırksalcılık 134–135 iç egemenlik 91 iç piyasalar 236, 339 idare hukuku 128 idareye dayalı federalizm 103 idarî yetki genişliği 334 idealizm 87, 97, 135–136 idealler 17, 29, 40, 83, 84, 136, 148, 176, 181, 205, 262, 285, 303, 310 "ideal-tipler" (Weber) 19, 20 ideoloji 26, 57, 62, 63, 93, 94, 101, 105, 118, 123, 137–139, 140, 142, 150, 165, 167, 170, 189, 192, 198, 206, 210, 217, 240, 241, 244, 254, 259, 270, 271, 285, 289, 296, 303, 324 “ideolojinin sonu” (Bell) 138 ideolojizm 123 ifade özgürlüğü 40, 117, 118, 122, 267 iki-kutupluluk 179 ikili yürütme 45 ikinci dalga feminizm 107 ikinci darbe 56 İkinci Dünya Savaşı (1939-45) 47, 71, 126, 146, 163, 207, 217, 248, 256, 289, 314 iki-taraflı yardım 316 iklim değişikliği 159, 178 “ikna etme iktidarı” (Neustadt) 44 iktidar 23, 24, 27, 30, 31, 33, 34, 39, 41, 43, 45, 50, 51, 63, 64, 65, 71, 74, 79, 80, 83, 84, 88, 91, 94, 103, 107, 113, 117, 123, 125, 127, 136, 139–140, 151, 161, 167, 177, 188, 191, 194, 200, 203, 205, 208, 213, 221, 224, 227, 234, 235, 237, 241, 244, 252, 258, 259, 262, 267, 269, 270, 271, 282,

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 369

285, 288, 289, 295, 300, 302, 303, 310, 327, 332, 334, 336, 341, 342, 343, 344 "iktidar seçkinleri" (Mills) 260 “iletişim aracı, mesajdır" (McLuhan) 161 ilk dalga feminizm 107 ilk darbe 56 ilk geçen görevi alır 220 İlk Milletler 69 imaj 42, 47, 120, 193, 227, 305, 306, 318, 328, 330 İngiliz Devrimi 83 İngiliz Milletler Topluluğu 131 İngiltere 28, 29, 31, 47, 50, 53, 73, 78, 82, 83, 91, 95, 119, 127, 129, 130, 134, 156, 157, 209, 219, 233, 234, 250, 253, 263, 269, 271, 289, 302, 321, 322, 329, 330, 331, 334 insan doğası 26, 48, 81, 90, 128, 141–142, 164, 203, 210, 238, 248, 260, 278, 305, 323, 329 insan hakları 38, 63, 96, 117, 119, 127, 136, 142–143, 145, 159, 172, 180, 182, 249, 267, 311, 314, 329, 337 İnsan Hakları Yasası (İngiltere, 1998) 119 insanî gelişmişlik 143–144, 154, 287 İnsanî Gelişmişlik Endeksi (HDI) 144 İnsanî Gelişmişlik Raporu 144 insanî güvenlik 115 insanî müdahale 144–146, 173, 311, 316 insanî yardım 316 insanlığa karşı suçlar 146–147 inşacılık 147–148, 312 İran 149, 174 İran İslam Devrimi (1979) 149, 174 İrlanda 41, 334, 335 İskoç Parlamentosu 334 İslam 24, 60, 61, 148, 149, 150, 199, 297, 347 İslamcılık 148–150, 174, 200, 296 İslam Milleti 134 İspanya 50, 78, 91, 209, 334 ispiyonlama 225 İsrail 28, 43, 92, 150, 174, 200, 224, 255 İsveç 65, 171, 233, 250, 322 İsviçre 103, 251, 333 isyancı terörizm 295 isyanlar 27, 83

işbirliği 26, 41, 49, 50, 70, 71, 81, 96, 97, 116, 131, 132, 142, 181, 190, 191, 211, 216, 247, 248, 256, 275, 286, 312, 314, 315, 319, 320. Ayrıca bkz uluslararasıcılık işçiler / işçi sınıfı 40, 137, 158, 168, 271, 272, 286, 287, 300, 301, 318 İşçi Partisi (İngiltere) 271, 322 işgücü 151 işlevselcilik 150–151 işsizlik 60, 200, 302 İtalya 53, 78, 101, 102, 126, 134, 163, 234, 235, 269, 304

J Jainizm 38 James, William 243 Japonya 32, 52, 53, 78, 163, 170, 171, 233, 289 jeopolitik 151–153 jihad bis saif 61 Julius Ceasar 85 Junzi 169 junzi (erdemli kişi) 169 jus ad bellum 202, 203 jus in bello 202, 203

K “kaba” Marksizm 198 kabine 42, 43, 45, 153, 153–154, 166, 200, 212, 233, 342, 343 kabine hükûmeti 153 kadın hakları 242, 299 kadınlara oy hakkı 107 kadınların özgürleşmesi hareketi 160 kadro partisi 271 kalkınma 39, 85, 95, 144, 151, 154–155, 168, 171, 181, 201, 207, 290, 314, 337 kalkınma yardımı 316 kamu görevlisi 342 kamu hukuku 128, 310 kamu/özel ayrımı 324 kamu politikası 41, 58, 124, 212, 213, 239, 251, 284 kamusal ahlak 129 kamusal çıkar grupları 40, 337

370 | ANDREW HEYWOOD kamusal sahiplik 215 kamusal talepler 266 kamu tercihi teorisi 52, 237 Kanada 32, 50, 103, 104, 219, 224, 263 Kant, Immanuel 76, 97, 135, 162, 172, 173, 349 kanunla konan haklar 119 “kan ve toprak” (Nazizm) 63 kapı bekçileri 266 kapitalizm 33, 47, 63, 67, 78, 80, 83, 93, 96, 126, 129, 142, 156–157, 166, 174, 188, 189, 190, 194, 197, 205, 215, 218, 223, 236, 238, 240, 253, 284, 285, 297, 299, 301, 304, 322, 324 “kaplan” ekonomiler 170 “kaplan” kapitalizmi. Bkz kolektif kapitalizm karar alma 103, 104, 131, 139, 166, 239, 240, 321, 342 kâr güdüsü 251 karizma 192 karizmatik lider 79, 85, 102, 120, 205, 304 karizmatik otorite 204, 221, 222 karmaşık karşılıklı bağımlılık 159 karma üyeli nispî temsil sistemi 220 karşılıklı bağımlılık 53, 68, 71, 77, 79, 87, 112, 136, 148, 154, 158–159, 185, 227, 261, 262, 313, 314, 320 karşılıklı kesin yıkım (MAD) 56 “karşılıklı yardım” (Kropotkin) 26, 350 Katar 209 katılımcı siyasal kültür 270 Katolik Kilisesi 91 Kautsky, Karl 197 Kavgam (Hitler, 1925) 217, 218 “kayıp imam” 149 kendi içinde sınıf 301 kendi için sınıf 301 kendi kaderini tayin 206 kendine yardım 87 kendini savunma 39, 114, 143, 145, 202 kendini yönetim hakları 34 Keohane, Robert O. 159, 349 Keynesçi 47, 126, 219, 232, 322 Keynesçilik 284 Keynes, John Maynard 47, 157, 284, 350 kırtasiyecilik 51 kızkardeşlik 299

kimlik siyaseti 159–160 King, Martin Luther 134, 136, 266 Kirchheimer, Otto 271 kişisel çıkar 26, 60, 248 kişisel diktatörlük 85 “kişisel olan siyasal olandır” (slogan) 33, 107 kişisel vekalet 327 kitle iletişim araçları 44, 85, 123, 160–161, 193, 236, 303, 304 kitle partisi 271 kitlesel imha silahları (KİS) 296 kitlesellik 160 klasik anarşizm 26 klasik çoğulculuk 66 klasik liberalizm 189, 190, 192, 218, 329.

Ayrıca bkz neo-liberalizm klasik Marksizm 197 klasik pragmatistler 243 klasik realizm 248 klasik seçkincilik 259 klasik siyasal milliyetçilik 206 koalisyon 41, 42, 112, 161–162, 171, 179, 212, 220, 224, 258, 272, 322 koalisyon hükûmetleri 162, 220 kodifikasyonu yapılmamış anayasalar 28 kodifikasyonu yapılmış anayasalar 28 kolektif güvenlik 115, 116, 136, 162–163.

Ayrıca bkz güvenlik kolektif kapitalizm 156 kolektifleştirme 323 kolektif örgütlenme 164, 165, 167 kolektif sorumluluk 153, 233, 283 "kolektivist anarşizm" (Bakunin) 26, 165 kolektivist devletler 81 kolektivizm 24, 48, 164–165, 281, 286, 287. Ayrıca bkz komünizm komisyon 165–166, 236, 283 komşuya zarar verme 71 Komünist Enternasyonal (Komintern) 97 komünistler 75, 141, 216, 287, 332 Komünist Manifesto (Marx ve Engels, 1848) 166 komüniteryenler 49 komünizm 75, 77, 78, 83, 85, 102, 126, 138, 150, 157, 164, 166–169, 174, 185, 187, 197, 216, 223, 236, 281, 287, 304, 322 Konfüçyüsçü bir canlanma 170

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 371

Konfüçyüsçülük 169–170 konsensus. Bkz uzlaşma “korporatif devlet” (Mussolini) 170 korporatizm 41, 170–172, 322 koruma sorumluluğu (R2P) 145 Kosova 77, 145 kozmopolitçi küreselleşme 182 kozmopolitçilik 69, 146, 172–173 kökleşmiş haklar bildirgesi 119 köktenci sosyalizm 286 kökten dincilik 229 köktendincilik. Bkz dinsel köktencilik Körfez Savaşı (1991) 321 kriz eğilimleri 204 Kropotkin, Pyotr A. 26, 58, 90, 350 Kuhn, Thomas 231 kural yararcılığı 328 “kurbağa yavrusu felsefesi” (Tawney) 195 kurucu eşitlik 97 kurumsalcılık 176–177 kurumsallaşmış ırkçılık 134 kuşaklar arası adalet 177–178 Kutsal Roma İmparatorluğu 91 kutsal savaş 60 kutuplaşma 53 kutupluluk 112, 178–180, 257 kuvvetler ayrılığı 66 Kuzey Amerika 77 Kuzey Avrupa 217 Kuzey İrlanda Meclisi 334, 335 Küba 164, 167 Küba Devrimi (1959) 83 kültürel çoğulculuk 65 kültürel devrimler 83 kültürel küreselleşme 185 kültürel milliyetçilik 206 kültürel ulus 307 kültürlülük 200 küresel adalet 173, 180–181, 182 “küresel düşün, yerel davran” 63 küresel finansal krizi (2007-9) 82, 219 küresel Güney 155, 316 küresel güvenlik 115 küresel hegemon 71 küresel kabileler 320 küreselleşme 28, 50, 64, 68, 70, 71, 93, 102, 115, 134, 152, 159, 173, 175,

180, 181, 183, 184–187, 207, 219, 236, 249, 250, 256, 287, 296, 305, 309, 313, 318, 319, 321, 338, 344 küreselleşme karşıtı hareket 181 küresel sivil toplum 181–182, 183, 338 küresel yönetişim 68, 87, 173, 181, 182–184, 339 kürtaj 118, 143 Kymlicka, Will 34

L laissez-faire. Bkz bırakınız-yapsınlar Länder (Almanya) 331 “lastik damgası” 235 Latin Amerika 43, 46, 78, 126, 187, 199, 207. Ayrıca bkz Güney Amerika Latin Avrupa 32 Leninizm 167, 199 Lenin, Vladimir İlyiç 96, 193, 272, 293, 350 Lewis, Bernard 60, 150 liberal barış 145 liberal bireycilik 26, 58, 117, 165, 353 liberal demokrasi 28, 31, 67, 75, 78, 112, 125, 170, 175, 185, 187–188, 189, 233, 266, 269 liberal feminizm / liberal feministler 33, 106, 299 liberal gerçekçilik (Uİ) 315 liberalizm 26, 31, 48, 58, 69, 76, 96, 125, 138, 143, 148, 155, 158, 160, 189–191, 192, 198, 211, 218, 241, 242, 245, 253, 254, 274, 280, 324, 329, 340 liberal korporatizm 170, 171 liberaller 24, 49, 57, 67, 75, 77, 80, 81, 90, 112, 114, 118, 125, 128, 137, 141, 148, 157, 159, 179, 184, 189, 190, 193, 200, 215, 218, 219, 222, 227, 228, 229, 250, 254, 256, 269, 307, 309, 312, 336 liberal milliyetçilik 206 liberal uluslararası teori 190 liberteryanizm 27, 129, 189, 191–192 liberteryen muhafazakarlık 210 Liberya 88 Libya 88 liderlik 41, 44, 79, 85, 101, 120, 154, 192–194, 235, 343 Lijphart, Arend 224

372 | ANDREW HEYWOOD Lincoln, Abraham 74 Lindblom, Charles E. 240 liyakate dayalı yönetim / meritokrasi 24, 98, 169, 189, 194–197, 298 lobi yemcisi 234 Locke, John 25, 48, 66, 81, 110, 113, 125, 128, 176, 204, 215, 280, 342, 350 Louis Napoléon 223 Lukes, Steven 19, 139 Lüksemburg 224 Lyotard, Jean-François 241

M Maastricht Antlaşması (1993) 333 MacCallum, G. C. 228 Machiavelli, Niccolò 110, 176, 248, 350 MacIntyre, Alisdair 58 Mackinder, Halford 151 Madison, James 66, 350 Magna Carta (1215) 29 mahallî siyasal kültür 270 Mahan, Alfred 151 mahkûmlar ikilemi 247 Maistre, Joseph de 223, 350–362 Mao Zedong 85 Marcuse, Herbert 94, 304, 325, 350 marka imajı 42 marka kültürü 318 Marksistler 41, 52, 67, 81, 83, 118, 129, 137, 138, 143, 161, 188, 191, 205, 240, 269, 270, 276, 287, 292, 301, 312, 336, 341 Marksizm 63, 87, 93, 106, 140, 165, 167, 170, 174, 177, 197–199, 207, 237, 241, 253, 260, 277, 286, 292, 299, 324, 330 Marksizm-Leninizm 170, 330 “Marx’ın Marksizmi” 198 Marx, Karl 87, 93, 123, 137, 138, 157, 166, 167, 168, 197, 198, 199, 238, 273, 276, 280, 292, 301, 324, 351 Mazzini, Giuseppe 308, 351 “McDünyası” (Barber) 305 McLuhan, Marshall 161 medenî haklar 142, 267 medenî/sivil özgürlük 119 medenî ulus 307

medeniyetler çatışması 149, 199–200, 297. Ayrıca bkz kozmopolitçilik Meksika 104, 171, 269 meritokrasi. Bkz liyakate dayalı yönetim merkez-çevre analizi 65, 96, 104, 134, 155, 201, 262 merkezîleşme 105, 332 merkezî planlama (komünizm) 164, 167 merkeziyet / adem-i merkeziyet 57, 81, 200–201, 272 merkezî yönetim 50, 103, 105, 201, 332, 334, 342 merkezî yürütme 342 meşru iktidar 221 meşruiyet 25, 59, 78, 80, 89, 92, 95, 125, 143, 173, 203–204, 219, 220, 221, 223, 235, 254, 258, 296, 309, 332, 334, 344 “meşruiyet krizi” (Habermas) 204 meşru savaş 202–203 meşru şiddet 80 metafizik 17, 87, 135, 243, 279 metafiziksel idealizm 135, 136 meta ideoloji 191 metodolojik bireycilik 48 "metodolojik kolektivizm" (Marksizm) 165 Mısır 95, 149, 256 Michels, Robert 259, 260, 272, 351 militan İslam 60, 148 militarizm 102, 204–205, 264 millet. Bkz ulus/millet “milletler cemiyeti” 97, 173 Milletler Cemiyeti 38, 53, 131, 163 Millett, Kate 33, 276, 351 millîleştirme 164, 215, 284 milliyet 33, 308 Milliyetçi Cephe (Fransa) 135 milliyetçilik 50, 68, 93, 96, 102, 134, 135, 159, 165, 175, 205, 206–208, 211, 217, 223, 281, 339 milliyetçi terörizm 295 Mill, James 351 Mill, John Stuart 47, 110, 125, 128, 129, 229, 280, 329, 332, 351 Mills, C. Wright 259, 260 minarşistler 192 minimal devletler 80 modernleşme 155, 168, 170, 175, 209 modern liberalizm 58, 189, 190

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 373

modern Marksistler / modern Marksizm 198, 227, 301 modern seçkincilik 259 monarşi 46, 61, 151, 208–209, 213 Montesquieu, Charles-Louis de Secondat 66, 111, 113, 351 More, Thomas 168, 323, 324 Morgenthau, Hans 351 Mosca, Gaetano 259, 260, 352 “muhafaza etmek amacıyla değişmek” 211 muhafazakarlar 17, 49, 57, 75, 82, 97, 118, 141, 143, 157, 161, 210, 211, 215, 222, 229, 250, 268, 271, 308, 309, 340, 342 muhafazakarlık 27, 109, 126, 127, 138, 209–212, 241, 244, 246, 302 muhafazakar milliyetçilik 206 Muhafazakar Parti (İngiltere) 302 muhalefet 212–213, 304 Mussolini, Benito 101, 102, 170, 171, 205, 322 mutlakıyetçilik 91, 92, 190, 208, 213–214, 223 mutlak monarşiler 208 mücahitler 149 “mükemmel demokrasiler” 85 mülkiyet 118, 129, 143, 164, 191, 210, 214–217 mülkiyet hakları 27, 82, 120, 215, 268 “mülkiyet hırsızlıktır” (Proudhon) 26 mülkiyet hukuku 128 Müslüman Kardeşler (Mısır, 1928-) 149

N Napoléon Bonaparte 85 Napoléon, III. 85 Napoléon Savaşları 53 NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü) 77, 115, 162 Nazi Almanyası 163 Nazizm 57, 63, 101, 102, 133, 135, 217, 217–218, 218 negatif haklar 117, 267 negatif hoşgörü 125 negatif özgürlük 189, 191, 228 neo-faşizm 102 neo-idealizm 136 neo-klasik ekonomi 247

neo-klasik liberalizm. Bkz neo-liberalizm neo-liberal devrim 219 neo-liberalizm 47, 218–219 neo-liberal kurumsalcılar 159 neo-Marksizm 93, 198 neo-Marksizm / neo-Marksistler 204, 293 neo-muhafazakarlık 110, 224 neo-Nazizm 217, 218 neo-realizm / neo-realistler 25, 111, 112, 248 nesnellik 278, 292, 330 Neumann 271 Neustadt, Richard 44, 113 “Newtoncu dünya makinesi” 158 NGO. Bkz hükûmet dışı örgütler Nietzsche, Friedrich 193, 246, 352 Nijerya 205 Nikaragua Devrimi (1979) 83 nispî temsil 220–221, 257 Nixon, Richard 44 normatif seçkincilik 259 Norveç 263 Nozick, Robert 352 nüfus büyüklüğü 261 nükleer silahlar 38, 56, 185, 256, 264, 289 Nürnberg Sözleşmesi (1945) 146 Nye, Joseph, Jr. 159, 262

O-Ö Oakeshott, Michael 138, 352 Obama yönetimi (2009-16) 263 OECD (Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü) 131 oligarşi 260, 272 "oligarşinin tunç yasası" (Michels) 260, 272, 351 olumlayıcı eylem 34 olumsal barışseverlik 38 Ōmae [Ohmae], Ken'ichi 319 ombudsman 51 OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü) 131 operasyonel NGO’lar 337 organik ulus 308 “organizasyon, önyargıların harekete geçirilmesidir” (Schattschneider) 139

374 | ANDREW HEYWOOD organizasyon şemaları 29 Orta Avrupa 77, 300 Orta Doğu 150, 174, 200 ortak iyi siyaseti 58 orta sınıf 301 ortodoks komünizm 167 ortodoks Marksizm 197 "Oryantalizm"(Said) 242 otokrasi 84, 303 otorite 26, 28, 42, 44, 49, 58, 64, 80, 89, 91, 124, 129, 139, 165, 173, 191, 200, 203, 208, 210, 213, 221–222, 223, 227, 228, 234, 281, 282, 324, 331, 341 otoriter kişilik 224 otoriter korporatizm 170 otoriterlik 78 otoriter muhafazakarlık 210 otoriter popülizm 224 otoriteryanizm 75, 84, 85, 222, 223–346, 303 Owen, Robert 58, 352 oydaşmacı demokrasi 224 oydaşmacılık 224–225 oyun teorisi 225–226, 237, 246 oy verme 75, 188, 220, 247, 254, 257, 273 ölçek ekonomileri 261 ölçek ekonomisi 318 “öncü parti” (Lenin) 193 örgütlü çıkarlar 39. Ayrıca bkz baskı grupları özel çıkar grupları (ABD) 40 özel diğerkâmlık 268 özel hukuk 128 “özel/kamu” ayrımı 268 özelleştirme 62, 155, 161, 216, 218 özel sahiplik 215 özerklik 227 özerk yönetim 334 özgürlük 23, 26, 65, 228–231, 281 “özgürlük korkusu / özgürlükten kaçış” (Fromm) 229, 300 özsel adalet 23 özsel uzlaşma 321 öz yönetim 227

P Pakistan 174 Papadopoulos, G. 205 paradigma 158, 231–232, 312 paradigma kayması 158, 231 paradigmalar arası tartışma (Uİ) 312 Pareto, Vilfredo 259, 260, 352 parlamenter demokrasi 67, 121, 234 parlamenter egemenlik 91, 92, 214, 233 parlamenter sistemler 64, 103, 114, 177, 220, 232, 233, 234 parlamenter sosyalizm 253 parlamenter yönetim 43, 45, 83, 212, 232–234 parlamenter yürütme 233, 342 parlamento 28, 41, 45, 64, 120, 153, 176, 200, 220, 232, 234–236, 282, 294, 342 “parlamentoda monark” (Austin) 92 parti karşıtı partiler 32, 63, 272 parti listesi sistemi 220, 258 parti sistemleri 162, 176 paternalistik muhafazakarlık 210 paternalizm 58 Peloponez Savaşı 248 "peoplism" 156 Peronizm 223 Pers İmparatorluğu 95 Peru 171 Pinochet, Augusto 205 piyasa 24, 27, 47, 82, 156, 159, 218, 236– 237, 247, 281, 284, 287, 323, 338 piyasa ekonomisi 47, 158, 236, 238, 323 piyasa güçleri 47, 156, 236, 316 piyasa reformları 219 piyasa sosyalizmi 236 Platon 24, 87, 127, 135, 168, 176, 259, 273, 279, 342, 352 Plekhanov, Georgi 87, 197 Plymouth Brethren 38 politika 111, 153, 171, 177, 205, 212, 235, 238–240, 251, 258, 265, 283, 327, 331, 335, 343 politika ağları 339 politika vekaleti 327 politika yapım süreci 40, 240 politik ekonomi 218, 237–238 Polonya 43

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 375

Popper, Karl R. 277, 353 Portekiz 78, 95, 171 post-davranışsalcılık 74 post-feminizm 33, 107, 108 post-komünist devletler 43, 270 “post-liberal” bakış açısı 69 post-maddecilik 300 post-modern feminizm 107 post-modernizm 67, 148, 240–241, 275, 288 post-pozitivizm / post-pozitivistler 148, 312 post-sömürgecilik 70, 242, 312 post-yapısalcılık 241 pozitif ayrımcılık 34, 35 pozitif barış 37 pozitif haklar 117, 267 pozitif hoşgörü 125 pozitif hukuk 127 pozitif özgürlük 228 pozitif-toplamlı oyun 226 pozitivizm 73, 111, 148, 243, 274, 277 pragmatizm 110, 210, 243–245, 271 proletarya diktatörlüğü 85 Protestanlık 126, 305, 335 Proudhon, Pierre-Joseph 26, 353 psikanalitik feminizm 107 psikoloji 38, 73, 74, 89, 93, 140, 141, 175, 222, 224, 229, 242, 260, 269, 305, 307, 319, 339

Q Quakerlar 38

R radikal çevreciler 290 radikal demokrasi 61, 74 radikal feminizm 106 radikal İslam 148. Bkz İslamcılık rasyonalizm 101, 110, 126, 189, 245–246 rasyonel tercih 48, 177, 198, 226, 237, 239, 246–247, 260, 273 rasyonel tercih kurumsalcılığı 176 Rawls, John 181, 194, 274, 353 Reaganizm 219, 322 Reagan, Ronald 219, 289

realistler 77, 86, 112, 114, 116, 148, 184, 190, 248, 312, 314, 315 realizm 25, 97, 111, 136, 140, 189, 248–249, 312 Rechtsstaat 129 refah 165, 228, 249–251 refah devleti 249, 250, 284 refah hakları 117, 341 refah liberalizmi 189 refah Toryizmi 302 referandum 75, 251–252 reform 252–254, 298 reforme edilmiş çoğulculuk 66 reformist sosyalizm 286 Regan, Tom 122 région (Fransa) 331 rekabet 16, 19, 31, 47, 49, 50, 65, 66, 71, 75, 80, 97, 112, 114, 124, 125, 140, 142, 149, 154, 156, 165, 172, 179, 185, 186, 187, 188, 195, 212, 218, 225, 249, 253, 257, 258, 259, 260, 262, 271, 280, 286, 298, 303, 309, 317, 321, 323, 324 rekabet devletleri 186 Ren (“insanlık” ya da “sevgi”) 169 resmî ideolojiler 138 revizyonist sosyalizm 287 rıza 76, 123, 187, 189, 204, 209, 222, 254–255, 286 Ricardo, David 47, 238, 261 Ritterberger 313 Roma Statüsü 146 Rosenau, James N. 338 Rousseau, Jean-Jacques 92, 120, 176, 280, 342, 353 Ruanda 88, 147, 199 Ruggie, J. 70 Rus Devrimi (1917) 15, 83 Rusya 43, 53, 77, 85, 102, 145

S-Ş “saf” kapitalizm 47 sağ. Bkz sol/sağ sahte bilinç 137 Said, Edward 242 Saint-Simon, Claude Henri de 243 Salazar, Antonio 171

376 | ANDREW HEYWOOD sanayileşme 63, 64, 178, 240, 250, 287, 297, 324 sanayi sonrası toplum 300, 302 Sandel, Michael J. 58 Sartre, Jean-Paul 142 "satyagraha" (Gandi) 266 savaş 38, 55, 76, 78, 86, 114, 115, 159, 179, 186, 202, 255–257, 262, 264 Savaş Sanatı (Sun Tzu) 248 savaş suçları 146, 147 savunuculuk NGO’ları 337 Schattschneider, E. E. 139 Schumpeter, Joseph 260 seçilmiş diktatörlük 234 seçim 27, 75, 176, 187, 251, 257–259, 271, 294, 327 seçim çevreleri 220, 257 seçim koalisyonları 161 seçimli krallık 43 seçkincilik/elitizm 140, 177, 259–260 seçkinler 31, 65, 78, 83, 88, 118, 120, 126, 208, 209, 250, 258, 259, 260, 272, 294, 303 Seçmeler (Konfüçyüs) 169 seçmen 32, 41, 65, 67, 187, 193, 211, 212, 213, 220, 234, 244, 247, 251, 252, 254, 257, 258, 271, 283, 290, 293, 294, 327, 344 seçmen davranışı 73, 327 sekülerizm 174, 175 Selefîlik (Vahabîlik) 149 Sen, Amartya 144 sendikalar 40, 123, 156, 170, 171, 268, 299, 335 serbest piyasa kapitalizmi 156, 322, 324 serbest ticaret 71, 77, 182, 190, 219, 256, 261–262, 316 sert güç 140, 262–263. Ayrıca bkz yumuşak güç “ses yansıtıcısı” 153 seyahat özgürlüğü 117, 267 “sıfır-toplamlı” oyun 226 sığ ekoloji 63 sınıf bilinci 299, 301 sınırlamalar 290 “sınırları olmayan bir dünya” (Ohmae) 319 sınırlı akılcılık 239 Sırbistan 143 Sibirya 151

silahlanma yarışı 55, 115, 249, 263–264 Simon, H. 240 Singapur 170 sinsi başkanlık 43 sistem 111 sistemik 147 sistem teorisi 150, 177, 264–266, 336 sivil itaatsizlik 38, 266–267 sivil/medenî haklar 107 sivil özgürlük 29, 31, 127, 142, 267–268 sivil toplum 49, 74, 80, 123, 128, 164, 165, 223, 268–269, 272, 303, 341 Siyah Gücü 134 siyahî feminizm 107 siyahîlerin bilinçlenme hareketi 70, 159 siyasal cemaat 268 siyasal çoğulculuk 65 siyasal devrimler 83 siyasal düzen 89 siyasal egemenlik 91 “siyasal hayvanlar” (Aristoteles) 57 siyasal ırksalcılık 135 siyasal idealizm 136 siyasal İslam. Bkz İslamcılık siyasal katılım 31, 32, 41, 76, 144, 252, 270, 332 siyasal kozmopolitçilik 172 siyasal kültür 123, 220, 234, 259, 269–270 siyasal küreselleşme 185 siyasal milliyetçilik 206 siyasal parti 27, 44, 62, 161, 212, 220, 236, 257, 265, 271–273, 280, 294, 299, 321, 327, 343 siyasal ulus 307 siyasal yelpaze 98, 281 siyasal yükümlülük 341 siyasal yürütme 153, 342 siyaset 28, 31, 44, 73, 80, 107, 114, 121, 133, 140, 174, 176, 185, 207, 213, 231, 237, 260, 264, 268, 274, 275–277, 277, 285, 292, 294, 299, 308, 319, 321, 330, 336 Siyaset (Aristoteles) 347 siyaset bilimi 73, 142, 203, 243, 265, 273, 277–278, 279, 312, 336 siyasetçiler (profesyonel) 15 siyaset felsefesi 58, 66, 89, 136, 203, 221, 243, 274, 277, 279–280, 324, 336 siyasetin “tutkalları” 240

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 377

siyaset teorisi 24, 25, 33, 61, 64, 81, 229, 240, 242, 246, 260, 273–275, 279, 325, 341 Smith, Adam 47, 48, 157, 238, 261, 353 Soğuk Savaş 37, 53, 56, 94, 112, 137, 138, 145, 147, 179, 181, 183, 185, 199, 232, 248, 249, 262, 263, 264, 289, 304, 314 Soğuk Savaş sonrası 38, 71, 179, 290 Sokrates 87, 329 sol/sağ 135, 157, 193, 280–282, 340, 341 Somali 88 sorumlu hükûmet 233, 283 sorumluluk 124, 165, 233, 252, 282–284, 340 sosyal adalet. Bkz toplumsal adalet sosyal bilimler 51, 231, 243, 273, 278 sosyal demokrasi 57, 126, 160, 189, 284, 284–285, 287, 322 sosyal demokrat devletler 80 Sosyal Demokrat Partisi (SPD, Almanya) 271 sosyalist feministler 33, 299 sosyalist feminizm 106 sosyalistler 24, 31, 49, 52, 57, 75, 80, 82, 90, 97, 118, 141, 142, 157, 193, 195, 216, 222, 228, 229, 250, 253, 254, 268, 269, 286, 287, 288, 307, 309 sosyalist liberteryanizm 192 sosyalist yasallık 330 sosyalizm 26, 63, 96, 123, 126, 138, 165, 167, 197, 211, 215, 236, 242, 245, 253, 284, 285–288, 322, 324 “sosyalizmin ölümü” 287 sosyal kapitalizm 156 sosyal liberalizm 189, 190 sosyobiyologlar 340 sosyologlar ve sosyoloji 93, 150, 151, 221, 336 sosyolojik kurumsalcılık 176 Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) 53, 56, 81, 95, 130, 134, 147, 164, 167, 185, 207, 289, 292, 304, 330 soykırım 146, 147, 218 Soykırım Sözleşmesi (1948) 146 sömürgecilik 88, 95, 155, 200, 206, 207, 208, 315. Bkz sömürgecilik sonrası “sönümlenme” 168 söylem 67, 241, 288–289

“söylemsel oluşum” (Foucault) 288 Sri Lanka 174, 295 Stalinizm 93, 167, 199 Stalin, Josef 81, 85, 164, 304 Stormont Parlamentosu 334 Sudan 174 Sulla 85 Sun Tzu 248 Suriye 88, 256 Suudî Arabistan 149, 209 Sünnîlik 149 süper güç 53, 71, 112, 145, 179, 185, 249, 289–290 süper güç çağı 289 süper ideoloji 63 sürdürülebilir kalkınma 154, 290–291 sürtüşme 86 Şanlı Devrim (İngiltere, 1688) 82 şansölye (Almanya) 41 Şeriat 24, 148 şeylerin doğal düzeni 298 şiddet 25, 37, 38, 60, 77, 78, 80, 83, 84, 86, 89, 93, 114, 175, 202, 255, 260, 266, 276, 295, 296, 321, 322, 324, 334, 337 Şiîlik 149 Şili 205, 219 şok terapisi 219

T tabula rasa 110 Taiping İsyanı (1850-64) 170 Tâliban 149 tamamlama ilkesi 333 Tamil Kaplanları 295 tam istihdam 80, 250, 284 tam rekabet 47 Tanrı 92, 109, 117, 127, 142, 149, 175, 208, 214 tarafsızlık 120, 278, 291–292, 330 “tarihin sonu” (Fukuyama) 75, 188 tarihsel kurumsalcılık 176 tarihsel maddecilik/materyalizm 136, 150, 197, 292–293 tavsiye niteliğindeki haklar bildirgeleri 119 Tawney, Richard Henry 195, 229, 353

378 | ANDREW HEYWOOD Tayland 170 Tayvan 53 tebaa siyasal kültürü 270 “tek boyutlu toplumlar” (Marcuse) 304, 351 tekçi ya da konu terörizmi 295 tek dünyacılık 97 tek-kutupluluk 179 tek-meclislili 65 tek oynamalı oyun 226 tek-parti devletleri 168, 303 tek-parti sistemleri 272 tekrar oynamalı oyun 226 tektonik plakalar 199 Tek Ulus muhafazakarlığı 210, 302 tek üyeli çoğunluk sistemi 220 temsil 65, 75, 161, 166, 214, 254, 258, 283, 293–295, 327 temsilci partiler 271 temsil hakları 34 temsilî demokrasi 75 temsilî kesit yüzeyi 294 teokrasi 174 terör dengesi 56, 264 teröre karşı savaş 145, 262 terörizm 115, 199, 263, 295–297, 313 teşebbüs kapitalizmi 156 Thatcherizm 219, 224, 322 Thatcher, Margaret 48, 219, 271 Thoreau, Henry David 266 Tibet 95 ticarî liberaller 159, 190 toplulukçuluk. Bkz cemaatçilik “toplum diye bir şey yoktur, sadece bireyler ve onların aileleri vardır” (Thatcher) 48 toplumsal adalet 23, 192, 194, 284, 297–346 toplumsal anarşizm 26 toplumsal bağ 57, 78, 210, 320 toplumsal cinsiyet 33, 96, 106, 298–299, 320 toplumsal devrimler 83 toplumsal ekoloji 63 toplumsal hareket 94, 181, 271, 299–301, 338 toplumsal inşacılık 147 toplumsal mühendislik 99

toplumsal sahiplik 215 toplumsal sınıf 33, 123, 164, 273, 299, 301–302, 320 toplumsal sorumluluk 142, 250, 282 toplumsal statü 23, 169, 180 toplumsal tercih teorisi 237, 246, 247 toplumsal yurttaşlık 341 toplum sözleşmesi 25, 48, 81, 117, 204, 280, 336, 342 Toplum Sözleşmesi (Rousseau, 1762) 353 torbaya doldurma partileri 271 Tory 57 Toryizm 302–303 totalitarizm 102, 213, 268, 281, 300, 303–304 totaliter demokrasi 304 totaliter devletler 81 totaliter diktatörlük 85 Tönnies, Ferdinand 56 “töre despotizmi” (J. S. Mill) 110 Tracy, Destutt de 137 Tukididis 25, 248 Tullock, Gordon 247 “turnanın özgürlüğü küçük balıkların ölümüdür.” (Tawney) 229 tüketimcilik 304–307 tüketim kapitalizmi 304 tüketim toplumu 304 tür ayrımcılığı 121

U-Ü ultra sosyalizm 26 ultra vires (yetki aşımı) 331 ulusal cemaat 57 ulusalcılık 319 ulusal çıkarlar 51, 86, 131, 140, 148, 170, 314, 317 ulusal devlet 70 ulusal egemenlik 91, 92, 93, 95 ulusal güvenlik 114, 162, 163, 262 ulusal hükûmet 161 ulusal özgürleşme 207 ulus-devlet 25, 50, 97, 131, 134, 183, 184, 206, 308, 308–310, 311, 320, 333 ulus-devletin krizi 309 ulus inşası 38, 207 Uluslararası Adalet Divanı 310

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 379

Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International) 337 uluslararası anarşi 25, 77, 163, 183, 315 Uluslararası Bakım Örgütü (Care International) 337 Uluslararası Ceza Mahkemesi 146, 147, 311 uluslararası hukuk 38, 117, 143, 145, 146, 182, 256, 308, 310–311, 315 uluslararası ilişkiler 25, 53, 55, 86, 97, 111, 136, 151, 163, 179, 189, 225, 231, 248, 262, 291, 315 uluslararası örgüt 82, 86, 116, 163, 182, 183, 185, 226, 310, 313–314, 316 Uluslararası Para Fonu. Bkz IMF uluslararası toplum 315–316 uluslararası yardım 316–317, 338 uluslararası yönetimsel örgüt 313 uluslar-ötesi 317 uluslar-ötesi cemaatler 319 uluslar-ötesicilik 319–320 uluslar-ötesi / küresel terörizm 295 uluslar-ötesi şirketler 82, 88, 96, 155, 181, 309, 317–318, 319, 337 uluslar-üstücülük 50, 102, 131, 207, 320–321 ulus/millet 27, 50, 92, 96, 101, 164, 201, 206, 215, 307–308, 319, 339 Utopia (More, 1516) 323 uyuyan köpekler teorisi 270 uzlaşma 66, 162, 220, 250, 276, 321–322 uzlaşma siyaseti 321 uzun barış 56 Übermensch (Nietzsche) 193 ücretler 40, 123, 155, 297, 318 üçüncü dalga feminizm 107 Üçüncü Dünya 155 üçüncü yol 282, 322–323 Ürdün 256 üretim güçleri 167 ürün eşitliği 98 “üstesinden gelme bilimi” (Lindblom) 240 üstün ırk 102, 217 ütopik sosyalizm 286 ütopyacılık 248, 323–327 ütopyacı sosyalizm 57, 324

V vatandaşlık. Bkz yurttaşlık vatanseverlik. Bkz yurtseverlik Vatikan 209, 263 vekalet 75, 234, 258, 294, 327–328 Verba, Sidney 269, 270 vergi koyma 265, 332 vergi ve sosyal refah hukuku 128 Versailles (Versay) Antlaşması (1919) 207, 218 Vietnam 167 Vietnam Devrimi (1975) 83 Vietnam Savaşı 274 Virginia Ekolü 247 Viyana Halkası 243 Viyana Kongresi (1815) 52 Völksgemeinshaft 57

W Waltz, Kenneth 111, 353 Washington Uzlaşması 219 Weber, Max 19, 20, 52, 80, 204, 221, 354 Wendt, Alexander 354 Westminster modeli 233 Wilson, Woodrow 76 WTO (Dünya Ticaret Örgütü) 71, 183, 261

Y yağmalama savaşları 255 “yah-boo" siyaseti 213 yansızlık. Bkz tarafsızlık yapısal realizm 25, 248 Yararcı genelleme 328 yararcılık/faydacılık 172, 189, 239, 246, 253, 277, 305, 328–329 yargı 112, 119, 128, 130, 176, 271, 291, 329–331, 343 yargı bağımsızlığı ilkesi 112, 268, 330 yarı-başkanlık sistemleri 41, 45, 46, 47, 114 yarı-başkanlık yürütmeleri 343 yasa 23, 80, 119, 214, 266, 268, 329, 341 yasal adalet 23 yasalar çatışması 310 yasaları çiğneme 29 yasaların ihlali ve savaş gelenekleri 146

380 | ANDREW HEYWOOD yasal barışseverlik 38 yasal egemenlik 91 yasal eşitlik 98 yasal haklar 117 “yasal pozitivizm” (Austin) 127 yasal-ussal otorite 221 yasal yükümlülükler 341 yasama organı 64, 104, 112, 114, 310 yasama yetki genişliği 334 yasa önünde eşitlik 98, 129 yaşam hakkı 39, 143 yaşam kalitesi 300 yayılmacı milliyetçilik 206, 207, 208 "yedi eminlik modeli" (Burke) 294 yeni çoğulculuk 66, 67 yeni emperyalizm 95 “yeni” iletişim araçları 160 “yeni insan” (faşist) 101 “yeni” İşçi Partisi 322 yeni korporatizm 170 yeni kurumsalcılık 176 yeni politik ekonomi 237, 238 yeni revizyonist sosyalistler 244 Yeni Sağ 24, 27, 41, 49, 62, 67, 80, 82, 107, 118, 127, 129, 138, 157, 172, 192, 211, 216, 228, 250, 274, 285, 303, 341, 352 “yeni” savaşlar 255 “yeni siyaset” 300 Yeni Sol 27, 94, 274, 300, 325 yeni sosyal demokrasi 284, 285, 322, 341 yeni sömürgecilik 95 yeni toplumsal hareketler 299 Yeni Zelanda 65, 219, 233 yerel yönetim 331–332, 333 yerindelik 333 yerindenlik 333 yerleşik partiler 300 Yeşiller hareketi / partileri 63, 121, 158, 178, 272, 299 yetki 124 yetki devri 65, 334 yetki genişliği 49, 68, 224, 333, 334–335 yetki ikamesi 333 “yetkileri paylaşan ayrı kurumlar” (Neustadt) 113 yoksulluk 24, 60, 89, 90, 98, 115, 144, 180, 200, 237, 250, 287, 317

yoksulluk tuzağı 317 yolsuzluk 84, 150, 317 yozlaşma 194, 273, 314 yönelim modeli 269 yönetici sınıf 81, 123, 137, 211, 260, 286, 302 yönetim 24–30, 47, 49, 51, 61, 66–68, 74, 77, 80, 84–86, 89, 92, 103, 111, 112, 117–120, 124, 127, 139, 144, 145, 150, 156, 159, 166, 168, 170, 172, 176, 185, 187, 189, 191, 200, 202, 203, 205, 209, 210, 213, 222, 227, 232, 234, 238, 247, 249, 251, 258, 260, 261, 263, 265, 269, 275, 277, 285, 291, 293, 295, 309, 310, 313, 321, 324, 327, 329, 331, 333, 334, 335–337, 338, 340, 342 yönetim çıkmazı 79 yönetim dışı örgüt 181 yönetim kördüğümü 46, 113 yönetim kurumları 120, 277 yönetimlerarasıcılık 50, 320 yönetim müdahalesi 47, 52, 127, 189, 190, 261 yönetimsiz yönetişim 338 yönetim vekaleti 327 yönetişim 68, 77, 78, 176, 182, 190, 337, 338–339 yönetişim dönemeci 339 yöntemsel adalet 23 yöntemsel mutabakat 321 Yugoslavya 92, 134, 147, 199 yumuşak güç 262–263, 338. Ayrıca bkz sert güç Yunanistan 78, 205 yurtseverlik 61, 205, 206, 307, 339–340 yurttaşlar 25, 31, 62, 63, 66, 74, 75, 76, 77, 79, 80, 88, 91, 92, 93, 117, 127, 128, 129, 130, 142, 172, 187, 201, 203, 204, 215, 249, 250, 270, 283, 294, 321, 333, 336, 340, 341, 342 yurttaşlık 62, 142, 270, 308, 340, 340–341, 341 yurttaşlık cumhuriyeti 62 yurttaşlık kültürü 270 Yurttaşlık Kültürünün Yeniden Değerlendirilmesi (Almond ve Verba) 269 yurttaşlık milliyetçiliği 134, 175 yurttaşlık sonrası kuşak 161

SIYASETIN VE ULUSLARARASI İLIŞKILERIN TEMEL KAVRAMLARI | 381

yükselen beklentiler devrimi 84 yükümlülük 25, 81, 204, 336, 341–342 yükümsüz ben 57 yürütme 103, 112, 153, 200, 220, 232, 235, 342–346 yürütmenin başı 44, 200 yürütmenin/hükûmetin başı. Bkz başbakan yürütme organı 112, 114, 153 yürütmeye dayalı federalizm 103

Z zaman/alan baskısı 152

zamanla test edilmiş kurumlar 210 zarar ilkesi 128 zayıf devlet. Bkz düşkün devlet Zen 20 zenginlik 23, 24, 47, 126, 154, 156, 157, 177, 180, 188, 192, 194, 209, 237, 284, 301, 305, 316, 322 zorlama 262 zorlayıcı güç / cebir iktidarı tekeli 92 zorlayıcı güç tekeli 91 zorunlu kötü 81

SIYASET BILIMI VE ULUSLARARASI İLIŞKILER KITAPLIĞIMIZ AB-Türkiye İlişkilerinin 50 Yılı: Bir Sisifos Hikayesi Armağan Emre Çakır (ed.) Çeviren: Ekin Ekici 1. Baskı, Mart 2016, 13x19 cm, 350 sayfa, ¨26

Avrupa Birliği'ni Anlamak: Kısa Bir Giriş John McCormick Çevirenler: Yusuf Şahin, Hasan Hüseyin Şahin 1. Baskı, Mart 2014, 13,5x19,5 cm, 382 sayfa, ¨24

Çin Nasıl Kapitalist Oldu?

Ronald Coase, Ning Wang Çeviren: İlkay Yılmaz 1. Baskı, Eylül 2015, 13x19 cm, 460 sayfa, ¨26

İnsan Haklarının Uluslararası Boyutları Münci Kapani 4. Baskı, Mayıs 2015, 13,5x19,5 cm, 197 sayfa, ¨12

Kamu İşletmeciliği ve Yönetimi: Bir Giriş Owen E. Hughes Çevirenler: Buğra Kalkan, Bahadır Akın, Şeyma Akın 1. Baskı, Mart 2014, 13,5x19,5 cm, 623 sayfa, ¨26

Politika Bilimine Giriş Münci Kapani 42. Baskı, Şubat 2016, 13x19 cm, 253 sayfa, ¨15

Türk Dış Politikası: İslâm, Küreselleşme ve Milliyetçilik Hasan Kösebalaban Çeviren: Hüsamettin İnaç 1. Baskı, Nisan 2014, 13x19 cm, 431 sayfa, ¨26

Uluslararası Hukukta Güncel Sorun Alanları Murat Saraçlı (ed.)

1. Baskı, Eylül 2012, 16x24 cm, 416 sayfa, ¨27

Uluslararası İlişkiler Joshua S. Goldstein, Jon C. Pevehouse Çeviren: Haluk Özdemir 1. Baskı, Eylül 2015, 19x23 cm, 660 sayfa, ¨40

Uluslararası Örgütler: İlkeler ve Meseleler A. LeRoy Bennett & James K. Oliver Çeviren: Nasuh Uslu 1. Baskı, Eylül 2015, 19x23 cm, 609 sayfa, ¨36

YAKINDA Demokrasi Modelleri (4. edisyon) David Held

Evrensel İnsan Hakları (3. edisyon) Jack Donnelly

Güç ve Karşılıklı Bağımlılık (4. edisyon) Joseph S. Nye, Robert O. Keohane

İktidar ve Tercih: Siyaset Bilimine Giriş (4. edisyon) Phillips W. Shively

Kapitalizm, Sosyalizm ve Demokrasi Joseph Schumpeter

Karşılaştırmalı Siyaset: Bir Dünya Görüşü (11. edisyon) G. Bingham Powell Jr., Russell J. Dalton, Kaare Strom

Karşılaştırmalı Siyasete Giriş: Siyasî Meydan Okumalar ve Değişen Gündem (7. edisyon) Mark Kesselman, Joel Krieger, William A. Joseph

Siyaset Psikolojisine Giriş (3. edisyon) Martha L. Cottam, Elena Mastors, Thomas Preston, Beth Dietz-Uhler

Siyasî Düşünce Tarihi: Filozoflar ve Fikirleri (3. edisyon) Donald Tannebaum

Siyasî İdeolojiler: Bir Giriş (4. edisyon) Andrew Heywood

Türkiye ve Arap Baharı Graham E. Fuller

Uluslararası Güvenlik: Siyaset, Politika ve Yeni Durumlar Michael E. Smith

www.eksikitaplar.com

Siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler kitaplığı için mutlaka ziyaret edin.

www.eksikitaplar.com