MuĂąatones Gaztelua Zer da gaztelu bat? Erdi Aroan, gazteluak errege edo jauntxoaren etxebizitza gotortuak ziren.
MuĂąatones Gaztelua XIV. mendeko eraikin berezia da: Bizkaian dagoen gaztelurik garrantzitsuena da! Eta gaztelu honek lotura estua dauka gure historiak emandako pertsonaia berezienetako batekin: Lope Gartzia Salazar!
Garai honetan, gerrak ugariak ziren; beraz, garrantzi handikoa zen jauntxoa eta sendi zein jarraitzaileak ongi babestuta egotea. Gaztelu askotan ziegak, armategiak, altxor biltegiak eta gudarientzako gelak zeuden.
Zatoz gurekin eta ezagutu gaztelu honek gordetzen dituen sekretuak!!
Eta gazteluak...zergatik? Erdi Aroan, nekazaritza-giroko Euskal nobleziaren barneborrokei bando gerra esan zaie (XIV-XV. mendeak).
El Pobaleko Burdinola
Eta zer dira bando gerrak? Leinuan oinarritzen zen bandoa. Leinu hauek bateratuz, leinu garrantzitsu eta
indartsuenaren inguruan, ahaide nagusia buru zutelarik, bandoak sortu ziren. Interes ekonomiko eta komertzialak zeuden bandoen arteko borroken sustraian. Eta borroka horiek forma desberdinak eduki zitzaketen: duelu pertsonaletik hasi eta benetako bando-
armaden arteko gerra zabaleraino; leinu-dorretxeen aurkako erasoak ziren bando-borroken bestelako adierazpidea. Gazteluak, babesarako egin ziren.
2 . o r r i a l d e a
Non eta nola eraiki ziren gazteluak? Non San Martin auzoak ematen dio gazteluari izena. Leku estratejikoa zen honako arrazoiengatik: Naturmuino baten gainean eraiki zuten, inolako zimendatzerik gabe. Inguruko lurrak bistan geratzen ziren gaztelutik. San Martingo portuko jarduera guztia kontrolatzen zuten gaztelutik. Hasieran, dorretik; gero, harresitik. Bilbotik Kastrora, kostaldetik zihoan bidearen ondoan zegoen. etsaiei geziak jaurtitzen dizkiete Hemendik pasatzen beraien arku indartsuekin. Etsaiak ziren egunero mea hainbat makina erabiltzen dituzte zeramaten gurdiak. Gazteluko gudariek behean dauden
Erasopean
gazteluaren erasorako: katapulta
dagoen gaztelua
(gaztelura harri handiak botatzeko
Nola San Martingo Muñatones Gazteluak honako elementu hauez osaturik dago: Dorrea. 25 metro altueran. Baina...bi dorre dira! Bigarrena hasierakoaren inguruan eraiki zuten (hormek ia 3 metroko lodiera dutelarik). Barruko harresia. 8 metroko altueratik ikusiko dugu dorrea eta gazteluaren ingurua. Kanpoko harresia. Bi kubo (sartzeko erabilitakoa, adibidez) eta izkinetan, lau dorre. Putzua. Armarriak. Jauregiak ere izan zituen.
balio zuen), “dorre” mugikorra (erasotzaileak gaztelura sartu ahal izateko), eta arietea, gazteluko ateen kontra kulunkatzen den zuhaitz enborra. Batzuetan arerioak gaztelua setiatzen zuen, bertakoak gosez hil arte.
Butroi, Muñatones eta Salazar
Hemen goian hiru armarri dituzu. Zein familiari dagokio bakoitza? Eta zein da armarri bakoitzean agertzen diren elementuen esanahia? Ez badakizu, kontatuko dizugu! M u ñ a t o n e s G a z t e l u a
M u ñ a t o n e s
G a z t e l u a
3 .
o r r i a l d e a
“San Martingo dorrea da nire etxea” Lope Gartzia Salazar 1399an jaio zen gaztelu honetan. Gaztetik hasi zen bandoen gerratan; 16 urterekin armak hartu eta 18 urteekin Mendietako Lope Otxoa hil zuen. 1425ean Joana Butroirekin ezkondu zen, Butroi familiakoak bere aliatuak baitziren oinaztar bandoan. Bederatzi semealabak izan zituen, tartean Joan Salazar, izengoitiz “Mairua”. Honekin oinordekoen eskubideak zirela-eta arazo larriak izan zituen. 1457an hiru urterako erbesteratu zuen Henrike IV.a
Lope Gartzia Salazar
Gaztelakoak Cadizko Jimena de la Fronteran. 1470eko uztailan Joanek aita setiatu eta preso mantendu zuen lau urtez gazteluan. Denbora hartan idatzi zuen bere libururik ospetsuena: Istoria de las bienandanças e fortunas. Behin baino gehiagotan ihes egiten saiatu zuenez, semeak Portugaletera eraman zuen, eta han hil zuen pozoituta. Lopek gustuko zuen haragia, batez ere ahunzkia, baina jakin behar duzu sardina batzuk jan nahi izateagatik gertatu zitzaiona! Entzun, entzun...
Lurrak, errotak, burdinolak eta zergak ziren Muñatones
Zaldunak eta nekazariak ZALDUNAK Armadura mota hau XV. mendekoa da, 25 kilotik gorako pisua zuten metalezko txapaz egindako jantzi astunak eramaten zituztenekoa. Armadura hau jantzita, zaldunak garabi baten bidez igo behar zituzten zaldi gainera. Eroriz gero, inork ezin zien lagundu. Armaduraren azpian ezkututa zegoenez, zalduna ezagutzeko modu bakarra ezkutuko armen marrazkiak identifikatzea zen. Kokatu ondoko marrazkian: 1) mailadun gona, 2)sorbaldakoa, 3)
Gazteluko
jaunen bisera, 4)ukondoko babesa, 5) aberastasun belaun-babes giltzatua, 6) lepokoa, 7)kasketa, 8)oin-babes garrantzigiltzatua, 9)sabel-ezkutua eta 10) tsuenetariburdinazko esku-zorroa. koak. NEKAZARIAK Garai hartan, biztanleriaren % 90 baino gehiago nekazaria zen. Nekazari hauen lanari esker bizi ziren gizarteko gainerako guztiak. Jaunaren babesaren truke, haren lurrak lantzera eta uztaren zati bat (edo diru kopuru jakin bat) jaunari ematera behartuta zeuden nekazariak. Nekazarien artean, batzuk libreak ziren eta besteak morroiak (lurrari lotutako jopuak). Libreak nahi zuten lekuan bizi zitezkeen. Jopuek, aldiz, ezin zuten lantzen zuten lurretik alde egin. Gizonezkoak lau edo bost urterekin hasten ziren lanean eta oso gazte ezkontzen ziren. Emakumezkoek etxeko zereginetan lan egiten zuten eta 14 bat urterekin ezkontzen ziren. Batzuen nahiz besteen bizimodua oso gogorra eta miserablea zen. Nekazarien jantzi gehienak artilezkoak izan ohi ziren, eurek eginak. Denbora luzerako jantzi bakar bat besterik ez zuten izaten; horregatik, adabakiz josita egoten zen askotan.
Letrak lotu ea zer agertzen den!
Gaztelua kanpotik eta barrutik Kanpoan aurkitu beharrekoak: Ur babes erretena Almena izeneko kroskak Gorazarre dorrea Ur errota Haize errota Putzu bat 8 ardi 5 zaldun 6 soldadu guardia egiten 2 zisne 4 bandera
Barruan aurkitu beharrekoak: Gorazarre dorrea Jauregiak 95 mailako eskailera Sukaldea Jauntxoen logela Jauntxoen batzar bereziak egiteko gela Janari eta edarien biltegia Soldaduen eta beste zerbitzairien logelak 3 txakur 4 oilo
El Pobaleko Burdinola El Pobal auzoa z/g 48550 Muskiz Tel. 629271516 e-mail: elpobal@bizkaia.eus facebook.com/ferreriaelpobal twitter: @elpobal