Shikan Wasi pushakkunami Jipijapapi karkakuna
killa elciudadano.gov.ec HATARIPA KILLKASHKA
2 Wata 2010 Wata, abril Nº 14 LLAKTAPI KAWSAK
Kay punchakuna ima tiyashkakuna 2p
Illinois Sumak Yachana Wasimi shuk karanata kurka 2P Foto:Emilio Sánchez /Presidencia de la República
Mashna kashkata yachankapakmi yupakrin 4P Rimanakuy
3p
Salasacamanta warmi. Santa Cruzpimi makiwan rurashkakunata katun
02
llaktapi kawsak Ecuador, 2010, abril killa, Nº14
Ima shina kashkata willana
Illinois Sumak Yachana Wasika
Rafael Correa Llakta Pushakpa rurakushkatami alli kashkata nin Llakta Pushakka kay karanaka Ecuadorpi kawsakkuna rurakushkatami allikachikun nin
R
afael Correa Llakta Pushakka UrbanaChampaignpi, Illinoispi Estados Unidospimi yachachina hawa imakunata rurarka. Shinami Sumak Yachana Wasika kay kimsa wata Ecuadorpi shikan kawsay tiyachun allita rurakushkamanta shuk karanata kurka. Llakta Pushkka 2001 watami chay Sumak Yachana Wasipi Kullki Charinapi doctor (PhD) shina tukurka. Kay 2010 wata, abril killa, 7
punchami kutinllatak chaypi karka, chaypimi Madhuri and Jagdish Shert shutiyuk karanata chaskirka. Chay karanawanmi yachakushkatapash, kunan Llakta Pushak shina imakunata rurakushkatapash alli kachishkata rikuchin. Chashnami Werner Baer chay Sumak Yachana Wasimanta Kullki Charinata yachachikka nirka, payka Llakta Pushak imakunapi alli kash-kata, alli shunkuyuk kashkatapashmi uyachirka. Baerka Correawan neoliberal
SHINAMI Rafael Correa Llakta Pushakka karanata chaskirka
yuyaykuna hawa rimak kashkatami willarka, kipaka Llakta Pushakka chay hawami paypa doctor tukuna kamupika killkarka nirka.
Correa Llakta Pushakka karanata chaskishpaka, kaywanka kankuna sumakta yachachishkatami rikukunchik. Llakta Pushak shinaka tukuykunapa
KAY PUNCHAKUNA IMA TIYASHKAKUNA HATUN PLAZAPI USHUTATA PICHAKKUNAMI CORREAWAN CHAWPI PUNCHA MIKUNATA MIKURKAKUNA Rafael Correa Llakta Pushakka 73 ushuta pichaktami Carondeletman chawpi puncha mikunata mikunkapak kayarka. LLakta Pushakka chay Mikuna Ukupimi llakta pushakkunawan, karu llaktamanta kachamushkakunawan tantanakun, shinapash chay punchaka chaypimi ushutata pichakkunawan mikurka, parlarka, paykunapa minishtishkakunata uyarka.
SHIKAN WASI PUSHAKKUNAMI JIPIJAPAPI KARKAKUNA Rafael Correa Llakta Pushakka paypa shikan wasi pushakkunawanmi abril killa 16 punchaka Jipijapapi, Manabí markapi, karka. Chaypimi Manabí markamanta shikan pushakkunawan ruranakuna ima shina katikushkata rikurka. Shinami Puerto Lópezpa michamanta, Bahía-San Vicente chakamanta, markapa ñankunata allichinamanta, shuktakkunamantapash rimarka. Shinallatak yapalla tamiyakushkamanta imata rurana hawapashmi rimarka.
Ecuador, 2010, abril killa, Nº14 llaktapi kawsakuk 03
Rimanakuy MARGARITA PANCHA JIMÉNEZ SALASACA KATUKWARMI
¿
Mama, may karupimi kawsankapak shamushkanki, nachu? Ari, ñuka-
ka Patu Lomamantami, Pelileo kuchumanta, shamuni. Salasaca warmimi kani. Vida maskashpami kayman shamushkanchik. Kusayukpash, kimsa wawayukpashmi kani. Wawakunaka kaypi, Santa Cruzpi, yachana wasipimi yachakukunkuna. Ñuka kusaka Municipiopimi trabajan. ¿Mamaka unaytachu chashna katushpa kawsanki? Ari, ñami 15
alli kashkata yuyash-pami rurakuni nirka. Ecuadorpika charikkunaka ashallami kankuna, wakchakunami ashtakakuna kankuna, chaytami shikanyachinkapak ima ruranakunata rikukunchik nirka.
watata kaypi katuni. Sarunpika mana katuk karkanichu, sarunpika takshashpami imapallapash kullkita chaskik karkani. Shinapash kusaka mana munarkachu. Chaymi makiwan rurashkakunata katunaman yaykurkani. Chaytaka ña yacharkanimi; Salasacapi kawsashpaka, ñuka kusaka tapiztami awak karka, chaytami katuk karkani. ¿Pikunatak rantinkuna? Karu llaktamanta shamukkunami rantinkuna, kaypi ima tiyashkatami rikushpa, maykan allikachishkata rantinkuna. Wakinpika paykunapa shimita mana yachashkamantami mana katuy tukuni. Shinallatak katukkunapash tawkami kanchik. Chayka Otavalomantakunapash, Salasamantakunapash, mishukunapashmi kanchik. ¿Llaktaman tikrankichu? Ari, shinapash watapika shuk kutinmi llaktaman rinchik, chayka antankapimi rinchik. Kaypi kawsakuk nikuk pankata charishkamantami antankapi rinaka mana may valishka kan. Shuk killa shinatami llaktapi kanchik. Chayka wawakunapa yacha-
CORREA LLAKTA PUSHAKKA RUBÉN BLADESMANMI SHUK WARKUCHINATA KARARKA. Ecuador Kamayka abril killa, 15 punchami Rubén Blades Panamámanta takikman shuk warkuchinata Carondeletpa Killu Ukupi kurka. Bladeska Correa Llakta Pushak Ecuadorta mushukyachikushkata, Latinoamérica shuklla shina kachun imakunata rurakushkatami alliman rikukushkata nirka.
Foto:José Maldonado
Salasaca mamaka 15 watatami Santa Cruzpi katushpa tiyan kuna mana tiyakpimi, rikushpaka, ña tikramuenero febrero killakunaPi kashka nayanllami. Wawakunami chashna rinchik. Anka kaymantami kankutankapimi tikramun- Margarita Pancha na, paykunapash ña tichik, shinapash mana Jiménez krashun ninkunallami. utiyallachu shamun- Patu Loma, Pelileo Chaymantami tikranchik. Antankakunaka kuchumanta chiklla. Shinallatak kaymana apamunayachin- Rosariopi kak pika imallatapash katuskunachu. Ashalla pa- yachana hpaka ña kullki tiyanmi, gan nishpami mana wasiman rishka kutin Guasalatapika mamunankuna, paykuna- 37 watayuk na ima rurana tiyanchu, ka karu llaktamanta rik- 3 wawayuk imapitak kullkita hapisinkapak shamukkunarinka. Chaykunata yuyatami puntaka apankuna. Chayman- rishpami tikranchiklla. tami shuyana kanchik. Santa Cruzpika, Salasacamantaka ¿Llaktapi kashpaka, yacharinki- ashtakakunami kawsanchik, kaypichu? Kunanka ña mana yacharini- ka wasichinapi, takshashpa, camiochu, ninantami chirin. Ña aylluku- netata purichishpa, agenciakunanata, pitilla allpata, mawka wasita, pimi trabajankuna.
COLOMBIAKA ECUADOR MILLAY HANPIKUNA RIKURIYAKUSHKATAMI ALLIKACHIN Álvaro Uribe Colombia Llakta Pushakka “Colombia Kamaypa, Makanakukkunapa shutipimi Ecuador Kamaytapash, Makanakukkunatapash Ramón Quintero Sanclemente millay hanpita hatun katukta hapishkamanta pagui ninchik, chashnami chay llakita tukuchishun” nirka. Ecuadormanta Chapakpash, Estados Unidosmanta Millay Hanpita Rikuk Chapakpashmi, ishkay tukushpa, hapirkakuna.
04
llaktapi kawsak
Ecuador, 2010, abril killa, Nº14
Mama Llakta
PRODUCCIÓN Secretaría General de Comunicación de la Presidencia de la República SECOM. Editor en Quichua: José Maldonado (Ushku Chukuri). Editor gráfico Mario Gallardo Neira
Mashnami kanchik Sarun sarunpika kipukunapimi mashna kari, warmi, wanpra, kuytsa, wawa kashkata; shuktak imakuna mashna tiyashkata yachak karkanchik.
A
ri, shamuk noviembre killami, tukuy Ecuador mama llaktapi kawsakukkunata yupakrinkuna. Ña ñukanchik runa llaktakunapika chayta uyashpaka, ashata manchanchikmi, puntaka imapash charishkakunata kichunkapak, apankapak yupakrinkunami nishpami yuyanchik. Shinapash kaytapashmi yuyana kanchik. Sarun sarunpi tukuytami yupak karkanchik, imakunapash mashna kashkatami yachak karkanchik, yupashkakunata shuk watashka puchkkakunapimi wakaychi karkanchik, chashna watashka puchkakunaka kipu shutiyukmi karka. Chashnami kipukunapika mashna kari warmi, wanpra, kuytsa, wawa tiyashkata; shuktak imakuna
mashna tiyashkata yachak karkanchik. Chay kipunakunata allichikkunaka kipukamayuk nishkakunami karkakuna, paykunami yupay-
KAYMI ñukanhik ñawpa taytakunapa Kipu
kunataka punchanta allichik karkakuna. Shinami mana tamiyakpi, imapash mana pukukpika, chay kipukunata rikushpa, mashna imapash murukuna charishkata rikushpa, maypi llaki tiyashkaman apashpa kuk karkakuna. Imapash llaki tiyakpika, imapash minishtishkata tiyakta yachankapakka, kipukunatami rikuk karkakuna. Ari, kipukunaka imapapash may minishtishkami karka, chaywanmi mashna tiyashkata yacharik karka. Shinapash mishukuna shamushka kipaka, kipukunaka chinkarirkami. Kunanka ña mana tiyanchu. Chay yupaytaka sarunpash kunanpash minishtirinmi, chaymantami kay wataka censo nishka tiyakrin. Chaywanka mashna kashkata yachankapak, imata ashtawan minishtirishkata, imata ashtawan ruranata, maypi ñukanchikpura kawsakushkata, maypi ima ruranakuna tiyashkata, shuktakkunatapash yachankapakmi kan. Shinaka mana manchashpa willanallami kanchik. Kay yupaywanmi Ecuadorpi mashna kawsakushkata yachashun, shinallatak mashna runakuna kashkatapashmi yachay chayashun.