llaktapi kawsak elciudadano.gob.ec
n ukuykunapa ka Llaktaka ñamit
2012 wata I marzo killa I LLAKTAPI KAWSAK HATARIPA KILLKASHKA
Rimanakuy 7p
MARÍA FERNANDA CHIMBORAZO yachakunamantami karupi kawsarkani
No 31
Victoria Llakta:
wakchakunapash allimi kawsay ushankuna Kay llaktaka Dauleman rina ñanpimi kan. Llakta Pushakka chaymanmi 54 wasita kunkapak chayarka. Yaku, micha, mapa yakuta hapinami wasikunapika tiyan. Kawsanayay wasikunami kankuna. 3p
Llakta Pushakpa sábado punchakuna Pujilípi, Puembopi rimashka 2p Kuytsakuna ama wiksayuk tukuchunmi, ima yachakuna tiyakrin 3p
5p
Ecuador-Perú tantanakuyka Chiclayopimi, Perúpi, tiyarka
Yachana wasipimi wawakunaman alli mikunata kukrin Allita mikushpaka, wawakunaka mana irkichu kankakuna, shinchimi kankakuna 4p
SARAMPIÓN VACUNATA CHURANKAPAKKA WASIKUNAMANMI CHAYAKUNKUNA 4p
02 llaktapi kawsak
2012 wata I marzo killa I No 31
Llakta Pushakpa rimashkakuna
260 Puembopi
PUEMBOPI KAWSAKKUNAKA Llakta Pushak ima niktami upalla uyarkakuna
Llakta Pushakka kunankaman paktarishkata rikuriyachunmi mañarka Puembopi, Correaka payta mana katikkunami internetpi urmachinkapak hatarichun mañakunkuna nirka
R
afael Correa Llakta Pushakka kay enero killa, sábado 25 punchami, Puembopi karka. Chaypimi tukurikuk semana ima rurashkakunata willarka. Correata mana katikkunaka marzo killa, 8 punchamanta hatarichunmi mañakunkuna. Shinami chay punchamanta Ecuador chakimanta ñankunata purishpa shamukrinkuna. Paykunaka marzo killa, 22 shinatami Quitoman chayakrikunkuna. Killashkakunapika «chapakkunapa, makanakukkunapa aylluman, riksishkakunaman, willaychik. Kay hatarika Ecuadorpi kishpilla kawsanata charinkapakmi kan» nikun nirka. Shukpika «Llakta Pushakka kamachita rikushpami, huchachishpa kullkisapa tukukun» nikun nirka.
Llakta Pushakka «marzo killa, 8 puncha Hatun Panpata huntachishunchik, chay punchami warmikuna puncha nishka kan» nirka. Correaka «kay llaktapika charikkunaka paykuna munashkata mana rur ay ushanchu; kunanka Ecuadorpika llaktapa alli kashkata rikushpami, imakunata ruranchik. Ñukanchikmi kay marzo killa, 8 pun chamantaka Quitota mitsankapak shayarikrinchik» nirka.
261 Pujilípi
SISAKUNAWANMI Pujilípika chaskirkakuna
Runakunapa pushakkunaka llullankunami. Wakramantaka mana kullkita mañashunchu [Pujilí] Rafael Correa Llakta Pushakka kay marzo killa, sábado 3 punchaka Pujilípimi karka. Chaypimi paypa rurashka hawa willarka. Correaka runakunatami ama umay tukuychikchu nirka. Wakin runakunapa pushakkunami panta wi-
llakushkata willarka. Shinami wakrakunamanta kullkita mañakrikushkata nikushkata uyachirka. Correaka Conaiepa pushakkuna charikkunawan tantanakukrikushkatami riksichirka. «Runakunapa pushakkunaka Blasco Pe-
ñaherrerapa nishkatami uyakunkuna. Paymi Suyuman kuna kullkita pishiyachichun mañakun» nirka. SRIka «wakrakunamanta kullkita mana mañakrinchu» nishpami willarka. Allpamantami Suyuman kullkita kuna k an, shina-
pash Amazoníapika 70 hectárea yalli allpata charikpimi, yapalla allpamanta kullkitaka kuna k an; shukkunapika 25 hectárea yalli allpamantami kuna kan. Runakunaka chashna hatun allpataka mana charinchu» nirka.
2012 wata I marzo killa I No 31
llaktapi kawsak
03
Ima tiyashka
Ciudad Victoriaka sumakmi rikurin Kaypimi tawka wasita rurakunkuna. Wakin tukuchishka wasikunatami ña kurka. Monte Sinaípi kawsak ayllukunamanmi kurka.
C
iudad Victoriapi kawsakrikukkunaka sarunka turupi, wiruwan rurashka wasikunapimi kawsarkakuna. Kunanka shinchi allpapi, cementowan rurashka wasikunapimi kawsakrinkuna. Wawakunapa pukllana waylla panpakunapashmi tiyan. Chaypi
kawsakrikuk ayllukunaka sarunka paykunapa wasikunapika mana imatachu charirka. Kay wasikunapika tukuy minishtishkakunatami charinkuna. Kay ayllu llaktaka Dauleman rina ñanpi, 14,5 kilómetropimi kan. Rafael Correa Llakta Pushakmi febrero killa, 14 punchaka mushuk wasita kunkapak chaypi karka. Ishkay patayuk wasimi kankuna, ishkay ayllumi kawsay ushankuna. Shuk pataka 40 metro cuadrado hatunmi kan.
YUPAYKUNA
54 wasitami, Rafael Correa Llakta Pushakka, kurka
15 Watakamanmi, killan killan 70 mana kashpaka 80 dólartami wasiyukkunaka, kuna kankuna
12.000 dólarmi, shuk wasika, valin. Kamayka 5.000 dólar valik bonotami kun
WASIKUNAKA sumakmi rikurinkuna. Kawsankapak minishtishkatami charin
70.000 antawata purichikmi mashna yachashkata rikuchina kankuna [Quito] Antawa Purikta Rikuk Wasika marzo killami 70.000 hatun antawa purichikta mashna y achashkata rikunka. Shinami antawata purichinkapak tukuy yachana kashkata ima shina kashkata ri-
Kuytsakuna wiksayuk tukukushkata pishiyachinkapakmi imakunata rikukrin
kunka. Kaykunawanmi ñankunapi llakita pishiyachikrinkuna. Kaynanik carnaval punchakunaka wañushkakunata, chukrishkakunata rikushpaka, 60 shinami karkakuna. Mashna yachashkata ri-
kunaka septiembre killakamanmi kanka. Antawata purichikkunaka kimsa kutinkamanmi chayta rikuchi ushankuna, ña mana ushakpika, purichi ushak nikuk pank ataka mana chaskinkachu.
[Quito] Kuytsakunaka hawallami wiksayuk tukunkuna, chaytami 25% shinapi pishiyachinkapak imakunata rikukrin. K ariwan warmiwan kana ima shina kashkata yachachunmi imakunata riksichikrin. Latinoaméricata Caribeta rikushpaka, Ecuadormanta ashtaka kuytsakunami wiksayuk tukunkuna. Shuk llaktapa washapimi kan. Gloria Vidal Yachachina-
ta Rikuk Wasi pushakka tukuy yachakunapi kariwan warmiwan kanata yachachinatami uyachirka. Shinallatak Unkuyta Rikuk Wasika ama wiksayuk tukunkapak ima harkarinakunatami shikan hanpi wasikunapi tiyashkata uyachirka. 1800 44 5566 yupaymanpashmi kayay ushan, chaypipashmi kariwan warmiwan kana hawaka imakunata willay ushan.
04 llaktapi kawsak
2012 wata I marzo killa I No 31
Ima tiyashka Utiyalla
yachankapak Hanpi wasi ukupi hawa pataman-ura pataman apanakunatami allichikrin
ALLI MIKUNA. Yachana wasikunapimi alli mikunata yachachikrin
YUPAYKUNA
51% runa wawakunami irki kankuna
34 hunu dólarwanmi alli kawsankapak minishtishkakunata kunka
Ecuadorka alli mikuchunmi rikuriyakrin Kamayka wawakuna alli mikuchunmi, ama irki wiñachunmi rikuriyanka Allita mikuna ama ir ki kankakapak» nishkami iskun markapi tiya-
krin. Mana alli mikuna ta mikushkamantami irki tukun. Kay llakika wakchakunapi, ashtawanka wawakunapimi rikurin. María de Lourdes Guz-
Quitopika 5.000 shinamanmi sarampión vacunata churarka [Quito] Febrero killa, 2 4 punchamanta 26 punchakamanmi Guamanípi, Cotocollaopi, Conocotopi wasin wasin chayashpa saram-
pión vacunata churarka. 20.090 wasimanmi chayarka. 5.210 wawaman, wanpra kuytsamanmi vacunata churarka. Wanpra
ñayka mamami kan. Chuku wawayukmi kan. Quitopimi kawsan. Chayta uyashpaka, maymi allikachirka. Shinaka paypa wawakunaka allitami mikunkakuna nirka. Henry Yánezka 11 watayukmi kan. Primicias de la Cultura de Quito shutiyuk yachana wasipimi yachakun. «Ñuka yachana wasipika shunkunatami chaskini. Warmi wakrapa ñuñutami upiyani. Ñuka mamaka tantata, mana kashpaka, mishki murutami kachan. Chayta mikushka kipaka, sumaktami yachakuni, pukllani»nirka. Unkuyta Rikuk W asi; Wasichinata Rikuk Wasi; Kullkipipash Kawsaypipash Kimichinata Rikuk Wasipashmi chayta rurakun.
[Quito] Unkuyta Rikuk Wasika hawa patamanura pataman apanakunatami maykakunataka allichikrin, maykankunapa rantika shukta churakrin. Chaykunataka shuklla rurakmanllami rantikrin. Wakllikpika, shukpamanllami allichichunka rina kanka. Mana kaypi chaypichu allichichunka maskana kanka. Hanpi w asikunaka kashnakunawanmi allipash, kutsillapash rurakushkata rikuchinkakuna. BabahoyoMontalvo-Balsapamba ñantami allichikrin
[Quito] Apana Apamunata Rikuk Wasika febrero killa, 28 punchami Babahoyo-Montavo-Balsapamba ñanta allichun pankakunata shuti killkarka. Kayka 43 kilómetro sunimi kan. Allichinkapakka 12,5 hunu dólar tami minishtikrin. Cuerpo de Ingenieros del Ejército nishkami chaytaka rurakrin.
kuytsamanta rimashpaka, 14 watayukkamanmi churarka. Shamuk killakunaka 24 markapimi chashnallatak ruranka. 4.600 shinami chashna vacunata churachinkapakka llukshinka.
SARAMPIÓN. Wasiman chayashpami, vacunata churarkakuna
llaktapi kawsak
2012 wata I marzo killa I No 31
05
Shuk llaktapi ima tiyashka
RAFAEL CORREA Ecuador Llakta Pushakpash, Ollanta Humala Perú Llakta Pushakpashmi kushilla karkakuna
Ecuadorka Perúwanmi ishkay
tukushpa rurankapak pankakunata Perúpi shuti killkarka kawsakkunaka Correa Llakta Pushak shamushkatami allikachinkuna
Ecuador Llakta Pushakka Chiclayopimi Ollanta Humala Perú Llakta Pushakwan tantanakurka.
E
cuadorka Perúwanmi 16 pankata shuti killkarka. Imakunapi ishkay tukushpa rurankapakmi kan. Shinami katuna-rantinapi, antawa yallinapi, shukkunapi imata ruranata rikunkakuna. Ishkantin llaktamanta shikan wasi pushakkkunapashmi tantanakurkakuna. Kaywanka, kashna tantanakuyka, pichka kutinmi tiyarka. Rafael Correa Llakta Pushakka Chiclayopimi llaktapa punku paskanata chaskirka. Roberto Torres chaymanta alcaldemi kurka. Ollanta Humala Perú Llakta Pushakka ishkay tukushpa rurana wakchakunaman chayachun munashkatami uyachirka. Millay hanpita yallichinata, allpa ukumanta surkuchinata, killkanatakillkakatinata, ishkay tukushpa, allichina kashkatapashmi nirka.
Correaka Chiclayopimi Honoris Causa doctoradota chaskirka Chiclayomanta sumak yachana wasimi Rafael Correa Llakta Pushakman Honoris Causa doctoradota kurka. Alli yachak kashkamantami chashna cha yta kurka. Llakta Pushakka pagui nirkami. Sumak yachana wasika huntami karka. Correaka, llaktapa alli kashkata rikushpa, imakunata rurakushkatami riksichirka.
CHASHNA churakushkami doctoradota chaskirka
Ecuadorpash Perúpash 368 hunu dólartami ñankunapa kunkuna Pichka ñantami rurakunkuna. 2.716 kilómetro shina sunimi kankuna. Chaypami 368 hunu dólarta minishtishka. Chakakunatapashmi rurakrinkuna. Guayaquil-Piura ñanka 538 km sunimi k an. Ecuadorka
Arenillas-Suyana ñanpika 244 km shinatami ña rurashka. Loja-Sullana ñanka 319 km sunimi kan, ña tuku chishkami kan. Loja-La Balsapash (690 km) ñanta; Méndez-Sarameriza (358 km) ñantapashmi ruranka.
Chiclayopi, Perúpi, kawsakkunaka Ecuadormanta Llakta Pushak chaypi kashkata allikachirkakunami. William Albuja «Ecuadormanta kayman shamushkataka allimanmi rikuni» nirka. Gaby Dueñaska Chiclayo Grand Hotel kanchapimi karka. Chashna tantanakushpami, llaktakunaka ashtawan alli apanakunka nirka. Jorge Martínez hanpikka kashnami mana mak ankushpa kawsanalla kashkata rikuchikunkuna nirka.
06 llaktapi kawsak
2012 wata I marzo killa I No 31
Ima tiyashka
MIKUNA TULU. Maykunamanmi mikunata karankapakka chayankuna
Kamayka yallimana tamiashkamanta llaki apashkakunatami yanapan Llaki apashka ayllukunaka minkarina wasikunapimi kankuna; chaypimi mikunata, hanpikunata, puñunkapak minishtishkakunatapash chaskinkuna.
M
a n u e l Chalacánka 57 wat ay u k m i kan. Chonepi, MIDUVIpa minkarina wasipi kan. Tawka ayllumi chaypi minkarishka kankuna. Chalacánka paypa warmiwan, pichka wawawanmi chaypi kan. Punchantami chuya yakuta, mikunata chaskin. Hanpikpashmi rikunkapak shamun. Kay punchakunaka kaypimi puñukun. Paypa wasika yaku ukupimi kan. Chalacánka «ñuka wasita diciembre killami chayrak tukuchir-
Kamayka Ecuadormanta kashkata nikuk pankatami kun [Quito] Matías Oyolapash, Esteban Dreerpash Argentinamanta fútbolta pukllakkunami karkuna. Ecuadormanta kashkata nikuk pankatami ña c haskirkakuna. Shinaka ñami Ecuad ormanta kankuna. Carondelet Wasipi, Killu Ukupimi, chashna nikuk pankataka chaskirkakuna.
Kay 2012 wataka 6.000 wasitami mana hanpiripa unkuyyukkunapa wasichinka
PUKLLAKUNAKA kushillami karkakuna
Dreerka kushilla kashkatami uyachirka, shinallatak Emelecpa shuk churakunata Rafael Correa Llakta
kani» nirka. Chonepika sukta minkarina wasimi tiyan. Kimsa patsak kari warmimi chaypi minkarishka kankuna. San Antoniopi kawsakkunaka cha wasikunapimi minkarishka kankuna. Ña tamiya paskarikpi, paykunapa wasiman tikranatami yuyakunkuna. Hugo Garcíaka hatun yakuta harkakuk pirka shina pakirikpi, paypa wasimanta utiyalla llukchishkatami willarka. Llaki Tiyakpi Imata Ruranata Rikuk Wasimi, yallimana tamiyashkamanta maypi llaki tiyashkapi, ima minishtishkakunata kukun.
Pushakman kushkatami nirka. Coreaka Emelecta katikmi kan. Correaka «paykunaka kunanmanta Ecua-
dormanta kankuna. Ñalla Ecuadorpa ashtawan alli pukllakkunapi pukllakrikushkata yuyanimi» nirka.
[Quito] Lenín Moreno Katik Pushakka kucha mama manñamanta 68 al caldewanmi tantanakurka. Alcaldekunaka allpatami kukrin, c haypimi wasichikrin. Chay wasikunaka ashtawan mana hanpiripa unkuyyukkunapami kanka. Manuela Espejo R uranaka kay 2012 wataka Wasichinata Rikuk Wasiwanmi 6.000 wasita tukuy llaktapi rurakrin.
2012 wata I marzo killa I No 31
llaktapi kawsak
07
María Fernanda Chimborazo
Ayllumanta karuyashpaka, llakinayanmi, shinapash ashtakatami yachakurin.
Karupi kashpami, tayta mamakuna wawakunamanta imakunata rurak kashkata rikurkani. Chaymantami paykunata ashtawan kuyani.
M
aría Fernandaka Charcaimanta kuytsami kan, Charcaika Cañar markapimi kan, chaypimi ashtaka kichwa ayllukuna kawsankuna. Payka shikan yachana wasikunapi, shikan llaktakuna pimi yachakushka. Chashnami kallari yachakunataka Charcaipi yachakurka. Chaymanta shuk yachachik millay, makak kashkatami yuyarin. Yachakunapa rantika mancharirkami. Hatun yachana wasitaka Cañarpimi yachakurka. San José de Calasanzpimi yachakurka. Ashalla kichwakunami chaypika karkakuna. Runa kashkamanta mana llaki aparkachu. Tarpuna hawami chaypi yachakurka. Hatun yachana wasita tukuchiska kipaka, sumak yachana wasiman rinatami yuyarka, paypa aylluka ashtawan yachakuchun munarkami. Maypi yachakunatami
maskarka. Shinami Amba toman yachakunkapak rirka. Shuk mushuk kawsaymi shamurka. Ambatomanmi chayarka, chaypika sapallami kawsana karka. Pay kikinmi chaypika yanuna karka. Kullki yapalla kakpika, ka tuna panpapimi mikuk rirka. Wasi mikunatami yuyarirka. Payllami imakunatapash rurana karka. Aylluka Charcaipimi sakirirka. Kallaripika aylluta yuyarishpaka, llakinayachirkami. Shinapash allimantami mushuk llaktapi yacharirka. Pichka watatami chaypi kawsarka. Payllami, Cañarmanta kich-
Pi kashka María Fernanda Chimborazo Quizhpi: Charkaymanta kuytsa Yachana wasi: 4 de Junio-Charcai Hatun yachana wasi: San José de Calasanz-Cañar Sumak yachana wasi: Universidad Técnica de Ambato Imatak: Ingeniera de Alimentos
wa warmi shinaka chay sumak yachana wasipika karka. Pichka watatami shikan llaktapi, shikan riksishkakunawan kawsarka. Mishukunawan, mishakunawan allimi apanakurka. Chashnami shuk llaktapi kashpapash, sapalla kashpapash, warmi kashpapash alliman kawsay ushashkata rikurka. Chaypimi kichwa warmikuna umayuk kashkata, imatapash ruray ushashkata rikurka. Pichka wata kipaka, yachakunata tukuchirkami, kunanka mikuna hawa ingeniera nishkami kan. Paypa yachakushkawanka kichwa ayllu llaktakunapi allita mikuchun yacachinkapakmi munashkatami
riksichin. Kay punchakunaka maypi llankanatami rikukun. Kichwa kuytsakunatamanmi, ima shinami pay yachakunkapak rirka, chashna richunmi munan. Ayllumanta karuyashpa rinaka shinchi kashkata, shinapash ashtakata kawsaymanta yachakushkata; alli shunkuyukpash, alli umayukpash tukuk kashkatami riksichin. Tukuy kichwa warmikunami yachakuna kankuna. T ayta-mamakunata yachana wasiman kachachun mañan. Yachakushpaka shuk mushuk, shikan kawsaymi rikurimun nin. Foto: Tamia Maldonado
08 llaktapi kawsak
llaktapi kawsak
2012 wata I marzo killa I No 31 PRODUCCIÓN: Secretaría General de Comunicación de la Presidencia de la República SECOM.
Editor: José Maldonado “Ushku Chukuri”. Editor Gráfico: Mario
Gallardo Neira ● Fotógrafos: Eduardo Santillán, Santiago Armas, Miguel Romero y Edison Serrano ● Webmaster: Darío Jarrín
Kucha mama manñaman rishpaka: Minishtishkatalla apay Ashallata mapayachi