ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΗΣ ΜΑΛΑΓΟΥΖΙΑΣ THE TRIUMPH OF MALAGOUSIA

Μια ποικιλία υπό εξαφάνιση διασώζεται από έναν νεαρό οινολόγο και, μέσα σε ελάχιστες δεκαετίες, καταγράφεται ως ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα της οινικής ιστορίας μας.

Της Νένας Δημητρίου | Φωτογραφίες: Δημήτρης Βλάικος

A grape variety on the brink of extinction that was saved by a young oenologist has, within just a few decades, established itself as a vital part of Greece's rich wine history.

By Nena Dimitriou | Photos: Dimitris Vlaikos

ια κάθε νεαρό οινολόγο στην Ελλάδα του 1970, μια θέση εργασίας στο κτήμα Porto Carras στη Σιθωνία της Χαλκιδικής ήταν μάλλον δουλειά των ονείρων του. Ένας από τους με- γαλύτερους αμπελώνες της Ευρώπης βρισκόταν εκεί, 4.500 στρέμματα καλλιεργημένα με πληθώρα από ελληνικές και ξενικές ποικιλίες, με διακεκριμένους οινολόγους και αμπελουργούς την αφρόκρεμα των επαγγελματιών του κρασιού να τον διαχειρίζονται. Αυτά τα αμπέλια φιλοξένη- σαν τις πρώτες φυτεύσεις Ασύρτικου εκτός Σαντορίνης.

Οι συνθήκες ήταν ιδανικές. Το κτήμα Porto Carras συ- νεργαζόταν με το Ινστιτούτο Οίνου, όπως και με το τμήμα Οινολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης. Ως σύμβουλοι και στενοί συνεργάτες βρέθηκαν εκεί ο σπουδαίος Émile Peynaud, που θεωρείται ο πατέρας της σύγχρονης οινολογίας, η πρωτοπόρος της ελληνικής οινολογίας, Δρ Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα, και ο καθηγητής αμπελουργίας του ΑΠΘ Βασίλης Λογοθέτης. Ήταν το 1977 όταν ο απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Bordeaux της Γαλλίας Βαγγέλης Γεροβασιλείου ξεκίνησε να εργάζεται στο κτήμα. Στα δέκα στρέμματα του πειραματικού αμπελώνα τους υπήρχαν 26 ελληνικές ποικιλίες, μεταξύ των οποίων και κάποια κλήματα Μαλαγουζιάς. Ο διορατικός Γεροβασιλείου γεύτηκε το μοσχοβολιστό φρούτο της και σκέφτηκε πως είναι μια ποικιλία που αξίζει να πολλαπλασιάσει. Την ίδια ώρα, το μοναδικό αμπέλι με Μαλαγουζιές που υπήρχε στη

Λυκόβρυση Αττικής καταστράφηκε, κι έτσι αυτά τα κλήματα

Μαλαγουζιάς του Porto Carras ήταν τα μοναδικά της χώρας.

Το 1981 δημιουργείται το Κτήμα Γεροβασιλείου στην Επα- νομή Θεσσαλονίκης, όπου ο ίδιος φυτεύει την ποικιλία, και τέσσερα χρόνια μετά, το 1985, εμφιαλώνει για πρώτη φορά το χαρμάνι από Ασύρτικο και Μαλαγουζιά με την ετικέτα του Κτήματος Γεροβασιλείου. Μέσα σε τέσσερις δεκαετίες, η Μαλαγουζιά, ένα κλήμα που παραλίγο να εξαφανιστεί, οινοποιήθηκε με λαμπρά αποτελέσματα, αγαπήθηκε πολύ από οινοποιούς και καταναλωτές, ταίριαξε αρμονικά με την ελληνική κουζίνα και μέχρι σήμερα αποτελεί λαμπρό πεδίο για περαιτέρω πειραματισμό. Ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου έχει δημιουργήσει μια δική του «σχολή» στο οινοποιητικό στιλ της ποικιλίας, που αρκετοί οινοπαραγωγοί έχουν ακολουθήσει.

«Αν οινοποιηθεί κατάλληλα, ακόμη και μετά από επτά ή δέκα χρόνια, μπορεί να δώσει μοναδικά χαρακτηριστικά», λέει σήμερα ο οινοποιός που έχει αποδείξει την ακλόνητη αφο- σίωσή του στο νόστιμο σταφύλι. «Η Μαλαγουζιά είναι σαν αδερφή μας», λέει η Βασιλική Γεροβασιλείου, που μαζί με τη

Μαριάνθη και τον Αργύρη αποτελούν τη δεύτερη γενιά οινο- ποιών του κτήματος. Στο κτήμα της οικογένειας, από τον ιδι- όκτητο αμπελώνα 1.100 στρεμμάτων, τα 480 είναι φυτεμένα

Left

Right page: At the Malagousia harvest with Evangelos Gerovassiliou and agronomist Sofia Ntai.

Αριστερή σελίδα: Δοκιμή στο Electra Palace Athens.

Δεξιά σελίδα: Στον τρύγο της Μαλαγουζιάς, ο Βαγγέλης Γεροβασιλείου και η γεωπόνος Σοφία Νταή.

The dream of every budding oenologist in Greece during the 1970s was to secure a position at the Domaine Porto Carras in Sithonia, Halkidiki. Home to the oldest vineyard in Greece and one of the most extensive in Europe, this 475acre estate was planted with a number of Greek and international varieties and managed by renowned oenologists and viticulturists – the crème de la crème of wine professionals. What's more, the estate was working with both the Wine Institute of Greece and the Department of Oenology of the Aristotle University of Thessaloniki. Advisors and close associates included Émile Peynaud, considered the forefather of modern oenology; Dr Stavroula Kourakou-Dragona, the pioneer of Greek oenology; and Vassilis Logothetis, Professor of Viticulture at Aristotle University in Thessaloniki. All in all, it was an amazing place; the vineyards there were the ones that hosted the first plantings of Assyrtiko outside Santorini.

In 1977, Evangelos Gerovassiliou, a University of Bordeaux graduate, started working at the estate. Within their experimental vineyard of 10,000 square meters, there were 26 Greek varieties, amongst which were some Malagousia vines. Gerovassiliou tasted its fragrant fruit and believed it to be a variety worth propagating. As it happened, the only other vineyard with Malagousia, a holding in Lykovrysi in Attica, had just been destroyed, leaving these few vines at Porto Carras as the only ones in existence anywhere.

In 1981, the young oenologist began his own enterprise, establishing the Gerovassiliou Estate on family land in Epanomi, Thessaloniki. Naturally, he planted the Malagousia variety in his vineyards and, four years later, bottled a blend of Assyrtiko and Malagousia under the Gerovassiliou Estate label. Over the next four decades, Malagousia, a vine that had almost disappeared, underwent brilliant vinifications and came to be greatly loved by winemakers and consumers alike. A variety that pairs harmoniously with Greek cuisine, the grape remains ripe for further experimentation, and the approach that Gerovassiliou has taken with Malagousia is now being followed by others.

"Properly vinified, it can, even after seven or ten years, yield unique characteristics," says Evangelos Gerovassiliou, who has proven his unwavering devotion to this delightful grape. "Malagousia is, in a sense, our sister," says Vasiliki Gerovasiliou who, together with Marianthi and Argyris, is a second-generation winemaker of the family. Of the 110 hectares on the estate, approximately 48 are planted with

Αριστερή σελίδα:

Οι σομελιέ Χρήστος

Τσαπέρας Μωραΐτης και Γιάννης Κόλλιας από την μπριγάδα των εστιατορίων Electra Metropolis και Electra Palace Athens.

Δεξιά σελίδα:

Κουσκούς με κολοκυθάκια, αβοκάντο, δυόσμο και νερό ντομάτας προτείνουν οι οινοχόοι ως ένα από τα ιδανικά ταιριάσματα για τη Μαλαγουζιά. με την ποικιλία. Κάθε χρόνο με αφετηρία την Επανομή φεύγουν 300.000 φιάλες με Μαλαγουζιά προς κάθε κατεύθυνση – εντός και εκτός Ελλάδος, μέχρι την Αμερική, τον Καναδά, την Ασία και την Αυστραλία.

Today, there are more than a hundred Malagousia labels on the market, making it one of the most popular indigenous varieties. What's more, the individual wines differ greatly: dry and fresh; aged; dessert wine; natural; and orange.

Σήμερα, υπάρχουν στην αγορά περισσότερες από εκατό ετικέτες Μαλαγουζιάς, κάνοντάς τη μία από τις πιο δημοφιλείς γηγενείς ποικιλίες, και μάλιστα οινοποιημένη σε πολλές διαφορετικές εκδοχές: ξηρή και φρέσκια, παλαιωμένη, επιδόρπιος οίνος, natural, orange, ακόμη και απόσταγμα. Εκτός από τον τρόπο οινοποίησης, διαφοροποιήσεις υπάρχουν στο γευστικό προφίλ των κρασιών από τόπο σε τόπο, άλλο χαρακτηριστι- κά στον βορρά, άλλα στην κεντρική Ελλάδα. Περιγράφοντας ένα ποτήρι Μαλαγουζιά, θα συναντήσουμε αρώματα πυρηνό- καρπων, τροπικών ή και εσπεριδοειδών, κάποιες φορές και λουλουδιών, ενώ πολλές Μαλαγουζιές χαρακτηρίζονται από βοτανικότητα. Άλλο χαρακτηριστικό είναι η δροσερή λεμονάτη οξύτητα και η λιπαρή υφή, στοιχεία που την καθιστούν ένα κρασί ελκυστικό, ιδανικό για φαγητό, είτε ως απεριτίφ είτε ως συνοδευτικό. Οι orange Μαλαγουζιές βγάζουν γεύσεις που θυμίζουν περισσότερο ροδάκινο σε κομπόστα, και αν κάποιος αγαπά τους τολμηρούς συνδυασμούς, θα τις συνδύαζε ακόμη και με επιδόρπια στο τέλος ενός γεύματος.

Στα εστιατόρια των Electra Hotels and Resorts διαθέτουν συνολικά εννέα διαφορετικές ετικέτες από όλη την Ελλάδα. Ο Γιάννης Κόλλιας, σομελιέ στο roof top εστιατόριο του Electra Palace Athens, προτιμά τις πιο φρέσκες και φρουτένιες εκδοχές της ποικιλίας, και γκρέιπφρουτ, αλλά και γρασίδι και λεμονόχορτο. Από το μενού του εστιατορίου, ο ίδιος ξεχωρίζει δύο πιάτα για το από- λυτο ταίριασμα φαγητού και κρασιού, όπως είναι η πράσινη σαλάτα με αγγούρι, ραδίκι, σπανάκι και μάνγκο αλλά και το ταρτάρ καραβίδας με σαμπαγιόν εσπεριδοειδών. «Δίπλα σε ένα ψητό ψάρι, ή ακόμη και με τηγανητά καλαμαράκια, θα ταίριαζε μια Μαλαγουζιά. Ιδανικά την προτείνουμε δίπλα σε σαλάτες και ορεκτικά και λιγότερο για κυρίως πιάτα, για να μη χαθεί η φρεσκάδα της. Ωστόσο, στην ελληνική κουζίνα οι επιλογές είναι πολλές, θα την προτείναμε ακόμη και μαζί με λεμονάτα χόρτα αλλά και, γιατί όχι, με αρνάκι φρικασέ», λέει ο σομελιέ. Τον επιβεβαιώνει ο συνάδελφος σομελιέ από το Electra Metropolis, Χρήστος Τσαπέρας Μωραΐτης: «Γε- μιστά (το φαγητό), λεμονάτο κρέας, αλλά και μπριάμ ταιριά- ζουν πολύ με τη Μαλαγουζιά. Θα έλεγα πως είναι το ελληνικό

Sauvignon Blanc, ελαφρύ, αρωματικό και λουλουδάτο, ένα κρασί που ταιριάζει με το ζεστό μας κλίμα και βέβαια με το ντόπιο φαγητό. Δεν σηκώνει πολύ λίπος, αλλά για τηγανητά λαχανικά, τα θεμελιώδη του ελληνικού τραπεζιού κάθε καλο- καίρι, είναι ό,τι πρέπει», σημειώνει.

Οι Μαλαγουζιές της σχολής Γεροβασιλείου έχουν φυτι- κότητα στη μύτη και γλύκα από ροδάκινο στο στόμα και οι σομελιέ τις χαρακτηρίζουν πιο γαστρονομικές, ικανές να στα- θούν σε πιο πολύπλοκα πιάτα. Όσο για τις επιδόρπιες, είναι πιο σπάνιες. Οι λιγοστές ετικέτες που υπάρχουν στην ελληνική οινοποιία έχουν κομψότητα, είναι φινετσάτα γλυκές και ται- ριάζουν με μια ευρεία γκάμα γλυκών: από τάρτες και γλυκά με μαρέγκα μέχρι πίτες φρούτων και κομπόστες ή φρουτένια σορμπέ. ♦ this variety. Every year, 300,000 bottles of Malagousia wine are shipped from here to destinations in Greece and beyond, traveling as far as North America, Asia, and Australia. Today, there are more than a hundred Malagousia labels on the market, making it one of the most popular indigenous varieties. What's more, the individual wines differ greatly: dry and fresh; aged; dessert wine; natural; and orange. Of course, the differences aren't just down to the winemaking processes; the taste profile of the wines varies from place to place, with different characteristics in northern and central Greece. In general, however, a glass of Malagousia features aromas of stone fruit, tropical or citrus fruits, and sometimes even flowers, while many Malagousias are characterized by their herbaceousness. Other key features include a refreshing lemony acidity and an oily texture, making it an attractive wine suitable either as an accompaniment to food or as an aperitif. The orange Malagousias bring out flavors reminiscent of peach compote; those who enjoy bold combinations can pair them with desserts at the end of a meal. οινοποιημένη σε πολλές εκδοχές: ξηρή και φρέσκια, παλαιωμένη, επιδόρπιος οίνος, natural, orange, ακόμη και απόσταγμα.

Left page: The sommeliers Christos Tsaperas Moraitis and Yiannis Kollias from the restaurant team at the Electra Metropolis and the Electra Palace Athens.

Right page: Couscous with zucchini, avocado, mint and tomato water is, in the opinion of the wine experts, one of the best food pairings for Malagousia.

In the restaurants of Electra Hotels and Resorts, nine different Malagousias from all over Greece are on offer. Yiannis Kolias, the sommelier at the rooftop restaurant of Electra Palace Athens, prefers the fresher and fruitier versions of the variety, those with citrus notes such as lemon, grapefruit and lemongrass. He singles out two dishes from the restaurant's menu for the perfect food and wine pairing: the green salad with cucumber, radish, spinach, and mango; and the shrimp tartar with citrus sabayon. "With grilled fish, or even with fried squid, a Malagousia would pair well. Ideally, we recommend it more with salads and appetizers and less with main courses so as not to overpower its freshness. However, with Greek dishes, there are more options; we'd recommend it with lamb fricassée as well as with lemony greens," the sommelier suggests. His colleague, sommelier Christos Tsaperas Moraitis from Electra Metropolis, confirms: "Stuffed foods, lemony meats, and even briam (a Greek version of ratatouille) pair very well with Malagousia. I'd say it's the Greek Sauvignon Blanc: light, aromatic, and floral, a wine that suits our warm climate and local food. It doesn't pair well with overly fatty foods, but for fried vegetables, a staple of the Greek summer table, it's just right," he adds.

Malagousia wines made in the style pioneered by Gerovassiliou have a vegetative nose and a sweet peach flavor in the mouth, and sommeliers describe them as more gastronomic, able to stand up to more complex dishes. As for the dessert ones, they are harder to find. The few that are out there exude elegance; they are delicately sweet and pair with a wide range of desserts, from tarts and meringue sweets to fruit pies, compotes and even fruit sorbet. ♦

Greece’s rich cheesemaking history is as versatile as its landscapes and local traditions.

By Nena Dimitriou | Photos and styling: Aspa Koulira