Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας by ELEGEIA GREEK ASSOCIATION OF GP's

ðñùôïâÜèìéá

öñïíôßäá

õãåßáò

Primary Health Care Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, Éïýëéïò - ÓåðôÝìâñéïò 1999, Volume 11, Number 3, July - September 1999

ÅñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò

Á. Óùôçñüðïõëïò, Ïõñ. Áðïóôüëïõ, È. ÐÝððáò, Â. Êïôóßíç, Å. Óêëçñüò, Ð. Ðáðáäçìçôñßïõ, Ã. ÐáðáäÜêçò, Ó. ÐáððÜò: Åêôßìçóç óõììüñöùóçò ôùí éáôñþí óôçí ôÞñçóç ôùí êáôåõèõíôçñßùí ïäçãéþí óå áóèåíåßò ìå äéáâçôéêÞ êåôïîÝùóç êáé Ýêâáóç áõôþí óå ðáèïëïãéêÞ êëéíéêÞ .............................................. 133 Ã. Íïýóéïò, Óô. ×åéñÜêçò, Á. Áìïýôæéá, Á. Ðáôñéêßïõ, Ä. ÐáðáíäñÝïõ, Á. Öá÷áíôßäïõ: Ðñïäéáèåóéêïß ðáñÜãïíôåò óôçí åìöÜíéóç ôåñçäüíáò óå ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò ............................................................................................................................. 139

Åðáéíåèåßóåò Åëåýèåñåò Áíáêïéíþóåéò óôï 11ï ÓõíÝäñéï

Ã. Ôæáíßäçò, Ã. ÊïíôïèáíÜóç, Á. ÄéïëÞ, Å. Áíáãíþóôïõ, Ã. ÐáðáäÜêçò: Ç êëéíéêÞ åêôßìçóç ôçò áêïÞò áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü ìå ôç ÷ñÞóç ôïíïäïôþí ........................................... 143 Áè.Ì. ÍÜôóçò, É. Ðáðáíßêïò, Ê.×. Óéáìüðïõëïò: Ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ ìåéþíåé ôïí êßíäõíï óôåöáíéáßáò íüóïõ êáé åãêåöáëéêïý .............. 150 Á. Êáñáãéþñãïò, Áñô. Íéêïëïðïýëïõ, É. Ëáæáñßäçò, Ê. Ãêáìðïýñçò, Áéê. Óêïñäïðïýëïõ, Ì. Êëïõêéíéþôç, Óùô. Ãêáôæïýäç, Áéê. Æïýìðïõ, Ð. Èåïäùñüðïõëïò: ÌåëÝôç ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ ãéá éó÷áéìéêÞ êáñäéáêÞ íüóï óå åöÞâïõò áãñïôéêþí êáé çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò ..... 160

Ôá ÊÝíôñá Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá

É. ÌïíÝäáò: Ôï ÊÝíôñï Õãåßáò Ëåõêßììçò óôçí ÊÝñêõñá ..................................................................... 163

Âéâëéïðáñïõóßáóç

Á. Óõìåùíßäçò: Paul Ram: Comprehensive assessment of general practitioners ................ 166

Äéåèíåßò ÓõíáíôÞóåéò ÓõíÝäñéá ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò

E. Èçñáßïò: Ðñþôï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò - Palma de Mallorca Éóðáíßáò, 19-22 ÌáÀïõ 1999 ......................................... 167

Áíáããåëßá Óõíåäñßùí

11ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï AIDS, ÁèÞíá 11-13 Íïåìâñßïõ 1999 ................................................. 170 Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (WONCA-Europe), ÂéÝííç, 2 Éïõëßïõ 2000 ........... 171 6ï Ìåóïãåéáêü Éáôñéêü ÓõíÝäñéï, ÌÜëôá, 8-10 Óåðôåìâñßïõ 2000 ............................................ 172

Óõíå÷éæüìåíç åêðáßäåõóç

ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ìáèÞìáôá óôï ÉððïêñÜôåéï Ð.Ã.Í. Áèçíþí ........................................................... 174 ÅêðáéäåõôéêÝò çìåñßäåò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôï Ð.Ã.Í. Íßêáéáò-ÐåéñáéÜ ........................................ 175 ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ìáèÞìáôá Â' ÊëéíéêÞò ÁðïêáôÜóôáóçò Å.É.Á.Á. ................................................... 178

ÍÝá

ÅÊÅÐÁÐ: Åðéäçìéïëïãéêü Äåëôßï Ëïéìùäþí ÍïóçìÜôùí ÅëëÜäïò .............................................. 180 Ïäçãßåò ãéá ôïõò óõããñáöåßò .......................................................................................................................... 181

ÅÍÔÕÐÏ ÊËÅÉÓÔÏ ÁÑÉÈ. ÁÄÅÉÁÓ 451/91 ÊÄÁ ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ ÐïôáìéÜíïõ 20, 115 28 ÁÈÇÍÁ

ISSN 1105-7432

ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ

ÐÅÑÉÏÄÉÊÏ

ÐÑÙÔÏÂÁÈÌÉÁ ÖÑÏÍÔÉÄÁ Ôñéìçíéáßá ¸êäïóç ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, Éïýëéïò - ÓåðôÝìâñéïò 1999 PRIMARY HEALTH CARE Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Volume 11, Number 3, July - September 1999 ISSN 1105-7432 ÅÊÄÏÔÇÓ:

ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò

ÄÉÏÉÊÇÔÉÊÏ ÓÕÌÂÏÕËÉÏ Ðñüåäñïò ÌðïäïóÜêçò-Ðñüäñïìïò Ìåñêïýñçò Áíôéðñüåäñïò Á ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò Áíôéðñüåäñïò Â Áíôþíçò Êáñüôóçò Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò-Ôáìßáò Êþóôáò ÌùñáÀôçò Åéäéêüò ÃñáììáôÝáò ÁèáíÜóéïò ×ñéóôüðïõëïò ÌÝëç Ìé÷Üëçò ÂåíéæÝëïò ÌÜñéïò ×áôæçáñóÝíçò Executive Board of the Greek Association of General Practitioners President Bodosakis-Prodromos Merkouris Vice-President A Athanasios Symeonidis Vice-President B Antonis Karotsis General Secretary Treasurer Kostas Moraitis Honorary Secretary Athanasios Christopoulos Members Michalis Venizelos Marios Chatziarsenis

ÅñåõíçôéêÝò Åñãáóßåò Á. Óùôçñüðïõëïò, Ïõñ. Áðïóôüëïõ, È. ÐÝððáò, Â. Êïôóßíç, Å. Óêëçñüò, Ð. Ðáðáäçìçôñßïõ, Ã. ÐáðáäÜêçò, Ó. ÐáððÜò: Åêôßìçóç óõììüñöùóçò ôùí éáôñþí óôçí ôÞñçóç ôùí êáôåõèõíôçñßùí ïäçãéþí óå áóèåíåßò ìå äéáâçôéêÞ êåôïîÝùóç êáé Ýêâáóç áõôþí óå ðáèïëïãéêÞ êëéíéêÞ ....................................................................................................................... 133 Ã. Íïýóéïò, Óô. ×åéñÜêçò, Á. Áìïýôæéá, Á. Ðáôñéêßïõ, Ä. ÐáðáíäñÝïõ, Á. Öá÷áíôßäïõ: Ðñïäéáèåóéêïß ðáñÜãïíôåò óôçí åìöÜíéóç ôåñçäüíáò óå ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò .............................. 139 Åðáéíåèåßóåò Åëåýèåñåò Áíáêïéíþóåéò óôï 11ï ÓõíÝäñéï Ã. Ôæáíßäçò, Ã. ÊïíôïèáíÜóç, Á. ÄéïëÞ, Å. Áíáãíþóôïõ, Ã. ÐáðáäÜêçò: Ç êëéíéêÞ åêôßìçóç ôçò áêïÞò áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü ìå ôç ÷ñÞóç ôïíïäïôþí ....................................... 143 Áè.Ì. ÍÜôóçò, É. Ðáðáíßêïò, Ê.×. Óéáìüðïõëïò: Ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ ìåéþíåé ôïí êßíäõíï óôåöáíéáßáò íüóïõ êáé åãêåöáëéêïý ..................................................................... 150 Á. Êáñáãåþñãïò, Áñô. Íéêïëïðïýëïõ, É. Ëáæáñßäçò, Ê. Ãêáìðïýñçò, Áéê. Óêïñäïðïýëïõ, Ì. Êëïõêéíéþôç, Óùô. Ãêáôæïýäç, Áéê. Æïýìðïõ, Ð. Èåïäùñüðïõëïò: ÌåëÝôç ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ ãéá éó÷áéìéêÞ êáñäéáêÞ íüóï óå åöÞâïõò áãñïôéêþí êáé çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò ............................. 160 Ôá ÊÝíôñá Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá É. ÌïíÝäáò: Ôï ÊÝíôñï Õãåßáò Ëåõêßììçò óôçí ÊÝñêõñá ....................................................................................... 163 Âéâëéïðáñïõóßáóç Á. Óõìåùíßäçò: Paul Ram: Comprehensive assessment of general practitioners ......................................... 166 Äéåèíåßò ÓõíáíôÞóåéò - ÓõíÝäñéá ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò Ðñþôï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò - Palma de Mallorca Éóðáíßáò, 19-22 ÌáÀïõ 1999 .................................................................................... 167 Áíáããåëßá Óõíåäñßùí 11ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï AIDS, ÁèÞíá 11-13 Íïåìâñßïõ 1999 .......................................................................... 170 Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (WONCA-Europe), ÂéÝííç, 2 Éïõëßïõ 2000 ..................................... 171 6ï Ìåóïãåéáêü Éáôñéêü ÓõíÝäñéï, ÌÜëôá, 8-10 Óåðôåìâñßïõ 2000 .................................................................... 172 Óõíå÷éæüìåíç åêðáßäåõóç óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ìáèÞìáôá óôï ÉððïêñÜôåéï Ð.Ã.Í. Áèçíþí .................................................................................. 174 ÅêðáéäåõôéêÝò çìåñßäåò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôï Ð.Ã.Í. Íßêáéáò-ÐåéñáéÜ ............................................................... 175 ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ìáèÞìáôá Â' ÊëéíéêÞò ÁðïêáôÜóôáóçò Å.É.Á.Á. .......................................................................... 178 ÍÝá ÅÊÅÐÁÐ: Åðéäçìéïëïãéêü Äåëôßï Ëïéìùäþí ÍïóçìÜôùí ÅëëÜäïò ...................................................................... 180

CONTENTS Original Papers A. Sotiropoulos, Our. Apostolou, Th. Peppas, V. Kotsini, E. Skliros, P. Papadimitriou, G. Papadakis, S. Peppas: Evaluation of physicians compliance to guidelines in medical patients with diabetic ketoacidosis, and their outcome .......................................................................... 133 G. Noussios, St. Hirakis, K. Amoutzia, A. Patrikiou, D. Papandreou, A. Fachandidou: Factors associated with dental caries in preschool children .................................................................................... 139 Awarded Freestanding Papers in the last National Congress G. Janidis, G. Kontothanassi, A. Dioli, E. Anagnostou, G. Papadakis: The clinical role of turning fork tests in examination of patients with hearing impairment in Primary Health Care ........................... 143 Ath.M. Natsis, J. Papanikos, K.Ch. Siamopoulos: The effective anti-hypertensive treatment reduces the risk of the coronary and cerebral episode ....................................................................... 150 A. Karagiorgos, Art. Nikolopoulou, J. Lazaridis, K. Gkampouris, Ek. Skordopoulou, M. Kloukinioti, Sot. Gkatzoudi, Ek. Zoumpou, P. Theodoropoulos: Study of risk factors responsible for future development ischaemic heart disease in teenagers ..................................................... 160 The Health Centers in Greece J. Monedas: The Health Center of Lefkimi of Corfu ....................................................................................................... 163 Book Review A. Simeonidis: Paul Ram: Comprehensive assessment of general practitioners .............................................. 166 International Meetings - Congresses in General Practice/Family Medicine First European Network Organisations Open Conference - WONCA '99, Palma de Malta, Spain, 19-22 May 1999 ............................................................................................................................... 167 Upcoming Meetings and Conferences 11th Greek Congress of AIDS, Athens, 11-13 November 1999 ............................................................................... 170 European Congress in General Practice (WONCA-Europe), Vienna, 2 July, 2000 ......................................... 171 6th Mediterrenean Medical Congress, Malta, 8-10 September, 2000 ..................................................................... 172 Continuing Education in General Practice Lectures given to GPS trainees at the "Ippocration" Regional Hospital of Athens ........................................ 174 Lectures given to GPS at the "Nikaia's" General Hospital of Peraus .................................................................... 175 Lectures given by B' Rehabilitation Clinic of the National Institute for Rehabitation of Disabled ......... 178 News National Centre for Surveilance and Intervention (NCSI): Monthly Newsletter on Infection Diseases in Greece ............................................................................................................................................................................. 180

ÄéåõèõíôÞò Óýíôáîçò ×ñÞóôïò ËéïíÞò ÔìÞìá ÉáôñéêÞò ÐáíåðéóôÞìéï ÊñÞôçò Ô.È. 1393, ÇñÜêëåéï Ôçë: +30 81 39 46 21 Fax: +30 81 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr

Chief Editor Christos Lionis Faculty of Medicine University of Crete P.O. Box 1393, Heraklion Tel: +30 81 39 46 21 Fax: +30 81 39 46 06 E-mail: lionis@med.uoc.gr

ÓõíôáêôéêÞ ÅðéôñïðÞ ÓôÝëëá ÁñãõñéÜäïõ ÂáããÝëçò Äñüóïò ÄçìÞôñçò ¸ëëçíáò ÐçãÞ ÐåñäéêÜêç ÁèáíÜóéïò Óõìåùíßäçò

Editorial Board Stella Argyriadou Vaggelis Drossos Dimitris Hellinas Pigi Perdikaki Athanasios Symeonidis

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Á. Óùôçñüðïõëïò êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ORIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 133-138, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 133-138, 1999

Åêôßìçóç óõììüñöùóçò ôùí éáôñþí óôçí ôÞñçóç ôùí êáôåõèõíôçñßùí ïäçãéþí óå áóèåíåßò ìå äéáâçôéêÞ êåôïîÝùóç êáé Ýêâáóç áõôþí óå ðáèïëïãéêÞ êëéíéêÞ Á. Óùôçñüðïõëïò1, Ïõñ. Áðïóôüëïõ2, È. ÐÝððáò3, Â. Êïôóßíç2, Å. Óêëçñüò4, Ð. Ðáðáäçìçôñßïõ5, Ã. ÐáðáäÜêçò6, Ó. ÐáððÜò7 Ðåñßëçøç Ç èíçôüôçôá ôçò äéáâçôéêÞò êåôïîÝùóçò ðáñáìÝíåé áñêåôÜ õøçëÞ, êõìáßíåôáé äå ìåôáîý 5-10%, êáé óõíå÷ßæåé íá åßíáé ôï óõ÷íüôåñï áßôéï èáíÜôïõ óôïõò äéáâçôéêïýò áóèåíåßò. Óôçí åñãáóßá ìáò ìåëåôÞèçêáí áíáäñïìéêÜ ïé öÜêåëïé 21 áóèåíþí ðïõ åéóÞ÷èçóáí ëüãù Ä.Ê.Ï. óôçí êëéíéêÞ ìáò, êáôÜ ôç äéÜñêåéá åíüò Ýôïõò (ÍïÝìâñéïò 1996-ÍïÝìâñéïò 1997). ÊáôáãñÜöçêáí ôá äçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ôùí åéóá÷èÝíôùí áóèåíþí, êáèþò åðßóçò ôá åêëõôéêÜ áßôéá åìöÜíéóçò Ä.Ê.Ï. êáé ç Ýêâáóç ôùí áóèåíþí áõôþí. Åðßóçò åêôéìÞèçêå ï âáèìüò ôÞñçóçò ôùí Ê.Ï. óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò Ä.Ê.Ï. áðü ôïõò åéäéêåõüìåíïõò óôçí ðáèïëïãßá êáé ôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, éáôñïýò ôçò êëéíéêÞò ìáò. Ç ôÞñçóç ôùí Ê.Ï., ïé ïðïßåò èåóðßóôçêáí óôç Äáíßá áðü ôçí European Policy Group ôï 1993, âáèìïëïãÞèçêå óå ðñïêáèïñéóìÝíç êëßìáêá áðü äýï, åîåéäéêåõìÝíïõò óôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç, éáôñïýò ôçò êëéíéêÞò ìáò, áíåîÜñôçôá áðü ôïí êáèÝíá êáé ÷ùñßò íá ãíùñßæïõí ôï üíïìá ôïõ êÜèå áóèåíïýò. Ç ôÞñçóç ôùí Ê.Ï. óôïõò 21 áóèåíåßò ðïõ åéóÞ÷èçóáí óôçí êëéíéêÞ ìáò ìå Ä.Ê.Ï. äéåðéóôþèç éêáíïðïéçôéêÞ. Ç óõììüñöùóç ìå ôéò Ê.Ï. Þôáí 80%, ðïóïóôü éäéáßôåñá õøçëü, óå ó÷Ýóç ìå ôçí áíáöåñüìåíç óôçí ðñüóöáôç âéâëéïãñáößá (22,5% êáé 25%), ãåãïíüò ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí êáëÞ Ýêâáóç ôùí áóèåíþí áõôþí. Ïé 20 áðü ôïõò 21 áóèåíåßò åîÞëèáí ïìáëÜ áðü ôç Ä.Ê.Ï. (ðïóïóôü 95%), åíþ ç èíçôüôçôá Þôáí 4,7%. ÓõìðåñáóìáôéêÜ ç ðåñáéôÝñù ìåßùóç ôçò èíçôüôçôáò êáé íïóçñüôçôáò áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï. åßíáé åöéêôÞ, ìå ôçí êáëýôåñç åíçìÝñùóç êáé åêðáßäåõóç ôùí éáôñþí óôçí Ýãêáéñç êáé óùóôÞ äéÜãíùóç êáé èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí áõôþí.

ÅðéìåëçôÞò Â’ Å.Ó.Õ. Ã' Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò, 2Åéäéêåõüìåíç Ðáèïëüãïò Ã' Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò, 3ÅðéìåëçôÞò Á’ Å.Ó.Õ. Ã' Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò, 4ÅðéìåëçôÞò Â' Ãåíéêüò Éáôñüò Å.Ó.Õ. ÊÝíôñïõ Õãåßáò Ëáõñßïõ, 5Åéäéêåõüìåíç ÃåíéêÞ Éáôñüò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò, 6ÄéåõèõíôÞò Íåöñïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò, 7ÄéåõèõíôÞò Ã' Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò

ÅéóáãùãÞ Ç äéáâçôéêÞ êåôïîÝùóç (Ä.Ê.Ï.) áðïôåëåß êáôÜóôáóç éäéáßôåñá áðåéëçôéêÞ ãéá ôç æùÞ ôïõ áóèåíïýò, ç ïðïßá ÷ñÞæåé Üìåóçò äéÜãíùóçò áëëÜ êáé óùóôÞò èåñáðåõôéêÞò áíôéìåôþðéóçò. Ùò Ä.Ê.Ï. ïñßæåôáé ç ìåôáâïëéêÞ äéáôáñá÷Þ, ç ïðïßá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü õðåñãëõêáéìßá êáé ìåôáâïëéêÞ ïîÝùóç, ëüãù áýîçóçò ôïõ â-ïîõâïõôõñéêïý êáé áêåôïîåéêïý ïîÝïò óôï áßìá, óõíåðåßá ó÷åôéêÞò Þ áðüëõôçò Ýëëåéøçò éíóïõëßíçò, áëëÜ êáé ëüãù áýîçóçò ôùí áíôáãùíéóôéêþí ïñìïíþí (ãëõêáãüíçò, êáôå÷ïëáìßíåò, êïñôéæüëçò êáé áõîçôéêÞò ïñìüíçò)1-3. Åßíáé ãíùóôü üôé ç óõ÷íüôçôá êáé ç èíçôüôçôá ôçò Ä.Ê.Ï. ðáñáìÝíïõí õøçëÝò, ðáñÜ ôï üôé ïé ãíþóåéò ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá ãéá ôçí ðáèïãÝíåéá êáé ôç èåñáðåßá ôçò Ý÷ïõí áõîçèåß óçìáíôéêÜ. Åéäéêüôåñá ç èíçôüôçôá ðáñáìÝíåé áñêåôÜ õøçëÞ (5-10%) áêüìá êáé óå ðïëý êáëÜ ïñãáíùìÝíá ËÝîåéò êëåéäéÜ: ÊáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò, ÄéáâçôéêÞ êåôïîÝùóç, Ìç éíóïõëéíïåîáñôþìåíïò Óáê÷áñþäçò ÄéáâÞôçò. ÕðïâëÞèçêå: 21 Ïêôùâñßïõ 1998. ÅðáíõðïâëÞèçêå: 30 Ìáñôßïõ 1999. ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 28 Áðñéëßïõ 1999. Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Óùôçñüðïõëïò ÁëÝîçò, ÊáóóÜíäñáò 14, ºëéïí, ÁèÞíá, Ô.Ê. 131 22, ôçë. (01) 2628920. 133

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. Óùôçñüðïõëïò êáé óõí.

Evaluation of physicians compliance to guidelines in medical patients with diabetic ketoacidosis, and their outcome A. Sotiropoulos, Our. Apostolou, Th. Peppas, V. Kotsini, E. Skliros, P. Papadimitriou, G. Papadakis, S. Pappas Summary The Diabetic Ketoacidosis (D.K.A.) mortality rate remains substantially high, ranging from 5% to 10% and is still the leading cause of mortality in diabetic patients. In our study we retrospectively analyzed the records of 21 patients with DKA who were admitted to the department over the period November '96-November '97. The demographic data, cause of D.K.A. and the outcome of these patients were recorded. We also evaluated the degree of compliance to D.K.A. management guidelines of the house officers of the department, General Practitioner and other medical specialties trainees. The compliance to D.K.A. management guidelines, formed in Denmark from the European Policy Group in 1993, was marked in a predetermined scoring scale, by two independent physicians specializing in diabetes and with patients anonymity. Compliance to D.K.A management guidelines in the above patients was found satisfactory, being 80%, which was found to be higher than studies in other countries had shown (22,5% and 25%). Twenty of the 21 patients came out of D.K.A uneventfully (95%), while the mortality was 4.7%. In conclusion, further reduction of morbidity and mortality due to D.K.A is feasible through better training of doctors in prompt and proper diagnosis and therapeutic management of these patients. Key words: diabetic ketoacidosis, clinical guidelines, non insulin-dependent diabetes mellitus

êÝíôñá, åíþ áõîÜíåôáé óå áóèåíåßò çëéêßáò ìåãáëýôåñçò ôùí 50 åôþí, üðïõ åßíáé 11%. Ç èíçôüôçôá åîáñôÜôáé êáôÜ êýñéï ëüãï áðü ôç âáñýôçôá ôïõ åêëõôéêïý ðáñÜãïíôá (ð.÷. óçøáéìßá, Ýìöñáãìá ìõïêáñäßïõ). Óå óçìáíôéêü üìùò âáèìü åîáñôÜôáé áðü ðáñÜãïíôåò ðïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí êáèõóôåñçìÝíç äéÜãíùóç êáé ìå ôéò èåñáðåõôéêÝò ðáñáëåßøåéò1-3.

Ç Üìåóç, åðïìÝíùò, èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï. ðñÝðåé êáé åßíáé áðáñáßôçôï íá ãßíåôáé ü÷é ìüíï áðü éáôñïýò åîåéäéêåõìÝíïõò óôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç, áëëÜ êáé áðü éáôñïýò ìç åîåéäéêåõìÝíïõò óôïí ôïìÝá áõôü (Ðáèïëüãïé, Ãåíéêïß Éáôñïß). Áðáéôåßôáé ëïéðüí óùóôÞ åíçìÝñùóç êáé åêðáßäåõóç ôùí éáôñþí óôçí ôÞñçóç ôùí êáôåõèõíôçñßùí ïäçãéþí (Ê.Ï.) ãéá ôçí ïñèÞ áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï., ïé ïðïßåò èåóðßóôçêáí ôï 1993 óôçí Êïðåã÷Üãç ôçò Äáíßáò áðü ôï Eurïpean Policy Group4 (Ðßíáêáò 1). Óêïðüò ôçò åñãáóßáò ìáò Þôáí íá ìåëåôÞóïõìå ôï ðïóïóôü ôÞñçóçò ôùí Ê.Ï. óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò Ä.Ê.Ï., áðü ôïõò åéäéêåõüìåíïõò óôçí ðáèïëïãßá êáé óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ éáôñïýò ôçò Ã’ ÐáèïëïãéêÞò ÊëéíéêÞò ôïõ Ð.Ã.Í. Íßêáéáò êáèþò åðßóçò íá åñåõíÞóïõìå ôçí Ýêâáóç ôùí áóèåíþí áõôþí.

Ðëçèõóìüò ìåëÝôçò êáé ìÝèïäïò Óôçí åñãáóßá ìáò ìåëåôÞèçêáí áíáäñïìéêÜ ïé öÜêåëïé 21 áóèåíþí ìå óáê÷áñþäç äéáâÞôç, ïé ïðïßïé åéóÞ÷èçóáí óôçí Ã’ ÐáèïëïãéêÞ ÊëéíéêÞ ôïõ Ð.Ã.Í. Íßêáéáò ìå Ä.Ê.Ï. êáôÜ ôç äéÜñ-

Ðßíáêáò 1. ÊáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò (Ê.Ï.) áíôéìåôþðéóçò ôçò äéáâçôéêÞò êåôïîÝùóçò (Ä.Ê.Ï.) 1) ÁíáæÞôçóç åêëõôéêïý áéôßïõ (ãåíéêÞ ïýñùí, ãåíéêÞ áßìáôïò, êáëëéÝñãåéáò áßìáôïò êáé ïýñùí, áêôéíïãñáößá èþñáêïò) 2) ÅêôÝëåóç çëåêôñïêáñäéïãñáöÞìáôïò 3) ×ïñÞãçóç õãñþí åíäïöëåâßùò (óõíéóôþìåíïò ÷ñüíïò Ýíáñîçò åíäïöëÝâéáò ÷ïñÞãçóçò õãñþí óôï ôìÞìá åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí <30 min, óõíéóôþìåíïò åíäïöëÝâéá ÷ïñçãïýìåíïò üãêïò õãñþí 6,5 ëßôñá êáôÜ ôï ðñþôï 24ùñï, óõíåêôéìþíôáò ôçí êáñäéáêÞ êáé íåöñéêÞ ëåéôïõñãßá ôïõ áóèåíïýò) 4) ×ïñÞãçóç éíóïõëßíçò ôá÷åßáò äñÜóçò (åíäïöëÝâéá ÷ïñÞãçóç éíóïõëßíçò ôá÷åßáò äñÜóçò åíôüò 60 min áðü ôçí ðñïóÝëåõóç ôïõ áóèåíïýò óôï ôìÞìá åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí) 5) ×ïñÞãçóç Ê+ (áíáðëÞñùóç ôïõëÜ÷éóôïí ôùí 70 mmol K+ ôï ðñþôï 24ùñï) 6) ×ïñÞãçóç HCO3 åíäïöëåâßùò (óõíéóôÜôáé ÷ïñÞãçóç åíäïöëåâßùò HCO3 üôáí ôï pH<7,0) 7) ÔïðïèÝôçóç ñéíïãáóôñéêïý êáèåôÞñá (Levin) óå ðñïêùìáôþäåéò Þ êùìáôþäåéò áóèåíåßò êáé ïõñïêáèåôÞñá 8) Ðáñáêïëïýèçóç âéï÷çìéêþí ðáñáìÝôñùí ôïõëÜ÷éóôïí 5 öïñÝò ôï ðñþôï 24ùñï (óÜê÷áñï, ïõñßá, êñåáôéíßíç, Ê+, Na+) 9) ÅîÝôáóç ïýñùí ãéá óÜê÷áñï, ëåýêùìá êáé ïîüíç ôïõëÜ÷éóôïí ìßá öïñÜ êáôÜ ôï ðñþôï 12ùñï European IDDM Policy Group Copenhagen, Denmark 1993 134

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Á. Óùôçñüðïõëïò êáé óõí.

êåéá åíüò Ýôïõò (ÍïÝìâñéïò 1996-ÍïÝìâñéïò 1997). Óôïõò áóèåíåßò áõôïýò êáôáãñÜöçêáí ôá äçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá, ôá áßôéá åìöÜíéóçò ôçò Ä.Ê.Ï., ôá âéï÷çìéêÜ äåäïìÝíá êáé ç êëéíéêÞ ÝêâáóÞ ôïõò. ÅêôéìÞèçêå åðßóçò ï âáèìüò ôÞñçóçò ôùí Ê.Ï. óôçí áíôéìåôþðéóç ôçò Ä.Ê.Ï. áðü ôïõò åéäéêåõüìåíïõò óôçí ðáèïëïãßá êáé óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ éáôñïýò ôçò êëéíéêÞò ìáò. Ç åðéìÝñïõò ôÞñçóç ôùí Ê.Ï. âáèìïëïãÞèçêå óå ðñïêáèïñéóìÝíç êëßìáêá áðü äýï éáôñïýò ôçò êëéíéêÞò ìáò, åîåéäéêåõìÝíïõò óôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç, áíåîÜñôçôá ï Ýíáò áðü ôïí Üëëï êáé ÷ùñßò íá ãíùñßæïõí ôï üíïìá ôïõ êÜèå áóèåíïýò (Ðßíáêáò 2).

ÁðïôåëÝóìáôá ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá åíüò Ýôïõò (ÍïÝìâñéïò 1996-ÍïÝìâñéïò 1997), åéóÞ÷èçóáí óôçí êëéíéêÞ ìáò 21 áóèåíåßò ìå Ä.Ê.Ï. êáé óáê÷áñþäç äéáâÞôç ôýðïõ ÉÉ. Ôá äçìïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ôùí áóèåíþí áõôþí Þôáí: Áðü ôïõò 21 áóèåíåßò, ïé 8 Þôáí Üíäñåò êáé ïé 13 Þôáí ãõíáßêåò, ìå ìÝóç çëéêßá Ðßíáêáò 2. Ðñüôõðï âáèìïëüãçóçò ôçò óõììüñöùóçò óýìöùíá ìå ôéò êáôåõèõíôÞñéåò ïäçãßåò (Ê.Ï.) áíôéìåôþðéóçò ôçò äéáâçôéêÞò êåôïîÝùóçò (Ä.Ê.Ï.) 0-20 0-20

0-20 0-20 0-20

¸ãêáéñç Ýíáñîç åíäïöëÝâéáò ÷ïñÞãçóçò õãñþí ÅÜí ï ÷ïñçãçèåßò êáôÜ ôï ðñþôï 24ùñï üãêïò õãñþí Þôáí åðáñêÞò (óõíåêôéìçèåßóçò ôçò êáñäéáêÞò êáé íåöñéêÞò ëåéôïõñãßáò ôïõ áóèåíïýò ìå Ä.Ê.Ï.) ÅÜí ðñïóåôÝèç, üôáí êáé ùò üöåéëå, Ê+ óôïõò ïñïýò ÅÜí Ýãéíå Ýãêáéñá êáé åêôéìÞèçêå ïñèÜ ôï çëåêôñïêáñäéïãñÜöçìá ÅÜí åîÞëèå ïìáëÜ ï áóèåíÞò áðü ôç Ä.Ê.Ï.

100%

64,9±14,6 Ýôç (±1 Ó.Á.). Ç ìÝóç äéÜñêåéá ôïõ óáê÷áñþäç äéáâÞôç Þôáí 12,8±10,3 Ýôç. Ôá åêëõôéêÜ áßôéá åìöÜíéóçò ôçò Ä.Ê.Ï. óôïõò áóèåíåßò ðïõ åéóÞ÷èçóáí ãé' áõôü ôï ëüãï óôçí êëéíéêÞ ìáò Þôáí ôá åîÞò: ëïßìùîç ôïõ ïõñïðïéçôéêïý (7 áóèåíåßò), ëïßìùîç ôïõ áíáðíåõóôéêïý (2 áóèåíåßò) -óõíïëéêü ðïóïóôü ëïßìùîçò 42,8%-, áöõäÜôùóç (2 áóèåíåßò) -ðïóïóôü 9,5%-, êáñäéáêü åðåéóüäéï (2 áóèåíåßò) -ðïóïóôü 9,5%-, åíþ óå 1 áóèåíÞ ç Ä.Ê.Ï. åêäçëþèçêå ÷ùñßò íá áíåõñåèåß åêëõôéêü áßôéï (ðïóïóôü 4,7%). ÔÝëïò óå 7 áóèåíåßò (ðïóïóôü 33%) ï óáê÷áñþäçò äéáâÞôçò ðñùôïäéáãíþóèçêå ìå ôçí êëéíéêÞ åéêüíá ôçò Ä.Ê.Ï. (Ðßíáêáò 3). Ç ìÝóç ôéìÞ ôïõ pH êáé ôùí äéôôáíèñáêéêþí (HCO3) êáôÜ ôçí åéóáãùãÞ ôùí áóèåíþí áõôþí, Þôáí 7,29±0,11 êáé 15,5±5,5 mEq/L áíôßóôïé÷á, åíþ ç ìÝóç ôéìÞ ôïõ óáê÷Üñïõ áßìáôïò êáé ôïõ êáëßïõ (Ê+) Þôáí 5,36±1,3 gr% êáé 5,03±0,69 mEq/L áíôßóôïé÷á. ÌåôÜ ôï ðñþôï 24ùñï ïé áíôßóôïé÷åò ìÝóåò ôéìÝò ôùí ðáñáðÜíù âéï÷çìéêþí ðáñáìÝôñùí åìöáíßæïíôáé óáöþò êáëýôåñåò áðü ôéò áíôßóôïé÷åò ôçò åéóüäïõ (pH: 7,40±0,03, HCO 3: 21,2±3,73 mEq/L, óÜê÷áñï áßìáôïò 2,13±0,61 gr% êáé Ê+:4,13±0,51 mEq/L) (Ðßíáêáò 4). Ï ìÝóïò ÷ñüíïò Ýíáñîçò åíäïöëÝâéáò ÷ïñÞãçóçò õãñþí êáé åíäïöëÝâéáò ÷ïñÞãçóçò éíóïõëßíçò (ôá÷åßáò äñÜóçò) áðü ôçí ðñïóÝëåõóç ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï. óôï ôìÞìá åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí (Ô.Å.Ð.), Þôáí áíôßóôïé÷á 12,4±3,9 min êáé 13,4±2 min. Ï ìÝóïò üãêïò ôùí ëçöèÝíôùí õãñþí, óõíåêôéìþíôáò ôçí êáñäéáêÞ êáé íåöñéêÞ ëåéôïõñãßá ôùí áóèåíþí áõôþí, Þôáí 3,9±1,3 ëßôñá. Ê+ åôÝèç åíäïöëåâßùò óõã÷ñüíùò ìå ôçí åíäïöëÝâéá ÷ïñÞãçóç ôçò éíóïõëßíçò, óå 7/21 áóèåíåßò ìå Ä.Ê.Ï. (ðïóïóôü 33%). ÏõñïêáèåôÞñáò ôïðïèåôÞèçêå êáé óôïõò 21 áóèåíåßò (ðïóïóôü 100%), åíþ ñéíïãáóôñéêüò êáèåôÞñáò (Levin) ôïðïèåôÞèçêå ìüíï óå 5/21 áóèåíåßò (ðïóïóôü 24%). ÇëåêôñïêáñäéïãñÜöçìá (Ç.Ê.Ã.) Ýãéíå

Ðßíáêáò 3. ÅêëõôéêÜ áßôéá äéáâçôéêÞò êåôïîÝùóçò (Ä.Ê.Ï.) Åñãáóßá Ã’ ÐáèïëïãéêÞò ÊëéíéêÞò Áñéèìüò áóèåíþí Í=21 Áßôéï Ëïßìùîç ÊáñäéáããåéáêÜ áßôéá Ðñùôïäéáãíùóèåßò Ó.Ä. ¢ëëá áßôéá Ìç åìöáíÝò áßôéï

Åñãáóßá Birmingham Áñéèìüò áóèåíþí Í=746

Ðïóïóôü (%)

9/21 2/21 7/21 2/21 1/21

42,8 9,5 33 9,5 4,7

28 1 10 5 43 135

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. Óùôçñüðïõëïò êáé óõí.

Ðßíáêáò 4. Âéï÷çìéêÝò ðáñÜìåôñïé åéóüäïõ êáé ìåôÜ ôï ðñþôï 24ùñï

pH HCO3 (mEq/L) ÓÜê÷áñï (gr%) ÊÜëéï (mEq/L)

ÌÝóç ôéìÞ åéóüäïõ

ÌÝóç ôéìÞ ìåôÜ ôï ðñþôï 24ùñï (±1 Ó.Á.)

7,29±0,11 15,5±5,5 5,36±1,3 5,03±0,69

7,40±0,03 21,2±3,73 2,13±0,61 4,13±0,51

êáé åêôéìÞèçêå êáé óôïõò 21 áóèåíåßò ìå Ä.Ê.Ï. (ðïóïóôü 100%). ¼óïí áöïñÜ ôçí Ýêâáóç, Þôáí åõìåíÞò (áðïêáôÜóôáóç óõíåßäçóçò, ïìáëÞ Ýîïäïò áðü ôç Ä.Ê.Ï. êáé åðéâßùóç) óôïõò 20 áðü ôïõò 21 åéóá÷èÝíôåò áóèåíåßò (ðïóïóôü 95%). ¼ëïé ïé áóèåíåßò ìáò, åêôüò áðü Ýíáí, ï ïðïßïò êáôÝëçîå óõíåðåßá ïîÝïò åìöñÜãìáôïò ìõïêáñäßïõ, ðáñïõóßáóáí ïìáëÞ Ýîïäï áðü ôç Ä.Ê.Ï. åíôüò ðñïêáèïñéóìÝíïõ ÷ñüíïõ (ðñþôï 24ùñï). Åéäéêüôåñá áðïêáôáóôÜèçêå ôï Ýëëåéììá ýäáôïò, ïé çëåêôñïëõôéêÝò äéáôáñá÷Ýò, ôï óÜê÷áñï áßìáôïò êáé ïé äéáôáñá÷Ýò ôïõ pH êáé ôùí HCO3. Ç âáèìïëüãçóç ôçò ôÞñçóçò ôùí Ê.Ï. óôïõò áóèåíåßò ðïõ åéóÞ÷èçóáí óôçí êëéíéêÞ ìáò ìå Ä.Ê.Ï. Ýãéíå ãéá êÜèå óôÜäéï áíôéìåôþðéóçò ÷ùñéóôÜ, ìå ôåëéêü Üèñïéóìá åðß % ùò åîÞò: Óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò Ýãéíå Ýãêáéñá êáé åêôéìÞèçêå ïñèÜ ôï çëåêôñïêáñäéïãñÜöçìá (Âáèìüò 20). Ï ìÝóïò ÷ñüíïò Ýíáñîçò åíäïöëÝâéáò ÷ïñÞãçóçò õãñþí áðü ôçí ðñïóÝëåõóç ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï. óôï Ô.Å.Ð. Þôáí 12,4±3,9 min (Âáèìüò 20). Ï ìÝóïò üãêïò ôùí ëçöèÝíôùí õãñþí, óõíåêôéìþíôáò ôçí êáñäéáêÞ êáé íåöñéêÞ ëåéôïõñãßá ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï., êáôÜ ôï ðñþôï 24ùñï Þôáí 3,9±1,3 ëßôñá (Âáèìüò 15). Ê+ åôÝèç åíäïöëåâßùò óõã÷ñüíùò ìå ôçí åíäïöëÝâéá ÷ïñÞãçóç ôçò éíóïõëßíçò, óôïõò 7 áðü ôïõò 21 áóèåíåßò ìå Ä.Ê.Ï. (Âáèìüò 10). Ç Ýêâáóç Þôáí åõìåíÞò óôïõò 20 áðü ôïõò 21 åéóá÷èÝíôåò áóèåíåßò ìå Ä.Ê.Ï. (Âáèìüò 15). Ç ôÞñçóç ôùí Ê.Ï. óôïõò 21 áóèåíåßò ðïõ åéóÞ÷èçóáí óôçí êëéíéêÞ ìáò ìå Ä.Ê.Ï. äéåðéóôþèç éêáíïðïéçôéêÞ. Ç âáèìïëüãçóç ôçò óõììüñöùóçò ôùí åéäéêåõïìÝíùí éáôñþí ìáò ìå ôéò Ê.Ï. Þôáí 80%, ðïóïóôü éäéáßôåñá õøçëü, óå ó÷Ýóç ìå ôçí áíáöåñüìåíç óôçí ðñüóöáôç âéâëéïãñáößá (22,5%3, 25%5). 136

ÓõæÞôçóç Ç Ä.Ê.Ï. áðïôåëåß ïîåßá åðåßãïõóá ìåôáâïëéêÞ äéáôáñá÷Þ, ç ïðïßá åßíáé áðåéëçôéêÞ ãéá ôç æùÞ ôïõ äéáâçôéêïý áóèåíÞ. Ç Ýãêáéñç äéÜãíùóç áëëÜ êáé ç óùóôÞ èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ìðïñåß íá ìåéþóåé óçìáíôéêÜ ôç èíçôüôçôá, ç ïðïßá áêüìç êáé óÞìåñá ðáñáìÝíåé óå õøçëÜ åðßðåäá1-3. Óôïõò áóèåíåßò ðïõ äéáêïìßæïíôáé óôï Ô.Å.Ð. ìå õðïøßá Ä.Ê.Ï. ðñÝðåé ðñùôßóôùò íá åöáñìüæïíôáé ôá ãåíéêÜ ìÝôñá áíôéìåôþðéóçò áóèåíïýò ðïõ êëéíéêÜ âñßóêåôáé óå ðñïêùìáôþäç Þ êùìáôþäç êáôÜóôáóç ïðïéáóäÞðïôå áéôéïëïãßáò. ÐñÝðåé íá ãßíåé Üìåóá åêôßìçóç ôçò ãåíéêÞò êáôÜóôáóçò ôïõ áóèåíïýò (ìÝôñçóç óöýîåùí, áñôçñéáêÞò ðßåóçò, ñõèìüò áíáðíïÞò, èåñìïìÝôñçóç, åêôßìçóç âáèìïý áöõäÜôùóçò), íá ôïðïèåôçèåß öëåâéêÞ ïäüò ãéá ôá÷åßá ÷ïñÞãçóç õãñþí, çëåêôñïëõôþí êáé ãéá ìÝôñçóç ôçò êåíôñéêÞò öëåâéêÞò ðßåóçò (Ê.Ö.Ð.). Ôáõôï÷ñüíùò íá ëçöèïýí åñãáóôçñéáêÝò åîåôÜóåéò (âéï÷çìéêüò Ýëåã÷ïò áÝñéá áßìáôïò), íá ôïðïèåôçèåß ïõñïêáèåôÞñáò (ëÞøç ãåíéêÞò ïýñùí - êáëëéÝñãåéáò ïýñùí) êáé íá åêôåëåóèåß çëåêôñïêáñäéïãñÜöçìá (Ç.Ê.Ã.). Ïé ðáñáðÜíù åîåôÜóåéò åßíáé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí áíáæÞôçóç ôïõ åêëõôéêïý áéôßïõ ôçò Ä.Ê.Ï.1-3. ÔÝëïò, ç ðåñáéôÝñù áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí áõôþí èá ðñÝðåé íá ãßíåôáé âÜóåé ôùí êáôåõèõíôçñßùí ïäçãéþí ðïõ Ý÷ïõí èåóðéóèåß áðü ôï European IDDM Policy Group ôï 1993 óôçí Êïðåã÷Üãç ôçò Äáíßáò4 (Ðßíáêáò 1). Óýìöùíá ìå ôá áðïôåëÝóìáôÜ ìáò ôï ðéï óõ÷íü åêëõôéêü áßôéï ôçò Ä.Ê.Ï. Þôáí ç ëïßìùîç (42,8%), åíþ óå ìéêñüôåñá ðïóïóôÜ ôï áßôéï Þôáí ï ðñùôïäéáãíùóèåßò Ó.Ä. (33%), ôá êáñäéáããåéáêÜ óõìâÜìáôá (9,5%), Üëëá áßôéá (9,5%) êáé ôÝëïò óå ðïóïóôü 4,7% äåí áíåõñÝèç åìöáíÞò áéôßá (Ðßíáêáò 3). Åßíáé ãíùóôÞ áðü ôç âéâëéïãñáößá ç äõóêïëßá óõãêñéôéêÞò åêôßìçóçò ôùí äéáöüñùí óôáôéóôéêþí ìåëåôþí. ÓõãêåêñéìÝíá óå áíÜëïãç åñãáóßá óôï Birmingham5, ôá áíôßóôïé÷á ðïóïóôÜ ãéá ôç ëïßìùîç Þôáí 28%, ãéá ôá êáñäéáããåéáêÜ áßôéá 1%, ãéá ôïí ðñùôïäéáãíùóèÝíôá Ó.Ä. 10%, ãéá Üëëá áßôéá 5%, åíþ ôá ìç åìöáíÞ áßôéá áíÝñ÷ïíôáí óå ðïóïóôü 43% (Ðßíáêáò 3). Éäéáßôåñá ãéá ôéò ëïéìþîåéò ðñÝðåé íá ôïíéóèåß üôé áõôÝò ðïëëÝò öïñÝò åßíáé Þðéåò êáé ÷ùñßò ðõñåôü, éêáíÝò üìùò ãéá ôç ìåôáâïëéêÞ áõôÞ äéáôáñá÷Þ.

Á. Óùôçñüðïõëïò êáé óõí.

Çëåêôñïêáñäéïãñáöéêüò Ýëåã÷ïò Ýãéíå óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò ìáò êáé åêôéìÞèçêå óùóôÜ. Åßíáé áíáãêáßï íá ôïíéóèåß üôé ôüóï ïé åéäéêåõüìåíïé üóï êáé ïé åéäéêåõìÝíïé éáôñïß ðñÝðåé íá Ý÷ïõí ãíþóåéò ôüóï óôçí áíÜãíùóç ôïõ Ç.Ê.Ã., üóï êáé óôç äéáãíùóôéêÞ áîéïëüãçóç ôùí åõñçìÜôùí1-3. Ï ìÝóïò ÷ñüíïò Ýíáñîçò åíäïöëÝâéáò ÷ïñÞãçóçò õãñþí, áðü ôç óôéãìÞ ðñïóÝëåõóçò óôï Ô.Å.Ð., óôïõò áóèåíåßò ìáò ìå Ä.Ê.Ï. Þôáí 12,4±3,9 min. Åðßóçò ï ìÝóïò üãêïò ôùí õãñþí ðïõ ÷ïñçãÞèçêáí óôï ðñþôï 24ùñï Þôáí 3,9±1,3 lt. Ç áðïêáôÜóôáóç ôçò áöõäÜôùóçò ðñÝðåé íá åßíáé Üìåóç êáé Ýãêáéñç êáé íá áñ÷ßæåé áðü ôç ìåôáöïñÜ ôïõ äéáâçôéêïý áóèåíÞ óôï íïóïêïìåßï, áöïý Ýôóé åðéôõã÷Üíåôáé óçìáíôéêÞ ìåßùóç ôçò õðåñãëõêáéìßáò êáé ôçò êåôïíáéìßáò. Óå çëéêéùìÝíá Þ êáñäéïðáèÞ Üôïìá åßíáé áíáãêáßá ç óõ÷íÞ ðáñáêïëïýèçóç ôçò Ê.Ö.Ð. êáé ç åðáãñýðíçóç ãéá áíåýñåóç óçìåßùí êáñäéáêÞò õðåñöüñôùóçò (áêñüáóç ðíåõìüíùí)2,3. Ç åíäïöëÝâéá ÷ïñÞãçóç éíóïõëßíçò (ôá÷åßáò äñÜóçò) óôïõò áóèåíåßò ìáò ìå Ä.Ê.Ï. Üñ÷éóå Ýãêáéñá (ìÝóïò ÷ñüíïò Ýíáñîçò 13,4±2 min). Ç ôá÷åßá ÷ïñÞãçóç õãñþí êáé éíóïõëßíçò áðïôåëåß óçìåßï ãíþóçò êáé åõáéóèçôïðïßçóçò ôùí éáôñþí óå ôÝôïéá ðåñéóôáôéêÜ õøçëïý êéíäýíïõ1-3. ¼óïí áöïñÜ ôç ÷ïñÞãçóç êáëßïõ (Ê+) ôïíßæïõìå üôé ç áíáðëÞñùóÞ ôïõ Ýãéíå ìüíï óå 7/21 áóèåíåßò ìáò (ðïóïóôü 33%). Åßíáé ãíùóôü üôé ç Ä.Ê.Ï. ÷áñáêôçñßæåôáé áðü óïâáñÞ Ýíäåéá Ê+. ¼ìùò ëüãù ôçò ìåôáâïëéêÞò ïîÝùóçò êáé ôçò õðïïãêáéìßáò ìðïñåß ôåëéêÜ ôá åðßðåäá ôïõ êáëßïõ óôïí ïñü íá åßíáé áõîçìÝíá, öõóéïëïãéêÜ Þ åëáôôùìÝíá7. Óôü÷ïò ìáò Þôáí íá äéáôçñÞóïõìå óôï ðñþôï 24ùñï ôï Ê+ óôïí ïñü óå öõóéïëïãéêÜ åðßðåäá êáé ü÷é íá äéïñèþóïõìå ôá÷Ýùò ôï ÝëëåéììÜ ôïõ. Áõôü üìùò áðáéôåß óõ÷íü (áíÜ 2ùñï) ðñïóäéïñéóìü ôùí çëåêôñïëõôþí êáé áíÜëïãç äéüñèùóç ôïõ Ê+, ôï ïðïßï äåí ðñáãìáôïðïéÞèçêå óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò ìáò. Óýìöùíá ìå ôá åõñÞìáôÜ ìáò, ôá HCO3 ðáñïõóßáóáí ïìáëïðïßçóç ôùí ôéìþí ìåôÜ ôï ðñþôï 24ùñï (ìÝóç ôéìÞ 21,2±3,73 mEq/L) óå óýãêñéóç ìå ôç ìÝóç ôéìÞ åéóüäïõ (15,5±5,5 mEq/ L), êáé äåí ÷ñåéÜóèçêå ç ÷ïñÞãçóÞ ôïõò ãéá ôçí áíÜôáîç ôïõ pH (ìÝóç ôéìÞ åéóüäïõ pH: 7,29±0,11, ìåôÜ ôï ðñþôï 24ùñï 7,40±0,03) (Ðßíáêáò 4). Áõôü åðéâåâáéþíåôáé êáé áðü âéâëéïãñáöéêÜ äåäïìÝíá óýìöùíá ìå ôá ïðïßá,

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

üôáí ãßíåôáé Üìåóç êáé óùóôÞ èåñáðåõôéêÞ áãùãÞ (õãñÜ, éíóïõëßíç) ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò åðéôõã÷Üíåôáé ç áíÜôáîç ôçò ïîÝùóçò. Óå ðåñßðôùóç áðïôõ÷ßáò êáé üôáí ðáñáìÝíåé ôï pH<7,0 ôüôå ÷ïñçãïýíôáé HCO3 áí êáé áõôü áêüìç åßíáé áìöéóâçôÞóéìï8. Ç õðåñãëõêáéìßá óôïõò áóèåíåßò ìáò ìåôÜ ôï ðñþôï 24ùñï ðáñïõóßáóå óçìáíôéêÞ âåëôßùóç (ìÝóç ôéìÞ 2,13±0,61 gr%), óå óýãêñéóç ìå ôç ìÝóç ôéìÞ óáê÷Üñïõ åéóüäïõ (5,36±1,3 gr%). Áõôü åðéôåý÷èçêå ãéáôß ïé ìåôñÞóåéò ôïõ óáê÷Üñïõ áßìáôïò ãßíïíôáí áíÜ 2ùñï ìå áíáêëáóßìåôñï óôï êñåâÜôé ôïõ áóèåíïýò (Ðßíáêáò 4). ÏõñïêáèåôÞñáò ôïðïèåôÞèçêå óôï Ô.Å.Ð. óå üëïõò ôïõò áóèåíåßò, áöïý áõôüò Þôáí áðáñáßôçôïò ãéá ôç ëÞøç äåßãìáôïò ïýñùí (ãåíéêÞ êáëëéÝñãåéá) êáé ôçí áêñéâÞ ìÝôñçóç ôùí áðïâáëëïìÝíùí ïýñùí, åíþ ñéíïãáóôñéêüò êáèåôÞñáò (Levin) ÷ñåéÜóèçêå íá ôïðïèåôçèåß ìüíï óå 5/21 áóèåíåßò (ðïóïóôü 24%). Óôç ìåëÝôç ìáò ç èíçôüôçôá áðü Ä.Ê.Ï. Þôáí 4,7%, ç ïðïßá èåùñåßôáé áñêåôÜ éêáíïðïéçôéêÞ óå ó÷Ýóç ìå äåäïìÝíá ôçò äéåèíïýò âéâëéïãñáößáò (6,3%)6. Åßíáé ãíùóôü üôé ôá óõ÷íüôåñá áßôéá èáíÜôïõ ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï. ó÷åôßæïíôáé Þ ìå ôçí êáèõóôÝñçóç ôçò äéÜãíùóÞò ôçò Þ ìå ôç âáñýôçôÜ ôçò Þ ìå ôçí åëëéðÞ èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóÞ ôçò. Ïé åðéðëïêÝò ôçò Ä.Ê.Ï. åßíáé ôá èñïìâïåìâïëéêÜ åðåéóüäéá2, ïé çëåêôñïëõôéêÝò äéáôáñá÷Ýò7, ôï ðíåõìïíéêü9 êáé ôï åãêåöáëéêü ïßäçìá10. Éäéáßôåñç óçìáóßá Ý÷åé ôï ãåãïíüò üôé ïé áóèåíåßò ìáò Þôáí çëéêßáò ìåãáëýôåñçò ôùí 50 åôþí (ÌÝóç Çëéêßá 64,9±14,8 Ýôç), åíþ óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá åßíáé ãíùóôü üôé óå áóèåíåßò çëéêßáò ìåãáëýôåñçò ôùí 50 åôþí ç èíçôüôçôá åßíáé 11%1,2. ÐñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç üôé ôüóï ï áñéèìüò ôùí áóèåíþí ìáò üóï êáé ç ÷ñïíéêÞ äéÜñêåéá ôçò ìåëÝôçò ìáò Þôáí óáöþò ìéêñüôåñç. Ç áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï. áðü ôïõò åéäéêåõüìåíïõò ðáèïëüãïõò êáé ãåíéêïýò éáôñïýò ôçò êëéíéêÞò ìáò, óýìöùíá ìå ôéò Ê.Ï., Þôáí Ýãêáéñç êáé óùóôÞ (ðïóïóôü óõììüñöùóçò 80%), ðïóïóôü óáöþò êáëýôåñï áðü åêåßíï ôçò äéåèíïýò âéâëéïãñáößáò (22,5%3, 25%5). Ôï ðáñáðÜíù áðïôÝëåóìá öáßíåôáé íá äéêáéïëïãåßôáé áðü ôï ãåãïíüò üôé ç áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí ðïõ åéóÜãïíôáé ìå Ä.Ê.Ï. óôçí êëéíéêÞ ìáò ãßíåôáé âÜóåé åéäéêïý ðñùôïêüëëïõ. Åðßóçò óôçí êëéíéêÞ ìáò ëåéôïõñãåß ïñãáíùìÝíï äéáâçôïëïãé137

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

êü éáôñåßï ìå äýï åîåéäéêåõìÝíïõò ðáèïëüãïõò óôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç. ¼ëïé ïé åéäéêåõüìåíïé ðáèïëüãïé êáé ãåíéêïß éáôñïß ìáò ðáñáêïëïõèïýí êáôÜ äéáóôÞìáôá ôéò åñãáóßåò êáé ôá åéäéêÜ óåìéíÜñéá ðÜíù óôï óáê÷áñþäç äéáâÞôç. ÓõìðåñáóìáôéêÜ ðñÝðåé íá ôïíéóèåß üôé ç äéÜãíùóç êáé ç èåñáðåõôéêÞ áíôéìåôþðéóç ôùí áóèåíþí ìå Ä.Ê.Ï., ðñÝðåé íá ãßíïíôáé Ýãêáéñá êáé Üìåóá áðü ôïõò éáôñïýò, äéüôé Ýôóé åßíáé äõíáôÞ ç ðåñáéôÝñù ìåßùóç ôçò íïóçñüôçôáò êáé ôçò èíçôüôçôáò ôçò Ä.Ê.Ï., êáôÜóôáóçò éäéáßôåñá áðåéëçôéêÞò ãéá ôç æùÞ ôùí äéáâçôéêþí áóèåíþí.

Á. Óùôçñüðïõëïò êáé óõí.

Âéâëéïãñáößá 1. H.E. Lebovitz. Diabetic ketoacidosis. Lancet, 345:767-772, 1995. 2. EURODIAB Study Group. Microvascular and acute complications in IDDM patients: The EURODIAB IDDM complications study. Diabetologia, 37:278-285, 1994. 3. Hospital management of diabetic ketoacidosis:

138

10.

Are clinical guidelines implemented effectively. Diabetic Medicine, 14:482-486, 1997. European IDDM Policy Group. Consensus guidelines for the management of insulin-dependent (Type 1) diabetes. Diabetic Medicine, 10:9901005, 1993. C.J. Thompson, F. Cummings, R.T. Jung, R.W. Newton. The effects of an integrated education program on the management of D.K.A. Prac. Diab. Int., 12:235-237, 1995. J. Chapman, A.D. Wright, M. Nattrass, M.G. Fitzgerald. Recurrent diabetic ketoacidosis. Diabetic Medicine, 5:659-661, 1988. D.W. Foster, J.D. McGarry. The metabolic derangement’s and treatment of diabetic ketoacidosis. N. Engl. J. Med., 309:159-169, 1983. L.R. Morris, M.B. Murphy, A.E. Kitabchi. Bicarbonate therapy in severe diabetic ketoacidosis. Ann. Intern. Med., 105:836-840, 1986. P. Carrol, R. Matz. Adult respiratory distress syndrome complicating severe uncontrolled diabetes mellitus: reposrt of 9 cases and a review of the literature. Diabetes Care, 5:574-580, 1982. P. Hammond, S. Wallis. Cerebral edema in diabetic ketoacidosis. B. M. J., 305:203-204, 1992.

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Ã. Íïýóéïò êáé óõí.

ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ ORIGINAL PAPER Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 139-142, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 139-142 1999

Ðñïäéáèåóéêïß ðáñÜãïíôåò óôçí åìöÜíéóç ôåñçäüíáò óå ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò Ã. Íïýóéïò1, Óô. ×åéñÜêçò2, Á. Áìïýôæéá3, Á. Ðáôñéêßïõ4, Ä. ÐáðáíäñÝïõ5, Á. Öá÷áíôßäïõ6

Ðåñßëçøç Óôçí ðáñïýóá åñãáóßá åîåôÜóôçêáí 133 ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò óå Íçðéáãùãåßá êáé Ðáéäéêïýò Óôáèìïýò ôïõ Íïìïý Èåóóáëïíßêçò. Ç åîÝôáóç áðïóêïðïýóå óôç äéåñåýíçóç äéáôñïöéêþí êáé êïéíùíéêþí ðáñáìÝôñùí ôùí ðáéäéþí ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò êáé ôçí åðßäñáóÞ ôïõò ðÜíù óôá íåïãéëÜ äüíôéá. Äåí âñÝèçêáí óçìáíôéêÝò äéáöïñÝò ùò ðñïò ôéò äéáéôçôéêÝò óõíÞèåéåò ôùí ðáéäéþí ìå õøçëïýò äåßêôåò “ôåñçäïíéóìÝíùí-áðïëåóèÝíôùí-åìöñá÷èÝíôùí” äïíôéþí (dmft) êáé ôùí ðáéäéþí ìå öõóéïëïãéêÜ äüíôéá. Áíôßèåôá, ðáñÜãïíôåò ïé ïðïßïé åß÷áí óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ ó÷Ýóç ìå ôçí åìöÜíéóç ôåñçäüíáò, Þôáí ç çëéêßá ôùí ìçôÝñùí ôùí ðáéäéþí áõôþí, ôï åðßðåäï ìüñöùóÞò ôïõò êáé ï áñéèìüò ôùí åðéóêÝøåþí ôïõò óå êÜðïéï ãéáôñü, åéäéêüôçôáò óõíáöïýò ôùí óõíÞèùí ðñïâëçìÜôùí õãåßáò ôçò ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò, üðùò Ðáéäßáôñï, Ùôïñéíïëáñõããïëüãï, Ãåíéêü Ãéáôñü. ÔÝëïò, ðéèáíïëïãåßôáé üôé ç ðñïóèÞêç óáê÷Üñùí óôá öÜñìáêá ðïõ ÷ïñçãïýíôáé ìå ôç ìïñöÞ óéñïðßïõ, óõìâÜëëåé óçìáíôéêÜ óôçí åìöÜíéóç ôçò ôåñçäüíáò.

Factors associated with dental caries in preschool children G. Noussios, St. Hirakis, K. Amoutzia, A. Patrikiou, D. Papandreou, A. Fachandidou Summary The study was carried out on 133 preschool children in the State of Thessaloniki. The aim of the study was to examine dietary and social parameters of these children and their effect on their deciduus teeth. The results showed no dietary differences between children with high caries index and children with normal teeth. On the contrary, there was a statistically significant relation between caries incidence and the age and the educational level of the mothers and the number of visits of each children to a doctor. It was possible that sugars which were added in medications like syrups contributed significantly in the development of caries. Key words: preschool children, diet, caries index 1

×åéñïõñãüò Ùôïñéíïëáñõããïëüãïò, Åðéóôçìïíéêüò ÓõíåñãÜôçò Á.Ð.È., 2Ïäïíôßáôñïò, ÅðéìåëçôÞò Â’ Å.Ó.Õ., 3Ïäïíôßáôñïò, ÅðéìåëÞôñéá Á’ Å.Ó.Õ., 4Ïäïíôßáôñïò, Åðéóôçìïíéêüò ÓõíåñãÜôçò Á.Ð.È., 5Êëéíéêüò Äéáôñïöïëüãïò, Åðéóôçìïíéêüò ÓõíåñãÜôçò Á.Ð.È., 6 Áíáðë. ÊáèçãÞôñéá ÔìÞìáôïò ÖõóéêÞò ÁãùãÞò Á.Ð.È., ÅñãáóôÞñéï ÕãéåéíÞò êáé ÄéáôñïöÞò, ÔìÞìáôïò ÖõóéêÞò ÁãùãÞò, Áñéóôïôåëåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ Èåóóáëïíßêçò

EéóáãùãÞ Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá õðÜñ÷åé ìåßùóç ôçò ôåñçäïíéêÞò ðñïóâïëÞò ôùí äïíôéþí óå ðáéäéÜ áðü âéïìç÷áíéêÜ ðñïçãìÝíåò ÷þñåò êáé åéäéêüôåñá óå ÷þñåò üðïõ ãßíåôáé öèïñßùóç ôïõ ðüóéìïõ íåñïý 1-3. Ðáñüëá áõôÜ óå ðñüóöáôåò åðéäçìéïëïãéêÝò Ýñåõíåò ðïõ Ýãéíáí óå ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò, ðáñáôçñÞèçêå áýîçóç ôçò óõ÷íüôçôáò åìöÜíéóçò ôåñçäüíáò ðïõ áðïäüèçêå óôï ÷áìçëü êïéíùíéêïïéêïíïìéêü åðßðåäï ôùí ðáéäéþí áõôþí4,5. Ïé ðåñéóóüôåñïé åñåõíçôÝò ðéóôåýïõí üôé ï âáóéêüôåñïò ðáñÜãïíôáò óôçí åìöÜíéóç ôçò ôåñçäüíáò åßíáé ç ýðáñîç õðïóôñþìáôïò ôÝôïéïõ, ðïõ íá åõíïåß ôïõò ôåñçäïíïãüíïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ôçò óôïìáôéêÞò êïéëüôçôáò6. ÅîÜëëïõ ç æÜ÷áñç áðïôåëåß ôï êõñéüôåñï õðüóôñùìá áíÜðôõîçò ôåñçäïíïãüíùí ìéêñïïñãáíéóìþí7, åíþ öáßíåôáé üôé ç óõ÷íüôçôá æá÷áñïý÷ùí ãåõìÜôùí êáé ç ìïñöÞ ìå ôçí ïðïßá áíåõñßóêåôáé ç æÜ÷áñç óôï ãåýìá åðçñåÜæïõí åðßóçò ôç äçìéïõñãßá ôçò ôåñçäüíáò8,9. ËÝîåéò êëåéäéÜ: ÐáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò, Äßáéôá. ÕðïâëÞèçêå: 20 Ïêôùâñßïõ 1998. ÅðáíõðïâëÞèçêå: 17 Ìáñôßïõ 1999. ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: 27 Áðñéëßïõ 1999 Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Íïýóéïò Ãåþñãéïò, Ô.È. 50428, 54013 Èåóóáëïíßêç, ôçë. (031) 830101. 139

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ã. Íïýóéïò êáé óõí.

Óêïðüò, ëïéðüí, ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò Þôáí ç äéåñåýíçóç óõãêåêñéìÝíùí äéáôñïöéêþí êïéíùíéêþí ðáñáìÝôñùí êáé óå ðáéäéÜ ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò ùò ðñïò ôç óõ÷íüôçôá åìöÜíéóçò ôåñçäüíáò óôá íåïãéëÜ äüíôéá ôïõò, êáèþò ç ðëåéïøçößá ôùí áíÜëïãùí åðéäçìéïëïãéêþí ìåëåôþí óôç ÷þñá ìáò, áíáöÝñåôáé êõñßùò óå ðáéäéÜ ìåãáëýôåñçò çëéêßáò10-12.

Ðëçèõóìüò ìåëÝôçò êáé ìÝèïäïò Ôïí ðëçèõóìü ìåëÝôçò ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò áðïôÝëåóáí 133 ðáéäéÜ Íçðéáãùãåßùí êáé Ðáéäéêþí Óôáèìþí ôïõ Íïìïý Èåóóáëïíßêçò, çëéêßáò 3-5 ÷ñüíùí (ìÝóïò üñïò çëéêßáò 49 ìÞíåò). Ôá ðáéäéÜ áõôÜ ÷ùñßóôçêáí óå äõï ïìÜäåò Ýôóé þóôå ôá 78 ðïõ áðïôÝëåóáí ôçí ðñþôç ïìÜäá, åß÷áí ôïõëÜ÷éóôïí 4 ôåñçäïíéóìÝíá, åëëåßðïíôá Þ åìöñá÷èÝíôá äüíôéá, åíþ ôá õðüëïéðá 55 áðïôÝëåóáí ôç äåýôåñç ïìÜäá êáé åß÷áí öõóéïëïãéêïýò öñáãìïýò. Áñ÷éêÜ ôá ðáéäéÜ åîåôÜóôçêáí óôï ÷þñï åêðáßäåõóÞò ôïõò, ìå ôç âïÞèåéá öõóéêïý öùôéóìïý, óôïìáôéêïý êáôüðôñïõ êáé áíé÷íåõôÞñá, åíþ ôï ðáéäß êáèüôáí óå öõóéêü êÜèéóìá. Ïé ôïìåßò ðïõ Ýëåéðáí áðü ôïí ïäïíôéêü öñáãìü äåí êáôáãñÜöçêáí ùò åîá÷èÝíôåò, ëüãù äõóêïëßáò äéá÷ùñéóìïý ìåôáîý ôçò áöáßñåóÞò ôïõò ëüãù ôåñçäüíáò êáé ôçò áöáßñåóÞò ôïõò ëüãù öõóéïëïãéêÞò áðüðôùóçò12. Ãéá ôç óõ÷íüôçôá ôåñçäïíéêÞò ðñïóâïëÞò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ï äåßêôçò “ôåñçäïíéóìÝíùí-áðïëåóèÝíôùí-åìöñá÷èÝíôùí” äïíôéþí (dmft). Óôç óõíÝ÷åéá êáé óå äéÜóôçìá åíüò ÷ñüíïõ, åðéêïéíùíÞóáìå äýï öïñÝò ìå ôïõò ãïíåßò ôùí ðáéäéþí ðñïêåéìÝíïõ íá áðïêôÞóïõ-

ìå ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôï êáèçìåñéíü ôïõò äéáéôïëüãéï13, êáèþò êáé ãéá Üëëåò ðáñáìÝôñïõò üðùò ç óôïìáôéêÞ õãéåéíÞ, ç çëéêßá êáé ôï åðßðåäï ãíþóåùí ôçò ìçôÝñáò. Ç ðïóïôéêÞ ìåôáôñïðÞ ôùí ôñïöþí Ýãéíå ìå ôç âïÞèåéá îýëéíùí óðáèþí êáé âáèìïëïãçìÝíùí êï÷ëéáñßùí êáé êõðÝëëùí. Óôç óõíÝ÷åéá ìå ôç ÷ñÞóç åéäéêþí ðéíÜêùí õðïëïãßóôçêáí ôá ðïóÜ õäáôáíèñÜêùí, ëéðéäßùí, ðñùôåúíþí, æÜ÷áñçò, áóâåóôßïõ, óéäÞñïõ êáé âéôáìßíçò C óôéò ðáñáðÜíù ôñïöÝò14. Ç óôáôéóôéêÞ áíÜëõóç ôùí áðïôåëåóìÜôùí Ýãéíå ìå ôç ìÝèïäï ôïõ x2 15.

ÁðïôåëÝóìáôá ÄéáéôçôéêÝò óõíÞèåéåò. Óôïí ðßíáêá áíáãñÜöåôáé ï ìÝóïò üñïò ôùí ôéìþí ôùí äýï åñùôçìáôïëïãßùí äéáôñïöÞò, ðïõ óõìðëçñþèçêáí óå äéáöïñåôéêÝò ÷ñïíéêÝò ðåñéüäïõò óýìöùíá ìå ôéò áðáíôÞóåéò ôùí ãïíÝùí. ¼ðùò ìðïñåß íá ðáñáôçñÞóåé êáíåßò åýêïëá, äåí õðÞñ÷áí óçìáíôéêÝò ðïóïôéêÝò äéáöïñÝò ùò ðñïò ôéò âáóéêÝò èñåðôéêÝò ïõóßåò ìåôáîý ôùí äýï ïìÜäùí ôùí ðáéäéþí ðïõ åîåôÜóôçêáí. Ïé êýñéåò åíåñãåéáêÝò ôéìÝò Þôáí ôá æõìáñéêÜ (øùìß êáé ìðéóêüôá) êáé ôá ãáëáêôïêïìéêÜ ðñïúüíôá (19% êáé 18,5% áíôßóôïé÷á). Ôá Ýôïéìá öáãçôÜ (ðßôóåò, ÷Üìðïõñãêåñ ê.ëð.) áðïôåëïýóáí ìüíï ôï 6%, åíþ ôá ãëõêßóìáôá ôï 5%. Ôá ëá÷áíéêÜ êáé ôá öñïýôá áíôéóôïé÷ïýóáí óôï 6% êáé 4% ôùí åíåñãåéáêþí ðçãþí ôçò ôñïöÞò ôùí ðáéäéþí. Ôï 28,5% ôùí ïëéêþí ëéðéäßùí ðïõ Ýðáéñíáí ôá ðáéäéÜ ðñïåñ÷üôáí áðü ãáëáêôïêïìéêÜ ðñïúüíôá, åíþ ôá áíáøõêôéêÜ ðåñéåß÷áí ôï Ýíá ôñßôï ôùí óáê÷Ü-

Ðßíáêáò 1. ÄéáôñïöÞ ðáéäéþí ìå ðñïâëÞìáôá ôåñçäüíáò êáé õãéþí ðáéäéþí Åßäïò äéáôñïöÞò

Åßäïò äéáôñïöÞò

ÌÝóïò üñïò ± ÓÁ

50±16 50±16

ÓÜê÷áñá (g) ÏìÜäá Á ÏìÜäá Â

86±32 86±28

ÏëéêÜ ëéðßäéá (g) ÏìÜäá Á ÏìÜäá Â

65±21 65±17

ÁóâÝóôéï (mg) ÏìÜäá Á ÏìÜäá Â

8,5±2 8,7±1,7

ÕäáôÜíèñáêåò (g) ÏìÜäá Á ÏìÜäá Â

215±60 210±48

Óßäçñïò (mg) ÏìÜäá Á ÏìÜäá Â

7,6±2,4 7,8±2,4

Âéôáìßíç C (mg) ÏìÜäá Á ÏìÜäá Â

110±53 122±64

ÐñùôåÀíåò (g) ÏìÜäá Á ÏìÜäá Â

ÌÝóïò üñïò ± ÓÁ*

*Ó.Á.: ÓôáèåñÞ áðüêëéóç 140

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Ã. Íïýóéïò êáé óõí.

ñùí ðïõ Ýðáéñíáí ôá ðáéäéÜ (29%). Ïé äýï Üëëåò êýñéåò ðçãÝò óáê÷Üñùí Þôáí ôá öñïýôá (22%) êáé ôá ãëõêÜ (18,5%). Ç ìéóÞ ðåñßðïõ ðïóüôçôá ôïõ áóâåóôßïõ (55%) ðïõ êáôáíÜëùóáí ôá ðáéäéÜ, ðñïåñ÷üôáí áðü ãáëáêôïêïìéêÜ ðñïúüíôá, åíþ ç êýñéá ðçãÞ âéôáìßíçò C Þôáí ôá öñïýôá. Êïéíùíéêïß ðáñÜãïíôåò. Áðü ôç ìåëÝôç áõôÞ äéáðéóôþèçêáí åðßóçò äéáöïñÝò ìåôáîý ôùí äýï ïìÜäùí áóèåíþí ùò ðñïò äýï êïéíùíéêïýò, èá ëÝãáìå, ðáñÜãïíôåò, ôçí çëéêßá ôùí ìçôÝñùí ôùí ðáéäéþí êáé ôï åðßðåäï ãíþóåþí ôïõò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ôùí ðáéäéþí ôùí ïðïßùí ïé ìçôÝñåò åß÷áí çëéêßá êÜôù ôùí 25 ÷ñüíùí, áíÞêå óôçí ïìÜäá Á. Ç äéáöïñÜ âÝâáéá Þôáí óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (x2=31,65, p<0,01). Åðßóçò ðáñáôçñÞèçêå óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí äýï ïìÜäùí ðáéäéþí, ó÷åôéêÜ ìå ôï åðßðåäï äåõôåñïâÜèìéáò êáé ôñéôïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò ôùí ìçôÝñùí ôïõò (x2=18,91, p<0,01). ÓõãêåêñéìÝíá, äéáðéóôþóáìå üôé ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ìïñöùôéêïý åðéðÝäïõ ìçôÝñùí áíÞêå óôç äåõôåñïâÜèìéá åêðáßäåõóç (ÃõìíÜóéï - Ëýêåéï) ìå ìéá ðïëý ìéêñÞ áñéèìçôéêÞ áðüêëéóç, äçëáäÞ 44 ìçôÝñåò óôçí Á ïìÜäá êáé 45 óôç Â), Ýíáíôé ôçò óçìáíôéêÞò, óôáôéóôéêÜ, äéáöïñÜò ìåôáîý ôùí äýï ïìÜäùí ãéá ôï åðßðåäï ôçò ôñéôïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò (Á.Å.É. - Ô.Å.É.), üðïõ ç ìåí Á ïìÜäá (äçë. ìå ðëçììåëÞ óôïìáôéêÞ õãéåéíÞ) äåí åß÷å êáìéÜ ìçôÝñá ìå ìïñöùôéêü åðßðåäï ôñéôïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò Ýíáíôé ôçò Â (äçë. ìå åðéìåëçìÝíç óôïìáôéêÞ õãéåéíÞ) ðïõ åß÷å äýï ìçôÝñåò ìå ìïñöùôéêü åðßðåäï ôñéôïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò. ÓôïìáôéêÞ õãéåéíÞ. Áðü ôçí Ýñåõíá ôçò óôïìáôéêÞò õãéåéíÞò ôïõ õðü ìåëÝôç ðáéäéêïý ðëçèõóìïý ôùí äýï ïìÜäùí ðñïÝêõøå üôé 57 áðü ôá 133 ðáéäéÜ (ðïóïóôü 42,85%), âïýñôóéæáí ôá äüíôéá ôïõò ìå ôç âïÞèåéá ôùí ãïíÝùí ôïõò, åíþ 25 áðü ôá 133 ðáéäéÜ (ðïóïóôü 18,8%), âïýñôóéæáí ôá äüíôéá ìüíá ôïõò. ÃåíéêÜ ìåãáëýôåñï ðïóïóôü ôùí ðáéäéþí ôçò ïìÜäáò Â âïýñôóéæáí ôá äüíôéá ôïõò êáé ç äéáöïñÜ áõôÞ ìåôáîý ôùí äýï ïìÜäùí Þôáí óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (x2=40,5, p<0,01). Åðßóçò 44 áðü ôá 133 ðáéäéÜ (33%) äåí åß÷áí åðéóêåöèåß ðïôÝ êÜðïéïí ãéáôñü, åíþ 61 ðáéäéÜ (46%), åß÷áí åðéóêåöèåß ìéá öïñÜ ôïõëÜ÷éóôïí êÜðïéïí ãéáôñü. Ôï õðüëïéðï 21% ôùí ðáéäéþí, åß÷áí êÜíåé ðåñéóóüôåñåò áðü ìéá åðéóêÝøåéò óå ãéáôñü, ðïõ óõíäÝïíôáí ìå ôç ëÞøç áíôéâéïôéêþí ìå ôç ìïñöÞ óé-

ñïðßïõ, ãéá ìéá ðïéêéëßá ðáèÞóåùí, óôéò ïðïßåò êõñéáñ÷ïýóáí óõíÞèùò ïé ëïéìþîåéò ôùí áõôéþí (ùôßôéäåò). Ôá ðáéäéÜ ðÜíôùò ôçò ïìÜäáò Á åß÷áí åðéóêåöèåß ãåíéêÜ, ðåñéóóüôåñåò öïñÝò êÜðïéïí ãéáôñü êáé ç äéáöïñÜ ìåôáîý ôùí äõï ïìÜäùí Þôáí óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (x 2=5,5, p<0,05).

ÓõæÞôçóç Åßíáé ðáñáäåêôü äéåèíþò üôé ç óôïìáôéêÞ õãéåéíÞ êáé ç ðñïëçðôéêÞ ÷ñÞóç öèïñßïõ äéáäñáìáôßæïõí âáóéêü ñüëï óôçí ðñüëçøç ôçò ôåñçäüíáò16. Ðáñüëá áõôÜ üìùò äéáðéóôþèçêå üôé êáé óå ðåñéï÷Ýò üðïõ ãéíüôáí óõóôçìáôéêÞ öèïñßùóç ôïõ ðüóéìïõ ýäáôïò õðÞñ÷áí êáé Üëëïé ðáñÜãïíôåò ðïõ ðñïäéáèÝôïõí óôçí åìöÜíéóç ôçò ôåñçäüíáò17. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò åñãáóßáò ìáò äåí Ýäåéîáí äéáöïñÝò óôéò äéáéôçôéêÝò óõíÞèåéåò ôùí ðáéäéþí ðïõ åîåôÜóôçêáí êáé ðïõ íá äéêáéïëïãïýí ôïí äéáöïñåôéêü âáèìü ôåñçäïíéêÞò ðñïóâïëÞò. Áðü åðéäçìéïëïãéêÝò, êëéíéêÝò êáé ðåéñáìáôéêÝò ìåëÝôåò Ý÷åé áðïäåé÷èåß üôé ï ðëÝïí âáóéêüò äéáéôçôéêüò ðñïäéáèåóéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôçí åìöÜíéóç ôåñçäüíáò åßíáé ôá ãëõêÜ êáé ïé ôñïöÝò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí æÜ÷áñç êáé áðïôåëïýí èñåðôéêü õðüóôñùìá ãéá ôá ôåñçäïíïãüíá âáêôçñßäéá ôçò óôïìáôéêÞò êïéëüôçôáò6. Ç áíôéêáôÜóôáóç ôùí áíáøõêôéêþí ìå ãÜëá ÷áìçëÞò ðåñéåêôéêüôçôáò óå ëéðáñÜ ßóùò íá äéüñèùíå ôéò ó÷åôéêÜ ÷áìçëÝò ôéìÝò áóâåóôßïõ êáé óôéò äõï ïìÜäåò ôùí ðáéäéþí. ÃåíéêÜ èåùñåßôáé üôé ç êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞ êáôÜóôáóç ôùí ïéêïãåíåéþí ôùí ðáéäéþí ðáßæåé óçìáíôéêü ñüëï óôçí åìöÜíéóç ôåñçäüíáò, êáèþò ðáéäéÜ ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ÷áìçëïý êïéíùíéêïïéêïíïìéêïý åðéðÝäïõ ïéêïãÝíåéåò åìöáíßæïõí õøçëïýò äåßêôåò ôåñçäüíáò18-20. Áðü ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðáñïýóáò Ýñåõíáò äåí ðñïêýðôåé üôé õðÜñ÷åé êÜðïéá óõãêåêñéìÝíç êáé óáöÞò óõó÷Ýôéóç ìåôáîý ôïõ ïéêïãåíåéáêïý åðéðÝäïõ ôùí ðáéäéþí áõôþí êáé ôçò äéáôñïöÞò ôïõò, áí êáé ðáñáôçñÞèçêå ìéá ìéêñÞ áñéèìçôéêÞ áðüêëéóç ìåôáîý ôùí äõï ïìÜäùí, üóïí áöïñÜ ôï ìïñöùôéêü åðßðåäï ôùí ìçôÝñùí ôùí ðáéäéþí óôçí ôñéôïâÜèìéá åêðáßäåõóç (Á.Å.É. - Ô.Å.É.), üðïõ óôçí Á ïìÜäá (ôùí ðáéäéþí äçë. ìå ðëçììåëÞ óôïìáôéêÞ õãéåéíÞ) ï áñéèìüò ôùí ìçôÝñùí ìå ôñéôïâÜèìéï ìïñöùôéêü åðßðåäï Þôáí ìçäÝí (0) Ýíáíôé áõôïý ôùí äýï ìçôÝñùí ôçò ïìÜäáò Â 141

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

(äçë. ôùí ðáéäéþí ìå åðéìåëçìÝíç óôïìáôéêÞ õãéåéíÞ). Áíôßèåôá öáßíåôáé íá õðÜñ÷åé óáöÞò ó÷Ýóç ìåôáîý áñéèìïý åðéóêÝøåùí ôùí ðáéäéþí óå ãéáôñü êáé åìöÜíéóçò ôåñçäüíáò. Ðéèáíïëïãåßôáé ëïéðüí üôé ç ìáêñï÷ñüíéá ÷ñÞóç öáñìÜêùí ìå ôç ìïñöÞ óéñïðßïõ (óõíÞèùò ãëõêéÜò ãåýóçò), ðñïäéáèÝôåé óôçí åìöÜíéóç ôåñçäüíáò21,22. Ôá öÜñìáêá ìÜëéóôá áõôÜ ÷ïñçãïýíôáé êÜðïéåò öïñÝò çìåñçóßùò (ìÝóïò üñïò äïóïëïãßáò 2-3 öïñÝò) êáé óõíÞèùò ìå äüóç ÷ïñÞãçóçò ðñéí áðü ôç âñáäéíÞ êáôÜêëéóç, äçìéïõñãþíôáò Ýôóé åõíïúêü èñåðôéêü õðüóôñùìá ãéá ôçí áíÜðôõîç ôåñçäïíïãüíùí ìéêñïïñãáíéóìþí.

Ã. Íïýóéïò êáé óõí.

10.

11.

12. 13.

Âéâëéïãñáößá 14. 1. R.H. Brown. Evidence of decrease in the prevalence of dental caries in New Zealand. J. Dent. Res., 25:3-85, 1982. 2. V.J. Burton, M.J. Rob, G.S. Craig, J.S. Laurson. Changes in the caries experience of 12 year old Sydney children between 1963 and 1982. Med. J. Aust., 140:405-407, 1984. 3. G.J. Truin, K.G. Koning, H.M. Ruiken, A.L.M. Vogels, J.W.H. Elvers. Caries prevalence and gingivitis in 5-7 and 10-years old school children in the Hague between 1969-1984. Caries Res., 131-140, 1986. 4. R.D. Holt, S.D. Joel, J. Bulman, I.H. Maddick. A third study of caries in preschool aged children in Camden. Br. Dent. J., 165:87-91, 1988. 5. D.H. Silver. A comparison of 3-year-olds caries experience in 1973, 1981 and 1989 in a Hertfordishire town, related to family behaviour and social class. Br. Dent. J., 172:191-197, 1992. 6. A.J. Rugg-Gunn. Diet and dental caries. The prevention of dental disease. Oxford Medical Publications, Oxford, 3-73, 1983. 7. A.J. Rugg-Gunn, J.J. Murray. The role of sugar in the etiology of dental caries. I. Sugar and the antiquity of caries. J. Dent., 11:190-199, 1983. 8. B.E. Gustaffson. Vipeholm (Sweden) dental caries study of the literature on carbohydrates and dental caries. Acta Odontol. Scand., 11:206-231, 1954. 9. J.D. King, H. Mellanby, J.A. May, H.H. Stores, H.N. Green. Effect of sugar supplements on dental

142

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

caries in children (book review). Aust. J. Dent., 59:256-259, 1955. È.Ê. Ôïëßäçò. Ðïñßóìáôá åñåýíçò åðß ôçò óõ÷íüôçôáò ôçò ôåñçäüíáò åéò ôïí ðáéäéêüí ðëçèõóìüí ôçò ðåñéöÝñåéáò Èåóóáëïíßêçò. ÄéáôñéâÞ åðß Äéäáêôïñßá, Èåóóáëïíßêç, 1-41, 1967. Á. ÌùñáúôÜêç-ÔóÜìç, Å. Êáìáñïýäç. Ôï ðñüâëçìá ôçò ôåñçäüíáò óå ðáéäéÜ çëéêßáò ìÝ÷ñé 6 ÷ñüíùí óôçí ðåñéï÷Þ ôçò ÍÝáò ÌÜêñçò. ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, 3:153-158, 1994. Ê. ËïõëïõäéÜäçò. ÔåñçäïíéêÞ åìðåéñßá ðáéäéþí ðñïó÷ïëéêÞò çëéêßáò. Ôï Óôüìá, 22:137-145, 1994. N.J. Krantzler, B.J. Muller, H.s. Schultz, L.E. Grivetti, C.A. Holden, H.L. Meiselman. Validity of telephoned diet recalls and records for assessment of individual food intake. Am. J. Clin. Nutr., 36:1234-1242, 1982. A.E. Nizel. Nutrition in preventive dentistry. WB Saunders Company, Philadelphia, 554-583, 1981. J. Ipsen, P. Feig. Bancroft’s introduction to biostatistics. Harper and Row, New York, 77-78, 1970. Ð. ×áôæüðïõëïò. ÁãùãÞ óôïìáôéêÞò õãåßáò. Ðñüëçøç - Èåñáðåßá - ÁðïêáôÜóôáóç, ÁèÞíá, 103-149, 1988. G. Bradnock, M.D. Marchment, R.J. Anderson. Social background, fluoridation and caries experience in a 5-year old population in the West Midlands. Br. Dent. J., 156:127-131, 1984. D.M. Fergusson, L.J. Horwood. Relationships between exposure to additional fluoride, social background and dental health in 7-year old children. Community Dent. Oral Epidemiol., 14:4852, 1986. G.C. Solanki, N. Myburgh, M.H. Moola. Dental caries in Black preschool children in Cape Town. Community Dent. Oral Epidemiol., 19:178-179, 1991. A.B.S. Clasen, F.R. von der Fehr, J.M. Kant van Daal. Caries prevalence of Kindergarden children in Salgitter and Oslo. Caries Res., 26:201204, 1992. J.M. King. Patterns of sugar consumption in early infancy. Community Dent. Oral Epidemiol., 6:47-52, 1978. I.F. Roberts, G.J. Roberts. Relation between medicines sweetened with sucrose and dental disease. B. M. J., 2:14-16, 1979.

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Ã. Ôæáíßäçò êáé óõí.

ÅÐÁÉÍÅÈÅÉÓÁ ÅËÅÕÈÅÑÇ ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÇ AWARDED FREESTANDING PAPER Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 143-149, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 143-149, 1999

Ç êëéíéêÞ åêôßìçóç ôçò áêïÞò áðü ôï Ãåíéêü Éáôñü ìå ôç ÷ñÞóç ôïíïäïôþí Ã. Ôæáíßäçò1, Ã. ÊïíôïèáíÜóç2, Á. ÄéïëÞ1, Å. Áíáãíþóôïõ2, Ã. ÐáðáäÜêçò3

Ðåñßëçøç Óêïðüò ôçò åñãáóßáò åßíáé ç ìÝôñçóç ôçò åõáéóèçóßáò êáé ôçò åéäéêüôçôáò ôçò áäñÞò åîÝôáóçò ôçò áêïÞò ìå ôïõò ôïíïäüôåò êáé ç áíÜäåéîç ôçò áîßáò ôçò óôç äéáöïñéêÞ äéÜãíùóç ôùí ðáèÞóåùí ðïõ ðñïêáëïýí âáñçêïÀá. ÌåëåôÞóáìå 130 áóèåíåßò ðïõ ðñïóÞëèáí óôï ôáêôéêü åîùôåñéêü éáôñåßï (ÔÅÉ) ðáñáðïíïýìåíïé ãéá ðñïâëÞìáôá áêïÞò. ÕðïâëÞèçêáí üëïé äéáäï÷éêÜ óå ëÞøç ëåðôïìåñïýò éóôïñéêïý, ùôïóêüðçóç, åîÝôáóç ìå ôïíïäüôåò äéáöüñùí óõ÷íïôÞôùí (256, 512, 1024, 2048, Çz), ôïíéêü áêïüãñáììá êáèþò êáé ôõìðáíüãñáììá óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ êñßèçêå áðáñáßôçôï. Áðïäåß÷èçêå üôé ç äïêéìáóßá Rinne ìå ôïí ôïíïäüôç ôùí 256 Hz Ý÷åé åõáéóèçóßá 78% êáé åéäéêüôçôá 96% óôç äéáöïñéêÞ äéÜãíùóç ôçò âáñçêïÀáò áãùãéìüôçôáò áðü ôç íåõñïáéóèçôÞñéá âáñçêïÀá. Ç åéäéêüôçôá ôçò ìåèüäïõ åßíáé óå üëåò ôéò ðåñéðôþóåéò >96%. Óå ü,ôé áöïñÜ óôç äïêéìáóßá Weber, áõôÞ ðáñïõóéÜæåé óõíïëéêÞ åõáéóèçóßá 82% êáé åéäéêüôçôá 87%. ÔÝëïò ç äïêéìáóßá Rinne ìå ôïí ôïíïäüôç ôùí 256 Hz áðïäåß÷èçêå áíþôåñç áõôÞò ìå ôïí 512 Hz óôçí êáôÜäåéîç ìéêñüôåñùí áêïõóôéêþí ÷áóìÜôùí (<30 db) (p<0,001). ÓõìðåñáóìáôéêÜ, ðáñÜ ôçí åðáíÜóôáóç ôùí óýã÷ñïíùí çëåêôñïíéêþí ìÝóùí åîÝôáóçò ôçò áêïÞò (áêïüãñáììá, ôõìðáíüãñáììá), ïé ôïíïäüôåò áðïôåëïýí áêüìç êáé óÞìåñá Ýíá áðëü, öèçíü êáé áêñéâÝò äéáãíùóôéêü åñãáëåßï óôá ÷Ýñéá ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý. Óôéò ÌïíÜäåò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò ç ðñþôç åêôßìçóç õðÜñ÷ïíôïò áêïõóôéêïý ðñïâëÞìáôïò ìðïñåß íá ãßíåé ãñÞãïñá êáé áîéüðéóôá ìå ôïõò ôïíïäüôåò. ÅðéðëÝïí, ïé äïêéìáóßåò ìå ôïíïäüôåò áðïôåëïýí ÷ñÞóéìç åîÝôáóç óå ðåñéðôþóåéò ìáæéêïý ðñïëçðôéêïý åëÝã÷ïõ ðëçèõóìïý (Screening).

Åéäéêåõüìåíïé óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, 2Ùôïñéíïëáñõããïëüãïé, 3ÓõíôïíéóôÞò Åêðáßäåõóçò ÅéäéêåõïìÝíùí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, Ð.Ã.Í. Íßêáéáò

ÅéóáãùãÞ Ç âáñçêïÀá áðïôåëåß Ýíá áðü ôá ðéï óõ÷íÜ åìöáíéæüìåíá ðñïâëÞìáôá ðïõ êáëåßôáé íá ëýóåé ï éáôñüò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò. Åßíáé äõíáôüí íá ïöåßëåôáé óå ðïëëÝò ðáèÞóåéò, ôá áßôéá ôùí ïðïßùí ìðïñåß íá åíôïðßæïíôáé óôï óýóôçìá áãùãÞò ôïõ Þ÷ïõ (ôõìðáíïóôáñéþäåò óýóôçìá) ïðüôå ðñüêåéôáé íá âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò Þ óôï óýóôçìá áíôéëÞøåùò ôïõ Þ÷ïõ (êï÷ëßáò, áêïõóôéêü íåýñï, êåíôñéêÞ áêïõóôéêÞ ïäüò), ïðüôå ðñüêåéôáé ãéá íåõñïáéóèçôÞñéá âáñçêïÀá. Ïé êõñéüôåñåò ðáèÞóåéò ðïõ ðñïêáëïýí ôïõò äýï ôýðïõò âáñçêïÀáò öáßíïíôáé óôïí ðßíáêá 1. ÊáèÞêïí ôïõ Ãåíéêïý/Ïéêïãåíåéáêïý Éáôñïý åßíáé íá åíôïðßóåé ôïõò áóèåíåßò ìå ðñüâëçìá áêïÞò, íá äéáãíþóåé ôïí ôýðï ôçò âáñçêïÀáò êáé íá êñßíåé ðïéá áðü ôá ðåñéóôáôéêÜ áõôÜ Üðôïíôáé ËÝîåéò êëåéäéÜ: Ôïíïäüôåò, ÂáñçêïÀá, Áêïüãñáììá, Ãåíéêüò Éáôñüò, ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò. ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: Ç åñãáóßá áõôÞ õðïâëÞèçêå ùò Åëåýèåñç Áíáêïßíùóç óôï 11ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (ÊÝñêõñá, 14-18 Áðñéëßïõ 1999) êáé Ýëáâå Ýðáéíï áðü ôçí ÅðéôñïðÞ Êñßóçò. Äçìïóéåýåôáé ìå êïéíÞ áðüöáóç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ðåñéïäéêïý êáé ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Óõíåäñßïõ. Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: Ôæáíßäçò Ãåþñãéïò, Óïõëéùôþí 4, 162 33 ÁèÞíá, ôçë. (01) 7652486. 143

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ã. Ôæáíßäçò êáé óõí.

The clinical role of tuning fork tests in examination of patients with hearing impairment in primary health care G.Janidis, G. Kontothanasi, A. Dioli, E. Anagnostou, G. Papadakis Summary The purpose of this study is to measure the sensitivity and specificity of the Rinne and Weber test and evaluate their clinical role in diagnosing patients with hearing impairment in primary health care. We examined 130 patients with sensorineural or conductive hearing impairment of various levels. After taking the history, otoscopy and tuning fork tests were carried out in all the patients and then we compared the results with those of tone audiometry. The Rinne test with the 256 Hz fork was superior to the 512 Hz fork (p<0.001) in detecting air-bone gaps of small sizes (<30 db). The specificity of the test was in all distances greater than 96 per cent. In spite of the revolution of the methods used for the examination of the auditive system, the tuning fork tests still constitute a useable, simple and with no cost diagnostic method for the General Practitioner and the Clinician Otolaryngologist. In Primary Care Units the first evaluation of persons with hearing impairment can be done precisely and quickly with the tuning fork tests. Moreover, testing with tuning forks along with live voice testing are the most popular methods when screening the general population in order to detect hearing impairment. Key words: tuning forks, hearing impairment, audiogram, General Primary Health Care.

ôùí äõíáôïôÞôùí ôïõ êáé ðïéá ÷ñÞæïõí ðáñáðïìðÞò óôïí åéäéêü Ùôïñéíïëáñõããïëüãï. Èá ìðïñïýóå íá õðïóôçñßîåé êáíåßò üôé ó÷åäüí ôï óýíïëï ôùí ðåñéðôþóåùí íåõñïáéóèçôÞñéáò âáñçêïÀáò èá ðñÝðåé íá ðáñáðÝìðïíôáé óôïí åéäéêü ÙÑË, ïñéóìÝíåò äå áðü áõôÝò üðùò ç ïîåßá áðþëåéá áêïÞò (áéöíßäéá âáñçêïÀá) ìå ôç äéáäéêáóßá ôïõ åðåßãïíôïò. ÁíôéèÝôùò ðïëëÝò áðü ôéò ðáèÞóåéò ðïõ ðñïêáëïýí âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò, üðùò ïé öëåãìïíþäåéò ðáèÞóåéò ôïõ Ýîù êáé ìÝóïõ ùôüò, èá ìðïñïýóáí íá äéáãíùóèïýí êáé íá áíôéìåôùðéóèïýí áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü. ¸íá öèçíü, åý÷ñçóôï êáé áêñéâÝò åñãáëåßï ðïõ Ý÷åé óôç äéÜèåóÞ ôïõ ï éáôñüò ÐñùôïâÜèìéáò Öñïíôßäáò Õãåßáò óå áõôÞ ôïõ ôçí ðñïóðÜèåéá åßíáé ïé ôïíïäüôåò. Ðáñüëá áõôÜ ç áîßá ôïõò åßíáé åëÜ÷éóôá ãíùóôÞ, ìå áðïôÝëåóìá íá

÷ñçóéìïðïéïýíôáé óðÜíéá. Óêïðüò ôçò åñãáóßáò åßíáé íá áíáäåßîïõìå ôç ìåãÜëç êëéíéêÞ ôïõò áîßá ìåôñþíôáò ôçí åõáéóèçóßá êáé ôçí åéäéêüôçôá ôçò ìåèüäïõ óå ó÷Ýóç ìå ôï áêïüãñáììá êáé Ýôóé íá åõáéóèçôïðïéÞóïõìå ôï Ãåíéêü/Ïéêïãåíåéáêü Éáôñü þóôå íá ôïõò ÷ñçóéìïðïéåß óõ÷íüôåñá óôçí êëéíéêÞ ðñÜîç.

Ðëçèõóìüò ìåëÝôçò êáé ìÝèïäïò

ÌåëåôÞóáìå ðñïïðôéêÜ 130 áóèåíåßò ïé ïðïßïé ðñïóÞëèáí óôï ôáêôéêü åîùôåñéêü éáôñåßï ðáñáðïíïýìåíïé ãéá ðñïâëÞìáôá áêïÞò. Ïé çëéêßåò êõìáßíïíôáí áðü 6 Ýùò 87 åôþí (<30 åôþí 30 áóèåíåßò, 35-50 åôþí 24, 50-65 Practitioner, åôþí 42 êáé ôÝëïò >65 åôþí 34 áóèåíåßò, ìÝóïò üñïò 52 Ýôç). Áðïäåß÷èçêå üôé Ýðáó÷áí áðü âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò 49 áóèåíåßò (÷ñüíéá ìÝóç ùôßôéò 26, åêêñéôéêÞ ùôßôéò 7, ùôïóêëÞñõíóç 10, äõóëåéôïõñãßá åõóôá÷éáíÞò óÜëðéããáò 4, ìåôáôñáõìáôéêÞ ñÞîç ôõìðÜíïõ 2), áðü áìéãþò íåõñïáéóèçôÞñéá âáñçêïÀá 20 (áéöíßäéá âáñçêïÀá 4, ðñåóâõáêïõóßá 8, áêïõóôéêü ôñáýìá 2, áãíþóôïõ áéôéïëïãßáò 6) êáé áðü ìåéêôÞ âáñçêïÀá 27. ÔÝëïò 34 áóèåíåßò áðïäåß÷èçêå üôé åß÷áí öõóéïëïãéêÞ áêïÞ (21 ðáñáðïíïýíôáí ãéá åìâïÝò êáé 5 ãéá éëßããïõò). ÕðïâëÞèçêáí üëïé äéáäï÷éêÜ óå ëÞøç ëåðôïìåñïýò éóôïñéêïý, ùôïóêüðçóç, åîÝôáóç ìå ôïíïäüôåò äéáöüñùí óõ÷íïôÞôùí (256, 512, 1024, 2048 Hz), ôïíéêü áêïüãñáììá êáèþò êáé ôõìðáíüãñáììá óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ êñßèçêå áðáñáßôçôï (óå õðïøßá ýðáñîçò õãñïý óôï ìÝóï ïõò).

Ðßíáêáò 1. Ôá óõ÷íüôåñá áßôéá ôùí äýï êýñéùí ôýðùí âáñçêïÀáò ÂáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò

ÂáñçêïÀá íåõñïáéóèçôÞñéá

1. Áôñçóßá-óôÝíùóç Ýîù áêïõóôéêïý ðüñïõ (åîùôåñéêÞ ùôßôéò, âýóìá) 2. ÙôïóêëÞñõíóç ôïõ áíáâïëÝá 3. ÊÅÊ ìå ôñáýìá ôõìðáíéêïý õìÝíá 4. Ïîåßá-×ñüíéá ìÝóç ðõþäçò ùôßôéäá 5. ÅêêñéôéêÞ ùôßôéäá 6. Áðüöñáîç åõóôá÷éáíÞò óÜëðéããáò

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

144

Ëáâõñéíèßôéäá Áêïõóôéêüò ôñáõìáôéóìüò Áéöíßäéá âáñçêïúá ÊÅÊ ìå âëÜâç Ýóù ùôüò N. Meniere Áêïõóôéêü íåõñßíùìá Ðñåóâõáêïõóßá Ëïéìþîåéò, öÜñìáêá (áìéíïãëõêïóßäåò, öëïõñïóåìßäç, óáëéêõëéêÜ ê.ëð.)

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Ã. Ôæáíßäçò êáé óõí.

Ç äïêéìáóßá êáôÜ Rinne1 åêôåëÝóôçêå ìå ôïðïèÝôçóç ôïõ äïíïýìåíïõ ôïíïäüôç áðÝíáíôé êáé óå áðüóôáóç 2 åêáôïóôþí áðü ôïí Ýîù áêïõóôéêü ðüñï, ìå ôá óêÝëç ôïõ êÜèåôá óôï ðôåñýãéï ôïõ ùôüò. Óôç óõíÝ÷åéá, ôï óôÝëå÷ïò ôïõ ôïíïäüôç åöáñìüóôçêå ðÜíù óôç ìáóôïåéäÞ áðüöõóç êáé æçôÞèçêå áðü ôïí åîåôáæüìåíï íá äçëþóåé óå ðïéá èÝóç áêïýåé êáëýôåñá ôïí Þ÷ï. ¢ôïìá ìå öõóéïëïãéêÞ áêïÞ Þ íåõñïáéóèçôÞñéá âáñçêïÀá áêïýíå åíôïíüôåñá êáé ãéá ìåãáëýôåñï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôïí Þ÷ï äéÜ ôçò áÝñéíçò ïäïý-Rinne èåôéêü (+). ¢ôïìá ìå âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò áêïýíå ôïí Þ÷ï ôï ßäéï êáëÜ Þ åíôïíüôåñá óôçí ïóôÝéíç ïäü óå ó÷Ýóç ìå ôçí áÝñéíç-Rinne áñíçôéêü (-). Ç ðëÞîç ôïõ ôïíïäüôç ãßíïíôáí ðÜíôá ìå Þðéï ôñüðï óôïí áãêþíá ôïõ åîåôáóôÞ áöïý åßíáé ãíùóôü üôé ìéá äõíáôÞ ðëÞîç óå óêëçñÞ åðéöÜíåéá ïäçãåß óôçí ðáñáãùãÞ áíþôåñùí áñìïíéêþí Þ÷ùí ìå áðïôÝëåóìá ôçí åîáãùãÞ ëáíèáóìÝíùí åêôéìÞóåùí2,3. Ðñéí áðü êÜèå íÝá ðëÞîç ï åîåôáóôÞò áêéíçôïðïéïýóå ôá óêÝëç ôïõ ôïíïäüôç ìå ôá ÷Ýñéá ôïõ ãéá íá áðïöåõ÷èåß ç ðáñáãùãÞ ìç êáèáñþí óõ÷íïôÞôùí. Ç åîÝôáóç êáôÜ Weber4 åêôåëÝóôçêå ìå åöáñìïãÞ ôïõ äïíïýìåíïõ ôïíïäüôç óôï êÝíôñï ôçò âñåãìáôéêÞò ÷þñáò Þ åíáëëáêôéêÜ óôïõò ôïìåßò ôçò Üíù ãíÜèïõ Þ óôï ñéæïñßíéï êáé ï åîåôáæüìåíïò åñùôÞèçêå áðü ðïéï áõôß áêïýåé åíôïíüôåñá ôïí Þ÷ï. Óå Üôïìá ìå öõóéïëïãéêÞ áêïÞ ï Þ÷ïò áêïýãåôáé åîßóïõ êáëÜ êáé óôá äýï áõôéÜ-Weber óôç ìÝóç (⇔). Óå Üôïìá ìå ìïíüðëåõñç âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò áêïýãåôáé åíôïíüôåñá (“ðëáãéÜæåé”) ðñïò ôï ðÜó÷ïí áõôß, åíþ óå áóèåíåßò ìå íåõñïáéóèçôÞñéá âáñçêïÀá ðëáãéÜæåé ðñïò ôï õãéÝò áõôß (Weber áñéóôåñÜ Þ äåîéÜ áíôéóôïß÷ùò). Óôïí ðßíáêá 25-7 óõíïøßæïíôáé ôá åõñÞìáôá ôçò äïêéìáóßáò Rinne êáé Weber.

Ðßíáêáò 2. Ôá åõñÞìáôá ôïõ Rinne êáé ôïõ Weber áíÜëïãá ìå ôïí ôýðï ôçò âáñçêïÀáò ÖõóéïëïãéêÞ áêïÞ ÂáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò

Rinne

Weber

Èåôéêü Áñíçôéêü

Óôç ìÝóç ÁêïÞ êáëýôåñç óôï ÷åéñüôåñï áõôß

ÂáñçêïÀá íåõñïáéóèçôÞñéá Èåôéêü

ÁêïÞ êáëýôåñç óôï êáëýôåñï áõôß

Êáôüðéí, üëïé ïé áóèåíåßò õðïâëÞèçêáí óå ôïíéêü áêïüãñáììá. Óôçí Ýíáñîç ôçò åñãáóßáò ï áêïïìåôñçôÞò ñõèìßóôçêå óýìöùíá ìå ôéò ïäçãßåò ôçò åôáéñåßáò (calibration). Óôçí åéêüíá 1 âëÝðïõìå Ýíá öõóéïëïãéêü áêïüãñáììá üðïõ ïé äýï êáìðýëåò ôçò ïóôÝéíçò êáé ôçò áÝñéíçò áãùãÞò ôáõôßæïíôáé (ï áóèåíÞò áêïýåé ôï ßäéï êáëÜ áðü ôçí áÝñéíç Þ ôçí ïóôÝéíç ïäü). Ôï Rinne ïöåßëåé íá åßíáé ôüôå èåôéêü êáé ôï Weber óôç

Åéêüíá 1. Ôï öõóéïëïãéêü áêïüãñáììá

ìÝóç ãñáììÞ. Óôç íåõñïáéóèçôÞñéá âáñçêïÀá óõìâáßíåé ôï ßäéï (äåí õðÜñ÷åé áðüóôáóç áíÜìåóá óôéò äýï êáìðýëåò, äçëáäÞ áêïõóôéêü ÷Üóìá), üìùò ç áêïïìåôñéêÞ êáìðýëç âñßóêåôáé óå ÷áìçëüôåñï åðßðåäï áðü ôï öõóéïëïãéêü (Åéêüíá 2). Ôï Rinne ôüôå ïöåßëåé íá åßíáé èåôéêü êáé óôá äýï áõôéÜ êáé ôï Weber íá ðëáãéÜæåé ðñïò ôï áõôß ìå ôçí êáëýôåñç áêïÞ. Óôç âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò, ç êáìðýëç ôçò áÝñéíçò ïäïý âñßóêåôáé êÜôù áðü ôçí ïóôÝéíç (õðÜñ÷åé áðüóôáóç ìåôáîý ôïõò -áêïõóôéêü ÷Üóìá- ãéáôß ï áóèåíÞò áêïýåé êáëýôåñá áðü ôçí ïóôÝéíç ïäü). Ôï Rinne ïöåßëåé íá åßíáé áñíçôéêü êáé ôï Weber íá ðëáãéÜæåé ðñïò ôï ðÜó÷ïí áõôß (Åéêüíá 3). Ôï áêïõóôéêü ÷Üóìá áîéïëïãÞèçêå üôáí Þôáí ßóï Þ ìåãáëýôåñï ôùí 15 db (áêïõóôéêü ÷Üóìá ìéêñüôåñï Þ ßóï ôùí 10 db óðÜíéá èåùñåßôáé êëéíéêÜ óçìáíôéêü óôçí êáèçìÝñá ðñÜîç8). Ïé áóèåíåßò ÷ùñßóôçêáí óå ðÝíôå ïìÜäåò áíÜëïãá ìå ôï ìÝãåèïò ôïõ áêïõóôéêïý ÷Üóìáôïò (15-20 db, 25-30 db, 35-40 db, 45-50 db, >50 db) êáé ç åõáéóèçóßá ôçò äïêéìáóßáò Rinne ìåôñÞèçêå îå145

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ã. Ôæáíßäçò êáé óõí.

ìáóßá Weber. Ç óýãêñéóç ôçò åõáéóèçóßáò ôùí äéáöüñùí ôïíïäïôþí ìåôáîý ôïõò Ýãéíå ìå ôç äïêéìáóßá x2 ìå ôåôñÜðôõ÷ï ðßíáêá9.

ÁðïôåëÝóìáôá

Åéêüíá 2. Áêïüãñáììá íåõñïáéóèçôÞñéáò âáñçêïúáò

Åéêüíá 3. Áêïüãñáììá âáñçêïúáò áãùãéìüôçôáò

÷ùñéóôÜ óå êÜèå ïìÜäá êáèþò êáé óõíïëéêÜ. Ç åõáéóèçóßá ìéáò ìåèüäïõ ðñïêýðôåé áðü ôïí ôýðï: Åõáéóèçóßá = äçëáäÞ =

Ïñèþò èåôéêÜ Ïñèþò èåôéêÜ+Øåõäþò áñíçôéêÜ

Áëçèþò áñíçôéêÜ Rinne Áëçèþò áñíçôéêÜ+Øåõäþò èåôéêÜ Rinne

Ç åéäéêüôçôá ðñïêýðôåé áðü ôïí ôýðï: Åéäéêüôçôá =

äçëáäÞ =

Ïñèþò áñíçôéêÜ Ïñèþò áñíçôéêÜ+ÅóöáëìÝíùò èåôéêÜ

Ïñèþò èåôéêÜ Rinne Ïñèþò èåôéêÜ + Øåõäþò áñíçôéêÜ

Ïé ßäéïé ôýðïé åöáñìüóôçêáí êáé óôç äïêé-

146

Ç óõíïëéêÞ åõáéóèçóßá êáé ç åéäéêüôçôá ôçò äïêéìáóßáò Rinne ìå ôïõò ôïíïäüôåò äéáöüñùí óõ÷íïôÞôùí öáßíåôáé óôïí ðßíáêá 3, åíþ ôá áíôßóôïé÷á ðïóïóôÜ ãéá ôç äïêéìáóßá Weber óôïí ðßíáêá 4. Ðáñáôçñïýìå üôé ï áêñéâÝóôåñïò ôïíïäüôçò åßíáé áõôüò ôùí 256 Hz êáé ï ëéãüôåñï áêñéâÞò áõôüò ôùí 2048 Hz. Áí ìåôñÞóïõìå ôçí åõáéóèçóßá ôçò äïêéìáóßáò Rinne áíÜëïãá ìå ôï áêïõóôéêü ÷Üóìá (ôçí éêáíüôçôá äçëáäÞ ôçò äïêéìáóßáò íá áíé÷íåýåé ôç âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò áíÜëïãá ìå ôï ìÝãåèüò ôçò), ðñïêýðôïõí ôá ðïóïóôÜ ôïõ ðßíáêá 5. Ðáñáôçñïýìå üôé ï ôïíïäüôçò ôùí 256 Hz õðåñÝ÷åé óáöþò ôùí Üëëùí ôïíïäïôþí óôçí êáôÜäåéîç ìéêñüôåñùí áêïõóôéêþí ÷áóìÜôùí (15-40 db), üóï äå ìåãáëýôåñç åßíáé ç óõ÷íüôçôá ôïõ ôïíïäüôç, ôüóï ìåãáëýôåñïõ âáèìïý ðñÝðåé íá åßíáé ç âáñçêïÀá ãéá íá ìðïñÝóåé íá áñíçôéêïðïéçèåß ôï Rinne. Ï ôïíïäüôçò ôùí 256 Hz êáôáäåéêíýåé ìå áêñßâåéá ôï 79% ôùí áóèåíþí ìå âáñçêïÀá áãùãéìüôçôáò êáé ÷Üóìá 25-30 db êáé ôï óýíïëï (100%) áõôþí ìå ÷Üóìá ìåãáëýôåñï Þ ßóï ôùí 35 db. Ç åõáéóèçóßá ôïõ åßíáé ðåñéïñéóìÝíç (40%) óôçí êáôÜäåéîç åëáöñüôåñùí ìïñöþí âáñçêïÀáò áãùãéìüôçôáò (÷Üóìá ìéêñüôåñï Þ ßóï ôùí 20 db). Áí óõãêñßíïõìå óôáôéóôéêÜ ôçí åõáéóèçóßá ôùí ôïíïäïôþí (256 êáé 512 Hz) ðñïêýðôåé üôé ï ðñþôïò åßíáé áêñéâÝóôåñïò óå óôáôéóôéêÜ ðïëý óçìáíôéêü âáèìü (p<0,001) óôçí êáôÜäåéîç åëáöñüôåñùí ìïñöþí âáñçêïÀáò (÷Üóìá ìéêñüôåñï ôùí 30 db, äéÜãñáììá 1). Ç ÷ñçóéìïðïßçóç êáé ôùí äýï ôïíïäïôþí óå óõíäõáóìü äåí âåëôßùóå ôçí åõáéóèçóßá ôçò ìåèüäïõ, ãéáôß ï ôïíïäüôçò ôùí 512 Hz äåí áíß÷íåõóå åðéðëÝïí ðåñéðôþóåéò âáñçêïÀáò ðïõ åß÷å áðïôý÷åé íá êáôáäåßîåé áõôüò ôùí 256 Hz. Ç åõáéóèçóßá ôçò äïêéìáóßáò Rinne áõîÜíåôáé óôç ìÝóç çëéêßá (35-50 Ýôç) êáé ìåéþíåôáé åëáöñÜ óôéò áêñáßåò ïìÜäåò çëéêéþí (>65 åôþí, <30 åôþí) ðéèáíþò ëüãù ìåéùìÝíçò óõíåñãáóßáò ôùí áóèåíþí (äéÜãñáììá 2).

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Ã. Ôæáíßäçò êáé óõí.

ÄéÜãñáììá 1. Óýãêñéóç ôçò åõáéóèçóßáò ôùí äýï ôïíïäïôþí (256, 512 Hz)

ÄéÜãñáììá 2. Ç åõáéóèçóßá ôïõ Rinne áíÜëïãá ìå ôçí çëéêßá

ÓõæÞôçóç Ïé ôïíïäüôåò áðïôåëïýóáí åäþ êáé äåêáåôßåò ôï ìïíáäéêü ìÝóï ãéá ôçí åîÝôáóç ôïõ ôýðïõ êáé ôïõ âáèìïý ôçò âáñçêïÀáò. Ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá, ìå ôçí áíÜðôõîç çëåêôñïíéêþí ðçãþí ðáñáãùãÞò êáèáñþí ôüíùí, åéäéêÜ ìç÷áíÞìáôá -ïé ãíùóôïß áêïïìåôñçôÝò- êáôÝëáâáí ôï ÷þñï ðïõ ìÝ÷ñé ôüôå åîõðçñåôïýóáí ïé ôïíïäüôåò. ×ùñßò íá õðåñåêôéìÞóïõìå ôéò äõíáôüôçôåò ôùí ôïíïäïôþí óå óýãêñéóç ìå áõôÝò ðïõ ìáò ðáñÝ÷åé ç óýã÷ñïíç ôå÷íïëïãßá, ðñÝðåé íá ïìïëïãÞóïõìå üôé åîáêïëïõèïýí íá áðïôåëïýí Ýíá óçìáíôéêü âïÞèçìá óôç ìåëÝôç ôçò âáñçêïÀáò ôüóï óôá ÷Ýñéá ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý üóï êáé ôïõ

åéäéêïý Ùôïñéíïëáñõããïëüãïõ. ÓõìðåñáóìáôéêÜ ìå ôïõò ôïíïäüôåò (ìå Þ ÷ùñßò ôçí åîÝôáóç ìå øéèõñéóôÞ ïìéëßá10,11) ìðïñïýìå: 1. Íá áíé÷íåýóïõìå ôõ÷üí áêïõóôéêÞ âëÜâç êáé íá ôçí åíôïðßóïõìå (áñéóôåñÜ, äåîéÜ). 2. Íá äéáöïñïäéáãíþóïõìå ôïí ôýðï ôçò âáñçêïÀáò (íåõñïáéóèçôÞñéá, áãùãéìüôçôá). 3. Íá êÜíïõìå ìéá áäñÞ åêôßìçóç ôïõ âáèìïý ôçò âáñçêïÀáò áãùãéìüôçôáò (åßíáé ôüóï âáñýôåñç üóï ìåãáëýôåñç åßíáé ç óõ÷íüôçôá ôïõ ôïíïäüôç óôçí ïðïßá ç åîÝôáóç Rinne êáèßóôáôáé áñíçôéêÞ)3,12. Áíôßèåôá, ïé óýã÷ñïíåò ìÝèïäïé åêôßìçóçò ôçò áêïÞò (áêïüãñáììá) Ý÷ïõí ìåãÜëï êüóôïò, 147

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ã. Ôæáíßäçò êáé óõí.

ç ôïðïèÝôçóÞ ôïõò áðáéôåß åéäéêïýò ÷þñïõò ìå êáôÜëëçëç ìüíùóç ðïõ äåí åßíáé ðÜíôá äéáèÝóéìïé, ÷ñåéÜæïíôáé äå åéäéêÜ åêðáéäåõìÝíï ðñïóùðéêü ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôïõò. ÅðéðëÝïí, ðáñÜ ôç óõíå÷üìåíç ôåëåéïðïßçóÞ ôïõò, äåí ìðïñåß íá õðïóôçñé÷èåß üôé åßíáé áðüëõôá áêñéâåßò óõ÷íÜ äå êáëïýíôáé ïé ôïíïäüôåò íá åðáëçèåýóïõí ôï áðïôÝëåóìá. Óôçí êëéíéêÞ ðñÜîç, ðñéí áðü ôïí Ýëåã÷ï ìå áêïüãñáììá ðñÝðåé íá ðñïçãïýíôáé ïé äïêéìáóßåò ìå ôïõò ôïíïäüôåò, ôï äå áðïôÝëåóìá ôïõ áêïïãñÜììáôïò ðñÝðåé íá åðéâåâáéþíåôáé ìå ôá åõñÞìáôÜ ôïõò (óå êÜèå Üëëç ðåñßðôùóç êáé ïé äýï äïêéìáóßåò åðáíáëáìâÜíïíôáé)13. Ôá ðëåïíåêôÞìáôá-ìåéïíåêôÞìáôá ôùí äýï ìåèü-

äùí óõíïøßæïíôáé óôïí ðßíáêá 6. Ï ôïíïäüôçò ôùí 512 Hz åßíáé ßóùò ï óõ÷íüôåñá ÷ñçóéìïðïéïýìåíïò êáé ìåëåôçìÝíïò ôïíïäüôçò êáèþò êáé áõôüò ðïõ óõíéóôÜôáé áðü ðïëëÜ óõããñÜììáôá ùò ï ðéï åõáßóèçôïò 6,5. Áðü ôç ìåëÝôç ìáò ðñïêýðôåé üôé ï ôïíïäüôçò ôùí 256 Hz åßíáé áêñéâÝóôåñïò êáé ìÜëéóôá óå óôáôéóôéêÜ ðïëý óçìáíôéêü âáèìü (p<0,001) óôçí áíß÷íåõóç âáñçêïÀáò áãùãéìüôçôáò ìéêñïý Þ ìåôñßïõ âáèìïý. Ôá åõñÞìáôá áõôÜ åßíáé óõìâáôÜ ìå ôç ãíþìç ðïëëþí óõããñáöÝùí11,14,15, êáèþò êáé ìå áñêåôÝò åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò8,16-19.

ÓõìðÝñáóìá Ðßíáêáò 3. ÓõíïëéêÞ åõáéóèçóßá - åéäéêüôçôá äïêéìáóßáò Rinne 256 Hz Åõáéóèçóßá % Åéäéêüôçôá %

78 96

512 Hz 1024 Hz 51 93

2048 Hz

22 95

21 97

Ðßíáêáò 4. ÓõíïëéêÞ åõáéóèçóßá - åéäéêüôçôá äïêéìáóßáò Weber 256 Hz 512 Hz 1024 Hz 2048 Hz Åõáéóèçóßá % Åéäéêüôçôá %

82 87

77 81

60 85

18 85

Ðßíáêáò 5. Åõáéóèçóßá Rinne áíÜëïãá ìå ôï ìÝãåèïò ôïõ áêïõóôéêïý ÷Üóìáôïò 256 Hz 15-20 db 25-30 db 35-40 db 45-50 db >50 db

40 79 100 100 100

512 Hz 1024 Hz 3 40 84 90 100

2048 Hz

0 35 69 70 92

0 0 25 41 80

Ïé ôïíïäüôåò áðïôåëïýí Ýíá áíáíôéêáôÜóôáôï âïÞèçìá óôá ÷Ýñéá ôïõ Ãåíéêïý/Ïéêïãåíåéáêïý Éáôñïý óôç äéáöïñéêÞ äéÜãíùóç-áíôéìåôþðéóç áóèåíþí ìå âáñçêïÀá. Êáé ïé ôÝóóåñéò ôïíïäüôåò (256, 512, 1024, 2048 Çz) ðñïóöÝñïõí ÷ñÞóéìåò ðëçñïöïñßåò, åÜí üìùò ðñÝðåé íá åðéëåãåß Ýíáò, áõôüò èá ðñÝðåé íá åßíáé ôùí 256 Hz.

Âéâëéïãñáößá 1. H.A. Rinne. Drager vierteljahrchr Prakt Med 1, 71:2-45, 1855. 2. J. Samuel, E. Eitelberg, I. Habil. Tuning forks: the problem of striking. The Journal of Laryngoscopy and Otology, 103:1-6, 1989. 3. Ê.Ã. ÐáðáöñÜãêïõ. Áêïïëïãßá. Åêäüóåéò ÐáñéóéÜíïõ, ÁèÞíá, 1996. 4. Å.H. Weber. De Pulsu, Resoptione, Audita et Factau Annotations Anatomicae et Physiologi-

Ðßíáêáò 6. Ôïíïäüôåò-áêïüãñáììá: ÐëåïíåêôÞìáôá-ÌåéïíåêôÞìáôá ôùí äýï ìåèüäùí Ôïíïäüôåò Áêïüãñáììá • Áðëïß óôç ÷ñÞóç ôïõò • ×ñåéÜæåôáé åîåéäéêåõìÝíï ðñïóùðéêü • Öèçíïß

• ÌåãÜëï êüóôïò

• ÃñÞãïñç åîáãùãÞ áðïôåëåóìÜôùí

• ×ñïíïâüñï

• Ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí óå ïðïéïäÞðïôå Þóõ÷ï ðåñéâÜëëïí • Äåí ÷ñåéÜæïíôáé ðïôÝ ñýèìéóç

• ×ñåéÜæåôáé åéäéêïýò ÷þñïõò ìå êáôÜëëçëç ìüíùóç • ×ñåéÜæåôáé áíÜ ôáêôÜ ÷ñïíéêÜ äéáóôÞìáôá ñýèìéóç ôçò ëåéôïõñãßáò ôïõ (calibration)

• Áêñéâåßò óå ìÝôñéïõ-ìåãÜëïõ âáèìïý âáñçêïÀåòðåñéïñéóìÝíçò üìùò åõáéóèçóßáò óå âáñçêïÀåò ìéêñïý âáèìïý (<20 dB)

• Ðïëý áêñéâÝò (ü÷é üìùò áðüëõôá)

• Éäáíéêïß ãéá Ýëåã÷ï ìåãÜëïõ áñéèìïý áôüìùí (screening)

• Äýó÷ñçóôï ãéá screening ðëçèõóìïý ãéá âáñçêïÀá

148

Ã. Ôæáíßäçò êáé óõí.

cae. Kohler Leipzing, 1834. 5. Ê.Ã. Áäáìüðïõëïò. ÂáñçêïÀá-åìâïÝò-ßëéããïò. Åêäüóåéò ÆÞôá, ÁèÞíá 1989. 6. Ê.Ã. Áäáìüðïõëïò. ÌáèÞìáôá Ùôïñéíïëáñõããïëïãßáò. Åêäüóåéò ÆÞôá, ÁèÞíá, 1990. 7. Å. Áíáãíþóôïõ. ÙÑË äéáãíùóôéêÞ ìåèïäïëïãßá. Åêäüóåéò ÓôåöáíÜêç, ÁèÞíá, 1998. 8. G.G. Browning, R.C. Swan, K.K. Chew. Clinical role of informal tests of hearing. The Journal of Laryngoscopy and Otology, 103:7-11, 1989. 9. Ä. Ôñé÷üðïõëïò. ÉáôñéêÞ ÓôáôéóôéêÞ, Åêäüóåéò ÐáñéóéÜíïõ, ÁèÞíá 1975. 10. Ã. ÃáâáëÜò, É. ÂáèõëÜêçò, Ä. ËåöáíôæÞò, Ó. Íßìñé, Ä. ËïõâåñäÞò. ÎåðåñáóìÝíåò Þ ü÷é ïé äïêéìáóßåò ìå ôïõò ôïíïäüôåò óÞìåñá; 4ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï Ùôïñéíïëáñõããïëïãßáò. 11. G.G. Browning. Clinical Otology and Audiology, Butterworths, London 1985. 12. F.H. Garrison. An Introduction to the History of Medicine, 4the edition, Saunders, Pensylvania, 1961.

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

13. G. Jr. Shambaugh. Papers on diagnosis and treatment of the ear. Trans. Am. Otolaryngol. Soc., 61:167, 1968. 14. R. Hinchcliffe. Clinical tests of auditory function in the adult and the schoolchild. In: Audiology and Audiological Meidicne, Ed. Beagley HA, Vol. 1, Oxford University Press, 1981. 15. Scott-Browns. Otolaryngology, fifth edition, Butterworths, London, 1987. 16. W.Golabek, D.G. Stephens. Some tuning fork tests revisited. Clinical Otolaryngology 4:421430, 1979. 17. S.A. Gelfand. Clinical precision of the Rinne test. Acta Otolaryngologica, 83:480-487, 1977. 18. J.A. Stankiewicz, H.J. Mowry. Clinical accuracy of tuning fork tests. Laryngoscope, 80:1956-1963, 1979. 19. D.J. Doyle, D.W. Anderson, Pijls. The tuning fork-an essential instrument in otologic practice. Journal of Otolaryngology, 13:83-86, 1984.

149

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

ÅÐÁÉÍÅÈÅÉÓÁ ÅËÅÕÈÅÑÇ ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÇ AWARDED FREESTANDING PAPER Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 150-159, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 150-159, 1999

Ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ ìåéþíåé ôïí êßíäõíï óôåöáíéáßáò íüóïõ êáé åãêåöáëéêïý Áè.Ì. ÍÜôóçò1, É. Ðáðáíßêïò2, Ê.×. Óéáìüðïõëïò3

Ðåñßëçøç Ïé êáñäéïáããåéáêÝò åðéðëïêÝò áðü ôçí õðÝñôáóç êáé ôç óôåöáíéáßá íüóï åßíáé ïé ðéï óõ÷íÝò áéôßåò èáíÜôïõ óôï äõôéêü êüóìï. Ç áðïôåëåóìáôéêÞ èåñáðåßá ãéá ôçí õðÝñôáóç Ý÷åé ìåéþóåé ôïí êßíäõíï ôçò óôåöáíéáßáò íüóïõ êáé åéäéêüôåñá ôïõ åãêåöáëéêïý åðåéóïäßïõ. Óêïðüò ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò Þôáí íá åñåõíçèåß ç óõìâïëÞ ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò èåñáðåßáò óôç ìåßùóç ôùí èáíÜôùí áðü áããåéáêü åãêåöáëéêü åðåéóüäéï (ÁÅÅ) êáé áðü óôåöáíéáßá íüóï óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôïõ Íïìïý ÔñéêÜëùí. ÌåëåôÞóáìå ôïõò èáíÜôïõò ùò ðñïò ôçí ðïñåßá ôïõò êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá 10åôßá, ôçí áéôßá êáèþò êáé ôï ìÝóï üñï æùÞò ôùí 2.917 êáôïßêùí ôçò ðåñéï÷Þò. Óõã÷ñüíùò ìåëåôÞóáìå ôç óõ÷íüôçôá ôçò õðÝñôáóçò, ôçí áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá 5åôßá. Ç èíçóéìüôçôá áðü 37±3,2 èÜíáôïé ðïõ Þôáí ôçí ðñïçãïýìåíç 5åôßá, ôçí ôåëåõôáßá Þôáí 38±3,2 èÜíáôïé (P=N.S.). Ïé èÜíáôïé áðü ÁÅÅ áðü 9,8±1,1 ðïõ Þôáí ôçí ðñïçãïýìåíç 5åôßá, ôçí ôåëåõôáßá Þôáí 6,8±1,2 èÜíáôïé (Ñ<0,0001). Ìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí êáé ïé èÜíáôïé áðü ÏÅÌ áðü 12±2,8 óå 9±1,6 èÜíáôïé (Ñ<0,001). Ï ìÝóïò üñïò æùÞò ðáñïõóéÜæåé áíïäéêÞ ðïñåßá áðü 73,7±1,2 Ýôç óå 74,2±1,2 Ýôç (Ñ<0,0001). Ç óõ÷íüôçôá ôçò õðÝñôáóçò ôçí ôåëåõôáßá 5åôßá áðü 18,3% (1992) Ýöôáóå 18,9% (1996) (Ñ=N.S.), ç áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ áêïëïõèåß áíïäéêÞ ðïñåßá ôùí á-ÌÅÁ (Ñ<0,01) êáé á-Á (Ñ<0,01) êáé êáèïäéêÞ ðïñåßá ôùí Áãã. (Ñ<0,001) åíþ áóÞìáíôç ðïñåßá ç Â-Â (Ñ=N.S.) ôá Ä. (Ñ=N.S.) êáé ïé äéÜöïñïé óõíäõáóìïß (Ñ=Í.S.). Ôï 1992 ôï ðïóïóôü ìå ÁÐ £ óôü÷ï (140/90) Þôáí 28,04% êáé ôï 1996 60,85% (Ñ<0,0001). ÓÕÌÐÅÑÁÓÌÁ: Ç ðáñïýóá ìåëÝôç åðéâåâáßùóå üôé óôç ìåßùóç ôùí èáíÜôùí ìå ÁÅÅ êáé Ïîý ¸ìöñáãìá Ìõïêáñäßïõ (ÏÅÌ) óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá ùöÝëçóå ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ ðïõ áêïëïõèÞèçêå.

1 Åéäéêüò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, ÊáëáìðÜêá, 2ÄéåõèõíôÞò-Ðáèïëüãïò Ê.Õ. ÊáëáìðÜêáò, 3ÊáèçãçôÞò Ðáèïëïãßáò/Íåöñïëïãßáò ÉáôñéêÞò Ó÷ïëÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí, ÊÝíôñï Õãåßáò ÊáëáìðÜêáò, ÉáôñéêÞ Ó÷ïëÞ Ðáíåðéóôçìßïõ Éùáííßíùí

150

ÅéóáãùãÞ Ïé êáñäéïáããåéáêÝò åðéðëïêÝò ôçò õðÝñôáóçò êáé ôçò óôåöáíéáßáò íüóïõ åßíáé ïé ðéï óõ÷íÝò áéôßåò èáíÜôïõ óôï äõôéêü êüóìï. Ç áðïôåëåóìáôéêÞ èåñáðåßá ôçò õðÝñôáóçò Ý÷åé ìåéþóåé ôïí êßíäõíï óôåöáíéáßáò íüóïõ êáé åéäéêüôåñá ôïõ åãêåöáëéêïý. Óôéò ÇÐÁ ðáñïõóéÜóôçêå ìåßùóç êáôÜ 8,5% óôïõò èáíÜôïõò áðü óôåöáíéáßá íüóï áðü ôï 1976 Ýùò ôï 1986 êáé ìåßùóç êáôÜ 50% ôùí èáíÜôùí áðü åãêåöáëéêü áðü ôï 1972 Ýùò óÞìåñá. Ïé ìåéþóåéò áõôÝò áðïäßäïíôáé óôçí éáôñéêÞ èåñáðåßá ôçò õðÝñôáóçò1. Óêïðüò ôçò ðáñïýóáò åñãáóßáò Þôáí íá åñåõíçèåß ç áðüäïóç ôçò èåñáðåßáò ôçò õðÝñôáóçò óôç ìåßùóç ôùí èáíÜôùí áðü åãêåöáëéêü êáé áðü óôåöáíéáßá íüóï óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ËÝîåéò êëåéäéÜ: ÁñôçñéáêÞ ÕðÝñôáóç, Óôåöáíéáßá Íüóïò, Áããåéáêü Åãêåöáëéêü Åðåéóüäéï. ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: Ç åñãáóßá áõôÞ õðïâëÞèçêå ùò Åëåýèåñç Áíáêïßíùóç óôï 11ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (ÊÝñêõñá 14-18 Áðñéëßïõ 1999) êáé Ýëáâå Ýðáéíï áðü ôçí ÅðéôñïðÞ Êñßóçò. Äçìïóéåýåôáé ìå êïéíÞ áðüöáóç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ðåñéïäéêïý êáé ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Óõíåäñßïõ. Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÍÜôóçò ÁèáíÜóéïò, Çðåßñïõ 30, 42200 ÊáëáìðÜêá.

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

óôçêáí óôçí áñ÷Þ ôï 1992 êáé ìåôÜ êÜèå ÷ñüíï ãéá ðÝíôå ÷ñüíéá óôç óåéñÜ: 1993, 1994, 1995 êáé 1996. Ç åîÝôáóç áõôÞ åãÝíåôï ôï ðñþôï ôñßSummary ìçíï åêÜóôïõ ÷ñüíïõ. The cardiovascular complications from hypertension and coronary disease are the most frequent causes of death in the western world. The effective treatment ÊáôÜ ôçí áñ÷éêÞ åîÝôáóç ïé õðåñfor hypertension has reduced the risk of coronary disease and especially of ôáóéêïß áðÜíôçóáí ãéá ôï áôïìéêü cerebral episode. ôïõò éóôïñéêü, åíþ ç ÷ñÞóç öáñìÜThe aim of this investigation was to evaluate the contribution of the antiêùí ðñïóäéïñßóôçêå áðü ôï áôïìéêü hypertensive treatment for the reduction of wortality from cerebral episodes and âéâëéÜñéï õãåßáò êáé áðü ôá êïõôéÜ coronary heart disease of the inhabitants of the Hasion municipality in Trikalon county. áðü ôá öÜñìáêá ðïõ ôïõò åß÷áí ÷ïWe studied the deaths regarding their route during the last ten years, the reason ñçãçèåß êáé ôá Ýðáéñíáí ìáæß ôïõò. as well as the life averager of the 2.917 district inhabitants. Simultaneously, we Óôá Üôïìá áõôÜ ç ðßåóç ìåôñÞstudied the hypertension frequency, the anti-hypertensive treatment and the effièçêå óå êáèéóôÞ èÝóç ìå Ýíá ôõ÷áßïciency of the anti-hypertensive treatment during the last five years. ìçäÝí óöõãìïìáíüìåôñï êáé ÷ñçóéìïThe mortality from 37±3,2 deaths during the previous five years, the last five years was 38±3,2 deaths. (P=N.S.). The deaths from ACE from 9,8±1,1 during ðïéÞèçêå ãéá ôçí áíÜëõóç ï ìÝóïò the previous five years, the last five years were 6,8±1,2 deaths (P<0,0001). The üñïò ôùí äýï ðñþôùí ìåôñÞóåùí ôçò deaths from IAM present decrease from 12±2,8 to 9±1,6 deaths (P<0,001). The óõóôïëéêÞò êáé äéáóôïëéêÞò ðßåóçò. life average presents rising route from 73,7±1,2 years to 74,2±1,2 years (P<0,0001). Ôá áðïôåëÝóìáôá üëùí ôùí êáThe hypertension frequency the last five years from 18,3% (1992) came to ôçãïñéþí öáñìÜêùí ðïõ ÷ñçóéìï18,9% (1996) (P=N.S.), the anti-hypertensive treatment follow rising route of CEA (P<0,01) and A-Ca (P<0,01) and descending route of V, (P<0,001) while unimporðïéïýíôáé óôç ìåëÝôç ìåôñÞèçêáí tant route the B-B (P=N.S.), the D, (P=N.S.) and the different combinations (P=N.S.). áðüëõôá êáé ó÷åôéêÜ. ÌåôñÞèçêå ç In 1992 the proportion with H.A. < target (140/90) was 28,04% and in 1996 óõóôïëéêÞ Á.Ð. êáé ç äéáóôïëéêÞ Á.Ð. 60,85% (P<0,0001). êáé åêôÝèçêå óå ìÝóï üñï ± óôáèåñÜ Conclusion: The present investigation confirmed that in the death decrease with áðüêëéóç. Åêôüò áõôïý åêôéìÞèçêå A.C.E. and I.A.M. in the inhabitants of the Hasion municipality during the last five years benefited the effective anti-hypertensive treatment which has been followed. óýìöùíá ìå ôï åðß ôïéò åêáôü ðïóïóôü ôùí õðåñôáóéêþí áôüìùí óôá ÄÞìïõ ×áóßùí óôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá 1987- ïðïßá ç äéáóôïëéêÞ Á.Ð. êáé ç óõóôïëéêÞ åðáíÝñ÷åôáé óôá öõóéïëïãéêÜ üñéá, äçëáäÞ êáôÝñ1996. ÷åôáé óôá 140/90 mmHg Þ ëéãüôåñï êáé áõôü ïíïìÜóôçêå “óôü÷ïò”. Ç áíôéõðåñôáóéêÞ öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ ôáÐëçèõóìüò ìåëÝôçò êáé ìÝèïäïò îéíïìÞèçêå ùò ðñïò ôéò ìåßæïíåò êáôçãïñßåò öáñÃéá ôç ìåëÝôç áõôÞ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ïé ìÜêùí: äéïõñçôéêÜ, â-áíáóôïëåßò, áíáóôïëåßò ôïõ êáôÜëïãïé ôùí åããåãñáììÝíùí óôéò Êïéíüôçôåò: ìåôáôñåðôéêïý åíæýìïõ áããåéïôáíóßíçò (ÌÅÁ) êáé Áãéüöõëëï, Ãáýñïò, ÓêåðÜñé, ¢ãéïò ÄçìÞôñéïò, áíáóôïëåßò ôùí äéáýëùí áóâåóôßïõ. Ï åðéðïëáÁóðñïêëçóéÜ, Èåïôüêïò, Á÷ëáäÝá, ØÞëùìá êáé óìüò Üëëùí öáñìÜêùí üðùò ïé á-áíáóôïëåßò, ôá Êåñáóïýëá ðïõ áðáñôßæïõí ôï ÄÞìï ×áóßùí êáé ðåñéöåñåéáêÜ áããåéïäéáóôáëôéêÜ êáé ôá êåíôñéêþò äñþíôá áããåéïäéáóôáëôéêÜ óõìðåñéëÞöèçáðïôåëïýíôáé áðü 2.917 êáôïßêïõò. Ç ðåñéï÷Þ âñßóêåôáé óôï âüñåéï ôìÞìá ôïõ óáí óå ìéá êáôçãïñßá ðïõ ôçí ïíïìÜóáìå “áãÍïìïý ÔñéêÜëùí, óå õøüìåôñï 620 ì. êáé áðü- ãåéïäéáóôáëôéêÜ”. Ïé áóèåíåßò ðïõ Ýðáéñíáí ðåóôáóç 27 ÷ëì áðü ôçí ÊáëáìðÜêá (÷Üñôçò 1). ñéóóüôåñá áðü Ýíá öÜñìáêá ôáîéíïìÞèçêáí óôçí Ïé êÜôïéêïé æïõí ìüíéìá óôçí ðåñéï÷Þ êáé ï ðëç- ôåëåõôáßá ïìÜäá äéáöüñùí óõíäõáóìþí (ÄÓ). Ðñùôáñ÷éêÝò ðáñÜìåôñïé Þ ôåëéêÜ óçìåßá èõóìüò åßíáé ïìïéïãåíÞò ìå ìéêñÞ ìåôáíÜóôåõóç ôùí íÝùí, áó÷ïëïýíôáé ìå êôçíïôñïößá êáé ãåùñ- ôçò ìåëÝôçò Þôáí ôï åãêåöáëéêü åðåéóüäéï, ôï ãßá, ôñÝöïíôáé ìå ðïëëÜ ãáëáêôïêïìéêÜ êáé êñÝá- Ýìöñáãìá ôïõ ìõïêáñäßïõ êáé Üëëïé èÜíáôïé. Ç óôáôéóôéêÞ ôïõ ìÝóïõ üñïõ æùÞò êáé áéôá - ðåñéóóüôåñï ìå ÷ïéñéíü. Ãéá íá ëçöèåß ôï áíôéðñïóùðåõôéêü äåßãìá ôßùí èáíÜôïõ ìåëåôÞèçêå ìÝóù ôùí éáôñéêþí ôùí õðåñôáóéêþí åëÝã÷èçêáí üëïé ïé åíÞëéêïé ðéóôïðïéçôéêþí èáíÜôïõ, ðïõ âñßóêïíôáé óôï êÜôïéêïé áõôÞò ôçò ðåñéï÷Þò. Ïé êÜôïéêïé åîåôÜ- ÄÞìï ×áóßùí, êáé Üëëùí êáôáëüãùí ôïõ ðëçèõThe effective anti-hypertensive treatment reduces the risk of the coronary disease and cerebral episode Ath. M. Natsis, J. Papanikos, K. Siamopoulos

151

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

óìïý. ÂÜóåé ôçò ÉáôñéêÞò Äçìïãñáößáò ìåëåôÞèçêå ç ðïñåßá ôïõ ìÝóïõ üñïõ æùÞò, ç ðïñåßá ôçò èíçóéìüôçôáò êáé ç ðïñåßá ôùí èáíÜôùí áðü ÁÅÅ êáé ÏÅÌ óôç äåêáåôßá 1987-1996 óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí. ¼ëï ôï õëéêü ðïõ óõãêåíôñþèçêå åðåîåñãÜóôçêå óôáôéóôéêÜ, êáé ôá áðïôåëÝóìáôá åêôÝèçêáí óå ìÝóï üñï ± óôáèåñÜ áðüêëéóç (S.D. Standard Deviaction). Ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôçò åðßäñáóçò ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò Þ ôùí Üëëùí ôéìþí, ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ôï t-test ôïõ student êáôÜ æåýãç, áíÜëïãá ìå ôçí ïìáäïðïßçóç. Ç óõíïëéêÞ äïêéìáóßá ôçò éóüôçôáò ôùí ìÝóùí üñùí Þ áíáëïãéþí ãéá ôéò ïìÜäåò áíôéðñïóùðåýåôáé ìå ôéò ôéìÝò ôçò ðéèáíüôçôáò p. Ðéèáíüôçôá ìåãáëýôåñç ôïõ åðéðÝäïõ 5% èåùñÞèçêå 152

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ.

ÁðïôåëÝóìáôá 1. Ç ðïñåßá ôçò èíçóéìüôçôáò óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá

Ç èíçóéìüôçôá ðáñïõóéÜæåôáé ìå ôçí áñéèìçôéêÞ Ýêöñáóç ôçò äõíÜìåùò ôïõ èáíÜôïõ óôï ãåíéêü ðëçèõóìü, åðåéäÞ ï ìÝóïò ðëçèõóìüò åßíáé ßäéïò (ÄÞìïò ×áóßùí) ãéá íá ìçí ðáñïõóéÜóïõìå ëåðôïìÝñåéåò ðáñïõóéÜæïõìå ìüíï ôïí áñéèìü ôùí èáíÜôùí áðü êÜèå áéôßá óôç äåêáåôßá (Ðßíáêáò 1 êáé Ó÷Þìá 1). ÃåíéêÜ, ôçí ðåñáóìÝíç 5åôßá ï ãåíéêüò áñéèìüò èáíÜôùí Þôáí 185 êáé ôçí ôå-

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

Ðßíáêáò 1. Ç ðïñåßá ôçò èíçóéìüôçôáò óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá 1987-1996 (ï áñéèìüò ôùí èáíÜôùí áðü êÜèå áéôßá) ¸ôç Áñéèìüò èáíÜôùí(ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí – x ± SD èáíÜôùí (ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí T-test p-Ðéèáíüôçôá

40 28 12

35 14 21

42 25 17

33 22 11

35 16 19

36 18 18

36 14 22

44 19 25

37 19 18

41 24 17

37±3,2 21±4,8 16±3,2

38±3,2 19±2,2 20±2,8 t=1,428 p=N.S.

t=1,428

p=N.S.

Ó÷Þìá 1. Ç ðïñåßá ôùí áñéèìþí ôùí èáíÜôùí áðü êÜèå áéôßá óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá 10åôßá

ëåõôáßá Þôáí 194.

4. Ï ìÝóïò üñïò æùÞò óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá

2. Ç ðïñåßá ôùí èáíÜôùí áðü ÁÅÅ óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá

Ï ìÝóïò üñïò æùÞò åîáñôÜôáé êÜèå öïñÜ áðü ôç äçìïãñáöéêÞ óýíèåóç ôïõ ðëçèõóìïý, áðü ôï âáèìü ôçò ðáñå÷üìåíçò éáôñéêÞò ðñïóôáóßáò êáé õãåéïíïìéêÞò ðåñßèáëøçò êáé áðü ôçí êïéíùíéêÞ, åêðáéäåõôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç. Ï ìÝóïò üñïò æùÞò ôçí ôåëåõôáßá 5åôßá Þôáí 74,2±1,2 Ýôç, åíþ ôçí ðñïçãïýìåíç Þôáí 73,7±1,2 ìå áíïäéêÞ ðïñåßá êáé äéáöïñÜ óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (t=24,91 êáé p<0,0001) (Ðßíáêáò 4 êáé Ó÷Þìá 4).

ÂÜóåé ôùí Éáôñéêþí Ðéóôïðïéçôéêþí ÈáíÜôïõ, ðïõ ìåëåôÞèçêáí óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá 10åôßá, äéáðéóôþèçêå üôé ï áñéèìüò ôùí èáíÜôùí áðü ÁÅÅ åßíáé óçìáíôéêüò (Ðßíáêáò 2 êáé ó÷Þìá 2). Ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá ï ãåíéêüò áñéèìüò èáíÜôùí áðü ÁÅÅ Þôáí 34, åíþ ôçí ðñïçãïýìåíç ðåíôáåôßá Þôáí 49, ìå äéáöïñÜ óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (t=29,64 êáé p<0,0001).

5. Ç ðïñåßá ôçò óõ÷íüôçôáò ôçò õðÝñôáóçò 3. Ç ðïñåßá ôùí èáíÜôùí áðü ÏÅÌ óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá

Ï ãåíéêüò áñéèìüò èáíÜôùí áðü ÏÅÌ ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá Þôáí 45 åíþ ôçí ðñïçãïýìåíç Þôáí 70, ìå äéáöïñÜ óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (p<0,001) (Ðßíáêáò 3 êáé Ó÷Þìá 3).

Ç óõ÷íüôçôá ôçò õðÝñôáóçò óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí óôçí ðñþôç áîéïëüãçóç ðïõ Ýãéíå ôï 1992 Þôáí 18,3% (536 áóèåíåßò) åíþ óôçí ðÝìðôç áîéïëüãçóç ôï 1996 Þôáí 18,9% (552 áóèåíåßò). Ç äéáöïñÜ Þôáí óôáôéóôéêÜ ìçóçìáíôéêÞ (Ðßíáêáò 5 êáé Ó÷Þìá 5). 153

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

Ðßíáêáò 2. Ï áñéèìüò ôùí èáíÜôùí áðü ÁÅÅ óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá 1987-1996 Ýôç ® 87

ÈÜíáôïé áðü ÁÅÅ Áñéèìüò èáíÜôùí (ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí

12 7 5

8 4 4

9 5 4

9 6 3

11 5 6

11 8 3

8 2 6

5 3 2

6 3 3

4 2 2

– x ± SD èáíÜôùí (ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí T-test p-Ðéèáíüôçôá

9,8±1,1 5,4±0,8 4,4±0,8

¯30,6% ¯33,3% ¯27,3%

6,8±1,2 3,6±1,3 3,2±0,9 t=29,64 p<0,0001

t=29,64

¯30,6%

p<0,0001

Ó÷Þìá 2. Ç ðïñåßá ôùí èáíÜôùí áðü ÁÅÅ ôùí êáôïßêùí ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá 10åôßá.

Ðßíáêáò 3. Ï áñéèìüò ôùí èáíÜôùí áðü ÏÅÌ óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá 1987-1996 ÈÜíáôïé áðü ÏÅÌ

Ýôç ®

Áñéèìüò èáíÜôùí (ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí – x ± SD èáíÜôùí (ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí T-test p-Ðéèáíüôçôá

16 13 3

10 5 5

20 12 8

12 6 6

13 6 7

8 3 5

7 4 3

8 6 2

9 8 1

12±2,8 8,4±3,4 5,6±1,4

9±1,6 5,4±1,8 3,6±1,4

¯25,0% ¯35,7% ¯35,7%

t-7,56 p<0,001

t-7,56

p<0,001

¯25,0%

Ó÷Þìá 3. Ç ðïñåßá ôùí èáíÜôùí áðü ÏÅÌ ôùí êáôïßêùí ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá 10åôßá 154

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

Ðßíáêáò 4. Ï ÌÝóïò ¼ñïò æùÞò óôï ÄÞìï ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá 1987-1996 ¸ôç ®

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

Ì.Ï. æùÞò (ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí

74,02 70,89 77,16

73,86 71,50 76,23

73,30 74,20 72,40

71,40 63,70 79,10

76,00 79,90 78,20

72,60 74,10 71,20

73,00 71,90 74,10

74,40 74,00 74,90

75,20 73,90 76,50

75,80 74,60 77,50

– x ± SD Ì.Ï. (ãåíéêÜ) Áíäñþí Ãõíáéêþí T-test p-Ðéèáíüôçôá

73,7±1,2 72,0±3,8 76,6±2,2

74,2±1,2 73,7±1,2 74,8±1,6 t=24,91 p<0,0001

t=24,91

p<0,0001

Ó÷Þìá 4. Ï ÌÝóïò ¼ñïò æùÞò ôùí êáôïßêùí ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá 10åôßá Ðßíáêáò 5. Ç ðïñåßá ôçò óõ÷íüôçôáò ôçò õðÝñôáóçò óôçí ðåñßïäï 1992-1996 óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí Áîéïëüãçóç: ¸ôïò: Áñéèìüò Õðåñôáóéêþí Ðïóïóôü Õðåñôáóéêþí T-test p-Ðéèáíüôçôá

1ç 1992

2ç 1993

3ç 1994

4ç 1995

5ç 1996

536

543

546

549

552

18,3% 18,6% 18,7%

18,8% 18,9%

t=0,272 p=N.S.

t=0,272

6. Ç ðïñåßá ôùí ó÷çìÜôùí ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò

¼ëïé ïé “÷ñÞóôåò” öáñìÜêùí ÷ùñßóôçêáí óå Ýîé ïìÜäåò, óýìöùíá ìå ôçí êáôçãïñßá öáñìÜêùí: áíáóôïëåßò ÌÅÁ (á-ÌÅÁ), áíáóôïëåßò äéáýëùí áóâåóôßïõ (á-Á), â-áíáóôïëåßò (â-Â), äéïõñçôéêÜ (Ä), áããåéïäéáóôáëôéêÜ (Áãã.) êáé äéÜöïñïé óõíäõáóìïß (Ä.Ó.), (Ðßíáêáò 6 êáé Ó÷Þìá 6).

p=N.S.

Ó÷Þìá 5. Ç ðïñåßá ôçò óõ÷íüôçôáò ôçò õðÝñôáóçò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí 155

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

Ðßíáêáò 6. Ç ðïñåßá ôùí ó÷çìÜôùí ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò óôïõò õðåñôáóéêïýò áóèåíåßò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá Áîéïëüãçóç: ¸ôïò: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

á-ÌÅÁ á-Á â-Â Ä Áãã. Ä.Ó.

1ç 1992

2ç 1993

3ç 1994

70 (13,0%) 34 (6,3%) 44 (8,2%) 91 (16,9%) 186 (34,8%) 111 (20,8%)

104 (19,1%) 55 (10,2%) 47 (8,7%) 79 (14,6%) 123 (22,6%) 135 (24,8%)

4ç 1995

154 (28,2%) 164 (29,7%) 72 (13,2%) 87 (15,8%) 49 (8,9%) 46 (8,4%) 57 (10,5%) 42 (7,7%) 51 (9,4%) 30 (5,6%) 163 (29,8%) 180 (32,8%)

5ç 1996

181 (32,8%) 92 (16,7%) 58 (10,5%) 58 (10,5%) 34 (6,1%) 129 (32,8%)

3,8 2,5 0,4 0,3 5,7 0,2

P — ¯ ¯ ¯

p<0,01 p<0,01 p=N.S. p=N.S. p<0,001 p=N.S.

Ó÷Þìá 6. Ç ðïñåßá ôùí ó÷çìÜôùí ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò óôïõò õðåñôáóéêïýò áóèåíåßò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá

7. Ç ðïñåßá ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò

Ôçí ðïñåßá ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò ôç ìåëåôÞóáìå êáé ôçí ðáñïõóéÜæïõìå óå ðïóïóôü, óýìöùíá ìå ôï óôü÷ï - üðïõ óáí óôü÷ïò Þôáí Á.Ð.=140/90 mm Hg. Ç ðïñåßá åßíáé áíïäéêÞ êáé óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (t=23,42 êáé p<0,0001), (Ðßíáêáò 7 êáé Ó÷Þìá 7).

ÓõæÞôçóç Ïé êáñäéïáããåéáêÝò åðéðëïêÝò ôçò õðÝñôáóçò êáé ôçò óôåöáíéáßáò íüóïõ åßíáé ïé ðéï óõ÷íÝò áéôßåò èáíÜôïõ óôï äõôéêü êüóìï. ÁðïôåëÝóìáôá áðü äéÜöïñåò Ýñåõíåò äåß÷íïõí üôé ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ ìåéþíåé ôïí êßíäõíï óôåöáíéáßáò íüóïõ êáé åéäéêüôåñá ôïõ åãêåöáëéêïý.

ÎåêéíÞóáìå áõôÞ ôçí åñãáóßá ðñï ðåíôáåôßáò ãéá íá åñåõíÞóïõìå åÜí ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ óõìâÜëåé óôç ìåßùóç ôïõ êéíäýíïõ óôåöáíéáßáò íüóïõ êáé åãêåöáëéêïý óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôïõ Íïìïý ÔñéêÜëùí. Ãéá íá ðéóôïðïéÞóïõìå áõôü ôï ãåãïíüò ìåëåôÞóáìå ôçí ðïñåßá ôçò èíçóéìüôçôáò óôïõò êáôïßêïõò ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá êáé óõãêñßíáìå ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò ðñþôçò êáé äåýôåñçò ðåíôáåôßáò. Ç óôáôéóôéêÞ ôùí áéôßùí èáíÜôïõ åßíáé ðïëýôéìï âïÞèçìá ãéá ôçí åêôßìçóç ôçò êáôÜóôáóçò õãåßáò ðëçèõóìþí. Ïé áéôßåò èáíÜôïõ åßíáé ç ìïíáäéêÞ Ýíäåéîç ðïõ Ý÷ïõìå, ãéá ôçí áîéïëüãçóç ôïõ õãåéïíïìéêïý åðéðÝäïõ2. Ç èíçóéìüôçôá ðáñïõóéÜæåôáé ìå ôçí áñéèìçôéêÞ Ýêöñáóç ôçò äõíÜìåùò ôïõ èáíÜôïõ óôï ãåíéêü ðëçèõóìü2. ÓõíïëéêÜ, ðáñáôçñïýìå üôé ï áñéèìüò ôùí èáíÜôùí ðáñïõóéÜæåé ìéá ìéêñÞ Üíïäï áðü 37±3,2 óå 38±3,2 áëëÜ óôáôéóôéêÜ ìç-óçìáíôéêÞ (t=1,428 êáé p=N.S.), üðùò ðáñïõóéÜóáìå óôïí ðßíáêá 1 êáé óôï ó÷Þìá 1.

Ðßíáêáò 7. Ç ðïñåßá ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò, óýìöùíá ìå ôï óôü÷ï Áîéïëüãçóç: ¸ôïò: Á.Ð. > óôü÷ï Á.Ð. £ óôü÷ï T-test p-Ðéèáíüôçôá 156

1ç 1992

2ç 1993

3ç 1994

4ç 1995

5ç 1996

71,96% 28,04%

62,88% 37,12%

53,93% 46,07% t=23,42 p<0,0001

46,16% 53,84%

39,15% 60,85%

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí. t=23,42

p<0,0001

Ó÷Þìá 7. Ç ðïñåßá ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò ôçò áíôéûðåñôáóéêÞò áãùãÞò, óýìöùíá ìå ôï óôü÷ï

Ç ðïñåßá ôùí èáíÜôùí áðü ÁÅÅ êáé ÏÅÌ ðáñïõóéÜæåé êáèïäéêÞ ðïñåßá. Ï ìÝóïò üñïò èáíÜôùí áðü ÁÅÅ áðü 9,8±1,1 Ýöôáóå 6,8±1,2 (Ðßíáêáò 2 êáé ó÷Þìá 2) êáé ðáñïõóéÜæåé óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ ìåßùóç (t=29,64 êáé p<0,0001). Ç ìåßùóç áõôÞ óõíïëéêÜ åßíáé 30,6%, ãéá ôïõò Üíäñåò 33,3% êáé ãéá ôéò ãõíáßêåò 27,3%. Ìåßùóç ðáñïõóéÜæïõí êáé ïé èÜíáôïé áðü ÏÅÌ áðü 12±2,8 óå 9±1,6 (Ðßíáêáò 3 êáé ó÷Þìá 3) êáé åßíáé óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (t=7,56 êáé p<0,001). Ç ìåßùóç óõíïëéêÜ åßíáé 25%, ãéá ôïõò Üíäñåò 35,7% êáé ãéá ôéò ãõíáßêåò 35,7%. Ï ìÝóïò üñïò æùÞò óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ðáñïõóéÜæåé áíïäéêÞ ðïñåßá (Ðßíáêáò 4 êáé ó÷Þìá 4). ÓõíïëéêÜ áðü 73,7±1,2 Ýôç Ýöôáóå 74,2±1,2, áñéèìüò óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêüò (t=24,91 êáé p<0,0001). Ï ìÝóïò üñïò æùÞò åîáñôÜôáé áðü ôç äçìïãñáöéêÞ óýíèåóç ôïõ ðëçèõóìïý, áðü ôï âáèìü ôçò ðáñå÷üìåíçò éáôñéêÞò ðñïóôáóßáò êáé õãåéïíïìéêÞò ðåñßèáëøçò êáé áðü ôçí êïéíùíéêÞ, åêðáéäåõôéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ áíÜðôõîç2. ÄéÜöïñåò ìåëÝôåò ðáñïõóéÜæïõí äéáöïñåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá. Óôéò ÇÐÁ ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá ðáñïõóéÜóôçêå ìåßùóç ôùí èáíÜôùí áðü óôåöáíéáßá íüóï êáôÜ 8,5% êáé áðü åãêåöáëéêü êáôÜ 50% êáé ïé ìåéþóåéò áõôÝò áðïäßäïíôáé óôçí éáôñéêÞ èåñáðåßá ôçò õðÝñôáóçò2. Ç óõ÷íüôçôá ôçò õðÝñôáóçò óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ðáñïõóéÜæåé óôáèåñüôçôá ìå áóÞìáíôç áíïäéêÞ ðïñåßá áðü 18,3% óå 18,9% (t=0,272 êáé p=N.S.)3. Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ, ìåôáîý ôùí áôüìùí ðïõ Ýðáéñíáí óõíå÷þò öÜñìáêá ïé éáôñïß

÷ïñçãïýóáí üëï êáé ðåñéóóüôåñïõò áíáóôïëåßò ôïõ ÌÅÁ, ðïõ áðü 13% Ýöôáóå 32,8% (t=3,8 êáé p<0,01) êáé áíáóôïëåßò ôùí äéáýëùí áóâåóôßïõ, ðïõ áðü 6,3% Ýöôáóå 16,7% (t=2,5 êáé p<0,01). Áõôü ãéíüôáí óå áíôéêáôÜóôáóç ôùí äéïõñçôéêþí, ðïõ áðü 16,9% Ýöôáóå 10,5% êáé ôùí áããåéïäéáóôáëôéêþí, ðïõ áðü 34,8% Ýöôáóå 6,1% (p<0,001). Ïé â-áíáóôïëåßò äåí ðáñïõóéÜæïõí ìåôáâïëÝò, áðü 8,2% Ýùò 10,5% (p=N.S.), êáé ïé äéÜöïñïé óõíäõáóìïß áðü 20,8% óå 23,4% (p=N.S.). Áðü ôá óôïé÷åßá áõôÜ öáßíåôáé üôé óôïõò õðåñôáóéêïýò ïé áëëáãÝò ðïõ åðÞëèáí Þôáí ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôùí íåüôåñùí (á-ÌÅÁ êáé á-Á) êáé óõ÷íÜ áêñéâüôåñùí öáñìÜêùí. Ç ôÜóç ãéá ôç ÷ñÞóç íåüôåñùí áíôéõðåñôáóéêþí öáñìÜêùí Þôáí êáôáöáíÝóôåñá ìåôáîý ôùí õðïâáëëïìÝíùí ãéá ðñþôç öïñÜ óå èåñáðåßá áóèåíþí4. Óõãêñßíïíôáò ôá áðïôåëÝóìáôá óýìöùíá ìå ôï óôü÷ï (óôü÷ïò: 140/90 mm Hg) áðü 28,04% ðïõ ç Á.Ð. Þôáí ßóç Þ ìéêñüôåñç ôïõ óôü÷ïõ óôçí 1ç áîéïëüãçóç ôï 1992, óôçí 5ç áîéïëüãçóç ôï 1996 Ýöôáóå 60,85%, ìå äéáöïñÜ óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ (Ðßíáêáò 5 êáé ó÷Þìá 5). Ìå ôçí ðÜñïäï ôïõ ÷ñüíïõ áðïäåß÷èçêå üôé ôï “÷Üóìá” ìåôáîý åëåã÷ïìÝíùí êáé ìç õðåñôáóéêþí, ðïõ èåñáðåýïíôáé ìå áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ ìßêñõíå áñêåôÜ (p<0,0001) ìå äéáöïñÜ óôáôéóôéêÜ óçìáíôéêÞ4. Ôá ßäéá áðïôåëÝóìáôá áðïäåß÷èçêáí êáé óå Üëëåò ðáñüìïéåò ìåëÝôåò5. ÄéÜöïñåò ìåëÝôåò Ý÷ïõí ðéóôïðïéÞóåé üôé ç õðÝñôáóç áðïôåëåß óçìáíôéêü ðñïãíùóôéêü ðáñÜãïíôá, ôüóï ùò ðñïò ôï ìç èáíáôçöüñï Ýìöñáãìá êáé ôçí êáñäéáêÞ èíçôüôçôá üóï êáé ùò ðñïò ôïí áéöíßäéï èÜíáôï, ðïõ ó÷åôßæåôáé ðñÜãìáôé ìå ôç óêëÞñõíóç ôùí óôåöáíéáßùí. 157

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

Ó÷Þìá 8. Ç ãåíéêÞ èíçóéìüôçôá, ïé èÜíáôïé áðü ÁÅÅ êáé áðü ÏÅÌ êáé ï Ì.Ï. æùÞò ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá óôï ÄÞìï ×áóßùí 158

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Áè.Ì. ÍÜôóçò êáé óõí.

Ïé õðåñôáóéêïß åìöáíßæïõí óçìáíôéêÜ äõóìåíÝóôåñç ðñüãíùóç óõãêñéôéêÜ ìå ôïõò íïñìïôáóéêïýò óôçèáã÷éêïýò, ðáñÜ ôç ÷ïñÞãçóç ôçò áíÜëïãçò öáñìáêåõôéêÞò áãùãÞò6-10. Áðïôåëåß ãåíéêÞ áíôßëçøç ðëÝïí üôé ç áíôéõðåñôáóéêÞ öáñìáêåõôéêÞ áãùãÞ ùöåëåß ôïõò õðåñôáóéêïýò êáé ôï üöåëïò åêöñÜæåôáé óå ìåßùóç ôçò ïëéêÞò èíçôüôçôáò êáôÜ 20%, ôçò êáñäéáããåéáêÞò êáôÜ 33%, ôçò åðßðôùóçò èáíáôçöüñùí êáé ìç áããåéïåãêåöáëéêþí êáôÜ 40% êáé ôùí åðéðëïêþí óôåöáíéáßáò íüóïõ êáôÜ 15%9. Êáé áõôü ïöåßëåôáé, êáôÜ ôç ìåëÝôç TREND, óôçí õðïóôñïöÞ ôçò äõóëåéôïõñãßáò ôïõ åíäïèçëßïõ ôùí áããåßùí10,11. Ç õðÝñôáóç áðïôåëåß ôïí éó÷õñüôåñï ôñïðïðïéÞóéìï ðáñÜãïíôá êéíäýíïõ ãéá ÁÅÅ êáé åðéðëÝêåôáé óôçí ðáèïãÝíåéá ôïõ åðåéóïäßïõ, ó÷åäüí óôï 70% ôùí ðåñéðôþóåùí ÁÅÅ. ÓõíäÝåôáé ìå áõîçìÝíï êßíäõíï ãéá èñïìâïåìâïëéêü, áéìïññáãéêü êáé ìå Lacunar AEE, åíþ ç óõó÷Ýôéóç ìå ôá äýï ôåëåõôáßá öáßíåôáé íá åßíáé óôåíüôåñç12. Ç õðÝñôáóç, üðùò åßíáé ãíùóôü, áõîÜíåé ôïí êßíäõíï ãéá ÁÅÅ ìÝóù äéáäéêáóßáò áèçñùìÜôùóçò óôï áïñôéêü ôüîï êáé ôïí êáñùôéäéêü êáé ôï óðïíäõëïâáóéêü óýóôçìá êáé óôéò ìéêñÝò äéáôéôñáßíïõóåò ôåëéêÝò áñôçñßåò13. Ïé ìåëÝôåò äåß÷íïõí üôé ç áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ Ý÷åé èåôéêÞ åðßäñáóç óôç óõ÷íüôçôá ôùí åãêåöáëéêþí åðåéóïäßùí, áëëÜ ç åðßäñáóÞ ôçò óôç óôåöáíéáßá íüóï, ç ïðïßá åßíáé ðïëý óõ÷íüôåñç áðü ôá åãêåöáëéêÜ åðåéóüäéá óôï ãåíéêü ðëçèõóìü, Þôáí áðïãïçôåõôéêÞ. Ïé êëéíéêÝò ìåëÝôåò äåß÷íïõí üôé ç ìåßùóç ôçò Á.Ð. ìåéþíåé ôïí êßíäõíï åãêåöáëéêþí åðåéóïäßùí êáôÜ 38% êáé ôïí êßíäõíï óôåöáíéáßáò íüóïõ êáôÜ 16%14.

ÓõìðåñÜóìáôá Ç ðáñïýóá ìåëÝôç åðéâåâáßùóå üôé óôç ìåßùóç ôùí èáíÜôùí ìå ÁÅÅ êáé ÏÅÌ óôïõò êáôïßêïõò ôïõ ÄÞìïõ ×áóßùí ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá, ùöÝëçóå ç áðïôåëåóìáôéêÞ áíôéõðåñôáóéêÞ áãùãÞ ðïõ áêïëïõèÞèçêå. Ôï üöåëïò ôïýôï åêöñÜæåôáé óå áýîçóç ôïõ ìÝóïõ üñïõ æùÞò áðü 73,7±1,2 Ýôç óå 74,2±1,2 Ýôç ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá (p<0,0001), óå ìåßùóç ôùí èáíÜôùí áðü ÁÅÅ êáôÜ 30,6% (p<0,0001) êáé óå ìåßùóç ôùí èáíÜôùí áðü ÏÅÌ êáôÜ 25% (p<0,001).

Ôá áðïôåëÝóìáôá áõôÜ åßíáé ðáñüìïéá ìå ôá áðïôåëÝóìáôá ôçò óýã÷ñïíçò âéâëéïãñáößáò.

Âéâëéïãñáößá 1. ×É× ÓõíÝäñéï ÅõñùðáúêÞò ÊáñäéïëïãéêÞò Åôáéñåßáò. Éáôñéêüò Ôýðïò, ÓåðôÝìâñéïò 8-9, 1997. 2. Â. Êáôóïõãéáííüðïõëïò. ÉáôñéêÞ Äçìïãñáößá. Èåóóáëïíßêç, 35-97, 1990. 3. Á. ÍÜôóçò, É. Ðáðáíßêïò, Ê. Óéáìüðïõëïò. Ç óõ÷íüôçôá ôçò õðÝñôáóçò êáé ç áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò óôçí ðåñéï÷Þ ôïõ Ð.É. Áãéïöýëëïõ. 8ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, ×áëêéäéêÞ, Áðñßëéïò 1996. 4. Á. ÍÜôóçò, É. Ðáðáíßêïò, Ê. Óéáìüðïõëïò. ×ñïíïäéÜãñáììá ôçò óõ÷íüôçôáò ôçò õðÝñôáóçò êáé áíôéõðåñôáóéêÞò áãùãÞò ôçí ôåëåõôáßá ðåíôáåôßá. 9ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, ÊñÞôç, Áðñßëéïò 1997. 5. H. Isansson, Ostergren, et al. Prognosis in therapy - resistant hypertensions. 15ç ÓõíÜíôçóç Äéåèíïýò Åôáéñåßáò ãéá ÕðÝñôáóç, Ìåëâïýñíç, ÌÜéïò 1994. 6. C. Brunelli, et al. Prognostic relevance of hypertension in 1083 medically treated patients with angina pectoris. ×É Åõñùðáúêü êáñäéïëïãéêü ÓõíÝäñéï, Íßêáéá Ãáëëßáò, Óåðôåìâñßïõ 1989. 7. R.S. Paffenbarger, et al. Changes in lifeways affecting coronary heart disease mortality. 3ç ÄéåèíÞò ÓõíÜíôçóç ÐñïëçðôéêÞò Êáñäéïëïãßáò, ¼óëï, Éïýëéïò 1993. 8. G.I. McInnes. ÕðÝñôáóç êáé Óôåöáíéáßá Íüóïò/ Áßôéï êáé ÁðïôÝëåóìá. 3ï ÄéåèíÝò Ìåóïãåéáêü Óõìðüóéï, ÊÜíåò Ãáëëßáò, ÖåâñïõÜñéïò 1995. 9. H. Holzgreve. Ç áíôéìåôþðéóç ôùí çëéêéùìÝíùí ìå õðÝñôáóç - ðÝñá áðü ôç ìåßùóç ôçò áñôçñéáêÞò ðßåóçò. 3ï ÄéåèíÝò Ìåóïãåéáêü Óõìðüóéï, ÊÜíåò Ãáëëßáò, ÖåâñïõÜñéïò 1995. 10. TREND: Trial on Reversing Endothelial Disfunction. Circulation, Volume 94, 1996. 11. Á. Á÷åßìáóôïò. ÁããåéáêÜ åãêåöáëéêÜ åðåéóüäéá. ÇìÝñåò Ðáèïëïãßáò, 153-175, 1996. 12. Ç áíôéõðåñôáóéêÞ èåñáðåßá ôùí õðåñçëßêùí åðéöÝñåé ìåßùóç ôùí èáíÜôùí. ÍÝá ãéá ôïõò ÂáðïêëåéóôÝò áðü ôçí “S.T.O.P.” TRIAL. ÖáñìáêåõôéêÞ ÁãùãÞ, 18:63-65, 1992. 13. Ó. ÌðáëïãéÜííçò. Ïé áíôáãùíéóôÝò ôùí äéáýëùí ôïõ áóâåóôßïõ óôï åãêåöáëéêü åðåéóüäéï. ÖáñìáêåõôéêÞ ÁãùãÞ, 43:40-44, 1995. 14. 7ï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ãéá ôçí ÕðÝñôáóç. ÌéëÜíï, Éïýíéïò 1995. ÖáñìáêåõôéêÞ ÁãùãÞ, 46:4245, 1995. 159

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. Êáñáãéþñãïò êáé óõí.

ÅÐÁÉÍÅÈÅÉÓÁ ÅËÅÕÈÅÑÇ ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÇ AWARDED FREESTANDING PAPER Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 160-162, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 160-162, 1999

ÌåëÝôç ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ ãéá éó÷áéìéêÞ êáñäéáêÞ íüóï óå åöÞâïõò áãñïôéêþí êáé çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò Á. Êáñáãåþñãïò, Á. Íéêïëïðïýëïõ, É. Ëáæáñßäçò, Ê. Ãêáìðïýñçò, Á. Óêïñäïðïýëïõ, Ì. Êëïõêéíéþôç, Ó. Ãêáôæïýäç, Á. Æïýìðïõ, Ð. Èåïäùñüðïõëïò Ðåñßëçøç Ìå óêïðü ôçí áíåýñåóç ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ, õðåõèýíùí ìåëëïíôéêÜ ãéá áíÜðôõîç éó÷áéìéêÞò êáñäéáêÞò íüóïõ (I.H.D.) óå åöÞâïõò áãñïôéêþí êáé çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò (Ê.Õ.×.) ìåëåôÞèçêáí 327 Ýöçâïé (113 áðü áãñïôéêÝò êáé 214 áðü çìéáóôéêÝò ðåñéï÷Ýò) ðñïêåéìÝíïõ: ⇒ Íá áíåõñåèåß ôï ðïóïóôü åöÞâùí ðïõ Ý÷ïõí äýï êáé ðåñéóóüôåñïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ãéá áíÜðôõîç (I.H.D.) ⇒ Íá óõãêñéèïýí ôá ðáñáðÜíù ðïóïóôÜ ãéá ôïõò åöÞâïõò ôùí áãñïôéêþí êáé çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí êáé íá óõó÷åôéóôïýí ìå ôïí ôñüðï æùÞò êáé äéáôñïöÞò ôïõò.Ôá áðïôåëÝóìáôá ðïõ ëÜâáìå Þôáí ôá áêüëïõèá: • Äýï ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ðáñïõóßáóáí 70 Ýöçâïé (21,4%). Ïé 22 Ýöçâïé (19,4%) Þôáí áðü áãñïôéêÝò ðåñéï÷Ýò êáé 48 Ýöçâïé (21,4%) áðü çìéáóôéêÝò. • Ôñåéò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ðáñïõóßáóáí 11 Ýöçâïé (3,4). Ï Ýíáò (0,8%) Þôáí áðü áãñïôéêÞ ðåñéï÷Þ êáé 9 Ýöçâïé (3%) áðü çìéáóôéêÝò ðåñéï÷Ýò. • ÔÝóóåñéò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ðáñïõóßáóå Ýíáò Ýöçâïò (0,8%) áðü áãñïôéêÞ ðåñéï÷Þ. ÓõìðåñáóìáôéêÜ, ïé Ýöçâïé ôùí çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí óõìðëçñþíïõí óå ìåãáëýôåñï ðïóïóôü, ðåñéóóüôåñïõò ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ êáé áõôü ïöåßëåôáé óôïí åðéâáñçìÝíï ôñüðï äéáôñïöÞò êáé æùÞò ôïõò.

Study of risk factors responsible for future development ischaemic heart disease in tenagers A. Karageorgos, A. Nikolopoulou, I. Lazaridis, K. Gampouris, A. Skordopoulou, M. Kloukinioti, S. Gatzoudi, A. Zoumpou, P. Theodoropoulos Summary This study examines the risk factors, which predisposes towards future development of ischaemic heart disease (I.H.D.) in teenagers from agricultural and semirural areas. The 327 teenagers were evaluated, blood pressure, cholesterol, fat, diabetes mellitus and historic for I.H.D. According to the results the teenagers who live in semirural areas have more possibilities to develop I.H.D., than the others from the agricultural areas. This could be explained by the differences in the way of living and dietary habits between these populations. Êey words: Risk factors, ischaemic heart disease, Health Centre

160

ÅéóáãùãÞ Ç éó÷áéìéêÞ êáñäéáêÞ íüóïò (I.H.D.) áðïôåëåß ìéá ìÜóôéãá ôçò åðï÷Þò ìáò êáé ôçí ðñþôç áéôßá íïóçñüôçôáò êáé èíçóéìüôçôáò ðáãêïóìßùò. Åíï÷ïðïéïýíôáé 8 ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ (3 êýñéïé êáé 5 äåõôåñåýïíôåò), ï ïðïßïé äñïõí áèñïéóôéêÜ êáé áõîÜíïõí ôçí ðéèáíüôçôá áíÜðôõîçò I.H.D. Ëüãù ôçò âáñýôçôáò ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáé óôçñéæüìåíïé óå ìåëÝôåò, ðïõ áíáöÝñïõí ðùò ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ôïõò ðáñáðÜíù ðáñÜãïíôåò ìåôáöÝñïíôáé áðü ôçí åöçâéêÞ óôçí åíÞëéêç æùÞ, ìåëåôÞóáìå ôïõò åöÞâïõò ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ ÊÝíôñïõ Õãåßáò ×áëáíäñßôóáò (Ê.Õ.×.) ìå óêïðü ôçí áíåýñåóç ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ ðïõ ðñïäéáèÝôïõí óå I.H.D. Ôá áðïôåëÝóìáôá ðïõ ðñïÝêõøáí óõó÷åôßóèçêáí ìå ôïí ôñüðï æùÞò êáé äéáôñïöÞò ôùí åöÞâùí. ËÝîåéò êëåéäéÜ: ÐáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, éó÷áéìéêÞ êáñäéáêÞ íüóïò. ¸ãéíå äåêôÞ ãéá äçìïóßåõóç: Ç åñãáóßá áõôÞ õðïâëÞèçêå ùò åëåýèåñç áíáêïßíùóç óôï 11ï ÐáíåëëÞíéï ÓõíÝäñéï ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (ÊÝñêõñá 14-18 Áðñéëßïõ 1999) êáé Ýëáâå Ýðáéíï áðü ôçí ÅðéôñïðÞ Êñßóçò. Äçìïóéåýåôáé ìå êïéíÞ áðüöáóç ôçò ÓõíôáêôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ðåñéïäéêïý êáé ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Óõíåäñßïõ. Õðåýèõíïò áëëçëïãñáößáò: ÁèáíÜóéïò Êáñáãåþñãïò.

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Á. Êáñáãéþñãïò êáé óõí.

Ðëçèõóìüò ìåëÝôçò êáé ìÝèïäïò ÌåëåôÞèçêáí óõíïëéêÜ 327 Ýöçâïé çëéêßáò 15-17,5 åôþí. Ïé 113 Ýöçâïé ðñïÝñ÷ïíôáí áðü áãñïôéêÝò êáé ïé 214 áðü çìéáóôéêÝò ðåñéï÷Ýò (ðñïÜóôéá ÐÜôñáò) êáé áíÞêáí õãåéïíïìéêÜ óôï Ê.Õ.×. ÕðÞñîáí 27 Ýöçâïé (8,2%) áðü çìéáóôéêÝò ðåñéï÷Ýò ðïõ áñíÞèçêáí íá óõììåôÜó÷ïõí. Ç åîÝôáóç ðåñéÝëáâå: ÓõíÝíôåõîç ìå âÜóç åñùôçìáôïëüãéï, ìÝôñçóç âÜñïõò êáé ýøïõò, ìÝôñçóç Á.Ð., âéï÷çìéêÝò åîåôÜóåéò. Ôï åñùôçìáôïëüãéï åîÝôáæå ôï êëçñïíïìéêü éóôïñéêü ãéá I.H.D., ôéò þñåò ðáñáêïëïýèçóçò ôçëåüñáóçò (ùò äåßêôç êáèéóôéêÞò æùÞò) êáé ôïí áñéèìü êõñßùí ãåõìÜôùí ìå êñÝáò ôçí åâäïìÜäá. ÁíÜëïãï åñùôçìáôïëüãéï óõìðëçñþèçêå áðü ôïõò ãïíåßò êáé áöïñïýóå ôï áôïìéêü ôïõò áíáìíçóôéêü ãéá I.H.D. Ç ìÝôñçóç ôïõ âÜñïõò Ýãéíå óå üëïõò ôïõò åöÞâïõò ìå ôçí ßäéá æõãáñéÜ ôýðïõ SECA. Ôï ýøïò ìåôñÞèçêå ìåôÜ ôçí áöáßñåóç ôùí õðïäçìÜôùí ìå ôç ÷ñÞóç ìåôñçôéêÞò ôáéíßáò áð’ ôçí ßäéá ïìÜäá éáôñïý êáé íïóçëåýôñéáò. Ç Á.Ð. ìåôñÞèçêå ìå êëáóéêü õäñáñãõñéêü óöõãìïìáíüìåôñï, äýï öïñÝò óôïí êÜèå Ýöçâï, ðñï êáé ìåôÜ ôçò åîÝôáóÞò ôïõ. Ç ôéìÞ ðïõ êáôáãñáöüôáí Þôáí ï ìÝóïò üñïò ôùí äýï ôéìþí. Áíþôåñç öõóéïëïãéêÞ ôéìÞ óõóôïëéêÞò ðßåóçò èåùñÞèçêå ôï 120 mmHg êáé äéáóôïëéêÞò ôï 80 mmHg. Ï âéï÷çìéêüò Ýëåã÷ïò ðåñéåëÜìâáíå ìÝôñçóç ôçò ÷ïëçóôåñüëçò áßìáôïò, ôïõ óáê÷Üñïõ íçóôåßáò êáé ôçò ãëõêïæéùìÝíçò áéìïóöáéñßíçò. Áíþôåñç öõóéïëïãéêÞ ôéìÞ ÷ïëçóôåñüëçò áßìáôïò èåùñÞèçêå ôï 170 mg/dl.

ÁðïôåëÝóìáôá Áðü ôç ìåëÝôç ðñïêýðôåé üôé óõíïëéêÜ 108 Ýöçâïé (33,0%), ìå âÜóç ôéò ðáéäéáôñéêÝò êáìðýëåò áýîçóçò-áíÜðôõîçò åßíáé õðÝñâáñïé. Áðü ôéò ìåôñÞóåéò ôçò Á.Ð., ðñïêýðôåé üôé 73 Ýöçâïé (22,3%) ðáñïõóéÜæïõí ôéìÝò õøçëüôåñåò áð’ áõôÝò ðïõ ôÝèçêáí óáí üñéï, åßôå ãéá ôç óõóôïëéêÞ, åßôå ôç äéáóôïëéêÞ Á.Ð. ¼óïí áöïñÜ ôçí ôéìÞ ÷ïëçóôåñüëçò áßìáôïò, 31 Ýöçâïé (9,5%) õðåñâáßíïõí ôá 170 mg/ dl ðïõ ôÝèçêå óáí áíþôåñï üñéï. Êáôüðéí åðåîåñãáóßáò ôùí áðáíôÞóåùí ôùí

åñùôçìáôïëïãßùí, ðñïêýðôåé üôé èåôéêü êëçñïíïìéêü éóôïñéêü ãéá I.H.D. õðÞñ÷å óå 7 åöÞâïõò êáé áöïñïýóå ôïõò ðáôÝñåò ôùí åöÞâùí. Ôï ðáñáðÜíù áðïôÝëåóìá ðñïÝêõøå áðü ôï åñùôçìáôïëüãéï ôùí êçäåìüíùí, åíþ 4 áðü ôïõò 7 åöÞâïõò ìå èåôéêü êëçñïíïìéêü éóôïñéêü, äåí ôï áíÝöåñáí. ÔÝëïò óçìåéþíåôáé üôé óå êáíÝíáí áðü ôïõò åöÞâïõò äåí äéáðéóôþèçêå Ó.Ä., ìå âÜóç ôç ìÝôñçóç ôïõ óáê÷Üñïõ íçóôåßáò êáé ôçò ãëõêïæéùìÝíçò áéìïóöáéñßíçò. Ôá áðïôåëÝóìáôá ðïõ áöïñïýí åöÞâïõò, ðïõ óõìðëçñþíïõí óõíäõáóìü 2, 3 êáé 4 ðáñáãüíôùí êéíäýíïõ öáßíïíôáé óôïí ðßíáêá 1. Ðßíáêáò 1 2 ðáñáã. êéíäýíïõ 3 ðáñáã. êéíäýíïõ 4 ðáñáã. êéíäýíïõ

ÁãñïôéêÝò

ÇìéáóôéêÝò

19,4% 0,8% 0,8%

22,4% 3% 0

ÓõæÞôçóç êáé óõìðåñÜóìáôá Áðü ôá ðáñáðÜíù áðïôåëÝóìáôá êáôáëÞãïõìå óôá åîÞò óõìðåñÜóìáôá: • Óçìáíôéêü ðïóïóôü åöÞâùí (33,0%) åßíáé õðÝñâáñïé. • Óçìáíôéêü ðïóïóôü (9,5%) Ý÷ïõí õøçëÞ ÷ïëçóôåñüëç áßìáôïò. • Ïé Ýöçâïé ôùí çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí Ý÷ïõí óå ìåãáëýôåñï ðïóïóôü 2 êáé 3 ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, áðü áõôïýò ôùí áãñïôéêþí ðåñéï÷þí. Áðü ôçí åðåîåñãáóßá ôùí áðïôåëåóìÜôùí ôïõ åñùôçìáôïëïãßïõ ðïõ áöïñÜ ôïí ôñüðï æùÞò (êáèéóôéêÞ Þ ìç) êáé ôïí ôñüðï äéáôñïöÞò (êñåáôïöáãßá), ðñïêýðôïõí ôá åîÞò: Ïé Ýöçâïé ôùí çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí ðáñáêïëïõèïýí êáôÜ ìÝóï üñï 20 þñåò/åâäïìÜäá ôçëåüñáóç êáé ôñþíå 5 öïñÝò/åâäïìÜäá êñÝáò óáí êýñéï ãåýìá. Áíôßóôïé÷á ïé Ýöçâïé ôùí áãñïôéêþí ðåñéï÷þí ðáñáêïëïõèïýí 12 þñåò/åâäïìÜäá ôçëåüñáóç êáé ôñþíå 3 öïñÝò/åâäïìÜäá êñÝáò. Óõíåðþò ôüóï ï åðéâáñçìÝíïò ôñüðïò äéáôñïöÞò, üóï êáé ï ôñüðïò æùÞò ôùí åöÞâùí ôùí çìéáóôéêþí ðåñéï÷þí äéêáéïëïãåß ôçí ðáñáðÜíù äéáöïñÜ. ÄåäïìÝíïõ üôé ïé ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ ãéá 161

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

I.H.D. ìåôáöÝñïíôáé óå ìåãÜëï ðïóïóôü áðü ôçí åöçâéêÞ óôçí åíÞëéêç æùÞ (Amsterdam Growth and Health study), èåùñåßôáé áðáñáßôçôç ç ëÞøç ðñïëçðôéêþí ìÝôñùí. Ôá ìÝôñá ôçò ðñùôïãåíïýò ðñüëçøçò áöïñïýí üëïõò, áëëÜ êõñßùò ôïõò åöÞâïõò ðïõ äéáôñÝ÷ïõí ìåãáëýôåñï êßíäõíï ãéá ìåëëïíôéêÞ áíÜðôõîç I.H.D. Áõôïß åßíáé: • ¸öçâïé ìå Ýíáí ðáñÜãïíôá, áëëÜ óå ðïëý õøçëÜ åðßðåäá. • ¸öçâïé ìå ðåñéóóüôåñïõò ôïõ åíüò ðáñÜãïíôåò. Ôá ðñïáíáöåñèÝíôá ìÝôñá Ýãêåéíôáé óå: ² ÅíçìÝñùóç óôá ó÷ïëåßá ãéá ôçí I.H.D. ² Õðüäåéîç ôïõ ìç êáèéóôéêïý ôñüðïõ æùÞò êáé ôçò óõóôçìáôéêÞò Üóêçóçò. ² Õðüäåéîç óùóôïý ôñüðïõ äéáôñïöÞò ìå åðéóôñïöÞ óôï ìåóïãåéáêü äéáéôïëüãéï. ² ¸öçâïé õøçëïý êéíäýíïõ íá õðïâÜëëïíôáé óå ðåñéïäéêü êëéíéêïåñãáóôçñéáêü Ýëåã÷ï.

162

Á. Êáñáãéþñãïò êáé óõí.

Âéâëéïãñáößá 1. D.C. Goff Jr, G.A. Donker, J.D. Ragan Jg, A.T. Atkins, R.P. Killinger, J.W. Caudill Jr, D.R. Labarthe. Cholesterol screening in pediatric practice. Epidemiology Research Center, University of Texas Health Science Center, School of Public Health, Houston. 2. L.B. Andersen, J. Haraldsdottir. Tracking of cardiovascular disease risk factors including maximal uptake and physical activity from late teenage to adulthood. An 8-year follow-up study. Danish State Institute of Physical Education, Copenhagen. 3. H.C. Kemper, J. Snel, R. Verschuur, L. Stormvan-Essen. Tracking of health and risk indicators of cardiovascular diseases from teenager to adult: Amsterdam Growth and Health Study. Department of Health Science, Faculty of Human Movement Science, The Netheralnds.

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

É. ÌïíÝäáò

ÔÁ ÊÅÍÔÑÁ ÕÃÅÉÁÓ ÓÔÇÍ ÅËËÁÄÁ THE HEALTH CENTERS IN GREECE Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 163-165, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 163-165, 1999

Ôï ÊÝíôñï Õãåßáò Ëåõêßììçò óôçí ÊÝñêõñá É. ÌïíÝäáò

Ðåñßëçøç Ôï Ê.Õ. Ëåõêßììçò ëåéôïõñãåß áðü ôï 1988. Åßíáé óôåëå÷ùìÝíï ìå Ýîé ãéáôñïýò åê ôùí ïðïßùí Ýíáò áðïóðáóìÝíïò êáé äÝêá êåíÝò ïñãáíéêÝò èÝóåéò. Ëåéôïõñãïýí ðáèïëïãéêü, ÷åéñïõñãéêü, ðáéäéáôñéêü êáé ïäïíôéáôñéêü éáôñåßï, ãßíïíôáé ôåóô ÐáðáíéêïëÜïõ êáé åêôåëïýíôáé üëïé ïé åìâïëéáóìïß âñåöéêÞò êáé ðáéäéêÞò çëéêßáò. Ãßíïíôáé ïìéëßåò óôá ó÷ïëåßá êáé óôçí êïéíüôçôá êáé åêôåëïýíôáé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò êáé äçìïóéåýóåéò. Ç åëëéðÞò óôåëÝ÷ùóç åìðïäßæåé êõñßùò ôçí ðáñï÷Þ õðçñåóéþí ðñüëçøçò êáé áãùãÞò õãåßáò.

The Health Centre of Laukimi in Corfu J. Monedas Summary The activities of the Health Centre of Leukimi are briefly presented in this report. This Health Centre has functioning since 1988 and it provides medical and dentical curative and preventive activities. Health education and health promotion programmes are implemented at the community and school setting. The lack of human resources is the predominent problem of the Leukimi Health Centre.

Ãåíéêüò Éáôñüò, Ä/íôÞò Ê.Õ. Ëåõêßììçò

Ôï Ê.Õ. Ëåõêßììçò (Ê.Õ.Ë.) âñßóêåôáé óôï íïôéüôåñï Üêñï ôçò ÊÝñêõñáò, óôï ÄÞìï Ëåõêéììáßùí, êáé êáëýðôåé ðëçèõóìü åõèýíçò 25.000 êáôïßêùí, áëëÜ ëüãù ôçò èÝóçò, ïõóéáóôéêÜ åîõðçñåôåß ìüíï ôïõò ìéóïýò áðü áõôïýò ïé ïðïßïé üìùò êáôÜ ôçí ôïõñéóôéêÞ ðåñßïäï ôåôñáðëáóéÜæïíôáé. Ìå óõíïëéêü åìâáäüí 1100 ô.ì. ôï êôßñéï êáôáóêåõÜóôçêå ôï 1985 óå Ýêôáóç ðïõ äùñÞèçêå áðü ôçí åëëçíéêÞ åêêëçóßá êáé óå Ýíá ìéêñü ðïóïóôü áðü éäéþôåò. Ôïí Éïýëéï ôïõ 1986 óôåëå÷þèçêå ìå 2 öýëáêåò êáé ìüëéò ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1988 ðñïóëÞöèçêáí ïé ðñþôïé ãéáôñïß, Ýíáò ïäïíôßáôñïò ðïõ õðçñåôåß ìÝ÷ñé óÞìåñá êáé ìßá ðáéäßáôñïò ðïõ áðï÷þñçóå ôïí ÌÜñôéï ôïõ 1990, åíþ ôï 1989 ðñïóëáìâÜíåôáé ÄéåõèõíôÞò Ðáèïëïãßáò ìå áðüóðáóç óôïõò Ðáîïýò. Áðü ôï ÌÜñôéï ìÝ÷ñé ôï ÄåêÝìâñéï ôïõ 1989 óôåëå÷þíåôáé ìå Ýíá óõíôçñçôÞ, ìßá ðáñáóêåõÜóôñéá, ìßá ÷åéñßóôñéá áêôéíïëïãéêïý, ìßá äéïéêçôéêÞ õðÜëëçëï, ôñßá Üôïìá ðëÞñùìá áóèåíïöüñïõ, ôñåéò ÄÅ êáé ìßá ÔÅ íïóçëåõôñéþí. Ôïí Áðñßëéï ôïõ 1990 ðñïóëáìâÜíïíôáé äýï Åð. Á’ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ðïõ áðï÷ùñïýí ìåôÜ Ýíá Ýôïò åíþ ôïí ÉáíïõÜñéï ôïõ 1992 óõóôÞíïíôáé äýï èÝóåéò Áãñïôéêþí Éáôñþí êáé ðñïó163

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

É. ÌïíÝäáò

ëáìâÜíåôáé Ýíáò Åð. Â’ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ðïõ äåí ðñïóÞëèå ðïôÝ óôï Ê.Õ.Ë. äéüôé ìå áðüöáóç ôïõ Ä.Ó. ôïõ Ã.Í. Êåñêýñáò åêôåëïýóå êáé åêôåëåß ìÝ÷ñé óÞìåñá ÷ñÝç ÍïìéÜôñïõ. Ôïí Ïêôþâñéï ôïõ 1995 îåêéíïýí Ýñãá óõíôÞñçóçò êáé åðéóêåõÞò ôïõ Ê.Õ.Ë., óõíïëéêïý ýøïõò 50.000.000 äñ÷. ðïõ äéÝèåóå ôï Õ.Õ.Ð., äéüôé ôï êôßñéï Þôáí óå Üèëéá êáôÜóôáóç êáé áêáôÜëëçëï íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé óáí ÊÝíôñï Õãåßáò. Ôïí ÌÜñôéï ôïõ 1996 áñ÷ßæåé ç ïõóéáóôéêÞ óôåëÝ÷ùóç ìå éáôñéêü ðñïóùðéêü ôïõ Ê.Õ.Ë. ìå ôçí ôïðïèÝôçóç åíüò Åð. Á’ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ìßáò Åð. Á’ ÐáéäéáôñéêÞò åíþ ôïí ÌÜñôéï ôïõ 1997 êáôáëáìâÜíåôáé ç èÝóç ôïõ Ä/íôÞ áðü ôïí õðçñåôïýíôá Åð. Á’ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ìÝ÷ñé ôïí ÓåðôÝìâñéï ôïõ ßäéïõ Ýôïõò ôïðïèåôåßôáé Ýíáò Åð. Á’ Ðáèïëïãßáò êáé ìßá Åð. Á’ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò. Ç áðïðåñÜôùóç ôùí åñãáóéþí óõíôÞñçóçò êáé åðéóêåõÞò ôïí ÌÜéï ôïõ 1997 êáé ï åîïðëéóìüò ôïõ Ê.Õ.Ë. ìå ïñéóìÝíá íÝá ìç÷áíÞìáôá åßíáé ôï óçìåßï ðïõ êáèïñßæåé ìéá íÝá ðåñßïäï ëåéôïõñãßáò ìå õøçëÝò ðñïäéáãñáöÝò ãéá ôá åëëçíéêÜ äåäïìÝíá. Ôï Ê.Õ.Ë. äéáèÝôåé áóèåíïöüñï ü÷çìá, áêôéíïëïãéêü åñãáóôÞñéï (Üñéóôá ìïíùìÝíï) ìå áõôüìáôï åìöáíéóôÞñéï, ìéêñïâéïëïãéêü åñãáóôÞñéï ìå áõôüìáôïõò âéï÷çìéêïýò áíáëõôÝò êáé ãåíéêÞò áßìáôïò, ÷åéñïõñãéêÞ ôñÜðåæá ìå áíáññüöçóç, öùôéóìü êáé äéáèåñìßá, êëßâáíïõò îçñÞò êáé õãñÞò áðïóôåßñùóçò, ôÝóóåñéò êáñäéïãñÜöïõò, áðéíéäùôÞ êáé ðëÞñùò åîïðëéóìÝíï

ïäïíôéáôñéêü éáôñåßï. ÓÞìåñá óôåëå÷ùìÝíï ìå 22 Üôïìá ðáñáúáôñéêü ðñïóùðéêü áíôß ôùí 60 ïñãáíéêþí èÝóåùí, åê ôùí ïðïßùí ôá ôñßá íïóçëåõôéêÞò õðçñåóßáò áðïóðáóìÝíá, êáé 6 ãéáôñïýò, ï Ýíáò áðïóðáóìÝíïò óôç íïìáñ÷ßá Êåñêýñáò, áíôß ôùí 16 ïñãáíéêþí èÝóåùí ìðïñåß íá ðáñÝ÷åé ôéò åîÞò õðçñåóßåò: 1) Ëåéôïõñãïýí êáèçìåñéíÜ ðáèïëïãéêÜ éáôñåßá, ðáéäéáôñéêü êáé ïäïíôéáôñéêü éáôñåßï êáèþò êáé ÷åéñïõñãéêü óçðôéêü éáôñåßï áðü ôïõò Ãåíéêïýò Éáôñïýò. ¸÷ïõí ïñãáíùèåß éáôñåßá äéáâçôïëïãéêü, õðåñôáóéêü êáé Üóèìáôïò ìå õðåýèõíïõò ôïõò ôñåéò ãéáôñïýò ôïõ Ê.Õ.Ë. êáé ëåéôïõñãïýí ìå ñáíôåâïý ãéá êáëýôåñï Ýëåã÷ï áõôþí ôùí áóèåíþí êáèþò êáé éáôñåßï ãéá ëÞøç ôåóô ÐáðáíéêïëÜïõ ìå õðåýèõíç ôçí Åð. Á’ ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò. Áðü ôçí Ðáéäßáôñï åëÝã÷ïíôáé åôçóßùò ïé ìáèçôÝò ôùí ó÷ïëåßùí êáé åêôåëïýíôáé ôá ðñïãñÜììáôá åìâïëéáóìþí åíþ áðü ôïí Ïäïíôßáôñï åëÝã÷åôáé ï ìáèçôéêüò ðëçèõóìüò êáé åêôåëïýíôáé óöñáãßóìáôá êáé åîáãùãÝò óå üëåò ôéò çëéêßåò. Óôï Ê.Õ.Ë. åîåôÜæïíôáé åôçóßùò ðåñßðïõ 30.000 áóèåíåßò. 2) Ëåéôïõñãåß åðß êáèçìåñéíÞò âÜóçò ìéêñïâéïëïãéêü åñãáóôÞñéï ìüíï ìå ðáñáóêåõÜóôñéá Ä.Å. ðïõ åêôåëåß åôçóßùò ðåñßðïõ 14.250 ìéêñïâéïëïãéêÝò åîåôÜóåéò. 3) Ëåéôïõñãåß êáèçìåñéíÜ áêôéíïëïãéêü åñãáóôÞñéï ìå ÷åéñßóôñéá Ä.Å. ðïõ åêôåëåß åôçóßùò ðåñßðïõ 2.450 áêôéíïëïãéêÝò åîåôÜóåéò.

Öùôïãñáößá. ÊÝíôñï Õãåßáò Ëåõêßììçò óôçí ÊÝñêõñá. 164

É. ÌïíÝäáò

4) ÄéáèÝôåé äýï èáëÜìïõò âñá÷åßáò íïóçëåßáò. 5) Ôï Ê.Õ.Ë. åöçìåñåýåé óå 24ùñç âÜóç ìå óçìáíôéêÞ ðñïóöïñÜ ôùí Áãñïôéêþí Éáôñþí ôïõ ó’ áõôü ëüãù ôçò åëëéðïýò óôåëÝ÷ùóÞò ôïõ ìå åéäéêåõìÝíïõò ãéáôñïýò êáé ôùí ðåñéêïðþí ôùí êïíäõëßùí ãéá ôéò áðïæçìéþóåéò ôùí åöçìåñéþí (õðÜñ÷ïõí çìÝñåò ðïõ åöçìåñåýåé ìüíï ôï Á.É.). 6) Ôï áóèåíïöüñï ëåéôïõñãåß ðïëëÝò öïñÝò ÷ùñßò ðëÞñåò ðëÞñùìá (ìüíï ï ïäçãüò) ëüãù åëëåßøåùò ðñïóùðéêïý êáé öñïíôßæåé ãéá ôç äéáêïìéäÞ ôùí âáñÝùí ðåñéóôáôéêþí, ôç äéáêßíçóç ôùí åîåñ÷üìåíùí áðü ôï íïóïêïìåßï áóèåíþí ôçò ðåñéï÷Þò åõèýíçò ôïõ Ê.Õ.Ë. êáèþò êáé ãéá ôç ìåôáöïñÜ ôçò ìçíéáßáò ôñïöïäïóßáò öáñìáêåõôéêïý õëéêïý. 7) Ãßíïíôáé áéìïëçøßåò êáô' ïßêïí óå Üôïìá ìå äõóêïëßá óôç ìåôáöïñÜ ôïõò ãéá ìéêñïâéï-

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

ëïãéêÝò åîåôÜóåéò. 8) Ãßíïíôáé ïìéëßåò óôá ó÷ïëåßá êáé óôçí êïéíüôçôá ãéá èÝìáôá äçìüóéáò õãåßáò. 9) Äéïñãáíþíïíôáé åðéóôçìïíéêÝò åêäçëþóåéò ìå ðñïâïëÝò äéáöáíåéþí êáé âéíôåïôáéíéþí ãéá ôïõò ãéáôñïýò ôïõ Ê.Õ.Ë. 10) Åêðáéäåýïíôáé åéäéêåõüìåíïé ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ôïõ Ã.Í. Êåñêýñáò óôç äéÜñêåéá ôçò äåêÜìçíçò åêðáßäåõóçò óå ÊÝíôñï Õãåßáò. 11) Ãßíïíôáé åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò êáé äçìïóéåýóåéò óôïí éáôñéêü ôýðï. Ôï ìåãáëýôåñï ðñüâëçìá åíôïðßæåôáé óôçí êáêÞ óôåëÝ÷ùóç ìå éáôñéêü áëëÜ êáé íïóçëåõôéêü ðñïóùðéêü, äÝêá êáé ôñéÜíôá ïêôþ êåíÝò èÝóåéò áíôßóôïé÷á, ìå áðïôÝëåóìá ôç ó÷åäüí áíýðáñêôç ðáñï÷Þ õðçñåóéþí ðñüëçøçò êáé áãùãÞò õãåßáò.

165

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Á. Óõìåùíßäçò

ÂÉÂËÉÏÐÁÑÏÕÓÉÁÓÇ ÂÏÏÊ REVIEW Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 166, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 166, 1999

Comprehensive assessment of general practitioners A study on validity, reliability and feasibility (OëïêëçñùìÝíç åêôßìçóç áðü ãåíéêïýò éáôñïýò: ìéá ìåëÝôç ãéá ôçí åãêõñüôçôá, ôçí áîéïðéóôßá êáé ôï åöéêôü) Paul Ram

Åéóáãùãéêü ó÷üëéï "×ñçóéìïðïéþ ôïí üñï âéâëéïðáñïõóßáóç êáé ü÷é âéâëéïêñéôéêÞ, äéüôé áðëÜ èåùñþ ðïëý ìéêñü ôï áíÜóôçìÜ ìïõ íá êñßíù ôï Ýñãï åíüò åéäÞìïíïò, åíüò êïëïóóïý óå åõñùðáúêü êáé ðáãêüóìéï åðßðåäï áíáöïñéêÜ ìå ôçí åðéóôÞìç êáé ôÝ÷íç ôçò áîéïëüãçóçò êáé åêôßìçóçò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ". ºóùò äåí åßíáé ðáñáêéíäõíåõìÝíï íá ðåé êáíåßò, üôé ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ åßíáé ç åéäéêüôçôá ç ðåñéóóüôåñï óõíõöáóìÝíç ìå ôéò Ýííïéåò ôçò åêôßìçóçò ôçò ðïéüôçôáò ôùí ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí, âáóéêÞò ðñïûðüèåóçò ôçò üðïéáò äéáäéêáóßáò áëëáãþí êáé âåëôéþóåùí. ÈåùñçôéêÜ, ç âåëôßùóç ôçò ðïéüôçôáò ôùí ðáñå÷ïìÝíùí õðçñåóéþí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óçìáßíåé ìéá óõíå÷Þ êáé óõóôçìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá óôçí êáèçìåñéíÞ ðñÜîç åìöáíÞ óå üëá ôá åìðëåêüìåíá óôï óýóôçìá õãåßáò ìÝñç (áóöáëéóôéêÜ ôáìåßá, êñÜôïò êáé êïéíü). Ç åñãáóßá áõôÞ ôïõ Paul Ram, ç ïðïßá ðáñéóôÜ êáé ôç äéáôñéâÞ ôïõ, åðéêåíôñþíåôáé óôçí áíÜðôõîç ôùí äéáöüñùí ìåèüäùí åêôßìçóçò ôùí õðçñåóéþí ðïõ ðáñÝ÷ïõí ïé Ãåíéêïß Ãéáôñïß. Åßíáé óáöÝò üôé äåí ìðïñåß íá õðÜñîåé ìéá ìüíï ìÝèïäïò åêôßìçóçò ðïõ íá êáëýðôåé üëï ôï öÜóìá ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò. Ãé' áõôü áðáéôåßôáé ìéá ïëïêëçñùìÝíç ðñïóÝããéóç åêôßìçóçò ðïõ íá äýíáôáé íá êáëýøåé üëá ôá ðåäßá ôçò ÃåíéêÞò 166

ÉáôñéêÞò üðùò ôçí åðéêïéíùíßá ìå ôïõò áóèåíåßò, ôçí êëéíéêÞ åðÜñêåéá, ôéò äåîéüôçôåò êáé ôéò ãíþóåéò. Éäéáßôåñç Ýìöáóç äßäåôáé óôá âáóéêÜ øõ÷ïìåôñéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ïëïêëçñùìÝíçò åêôßìçóçò üðùò ç áîéïðéóôßá, ç åãêõñüôçôá êáé ç åöéêôüôçôá. ÃåíéêÜ, ôï âéâëßï áðïôåëåß Ýíá ðïëý ÷ñÞóéìï åñãáëåßï ôüóï ãéá ôïí áó÷ïëïýìåíï ìå ôçí åêôßìçóç ôùí õðçñåóéþí õãåßáò üóï êáé ìå üðïéïí èá åðéèõìïýóå íá áó÷ïëçèåß. Óôçí åéóáãùãÞ ôïõ ðåñéãñÜöïíôáé ôá åñùôÞìáôá ðïõ êáëåßôáé íá êáëýøåé áõôÞ ç åñãáóßá êáèþò åðßóçò êáé ï ó÷åäéáóìüò ôçò Ýñåõíáò. Óôï ðñþôï êåöÜëáéï ðåñéãñÜöåôáé Ýíá èåùñçôéêü êáé ðñáêôéêü ìïíôÝëï ïëïêëçñùìÝíçò åêôßìçóçò ðïõ ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß áðü ïðïéïíäÞðïôå Ãåíéêü Éáôñü. Ôï äåýôåñï êåöÜëáéï áó÷ïëåßôáé ìå ôçí åãêõñüôçôá, ôçí áîéïðéóôßá êáé ôçí åöéêôüôçôá ôçò åêôßìçóçò ôçò êëéíéêÞò åðÜñêåéáò ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ âßíôåï. Óôï ôñßôï êåöÜëáéï ãßíåôáé óõæÞôçóç ðÜíù óôç ìåèïäïëïãßá åêôßìçóçò ôçò êëéíéêÞò ðñÜîçò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý óõãêñßíïíôáò ôçí ðáñáôÞñçóç óå ðñáãìáôéêÝò óõíèÞêåò êáé ôçí ðáñáôÞñçóç ìå "óôáíôáñéóìÝíïõò" áóèåíåßò. Óôï ôÝôáñôï êåöÜëáéï ãßíåôáé óýãêñéóç äýï ìåèüäùí åêôßìçóçò êëéíéêÞò ðñÜîçò ôïõ Ãåíéêïý Ãéáôñïý óôï êáèçìåñéíü ôïõ éáôñåßï. Á. Óõìåùíßäçò

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Å. Èçñáßïò

ÄÉÅÈÍÅÉÓ ÓÕÍÁÍÔÇÓÅÉÓ - ÓÕÍÅÄÑÉÁ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ INTERNATIONAL MEETINGS-CONGRESSES IN GENERAL PRACTICE/FAMILY MEDICINE Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 167-169 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 167-169, 1999

Ðñþôï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò - Palma de Mallorca Éóðáíßáò, 19-22 ÌáÀïõ 1999 Å. Èçñáßïò

Áðü 19 Ýùò 22 ÌáÀïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêå óôï ôïõñéóôéêü èÝñåôñï Palma de Mallorca ôçò Éóðáíßáò ôï Ðñþôï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò õðü ôçí áéãßäá ôçò WONCA (World Organization for General Practice and Family Medicine). ÈÝìá ôïõ óõíåäñßïõ Þôáí “ç ðïéüôçôá, ç åêðáßäåõóç êáé ç Ýñåõíá óõíåñãÜæïíôáé ãéá ôç ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ”. Ç ÏñãáíùôéêÞ ÅðéôñïðÞ, õðü ôéò ïäçãßåò ôïõ ðñïÝäñïõ ôçò Éóðáíïý Juan Mendive, êáôÜöåñå íá öÝñåé ìå åðéôõ÷ßá åéò ðÝñáò ôéò åñãáóßåò ôïõ óõíåäñßïõ ìå ôï åîáéñåôéêÜ ðëïýóéï êáé ðõêíÜ äïìçìÝíï åðéóôçìïíéêü ðñüãñáììá êáé íá óõíôïíßóåé ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí äéêôýùí (EGPRW, EQuiÑ, EURACT êáé EUROPREV). ×ñçóéìïðïéþíôáò ôéò áßèïõóåò êáé ôéò åãêáôáóôÜóåéò ôïõ Palau de Congressos, óôï Poble Espanyol, Ýíá óõãêñüôçìá êôéñßùí ìå ÷áñáêôÞñåò ðáëáéÜò ìåóáéùíéêÞò éóðáíéêÞò ðüëçò êáé ìå ôïíéóìÝíç ôçí áñáâéêÞ ðåñßïäï ôçò ÷þñáò, êáôÜöåñå íá óõãêåíôñþóåé Ýíá ìåãÜëï áñéèìü óõíÝäñùí áð’ üëåò ó÷åäüí ôéò ÷þñåò ôçò Eõñþðçò, ðïõ ðáñïõóßáóáí ôéò åñãáóßåò ôïõò êáé êáôÝèåóáí ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôïõò ãéá ôéò íÝåò ðñïêëÞóåéò ðïõ êáëåßôáé íá áíôéìåôùðßóåé ç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ. Óôçí åðéôõ÷ßá ôïõ óõíåäñßïõ óõíÝâáëáí êáé ïé ðñïóêåêëçìÝíïé ïìéëçôÝò, ðïõ ìå ôéò ïìéëßåò ôïõò Ýèéîáí êáßñéá ðñïâëÞìáôá ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò, áðïæçìéþíïíôáò áõôïýò åê ôùí óõíÝäñùí ðïõ äåí ðñüëáâáí íá ãíùñßóïõí üëï ôï íçóß, íá åðéóêåöèïýí ôá ðåñßöçìá óðÞëáéá ôïõ ÄñÜêïõ Þ íá áãïñÜóïõí ôá ãíùóôÜ ìáñãáñéôÜñéá Ìá÷üñéêá ðïõ êáôáóêåõÜæïíôáé áðü

Ýìðåéñïõò ôå÷íßôåò. Ìå ôçí åíáñêôÞñéá ïìéëßá ôçò ç Sylvie Stachenko, åê ìÝñïõò ôçò WHO, Ýèåóå ôéò ðñïôåñáéüôçôåò óôçí ðñüëçøç êáé ôçí ðñïáãùãÞ ôçò õãåßáò ãéá ôçí Åõñþðç ôïõ 21ïõ áéþíá. Óôï èÝìá ôçò âåëôßùóçò ôçò ðïéüôçôáò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óáí ìéá äéáñêÞ ðñüêëçóç áíáöÝñèçêå ï J. Grimshaw (UÊ). Ï Ñ. Wallace (UK) åê ìÝñïõò ôçò EGPRW êáôÝèåóå ôéò áðüøåéò ôïõ êáé ðñüôåéíå ìç÷áíéóìïýò ãéá ôï óôáäéáêü óõãêåñáóìü Ýñåõíáò êáé åêðáßäåõóçò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ, åíþ ç áíáãêáéüôçôá áíÜðôõîçò êáé âåëôßùóçò ôùí ðñïãñáììÜôùí ìåôáðôõ÷éáêÞò åêðáßäåõóçò êáé óõíå÷éæüìåíçò åêðáßäåõóçò ôùí Ãåíéêþí Éáôñþí áðáó÷üëçóå ðïëëïýò áðü ôïõò ïìéëçôÝò. Ôï åðéóôçìïíéêü ðñüãñáììá ôïõ óõíåäñßïõ ðåñéåëÜìâáíå ðáñïõóéÜóåéò ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (EGPRW, EQuiÑ, EURACT êáé EUROPREV) ìå åñåõíçôéêÝò óõíáíôÞóåéò (workshops), ðñïöïñéêÝò áíáêïéíþóåéò êáé posters, êáèþò êáé Ýíá åëåýèåñï ðñüãñáììá ðñïöïñéêþí áíáêïéíþóåùí êáé posters. Óôá ðëáßóéá ôïõ óõíåäñßïõ Ýãéíáí êáé êëåéóôÝò óõíáíôÞóåéò ôùí Åêôåëåóôéêþí Óõìâïõëßùí ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ìå ôç óõììåôï÷Þ åèíéêþí áíôéðñïóþðùí, üðïõ Ýãéíå åðïéêïäïìçôéêÞ óõæÞôçóç ðÜíù óôïõò óôü÷ïõò ôïõ óõíåäñßïõ, áóêÞèçêå êñéôéêÞ ãéá ôï åîáéñåôéêÜ öïñôùìÝíï êáé ðõêíü ðñüãñáììá êáé ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ óõíïäåýïõí ôÝôïéá ðïëõðëçèÞ óõíÝäñéá, åíþ Ýãéíáí ôïðïèåôÞóåéò ãéá ôç ìåëëïíôéêÞ ðïñåßá ôùí Äéêôýùí êÜôù áðü ôï ðñßóìá ôçò ìåôáîý ôïõò óõíåñãáóßáò. 167

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

Ç ÅëëçíéêÞ Óõììåôï÷Þ

Ç ÅëëçíéêÞ ÃåíéêÞ/ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ åêðñïóùðÞèçêå ó’ áõôü ôï Ðñþôï Åõñùðáúêü ÓõíÝäñéï ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò ôüóï óå åðßðåäï ôïí Ðñüåäñï ôçò ÅËÅÃÅÉÁ ê. Ì. Ìåñêïýñç, üóï êáé ìå áñêåôïýò åñåõíçôÝò ðïõ ðáñïõóßáóáí ôç äïõëåéÜ ôïõò. Ôïõò åéäéêåõüìåíïõò ôçò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò åêðñïóþðçóå ï Ðñüåäñïò ôïõ ÓÃÉÅ ê. I. Ôóáêáíßêáò. Óôï ðñüãñáììá ôïõ Åõñùðáúêïý Åñãáóôçñßïõ ¸ñåõíáò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ (EGPRW) õðÞñ÷å ìéá åëëçíéêÞ óõììåôï÷Þ, õðü ôç ìïñöÞ ðñïöïñéêÞò áíáêïßíùóçò, ôçò åñãáóßáò åëëçíéêÞò åñåõíçôéêÞò ïìÜäáò õðü ôïõò ×. ËéïíÞ, I Âëá÷ïíéêïëÞ êáé Ì. ÌðïäïóÜêç ìå ôßôëï “×ñüíéá öëåâéêÞ áíåðÜñêåéá: Ýíá óõíçèéóìÝíï ðñüâëçìá õãåßáò óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óôçí ÅëëÜäá", åíþ ï Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò êáé Ðñüåäñïò ôçò ÅðéôñïðÞò Åñåõíáò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ ê. ×. ËéïíÞò, ìüíéìï ìÝëïò ôïõ Óõìâïõëßïõ ôïõ EGPRW, ðñïÞäñåõóå óå ìéá åíäéáöÝñïõóá ðáñïõóßáóç åñãáóéþí ìå êåíôñéêü èÝìá "Ôï áðïôÝëåóìá ôçò ÉáôñéêÞò ðáñÝìâáóçò”. Óôï ðñüãñáììá ôçò åõñùðáúêÞò Áêáäçìßáò åêðáéäåõôþí ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò (EURACT) ðáñïõóéÜóôçêáí 2 åñãáóßåò óå áíôßóôïé÷á workshops, ìå ôç ìïñöÞ ðñïöïñéêþí áíáêïéíþóåùí. ¹ôáí ç åñãáóßá ìå ôßôëï “Äéäáóêáëßá ðáñçãïñçôéêÞò áãùãÞò óå ÊÝíôñá Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá” ðïõ åêðïíÞèçêå áðü ôïõò Ã. ÌðÝëëï, Ê. Ìõóôáêßäïõ êáé S. Befon, êáé ç åñãáóßá ìå ôßôëï "Áðïôßìçóç ôçò åêðáßäåõóçò óôçí ðïéïôéêÞ åîáóöÜëéóç óôçí ÅëëÜäá” ôùí Á. Óõìåùíßäç êáé Á. Êáñüôóç. Ï Ãåíéêüò ÃñáììáôÝáò/Ôáìßáò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ êáé ìÝëïò ôïõ Óõìâïõëßïõ ôïõ EURACT ê. Á. Óõìåùíßäçò, ðñïÞäñåõóå óå ìßá ðïëý åíäéáöÝñïõóá åñåõíçôéêÞ óõíÜíôçóç ìå èÝìá "ÇëåêôñïíéêÜ ðñïãñÜììáôá áëëçëåðßäñáóçò". Óôï ðñüãñáììá ôïõ íåïóýóôáôïõ Äéêôýïõ ãéá ôçí Ðñüëçøç (EUROPREV) õðÞñîå ìéá äõíáìéêÞ åëëçíéêÞ ðáñïõóßá ìå 2 åëåýèåñåò áíáêïéíþóåéò óå áíôßóôïé÷á workshops, ìéá ðñïöïñéêÞ áíáêïßíùóç êáé 3 posters. ÐáñïõóéÜóôçêáí ïé åñãáóßåò ôùí ×. ËéïíÞ, Å. Èçñáßïõ, Í. ÁíôùíÜêç, I. Ôóáêáíßêá êáé Ì. Ìåñêïýñç ìå ôßôëïõò “ÐñùôïãåíÞò ðñüëçøç ôçò óôåöáíéáßáò íüóïõ. Åìðåéñßåò áðü ôç ëåéôïõñãßá ôùí ÊÝíôñùí Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá” êáé “Ðñþéìç äéÜãíùóç ôùí êáñêßíùí ôïõ ôñá÷Þëïõ ôçò ìÞôñáò êáé ôïõ ìáóôïý. Åìðåéñßåò áðü ôç ëåéôïõñãßá ôùí ÊÝíôñùí 168

Å. Èçñáßïò

Õãåßáò óôçí ÅëëÜäá”, ç åñãáóßá ìå ôßôëï "Ï êßíäõíïò çðáôßôéäáò Â óôïõò åñãáæïìÝíïõò óôá åðáããÝëìáôá õãåßáò óôçí ÅëëÜäá”, ðïõ åêðïíÞèçêå áðü ôïõò Å. Óêëçñü, ×. ËéïíÞ, Á. Óùôçñüðïõëï, È. ÐÝððá, Ï. Áðïóôüëïõ, Ó. ÐáððÜ êáé Ã. ÐáðáäÜêç, åíþ õðü ôç ìïñöÞ poster ðáñïõóéÜóèçêáí ïé åñãáóßåò: “Ó÷Ýóç ìåôáîý éïãåíþí çðáôßôéäùí Â, C, D êáé çðáôïêõôôáñéêïý êáñêéíþìáôïò óôïí ÐåéñáéÜ” ôùí Å. Óêëçñïý, Ì. Êßíáíäñïõ, Á. Óùôçñüðïõëïõ, Ó. Ãêåíóßäç, Í. Ôáóóüðïõëïõ êáé “Óõó÷Ýôéóç ìåôáîý ðá÷õóáñêßáò, áèçñïãåíåôéêþí ðáñáãüíôùí, ëéðéäßùí êáé ãëõêáéìéêÞò ñýèìéóçò óå áóèåíåßò ìå ìç éíóïõëéíïåîáñôþìåíï Óáê÷áñþäç ÄéáâÞôç (NIDDM)” ôùí Á. Óùôçñüðïõëïõ, Å. Óêëçñïý, È. ÐÝððá, Â. Âëá÷üðïõëïõ, Å. Ìé÷áçëßäç, Ã. ÐáðáäÜêç, Ó. ÐáððÜ, ï Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò êáé áíôéðñüóùðïò ôçò ÅËÅÃÅÉÁ óôï EUROPREV ê. ×. ËéïíÞò, Þôáí ðñüåäñïò óå óõíåäñßá üðïõ ðáñïõóéÜóôçêáí åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò ðÜíù óå èÝìáôá ðñüëçøçò. Óôï åëåýèåñï ðñüãñáììá ôïõ óõíåäñßïõ Ýãéíå ìßá ðñïöïñéêÞ áíáêïßíùóç ôçò åñãáóßáò ôùí Å. Óêëçñïý, Á. Óùôçñüðïõëïõ, Ë. ÖïõíôïõëÜêç, I. ×áóéþôç, Ã. ÐáðáäÜêç, Ê. ÓïöñïíéÜäïõ, Í. Ôáóóüðïõëïõ ìå ôßôëï “ÐáèïëïãéêÞ ôáîéíüìçóç êáé ðñïïðôéêÞ ðáñáêïëïýèçóçò HCV ïñïèåôéêþí áóèåíþí” êáé 5 ðáñïõóéÜóåéò åñãáóéþí õðü ôç ìïñöÞ poster (×. ÊáììéëÜôïò, È. ÐÝððáò, Á. Óùôçñüðïõëïò, Ö. Êïôóßíç, Á. ÐëáôáíÜ, Ã. ÐáðáäÜêçò, Ó. ÐáððÜò: “Ï ñüëïò ôïõ ÄéáâÞôç óôçí åìöÜíéóç óïâáñþí éáôñéêþí ìïëýíóåùí áðü áíèåêôéêÜ ðáèïãüíá óôåëÝ÷ç” Å. Ãåùñãáêßëá, Á. Óùôçñüðïõëïò, Ð. Ðáðáäçìçôñßïõ, Å. Ðáíôßäïõ, Å. ÔáìâÜêïò, Ó. ÐáððÜò, Ã, ÐáðáäÜêçò: "ÁíáäñïìéêÞ ìåëÝôç ðéóôïðïéçôéêþí èáíÜôïõ êáé äåéêôþí èíçóéìüôçôáò ãéá ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï 2 åôþí", Á. Êáñüôóçò, Á. Óõìåùíßäçò: “ÂåëôéùìÝíç áíôéìåôþðéóç ôçò êåöáëáëãßáò óôçí ÏéêïãåíåéáêÞ ÉáôñéêÞ”, Ó. ÂáöåéÜäïõ, Ì. Ìåñêïýñçò, ×. ËéïíÞò: “Ãíþóç êáé óôÜóåéò ôùí Ãåíéêþí Éáôñþí ãéá ôï åìâüëéï ôïõ ðíåõìïíéïêüêêïõ ðñéí áðü ìéá åêóôñáôåßá ðñïãñÜììáôïò åìâïëéáóìþí”, Ê. ÌáêñÞ: "×ñüíéá äçëçôçñßáóç áðü ìüëõâäï ó÷åôéæüìåíç ìå ôçí õðåñâïëéêÞ êáôáíÜëùóç ôçò ðáñáäïóéáêÞò ÊñçôéêÞò ñáêÞò”). Ï Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ôïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò ê. ×. ËéïíÞò óõììåôåß÷å óå ìéá åðéôñïðÞ êñßóçò ïìÜäáò åñãáóéþí õðü ôç ìïñöÞ poster. Óôá ðëáßóéá ôïõ óõíåäñßïõ õðÞñîå óõíÜíôç-

Å. Èçñáßïò

óç åëëçíéêÞò áíôéðñïóùðåßáò áðïôåëïýìåíçò áðü ôïí Åðßêïõñï ÊáèçãçôÞ ê. ×. ËéïíÞ êáé ôïí Ðñüåäñï ôïõ ÓÃÉÅ ê. I. Ôóáêáíßêá ìå ìÝëç ôçò ÏñãáíùôéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ 6ïõ Ìåóïãåéáêïý Éáôñéêïý Óõíåäñßïõ ðïõ èá äéåîá÷èåß óôç ÌÜëôá áðü 5-10 Óåðôåìâñßïõ 2000 êáé óõæçôÞèçêáí èÝìáôá ðïõ áöïñïýóáí ôçí ÅëëçíéêÞ óõììåôï÷Þ. ¼ðùò öáßíåôáé áðü ôçí ðáñáðÜíù áíáöï-

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

ñÜ óôéò ðáñïõóéÜóåéò åñãáóéþí ÅëëÞíùí åñåõíçôþí óôá ðëáßóéá ôïõ Ðñþôïõ Åõñùðáúêïý Óõíåäñßïõ ôùí Åõñùðáúêþí Äéêôýùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé áðü ôéò äñáóôçñéüôçôåò ôùí ÅëëÞíùí áíôéðñïóþðùí óôá ÅõñùðáúêÜ Äßêôõá, õðÞñîå äéáêñéôÞ óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëçíéêÞò ÃåíéêÞò/ÏéêïãåíåéáêÞò ÉáôñéêÞò, ðïõ Ýäùóå õðïó÷Ýóåéò ãéá Ýíá êáëýôåñï ìÝëëïí óôá ðëáßóéá ôçò ÅõñùðáúêÞò óõíåñãáóßáò.

169

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÁÍÁÃÃÅËÉÁ ÓÕÍÅÄÑÉÙÍ UPCOMING MEETINGS AND CONFERENCES Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 170-173, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 170-173, 1999

ÅÕÑÙÐÁÚÊÏ ÓÕÍÅÄÑÉÏ ÃÅÍÉÊÇÓ ÉÁÔÑÉÊÇÓ ÂéÝííç, 2-6 Éïõëßïõ 2000

WONCA EUROPE Regional Conference 2000 Vienna, Austria 2-6 July, 2000 On behalf of WONCA EUROPE, the Austrian Society for General Practice (ÖGAM) will host the 6th European Congress on General Practice at the Vienna Hofburg from 2-6 July,

2000. The Congress will be organised in cooperation with WONCA, the World Organisation of NationaI Colleges and Academies of General Practice, which supports the event in both substantive and intellectual terms and is committed to a world-wide promotion effort. WONCA, the World Organisation of Family Doctors, was founded in 1972 and has about

ÅËËÇÍÉÊÇ ÅÔÁÉÑÅÉÁ ÌÅËÅÔÇÓ ÊÁÉ ÁÍÔÉÌÅÔÙÐÉÓÇÓ ÔÏÕ AIDS

Óáò ðëçñïöïñïýìå üôé ôï 11ï ÐÁÍÅËËÇÍÉÏ ÓÕÍÅÄÑÉÏ AIDS èá ðñáãìáôïðïéçèåß óôéò 11-12-13 Íïåìâñßïõ 1999, óôï îåíïäï÷åßï DIVANI CARAVEL, óôçí ÁèÞíá. Ðëçñïöïñßåò: Ôçë.: 01-7489262 Fax: 01-7788110 Ó÷Þìá É. Íïìüò ÐÝëëáò. ¸êôáóç: 1.000.000 óôñÝììáôá. E-mail: paga@ath.forthnet.gr

170

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

150,000 members world-wide. Currently, WONCA comprises 5 regions - Europe, Africa, the USA, Asia-Pacific, and South-East Asia. It is WONCA's declared objective to improve the quality of life of human beings all over the world through a high standard of primary health care and family medicine. To this end, the development of academic institutions and organisations for general practitioners and family doctors is to be supported. Moreover, WONCA has established an international forum for the exchange of information and strengthened the presence of general practitioners on healthrelated bodies and organisations. WONCA publishes its own quarterly and - besides supporting regional conferences organises an International Congress on General Practice every three years - the most recent ones in Hong Kong in 1995 and in Dublin, lreland, from 14 - 18 June, 1998. At the Dublin Congress, Dr. Ilse Hellemann, Vice-President of the Austrian Society for General Practice and Austrian delegate to the European Society for

General Practice, was elected to serve on the Board of WONCA. Her special field of responsibility will be women's issues in health care. These major events not only highlight the importance of general practice as a medical discipline, but also serve as a platform for information and communication. Another important goal is to document the research, publication and teaching activities of family physicians. The European region of WONCA acts as an umbrella organisation for scientific bodies dedicated to general practice in Europe. "Membership in WONCA enables Austrian general practitioners to present specific Iocal and national features to a highly qualified international audience and to take an influence on future developments", states Dr. Erwin Rebhandl, President of ÖGAM and Chairman of the WONCA 2000 Organising Committee. Moreover, ÖGAM's association with an international organisation as renowned as WONCA enhances the reputation of the national member society and the profession as a whole.

Welcome to Vienna July 2-6, 2000 for the 6th European Congress of General Practice/Family Medicine WONCA arranged by the Austrian Society of General Prctice and Family Medicine/ÖGAM Theme of the Congress: GENERAL PRACTICE AND FAMILY MEDICINE ON THE WAY IN THE 21st CENTURY Organizing Committee: Erwin Rebhandl: President of the Austrian Society of General Practice/FM Manfred Maier: Chairman of the Scientific Committee of the Congress Walter Fiala: Secretary General of the Congress For further information please contact: 6th WONCA 2000 Bureau ÖGAM Meissenedt 14 A-4460 Losenstein, Austria Tel.: (++43/7255) 515 Fax: (++43/7255) 4205 171

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

For further information regarding WONCA EUROPE 2000, please contact: Ms. Gerda Maierhofer Wiener Medizinische Akademie Alser Straß e 4/A-1090 Vienna Phone: 0043 1 405 1383 - 10, Fax. ext. 23 For information about ÖGAM, please contact: Ms. Erika Suchy ÖGAM Secretariat Meissenedt 14/A-4460 Losenstein

6ï ÌÅÓÏÃÅÉÁÊÏ ÓÕÍÅÄÑÉÏ ÌÜëôá, 8-10 Óåðôåìâñßïõ 2000

172

Phone: 0043 7255 6515, Fax ext. 4205 Vienna July 1998 Press Office of the Austrian Society for General Practice Publico Salzburg Public Relations & Lobbying Peregrinstraß e 8, A-5020 Salzburg Phone: 0043 662 822585, Fax: ext. 5

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

173

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÓÕÍÅ×ÉÆÏÌÅÍÇ ÅÊÐÁÉÄÅÕÓÇ CONTINUING EDUCATION Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 174-179, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 174-179, 1999

ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ÌáèÞìáôá 1999-2000 ÅéäéêåõïìÝíùí óôç ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ óôï "ÉððïêñÜôåéï" Ð.Ã.Í. Áèçíþí (ÊÜèå ÄåõôÝñá 13.30-14.30)

Ðñüãñáììá 4 Ïêôùâñßïõ 1999 (Åñãáóôçñéáêü ìÜèçìá) ×ñþóåéò óôç Ìéêñïâéïëïãßá ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. Í. Áëåîáíäñüðïõëïò 11 Ïêôùâñßïõ 1999 (Eñãáóôçñéáêü ìÜèçìá) ÅîÝôáóç ïýñùí ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. Í. Áëåîáíäñüðïõëïò 18 Ïêôùâñßïõ 1999 Éïãåíåßò çðáôßôéäåò EðéìåëÞôñéá Á’ ê. Ì. Äçìïðïýëïõ 1 Íïåìâñßïõ 1999 Áíôéìåôþðéóç ïîÝùí áããåéáêþí åðåéóïäßùí ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ê. Â. ÐáñáñÜò 8 Íïåìâñßïõ 1999 ÐñïóÝããéóç áóèåíïýò ìå êåöáëáëãßá áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ê. Áí. ÌáÀëçò 15 Íïåìâñßïõ 1999 Áíôéìåôþðéóç áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü áóèåíïýò ìå óðáóìïýò. ÅðéìåëÞôñéá Á’ ê. È. ÔçëåìÜ÷ïõ 22 Íïåìâñßïõ 1999 Áíôéìåôþðéóç åðåéãüíôùí ðåñéóôáôéêþí (äåßãìáôá æþùí êáé åíôüìùí, ðíéãìüò) ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ê. Í. Áðïóôïëßäçò 29 Íïåìâñßïõ 1999 Áíôéìåôþðéóç áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü áóèåíþí ìå ïîÝá íåöñïëïãéêÜ ðñïâëÞìáôá ÅðéìåëçôÞò Á’ ê. Ã. ÌðïõãÜôóïò 174

6 Äåêåìâñßïõ 1999 Ðáñáêïëïýèçóç íåöñïëïãéêïý áóèåíÞ ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. É. ÊáêÜâáò 13 Äåêåìâñßïõ 1999 Áíôéìåôþðéóç áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü áóèåíþí ìå ÙÑË ðñïâëÞìáôá ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ê. Åë. Öåñåêýäçò 20 Äåêåìâñßïõ 1999 Ðñïëçðôéêïß åìâïëéáóìïß áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ê. Ì. ÊáíáâÜêçò 10 Éáíïõáñßïõ 2000 ÌéêñïåðåìâÜóåéò ïõñïëïãéêÝò áðü ôïí Ãåíéêü Éáôñü ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. Ì. ÊïêùíÜò 17 Éáíïõáñßïõ 2000 Âñïã÷éêü Üóèìá (Óôáäéïðïßçóç, èåñáðåßá ðáñáêïëïýèçóç êáé åêðáßäåõóç áóèåíïýò) Ðíåõìïíéïëüãïò ê. Ê. Ðáðáãåùñãßïõ 24 Éáíïõáñßïõ 2000 ×ñüíéá áíáðíåõóôéêÞ áíåðÜñêåéá ÅðéìåëÞôñéá Á’ ê. Áãã. ÐáóðáëÞ 31 Éáíïõáñßïõ 2000 Ëïéìþîåéò áíùôÝñïõ áíáðíåõóôéêïý ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. Ð. Êïëéïìé÷Üëçò 7 Öåâñïõáñßïõ 2000 Öõìáôßùóç (ÄéÜãíùóç, ðñüëçøç, èåñáðåßá êáé ÷çìåéïðñïöýëáîç) ÅðéìåëÞôñéá Á’ ê. Áãã. ÐáóðáëÞ, ê. Áéê. Óâïñþíïõ 14 Öåâñïõáñßïõ 2000 ÕðÝñôáóç (Ôáîéíüìçóç, Ýëåã÷ïò õðåñôáóéêïý, áíôé-

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

ìåôþðéóç) Åðéóôçìïíéêüò ÓõíåñãÜôçò ê. Ê. Ôóéïýöçò, ê. Ð. ÐáðáãéùñãÜêç 28 Öåâñïõáñßïõ 2000 Ç ÷ïñÞãçóç ïñìïíéêþí óêåõáóìÜôùí óôç ãõíáéêïëïãßá ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. É. ÄéáêÜêçò

10 Áðñéëßïõ 2000 Ïîý åãêåöáëéêü åðåéóüäéï (ôáîéíüìçóç, êëéíéêÞ äéÜãíùóç, áíôéìåôþðéóç) Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ê. Óð. ÍôïõñÜêçò 17 Áðñéëßïõ 2000 ÊáôÜèëéøç ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ê. Áí. ÌáÀëçò

6 Ìáñôßïõ 2000 Ðåðôéêü Ýëêïò ÄéåõèõíôÞò ê. Áí. ÑùìÜíïò

8 ÌáÀïõ 2000 ÍïóÞìáôá êïëëáãüíïõ ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. Ì. ÓêïõíÜêçò

20 Ìáñôßïõ 2000 Çëåêñïðëçîßá - åãêáýìáôá ÅðéìåëçôÞò ê. È. Êüíùíáò

15 ÌáÀïõ 2000 ÁëëåñãéêÝò äåñìáôßôéäåò ÅðéìåëçôÞò Á’ ê. Íáïýì

27 Ìáñôßïõ 2000 ÐáñçãïñçôéêÞ èåñáðåßá, öñïíôßäá áññþóôùí ìå íåïðëáóìáôéêÞ íüóï ÅðéìåëçôÞò Á’ ê. ÓáìÝëçò

22 ÌáÀïõ 2000 Ïóôåïðüñùóç (ÐáñÜãïíôåò êéíäýíïõ, ðñüëçøç, èåñáðåßá) ÁíáðëçñùôÞò ÄéåõèõíôÞò ê. É. ÌáñÞò

3 Áðñéëßïõ 2000 ÍåõñïåêöõëéóôéêÜ íïóÞìáôá - Üíïéá ÅðéìåëÞôñéá Á’ ê. È. ÔçëåìÜ÷ïõ

29 ÌáÀïõ 2000 Ôïîéêüôçôá ÷çìåéïèåñáðåßáò êáé åðåßãïíôá ïãêïëïãéêÜ ðåñéóôáôéêÜ ÄéåõèõíôÞò ê. Ð. Ðáðáêþóôáò

ÏñãÜíùóç - Ðëçñïöïñßåò: Í. Áðïóôïëßäçò, ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ×åéñïõñãéêÞò, ÓõíôïíéóôÞò Åêðáßäåõóçò ÅéäéêåõïìÝíùí ÃåíéêÞò Éáôñéêçò óôï "ÉððïêñÜôåéï" Ð.Ã.Í. Áèçíþí êáé Â. ÊáôåñãéáííÜêçò, ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ×åéñïõñãéêÞò, ÁíáðëçñùôÞò ÓõíôïíéóôÞò Åêðáßäåõóçò ÅéäéêåõïìÝíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò óôï "ÉððïêñÜôåéï" Ð.Ã.Í. Áèçíþí.

ÅêðáéäåõôéêÝò Çìåñßäåò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò "Ãåþñãéïò ÐáðáäÜêçò" 1999-2000 óôï Ð.Ã.Í. Íßêáéáò, ÐåéñáéÜ

Ðñüãñáììá ÓÁÂÂÁÔÏ, 23 Ïêôùâñßïõ 1999 þñá 09.00-12.00 Ðñïóöþíçóç: - ôïõ ÓõíôïíéóôÞ Åêðáßäåõóçò ÅéäéêåõïìÝíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò êáé

ÐñïÝäñïõ ôçò ÅðéóôçìïíéêÞò ÅðéôñïðÞò ôïõ Ð.Ã.Í. Íßêáéáò ê. Ó.Ô. ÐÁÐÐÁ. - ôïõ ÂïõëåõôÞ Å.Ì. ÓÊÏÕËÁÊÇ ôÝùò Õöõðïõñãïý Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò. 175

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

- ôïõ ÐñïÝäñïõ ôçò ÅëëçíéêÞò Åôáéñåßáò ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò (ÅË.Å.ÃÅ.ÉÁ.) ê. Ì. ÌÅÑÊÏÕÑÇ. - ôïõ ÐñïÝäñïõ Ä.Ó. ôïõ Ð.Ã.Í. Nßêáéáò ê. ÓÔ. ÌÉ×ÁËÁÊÏÕ. - ôïõ ÐñïÝäñïõ ôïõ Êåíôñéêïý Óõìâïõëßïõ Õãåßáò (ÊÅ.Ó.Õ.) êáèçãçôïý ê. Â. ÃÏËÅÌÁÔÇ. ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: Ôï Óùóôü êáé ôï ËÜèïò óôç ÷ñÞóç ôçò ÁíôéìéêñïâéáêÞò ÁãùãÞò óôçí Êïéíüôçôá. ÓõíôïíéóôÞò: ÓÊËÇÑÏÓ ÅÕÓÔÁÈÉÏÓ, ÄéåõèõíôÞò Ê.Õ. ÍåìÝáò. ÅéóçãçôÝò: ÂÏÕÔÓÉÍÁÓ ÄÉÏÍÕÓÉÏÓ, ÁíáðëçñùôÞò Ä/íôÞò Á´ Ðáèïëïãéêïý ÔìÞì. Ð.Ã.Í. Nßêáéáò. ÐÅÐÐÁÓ ÈÅÏÄÙÑÏÓ, ÅðéìåëçôÞò Ã’ Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò, Ð.Ã.Í. Íßêáéáò. ÓAÂÂAÔÏ, 13 Íïåìâñßïõ 1999 þñá 09.00-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: ÃåíéêÞ ÉáôñéêÞ êáé Äçìüóéá Õãåßá. ÓçìåñéíÝò Äõíáôüôçôåò - ÐñïïðôéêÝò. ÓõíôïíéóôÞò: ËÉÏÍÇÓ ×ÑÇÓÔÏÓ, Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò ÊïéíùíéêÞò-ÏéêïãåíåéáêÞò IáôñéêÞò, Ðáí/ìßïõ ÊñÞôçò. ÓõæçôçôÝòÓ÷ïëéáóôÝò: ÁÑÃÕÑÉÁÄÏÕ ÓÔÅËËÁ, ÅðéìåëÞôñéá Ê.Õ. ×ñõóïõðüëåùò KáâÜëáò. ÌÐÁÈÉÁÍÁÊÇ ÌÁÑÉÁ, ÅðéìåëÞôñéá Ðåñéöåñåéáêïý Éáôñåßïõ Áñ÷áíþí ÊñÞôçò. ÌÉ×ÁËÇÓ ÄÇÌÇÔÑÉÏÓ, ÅðéìåëçôÞò Ê.Õ. ÁëéÜñôïõ. ÊÑÁÍÉÁ ÅÕÁÍÈÉÁ, Eéäéê. Ãåíéêüò Éáôñüò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò.

176

ÓAÂÂÁÔÏ, 11 Äåêåìâñßïõ 1999 þñá 09.00-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕëÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: ÓõíÞèç ÍïóÞìáôá Ðåðôéêïý óôçí Êïéíüôçôá. ÓõíôïíéóôÞò: ÃÊÉÊÁÓ ÁÑÉÓÔÏÖÁÍÇÓ, ÅðéìåëçôÞò Ê.Õ. Óáëáìßíáò. ÓõæçôçôÝòÓ÷ïëéáóôÝò: ÔÑÉÁÍÔÁÖÕËËÉÄÇÓ ÉÙÁÍÍÇÓ, ÄéåõèõíôÞò Ãáóôñåíôåñïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Nßêáéáò. ÓÙÔÇÑÏÐÏÕËÏÓ ÁËÅÎÇÓ, ÅðéìåëçôÞò Ã´ Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò. ÓÁÂÂÁÔÏ, 22 láíïõáñßïõ 2000 þñá 09.00-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: ÐñùôïãåíÞò - ÄåõôåñïãåíÞò ðñüëçøç Káñäéáããåéáêþí ÍïóçìÜôùí. ÓõíôïíéóôÞò: ÐÅÑÄÉÊÁÊÇ ÐÇÃÇ, Äéåõèýíôñéá Ê.Õ. ¢óôñïõò Êõíïõñßáò. ÓõæçôçôÝò Ó÷ïëéáóôÝò: ÔÏÕÍÔÁÓ ×ÁÑÁËÁÌÐÏÓ, Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò Äéáâçôïëïãéêïý ÊÝíôñïõ Â´ ÐáèïëïãéêÞò ÐáíåðéóôçìéáêÞò ÊëéíéêÞò ÉððïêñÜôåéï Ð.Ã.Í.Á. ÑÁËËÉÄÇÓ ËÏÕÊÉÁÍÏÓ, ÅðéìåëçôÞò Á´ Êáñäéïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò. ÓAÂBAÔÏ, 19 Öåâñïõáñßïõ 2000 þñá 09.0o-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: Ç ïóôåïðüñùóç êáé ï Ãåíéêüò Iáôñüò. ÓõíôïíéóôÞò: ÈÇÑÁÉÏÓ ÅËÅÕÈÅÑÉÏÓ, Ãåíéêüò Iáôñüò Õðåýèõíïò Iáôñåßïõ Ðáíåðéóôçìßïõ ÊñÞôçò. ÓõæçôçôÝò Ó÷ïëéáóôÝò: ËÕÑÉÔÇÓ ÃÅÙÑÃÉÏÓ, ÁíáðëçñùôÞò ÊáèçãçôÞò ÏñèïðåäéêÞò Ðõí/ìßïõ Áèçíþí. ÁÍÔÕÐÁÓ ÃÅÙÑÃÉÙÓ, ÅðéìåëçôÞò Ïñèïðåäéêïý ÔìÞìáôïò Ð.-

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

Ã.Í. Íßêáéáò. ÓABÂÁÔÏ, 18 Ìáñôßïõ 2000 þñõ 09.00-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: Áíôéìåôþðéóç ÷ñïíßïõ Íåöñïðáèïýò õðü ôï Ãåíéêü Éáôñü. ÓõíôïíéóôÞò: ÌÉ×ÁÇË ÉÙÁÍÍÇÓ, Ãåíéêüò Éáôñüò. ÓõæçôçôÝò Ó÷ïëéáóôÝò: ÌÏÕÍÔÏÊÁËÁÊÇÓ ÈÅÏÄÙÑÏÓ, ÊáèçãçôÞò Ðáèïëïãßáò ÄéåõèõíôÞò Ã´ ÐáèïëïãéêÞò ÊëéíéêÞò Ðáíåðéóôçìßïõ Áèçíþí. ÌÁÊÑÕÍÉÙÔÏÕ ÉÙÁÍÍÁ, ÅðéìåëÞôñéá Íåöñïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò. ÓAÂÂÁÔÏ, 15 Aðñéëßïõ 2000 þñá 09.00-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: ÐñïâëÞìáôá 3çò êáé 4çò çëéêßáò óôçí Êïéíüôçôá. ÓõíôïíéóôÞò: ÂÅÍÉÆÅËÏÓ ÌÉ×ÁËÇÓ, ÅðéìåëçôÞò Ê.Õ. Ðýëçò ÔñéêÜëùí. ÓõæçôçôÞò Ó÷ïëéáóôÞò: ÐÁÐÁÍÁÃÉÙÔÏÕ ÍÉÊÏËÁÏÓ, ÅðéìåëçôÞò Â´ Ðáèïë. ÔìÞìáôïò ÐñïúóôÜìåíïò Åîùôåñéêïý Ãçñéáôñéêïý Éáôñåßïõ ÍÉÌÉÔÓ. ÍÉÊÏËÁÏÕ ÍÉÊÏËÁÏÓ, ÅðéìåëçôÞò Á´ Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò.

ÓAÂÂÁÔÏ, 28 MáÀïõ 2000 þñá 09.00-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: ÓõíÞèç ÅíäïêñéíïëïãéêÜ ÍïóÞìáôá êáé ï Ãåíéêüò Éáôñüò. ÓõíôïíéóôÞò: ÌÏÍÅÄÁÓ ÉÙÁÍÍÇÓ, Ãåíéêüò Éáôñüò, ÄéåõèõíôÞò Ê.Õ. Ëåõêßìçò. ÓõæçôçôÝò Ó÷ïëéáóôÝò: ÁÑÃÕÑÏÐÏÕËÏÓ ÁÑÃÕÑÇÓ, ÄéåõèõíôÞò Åíäïêñéíïëïãéêïý ÔìÞìáôïò, Ð.Ã.Í. Nßêáéáò. ÌÐÅËËÏÓ ÃÅÙÑÃÉÏÓ, Ãåíéêüò Éáôñüò, ÄéåõèõíôÞò Ê.Õ. Êõñùðßïõ. ÓAÂÂÁÔÏ, 10 Éïõíßïõ 2000 þñá 09.00-12.00 ÓÔÑÏÃÃÕËÇ ÔÑÁÐÅÆÁ ÈÝìá: Ï ñüëïò ôïõ Ãåíéêïý Éáôñïý óôá ×ñüíéá ÍïóÞìáôá. ÓõíôïíéóôÞò: ÊÁËÏÅÉÄÁÓ ÌÉ×ÁËÇÓ, Ãåíéêüò Éáôñüò, I.Ê.Á. ÓõæçôçôÝò Ó÷ïëéáóôÝò: ×ÑÉÓÔÁÊÏÐÏÕËÏÓ ÐÁÑÇÓ, ¢ìéóèïò Åðßêïõñïò ÊáèçãçôÞò, ÄéåõèõíôÞò Á´ Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í.Á. Åñõèñïý Óôáõñïý. ÐÁÐÐÁÓ ÓÔÁÕÑÏÓ, ÄéåõèõíôÞò Ã´ Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò, ÓõíôïíéóôÞò, Åêðáßäåõóçò ÅéäéêåõïìÝíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò. Èá ÷ïñçãçèåß ðéóôïðïéçôéêü ðáñáêïëïýèçóçò.

ÏñãÜíùóç - Ðëçñïöïñßåò: Óô. É. ÐáððÜò, ÄéåõèõíôÞò Ã´ Ðáèïëïãéêïý ÔìÞìáôïò Ð.Ã.Í. Íßêáéáò ÐåéñáéÜ, ÓõíôïíéóôÞò Åêðáßäåõóçò ÅéäéêåõïìÝíùí ÃåíéêÞò ÉáôñéêÞò

177

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

ÌåôåêðáéäåõôéêÜ ÌáèÞìáôá Â´ ÊëéíéêÞò ÁðïêáôÜóôáóçò Åèíéêïý Éäñýìáôïò ÁðïêáôÜóôáóçò ÁíáðÞñùí

Á) Êáêþóåéò Íùôéáßïõ Ìõåëïý 4-10-99

"Ôáîéíüìçóç - Ïñïëïãßá SCIs" Ñáðßäç - Äáëçâßãêá

11-10-99

"Êëßìáêá ASIA" Ôáóéüðïõëïò - Íïýóéïò

18-10-99

"Óýíäñïìá áôåëïýò âëÜâçò íùôéáßïõ ìõåëïý" ÌáñáãêïõäÜêç - Ðáðáíáóôáóßïõ

25-10-99

"Óýíäñïìï ìõåëéêïý êþíïõ - ÉððïõñéäéêÞ óõíäñïìÞ" Ëõãßæïò - ÊõñéáæÞ

1-11-99

"Åðåßãïõóá áíôéìåôþðéóç ScI-Ìç÷áíéóìïß âëÜâçò" Áèáíáóüðïõëïò - Íïýóéáò

8-11-99

"Äéáôáñá÷Ýò óôç öÜóç ôïõ íùôéáßïõ shock" (Äéáôáñá÷Ýò ÁÍÓ) Ðåôñïðïýëïõ - Äáëçâßãêá

15-11-99

"Äéáôáñá÷Ýò êáñäéï-áíáðíåõóôéêïý óõóôÞìáôïò óå SCIs" Ôáóéüðïõëïò - Ñáöáçëßäçò

22-11-99

"ÅêôïðÝ ïóôåïðïßçóçò" ÌáñáãêïõäÜêç - ÊõñéáæÞ

29-11-99

"Ïóôåïðüñùóç êáé SCIs" Aèáíáóüðïõëïò - Ñáöáçëßäçò

6-12-99

"Áõôüíïìç äõóñçöëåîßá" Ëõãßæïò - Ðáðáíáóôáóßïõ

13-12-99

"Áëãåéíü óýíäñïìï óå SCIs" Ñáðßäç - Íïýóéáò

17-1-2000

"SCI êáôÜ ôç ãÞñáíóç" Ðåôñïðïýëïõ - Äáëçâßãêá

24-1-2000

"ÓåîïõáëéêÞ ëåéôïõñãß êáé áðïêáôÜóôáóç óå SCIs"

Åðéóôçìïíéêïß Õðåýèõíïé Åêðáéäåõôéêïý ÐñïãñÜììáôïò ê. Ðåôñïðïýëïõ êáé ê. Ñáðßäç

178

Táóéüðïõëïò -ÊõñéáæÞ 31-1-2000

"Ðñüãíùóç âëáâþí íùôéáßïõ ìõåëïý" Ðåôñïðïýëïõ - Ðáðáíáóôáóßïõ

7-2-2000

"SCIs êáé øõ÷ïêïéíùíéêÜ èÝìáôá" Áèáíáóüðïõëïò - Íïýóéáò - ÐáðáíäñÝïõ

14-2-2000

"ÓõóôÞìáôá õãåßáò êáé SCI" ÌáñáãêïõäÜêç - Ñáöáçëßäçò Ãåñáíßïõ

21-2-2000

ÅñùôÞóåéò ðïëëáðëÞò åðéëïãÞò "Óôü÷ïé ÁðïêáôÜóôáóçò áíÜëïãá ìå ôï íåõñïëïãéêü åðßðåäï âëÜâçò íùôéáßïõ ìõåëïý"

Â) ÁããåéáêÜ åãêåöáëéêÜ åðåéóüäéá 28-2-2000

"Á.Å.Å. - Áéôéïëïãßá - ðáñÜãïíôåò êéíäýíïõ - ðñüãíùóç" Ñáðßäç - Äáëçâßãêá

6-3-2000

"Á.Å.Å. óå ðáéäéÜ êáé íÝïõò åíÞëéêåò" Ëõãßæïò - ÊõñéáæÞ

13-3-2000

"ÔïðïãñáöéêÞ êáôáíïìÞ êáé ÊëéíéêÞ åéêüíá - êëéíéêÞ ðáèïöõóéïëïãßá óôá Á.Å.Å."

20-3-2000

"Áíôéìåôþðéóç Á.Å.Å. óôçí ïîåßá öÜóç" Ôáóéüðïõëïò - Íïýóéáò

27-3-2000

"Áñ÷Ýò áðïêáôÜóôáóçò óôá Á.Å.Å." Ðåôñïðïýëïõ - ÊõñéáæÞ "ÃíùóéáêÝò äéáôáñá÷Ýò" ÌáñáãêïõäÜêç - Äáëçâßãêá "Äéåñåýíçóç êáé áíôéìåôþðéóç óõíäñüìïõ åëÜóóïíïò çìéóöáéñßïõ" Ðåôñïðïýëïõ - Ðáðáíáóôáóßïõ

Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 1999

"Äéáôáñá÷Ýò ìõúêïý ôüíïõ - Áôáîßá óôá Á.Å.Å." Ñáðßäç - Ñáöáçëßäçò "ÅéäéêÝò ôå÷íéêÝò íåõñïìõúêÞò åðáíåêðáßäåõóçò" Ðåôñïðïýëïõ - Íïýóéáò "RSD" Ëõãßæïò - Ñáöáçëßäçò

"ÓõìðåñåöåñéïëïãéêÞ áíÜëõóç êáé øõ÷ïêïéíùíéêÞ ðáñÝìâáóç óôá Á.Å.Å." Ôáóéüðïõëïò - Äéáëçâßãêá - ÐáðáíäñÝïõ - Ãåñáíßïõ "Åêôßìçóç äõíáôïôÞôùí áðïêáôÜóôáóçò-ðñüãíùóç áíáðçñßáò êáé ëåéôïõñãéêÞò áðïêáôÜóôáóçò óôá Á.Å.Å." Ðåôñïðïýëïõ - Äáëçâßãêá

ÏñãÜíùóç - Ðëçñïöïñßåò: Ê. Ðåôñïðïýëïõ, Äéåõèýíôñéá Â´ ÊëéíéêÞò ÖõóéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ÁðïêáôÜóôáóçò Åèíéêü ºäñõìá ÁðïêáôÜóôáóçò ÁíáðÞñùí (ïäüò ×áóéÜò, 9ç óôÜóç, ºëéïí, Ôçë.: 2314103) êáé Á. Ñáðßäïõ, ÅðéìåëÞôñéá Â´ ÊëéíéêÞò ÖõóéêÞò ÉáôñéêÞò êáé ÁðïêáôÜóôáóçò, Åèíéêü ºäñõìá ÁðïêáôÜóôáóçò ÁíáðÞñùí.

179

ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò

NEA NEWS Primary Heatlh Care, Volume 11, Number 3, 180, 1999 ÐñùôïâÜèìéá Öñïíôßäá Õãåßáò, Ôüìïò 11, Ôåý÷ïò 3, 180, 1999

"Eðéäçìéïëïãéêü Äåëôßï Ëïéìùäþí ÍïóçìÜôùí ÅëëÜäïò" Ìçíéáßá ¸êäïóç ôïõ ÅÊÅÐÁÐ

Ôï ÅÈÍÉÊÏ ÊÅÍÔÑÏ ÅÐÉÄÇÌÉÏËÏÃÉÊÇÓ ÐÁÑÁÊÏËÏÕÈÇÓÇÓ êáé ÐÁÑÅÌÂÁÓÇÓ (ÅÊÅÐÁÐ) ôïõ Õðïõñãåßïõ Õãåßáò êáé Ðñüíïéáò, ðïõ Ý÷åé óáí Ýñãï ôç óõóôçìáôéêÞ êáôáãñáöÞ, áíÜëõóç êáé åðåîåñãáóßá ôùí äåäïìÝíùí ôçò åðéäçìéïëïãéêÞò åðéôÞñçóçò ôùí ëïéìùäþí íïóçìÜôùí ìå óôü÷ï ôçí êáëýôåñç äõíáôÞ êáé Ýãêáéñç ðáñÝìâáóç, ðñï÷þñçóå óôçí Ýêäïóç åíüò ìçíéáßïõ "Åðéäçìéïëïãéêïý Äåëôßïõ Ëïéìùäþí ÍïóçìÜôùí ÅëëÜäïò" áðü ôïí Ïêôþâñéï 1998, åíþ Ý÷åé êáé ôç äéêÞ ôïõ çëåêôñïíéêÞ óåëßäá (http://www.ncsi.gr) óôï Äéáäßêôõï. Ôï "Äåëôßï" áðïôåëåß ðñïúüí ôçò óõíåñãáóßáò ôùí íïóïêïìåßùí ôçò ÷þñáò, ôá ïðïßá äçëþíïõí ôïõò ìéêñïïñãáíéóìïýò ðïõ áðïìïíþíïõí, ôéò èåôéêÝò ïñïëïãéêÝò åîåôÜóåéò êáé ôá õðï÷ñåùôéêþò äçëïýìåíá íïóÞìáôá. ÐáñÜëëçëá, ç ýëç ôïõ "Äåëôßïõ" ðåñéëáìâÜíåé êáé åðßêáéñá Üñèñá éáôñéêïý åíäéáöÝñïíôïò (ð.÷. "Ôï ðñüâëçìá ôçò Öõìáôéþóåùò" áðü ôïí ÊáèçãçôÞ I. Â. ÉïñäÜíïãëïõ ÔÏÌÏÓ 2(4): ÉáíïõÜñéïò 1999, "Ç åðéäçìéïëïãßá ôçò çðáôßôéäáò Á óôçí ÅëëÜäá" ÔÏÌÏÓ 2(6): ÌÜñôéïò 1999 ê.á.), êáèþò êáé äéåèíÞ åðéäçìéïëïãéêÜ íÝá áðü ôçí Ðáãêü-

180

óìéá ÏñãÜíùóç Õãåßáò. ¼óïé óõíÜäåëöïé åíäéáöÝñïíôáé íá ëáìâÜíïõí ôï "Äåëôßï" (ç óõíäñïìÞ åßíáé äùñåÜí), ìðïñïýí íá áðïóôåßëïõí ôá óôïé÷åßá ôïõò (ïíïìáôåðþíõìï, åéäéêüôçôá, äéåýèõíóç, ôçëÝöùíï/FAX/e-mail) ôá÷õäñïìéêÜ óôï ÅÊÅÐÁÐ-Óôáèìüò Â. ÅëëÜäïò (Ô.È. 10013, 54110 Èåóóáëïíßêç) Þ ìå fax (031-960620). Óôçí åîáéñåôéêÜ ðñïóåãìÝíç çëåêôñïíéêÞ óåëßäá ôïõ ÅÊÅÐÁÐ, ç ðñüóâáóç ôçò ïðïßáò åßíáé åëåýèåñç óå êÜèå åíäéáöåñüìåíï, õðÜñ÷ïõí ðëçñïöïñßåò ãéá ôï ÅÊÅÐÁÐ, åðéäçìéïëïãéêÜ óôïé÷åßá áðü ôçí ÅëëÜäá êáé Üëëåò ÷þñåò, ðëçñïöïñßåò ðñïò ôïõò ôáîéäéþôåò (íïóÞìáôá ðïõ åíäçìïýí óå äéÜöïñåò ÷þñåò, óõíéóôþìåíïé åìâïëéáóìïß êáé ãåíéêÜ ðñïëçðôéêÜ ìÝôñá), åðéóôçìïíéêÜ íÝá, ó÷åôéêÜ links, êáèþò êáé üëá ôá ôåý÷ç ôïõ "Äåëôßïõ". Ðñüêåéôáé ãéá ìéá óïâáñÞ êáé åíäéáöÝñïõóá óõíïëéêÜ ðñïóðÜèåéá åê ìÝñïõò ôïõ ÅÊÅÐÁÐ óôïí åõáßóèçôï ÷þñï ôçò åðéäçìéïëïãéêÞò åðéôÞñçóçò ôùí ëïéìùäþí íïóçìÜôùí, ÷ñÞóéìç ãéá ôçí Ýãêõñç åíçìÝñùóç üëùí ôùí óõíáäÝëöùí. Å.Á. Èçñáßïò