Ελένη Γαρυφαλάκη Σύμβουλος Αγωγής & Εκπαίδευσης
Πασχαλινά έθιμα Ελλάδα
Πασχαλινά έθιμα
Τα Βαγιοχτυπήματα Την Κυριακή των Βαΐων οι εκκλησίες είναι στολισμένες με κλαδιά δάφνης (βάγια), ιτιάς, μυρτιάς κλπ. Απ' αυτά μοιράζονται στους πιστούς, αφού ευλογηθούν. Οι γυναίκες συνηθίζουν να δίνουν με αυτά ελαφρά χτυπήματα στις νιόπαντρες, τα "βαγιοχτυπήματα", διότι πιστεύεται ότι έτσι θα μεταδοθεί η γονιμότητα που κλείνουν μέσα τους αυτά τα κλαδιά. Τα βάγια μπορούν ακόμα να γιατρεύουν αρρώστιες και να διώχνουν το κακό το μάτι απ' το σπίτι, γι' αυτό και οι νοικοκυρές τα κρεμούν στο εικονοστάσι και καπνίζουν με αυτά τα μωρά τους, για να μην τα πιάσει το μάτι. Καθώς γυρίζουν από την εκκλησία, κρατώντας τα βάγια τους, λένε:
Έξω ψύλλοι, ποντικοί μέσα σε βαθύ ρουμάνι. Βάγια, βάγια τω βαγιώ τρώνε ψάρια και κολιό και τον άλλο Κυριακό τρων' το κόκκινο τ' αυγό.
Πασχαλινά έθιμα
Η Λαμπροκουλούρα Ζυμώνονται κι οι λαμπροκουλούρες απ' το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης και η παράδοση τις θέλει χωρίς τρύπα στη μέση, αλλά τρία κόκκινα αυγά στο κέντρο, όσα και η Αγία Τριάδα. Για τα παιδιά φτιάχνουν κουλούρες σε σχήμα πουλιών, ζώων ή ανθρώπων και τις στολίζουν με καρπούς και σχέδια από ζυμάρι. Σε μερικές δίνουν, μέχρι και σήμερα, το σχήμα μιας κούκλας και τις ονομάζουν "κουτσούνες" ή "κούτσες". Στο κέντρο της κοιλιάς τους βάζουν ένα κόκκινο αυγό και στο πρόσωπο ζυμαράκια για στόμα και μάτια. Τις "κουτσούνες" τις έκρυβαν, τα πιο παλιά χρόνια, μέχρι το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου και, όταν χτυπούσαν οι καμπάνες για την Ανάσταση, τις έβαζαν κάτω απ' το μαξιλάρι των παιδιών, λέγοντας:
Ξύπνα, ήρθε η γριά η Λαμπρινή και σου έφερε την κουτσούνα από το φουγάρο.
Κάθε παιδί τύλιγε την "κουτσούνα" του σε ένα μαντίλι και την έπαιρνε μαζί του στην εκκλησία, όπου πήγαινε για να κοινωνήσει. Όταν γύριζε στο σπίτι, την έκοβε και την έτρωγε.
Πασχαλινά έθιμα
Τα καλιτσούνια & τα κόκκινα αυγά Στην Κρήτη τα καλιτσούνια ζυμώνονται
Τη Μεγάλη Πέμπτη βάφονται και τα
απ' το πρωί της Μεγάλης Πέμπτης, μαζί
κόκκινα αυγά σε κάθε σπίτι. Παλιά
με
τις
χρησιμοποιούσαν
τα
λουλουδιών,
τα
τσουρέκια
Λαμπροκουλούρες. καλιτσούνια
και
Παλιότερα
κυρίως
της
των κόκκινης
τηγανητές
παπαρούνας. Το κόκκινο χρώμα των
χειροποίητες τυρόπιτες φτιαγμένες με
αυγών συμβολίζει το αίμα που χύθηκε
μυζήθρα, ενώ στις μέρες μας γίνονται
απ' το σώμα του Χριστού από τη λόγχη
στο
του Ρωμαίου στρατιώτη και δηλώνει τη
φούρνο
"λυχναράκια".
ήταν
χρώματα
και
λέγονται
και
χαρά για την Ανάσταση του Κυρίου και την άνοιξη που έφτασε. Κόκκινα αυγά βάφουν σ' όλα τα σπίτια, εκτός από εκείνα που πενθούν. Το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών είναι από τα παλιότερα ελληνικά έθιμα και συμβολίζει την Ανάσταση του Χριστού. Το πρώτο αυγό που θα βάψουν, έχει, λένε, θαυμαστές ιδιότητες και το λένε "το αυγό της σταυρώνουν άρρωστα.
τα
Παναγίας". παιδιά
Με
αυτό
όταν
είναι
Πασχαλινά έθιμα
Άλλα έθιμα του Πάσχα Οι καλαφανούς
Η φουρνάρα και το κάψιμο του Ιούδα
Σε πολλά χωριά της Ρόδου ανάβουν τη Μεγάλη Πέμπτη φωτιές που τις λένε "καλαφανούς". Τα παιδιά αρχίζουν να μαζεύουν ξύλα από το Σάββατο του Λαζάρου και τη Μεγάλη Πέμπτη, στα 12 Ευαγγέλια, ανάβουν τη φωτιά. Σ' αυτήν καίνε τα "μαρτάκια" τους, πηδάνε πάνω απ' τη φωτιά και τραγουδούν:
Πριν
την
Ανάσταση,
τα
παιδιά
συνηθίζουν να φέρνουν ξύλα και να τα στοιβάζουν στο προαύλιο της εκκλησίας του
χωριού.
Την
παραμονή
της
Ανάστασης μαζεύεται ο σωρός αυτός των ξύλων, που λέγεται "φουρνάρα" και
Να Λαμπρή το Μάρτη σου
στην κορυφή βάζουν ένα σκιάχτρο, που συμβολίζει
και δως μου το καλάθι με τ' αυγά.
τον
Ιούδα.
Με
το
που
ακουστεί το "Χριστός Ανέστη" βάζουν Η περιφορά του Επιταφίου Ο
Επιτάφιος
στολίζεται
φωτιά και "καίνε τον Ιούδα", όπως έχει με
λουλούδια
και
περιφέρεται γύρω από την εκκλησία και στους δρόμους, ενώ οι πιστοί ακολουθούν από πίσω. Είναι ημέρα πένθους και, συνήθως, δεν υπάρχει θόρυβος, αλλά μια ατμόσφαιρα κατανυκτική.
καθιερωθεί να λέγεται το συγκεκριμένο έθιμο. Το αμίλητο φως Μόλις πει ο παπάς το "Δεύτε, λάβετε φως"
πολλοί
με
ένα
κερί
ή
ένα
φαναράκι μεταφέρουν το άγιο φως στο σπίτι τους αμίλητοι, γιατί πιστεύουν ότι έτσι θα γίνει κάτι καλό στο σπιτικό τους.
Πασχαλινά έθιμα
Το πασχαλινό τραπέζι Από πολύ παλιά οι χριστιανοί, μετά τη Μεγάλη Ανάσταση, το βράδυ του Σαββάτου, τρώνε πατροπαράδοτα φαγητά, όπως μαγειρίτσα, σαλάτα με σαρδέλες, ψητό της κατσαρόλας, τυρόπιτα και γαλατόπιτα. Πριν αρχίσουν το φαγητό τσουγκρίζουν τα κόκκινα αυγά. Στην Κρήτη, εκτός απ' τους χοχλιούς (σαλιγκάρια μπουμπουριστά ή βραστά ή στιφάδο), χαρακτηριστικά φαγητά είναι επίσης: τα σπαράγγια και τα τσιμούλια, διάφορα αυγολέμονα με χοιρινό ή αρνί, στριφτά μακαρόνια με αθότυρο ή κεφαλοτύρι, μακαρόνια με βραστή γίδα, πιλάφι, στάκα, ρυζόγαλο, ξινόγαλο, καλιτσούνια, βρουβόπιτες, χόντρος, ξινόχοντρος, οφτό αρνί ή ρίφι, ψητό γουρουνόπουλο κ.ά.
Για τους χοχλιούς πάντως υπάρχει και μαντινάδα:
Ο Κρητικός στην ξενιτιά πόσα λεφτά δε δίδει να
βρει
μπουμπουριστούς
χοχλιούς να φάει με το ξίδι.
Πασχαλινά τραγούδια Πάσχα στην Ελλάδα
Πάσχα στην Ελλάδα
Πασχαλινά τραγούδια Δύο παραδοσιακά τραγούδια με τίτλο "Ο Λάζαρος", τα οποία τραγουδούν τα κορίτσια, ακόμα και σήμερα σε κάποια μέρη της Ελλάδας, από πόρτα σε πόρτα, κρατώντας στολισμένα καλαθάκια:
Ο Λάζαρος Παραδοσιακό της Μαγνησίας
Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια, ήρθε η Κυριακή που τρων' τα ψάρια. Σήκω, Λάζαρε, και μην κοιμάσαι, ήρθε η μάνα σου από την πόλη, σου 'φερε χαρτί και κομπολόι. Γράψε, Θόδωρε, γράψε, Δημήτρη, γράψε λεμονιά και κυπαρίσσι. Οι κοτούλες σας αυγά γεννούνε,
Ο Λάζαρος Παραδοσιακό της Λάρισας
Ήρθε ο Λάζαρος, ήρθαν τα Βάγια, ήρθε η Κυριακή που τρων' τα ψάρια. Του Λάζαρου, του Λάζαρου, τ' αυγό στο καλαθάκι. Το καλαθάκι θέλει αυγό κι η τσέπη μου κοκόσες*. Σήκω, κυρά, να μου δώσεις τ' αυγό να πάω σ' άλλη πόρτα. Κι άλλη πόρτα καρτερεί με τον παρά στο χέρι. Και του χρόνου!
οι φωλίτσες σας δεν τα χωρούνε, δώστε μας και μας να τα χαρούμε.
*κοκόσες = καραμέλες, ζαχαρωτά
Και του χρόνου!
Και η Μεγάλη Εβδομάδα ξεκινά...
Τα Λαζαράκια Είναι μια ωραία συνταγή που τα παιδιά θα λατρέψουν να τη μοιραστούν με τη νοικοκυρά!
Υλικά:
1 κιλό αλεύρι
μισό φλιτζάνι ζάχαρη
μισό φλιτζάνι ελαιόλαδο
2 φλιτζάνια σταφίδα
1 φλιτζάνι καρύδια κοπανισμένα
2 φακελάκια ξηρή μαγιά
2 κουταλάκια κανέλα
γαρίφαλα ξερά
Εκτέλεση: 1. Διαλύουμε τη μαγιά σε ένα ποτήρι χλιαρό νερό, ανακατεύοντάς τη με ένα κουταλάκι. 2. Σε ένα μεγάλο μπολ ρίχνουμε το αλεύρι και στη μέση κάνουμε μια λακουβίτσα. Εκεί ρίχνουμε τη ζάχαρη, το ελαιόλαδο και τη μαγιά. 3. Αρχίζουμε να ζυμώνουμε, ενώ, ταυτόχρονα, προσθέτουμε νερό, τόσο όσο χρειάζεται για να είναι η ζύμη μας αρκετά σφιχτή. 4. Έπειτα προσθέτουμε τις σταφίδες, τα καρύδια και την κανέλα. 5. Η ζύμη είναι έτοιμη όταν δεν κολλάει πια στα χέρια μας. Μόλις ετοιμαστεί, μοιράζουμε από μια ποσότητα σε κάθε παιδί για να πλάσουν ανθρωπάκια (το Λάζαρο). 6. Με τα γαρίφαλα φτιάχνουμε τα χαρακτηριστικά του προσώπου του. 7. Τοποθετούμε τα "λαζαράκια" σε ένα ταψί, όπου έχουμε βάλει αντικολλητικό χαρτί, και τα σκεπάζουμε να φουσκώσουν. 8. Τα ψήνουμε στους 200 βαθμούς μέχρι να ροδίσουν, αλλά όχι πολύ.
Πασχαλινές διακοπές Ημερολόγιο δραστηριοτήτων
Ημερολόγιο δραστηριοτήτων
Μεγάλη Εβδομάδα Σάββατο του Λαζάρου
Μεγάλη Δευτέρα
Φτιάχνουμε Λαζαράκια με τη συνταγή που
Οι περισσότεροι άνθρωποι νηστεύουν πιο
είδαμε στην προηγούμενη σελίδα.
αυστηρά, γιατί πενθούν για το θάνατο του Χριστού.
Κυριακή των Βαΐων
Στην
εκκλησία
ξεκινούν
οι
εσπερινοί.
Γιορτάζουμε τον ερχομό του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όπου τον υποδέχτηκαν με βάγια. Γι' αυτό, τη συγκεκριμένη μέρα, οι εκκλησίες στολίζονται με βάγια. Διαβάστε και για το έθιμο «Βαγιοχτυπήματα» στις πρώτες σελίδες.
Μεγάλη Τρίτη Είναι μια ωραία ευκαιρία να διαβάσετε μαζί με το παιδί σας ιστορίες από τα πάθη του Ιησού. Σε βιβλία που προτείνονται παρακάτω, παρουσιάζονται με τρόπο κατάλληλο και για τις μικρότερες ηλικίες. Εναλλακτικά, μπορείτε να διαβάσετε όμορφες πασχαλινές ιστορίες ή να κάνετε δικές σας πασχαλινές κατασκευές. Μερικές ιδέες θα βρείτε, κάνοντας κλικ εδώ!
Προτάσεις πασχαλινών βιβλίων
Grothusen, K. (2003), Ποιος θα βάψει τα αυγά;, Αθήνα: Αίσωπος Μαστρομιχαλάκη, Α. (1999), Πάσχα Ελληνικό, Αθήνα: Ακρίτας Δικαίου, Ε. (2005), Η μαρουδίτσα που έφερε την Πασχαλιά, Αθήνα: Πατάκης Ρώσση-Ζαΐρη, Ρ. (2003), Οι πιο ωραίες ιστορίες για το Πάσχα, Αθήνα: Μίνωας Θεοδωράκη, Μ. (2006), Τα αυγά και τα πασχάλια, Αθήνα: Ταξιδευτής Χατζόπουλος, Π. (2005), Η επανάσταση των κουνελιών, Αθήνα: Καστανιώτης Μαντουβάλου, Σ. (2004), Το αυγό λαγός, Αθήνα: Κέδρος Μάτερ, Φ. (2004), Το λυκάκι και τα σοκολατένια αυγά, Αθήνα: Γιαννίκος – Καλδής Παναγιωτοπούλου, Γ. (απόδοση) (2000), "Η ιστορία του Πάσχα", Ιστορίες από τη Βίβλο, Αθήνα: Πατάκης Rock, L. (2005), Η πρώτη μου Βίβλος, Αθήνα: Σαββάλας Τσιαμπόκαλου, Γ. (2005), Άμα βάψεις το λαγό κόκκινο σαν τ' αυγό, Αθήνα: Καστανιώτης
Ημερολόγιο δραστηριοτήτων
Μεγάλη Εβδομάδα Μεγάλη Πέμπτη να
Ακολουθεί το ζύμωμα και το βάψιμο των
κοινωνήσουμε. Τα περισσότερα παιδιά θα
κόκκινων αυγών. Ζυμώνουμε καλιτσούνια,
έχουν ξανακοινωνήσει, οπότε γνωρίζουν ότι
λαμπροκουλούρες και τσουρέκια, αλλά
ο παπάς μας δίνει με ένα κουταλάκι από ένα
βάφουμε και αυγά.
Πηγαίνουμε
στην
εκκλησία
για
δοχείο να πιούμε λίγο κρασί με λίγη ψίχα από ψωμί, που μετά από Θείο Μυστήριο, αποτελούν τη Θεία Κοινωνία. Το κρασί συμβολίζει το αίμα του Χριστού και το ψωμί το σώμα του. Όταν κοινωνούμε, σημαίνει ότι αποδεχόμαστε το Χριστό. Μετά μας δίνουν
Περισσότερα σχετικά με τα έθιμα αυτά, θα διαβάσετε στις πρώτες σελίδες, ενώ ιδέες για
το
βάψιμο
των
κόκκινων
αυγών
(κατασκευή χρωματιστών αυγών), θα βρείτε παρακάτω!
το αντίδωρο, δηλαδή ψωμάκι που έχει διαβαστεί στην εκκλησία.
Χρωματιστά αυγά Κάθε παιδί μπορεί να φέρει ένα ή δύο βραστά αυγά. Τους δίνουμε διάφορες ιδέες για να τα βάψουν με τα πινέλα τους: γεωμετρικά μοτίβα, ανθρώπινα πρόσωπα διαφόρων εθνικοτήτων, αποτυπώματα από δαντέλα ή λουλούδια, κ.ο.κ. Μπορούν ακόμα να κολλήσουν πάνω πούλιες ή αυτοκόλλητα.
Ημερολόγιο δραστηριοτήτων
Μεγάλη Εβδομάδα Μεγάλη Παρασκευή Τη
Μεγάλη
Παρασκευή
γίνεται
η
Οι
άνθρωποι
που
παραμένουν
σπίτι,
αποκαθήλωση και η κηδεία του Χριστού.
βγαίνουν στο μπαλκόνι για να δουν τον
Πρόκειται για μια αναπαράσταση, όπου οι
Επιτάφιο να περνά, έχοντας αναμμένα φώτα
γυναίκες
στην
και κεριά. Όταν γυρίσει ο Επιτάφιος πίσω
εκκλησία και στολίζουν τον τάφο του
στην εκκλησία, οι άνθρωποι που τον
Χριστού με λουλούδια και πάνω τοποθετούν
κρατούν, τον σηκώνουν ψηλά και ο κόσμος
την εικόνα του Χριστού. Ο Επιτάφιος βγαίνει
περνά από κάτω. Λένε πως ό,τι ευχηθούμε
έξω απ' την εκκλησία και τον περιφέρουν
εκείνη την ώρα θα γίνει πραγματικότητα και
στη γειτονιά. Ο κόσμος συνοδεύει με
ότι όποιος είναι άρρωστος ή έχει κάποιο
αναμμένα κεριά το Χριστό στον τάφο του και
πρόβλημα, γίνεται καλά, αν περάσει από
η ατμόσφαιρα είναι κατανυκτική.
κάτω.
μαζεύονται
από
νωρίς
Στο
λουλούδια
τέλος, απ'
τον
ο
κόσμος Επιτάφιο
παίρνει και
χρησιμοποιεί για να φτιάξει φυλαχτό.
τα
Ημερολόγιο δραστηριοτήτων
Μεγάλη Εβδομάδα Μεγάλο Σάββατο Στα Ιεροσόλυμα, εκεί που σταυρώθηκε ο
Τα μεσάνυχτα, ο παπάς ψάλλει το "Χριστός
Χριστός, υπάρχει τώρα ένας ναός, ο ναός της
Ανέστη", που σημαίνει ότι ο Χριστός
Αναστάσεως.
μεσημέρι
αναστήθηκε. Τότε, όλοι είναι χαρούμενοι και
Μεγάλου Σαββάτου, στον Πανάγιο Τάφο,
φιλιούνται σταυρωτά λέγοντας: "Αληθώς ο
ανάβει μόνη της μια φωτιά, το Άγιο Φως. Για
Κύριος".
Κάθε
χρόνο,
να ανάψει, γονατίζει ο Πατριάρχης και προσεύχεται. Ανάβουν τότε όλα τα καντήλια της εκκλησίας και τα κεριά που κρατά ο ίδιος. Στη συνέχεια, το Άγιο Φως μοιράζεται στις εκκλησίες όλου του κόσμου. Αυτό είναι
Επιστρέφουμε στο σπίτι, σταυρώνουμε με το Άγιο Φως την πόρτα μας και ανάβουμε με αυτό το καντήλι. Η νηστεία έχει πια σταματήσει
και
απολαμβάνουμε
το
πασχαλινό τραπέζι.
το φως με το οποίο ανάβουμε τη λαμπάδα μας τη μέρα που πάμε στην εκκλησία για την
Στις πρώτες σελίδες μπορείτε να δείτε τι
Ανάσταση και ο παπάς την ώρα που μας το
περιλαμβάνει
δίνει λέει "Δεύτε λάβετε Φως".
πασχαλινό τραπέζι!
και
το
παραδοσιακό
Κυριακή του Πάσχα Είναι μια καλή αφορμή να βρεθούμε όλοι μαζί σαν οικογένεια και να ψήσουμε αρνιά, να τσουγκρίσουμε αυγά και να χορέψουμε, γιορτάζοντας το χαρμόσυνο γεγονός της Ανάστασης του Κυρίου!