ΓΕΝΙΚΟ
ΛΥ Κ ΕΙΟ
ΙΛΙΟΥ ΕΛΛΗ ΠΕΤΡΙΔΗ
ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
3ο
© Διπλωματική εργασία Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Βόλος, Ιούνιος 2019
Έλλη Πετρίδη Επιβλέπων καθηγητής: Γιώργος Μητρούλιας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
Έλλη Πετρίδη Επιβλέπων καθηγητής: Γιώργος Μητρούλιας
Βόλος, Ιούνιος 2019
abstract Subject of this thesis is the design of architectural interventions in the 3rd Lyceum of Ilion through participatory processes. The aim is to create an experiment that supports a new treaty (educational, programmatic, morphological) for the transition areas of the 3rd Lyceum of Ilion. This work follows a dissertation, entitled Learning Environments - a research proposal in 3 parts, that addresses a cluster of sources of inspiration and theoretical support for design. Compiling a system of primary observations, inventing the appropriate tools for detecting the narratives of everyday space users, and articulating design suggestions for the implementation of interventions are the three parts of this study. The study is articulated in three working cycles that represent the mechanisms of the production of space. The first cycle consists of the initial recordings of spatial expressions and relationships observed. The approach is done through field research at the school. The second cycle focuses on the collection of different narratives regarding the everyday life at school, through three actions that took place at the 3rd Lyceum of Ilion. Workshops are presented in three levels: design, implementation and analysis. The third cycle brings together the architectural design of interventions for the 3rd Lyceum of Ilion. From the graphic analysis of the intermediate spaces to the study of the implementation of the proposals, this chapter concentrates on the architectural production that emerged through the processing filters of the previous two cycles that were presented.
περίληψη Αντικείμενο αυτής της διπλωματικής εργασίας αποτελεί ο σχεδιασμός αρχιτεκτονικών επεμβάσεων στο σχολικό χώρο του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου, μέσω συμμετοχικών διαδικασιών. Στόχος είναι η δημιουργία μιας πειραματικής εργασίας η οποία υποστηρίζει μια νέα συνθήκη (εκπαιδευτική, προγραμματική, μορφολογική) για τους μεταβατικούς χώρους του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου. Η παρούσα εργασία αποτελεί τη συνέχεια του ερευνητικού θέματος με τίτλο Περιβάλλοντα μάθησης – μια πρόταση εργασίας σε 3 μέρη, το οποίο πραγματεύεται ένα σύμπλεγμα πηγών έμπνευσης και θεωρητικής υποστήριξης για το σχεδιασμό. Η σύνταξη ενός συστήματος πρωτογενών παρατηρήσεων, η επινόηση των κατάλληλων εργαλείων για την ανίχνευση των αφηγήσεων των καθημερινών χρηστών του χώρου και η άρθρωση σχεδιαστικών προτάσεων για την εφαρμογή των παρεμβάσεων είναι οι τρεις άξονες της παρούσας μελέτης. Η μελέτη αρθρώνεται σε τρεις κύκλους εργασίας, με σκοπό την σαφή παρουσίαση των μηχανισμών παραγωγής του χώρου. Ο πρώτος κύκλος αποτελείται από τις αρχικές καταγραφές χωρικών εκφράσεων και σχέσεων που παρατηρήθηκαν. Η προσέγγιση γίνεται μέσω της έρευνας πεδίου στο σχολείο που αποτελεί το κέντρο γύρω από το οποίο διεξάγεται η παρούσα εργασία, το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Ο δεύτερος κύκλος αφορά ένα σύνολο γνώσεων που συμπυκνώνει τη συλλογή διαφορετικών αφηγήσεων για το σχολείο, μέσα από τρεις δράσεις που έλαβαν χώρα στο 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Τα εργαστήρια παρουσιάζονται σε τρία επίπεδα: σχεδιασμός, υλοποίηση και ανάλυση. Ο τρίτος κύκλος συγκεντρώνει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό παρεμβάσεων για το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Από τις διαγραμματικές αναλύσεις των ενδιάμεσων χώρων, μέχρι την μελέτη εφαρμογής των προτάσεων, στο κεφάλαιο αυτό συμπυκνώνεται η αρχιτεκτονική παραγωγή που προέκυψε μέσα από τα φίλτρα επεξεργασίας των δύο προηγούμενων κύκλων που παρουσιάστηκαν.
00 01 02 03
σημεία εισαγωγής
11
έρευνα πεδίου
17
εισαγωγή
19
υπαίθριος χώρος
21
μεταβατικοί χώροι
29
ίχνη
39
συμμετοχικές δράσεις
εισαγωγή
51
εργαστήριο I
53
εργαστήριο II
63
εργαστήριο III
69
αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις εισαγωγή
89
σημειακές παρεμβάσεις
92
γραμμικές παρεμβάσεις
98
τοπικές παρεμβάσεις
108
49
87
00 σημεία εισαγωγής
13
ΣΗΜΕΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
Το σχολείο[1] είναι φορτισμένο με πολλαπλές έννοιες και στα όριά του περικλείονται στιγμιότυπα καθημερινότητας που αφορούν τόσο το χώρο, όσο και τις σχέσεις που δημιουργούνται εντός του, όπως προκύπτει από την ανάλυση του λήμματος. Αντικείμενο
αυτής
της
διπλωματικής
εργασίας,
αποτελεί
ο
σχεδιασμός
αρχιτεκτονικών επεμβάσεων στο σχολικό χώρο του 3 ΓΕΛ Ιλίου μέσω συμμετοχικών ου
διαδικασιών. Στόχος είναι η δημιουργία μιας πειραματικής εργασίας η οποία υποστηρίζει μια νέα συνθήκη (εκπαιδευτική, προγραμματική, μορφολογική) για τους μεταβατικούς χώρους του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου. Η παρούσα εργασία αποτελεί τη φυσική συνέχεια του ερευνητικού θέματος με τίτλο Περιβάλλοντα μάθησης – μια πρόταση εργασίας σε 3 μέρη[2], το οποίο πραγματεύεται ένα σύμπλεγμα πηγών έμπνευσης και θεωρητικής υποστήριξης για το σχεδιασμό. Ως προς το σύνολο της διαδικασίας, ακολουθείται η ερευνητική διαδρομή που σκιαγραφείται στο διάγραμμα. Την έρευνα πεδίου ακολουθεί ο σχεδιασμός εργαστηρίων συμμετοχικού σχεδιασμού και τελικά η υλοποίηση των δράσεων σε δύο χρονολογικά σημεία. Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός συντελείται σε δύο φάσεις επεξεργασίας του θέματος, τόσο με σκοπό την εκκίνηση της δράση αλλά και ως αποτέλεσμα της επεξεργασίας της. Μια διάσταση της αρχιτεκτονικής προσέγγισης είναι η ανάκτηση του δημόσιου χώρου από τους χρήστες του. Οι παρακάτω προβληματισμοί του Richard Sennet αποτελούν την αφετηρία για την τροφοδότηση της συζήτησης γύρω από το ζήτημα της εμπλοκής του χρήστη με το δημόσιο χώρο, ακόμα και εκτός του πλαισίου σχεδιασμού του: «The problem of participation that cities face today is how to create, in less ceremonial spaces, some of the same sense of relatedness among strangers. It is a problem in the design of public spaces in hospitals, in the making of urban schools, in big office complexes, in the renewal of Main Streets, and most particularly in the places where the work of government gets done. How can such places be opened up? How can the divide between inside and outside be bridged? How can design generate new growth? How can visual form invite engagement and identification? In principle, good urban design can answer these questions»[3]. Επιχειρείται η στοιχειοθέτηση μιας σύγχρονης
σχολείο το [sxolío] […] : 1. εκπαιδευτικό ίδρυμα που έχει ως σκοπό τη μόρφωση και την αγωγή των παιδιών και των εφήβων και που λειτουργεί με βάση ένα επίσημα αναγνωρισμένο πρόγραμμα: ~στοιχειώδους / μέσης εκπαίδευσης. Δημοτικό ~, στοιχειώδους εκπαίδευσης. ~ γενικής / επαγγελματικής εκπαίδευσης. Δημόσιο / ιδιωτικό ~. Nυχτερινό* ~. Ειδικό ~, για παιδιά με σωματικές ή με ψυχικές αναπηρίες. ~ εργασίας*. || […] α. το κτίριο όπου στεγάζεται το παραπάνω εκπαιδευτικό ίδρυμα: Kαινούριο / σύγχρονο ~. H αυλή / οι αίθουσες του σχολείου. Πηγαίνω στο ~. β. η εκπαίδευση που παρέχεται, τα μαθήματα που διδάσκονται στο παραπάνω εκπαιδευτικό ίδρυμα: Πηγαίνω ~, φοιτώ στο σχολείο. Tο ~ αρχίζει στις οκτώ και τελειώνει στη μία. Aγαπώ το ~. Δε μου αρέσει το ~. Tα σχολεία ανοίγουν / κλείνουν, αρχίζει / τελειώνει το σχολικό έτος. Φέτος τελειώνω το ~, αποφοιτώ από το σχολείο. Bγάζω ένα μαθητή από το ~, του διακόπτω τη φοίτηση. Bγάζω το~, συμπληρώνω τον πλήρη κύκλο σπουδών. Στέλνω το παιδί στο ~, για να παρακολουθήσει τα μαθήματα. γ. το σύνολο των μαθητών και του προσωπικού ενός σχολείου: Σήμερα όλο το ~ θα πάει εκδρομή. Aυτή την καθηγήτρια την αγαπάει όλο το ~. 2. (μτφ.) περιβάλλον όπου το άτομο αποκτά εμπειρίες απαραίτητες για τη ζωή του: H κοινωνία είναι ένα μεγάλο ~. Διδάχτηκε πολλά από το ~ της ζωής.
14
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
μελέτης, ικανής να προσφέρει υλικό πειραμάτων και προτάσεων για τον τρόπο με Sennett, R. «The Open City». Στο Wang W. (επιμ.) (2013). Culture: City. Zürich: Lars Müller Publishers
[1]
Το εν λόγω ερευνητικό θέμα εκπονήθηκε στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με επιβλέποντα καθηγητή το Γιώργο Μητρούλια και παρουσιάστηκε στο Βόλο το Μάιο του 2019.
[2]
Sennett, R. «The Open City». Στο Wang W. (επιμ.) (2013). Culture: City. Zürich: Lars Müller Publishers
[3]
Η χρονολογική αλληλουχία των επιμέρους σημείων της εργασίας δεν συμπίπτει με την εννοιολογική οργάνωσή τους στους παραπάνω κύκλους. Γίνεται μια προσπάθεια να ανιχνεύεται μέσω της μορφολογίας του παρόντος τεύχους.
[4]
τον οποίο μια τέτοια ευχή θα μπορούσε να καταστεί πραγματικότητα. Η σύνταξη ενός συστήματος πρωτογενών παρατηρήσεων, η επινόηση των κατάλληλων εργαλείων για την ανίχνευση των αφηγήσεων των καθημερινών χρηστών του χώρου και η άρθρωση σχεδιαστικών προτάσεων για την εφαρμογή των παρεμβάσεων είναι οι τρεις άξονες της παρούσας μελέτης. Η μελέτη αρθρώνεται σε τρεις κύκλους εργασίας, με σκοπό την σαφή παρουσίαση των μηχανισμών παραγωγής του χώρου. Ο πρώτος κύκλος αποτελείται από τις αρχικές καταγραφές χωρικών εκφράσεων και σχέσεων που παρατηρήθηκαν. Η προσέγγιση γίνεται μέσω της έρευνας πεδίου στο σχολείο που αποτελεί το κέντρο γύρω από το οποίο διεξάγεται η παρούσα εργασία, το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Πρέπει να σημειωθεί ότι η παρατήρηση του χώρου από τον αρχιτέκτονα ως εξωτερικό παρατηρητή διαφοροποιείται από τις παρατηρήσεις για το σχολικό περιβάλλον που εξάγονται από την ανάλυση των αποτελεσμάτων των εργαστηρίων συμμετοχικού σχεδιασμού που αναπτύσσονται στον επόμενο ερευνητικό κύκλο. Ο δεύτερος κύκλος αφορά ένα σύνολο γνώσεων που συμπυκνώνει τη συλλογή διαφορετικών αφηγήσεων για το σχολείο, μέσα από τρεις δράσεις που έλαβαν χώρα στο 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Τα εργαστήρια παρουσιάζονται σε τρία επίπεδα: σχεδιασμός, υλοποίηση και ανάλυση. Ο τρίτος κύκλος συγκεντρώνει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό παρεμβάσεων για το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Από τις διαγραμματικές αναλύσεις των ενδιάμεσων χώρων, μέχρι τη μελέτη εφαρμογής των προτάσεων, στο κεφάλαιο αυτό συμπυκνώνεται η αρχιτεκτονική παραγωγή που προέκυψε μέσα από τα φίλτρα επεξεργασίας των δύο προηγούμενων[4].
15
ορισμός ζητήματος
ορισμοί ορισμός ερευνητικού στόχου
ιστορικό παράδειγμα σύγχρονες πρακτικές
έρευνα έρευνα πεδίου [3ο ΓΕΛ Ιλίου] θεωρία και παρατήρηση σχολικών χώρων μεθοδολογίες συμμετοχικού σχεδιασμού
ερευνητικό θέμα
αποτέλεσμα εργαστήριο I
δράση συμμετοχή
διπλωματική εργασία
εργαστήριο II εργαστήριο I
εργαστήριο III
εργαστήριο II
σχεδιασμός εργαστηρίων
β’ φάση αρχιτεκτονικού σχεδιασμού
αρχιτεκτονικός σχεδιασμός εργαστήριο III
α’ φάση αρχιτεκτονικού σχεδιασμού
01 έρευνα πεδίου
19
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
εισαγωγή Το 1972 ιδρύεται το Μικτό Εξατάξιο Γυμνάσιο Αγίου Φανουρίου, το οποίο και
στεγάστηκε
10
Δημοτικού Σχολείου στην οδό
ου
στο
κτήριο
του
Πολυτέκνων. Από το 1976 το σχολείο χωρίζεται σε Γυμνάσιο και Λύκειο. Το 1981 το Μικτό Λύκειο Αγίου Φανουρίου μεταφέρεται
και
εναλλασσόμενη
συστεγάζεται
βάρδια
με
το
σε 3ο
Δημοτικό Σχολείο στο κτήριο της οδού Πατριάρχου Γρηγορίου Ε’ και το 1983 μετονομάζεται
σε
3ο
Λύκειο
Νέων
Λιοσίων. Το 1995 μετονομάζεται σε 3ο Λύκειο Ιλίου, το 1999 σε 3ο Ενιαίο Λύκειο Ιλίου και από το 2006 ονομάζεται πλέον 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Από το σχολικό έτος 1996-1997 μεταστεγάζεται στο νεόδμητο κτήριο στην οδό Αλαμάνας 14α. Το κτήριο αυτό σχεδιάζεται και υλοποιείται στο πλαίσιο του ενιαίου κεντρικού σχεδιασμού του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων. Το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου
αποτελεί
ένα
χαρακτηριστικό
παράδειγμα που ανήκει σε αυτό ακριβώς το πλαίσιο, καθώς χτίζεται με βάση τα σχέδια για το 12ο Γυμνάσιο Περιστερίου.
20
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
21
υπαίθριος χώρος Οι εικόνες που καταγράφονται στο περιβάλλον του 3ου Λυκείου Ιλίου αφορούν τοπία περιαστικών γειτονιών, ενώ στις δύο επιμήκεις όψεις του προαυλίου προβάλλουν πιο έντονα τα μπαλκόνια και οι βεράντες των παρακείμενων κατοικιών. Γύρω από το σχολείο παρατηρείται χαμηλή δόμηση, επομένως το προαύλιο έχει άπλετο φως, ίσως μάλιστα αυτό είναι ένα στοιχείο που δυσκολεύει την παραμονή σε αυτό κατά τους θερινούς μήνες. Η παρουσία του πράσινου στον υπαίθριο χώρο του σχολείου είναι κατ’ εξοχήν περιορισμένη στις περιφερειακές ζώνες φύτευσης οι οποίες αποτελούν τα όριά του. Τα περιφερειακά παρτέρια περιλαμβάνουν φυτά με μεγάλο όγκο και περιορισμένο ύψος, με αποτέλεσμα να αποτελούν ένα οπτικό όριο σε σχέση με τα γειτονικά κτίσματα αποκλειστικά στη στάθμη του εδάφους. Στις ζώνες που εφάπτονται στη δευτερεύουσα είσοδο –και κατά συνέπεια αφορούν την «πίσω αυλή» του σχολείου, παρατηρούνται δεμένα ποδήλατα σε δέντρα, τα οποία μαρτυρούν ένα συνηθισμένο τρόπο μετακίνησης των χρηστών του σχολείου. Το κεντρικό παρτέρι του πλάτανου είναι εμφανώς πιο περιποιημένο, με μικρά λουλούδια που έχουν φυτευτεί από τους ίδιους τους χρήστες, με ορισμένα δε να έχουν έρθει και από ταξίδια του σχολείου στο εξωτερικό. Παρατηρείται ότι αποτελεί σημείο συγκέντρωσης τόσο για τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, όσο και για τα «κατοικίδια» του σχολείου, τις γάτες της γειτονιάς που έχουν βρει καταφύγιο στην αυλή του σχολείου. Τα σημάδια της ομοιομορφίας στη μορφολογία σημείων σχολείων διαφορετικών βαθμίδων εκπαίδευσης είναι εμφανή στο προαύλιο του 3ου Λυκείου Ιλίου. Οι βρύσες παροχής πόσιμου νερού και η πύλη της δεύτερης εισόδου στο σχολικό χώρο αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα. Το προαύλιο διαθέτει γήπεδο μπάσκετ και κερκίδες, οι οποίες ωστόσο δε διαθέτουν σκίαση. Παρατηρούνται γενικώς ελάχιστα σημεία όπου μπορεί κάποιος να καθίσει, ιδίως προστατευμένα από τον ήλιο. Τα ογκώδη φυτά «καταπίνουν» τα λίγα παγκάκια που καταγράφονται στην περίμετρο, μειώνοντας τις θέσεις ξεκούρασης στην αυλή. Τοπόσημο της αυλής του 3ου Λυκείου αποτελεί ο πλάτανος στο κεντρικό παρτέρι του. Οι ιστορίες και οι αφηγήσεις για το σχολείο, στο πλαίσιο μιας καθημερινής συζήτησης αρχίζουν και τελειώνουν με τη φράση «τι έχει ακούσει ο πλάτανος…». Το ίδιο το δέντρο και ο υπο-χώρος που ορίζεται από την παρουσία του είναι ίσως η πιο δυναμική περιοχή του σχολείου και σίγουρα του προαυλίου. Ο κύκλος του χρόνου και η διαδοχή των μαθητών ορίζεται από την εναλλαγή των παρεών κάτω από τον πλάτανο, όπως σημειώνει μια εκπαιδευτικός του σχολείου. Mια άτυπη καθημερινή αναρχία ανατρέπει τους ρητούς ή άρρητους κανόνες. Παρατηρούνται νέα εκπαιδευτικά σχήματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα αυτοσχέδια «μαθήματα κάτω από τον πλάτανο» που λαμβάνουν χώρα στην αυλή του 3ου Λυκείου. Αυτή νέα η τυπολογία οικειοποίησης και νοηματοδότησης του υπαίθριου χώρου αποτελεί μια αυθόρμητη ερμηνεία του χώρου η οποία μπορεί να αποτελέσει θεματική της μελέτης του σχεδιασμού.
22
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
23
24
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
25
26
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
27
28
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
29
μεταβατικοί χώροι Η είσοδος στο εσωτερικό του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου πραγματοποιείται με δύο αντικριστές πόρτες (από την κεντρική αλλά και την «πίσω» αυλή) και εκτονώνεται σε χώρο άνετο, που παρουσιάζει ελάχιστα σημεία διαμόρφωσης. Παρατηρούνται παλέτες τοποθετημένες στο όριό του, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως καθιστικό αναμονής αλλά και στη διάρκεια των διαλειμμάτων, καθώς επίσης και αρκετά φυτά εσωτερικού χώρου. Με τον κεντρικό χώρο της εισόδου γειτνιάζουν τα γραφεία των εκπαιδευτικών, το κυλικείο και η βιβλιοθήκη του σχολείου, καθιστώντας συνολικά την περιοχή την πιο δημόσια του σχολείου, με μεγάλες πυκνότητες τόσο σε επίπεδο κίνησης, όσο και στάσης. Η καθημερινή σχολική πραγματικότητα σημαίνει για τους μαθητές διαβίωση σε συνθήκες πλήθους και περιορισμένη αίσθηση της έννοιας του ιδιωτικού. Επίσης, στο σχολικό χώρο καταγράφεται ένα ιδιαιτέρως περιορισμένο φάσμα αποδεκτών στάσεων και κινήσεων. Αυτός ο περιορισμός επηρεάζει τόσο τη συμπεριφορά των παιδιών, όσο και τις σχέσεις μεταξύ τους και με το περιβάλλον τους αλλά διαμορφώνει και ένα αίσθημα επιβολής και καταπίεσης. Δεν παρατηρούνται χωρικές ποιότητες ικανές να υποδεχθούν την επιλεκτική απομόνωση των ατόμων ή στιγμές χαλάρωσης και εκτόνωσης. Στο πλαίσιο του διαλείμματος παρατηρείται περισσότερο μια οκνηρή κατάσταση «χρονοτριβής», για την οποία συχνά οι έφηβοι κατακρίνονται, αλλά είναι απαραίτητο στοιχείο για την ανάπτυξή τους. Το ερώτημα που προκύπτει είναι πώς το σχολικό περιβάλλον μπορεί να υποδεχθεί αυτή την ιδιότητα των χρηστών του χωρίς να ακυρωθεί ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του, αλλά αντίθετα να εμπλουτιστεί. Οι μεταβατικοί χώροι του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου αρθρώνονται σε δύο άξονες που αφορούν την κίνηση στο εσωτερικό του σχολείου. Το «αρχέτυπο» του σχολικού χώρου αποτελείται από σειρές αιθουσών παρατεταγμένες σε επιμήκεις διαδρόμους οι οποίοι ρυθμίζουν την κυκλοφορία στο εσωτερικό του σχολείου, αλλά στερούνται λειτουργικής αξιοποίησης. Οι διάδρομοι του 3ου Λυκείου ακολουθούν το πρότυπο αυτό, οργανώνοντας την οριζόντια κίνηση. Είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπ’ όψιν το συγκεκριμένο κενό και οι χωρικές προεκτάσεις που μπορεί αυτό να λάβει. Τα κλιμακοστάσια, τα οποία ρυθμίζουν την κατακόρυφη κίνηση στο εσωτερικού του σχολικού χώρου, παρουσιάζουν αντιθέσεις μεταξύ τους. Το ένα φωτίζεται από ένα άνοιγμα-σχισμή το οποίο του προσδίδει ένα μυσταγωγικό χαρακτήρα άδυτου, ενώ το άλλο από ένα υαλοστάσιο σχεδόν πλήρους μήκους και ύψους, το οποίο το καθιστά κατάφωτο. Η παρατήρηση της σοκαριστικής έλλειψης χώρων για χαλάρωση γίνεται εμφανέστερη στις απολήξεις των κλιμακοστασίων, εξαιτίας των ανεκμετάλλευτων περιοχών που σχηματίζονται εκεί.
30
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
31
32
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
33
34
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
35
36
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
37
38
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
39
ίχνη Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα ίχνη των καθημερινών χρηστών του σχολείου πάνω στο κέλυφός του. Οι χρήστες του σχολείου προσαρμόζουν καθημερινά το χώρο τους και οι καθημερινές τους ιστορίες πρέπει να συμπεριληφθούν στα στάδια μελέτης και σχεδιασμού. Το ζήτημα της οικειότητας είναι κομβικό για τη βιωματική εμπειρία των χρηστών του σχολικού χώρου. Η αισθητική του σχολικού περιβάλλοντος καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ταυτότητα, τόσο του χώρου όσο και του ανθρώπινου δυναμικού του και αντιστρόφως, ορίζεται από αυτή. Στους τοίχους του 3ου Λυκείου Ιλίου παρατηρούνται τα κοινά μοτίβα διακόσμησης των σχολικών χώρων, τα οποία περιλαμβάνουν την ανάρτηση εργασιών (συνήθως με περιεχόμενο ιστορικό ή λογοτεχνικό) στους διαδρόμους ή αφίσες με ανατυπώσεις έργων τέχνης. Οι μαθητές στα διαλείμματα, στα κενά και στις διακοπές τους φροντίζουν τους τοίχους που χρειάζονται ανανέωση με φρέσκια βαφή ή graffiti. Παρατηρείται ένας φόβος για έκφραση των πραγματικών επιθυμιών και οπτικών μέσων των μαθητών και οι δημιουργικές παρεμβάσεις σε ορισμένες περιπτώσεις τελικά παρουσιάζουν θεματολογία που θεωρείται από όλη τη σχολική κοινότητα «αποδεκτή» και είναι συντηρητική ή απλώς περιορισμένη σε «εκπαιδευτικά ζητήματα». Στο χώρο της εισόδου καταγράφονται τρεις διακοσμητικές παρεμβάσεις στους τοίχους. Δίπλα στην είσοδο υπάρχει ένας χάρτης της Ευρώπης, ζωγραφισμένος σε καμβά από μαθητές, ο οποίος συνοδεύεται από φωτογραφίες και αποτελεί ενθύμιο της συνεργασίας του σχολείου με σχολεία πέντε άλλων χωρών. Στους τοίχους του κλιμακοστασίου έχουν αναρτηθεί φωτογραφίες των μαθητών προηγούμενων ετών, σαν μια φωτογραφική επετηρίδα. Τέλος, προς τη βιβλιοθήκη παρατηρείται ένα graffiti που αναφέρει το όνομα του σχολείου και ορισμένα διακοσμητικά στοιχεία. Ως προς το οπτικό υλικό, έχει γίνει μια προσπάθεια σήμανσης και αρίθμησης των αιθουσών, ενώ έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι αναρτημένες σχεδιαγραμματικές κατόψεις σε κάθε όροφο. Η κάτοψη του σχολείου, ενώ μπορεί να προσφέρει αξιοσημείωτες διαδρομές και δυναμικούς χώρους, χρειάζεται αποκωδικοποίηση, τόσο για τους επισκέπτες και όσο και τους νέους μαθητές. Με την καταγραφή των στοιχείων αυτών, σημειώνεται η φροντίδα των χρηστών για τη λειτουργική διάσταση του οπτικού ερεθίσματος στο σχολικό χώρο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ενασχόληση των χρηστών του σχολείου με την καλλιέργεια μικρών φυτών σε γλάστρες, εκτός από το κεντρικό παρτέρι. Τα φυτά αυτά στη μεγαλύτερη διάρκεια λειτουργίας του σχολείου βρίσκονται εσωτερικά, περιμετρικά στο χώρο της εισόδου και πλαισιώνουν το ιδιότυπο καθιστικό και τους θερινούς μετακινούνται στο κατώφλι της εισόδου προς την αυλή.
40
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
41
42
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
43
44
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
45
46
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ
47
02 συμμετοχικές δράσεις
51
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
εισαγωγή Hofmann, S. (n.d.). «Form Follows Kids’ Fiction. Participatory and Interactive Architecture for Schools and Nurseries». Education and Architecture. [5]
Συνοπτικά, η ουσία του συμμετοχικού σχεδιασμού βρίσκεται στη μελέτη της πραγματικότητας του χρήστη όχι για να αναπαραχθεί (αυτούσια ή στυλιζαρισμένη) αλλά για να αντληθούν από αυτή πληροφορίες και βιώματα και να αναδειχθεί ο μηκυρίαρχος λόγος, ο οποίος συνήθως αγνοείται. Η συμμετοχή εμπλέκει τους χρήστες στη διαδικασία του σχεδιασμού, ώστε η αρχιτεκτονική παραγωγή να ολοκληρώνεται με όσο το δυνατό σφαιρικότερο τρόπο. Ωστόσο, το πολυφωνικό απόθεμα πληροφοριών το οποίο δημιουργείται πρέπει να μεταχειρίζεται προσεκτικά, ώστε να εμπλουτίσει το σχεδιασμό χωρίς να τον ακυρώσει. Τα εργαστήρια συμμετοχικού σχεδιασμού πρέπει να αποτελούν αποκλειστικά εργαλείο των πρώιμων σταδίων του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Δεν αποτελούν αυτοσκοπό της αρχιτεκτονικής διαδικασίας, αλλά λειτουργούν συμβουλευτικά σε αυτήν, καθορίζοντας τα δεδομένα που καλείται να διαχειριστεί. Ο συμμετοχικός σχεδιασμός αποτελεί πεδίο που ακόμα εξερευνάται ως προς την κλίμακα, την έκταση, την οργάνωση και κυρίως το πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να λάβει χώρα με παραγωγικά και ουσιαστικά αποτελέσματα. Είναι σημαντικό να υπάρχει μια χρονική και νοηματική συνέχεια μεταξύ των εργαστηρίων για να νοιώθουν οι χρήστες ότι η συμβολή τους είναι καθοριστικής σημασίας για το σχεδιασμό. Αντικείμενο του ερευνητικού αυτού κύκλου αποτελεί ο σχεδιασμός εργαλείων για την επικοινωνία των ζητημάτων του χώρου με «μη-ειδικούς» και η διατύπωση ενός τρόπου συλλογής των απαραίτητων στοιχείων και δεδομένων που αφορούν το σχολικό χώρο και συγκεκριμένα το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Κατ’ αρχήν, η συμμετοχική διαδικασία δε μπορεί να αναπτυχθεί με συνταγή[5], ωστόσο από τις προτάσεις μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα που δυνητικά μπορεί να οδηγήσουν στη στοιχειοθέτηση μιας εργαλειοθήκης. Η διερεύνηση της σχολικής πραγματικότητας φέρνει στην επιφάνεια πληθώρα εμπειρικών δεδομένων για τις εκπαιδευτικές διαδικασίες, το φάσμα των κοινωνικών περιστάσεων της σχολικής ζωής, τη διαφοροποίηση του ρόλου του εκπαιδευτικού
52
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
και των μαθητών, τις μεταξύ τους προσδοκίες, την κοινωνική συγκρότηση Μακρυνιώτη, Δ. «Η υπό διαπραγμάτευση (σχολική) τάξη» στο Σολομών Ι., Κουζέλης Γ. (επιμ.) (1994). Πειθαρχία και Γνώση. Αθήνα: ΕΜΕΑ. σ. 147.
[6]
Βρυχέα, Ά., & Λωράν, Κ. (επιμ.). (1993). Συμμετοχικός Σχεδιασμός. Θωρητικές διερευνήσεις, ιστορία των ιδεών και των πρακτικών, μεθοδολογικές προσεγγίσεις. Αθήνα: εκδόσεις ΤΕΕ σε συνεργασία με ΕΜΠ - Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών.
[7]
εκπαιδευτικών κατηγοριών, την αξιολόγηση, τις συνθήκες διαμόρφωσης, εφαρμογής και αναίρεσης κανόνων[6]. Αποσκοπεί στην προσέγγιση της καθημερινότητας όπως αυτή διαμορφώνεται από την ενεργή συμμετοχή των μετεχόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την καταγραφή και την ερμηνεία των υποκειμενικών και των συλλογικών τους εμπειριών. Τα απαραίτητα εργαλεία για την εφαρμογή του συμμετοχικού σχεδιασμού συχνά πρέπει να εφευρεθούν[7]: η δυναμική των ομάδων, οι τεχνικές επικοινωνίας, τα σχεδιαστικά εργαλεία επικοινωνίας των ζητημάτων του χώρου, η συλλογή και η ανάλυση των δεδομένων. Παράλληλα, αναζητείται η σχέση μεταξύ του «να κάνεις» και του «να μαθαίνεις». Θα μπορούσαν τα εργαστήρια να αποτελέσουν και μέσο διαπαιδαγώγησης πέρα από εργαλείο για τον αρχιτέκτονα; Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται φωτίζουν παρατηρήσεις των εκπαιδευτικών για το ζήτημα αυτό.
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
53
εργαστήριο I // η ουτοπία της καθημερινότητας σχεδιασμός Αντικείμενο αυτού του εργαστηρίου αποτελεί η αφήγηση της καθημερινής ζωής στο 3ο ΓΕΛ Ιλίου, με έμφαση στο τρόπο με τον οποίο βιώνονται οι επιμέρους υπό-χώροι του. Το εργαστήριο διαρθρώνεται σε δύο μέρη: α/ Προσεγγίζοντας το 3ο ΓΕΛ Ιλίου. β/ Οι μικρές ιστορίες. Το πρώτο αφορά μια μεγαλύτερη ομάδα χρηστών, με ελεύθερη συμμετοχή. Στην είσοδο του σχολείου, μεταξύ βιβλιοθήκης, γραφείου εκπαιδευτικών και κυλικείου, στήνεται μια τοπογραφική μακέτα του σχολείου. Κατά το δεύτερο και το τρίτο διάλειμμα μεταξύ των διδακτικών ορών, περαστικοί εκπαιδευτικοί, μαθητές και άλλοι χρήστες του σχολείου καλούνται να σημειώσουν πάνω στο τοπογραφικό σχέδιο τη διαδρομή που ακολουθούν για να φτάσουν στο σχολικό συγκρότημα, καθώς επίσης και να επισημάνουν περιοχές και τοπόσημα με ιδιαίτερη σημασία (π.χ. αγαπημένα ή ενδιαφέροντα μέρη). Το δεύτερο μέρος λαμβάνει χώρα σε μια σχολική αίθουσα και αναφέρεται σε μικρή ομάδα χρηστών, αποτελούμενη από 4 καθηγητές και 12-20 μαθητές. Ζητούμενο είναι, μέσα σε μια διδακτική ώρα, οι συμμετέχοντες να δημιουργήσουν κολλάζ έχοντας σαν βάση φωτογραφίες του σχολικού περιβάλλοντος. Οπτικοποιώντας μια ιστορία της σχολικής πραγματικότητας, μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα αν το αφήγημα θα αφορά ένα αγαπημένο σημείο, ή αν θα περιγράφει ένα πρόβλημα κλπ. Ενθαρρύνεται η διάδραση μεταξύ των χρηστών κατά την προσπάθεια ανίχνευσης του τρόπου με τον οποίο βιώνεται καθημερινά ο σχολικός χώρος. Κατ’ επέκταση, μέσω της διαφωνίας ή της σύμπνοιας απόψεων διαφαίνονται οι σχέσεις που προκύπτουν από το κοινό βίωμα, με αποτέλεσμα τον περιορισμό των στερεοτύπων. Πρωταρχικός στόχος αυτού του εισαγωγικού εργαστηρίου, από τη σειρά που σχεδιάζονται, είναι η δημιουργία κοινού λεξιλογίου μεταξύ των συμμετεχόντων και το χτίσιμο εμπιστοσύνης και ανοιχτής επικοινωνίας. Στη φάση αυτή έχουν μικρότερη σημασία τα αποτελέσματα του εργαστηρίου και μεγαλύτερη η επικοινωνία μεταξύ των μελών του. Επιδιώκεται μια αρχική εξερεύνηση των (κρυφών) λειτουργιών των χώρων, των πυκνοτήτων, των ροών, των διαβαθμίσεων στη σημασία που δίνεται σήμερα στους διάφορους υπο-χώρους, των αγαπημένα και των απαγορευμένων μερών και τέλος, των ιστοριών που απαρτίζουν τη σχολική καθημερινότητα. Από τα αποτελέσματα του εργαστηρίου αναμένεται να εξαχθούν συμπεράσματα για τη χαρτογράφηση του σχολείου στον αστικό ιστό και η ανίχνευση της σχέσης του με τη γειτονιά, του τρόπου προσέγγισής του, των ορίων, των σημείων ενδιαφέροντος, των θεάσεων και των εντυπώσεων των ίδιων των χρηστών, καθώς και του παιδαγωγικού αποτυπώματός του.
54
φυλλάδια παρουσίασης, τοπογραφικό-μακέτα, μαρκαδόροι, pins με διάφορες ενδείξεις Οι μικρές ιστορίες:
2o & 3ο διάλειμμα
Προσεγγίζοντας το 3ο ΓΕΛ Ιλίου:
χρονικό πλαίσιο
στάδιο σχεδιασμού
Μάιος 2018
3ο ΓΕΛ Ιλίου --- ΤΑΜ ΠΘ
εργαλειοθήκη
εργαστήρια συμμετοχικού σχεδιασμού
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
μεταξύ γραφείων, κυλικείου & βιβλιοθήκης
μέγεθος ομάδας
μεσαία
αρχικό
εργαλεία
περιγραφή
κομμένες φιγούρες-σκηνές-λέξεις,
Πρόκειται για το πρώτο μέρος ενός διπόλου εργαστηρίων που στόχο έχει να ανιχνεύσει την παρούσα καθημερινότητα στο σχολείο. Το εργαστήριο αφορά μια ευρύτερη ομάδα χρηστών, με ελεύθερη συμμετοχή. Στην είσοδο του σχολείου, μεταξύ βιβλιοθήκης, γραφείου εκπαιδευτικών και κυλικείου, στήνεται μια τοπογραφική μακέτα του σχολείου. Κατά το δεύτερο και το τρίτο διάλειμμα, μεταξύ των διδακτικών ωρών, περαστικοί εκπαιδευτικοί, μαθητές και άλλοι χρήστες του σχολείου καλούνται να σημειώσουν πάνω στο τοπογραφικό σχέδιο τη διαδρομή που ακολουθούν για να φτάσουν στο σχολικό συγκρότημα, καθώς επίσης και να επισημάνουν περιοχές και τοπόσημα με ιδιαίτερη σημασία (π.χ. αγαπημένα ή απαγορευμένα μέρη).
ς
ς
ρο
έω
το
λλ
Νέσ
Αχι
Φανου ρίου
μν ω νο
ς
Αγίου
Αγ Πά τρ ο
Λαύρ ας
Σύ ρ
υ
Λαγκ αδίο υ
ίο
βιδ
Λε
Αγίας
κλ ου
Αγ αμ έ
ας
Ολυμ πί
ου
Κα λλιθ έας
ς
σέ ω
υσ
Οδ
ου
οκάσ τρ
Χιλι
Αλαμάνας
ρου
υ
δίου
Σύρο
υ
Γυ θε ίο
Παλα μη
εργαλεία καταγραφής
ων
Δουκάδ ς
Αμαλιάδ ος
υ
λο
ντ οπ ού
τα
Κω νσ
Αλαμάνας
Διογέν ους
υ
Ρίο
Διογέν ους
Νικη ταρά
Ελπί δο
Αρκα δίας
Λεωφόρ
Αρκα δίας
ος Ανδ
Γο
ανδρέο ρέα Παπ
υ
Επιδ αύ
Αντιρρίου
ρτ υν ία ς
ρίου
είξε ων
ας
Ολυμ πί
ίας Λα ύρας
Φαν ου
ενδ
Βυτίνης
Αγίο υ
τοπογραφική μακέτα
pin s
η ουτοπία της καθημερινότητας
ταινίες
Προσεγγίζοντας το 3ο ΓΕΛ Ιλίου
εκτυπωμένες φωτογραφίες, μαρκαδόροι,
ης
κεντρική είσοδος,
συμμετέχουσες-συμμετέχοντες
φυλλάδια παρουσίασης,
Νίκ
χώρος
I
μαρκαδόροι
Ναυπλίου ης
Πλούτω νος
28
ίου
βρ
τω
Οκ
χώρος
χρονικό πλαίσιο 50 λεπτά
βιβλιοθήκη μέγεθος ομάδας
στάδιο σχεδιασμού
Μάιος 2018
εργαστήρια συμμετοχικού σχεδιασμού
3ο ΓΕΛ Ιλίου --- ΤΑΜ ΠΘ
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
μικρή συμμετέχουσες-συμμετέχοντες
αρχικό
εργαλεία
Το δεύτερο μέρος του εργαστηρίου με το γενικό τίτλο ‘η ουτοπία της καθημερινότητας’, λαμβάνει χώρα στη βιβλιοθήκη του σχολείου και αφορά σε μια μικρή ομάδα χρηστών, αποτελούμενη από 4 καθηγητές και 12-20 μαθητές. Ζητούμενο είναι, μέσα σε μια διδακτική ώρα, οι συμμετέχουσες και οι συμμετέχοντες να δημιουργήσουν κολλάζ έχοντας σαν βάση φωτογραφίες του σχολικού περιβάλλοντος. Οπτικοποιώντας μια ιστορία της σχολικής πραγματικότητας, μπορούν να επιλέξουν ελεύθερα αν το αφήγημα θα αφορά ένα αγαπημένο σημείο, ή αν θα περιγράφει ένα πρόβλημα κλπ. Μέσα από τις παρούσες καθημερινές ιστορίες του σχολείου, μπορεί να εμπλουτιστεί ο μελλοντικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός.
φωτογραφίες
Οι μικρές ιστορίες
η ουτοπία της καθημερινότητας
περιγραφή
διάφορα αποκόμματα
μαρκαδόροι
λες κόλ
εργαλεία καταγραφής ψαλίδια
I
55
56
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
δράση 18 Μαΐου 2018 Στην αρχή, οι συμμετέχοντες (περισσότερο οι
οι
μαθητές
εκπαιδευτικοί)
και
λιγότερο
ήταν
αρκετά
προβληματισμένοι για τη φύση και το
αντικείμενο
Οι
αντιδράσεις
του
σώματος
προσέγγιση
του
εργαστηρίου.
και
οι
στάσεις
μαρτυρούσαν
«μαθήματος»,
μια
ωστόσο
ήταν φανερό πως όλοι βρίσκονται «έξω
από
την
ερευνητική
τα
νερά
τους».
κρατούσε
ένα
άγχος
θος
την
ποικιλία
και
Από
πλευρά, για
επι-
το
πλή-
των
απο-
κομμάτων. Ο προβληματισμός αυτός επιβεβαιώθηκε αίρετα
και
σχόλια
Ωστόσο,
από
των
το
καλοπρο-
εκπαιδευτικών.
κλίμα
αμηχανίας
υποχώρησε αρχικά μετά την αρχική παρουσίαση
του
εργαστηρίου
και
στη συνέχεια όταν επιλέχθηκαν οι φωτογραφίες υλικό
των
εκπαιδευτικοί
και
κυκλοφόρησε
αποκομμάτων. είναι
Ενώ
το οι
αναπόσπαστο
μέρος των συμμετεχόντων, το πλήθος των μαθητών υπερβαίνει αυτό που είχε αρχικά υπολογιστεί.
57
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ανάλυση Πολλές από τις ενδείξεις «αγαπημένα μέρη»
και
«ενδιαφέροντα
μέρη»
τοποθετήθηκαν στα ελάχιστα σημεία πρασίνου
που
παρα-τηρούνται
γειτονιά.
Οι
ενδείξεις
στη
«κατοικία»
παρουσιάζουν έλλειψη στο χάρτη. Είναι ιδιαιτέρως ση-μαντική η παρατήρηση πως πολλοί από τους συμμετέχοντες (και καθημερινούς χρήστες του σχολείου) μένουν σε μια απόσταση από αυτό, στα όρια της γειτονιάς του. Από τις σημειώσεις των συμμετεχόντων ως
προς
τους
περιοχής και
τις
στους η
προέκυψαν δευτερεύουσα
σχολείο, στο
καθη-μερινές οδικούς
όπως
διάγραμμα.
πορείες
άξονες η
της κύρια
είσοδος
στο
παρουσιάζονται Επίσης,
σημειώ-
θηκαν με ξεχωριστή ένδειξη οι διαβάσεις,
σαν
σημεία
σύνδεσης
του
σχολείου με το τμήμα της γειτονιάς που βρίσκεται πέρα από τη λεωφόρο.
58
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ανάλυση Οι πρώτες παρατηρήσεις των κολλάζ δίνουν μια ενδιαφέρουσα συνολική εικόνα. Ορισμένα από αυτά ανήκουν στη σφαίρα του φαντασιακού, καθώς αναπαράγουν ατμοσφαιρικές εικόνες, οι
οποίες
δεν
ανταποκρίνονται
σε
συγκεκριμένες ιστορίες ή καταστάσεις της πραγματικότητας. Άλλα θέλουν πολύ
προσεκτική
παρατήρηση
για
να αποδοθεί το νόημά τους, όπως για παράδειγμα
αυτό
που
αναπαριστά
τους μαθητές στο σημείο της πρωινής συγκέντρωσης σαν κοπάδι σε λιβάδι. Σε άλλα καταγράφονται «απαγορευμένες» ιστορίες,
με
χαρακτηριστικό
το
παράδειγμα εκείνου που παρουσιάζει την «πίσω αυλή» ως άτυπο καπνιστήριο.
59
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ανάλυση Ορισμένα είναι πολύ εύστοχα με ευθύ αναπαραστατικό τρόπο, όπως εκείνο που αφηγείται το πώς τρώνε στο κοινό
γραφείο
των
εκπαιδευτικών,
ή εκείνο το οποίο εικονογραφεί την αίσθηση κρύου στους διαδρόμους κατά τους χειμερινούς μήνες, ή εκείνο το οποίο σχολιάζει τη διακόσμηση. Ενώ κυριαρχεί η αναπαράσταση μαθητών και εκπαιδευτικών, σε ορισμένα κολλάζ παρατηρείται η εμφάνιση μελών του βοηθητικού προσωπικού του σχολείου και ορισμένες φορές και επισκεπτών.
60
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
61
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ανάλυση
φυτεύσεις
Αναλύοντας το σύνολο των δεδομένων, προκύπτουν
μερικά
διαγράμματα.
Αρχικά παρατηρείται ίδιος αριθμός κολλάζ που αναπαριστούν εσωτερικούς
εσωτερικό-εξωτερικό
και εξωτερικούς χώρους του σχολείου, ενώ από το σύνολο αυτών στα οποία παρουσιάζεται ο υπαίθριος χώρος στα
γραφείο καθηγητών
μισά με
έχουν
επόμενο διάδρομοι
προαύλιο
προστεθεί
θεματολογία
αποκόμματα
φυτεύσεων.
διάγραμμα
Στο
αναδεικνύεται
η συχνότητα εμφάνισης των χώρων που γραφείο
αναπαριστώνται
(είσοδος,
εκπαιδευτικών,
διάδρομοι,
κλιμακοστάσια, προαύλιο, πλάτανος, πίσω αυλή) με ένταση στην εμφάνιση του προαυλίου.
πλάτανος
κλιμακοστάσια
πίσω αυλή
είσοδος
62
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ανάλυση Στη
συνέχεια
παρουσιάζονται
σε
παρόμοιο διάγραμμα οι ιδιότητες των υποκειμένων
που
αναπαριστώνται
ή η απουσία υποκειμένων (μαθητές, εκπαιδευτικοί,
άλλοι
«κατοικίδια»,
εργαζόμενοι,
κανένας),
όπου
η
στάσεις σώματος
πλειονότητα είναι μαθητές. Αναλύοντας
τα
μαθητές
δεδομένα
για
τις
στάσεις σώματος που παρατηρούνται στα κολλάζ, αναφέρεται ότι ο αριθμός των όρθιων είναι διπλάσιος από τον αριθμό
των
καταγράφεται
καθισμένων, καμία
ενώ
άλλη
δεν
στάση.
Μάλιστα, πρέπει να σημειωθεί πως ο
κανένας
εκπαιδευτικοί
αριθμός των καθισμένων είναι τόσο υψηλός
γιατί
αναπαριστώνται
δύο
πολυπληθείς σκηνές από το γραφείο των εκπαιδευτικών οι οποίες ρυθμίζουν το τελικό αποτέλεσμα. Είναι εμφανής η έλλειψη ελευθερίας επιλογών ως προς τις στάσεις του σώματος που υποστηρίζονται στο σχολικό χώρο.
«κατοικίδια»
άλλοι εργαζόμενοι
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
63
εργαστήριο II // η φαντασία του ατόμου και το συλλογικό φαντασιακό σχεδιασμός Αντικείμενο αυτού του εργαστηρίου αποτελεί η έρευνα των αναγκών και των επιθυμιών των καθημερινών χρηστών του σχολείου, τόσο ως άτομα αλλά και ως κοινότητα, ώστε το αφήγημά τους να λειτουργήσει σαν πηγή σχεδιασμού. Το εργαστήριο διαρθρώνεται σε δύο μέρη: α/ Καρτ ποστάλ απ’ το Ίλιον. β/ Νησιά και γέφυρες. Το πρώτο, αφορά μεγάλο τμήμα χρηστών (εκπαιδευτικούς,
μαθητές και άλλους εργαζόμενους) και λαμβάνει χώρα στην είσοδο του σχολείου, μεταξύ βιβλιοθήκης, γραφείων και κυλικείου. Πάνω σε μια μακέτα του προαυλίου, περαστικοί χρήστες καλούνται να δημιουργήσουν ένα τρισδιάστατο κολλάζ από σκηνές (περισσότερο ρεαλιστικές έως τελείως ειδυλλιακές) που περιγράφουν διάφορες ατμόσφαιρες, λειτουργίες ή δραστηριότητες. Το κολλάζ προκύπτει μέσα από ατομικές παρεμβάσεις αλλά κυρίως μέσα από διάλογο στα σημεία που κάποιες ιδέες θα αλληλοκαλύπτονται. Το δεύτερο μέρος, αφορά μια μικρότερη ομάδα χρηστών, στην οποία δίνονται μακέτες των ενδιάμεσων χώρων του σχολικού περιβάλλοντος, των χώρων οι οποίοι προσφέρονται για επεμβάσεις. Ο μυστηριακός τίτλος του υποεργαστηρίου γίνεται περισσότερο σαφής με την εμφάνιση των «καρτών». Οι «κάρτες» αποτελούνται από διαφάνειες στις οποίες αναγράφονται προγραμματικές λειτουργίες (π.χ. μελέτη), ατμόσφαιρες (π.χ. ησυχία) και δραστηριότητες (π.χ. θέατρο) κομμένες σε σχήματα κυκλικά (σημεία-νησιά) ή ευθύγραμμα (ζώνες-γέφυρες). Έχει γίνει μια όσο το δυνατό ευρύτερη καταγραφή πιθανών σεναρίων, αλλά υπάρχουν πάντα και άγραφες «κάρτες», ώστε οι συμμετέχοντες να προσθέσουν δικές τους ιδέες. Οι χρήστες καλούνται να επιλέξουν, να συνδυάσουν και να τοποθετήσουν χωρικά αυτές που επιθυμούν περισσότερο με αυτενέργεια αλλά και διάλογο. Ο συνδυασμός αυτών των δύο υπο-εργαστηρίων θα διερευνήσει τις ανάγκες και τις επιθυμίες των χρηστών του σχολικού συγκροτήματος τόσο για το περιβάλλον του προαυλίου όσο και για τους χώρους του εσωτερικού. Το εργαστήριο μπορεί να θεωρηθεί πετυχημένο αν καταφέρει να παράσχει στους χρήστες που συμμετέχουν σε αυτό εργαλεία για την έκφραση των «αρχιτεκτονικών ιδεών» τους, όπως αυτές εκφράζονται μέσα από τις ανάγκες, τις επιθυμίες, τα οράματα και τις πεποιθήσεις τους. Όπως είναι σαφές και από τους τίτλους, το εργαστήριo στοχεύει στην απελευθέρωση της φαντασίας των χρηστών και στη μετουσίωσή της σε εικόνες για το χώρο. Για να αποφευχθούν παρανοήσεις και λανθασμένες εντυπώσεις, πρέπει να καταστεί ξεκάθαρο από την αρχή πως αυτοί οι φανταστικοί χώροι δεν θα ληφθούν κυριολεκτικά υπ’ όψιν από τους αρχιτέκτονες, αλλά θα πρέπει να ερμηνευτούν σε χωρικές συνθέσεις. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, γίνεται και μια εξερεύνηση των πιθανών μελλοντικών φάσεων του σχολικού χώρου, η οποία έχει σημασία σε δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης.
64
όπου αναπαριστώνται διαφορετικές δραστηριότητες, λειτουργίες, ατμόσφαιρες Νησιά και γέφυρες: μακέτα κτηρίου, διαφάνειες σε κύκλους ή ευθύγραμμα τμήματα όπου αναγράφονται διαφορετικές δραστηριότητες, λειτουργίες, ατμόσφαιρες
2o & 3ο διάλειμμα
κεντρική είσοδος,
μεταξύ γραφείων, κυλικείου & βιβλιοθήκης
μέγεθος ομάδας
στάδιο σχεδιασμού
Μάιος 2018
κομμένες σκηνές από περιοδικά
χώρος
χρονικό πλαίσιο
μεσαία συμμετέχουσες-συμμετέχοντες
αρχικό
εργαλεία
περιγραφή
Καρτ ποστάλ απ’ το Ίλιον
μακέτα προαυλίου,
η φαντασία του ατόμου και το συλλογικό φαντασιακό
Καρτ ποστάλ απ’ το Ίλιον:
3ο ΓΕΛ Ιλίου --- ΤΑΜ ΠΘ
εργαλειοθήκη
εργαστήρια συμμετοχικού σχεδιασμού
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
II
σχέδια προαυλίου
αποκόμματα από περιοδικά
Αποτελεί το πρώτο μέρος ενός διπλού εργαστηρίου που στοχεύει να ασχοληθεί με τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις πεποιθήσεις των χρηστών. Αφορά μεγάλο τμήμα χρηστών (εκπαιδευτικούς, μαθητές και άλλους εργαζόμενους) και λαμβάνει χώρα στην είσοδο του σχολείου, μεταξύ βιβλιοθήκης, γραφείων και κυλικείου. Πάνω σε μια μακέτα του προαυλίου, περαστικοί χρήστες καλούνται να δημιουργήσουν ένα τρισδιάστατο κολλάζ από σκηνές (περισσότερο ρεαλιστικές έως τελείως ειδυλλιακές) που περιγράφουν διάφορες ατμόσφαιρες, λειτουργίες ή δραστηριότητες. Το τρισδιάστατο αυτό κολλάζ θα προκύψει από ατομικές παρεμβάσεις αλλά, κυρίως, μέσα από διάλογο στα σημεία που κάποιες ιδέες θα αλληλοκαλύπτονται.
εργαλεία καταγραφής ψαλίδια πινέζες
65
χώρος
χρονικό πλαίσιο 50 λεπτά
βιβλιοθήκη μέγεθος ομάδας
στάδιο σχεδιασμού
Μάιος 2018
εργαστήρια συμμετοχικού σχεδιασμού
3ο ΓΕΛ Ιλίου --- ΤΑΜ ΠΘ
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
μικρή συμμετέχουσες-συμμετέχοντες
αρχικό
ύπνος
ομαδική εργασία
ανάγνωση
ατομική εργασία
χαλάρωση
ελαφρύ μαγείρεμα
ομαδική εργασία
μελέτη
ατομική εργασία
φασαρία
ησυχία
χαλάρωση
δάσος
λιβάδι
ζωντάνια
ωκεανός
θέατρο
γλυπτική
κινηματογράφος
αναγνώσεις
μουσική
ζωγραφική
φωτογραφία
πείραματα
ρομποτική πειράματα
ρομποτική
φωτογραφία
κατασκευές
ατομική εργασία
ατομική εργασία
ομαδική εργασία
ύπνος
χαλάρωση
δάσος
φασαρία
μελέτη
θέατρο
δάσος
εργαλεία
Νησιά και γέφυρες
περιγραφή
II
σχέδια ενδιάμεσων χώρων
διαφάνειες - κάρτες
μαρκαδόροι
Το δεύτερο μέρος του εργαστηρίου για το φαντασιακό αφορά μια μικρότερη ομάδα χρηστών, στην οποία δίνονται σχέδια των ενδιάμεσων χώρων του σχολικού περιβάλλοντος, των χώρων οι οποίοι προσφέρονται για επεμβάσεις. Οι «κάρτες» αποτελούνται από διαφάνειες στις οποίες αναγράφονται προγραμματικές λειτουργίες (π.χ. μελέτη), ατμόσφαιρες (π.χ. ησυχία) και δραστηριότητες (π.χ. θέατρο) κομμένες σε σχήματα κυκλικά (σημεία-νησιά) ή ευθύγραμμα (ζώνες-γέφυρες). Έχει γίνει μια όσο το δυνατό ευρύτερη καταγραφή πιθανών σεναρίων, αλλά υπάρχουν πάντα και άγραφες «κάρτες», ώστε οι συμμετέχοντες να προσθέσουν δικές τους ιδέες. Οι χρήστες καλούνται να επιλέξουν, να συνδυάσουν και να τοποθετήσουν χωρικά αυτές που επιθυμούν περισσότερο με αυτενέργεια αλλά και διάλογο. εργαλεία καταγραφής
λες κόλ
η φαντασία του ατόμου και το συλλογικό φαντασιακό
λιβάδι
ψαλίδια
ζωντάνια
ωκεανός
ησυχία
μουσική
ύπνος
66
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
δράση 22 Μαΐου 2018 Η παρουσίαση του εργαστηρίου αυτού ήταν πιο σύντομη, μετά από τη γνωριμία του πρώτου. Η οικειότητα αυτή, οδήγησε ένα πιο χαλαρό και ρευστό κλίμα και, επομένως, στην πιο ομαλή διεξαγωγή του. Σε μια σύντομη συζήτηση με μία εκπαιδευτικό, γίνεται αντιληπτό πως ο στόχος της κατάρριψης στερεοτύπων έχει επιτευχθεί: «Εμείς ευχαριστούμε, το εργαστήριο αυτό ήταν ένα μάθημα για εμάς. Είδαμε πως αν προσεγγίσουμε τα
παιδιά
διαφορετικά,
μπορούν
να μας πουν πολλά». Σε αντίστοιχες αναφορές είναι εμφανής η εντύπωση που
έκαναν
σχόλια
στους
και
μαθητών, πτώσεις
καθώς δεν
εκπαιδευτικούς
παρατηρήσεις σε
πολλές
πίστευαν
ότι
τις
ίδιους
προβληματισμούς.
Η
κασία,
διακόπτοντας
ροή
λεσε
σκέψεις
περιμοιρά-
ζονται
σχολικής
ίδιες
των
και
τη
καθημερινότητας, αφορμή
για
τους διαδιτης
αποτέδιάλογο,
δημιουργώντας τάση για συζήτηση.
67
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ανάλυση Οι
παρεμβάσεις
στη
μακέτα
του
προαυλίου στην αρχή κρίθηκαν μη παραγωγικές.
Ωστόσο,
μετά
από
προσεκτική παρατήρηση, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός ότι οι συμμετέχοντες επέλεξαν να υψώσουν δύο «τείχη» στις διαμήκεις πλευρές του σχολικού προαυλίου. Τα πλευρικά αυτά όρια δε φέρουν εισόδους στο κτήριο, αλλά βρίσκονται σε μια συνθήκη «μεσοτοιχίας» με τα γειτονικά κτήρια, τις αυλές και τα μπαλκόνια τους. Η θωράκιση από το βλέμμα της γειτονιάς και η ενίσχυση των ορίων του σχολικού χώρου είναι δύο σημαντικά σχεδιαστικά βήματα,
τα
οποία
επιβεβαιώνονται
από τους χρήστες πριν ακόμα τους παρουσιαστούν σαν προτάσεις.
ανάλυση
68
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
Στο δεύτερο μέρος του εργαστηρίου, πρέπει να σημειωθεί ότι φάνηκε πως χρειαζόταν τόσο την
περισσότερη
για
το
σκεπτικό
τοποθέτηση
των
συζήτηση, γύρω
από
καρτών
στα
συγκεκριμένα σημεία όσο και για τη συναρμογή των επιλεγμένων καρτών. Οι συμμετέχοντες δεν έκαναν δικές του προτάσεις και οι συνδυασμοί σε λίγα σημεία είναι παραγωγικοί. Από τις τρεις μακέτες του εσωτερικού χώρου (ισόγειο, πρώτος όροφος, δεύτερος όροφος), η πιο δομημένη από άποψη προσέγγισης και ιδεών είναι εκείνη του ισογείου. Γίνεται ένας συνδυασμός ατμόσφαιρας, δραστηριοτήτων και λειτουργιών με τρόπο παραγωγικό. Στους άλλους δύο ορόφους
παρατηρείται
τοποθέτηση
των
μια
άτακτη
καρτών,
συχνά
αντικρουόμενων, χωρίς έμπνευση και διάλογο.
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
69
εργαστήριο ΙII // σενάρια νέας πραγματικότητας σχεδιασμός Σε αντίθεση με το φαντασιακό προσανατολισμό των πρώτων εργαστηρίων, αντικείμενο του παρόντος είναι η ανάπτυξη ρεαλιστικών σεναρίων εξέλιξης των ενδιάμεσων χώρων του σχολείου, μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης. Τα σενάρια αυτά εντοπίζονται σε έξι περιοχές, οι οποίες καλύπτουν τους διαδρόμους και τους κενούς χώρους. Οι χρήστες καλούνται να συνθέσουν τα σενάριά τους πάνω σε έξι βάσεις-μακέτες, αντλώντας υλικό από τρεις δεξαμενές. Στην πρώτη περιλαμβάνονται 4 επαναλαμβανόμενα κομμάτια «puzzle» (πόρτα, ερμάρια, κάθισμα, ελεύθερο), τα οποία αφορούν στην ενεργοποίηση του ορίου μεταξύ αίθουσας και διαδρόμου. Στη δεύτερη περιλαμβάνονται μια σειρά από 10 θεματολογίες-ατμόσφαιρες οι οποίες δυνητικά θα παρουσιάζονται στους τοίχους. Στην τρίτη δεξαμενή περιλαμβάνονται 12 νησίδες προγραμματικών προσθηκών στους κενούς χώρους των περιοχών επέμβασης. Στο τέλος του εργαστηρίου, για κάθε μία από τις έξι περιοχές διαμορφώνεται ένα σενάριο ενεργοποίησής της, αποτελούμενο από μια σύνθεση ορίου, μια επιλεγμένη ατμόσφαιρα-θεματολογία και μια προγραμματική προσθήκη. Το εργαστήριο αυτό αποσκοπεί στην εκκίνηση μιας διαδικασίας διαλόγου για τις ρεαλιστικές ανάγκες των χρηστών του σχολείου. Διερευνώνται οι προτιμήσεις των χρηστών, τόσο σε σχέση με τις λειτουργικές ή προγραμματικές προσθήκες που μπορούν να ενεργοποιήσουν τους ενδιάμεσους χώρους, όσο και με τις αισθητικές τους προτιμήσεις. Αντλώντας υλικό από τις 3 δεξαμενές, οι ίδιες οι επιλογές τους δίνουν τις πληροφορίες αυτές, κατά τη δημιουργία των μακετών. Συμπληρωματικά στη διαδικασία αυτή λειτουργούν οι ταυτότητες σεναρίων, στις οποίες καταγράφονται και λέξεις κλειδιά τις οποίες οι χρήστες συσχετίζουν με τις διάφορες επιλογές τους. Έτσι, τελικά, έχουμε ένα συνδυασμό δεδομένων τα οποία αναφέρονται τόσο χωρικά, όσο και εκφραστικά.
70
χώρος
χρονικό πλαίσιο 60 λεπτά
βιβλιοθήκη μέγεθος ομάδας
στάδιο σχεδιασμού Μάρτιος 2019
λέξεις-κλειδιά
περιοχή
εργαστήρια συμμετοχικού σχεδιασμού
#
3ο ΓΕΛ Ιλίου --- ΤΑΜ ΠΘ
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
μικρή συμμετέχουσες-συμμετέχοντες
πυρήνας
εργαλεία
puzzle
λέξεις-κλειδιά
κενό
διαπραγμάτευση
λέξεις-κλειδιά
διάδρομος
σενάρια νέας πραγματικότητας
λέξεις-κλειδιά
περιγραφή Σε αντίθεση με το φαντασιακό προσανατολισμό των πρώτων εργαστηρίων, αντικείμενο του παρόντος είναι η ανάπτυξη ρεαλιστικών σεναρίων εξέλιξης των ενδιάμεσων χώρων του σχολείου, μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης. Τα σενάρια αυτά εντοπίζονται σε έξι περιοχές, οι οποίες καλύπτουν τους διαδρόμους και τους κενούς χώρους. Οι χρήστες καλούνται να συνθέσουν τα σενάριά τους πάνω σε έξι βάσεις-μακέτες, αντλώντας υλικό από τρεις δεξαμενές. Στην πρώτη περιλαμβάνονται 4 επαναλαμβανόμενα κομμάτια «puzzle» (πόρτα, ερμάρια, κάθισμα, ελεύθερο), τα οποία αφορούν στην ενεργοποίηση του ορίου μεταξύ αίθουσας και διαδρόμου. Στη δεύτερη περιλαμβάνονται μια σειρά από 10 θεματολογίες-ατμόσφαιρες οι οποίες δυνητικά θα παρουσιάζονται στους τοίχους. Στην τρίτη δεξαμενή περιλαμβάνονται 12 νησίδες προγραμματικών προσθηκών στους κενούς χώρους των περιοχών επέμβασης. Στο τέλος του εργαστηρίου, για κάθε μία από τις έξι περιοχές διαμορφώνεται ένα νέο σενάριο ενεργοποίησής της.
βάσεις - μακέτες
δεξαμενή ‘puzzle’
δεξαμενή ‘νησιών’
εργαλεία καταγραφής {
ΙΙI
}
{
}
{
}
δεξαμενή ‘γεφυρών’
71
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
1 εργαλειοθήκη
1
φυλλάδιο παρουσίασης,
3
ταυτότητες σεναρίων μακέτες των 6 περιοχών [κλίμακα 1:50]
4
2
2
δεξαμενή 1 [puzzle ορίου]: 4 μονάδες, οι τρεις με σαφή λειτουργία και η τέταρτη ελεύθερη ώστε να συμπληρωθεί από τους χρήστες (*υποχρεωτικά), συμπληρώνουν σε επανάληψη το όριο μεταξύ διαδρόμου και αίθουσας 1. πόρτα – είσοδος
1
23
4
2. ερμάρια αποθήκευσης
3
3. κάθισμα 4. ελεύθερο για πρόταση
4
72
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
AUTHORISED GRAFFITI AREA
AUTHORISED GRAFFITI AREA
AUTHORISED GRAFFITI AREA
AUTHORISED GRAFFITI AREA
AUTHORISED GRAFFITI AREA
NO RASISM. NO SEXISM. NO ADVERTS.
NO RASISM. NO SEXISM. NO ADVERTS.
NO RASISM. NO SEXISM. NO ADVERTS.
NO RASISM. NO SEXISM. NO ADVERTS.
NO RASISM. NO SEXISM. NO ADVERTS.
2016
{
2017
}
{
2018
}
{
2019
}
{
}
2020
{
}
2021
{
}
2022
{
}
73
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
εργαλειοθήκη δεξαμενή 2 [ατμόσφαιρες - θεματολογίες]: λωρίδες – ταινίες που αναγράφουν/ αναπαριστούν μια θεματολογία, διπλώνουν σε σημεία ώστε να ακολουθούν τη διαδρομή κάθε περιοχής, είναι μοναδικές (υπάρχει η δυνατότητα να επαναλαμβάνονται –να συνεχίζονται- σε δύο γειτονικές περιοχές, αν κρίνεται απαραίτητο, σε περίπτωση που αποφασίζεται από κοινού ότι δεν αρκεί μία για να εκτυλιχθεί η αφήγησή της επαρκώς)
74
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
75
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
εργαλειοθήκη δεξαμενή 3 [πρόγραμμα – λειτουργίες]: μακετάκια με διάφορες λειτουργίες και προγραμματικές προσθήκες, οργανωμένα σε πλατφόρμες, εύκολη μετακίνηση, στις βάσεις των μακετών, είναι μοναδικά
76
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
δράση 29 Μαρτίου 2019 Κατά την έναρξη του εργαστηρίου, η ομάδα συγκεντρώθηκε για να γίνουν οι συστάσεις και μια σύντομη συζήτηση για τα εργαστήρια που είχαν προηγηθεί, καθώς
η
συντριπτική
πλειονότητα
είχε συμμετάσχει και σε εκείνα. Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε 6 ομάδες, μία για κάθε περιοχή. Η παρουσίαση
του
εργαστηρίου
ήταν
εκτενής, ώστε να παρουσιαστούν με σαφήνεια τόσο οι βάσεις των 6 περιοχών, όσο και οι τρεις δεξαμενές από τις οποίες οι συμμετέχοντες θα αντλούσαν υλικό για τη διαπραγμάτευση επί χρήσης σεναρίων των χώρων. Οι συμμετέχοντες χειρίστηκαν με άνεση το υλικό που τους παρήχθη και διαπραγματεύτηκαν τα στοιχεία που θεωρούσαν αναπόσπαστα μέρη του δικού τους σεναρίου. Ορισμένες περιοχές δέχτηκαν βασική επεξεργασία, ενώ άλλες εκτενή, με διάθεση για δημιουργία
επιπρόσθετων
στοιχείων
από αυτά που περιείχαν οι δεξαμενές.
77
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ανάλυση περιοχή 1: αντιμετωπίστηκε σαν χωλ εισόδου, με δομές καθισμάτων και θεματικές τοίχων οι οποίες διαδηλώνουν τις απόψεις της σχολικής κοινότητας. Ο χάρτης αναπαράγει μια υπάρχουσα συνθήκη,
καθώς
στο
ίδιο
μέρος
εκτίθενται και σήμερα οι εργασίες που γίνονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων ανταλλαγής με άλλες χώρες.
δράση, χαλάρωση, μάθηση
1
78
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ανάλυση περιοχή
2:
παρατηρείται
δομημένη
ροή στο όριο μεταξύ αίθουσας και διαδρόμου. Η επιλογή ατμόσφαιρας από τη δεξαμενή 3 ακολουθεί την επιλογή του δάσους από το εργαστήριο ΙΙ.
δράση, χαλάρωση, μάθηση, ευχαρίστηση
2
79
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ανάλυση περιοχή 3: παρατηρούνται τοίχοι με διαδραστικό
χαρακτήρα
/αναμνήσεις),
ενώ
παρουσία
του
είναι
φυσικού
(γκραφίτι έντονη
η
στοιχείου.
Κατασκευάστηκαν έξτρα καθιστικά από τους χρήστες σε συνέχεια της δεξαμενής 3.
χαλάρωση, επικοινωνία, μάθηση
3
AUTHORISED GRAFFITI AREA
AUTHORISED GRAFFITI AREA
NO RASISM. NO SEXISM. NO ADVERTS.
NO RASISM. NO SEXISM. NO ADVERTS.
80
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ανάλυση περιοχή 4: τοίχοι μόνο με χρώματα, συμπληρωματικά
μεταξύ
τους
και
μία δομή καθίσματος με δίχτυ. Στο όριο επιλέγονται μόνο αποθηκευτικά ερμάρια.
χαλάρωση, επικοινωνία, εκτόνωση, μάθηση
81
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
ανάλυση περιοχή
5:
με
χρώματα,
με
χρώμα
τοίχοι
διακοσμητικοί
περιοχή
διαδραστική
μαυροπίνακα.
Ενεργο-
ποιείται και το δάπεδο, με μια περιοχή ‘λογοτεχνικών
αποσπασ-μάτων’.
Επανάληψη του σχήματος του κύκλου σε όλες τις επιλογές τις δεξαμενής 3 (κεντρικό καθιστικό, φτιαγμένο από τους χρήστες, κούνια, μαλακά πουφ). Δομημένη ροή στο όριο μεταξύ αίθουσας και διαδρόμου, ενώ παρατηρείται και μια συνέχειά του στο χωλ.
5
χαλάρωση, εκτόνωση, ευχαρίστηση
{
}
{
}
{
}
{
}
{
}
{
}
{
}
82
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ανάλυση περιοχή 6: Επιλογή χρωμάτων, τόσο σε τοίχους όσο και δάπεδα. Ένας χάρτης της πόλης στην αίθουσα του ανθρωπιστικού προσανατολισμού υπάρχουσα
(αναφορά
συνθήκη).
σε
Συνδυασμός
δύο επιλογών από τη δεξαμενή 3, δημιουργίας μιας κρυψώνας. Επίσης, ανορθόδοξη
χρήση
μιας
δομής
βιβλιοθήκης στο διάδρομο (με αναφορά σε σημείο φαγητού). Δομημένη ροή στο όριο μεταξύ αίθουσας και διαδρόμου, έμφαση σε μπαλκόνια στις απο-λήξεις των διαδρόμων.
δράση, χαλάρωση, επικοινωνία, εκτόνωση, μάθηση, ευχαρίστηση
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
83
84
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
Σε
ανάλυση συνέχεια
ομαδικών
της
ανάλυσης
μακετών,
επεξεργασία
των
των
ακολουθεί
ταυτοτήτων
η των
σεναρίων, τις οποίες συμπληρώνουν ατομικά οι συμμετέχοντες. Κατά την συμπλήρωση αυτή, τους δίνεται, από τη μία, η δυνατότητα να εκφράσουν τη
διαφοροποίηση
τους
από
τη
συλλογική απόφαση στα σημεία που θεωρούν ότι χρειάζεται. Από την άλλη πλευρά, μέσω της γραπτής έκφρασης των επιλογών τους, επεξεργάζονται τις αποφάσεις του σε δεύτερο επίπεδο και καλούνται να τις υποστηρίξουν. Ως προς την ανάλυση του υλικού που
συγκεντρώθηκε,
γράφονται που
όλες
αρχικά
οι
λέξεις-κλειδιά
χρησιμοποιήθηκαν
συμμετέχοντες. κατηγοριοποιούνται (δράση,
Οι σε
χαλάρωση,
κατα-
από
λέξεις 6
τους αυτές
ενότητες
επικοινωνία,
εκτόνωση, μάθηση, ευχαρίστηση) και παρουσιάζονται
με
γραφιστική
αντιστοίχιση τόσο της κατηγορίας στην οποία ανήκουν, όσο και της συχνότητας εμφάνισής τους.
αφήνω πράγματα
συζητώ
ξαπλώνω
μαθαίνω κάθομαι ξεφεύγω
συνέλευση επικοινωνώ
θυμάμαι ομαδική εργασία
αποθήκευση βολεύει
ευχάριστο διάλειμμα
θαυμάζω
ομιλία
καθρεπτίζομαι
ηρεμώ
έμπνευση
τρώω ξέσπασμα
δρω
ξεκουράζομαι προσωπικός χώρος
εκφράζομαι
αράζω cool
διαβάζω
ένοχες απολαύσεις
διακοσμώ παίζω απολαμβάνω σκαρφαλώνω κρύβομαι
χοροπηδώ
χαλαρώνω
κρεμιέμαι
85
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ
περιοχή 1
δράση
περιοχή 2
χαλάρωση
περιοχή 3
επικοινωνία
περιοχή 4
εκτόνωση
περιοχή 5
μάθηση
περιοχή 6
ευχαρίστηση
Επίσης, παρουσιάζεται ένα διάγραμμα όπου
αναδεικνύεται
η
ένταση
της
εμφάνισης κάθε κατηγορίας, καθώς και η αντιστοίχιση μεταξύ κατηγοριών και με
περιοχών. διαφορά
Πρώτη είναι
σε
ένταση
κατηγορία
της
χαλάρωσης, καθώς σε αυτή εμπίπτει η που
πληθώρα
των
καταγράφηκαν.
λέξεων-κλειδιών Παρατηρείται
πως κάθε περιοχή αντιστοιχίζεται με 3 κατά μέσο όρο κατηγορίες, ενώ η
δράση
περιοχή 6 (η οποία αποτελεί και την περισσότερο επεξεργασμένη από τους συμμετέχοντες) αντιστοιχίζεται σε όλες τις κατηγορίες. χαλάρωση
ευχαρίστηση
επικοινωνία
μάθηση
εκτόνωση
03 αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις
89
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
εισαγωγή
Μετά την αποτύπωση των χώρων του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου, με τη βοήθεια σχεδίων που παρείχε στην έρευνα η διεύθυνση του σχολείου, γίνεται μια έρευνα των ροών και των κινήσεων που παρατηρούνται στους μεταβατικούς του χώρους και παρουσιάζεται διαγραμματικά τόσο σε επίπεδο οριζόντιας και κατακόρυφης κίνησης, όσο και ως προς τις μεταβάσεις από το «εσωτερικό» στο «εξωτερικό». Με την ανάλυση αυτή καταγράφονται και οι περιοχές ενδιαφέροντος για την παρούσα μελέτη: η είσοδος του σχολείου στο ισόγειο, οι διάδρομοι κίνησης και τα χωλ στις απολήξεις των κλιμακοστασίων. Η επιλογή του ενδιάμεσου είναι συνειδητή, καθώς υποστηρίζεται ότι με παρεμβάσεις στους χώρους αυτούς μπορεί να επιτευχθεί η ουσιαστικότερη αλλαγή παραδείγματος στο σχολικό χώρο, με την ελάχιστη διατάραξη της καθημερινότητας του σχολείου και των κατεστημένων εκπαιδευτικών πρακτικών. Ο υπαίθριος χώρος του σχολείου, οι διοικητικοί και βοηθητικοί χώροι, καθώς και οι αίθουσές του μελετώνται περιφερειακά, υποστηρίζοντας την έρευνα, αλλά χωρίς να τίθενται στο επίκεντρό της. Τέλος, δε γίνεται σχεδιασμός επεμβάσεων που αφορούν τη μορφολογία του κελύφους του σχολικού χώρου του 3ου Γενικού Λυκείου. Από τη διαστρωμάτωση των επιπέδων μελέτης και παρατήρησης του συγκεκριμένου σχολικού χώρου, προκύπτει μια στρατηγική ενεργοποίησης των ενδιάμεσων χώρων του, η οποία αναπτύσσεται σε τρεις άξονες: ενίσχυση του ορίου μεταξύ αίθουσας και διαδρόμου - οικειοποίηση των κατακόρυφων επιφανειών - προγραμματική πλήρωση των κενών χώρων. Η διαγραμματική απεικόνιση της στρατηγικής, όπως παρουσιάζεται, αποτελεί τη βάση σχεδιασμού για το τρίτο εργαστήριο, το οποίο αναλύεται στον προηγούμενο ερευνητικό κύκλο. Από την τελευταία συμμετοχική δράση που υλοποιήθηκε, προκύπτει μια σειρά προτάσεων που αναπτύσσεται σε όλη την έκταση των ενδιάμεσων χώρων, σε ακολουθία της στρατηγικής που αναφέρεται. Παρουσιάζεται το σύνολό τους διαγραμματικά, καθώς αποτελεί τη βάση του σχεδιασμού θα αναλυθεί στη συνέχεια.
στρατηγική
90
ροές
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
αποτελέσματα εργαστηρίου ΙΙΙ
91
92
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
σημειακές παρεμβάσεις Για το πρώτο επίπεδο παρέμβασης στο σχολικό χώρο του 3ου Γενικού Λυκείου σχεδιάζεται μια μονάδα η οποία λειτουργεί βασικά σαν κάθισμα. Μπορεί να τοποθετηθεί ελεύθερα στο χώρο ή να ενωθεί σε μεγαλύτερες δομές καθισμάτων. Η ελεύθερη τοποθέτηση των
μονάδων προσφέρει πληθώρα επιλογών και
διαμορφώσεων με σκοπό την εξυπηρέτηση νέων τύπων ομάδων και εκπαιδευτικών μεθοδολογιών. Η μονάδα αυτή εμπλουτίζεται από μια σειρά εξαρτημάτων, τα οποία τις προδίδουν νέες μορφές ή χρήσεις. Οι «συνδετήρες» ενώνουν τις μονάδες σε ευθύγραμμα παγκάκια τριών θέσεων ή σε τετράγωνες δομές που αποτελούνται από 12 καθίσματα. Στο κέντρο της τελευταίας δομής που αναφέρθηκε, προστίθεται προαιρετικά δίχτυ ή πανί, διευρύνοντας τόσο το πλήθος των ατόμων που μπορεί να φιλοξενήσει, όσο και τις στάσεις σώματος που μπορεί να υποστηρίξει. Οι μονάδες αυτές λειτουργούν αποθηκευτικά όταν στοιβάζονται. Η μονάδα επεκτείνεται με την εφαρμογή βάσης και γλάστρας, δημιουργώντας νέες οργανωμένες εσωτερικές φυτεύσεις, σε συνέχεια αυτών που παρατηρούνται στην υπάρχουσα συνθήκη του σχολικού χώρου.
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
στιγμιότυπα χρήσης
93
94
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
0.50
0.50
1
1'
2
2'
0.50
1-1'
μονάδα
2-2'
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
extras
95
96
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
0.50
1.51
δομή σταθερού καθίσματος _i
97
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
0.50
2.01
1
1'
2
2'
2.01
δομή σταθερού καθίσματος _ii
98
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
γραμμικές παρεμβάσεις
Το δεύτερο επίπεδο παρέμβασης στο 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου πραγματοποιείται γραμμικά, στο όριο μεταξύ αίθουσας και διαδρόμου. Σχεδιάζεται μία κινητή μονάδα η οποία εκφράζεται μορφολογικά και λειτουργικά σε τρεις τύπους. Οι μονάδες αυτές τοποθετούνται σε συνδυασμούς στον εσωτερικό προς το διάδρομο τοίχο, δημιουργώντας μια νέα «επιδερμίδα» με νέες προγραμματικές ευκαιρίες. Ο πρώτος τύπος της μονάδας διαθέτει στην όψη του μία επιφάνεια στην οποία μπορεί να αναρτώνται εργασίες μαθημάτων, οργανώνοντας μια συνθήκη που παρατηρείται στον υπάρχοντα χώρο, ενώ λειτουργεί ως ραφιέρα ανοικτής αποθήκευσης. Η λειτουργία της αποθήκευσης αποτελεί άξονα σχεδιασμού και του δεύτερου τύπου, όπου η μονάδα αποτελείται από ατομικά ερμάρια, ένα στοιχείο που επιλέχθηκε έντονα από τους χρήστες στο πλαίσιο των συμμετοχικών εργαστηρίων. Ο τρίτος τύπος εκφράζεται με ένα κάθισμα, διευρύνοντας τη χρήση των μεταβατικών χώρων από χώρους κίνησης, σε χώρους που υποδέχονται την κοινωνική ζωή του σχολείου. Ο τύπος αυτός αποτελεί μέρος της ευρύτερης στρατηγικής για την σωματική άνεση στο σχολικό χώρο, η οποία διατρέχει το σχεδιασμό όλων των παρεμβάσεων.
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
στιγμιότυπα χρήσης
99
100
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
2.40
1.20
0.30 0.60
μονάδα τύπος _1
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
0.30
μονάδα τύπος _1
101
102
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
2.40
2.40
0.30 0.60
μονάδα τύπος _2
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
103
2.40
0.60
μονάδα τύπος _2
104
μονάδα τύπος _2
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
105
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
2.40
2.40
0.30 0.60
μονάδα τύπος _3
106
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
2.40
2.40
0.30
μονάδα τύπος _3
0.60
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
μονάδα τύπος _3
107
108
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
τοπικές παρεμβάσεις Το τρίτο επίπεδο παρέμβασης κατά τον ανασχεδιασμό των ενδιάμεσων χώρων του 3ου Γενικού Λυκείου πραγματοποιείται τοπικά σε τρεις περιοχές. Ο σχεδιασμός σε αυτές τις περιοχές είναι συνολικός και σε ακολουθία των αποτελεσμάτων του τρίτου εργαστηρίου. Η πρώτη περιοχή εντοπίζεται στο ισόγειο και γειτνιάζει με την κεντρική είσοδο στο εσωτερικό του σχολείου. Σχεδιάζονται δύο ξύλινες κατασκευές οι οποίες τοποθετούνται σε αντικριστούς τοίχους και λειτουργούν ταυτόχρονα σαν καθίσματα αλλά και σαν μέρος αποθήκευσης των μονάδων των σημειακών παρεμβάσεων. Μια τρίτη κατασκευή από πλαστικούς σωλήνες αναρτάται στην οροφή, λειτουργώντας σαν μαλακό οπτικό όριο για τους επισκέπτες. Η δεύτερη περιοχή βρίσκεται στον πρώτο όροφο, στην απόληξη του κλιμακοστασίου της εισόδου. Η παρέμβαση αφορά αρχικά στο σχεδιασμό τριών κρεμαστών, κυκλικών καθισμάτων, τα οποία μπορούν να φιλοξενήσουν ένα έως δύο άτομα το καθένα. Στην περιοχή τοποθετείται και μια δομή εσωτερικών φυτεύσεων που προκύπτει από την πρώτη μονάδα που παρουσιάστηκε, ενώ στο δάπεδο αναγράφονται αποσπάσματα από τις ανθολογίες λογοτεχνίας που επεξεργάζονται οι μαθητές. Η τρίτη περιοχή εντοπίζεται στον τρίτο όροφο, εντός του διαδρόμου. Μια ράγα τοποθετείται στην οροφή του και υποδέχεται τμήματα υφάσματος τα οποία κινούνται αυτόνομα. Δημιουργείται μια ατμόσφαιρα «κρυφτού», η οποία συζητήθηκε στο τρίτο εργαστήριο συμμετοχικού σχεδιασμού. Με την παρέμβαση αυτή ενισχύεται η έννοια του ιδιωτικού για τους χρήστες, έστω και στιγμιαία, ενώ ενεργοποιείται και μια νέα σχέση άνεσης και οικειότητας προς το χώρο.
109
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
1
1'
2
2'
0
1.00
περιοχή _1 κάτοψη
2.00
5.00 m
110
περιοχή _1 τομές
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
111
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
2.00 m
1.00
0.50 0.00
περιοχή _1 στιγμιότυπα χρήσης
1
{
{ όλους
τους
άλλους.
Πρέπει να
αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται.
τα τόσα τροχοφόρα που περνούνε.
των παιδιών τους.
η Τράπεζα Συναλλαγών
} }
Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι.
Σ’ αυτόν τον κόσμο που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας χρειάζεται
Στην οδό Αιγύπτου -πρώτη πάροδος δεξιά Τώρα υψώνεται το μέγαρο της Τράπεζας Συναλλαγών Τουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως. Και τα παιδάκια δεν μπορούνε πια να παίζουνε από
Άλλωστε τα παιδιά μεγάλωσαν, ο καιρός εκείνος πέρασε που ξέρατε Τώρα πια δε γελούν, δεν ψιθυρίζουν μυστικά, δεν εμπιστεύονται, Όσα επιζήσαν, εννοείται, γιατί ήρθανε βαριές αρρώστιες από τότε Πλημμύρες, καταποντισμοί, σεισμοί, θωρακισμένοι στρατιώτες, Θυμούνται τα λόγια του πατέρα: εσύ θα γνωρίσεις καλύτερες μέρες
οι ίδιοι στα παιδιά τους
Δεν έχει σημασία τελικά αν δεν τις γνώρισαν, λένε το μάθημα
Ελπίζοντας πάντοτε πως κάποτε θα σταματήσει η αλυσίδα Ίσως στα παιδιά των παιδιών τους ή στα παιδιά των παιδιών
Προς το παρόν, στον παλιό δρόμο που λέγαμε, υψώνεται
τις ωραίες εκκλησιές
}
}
2
1'
{
-εγώ συναλλάσσομαι, εσύ συναλλάσσεσαι αυτός συναλλάσσεταιΤουριστικά γραφεία και πρακτορεία μεταναστεύσεως -εμείς μεταναστεύουμε, εσείς μεταναστεύετε, αυτοί μεταναστεύουνΌπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει, έλεγε κι ο Ποιητής Η Ελλάδα με τα ωραία νησιά, τα ωραία γραφεία,
Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει φεύγουμε, σημαίνει εγκαταλείπουμε τον αγώνα, παρατάμε τη χαρά στους ανίδεους
κάτοψη
5.00 m 2.00 1.00 0
Η Ελλάς των Ελλήνων
{
περιοχή _2
2'
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
112
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
περιοχή _2 τομές
113
114
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
{
}
{
} {
}
{ } 2.00 m
1.00
περιοχή _2 στιγμιότυπα χρήσης
0.50 0.00
115
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
2
1'
1'
2'
0
περιοχή _3 κάτοψη
1.00
2.00
5.00 m
116
περιοχή _3 τομές
3Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΙΛΙΟΥ - ΜΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ
ΤΡΙΤΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ
2.00 m
1.00
0.50
περιοχή _3
0.00
στιγμιότυπα χρήσης
117
Αντικείμενο αυτής της διπλωματικής εργασίας αποτελεί ο σχεδιασμός αρχιτεκτονικών επεμβάσεων στο σχολικό χώρο του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου, μέσω συμμετοχικών διαδικασιών. Στόχος είναι η δημιουργία μιας πειραματικής εργασίας η οποία υποστηρίζει μια νέα συνθήκη (εκπαιδευτική, προγραμματική, μορφολογική) για τους μεταβατικούς χώρους του 3ου Γενικού Λυκείου Ιλίου. Η παρούσα εργασία αποτελεί τη συνέχεια του ερευνητικού θέματος με τίτλο Περιβάλλοντα μάθησης – μια πρόταση εργασίας σε 3 μέρη, το οποίο πραγματεύεται ένα σύμπλεγμα πηγών έμπνευσης και θεωρητικής υποστήριξης για το σχεδιασμό. Η σύνταξη ενός συστήματος πρωτογενών παρατηρήσεων, η επινόηση των κατάλληλων εργαλείων για την ανίχνευση των αφηγήσεων των καθημερινών χρηστών του χώρου και η άρθρωση σχεδιαστικών προτάσεων για την εφαρμογή των παρεμβάσεων είναι οι τρεις άξονες της παρούσας μελέτης. Η μελέτη αρθρώνεται σε τρεις κύκλους εργασίας, με σκοπό την σαφή παρουσίαση των μηχανισμών παραγωγής του χώρου. Ο πρώτος κύκλος αποτελείται από τις αρχικές καταγραφές χωρικών εκφράσεων και σχέσεων που παρατηρήθηκαν. Η προσέγγιση γίνεται μέσω της έρευνας πεδίου στο σχολείο που αποτελεί το κέντρο γύρω από το οποίο διεξάγεται η παρούσα εργασία, το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Ο δεύτερος κύκλος αφορά ένα σύνολο γνώσεων που συμπυκνώνει τη συλλογή διαφορετικών αφηγήσεων για το σχολείο, μέσα από τρεις δράσεις που έλαβαν χώρα στο 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Τα εργαστήρια παρουσιάζονται σε τρία επίπεδα: σχεδιασμός, υλοποίηση και ανάλυση. Ο τρίτος κύκλος συγκεντρώνει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό παρεμβάσεων για το 3ο Γενικό Λύκειο Ιλίου. Από τις διαγραμματικές αναλύσεις των ενδιάμεσων χώρων, μέχρι την μελέτη εφαρμογής των προτάσεων, στο κεφάλαιο αυτό συμπυκνώνεται η αρχιτεκτονική παραγωγή που προέκυψε μέσα από τα φίλτρα επεξεργασίας των δύο προηγούμενων κύκλων που παρουσιάστηκαν.