viewer maart 2019 by Elma multimedia

Jaargang 25 | maart 2019 | www.nvkvv.be

Afgiftekantoor Antwerpen x/Nursing-nvkvv, vergote square 43, 1030 Brussel

Nr. 03

HUISELIJK GEWELD Wanneer sla je alarm?

Uitslag enquĂŞte: wat vinden leden van het NVKVV?

19NUV003_pag 01-02_cover huiselijk geweld.indd 1

Vroegtijdige zorgplanning in het wzc: start er zo snel mogelijk mee

20-02-2019 11:35:47 AM

“Dankzij flexibel werken, zit ook mijn jockeycarrière in de stijgbeugels!” - Emilie Goudman Emilie Goudman van team Lochristi kickt op snelheid. In haar Wit-Gele Kruis-autootje moet ze zich aan de snelheidsregels houden en ook bij haar patiënten neemt ze de tijd die nodig is. Maar als ze op een paard zit, is er geen houden meer aan!

10 redenen om bij ons aan de slag te gaan:

Emilie is onze

de middagen vrij om twee à drie

1. Unieke patiëntenband

collega, die

keer per week te trainen. En ze

2. Variatie aan zorgen en diensten

de laatste zes

vindt altijd collega’s die bereid zijn

3. Werk en gezin combineren

maanden

om met de planning te schuiven

4. Aangename bedrijfscultuur

al in het Russi-

wanneer ze een wedstrijd mag

5. Kwaliteit en innovatie

sche Kazan en

rijden.”

6. Autonoom maar toch in een team

in Abu Dhabi koerste.

7. Aantrekkelijk loon met wagen/gsm Zoek jij ook een betere work-life-

8. Opleiding en administratieve

Emilies coach: “Dankzij het Wit-Gele

balance? Bekijk onze deeltijdse

Kruis kan Emilie perfect haar werk

vacatures op

9. Doorgroeimogelijkheden

en haar hobby verzoenen. Ze heeft

www.witgelekruis.be/jobs

10. Werken in je buurt

19NUV003_pag 01-02_cover huiselijk geweld.indd 2

ondersteuning

20-02-2019 11:35:52 AM

REDACTIONEEL ALEXIA

Teampower

p de redactie van Nursing zijn we trots. Dat waren we al, maar nu nog meer. Want dit jaar is Nursing in Nederland door het LOF College uitgeroepen tot beste vaktitel. We mogen deze titel twee jaar voeren. In de wereld van de Nederlandse vakinformatie is dit de beste journalistieke onderscheiding die je kunt krijgen. Voldoende reden dus om feest te vieren en trots te zijn! We maken Nursing met een gepassioneerd team, met hart voor het vak en de doelgroep. We respecteren elkaars kracht en diversiteit, geven elkaar feedback en gunnen elkaar successen. En dat levert mooie content en producten op. Het is fijn dat dit nu ook is opgemerkt door vakgenoten. Als hoofdredacteur en manager van de redactie stimuleer ik de passie van mijn collega’s zoveel mogelijk. Ik wil dat ze werk doen dat ze écht leuk vinden en waar ze geïnspireerd van raken. Volgens mij is dit van belang voor ieder team, en zeker voor een zorgteam. Zo kom je gewoon tot de beste resultaten. Ik vind het dan ook leuk dat een van de lezingen tijdens de Week in Oostende gaat over teamontwikkeling. Die wordt gegeven door Valérie Coussement, teamcoach bij AZ Jan Palfijn. Dagelijks werkt ze met teams, op zoek naar hun bevlogenheid. Tijdens de Week geeft ze een lezing vol inspiratie over hoe je een team in zijn kracht kan zetten. Uiteraard op een interactieve manier en met veel inbreng van de deelnemers. Ze gaat hierbij uit van de principes uit de positieve psychologie. ‘In plaats van alle aandacht te

richten op wat er misgaat, focussen we binnen de positieve psychologie op welke capaciteiten en krachten mensen hebben’, zegt Coussement. ‘Door deze insteek werk je al aan de bevlogenheid van een team.’ Tijdens haar workshop gaat ze de diepte in aan de hand van haar ervaringen als team- en organisatiecoach en zal ze tips en tricks geven over hoe je met teams aan de slag kunt gaan. Bevlogenheid kan volgens mij niet zonder een flinke dosis werkplezier. Werkplezier als thema staat tegenwoordig in Nederland hoog op de agenda van verschillende organisaties en zelfs de politiek. Een slechte werksfeer in het team en een gebrek aan beroepstrots onder collega’s is een van de redenen waardoor zorgmedewerkers het plezier in hun werk verliezen, blijkt uit verschillende onderzoeken. Zonder plezier lijkt het mij dan ook lastig om de passie in je werk te vinden en ieders kwaliteiten te zien en optimaal te benutten. Daar hebben overigens niet alleen teamleiders een rol in. De verpleegkundige zelf zal ook proactief aan de slag moeten om de eigen ambities kenbaar te maken en bijvoorbeeld scholing te volgen (een van de manieren om meer werkplezier te krijgen). En dan is het aan de leidinggevende om daar ruimte aan te geven, en het team te creëren dat ook écht lekker in zijn kracht staat. Veel plezier op de Week!

Alexia Hageman Hoofdredacteur Nursing Alexia.Hageman@bsl.nl

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 03-04_redactioneel dtv_IMB.indd 3

20-02-2019 11:36:35 AM

INFECTIEPREVENTIE BINNEN HANDBEREIK DAX HANDONTSMETTING Kiezen voor zekerheid is een must wanneer je werkt in een ziekenhuis of andere zorginstelling. Zeker wat handhygiëne betreft! Vertrouw daarom op de nummer 1 van de Vlaamse gezondheidszorg: DAX Handontsmetting. Snelle en sterke werking tegen bacteriën, schimmels en virussen (bv. Rota- en Norovirus) Uitstekende huidverdraagzaamheid (ook bij frequent gebruik) Geen parfum, kleurstoffen of andere allergene stoffen Kwalitatief, hygiënisch en ecologisch geproduceerd in Scandinavië Een goede hygiëne en een routinematig gebruik van handontsmettingsmiddelen zijn zeer belangrijk om de verspreiding van infecties te voorkomen, zowel binnen als buiten de gezondheidszorg. De DAX-producten voor handontsmetting hebben een uitstekende werkzaamheid tegen bacteriën, schimmels en diverse soorten virussen (o.a. Rotavirus, Norovirus). Het productgamma van DAX combineert innovatieve en duurzame kwaliteit met gebruiksgemak. Zo bieden we de meest doeltreffende en huidvriendelijke oplossingen voor persoonlijke verzorging en hygiëne die beschikbaar zijn voor de gezondheidszorg.

19NUV003_pag 03-04_redactioneel dtv_IMB.indd 4

Dialex Biomedica nv – sa Caetsbeekstraat 1 | 3740 Bilzen | Belgium T. +32 (0)89 41 71 40 | F. +32 (0)89 41 71 48 info@dialexbiomedica.be | www.dialexbiomedica.be

20-02-2019 11:36:37 AM

INHOUD

Nursing inhoud Klinische kennis & vaardigheden 26 Nieuwe richtlijn urineweginfecties bij kwetsbare ouderen Nursing Challenge

37 38 44 46

Leerdoelen Galsteenlijden Winnaars Nursing Challenge 2018 Inhalatiecorticosteroïden

Wetenschap en ethiek 17 Onderzoek: cannabis tegen pijn, medicatie in eigen

beheer

18 EBP: preoperatieve oefentherapie voor longchirurgie Ouderenzorg en thuisverpleging 10 Vroegtijdige zorgplanning in woonzorgcentra 32 Vermoeden van huiselijk geweld: wanneer sla je alarm?

Het Beroep 22 Verpleegkundigen zijn te weinig zichtbaar in de media

Studenten 9 Student Corner: kinderen van ouders met een psychose

Collega’s 6 Actueel 13 Column Hugo: praat met kwetsbare patiënten over hun toekomst

Binnenkort in Nursing Wondzorg in 2030 Wondzorgtechnieken van de toekomst

Omgaan met morele stress Als je niet de zorg kunt verlenen die je nodig vindt

14 Zorgfoto: gouden huwelijk 21 Impact: que sera sera 55 Column Sandra: wie staat op 1, de cliënt of wijzelf? 49 NVKVV NIEUWSEDITIE Van de redactie 3 Hoofdredactioneel Alexia 54 Colofon

Fotografie cover: IStock

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 05_Inhoud VL.indd 5

20-02-2019 11:38:13 AM

ACTUEEL tekst Ellen Van Pelt

Gezondheidskompas: online risicoberekening voor diabetes

e online webapplicatie 'Gezondheidskompas' berekent je risico op diabetes en hart- en vaatziektes, en geeft advies voor een gezondere levensstijl. De applicatie richt zich vooral op mensen ouder dan 45 jaar. Met een wetenschappelijk onderbouwde vragenlijst peilt het Gezondheidskompas naar levensstijl, erfelijke factoren en eerdere gezondheidsproblemen. Op basis van de resultaten krijgt de bezoeker persoonlijk leefstijladvies, een link naar online hulptools en indien nodig een doorverwijzing naar de huisarts. Zo kan iemand het advies krijgen om te eten volgens

de principes van de voedingsdriehoek, om meer te bewegen volgens het 10.000-stappen principe of om deel te nemen aan een bevolkingsonderzoek naar kanker. Het Gezondheidskompas bevat specifieke vragen voor diabetes, zodat voor mensen ouder dan 45 een duidelijke score voor het risico op diabetes berekend kan worden. De applicatie genereert een unieke code per sessie, die je aan de huisarts kunt geven. Zo kan de huisarts de verdere opvolging doen. Zie www.gezondheidskompas.be.

Spoedverpleegkundige krijgt taken MUG-arts Sinds januari voeren verpleegkundigen met een bijzondere beroepstitel Spoed en Intensieve Zorgen in de hulpverleningszone Noord-Limburg zeven specifieke handelingen uit die voorheen voorbehouden waren aan een MUG-arts. Dankzij deze standing orders kunnen de spoeddiensten sneller en efficiënter eerste hulp bieden.

‘S Foto: Hulpverleningszone Noord-Limburg

tanding orders zijn medische, gedelegeerde handelingen van een arts, die een verpleegkundige in dit geval mag uitvoeren wanneer die met de ziekenwagen on-

 De standing orders voor spoedverpleegkundigen verhogen het comfort van de patiënt, omdat al in de ambulance o.a. epilepsiemedicatie toegediend wordt.

derweg is naar het ziekenhuis’, vertelt Bert Belmans, spoedverpleegkundige bij hulpverleningszone Noord-Limburg. ‘Het gaat om zeven specifieke handelingen die we nu onderweg in de ambulance mogen uitvoeren. We hebben standing orders voor (niet-)traumatische pijn, convulsies, Quincke’s oedeem, anafylactische shock, advanced life support, hypoglycemie en respiratoire insufficiëntie. Hierdoor ervaart de patiënt meer comfort tijdens de rit naar het ziekenhuis en kunnen onze spoedartsen beschikbaar blijven voor de complexe interventies.’ ‘Een van onze artsen nam het initiatief om te werken met standing orders, nadat in Tongeren een gelijkaardig project was gestart. We hebben in onze hulpverleningszone heel wat verpleegkundigen met een bijzondere beroepstitel Spoed en Intensieve Zorgen in huis en dankzij de standing orders kunnen we hun kennis en ervaring maximaal benutten.’ De standing orders vallen onder het toezicht van de spoedarts, die de medicatie voorschrijft en het project opvolgt. ‘We moeten onderweg parameters nemen van de patiënt en deze registreren, ook dit wordt gecontroleerd door de spoedarts. Onze spoedverpleegkundigen volgen bovendien extra opleiding voor deze standing orders.’

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 06-08_Act VL dtv_IMB.indd 6

20-02-2019 11:39:11 AM

ACTUEEL

Katheter en infuus vaak onnodig én pijnlijk

eel patiënten met een urinekatheter of een perifeer infuus ervaren daar ongemak of klachten van, zonder dat verpleegkundigen of artsen hiervan weten. Ook weten veel patiënten niet waarom ze überhaupt een katheter of infuus hebben. Dat blijkt uit een voormeting van een groot Nederlands onderzoek (RICAT-studie) naar onnodig katheter- en infuusgebruik, gehouden door het Amsterdam UMC, locatie AMC. In deze meting zijn 82 patiënten ondervraagd. Daarvan had 60% tijdens de ziekenhuisopname een urinekatheter en 88% een perifeer infuus. Van beide groepen wist zo’n 20% niet wat eigenlijk de reden was voor het besluit om tot een katheter of infuus over te gaan. Zij zijn ook geneigd om niet te vragen wanneer deze verwijderd kan worden, zelfs niet als een infuus bijvoorbeeld niet meer gebruikt wordt. ‘Het kan geen kwaad om wat langer te laten zitten’, was de gedachte van deze patiënten. Van de patiënten met een urinekatheter had 63,5% last van ongemak of pijn door de katheter. Bij de ondervraagden met een perifeer infuus ging het om 37,5%. Het ongemak van beide groepen bestond vooral uit bewegingsbeperking en pijn. Desondanks vraagt slechts een kwart van de patiënten aan de arts of verpleegkundige of zijn of haar katheter of perifeer infuus er al uit mag. ‘Het is dus belangrijk om regelmatig aan de patiënt te vragen of hij last heeft van de katheter of het infuus, omdat mensen het waarschijnlijk niet snel uit zichzelf zeggen’, zegt onderzoeker Bart Laan van het AMC. Zijn inventarisatie uit 2016 laat zien dat 20 tot 48% van de urinekatheters onnodig geplaatst is, tegenover 17 tot 26% van de perifere infusen. Laan en zijn mede-onderzoekers willen het niet-gepaste gebruik van katheters terugdringen. Deze voormeting maakt onderdeel uit van de grotere RICAT-studie en heeft onlangs een toolkit* opgeleverd waarmee verpleegkundigen en artsen kunnen achterhalen of ook op hun afdeling onnodig gebruik van katheters en infusen plaatsvindt. De toolkit geeft handvatten om dit probleem aan te pakken. Zie www.doenoflaten.nl/pdf/toolkit_katheters.pdf

Muriel Beuselinck is werkzaam als verpleegkundige op de PAAZ-afdeling ontwenning van het AZ Sint-Jan te Brugge en lid van het NVKVV

OUDE ANGST

p het einde van mijn werkervaring in een instelling voor volwassenen met een zware mentale handicap en gedragsstoornissen, beleefde ik één van mijn benauwdste momenten. Een van de leefgroepen bestond uit mannen die verschillende vormen van agressie vertoonden: naar zichzelf (automutilatie), of naar andere personen toe. En één van hen, die ik verder Jonas zal noemen, leed aan paranoïde wanen in zijn psychotische denkwereld. Regelmatig had hij lichamelijk agressieve buien en veel teamleden waren al slachtoffer geweest. Zijn matras was al verschillende keren vervangen geweest, omdat hij er zijn handen en tanden in had gezet. Hij kreeg zelfs zeilstof stuk. Tot die dag was ik van zijn agressie gespaard gebleven en had ik nog nooit problemen met hem gehad. Ik kwam binnen in de leefgroep – er was op dat moment geen begeleiding aanwezig – en merkte dat Jonas me strak in het oog hield. Normaal gezien zocht hij nooit oogcontact. Ik zei gewoon gedag, zoals altijd, maar hij antwoordde nooit, omdat hij niet kon spreken. Hij kwam naar me toe en alles leek normaal. Ik verliet de leefruimte en sloot af, in die tijd een voorzorgsmaatregel voor gasten met wegloopgedrag, nog altijd beter dan fixeren. Enkele minuten later kwam ik terug in de leefgroep. Wat er daar ondertussen gebeurd was, weet ik niet, maar Jonas kwam snel en kordaat op me af. Ik herleefde een angstig moment uit mijn heel vroege kindertijd, waarbij iemand voor de lol achter mij aanzat tot ik het uitschreeuwde van de angst. In die leefgroep voelde ik me op slag weer dat kind van vier jaar: een panische angst beheerste in een seconde mijn hersenen, maag, benen en zweetklieren. Ik kon niet meer normaal denken en ging snel naar de redding: de deur. Maar die moest ik eerst nog openen met een sleutel … Koste wat kost moest ik tijdig buiten geraken, want tegen hem was ik niet opgewassen en ik wist niet of er begeleiders binnen gehoorsafstand waren. Ongelooflijk hoe snel je gedachtenmolen draait op zo’n moment. Gelukkig ging het slot open en kon ik de deur tijdig achter me dicht doen. Jonas was nog slechts een stap van mij verwijderd. Ik had even zijn adem in mijn nek gevoeld toen de deur ons scheidde. Ik sloot de deur en zag hoe hij een paar keren op het deurraampje sloeg. Bij het neerschrijven van dit voorval komen mijn haren nog steeds overeind: de herinnering aan situaties waarbij veel emoties speelden, blijft heel je leven haarscherp. Gelukkig telt dit ook voor voorvallen die gepaard gaan met positieve emoties.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 06-08_Act VL dtv_IMB.indd 7

20-02-2019 11:39:14 AM

ACTUEEL

Pilootproject Burn-out voor zorgverleners

egin dit jaar lanceerde het Federaal Agentschap voor beroepsrisico’s (Fedris) een driejarig pilootproject Burn-out voor werknemers van de banksector, ziekenhuizen en verpleeginstellingen met huisvesting. Het pilootproject biedt hen een begeleidingstraject van maximum negen maanden. ‘Het pilootproject zal 300 tot 1.000 personen begeleiden en richt zich op personen die moeilijkheden ervaren tijdens het werk, meermaals kortstondig afwezig zijn, of het werk hebben stopgezet gedurende minder dan twee maanden’, vertelt Ingrid Le Roux, projectleidster bij Fedris. ‘We bieden een flexibel traject aan, aangepast aan de behoeften van de werknemer. Een werknemer kan zich aanmelden met het aanmeldingsformulier* en zelf een burn-outbegeleider kiezen uit onze lijst. Sessies die in het traject aan bod komen zijn: ‘Stress- en werkkliniek’, waarbij de kans geboden wordt om te praten over de huidige werksituatie en emoties, en ‘Starterkit’, waarbij uitleg verschaft wordt over stressbeheersing, gezond leven en energierecuperatie.’ Het pilootproject draait om secundaire preventie en start van zodra de eerste symptomen van burn-out optreden, vertelt Le Roux. ‘Het doel van het project is om werkne-

mers werkzaam te houden of hen het werk zo snel mogelijk te laten hervatten. De werknemer blijft anoniem naar de werkgever toe, tenzij hij een multidisciplinaire vergadering wenst. Dit is een overleg met onder andere de werknemer, de werkgever en de preventieadviseurs, waarbij besproken kan worden welke aanpassingen in de werkomgeving kunnen doorgevoerd worden, zodat het welzijn van de werknemer bevorderd wordt.’ *Beschikbaar op www.fedris.be > pilootproject burnout.

Wat vinden verpleegkundigen van de werking en uitstraling van het NVKVV?

uim 800 verpleegkundigen gaven vorig jaar hun mening over de werking en de uitstraling van het NVKVV. 3 op 4 van hen gaven aan dat ze een lidmaatschap van het NVKVV belangrijk en nuttig vinden. Deelname aan studiedagen, vormingen en congressen was

voor 2 op 3 de reden om zich bij het NVKVV aan te sluiten. Ook gaf een ruime meerderheid (86%) aan dat het NVKVV aandacht voor verpleegkundigen in de (sociale) media behoort te stimuleren. Zie voor meer informatie de NVKVV-Nieuwseditie (pagina 49).

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 06-08_Act VL dtv_IMB.indd 8

20-02-2019 11:39:14 AM

STUDENT CORNER

In deze rubriek presenteren bachelor- en masterstudenten hun eindproef. Ook meedoen? Mail je proef naar margot.hamel@bsl.nl.

Kinderen van ouders met psychose Psychische problemen van ouders kunnen n een ernstige impact hebben op hun kinderen. Deze bachelorproef zoekt een n. methode om dit probleem aan te pakken.

tekst Chanah Iserman

Chanah Iserman (22)

Context

Resultaten

Ongeveer 423.000 Belgische kinderen van 12 jaar of jonger hadden in 2012 een ouder met een psychische en/of verslavingsproblematiek.1 Psychische problemen van ouders blijven niet onopgemerkt bij deze kinderen. Sommige kinderen kunnen ernstig lijden onder het ziek zijn van vader of moeder. Zo ontwikkelt een aanzienlijk deel van kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP) zelf een psychische stoornis. In deze bachelorproef wordt dieper ingezoomd op psychotische problemen. Een belangrijk gegeven in de KOPPproblematiek blijkt het wegwerken van het kennistekort bij deze kinderen. Helaas hebben gezondheidsmedewerkers zoals verpleegkundigen vaak een tekort aan kennis en vaardigheden om dit op te pakken. Daardoor blijven de problemen die deze kinderen ondervinden, vaak verborgen. De opzet van deze bachelorproef was enerzijds KOPP in het daglicht te zetten en anderzijds een handvat te ontwikkelen dat verpleegkundigen kunnen hanteren om deze vicieuze cirkel te doorbreken.

Aangezien het gaat om complexe problematiek, moet er worden ingespeeld op verschillende aspecten. In eerste instantie is het belangrijk deze kinderen vroegtijdig te herkennen, en vervolgens aandacht te schenken aan het wankele gezinssysteem en door te verwijzen waar nodig. Essentieel blijkt het informeren van het kind over de stoornis, behandeling en mogelijke gevolgen van de ziekte voor het gezin. Dit om gevoelens van angst en onzekerheid bij het kind tegen te gaan. Duidelijke informatie geven over de echte oorzaak van problemen kan gevoelens van schuld bij het kind doen afnemen. Het kind gaat de oorzaak van problemen in verband met de psychische aandoening van de ouder niet meer bij zichzelf zoeken. Er is gekozen voor het ontwikkelen van een stripverhaal waarin afbeeldingen de schriftelijke informatie ondersteunen. Een stripverhaal is niet alleen nuttig, kinderen blijken er eveneens plezier uit te halen.

Methode De proef bestond uit een literatuurstudie en het ontwikkelen van een stripboek voor kinderen.

Conclusie Psycho-educatie geven aan het kind is van essentieel belang. Verpleegkundigen ervaren hier moeilijkheden in. Als hulpmiddel voor het werken met KOPP is er een strip ontwikkeld die op een speelse wijze belangrijke thema’s aankaart in

Afgestudeerd 2017 aan de Thomas More Hogeschool Lier. Volgt de master in de verpleegkunde en vroedkunde aan de KU Leuven. Geleerd van de proef: ‘Kinderen van ouders met psychische problemen blijven nog te vaak in de schaduw staan. Het is belangrijk om deze populatie in het daglicht te zetten om het probleem van psychische aandoeningen meer vanaf de basis aan te pakken. Verpleegkundigen ervaren te weinig kennis en daarom is het belangrijk om hulpmiddelen aan te reiken.’

verband met een psychotische problematiek van de ouder. De strip kan gebruikt worden tijdens de intake van de ouder of opgeborgen worden in de infostand van de afdeling. Belangrijk is om na te gaan of het kind nadien nog met vragen zit.

Prijs gewonnen De bachelorproef won de ‘TOKK blogt wedstrijd 2018’ en werd gepubliceerd in het tijdschrift TOKK (Tijdschrift voor orthopedagogiek, kinderpsychiatrie en kinderpsychologie). Online ouderplatform ZITDAZO bracht het stripverhaal uit onder de KOPP-werking van de organisatie. Noot 1 Iserman C. Alles staat op zijn KOPP. KOPPkinderen van ouders met een psychotische problematiek. Bachelorproef opleiding verpleegkunde Thomas More, 2016-2017.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 09_Student Corner.indd 9

20-02-2019 19:09:08

10 woonzorgcentra

Vroegtijdige zorgplanning in wzc: start er snel mee Hoewel vroegtijdige zorgplanning (VZP) steeds meer aandacht krijgt, is het nog niet voldoende ingeburgerd in woonzorgcentra. Recent Vlaams onderzoek toont aan dat voor 38% van de bewoners van woonzorgcentra VZP nooit werd opgestart. tekst Kristel Paque*

ij vroegtijdige zorgplanning (VZP) maakt de patiënt zijn wensen over gezondheidszorg al vroegtijdig kenbaar aan zijn naasten en zorgverleners. VZP gaat niet enkel over mogelijke behandelingen en medische beslissingen die men al dan niet wenst, maar ook over concrete zaken zoals lichamelijke verzorging, comfort, emotionele steun en praktische hulp. Deze wensen worden vastgelegd en kunnen wanneer gewenst worden aangepast. VZP heeft zin: het werd eerder al gerelateerd aan een daling van ziekenhuisopnames, minder ongewenste levensverlengende behandelingen, toenemende tevredenheid over de zorg bij de patiënt en zijn familie en een toenemend aantal residenten dat sterft in hun woonzorgcentrum (wzc) in plaats van in het ziekenhuis.1-4 De Vlaamse studie onderzocht wanneer VZP opgestart werd bij een verblijf in een wzc en of deze opstart gerelateerd was aan dementiesymptomen. Daarnaast werd bekeken of VZP leidt tot meer gebruik van analgetica en minder gebruik van lipide-modificerende medicatie (cholesterolverlagers): een focus op het ondersteunen van de kwaliteit van

leven leidt in principe tot meer behandeling van symptomen zoals pijn. Ook een afname van medicatie die op korte termijn weinig voordeel heeft (zoals lipidemodificerende medicatie) kan leiden tot een verhoging van de levenskwaliteit, omdat er bijvoorbeeld minder nevenwerkingen optreden.

Onderzoek In totaal deden 67 Vlaamse wzc’s mee aan de studie. Er werden drie groepen afgebakend: geen VZP (nooit), VZP vanaf opname in het wzc, en uitgestelde VZP (opstart tijdens het eerste of tweede jaar in het wzc). Daarnaast brachten de onderzoekers het medicatiegebruik van de residenten in kaart.

Resultaten Van de 342 residenten die onderzocht werden, werd bij 38% nooit VZP geïni-

tieerd, bij 22% gebeurde dit bij opname, bij 40% gebeurde dit later (bij 21% na 1 jaar en bij 19% na twee jaar). De timing van de opstart van VZP verschilt aanzienlijk voor bewoners met en zonder dementiesymptomen. Bewoners zonder dementiesymptomen hadden meer kans op een opstart van VZP bij opname in het wzc, terwijl bewoners met dementiesymptomen meer kans hebben op een latere opstart van VZP tijdens hun verblijf. VZP werd gestart bij opname voor 23% van de bewoners zonder dementiesymptomen, vergeleken met 16% van de bewoners met dementiesymptomen. Bij opstart na 1 jaar en na 2 jaar, gebeurde dit voor 38% en 64% van de residenten met symptomen van dementie, en voor 34% en 53% van de residenten zonder symptomen van dementie. Bij opname in het wzc gebruikte 34% van de bewoners pijnstillers en 28%

Bij VZP dienen de voorkeuren van de bewoner gekend te zijn voordat de eerste tekenen van dementie verschijnen

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 10-12_Vroegtijdige zorgplanning dtv_IMB.indd 10

20-02-2019 11:43:43 AM

zorgplanning in woonzorgcentra 11

n=323 p=0.003*

Dementia No Yes

Conclusie en aanbevelingen

Prevalence (%)

30 53 20

34 10

barrière voor de opstart ervan. Daarom is een goede voorlichting van bewoners en hun familie van groot belang.

23 16

0 At admission

Year 1

Year 2

ACP  Start van VZP bij bewoners met en zonder symptomen van dementie. (ACP staat voor ‘advance care planning’, de Engelstalige benaming voor VZP.)

lipide-modificerende medicatie. In een periode van twee jaar na opname nam het gebruik van pijnstillers aanzienlijk toe (van 34% tot 42%) en het gebruik van cholesterolverlagende medicatie nam af (van 28% tot 21%). Vooral bij bewoners met een vertraagde opstart van VZP (pas na 1 of 2 jaar) nam het gebruik van pijnstillers toe. Er werd geen relatie gevonden tussen het al dan niet opstarten van VZP en het afnemende gebruik van lipide-modificerende middelen.

Discussie Het is uiterst belangrijk om in wzc’s tijdig met VZP te starten, zeker gezien het grote aantal bewoners met dementie. Momenteel gebeurt dit nog te weinig, zowel voor bewoners met als zonder dementie. Deze studie toont aan dat bij bewoners zonder dementiesymptomen VZP vooral werd opgestart bij opname of helemaal niet, terwijl bij bewoners met dementiesymptomen VPZ werd opgestart later tijdens hun verblijf.

Later opstarten van een VZP is een gemiste kans. Wanneer de bewoner niet meer zelf kan beslissen, dan weten de zorgverleners vaak niet wat diens wensen en voorkeuren zijn. Ook voor bewoners zonder dementiesymptomen is het beter om de voorkeuren te kennen, voor het geval er dringende beslissingen – zoals hospitalisatie – genomen moeten worden. Wanneer de bewoner immers niet meer wilsbekwaam is, dan moeten familieleden de beslissingen nemen. Voor hen is dit vaak stressvol, zeker wanneer ze zelf nooit over VZP gesproken hebben met hun familielid. Er zijn verschillende verklaringen voor het niet opstarten van een VZP bij 38% van de residenten van wzc’s: soms zijn bewoners niet bereid om hun voorkeuren te bespreken of vertrouwen ze hun familieleden en de medewerkers van het wzc om belangrijke beslissingen voor hen te nemen. Soms zijn bewoners niet op de hoogte van de mogelijkheid tot VZP. Het niet voldoende geïnformeerd zijn over de mogelijkheden van VZP vormt een grote

Deze studie benadrukt de noodzaak van een vroege opstart van VZP voor residenten van een wzc en met name voor mensen met dementie. VZP wordt bij voorkeur gestart zo snel mogelijk na het stellen van de diagnose dementie of na het optreden van de eerste symptomen ervan. Het is belangrijk dat zorgverleners en familie op de hoogte zijn van de wensen en voorkeuren van de bewoner voor het geval deze niet meer zelf kan beslissen. De lage prevalentie van de opstart van VZP op elk meetpunt toont aan dat VZP nog niet voldoende is ingebed in wzc’s. * Kristel Paque is verpleegkundige en doctoraatsstudent aan het Heymans Instituut voor Farmacologie, End-of-Life Care Research Group, VUB en UGent. Contact: kristel.paque@ugent.be. Dit artikel is een bewerking van Paque K, Ivanova I, Elseviers M, et al. Initiation of advance care planning in newly admitted nursing home residents in Flanders, Belgium: A prospective cohort study. Geriatr. Gerontol. Int. 2018;1–6. https://doi.org/10.1111/ggi.13576.

Gebruikte literatuur 1 Brinkman-Stoppelenburg A, Rietjens JA, van der Heide A. The effects of advance care planning on end-of-life care: a systematic review. Palliat Med 2014; 28: 1000– 1025. 2 Martin RS, Hayes B, Gregorevic K, Lim WK. The effects of advance care planning interventions on nursing home residents: a systematic review. J Am Med Dir Assoc 2016; 17: 284–293. 3 Nakashima T, Young Y, Hsu WH. Are hospital/ED transfers less likely among nursing home residents with do-not-hospitalize orders? J Am Med Dir Assoc 2017; 18: 438– 441. 4 Weathers E, O’Caoimh R, Cornally N et al. Advance care planning: a systematic review of randomized controlled trials conducted with older adults. Maturitas 2016; 91: 101–109. 5 Bollig G, Gjengedal E, Rosland JH. They know!-Do they? A qualitative study of residents and relatives views on advance care planning, end-of-life care, and decisionmaking in nursing homes. Palliat Med 2016; 30: 456–470.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 10-12_Vroegtijdige zorgplanning dtv_IMB.indd 11

20-02-2019 11:43:43 AM

Het beste resultaat voor de zorgvrager? Kies voor NANDA, NIC en NOC

Evidence-based Biedt als enige een wetenschappelijk kenniskader

Geliefd bij verpleegkundigen Ondersteunt verpleegkundigen daadwerkelijk in het verpleegkundig proces

Voor alle zorgsettingen Verbetert zorgresultaten bij ziekenhuizen, thuiszorg en VVT instellingen

Ga naar nandanicnoc.bsl.nl

HERZIENE DRUK

¼ Officiële vertaling van de oorspronkelijke ICF(-CY) zoals opgesteld door de WHO ¼ Voor toepassing in de zorg, onderzoek, sociaal domein, onderwijs en meer

ICF ISBN: 9789036822695

ICF-CY ISBN: 9789036822671

€ 95,00

€ 105,00

ICF en ICF-CY Nederlandse vertaling van de International Classiﬁcation of Functioning, Disability and Health De boeken bevatten de officiële Nederlandse vertaling van de “International Classification of Functioning, Disablility and Health (for Children and Youth)”. Een raamwerk van WHO–classificaties dat een gestandaardiseerd begrippenapparaat biedt voor het beschrijven van het menselijk functioneren en de problemen of beperkingen die daarin kunnen optreden.

Snel en eenvoudig bestellen? Ga naar www.bsl.nl/icf *Genoemde prijzen zijn incl. BTW. Prijswijzigingen voorbehouden. Hebt u vragen? U kunt ons bellen op 030-6383736.

19NUV003_pag 10-12_Vroegtijdige zorgplanning dtv_IMB.indd 12

20-02-2019 11:43:43 AM

Hugo van der Wedden is interim-verpleegkundige en onderzoeker bij de dementieverhalenbank. Hij schrijft over zijn werk aan het bed en ontwikkelingen in de zorg. www.hugovanderwedden.nl | Twitter @hugovdwedden

COLUMN HUGO

Praat met kwetsbare patiënten over hun toekomst

‘D

enk eerder na over wel of niet reanimeren’, schreef het Algemeen Dagblad op de voorpagina. Artsen op s de spoedeisende hulp worden er moedeloos van. Zij ontvangen regelmatig kwe kwetsbare ouderen in een crisissituatie n nooit hebben nagedacht over esdie nog sent sentiële vraagstukken rond het levenseinD sta je dan als welwillende dokde. Daar J hoogbejaarde patiënt is ernstig ter. Je bena benauwd of hondsberoerd, maar je moet wel nog even in gesprek over een eventur ele reanimatie of opname op de intensive care De timing kan niet slechter. care. Ik snap de frustratie. De kwetsbare oudeo wie het gaat, zijn in de jaren voorren over afga afgaand aan de spoedopname regelmatig b op bezoek geweest bij de huisarts of de k polikliniek. Mogelijkheden te over om eens antic anticiperend te praten over de toekomst. Daa is ook alle aanleiding toe, aangezien Daar chro chronische ziekten meestal een progressief belo kennen en niemand het eeuwige lebeloop ven heeft. Maar het gebeurt zelden. H doet me denken aan ‘de cirkel van Het hoo waar onderzoekster Mariska Ooshoop’ terv over schrijft in een artikel over interveld form formatievoorziening in de laatste levensfase.1 De arts is wollig in zijn taalgebruik en blijf altijd hoop bieden in de vorm van blijft een behandeling. De patiënt luistert selectief en stelt geen vragen waarop hij het antw antwoord niet wil weten. In een focusgroe groepgesprek vat een arts de cirkel van hoo prachtig samen: ‘Ik doe alsof ik uw hoop leve kan verlengen en u, de patiënt, doet leven alsof u dat gelooft.’ D stilte over de toekomst zie ik ook in De z het ziekenhuis terug. Artsen praten best veel met kwetsbare ouderen. Over de behand handeling, de situatie thuis, de komende

dagen of weken. Maar de lange termijn blijft onbesproken. Het gaat vrijwel nooit over hoe het leven er volgend jaar voorstaat, of over de invulling van het levenseinde. Alsof het een taboe is. Ondertussen worstelen verpleegkundigen met hun rol in dit vraagstuk. Wijkverpleegkundigen willen graag in gesprek met mensen die in de laatste fase van hun leven zijn aanbeland. Maar wat als de huisarts daar geen ruimte voor biedt en hij de deskundigheid van de verpleegkundige nauwelijks serieus neemt? Het gebeurt vaak genoeg dat wijkverpleegkundigen met palliatieve expertise maanden kniezend aan de zijlijn staan en pas betrokken worden als de patiënt een Cheyne-Stokes-ademhaling heeft. In het ziekenhuis is dat niet anders. Medisch specialisten sturen nog liever een coassistent om met een hoogbejaarde patiënt over behandelbeperkingen te praten dan dat ze dat aan een verpleegkundige overlaten. Waarom is dat eigenlijk? Het verpleegkundig vakgebied heeft zich de afgelopen jaren uitstekend ontwikkeld. Ik zie in het ziekenhuis zoveel deskundige mensen die op allerlei niveaus veel meer kunnen betekenen dan ze nu doen. We moeten stoppen met afwachten. We moeten actief vragen om handelingsruimte, in de dagelijkse zorg maar ook op bestuurlijk niveau. Juist omdat artsen het moeilijk vinden om met kwetsbare patiënten te praten over de toekomst, biedt dat verpleegkundigen een uitgelezen kans om hun kwaliteiten te tonen. Noot 1 Mariska Oosterveld-Vlug, Anneke Francke, Roeline Pasman, Bregje Onwuteaka-Philipsen. How should realism and hope be combined in physician-patient communication at the end of life? An online focus-group study among participants with and without a Muslim background. Palliative and Supportive Care 2016.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 13_column hugo praten kwetsbare dtv_IMB.indd 13

20-02-2019 11:45:50 AM

ZORGFOTO VAN DE MAAND

GOUDEN HUWELIJK HAINING (CHINA) - Artsen en verpleegkundigen poseren met meneer Gu (79, tweede van rechts) aan het bed van zijn vrouw. Kort daarvoor had meneer Gu hen tot tranen geroerd toen hij zijn vrouw zachtjes toesprak en een ring om haar vinger schoof. Het koppel was die dag vijftig jaar getrouwd, maar mevrouw Gu ligt al drie jaar in coma na een ernstige hersenbloeding. Dat weerhield meneer Gu er niet van om hun jubileum te vieren in het ziekenhuis, waar hij haar elke dag bezoekt. ‘Zolang er maar de kleinste kans is op ontwaken, zal ik haar niet opgeven’, zegt Gu. Foto: Imagine China/ Wang Chaoying

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 14-16_zorgfoto.indd 14

20-02-2019 11:46:35 AM

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 14-16_zorgfoto.indd 15

20-02-2019 11:46:36 AM

BRANDED CONTENT

UltraZonic Endo

UltraZonic Med

Nancy Steenbakkers, founder, voor de UltraZonic Endo.

Kempische UltraZonic verovert medische wereld met unieke reinigingstechnieken en geavanceerde datasoftware UltraZonic is ontstaan in een garage in het charmante kempische dorp Massenhoven, waar Serge Wellens het eerste prototype van hun uniek voorreinigingsmeubel ontwikkelde. Zo is Endo geboren en meteen ook een gebruiksvriendelijke wereldprimeur in zijn vakgebied: de allereerste machine die ﬂexibele endoscopen semiautomatisch kan voorreinigen. Hierbij speelt de startup fel in op de heersende infectieproblematiek bij endoscopie. Verder vervaardigt het vooruitstrevende bedrijf ook hun MED-machine waarbij ze innovatief, ultrasoon reinigen van medisch instrumentarium op de kaart zetten. Beide apparaten worden ondersteund door een uniek, gesoﬁsticeerd data softwarepakket. Zo is UltraZonic intussen, met haar ruim assortiment aan geavanceerde reinigingsproducten en-apparaten, een onmisbare speler in de medical cleaning sector.

revolutionaire machine in de weg naar een bacterievrije, ﬂexibele endoscoop.” Meent CEO Nancy. Deze unieke software heeft UltraZonic ook geïntegreerd in hun gebruiksvriendelijke MED-machine, waarbij de klassieke ultrasone reiniging in een innovatief jasje is gestoken. “De geavanceerde microscopische ultrasone technologie zorgt ervoor dat elk chirurgisch instrument, hoe complex ook, veilig en grondig wordt gereinigd” vult Nancy verder aan.

Uniek, geavanceerd softwaresysteem bevordert veiligheid patiënt “De complexiteit van ﬂexibele endoscopen vraagt extra aandacht en nauwkeurigheid als het op reinigen aankomt. Ziekenhuizen kunnen momenteel niet altijd een clean policy hanteren. Vaak door tijdstekort of onwetendheid. Vanuit dat geloof is Endo is ontstaan. Via gesoﬁsticeerde datasoftware wordt de semiautomatische uitvoering van elke stap streng gecontroleerd. Na de reinigingssessie kan je alle stappen traceren m.b.v. onze data-applicatie en bij problemen kunnen we makkelijk vanop afstand assisteren. Dit alles maakt van onze Endo een

Belgische bescheidenheid met internationale allures Vanuit de spiksplinternieuwe site in Zandhoven blijven ze ondertussen verder timmeren aan hun exportverhaal. Dit steevast vanuit dezelfde visie: “Hoe maken we het reinigingsproces efﬁciënter? Maar vooral: Hoe zorgen we ervoor dat de veiligheid van de patiënt gegarandeerd wordt? Een visie die werkt want momenteel zijn we aan een wereldwijde verovering bezig. Recent hebben we een derde Endo aan onze Noorderburen verkocht en de internationale aanvragen blijven intussen binnenstromen.” Aldus een gemotiveerde Nancy.

Bewustwording rond grondige voorreiniging stijgt alsmaar Ondertussen blijft de vraag om degelijk voorreinigingsapparatuur zowel nationaal als internationaal alsmaar stijgen. “Logisch, instanties kunnen de bikkelharde infectiecijfers niet meer blijven goedpraten. Grondige voorreiniging is nu eenmaal een must. Elke reinigingsstap moet worden gevolgd vooraleer een hoog niveau van desinfectie wordt bereikt.” verklaart Nancy.

UltraZonic - Boutersemdreef 26 - 2240 Zandhoven - T 03 289 59 79 - www.ultrazonic.com - info@ultrazonic.com

maart 2019 | nursing

2180000875 1 ADV 7673 i dd 1 19NUV003_pag 14-16_zorgfoto.indd 16

24 01 19 10 45 20-02-2019 11:46:37 AM

IN DE WETENSCHAP

Rubriek over wetenschappelijk onderzoek. Gepromoveerd of afgestudeerd? Mail naar francine.aarts@bsl.nl

tekst Francine Aarts

Eigen regie Patiënten beheren eigen medicatie in ziekenhuis dankzij SelfMED-procedure Pijn Cannabistabletten verminderen chronische buikpijn niet

edicinale cannabistabletten hebben geen pijnstillend effect op chronische pijn na een alvleesklierontsteking of buikoperatie. Wel lijken de tabletten een sterk placebo-effect te hebben. Dat concludeert biomedisch wetenschapper Marjan de Vries in haar proefschrift. Ze verdeelde 65 patiënten met chronische buikpijn in twee groepen. De ene groep kreeg gedurende 50 dagen driemaal daags tabletten met 8 milligram THC, een van de werkzame stoffen in medicinale cannabis. De andere groep kreeg placebotabletten. Tijdens het onderzoek bleven de patiënten hun gewoonlijke medicatie gebruiken. In de THC-groep daalden de VAS-pijnscores gemiddeld met 40%. Een mooie score, maar ook in de placebogroep namen de VAS-scores af met 37%. Sommige patiënten in de placebogroep rapporteerden zelfs bijwerkingen van zogenaamde THC-tabletten, of meldden dat ze zich high voelden. Er waren geen verschillen tussen de groepen op het gebied van kwaliteit van leven, eetlust en farmacodynamische parameters. Uit EEG-onderzoek bleek verder dat THC na 50 dagen geen invloed had op de

Sommige patiënten rapporteerden zelfs bijwerkingen van de placebo spontane hersenactiviteit en de pijnverwerking. De Vries sluit niet uit dat THC pijnstillende effecten kan hebben in andere patiëntengroepen. Zo stelt ze dat er wel bewijs is dat THC werkzaam is tegen vormen van chronische pijn door zenuwschade, zoals MS. Marjan de Vries. Tetrahydrocannabinol in Chronic Pain. Proefschrift Radboud Universiteit Nijmegen, november 2018.

en groot deel van de patiënten op een cardiologieafdeling was in staat om hun medicatie zelf te beheren met de zogenaamde SelfMED-procedure. Hierbij beoordeelt de verpleegkundige eerst aan de hand van een korte vragenlijst of een patiënt volgens haar in staat is zelf zijn medicatie te beoordelen. Is het antwoord ja, dan laat ze dit de patiënt zelf beoordelen en adviseert ze de arts dat zelfmanagement mogelijk is. Gaat ook de arts akkoord, dan wordt een en ander in gereedheid gebracht: de patiënt krijgt een medicatiekluis, instructies over de toediening en een aftekenlijst. Verpleegkundige Toke Vanwesemael testte de SelfMED-procedure op een cardiologieafdeling onder meer dan 150 patiënten. Van hen werden 61 patiënten capabel bevonden om hun eigen medicatie te beheren. Gemiddeld beheerden de patiënten drie dagen lang hun eigen medicatie. Drie keer maakte een patiënt een toedieningsfout, wat gelijk

Een toedieningsfout van een patiënt kwam voor bij minder dan één procent van de toedieningen staat aan minder dan één procent van de toedieningen. Bij zes toedieningen nam de patiënt de medicatie wel juist in, maar tekende hij die niet correct af. Volgens de betrokken cardiologen is de SelfMED-procedure haalbaar, maar vraagt deze wel een zekere tijdsinvestering. Vanwesemael ontwikkelde de SelfMED-procedure op basis van ondervraging van 159 verpleegkundigen, 76 artsen, 36 ziekenhuisapothekers en 124 patiënten. Deze stakeholders stonden positief tegenover zelfmanagement van medicatie, maar gaven ook belangrijke randvoorwaarden aan. Deze verwerkte Vanwesemael in de procedure. Lees ook: Toke Vanwesemael, Tine Dilles. Medicatie in eigen hand. Nursing, april 2015 (NVKVV-editie). Isabelle Rossaert. Medicatie in eigen beheer: werkt dat? Nursing februari 2018 (NVKVV-editie). Toke Vanwesemael. SelfMED: Patient self-management of medication in hospital. Proefschrift Universiteit Antwerpen Vakgroep Master Verpleegkunde en Vroedkunde, december 2018.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 17_wetenschap dtv_IMB.indd 17

20-02-2019 11:47:09 AM

EBP

Dit artikel vind je ook op Nursing.nl, onder het thema EBP

Is preoperatieve oefentherapie voor longchirurgie effectief? CASUS Preoperatief voeren de verpleegkundig casemanager7 en de patiënt een gesprek ter voorbereiding op een longoperatie. Hierna duurt het t. De e vaak nog een tijdje totdat de operatie plaatsvindt. patiënten krijgen nu standaard postoperatieve g fysiotherapie voor ondersteuning bij ademhaling en bewegen, en hoestinstructie. Het is de vraag of preoperatieve fysiotherapeutische interventies tijdens deze wachttijd een positief effect hebben op postoperatieve complicaties, opnameduur en kwaliteit van leven.

tekst Maarten Witteveen*

Formuleer je vraag

Zoekstrategie

(PICO: P= patiënt of probleem, I= interventie, C= vergelijking, O= uitkomst) P: Longkankerpatiënten die longchirurgie ondergaan I: Preoperatieve oefentherapie C: Reguliere zorg O: Complicaties, opnameduur en kwaliteit van leven

Gezocht in Pubmed en Cochrane met de zoektermen lung carcinoma, lung cancer, thoracic/lung/chest surgery, lobectomy, VATS, exercise, physical activity, length of stay, postoperative complications en quality of life. MeSH termen: (Non-) Small Cell Lung Carcinoma (NSCLC), lung neoplasms, tho-

racic/pulmonary surgical procedures, pneumonectomy, VideoAssisted Thoracic Surgery, exercise, length of stay, postoperative complications en quality of life. Dat leverde zes relevante (systematic) reviews op.1-6

3 Beoordeling resultaten De eerste systematic review (SR)1 bestaat uit vijf RCT’s.

De onderzoekers kijken naar het effect van preoperatieve oefentherapie, zoals aerobics, weerstandtrainingen en training van de ademhalingsspieren, op postoperatieve complicaties. Denk daarbij aan drainage- en opnameduur, vermoeidheid, kortademigheid, inspanningscapaciteit, longfunctie en mortaliteit. Er deden in totaal 167 patiënten mee die een longresectie voor een niet-kleincellig longcarcinoom (NSCLC) ondergingen. De onderzoekers toonden aan dat in de groep met oefentherapie er een risicodaling van 67% was voor het ontwikkelen van postoperatieve complicaties, zoals noodzakelijke langdurige beademing, pneumonie, atelectase en bronchopleurale fistels. Ook duurde de opname 4,24 dagen korter dan in de controlegroep. De sterkte van bewijs was echter laag door de kleine groepsgroottes, en de interventies werden niet geblindeerd uitgevoerd. De tweede SR2 van 15 studies (8 RCT’s) ging over het effect van inspanningstraining (aerobics, spiertraining en ademhalingsoefeningen) op het uithoudingsvermogen en de kwaliteit van leven voor en na chirurgie. Er deden 350 patiënten mee die een longresectie wegens NSCLC ondergingen. Zeven studies onderzochten preoperatieve training bij in totaal 112 patiënten. Uit meta-analyse van vier van deze studies blijkt dat preoperatieve training zorgt voor afname van opnameduur met 4,98 dagen en vermindering van het aantal postoperatieve complica-

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 18-20_EBP dtv_IMB.indd 18

20-02-2019 18:48:47

In het Martini Ziekenhuis in Groningen bekijken verpleegkundigen hoe je met evidence based practice (EBP) en klinisch redeneren bedside problemen op kunt lossen.

ties. Er werd geen verandering in de kwaliteit van leven aangetoond via het gebruikte meetinstrument (EORTCQLQ-30), alleen afname van dyspnoe met 14,31 punten. Per studie varieerden duur, frequentie en intensiteit van de training. SR nummer 3 bestaat uit elf studies (5 RCT’s) over het effect van preoperatieve training (weerstandtraining en aerobics) op de functionele capaciteit van het cardiorespiratoir systeem, fysieke fitheid, postoperatieve complicaties, opnameduur, kwaliteit van leven en herstel bij patiënten die longchirurgie ondergaan.3 Zes studies (drie met een controlegroep) onderzochten opnameduur en complicaties, en één de kwaliteit van leven. Het aantal deelnemers varieerde van 9-639. De frequentie van training varieerde van 1 tot 10 × per week. Twee studies toonden significante afname van de opnameduur in de trainingsgroep aan. Ook kwam atelectase als postoperatieve complicatie minder vaak voor in deze groep. Voor kwaliteit van leven werd alleen significante verbetering van depressie (Hospital Anxiety Depression Scale) aangetoond.

De vierde SR4 bestaat uit acht RCT’s, waarvan twee over preoperatieve interventies. De onderzoekers bekijken de effectiviteit van verschillende fysiotherapeutische interventies bij patiënten die chirurgische resectie vanwege longkanker ondergaan. De uitkomstmaten zijn herstel van longfunctie en inspanningscapaciteit, postoperatieve complicaties en opnameduur. In de eerste studie was er een lagere incidentie van postoperatieve respiratoire aandoeningen, kortere drainageduur en kortere opnameduur bij patiënten die krachts- en uithoudingstraining deden ten opzichte van de groep die ademhalingsoefeningen deed. SR nummer 5 bestaat uit 21 artikelen, waarvan vijf RCT’s, over de effecten van aerobics en krachttraining op longfunctie, inspanningscapaciteit, kwaliteit van le-

ven, opnameduur en postoperatieve complicaties.5 De opnameduur was bij de interventiegroep 4,38 dagen korter dan bij de controlegroep. Ook was er significant minder risico op het ontwikkelen van postoperatieve complicaties. Voor kwaliteit van leven werd in beide groepen geen significant verschil aangetoond. De duur van de interventies varieerde van 1 tot 10 weken. Stadium van de ziekte, co-morbiditeit en mate van longresectie verschilden onder de deelnemers.

4 Conclusie en toepassing Preoperatieve oefeningen kunnen het aantal postopera-

EBP

tieve complicaties doen afnemen en de opnameduur verkorten. De effecten voor kwaliteit van leven zijn niet eenduidig. Verder onderzoek is nodig om tot de optimale duur, frequentie en soort therapie te komen. Op basis van deze uitkomsten is het passend de patiënt die een longoperatie moet ondergaan preoperatief naar de fysiotherapeut te verwijzen via het voorbereidingsgesprek met de verpleegkundige. De fysiotherapeut zal de inhoud van het oefenprogramma zelf moeten vaststellen, omdat de literatuur hier niet eenduidig over is. * Maarten Witteveen is verpleegkundig casemanager longoncologie en lid van de Verpleegkundige Staf in het Martini Ziekenhuis in Groningen. Contact: WittevMK@MZH. NL. Dit artikel is een ingekorte versie van het origineel.

Ja, preoperatieve ffysiotherapie i voor longchirurgie helpt het aantal postoperatieve complicaties te verminderen en opnameduur te verkorten

Noten 1 Cavalheri V, Granger C. Preoperative exercise training for patients with non-small cell lung cancer. Cochrane Database of Systematic Reviews 2017; issue 6. 2 Hui-Juan N, Bigyan P, Xun-Tao Y, et al. Exercise Training for Patients Pre- and Postsurgically Treated for Non-Small Cell Lung Cancer: A Systematic Review and Meta-analysis. Integrative Cancer Therapies 2017; vol. 16(1): 63-73. 3 Pouwels S, Fiddelaers J, Teijink JAW. Preoperative exercise therapy in lung surgery

patients: a systematic review. Respiratory Medicine 2015; 109: 1495-1504. 4 Rodriguez-Larrad A, Lascurain-Aguirrebena I, Abecia-Inchaurregui LC, et al. Perioperative physiotherapy in patients undergoing lung cancer resection. Interactive CardioVascular and Thoracic Surgery 2014; vol. 19 (2): 269–281. 5 Sebio Garcia R, Yáñez Brage MI, Giménez Moolhuyzen E, et al. Functional and postoperative outcomes after preoperative exercise training in patients with lung cancer: a systematic review and meta-

analysis. Interactive CardioVascular and Thoracic Surgery 2016; 23: 486–97. 6 Steffens D, Beckenkamp PR, Hancock M, et al. Preoperative exercise halves the postoperative complication rate in patients with lung cancer: a systematic review of the effect of exercise on complications, length of stay and quality of life in patients with cancer. British Journal of Sports Medicine 2018; 52: 344. 7 Dat is een verpleegkundig specialist of oncologieverpleegkundige.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 18-20_EBP dtv_IMB.indd 19

20-02-2019 18:48:47

LynxCare Efficiënte dataverwerking via LynxCare’s AIpowered Outcome data platform Arrtsen en ziekenhuizen n beschikken over heel wat me edische informatie. Toch is slechts 10% van deze de ze data beschikbaar in de kl k inische praktijk. Alle andere informatie zit ‘vast st’ in onderzoek-, consultatie- en operatieverslage en, n en bij de p tiënt of huisarts. Om deze data pa a optimaal te ge ebr bruiken moet de arts (of verpleeegkundige, assiste ent) eerst en vooral manueel alle dossiers doorlope pen op zoe oek k na naar a specifieke in nformatie (b bijv. compl plic ica aties, scoress ...). De admin i istratieve last die gepaard gaat met he la het manueell e traheren van deze da ex data uit medische dossiers iss torenho h og (25% van n artsentijd d). ) Die tijd d kan vanzelfs fspr prekend nuttiger bes e te eed e worde den aa a n de zorg van de patiënt. Daarom heeft LynxCare text mining en arttificië iële intelligence (AI) technologie ontwikkeld die i relevantte data automatisch detecteer e t in de bron br o dossiers, codeert (SNOMED & ICD-10) en vertaalt naar klinische inzichten. Digitaal behandelpad voor optimale patiënt opvolging Het informeren en opvolgen van patiënten is van cruciaal belang voor de kwaliteiit van leven van de patiënt en optimaliseren van de d zorg. Vaak hebben patiënten na een consultatie nog veel vragen. Hoe bereid ik me voor op mijn operatie volgende maand? Welke revalidatie oefeningen schreef mijn dokter voor? Waar de patiënt vroeger telkens aparte foldertjes meekreeg, biedt LynxCare deze informatie nu aan via een digitaal online platform. Patiënten kunnen inloggen op LynxCare’s online platform en een gep e ersonaliseerd CarePath raadplegen met nuttige informatie over de ingreep, de voorbereiding op de operatie en de zorg achteraf. Naast algemene informatie over de operatie wordt in samenspraak met de arts en het ziekenhuis bepaald welke klinische en patient reported outcome measurements opgevolgd worden. Voor en na een operatie/behandeling worden patiënten dan gevraagd een n vragenlijst digitaal in te vullen. Zij worde den hier op gepaste

tijden aan herinnerd via email of sms. Maar ook andere informatie bijv omtrent wondzorg en medicatie kan naar de patiënt worden gepusht. Het digitaliseren van de papieren vragenlijsten en automatiseren van de opvolging hiervan zorgt voor een verhoogde efficiëntie. In AZ Nikolaas bijv. onthulde een ROI analyse een efficiëntiewinst van 630%. Patiëntenapp zorgt voor meer gepersonaliseerd behandeltraject LynxCare lanceerde recent een eerste versie van de patiëntenapp. Het digitale behandelpad, de vragenlijsten en de push berichten zijn nu eenvoudig te raadplegen via de applicatie. Deze applicatie werd ontwikkeld om het voor de patiënten nog eenvoudiger te maken om te interageren met hun behandelpad en vragenlijsten en om meer gepersonaliseerde berichten te sturen. Afhankelijk

van de specifieke patiënt die behandeld wordt, kan het belangrijk zijn om te wijzen op bepaalde risicofactoren. Daarenboven willen we via de app de betrokkenheid van de patiënt en de gemiddelde response rate (79%) op de vragenlijsten verhogen. De trajecten en vragenlijsten zijn eenvoudig te configureren door het ziekenhuis/departement zelf. Als standaard voor de vragenlijsten wordt er met ICHOM datasets gewerkt. GDPR en Informed consent Al deze data van de patiënt alsook de data uit de medische dossiers worden verzameld volgens de Europese regelgeving van databescherming (GDPR) en in de US volgens de HIPAA privacy regelgeving. Het zijn immers de patiënt zijn data en het anonimiseren mag volgens GDPR niet meer zonder toestemming. Wanneer de patiënt zijn toestemming heeft gegeven via een informed consent, wordt hij dus opgenomen in het platform van LynxCare en kunnen de data aan een snel tempo worden verwerkt. Recent heeft LynxCare ook een digitale informed consent module ontwikkeld wat opnieuw een efficiëntiewinst oplevert. Accurate real-time inzichten L nxcare biedt dus een totaaloplossing waarbij Ly eeen klinische database wordt samengesteld op basi ba s s van de geëxtraheerde klinische data uit de e medische dossiers en de verzamelde patient repo ported oucomes. D ze data leveren dan inzichten op De popu pula lati t eniveau die ze kunnen gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek, het publiceren van kwaliteitsindicatoren en interne optimalisatie van zorgtrajecten. “We kunnen met behulp van LynxCare’s AII te tech chno nolo logi gie nu gro roep epen en pat atië iënt nten en identificeren en de re resu s ltat aten en van ver ersc s hillende behandelingen objectiveren. Zo kunne nen n we evalueren wat goed gaat in onze zorg en n wa wat nog beter kan, ook in vergelijking met andere haartcentra”, beaamt cardioloog Dr. Dujardin uit AZ Delta die het LynxCare platform gebruikt. “We zijn niet langer louter afhankelijk van de inzichten uit wetenschappelijke st stud udies, maar kunn nnen e onze beslissingen nu baseren n op gro ond ndig ige, doordachte, real-life gegevens”, beslu uit Dr Dujardin.

LynxCare - Tiensevest 132 - 3000 Leuven - www.lyn y x.care - info@lynxcare.eu

19NUV003_pag 18-20_EBP dtv_IMB.indd 20

20-02-2019 18:48:47

Heb jij ook iets bijzonders meegemaakt, mail dan naar nursing@bsl.nl. Bij plaatsing nemen we eerst contact op. Als dank ontvang je het boek ‘Humor als verpleegkundige interventie 2.0’

IMPACT

Que sera, sera Lena, een cliënt van Maaike, is dementerend en erg onrustig. Dankzij muziek voelt ze zich weer veilig. tekst Maaike van Rossum illustratie Annelien Smet

Veiligheid

‘Z

ittend op haar billen schoof ze door de gang. Een afschuwelijk, mensonterend gezicht. De onrust en chaos in Lena’s* hoofd had zich, net als elke dag, meester gemaakt van haar lichaam. Ik wilde haar helpen, maar kon haar niet bereiken. Samen met een collega probeerde ik haar wat rust te geven in een stoel. Maar ze had geen rust. Niet in haar hoofd en niet in haar lichaam. Het frustreerde me: ik wilde haar zo graag helpen, maar wist niet hoe. Het maakte me verdrietig om te zien hoe ze zichzelf telkens verloor. Het voelt als falen als een cliënt bijna geen momenten meer heeft waarop ze geniet van het leven.

Rituelen Intussen zijn we een jaar verder. De Lena van toen en nu is een verschil van dag en nacht. Soms is het goed om te erkennen dat je niet alle

antwoorden hebt en dat er hulp van buitenaf nodig is. Hulp die ik, samen met collega’s, arts, psycholoog, familie en overige betrokkenen, vond bij het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE). Samen hebben we ervoor gezorgd dat het laatste stuk in Lena’s leven weer waardevol is. Een van de adviezen was: het inslijten van rituelen.

‘Wat fijn dat ik bij jou mag zijn’, zegt ze als we uitgezongen zijn

Muziek verbindt Samen met Lena heb ik nu zo’n ritueel. Als ik haar naar bed wil brengen, vraag ik haar of ze nog weet welk liedje we altijd samen zingen. Haar ogen lichten op en ze antwoordt: ‘Als je begint met zingen, weet ik het vast weer.’ Zodra ik het eerste woord zing, zingt ze vol overgave met me mee: ‘Que sera, sera’. Zo lopen we hand in hand naar haar kamer. Muziek is een bijzonder middel om contact te maken met mensen met dementie. Muziek verbindt!

Als ik Lena in bed heb geholpen, ga ik bij haar zitten. Ze houdt van warme zorg: het noemen van haar voornaam, aanrakingen, een knuffel of een kus op de wang. Het geeft haar een gevoel van veiligheid en geborgenheid. Haar hand zoekt de mijne en we praten nog even. Ik vraag haar, zoals altijd: ‘Goh Lena, zullen we nog één keer samen zingen?’ Haar ogen lichten weer op en samen zingen we nogmaals ons liedje. Als de laatste woorden van het lied wegsterven, kijkt ze me vol rust aan en zegt tegen me: ‘Wat fijn dat jij mij zo goed kent en dat ik bij jou mag zijn.’ Als ik de momenten zie waarop Lena geniet, dan besef ik dat we niet gefaald hebben, maar dat we alles gedaan hebben om er voor haar te zijn. Ik ben dankbaar dat ik haar rust en veiligheid kan bieden en denk aan het refrein van ons liedje: ‘Whatever will be, will be. The future’s not ours to see. Que sera, sera. What will be, will be.’ * De naam van de cliënt is gefingeerd. Deze blog verscheen eerder op www.quarijn.nl.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 21_Impact Maaike dtv_IMB.indd Sec1:21

20-02-2019 11:52:31 AM

22 media

‘Verpleegkundigen onzichtbaar in de media’ Verpleegkundigen worden maar sporadisch geciteerd in de media, bleek onlangs uit Amerikaans onderzoek.1 In Nederland en Vlaanderen lijkt dat niet veel beter te zijn. Waarom is het belangrijk dat verpleegkundigen hun mening geven in de media en hoe zorgen we ervoor dat dit in de toekomst vaker gebeurt? tekst Nienke Berends, Francine Aarts fotograﬁe iStock

merikaanse media die over de gezondheidszorg schrijven, laten maar in 2% van de artikelen verpleegkundigen aan het woord.1,2 Als journalisten verpleegkundigen al quoten, dan gaat het meestal over onderwerpen zoals de arbeidsmarkt of hun persoonlijke ervaringen op het werk. Verpleegkundigen komen vrijwel nooit aan het woord in verhalen over bredere kwesties zoals het beleid van de regering, onderzoek of de nationale gezondheidszorg. Een gemiste kans, zeggen de onderzoekers, want volgens hen zouden verpleegkundigen júist over dit soort onderwerpen nuttige uitspraken kunnen doen, omdat zij verantwoordelijk zijn voor het grootste deel van de gezondheidszorg.

Brug slaan In Nederland is het niet veel beter, vindt

Dieke Feliksdal, voormalig verpleegkundige en beleidsmedewerker bij vakbond NU’91. Volgens haar zijn Nederlandse verpleegkundigen minstens zo onzichtbaar in de media als in de Verenigde Staten. ‘Schrikbarend eigenlijk, want zoals het onderzoek ook al zegt: verpleegkundigen kunnen een brug slaan tussen de cliënt of patiënt en het gezondheidszorgsysteem,’ zegt ze. ‘Simpelweg omdat zij hier dagelijks in werken. Want waar het écht om gaat in de gezondheidszorg – de cliënt of patiënt in plaats van de financiering, sturing, toezicht et cetera –

krijgt op de manier hoe het nu gaat maar weinig aandacht.’ Ook Sonja Kersten van V&VN vindt het belangrijk dat verpleegkundigen en verzorgenden vaker aan het woord komen over de zorg en hun beroep. ‘De vraag naar hun verhalen is groot onder heel veel Nederlanders, kijk bijvoorbeeld naar het succes van een Tommie in de zorg,’ aldus Kersten. Ook in Vlaanderen zijn verpleegkundigen weinig zichtbaar in de media, vindt het NVKVV, beroepsorganisatie voor verpleegkundigen. ‘Het is typisch Vlaams dat voornamelijk verpleegkun-

‘De verpleegkundigen mochten vanuit het publiek iets zeggen, maar aan tafel bij de presentatoren zat een huisarts’

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 22-25_Verpleegkundigen onzichtbaar in de media dtv_IMB.indd 22

20-02-2019 11:54:04 AM

omgaan met de media 23

zo goed wisten wat verpleegkundigen nou precies doen, en waar hun expertise ligt. Zorginstellingen hielpen ook niet mee: de persafdelingen brachten de journalisten vrijwel altijd in contact met artsen en niet met verpleegkundigen. Een journalist vertelde zelfs dat ze een deskundige cardiologieverpleegkundige had gesproken, maar die vervolgens niet mocht quoten ‘omdat de cardioloog aan het woord moest komen.’ Herkenbaar, vindt Feliksdal. ‘Bestuurders en PRmedewerkers in zorginstellingen zijn niet gewend om verpleegkundigen een podium te geven, of hen aan te dragen voor een bijdrage in de media. Dat komt omdat ook zij niet altijd precies weten wat een verpleegkundige doet. Artsen hebben van oudsher een bepaalde status, iedereen heeft een beeld van wat een arts doet. Maar van verpleegkundigen, en dan bedoel ik de hele reikwijdte van het beroep, weten de meesten maar weinig. Daardoor worden ze automatisch minder naar voren geschoven voor een bijdrage in de media.’

Angstcultuur digen die hoog scoren in de hiërarchie een publieke mening over verpleegkunde erop na ‘mogen’ houden. Helaas identificeren mensen zich niet altijd het makkelijkst met mensen die hun sporen verdiend hebben,’ aldus algemeen coördinator Ellen De Wandeler. ´Of anders gesteld: het zijn niet de competenties die andere mensen aanspreken, maar de capaciteiten van mensen, bijvoorbeeld op vlak van persoonlijkheid. Daar moet je, ook als beroepsorganisatie, op screenen om deze mensen toch naar voren te schuiven in de media. En dan wat ons betreft vooral om de achterliggende boodschap mee te geven dat verpleegkundige eigenlijk een heel veelzijdig beroep is!’

Niet aan tafel Waarom verschijnen verpleegkundigen zo weinig in de media als het over hun werk gaat? Nursing-columnist Hugo van

der Wedden schreef er al in 2017 over.3 Hij haalde toen een voorbeeld aan van 18 wijkverpleegkundigen die mochten aanschuiven bij Pauw en Jinek. ‘Althans, ze mochten in het publiek zitten en iets zeggen over werkdruk, het belachelijk lage salaris en de absurde bureaucratie waarmee ze zijn opgezadeld’, schreef Hugo. ‘Aan tafel bij de presentatoren zat echter een huisarts, Tom van het Hek. Het was aan hem als deskundige om een analyse van de problemen te maken. Was er echt geen verpleegkundige te vinden die iets intelligents kon zeggen over de ontwikkelingen in de wijkverpleging?’

Toch moeten verpleegkundigen volgens het Amerikaanse onderzoek ook de hand in eigen boezem steken. Zo zouden ze niet altijd even snel op persvragen reageren en willen zij vaker anoniem blijven. Volgens een anonieme reageerder op Nursing.nl komt dat ook doordat werkgevers verpleegkundigen vaak verbieden om te reageren in de media, of dat er bepaald wordt wat er wel of niet gezegd mag worden. Het voorschrift is om direct door te schakelen naar de afdeling communicatie als de pers belt. ‘Ik vind het wel een gemis en jammer dat dit zo

SCHRIJF EEN GASTBLOG!

Redenen De Amerikaanse onderzoekers noteren verschillende redenen voor dergelijke praktijken. Zo zouden hoofdredacteuren liever quotes van ‘rockster-dokters’ zien dan van verpleegkundigen. Maar journalisten gaven ook aan dat ze eigenlijk niet

Heb jij een bijzondere kijk op je dagelijkse werk of wil je iets anders kwijt? Schrijf een gastblog voor Nursing.nl of mail de redactie om met hen van gedachten te wisselen over wat je kunt doen: nursing@bsl.nl

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 22-25_Verpleegkundigen onzichtbaar in de media dtv_IMB.indd 23

20-02-2019 11:54:04 AM

ZIEK VAN MDL PROBLEMATIEK

DO 11 APR 2019, REEHORST, EDE

Tijdens het congres Ziek van MDL-problematiek ontdek je nieuwe ontwikkelingen die spelen op het gebied van MDL. In één dag fris je bovendien jouw kennis op over anatomie, ziektebeelden en aandachtspunten voor de zorg voor patiënten met MDL problematiek. ZIJN ER OOK NIEUW: DIT JAAR WORKSHOPS GEVORDERDEN

BEKIJK HET VOLLEDIGE PROGRAMMA ONLINE! NURSING.NL/CONGRESSEN/MDL

19NUV003_pag 22-25_Verpleegkundigen onzichtbaar in de media dtv_IMB.indd 24

20-02-2019 11:54:05 AM

omgaan met de media 25

Dit artikel vind je ook op Nursing.nl, onder het thema De Verpleegkundige

Tips om zichtbaarder te worden in de media Je hoeft natuurlijk niet per se een speciaal programma te volgen om je woordje te doen in de media. Hoe kun je ervoor zorgen dat je als verpleegkundige zichtbaarder wordt in de media? Zes tips van journalisten. Mail een journalist als je een artikel over de gezondheidszorg leest waarin de stem van een verpleegkundige ontbreekt. Bied aan dat je kunt helpen om verpleegkundigen te vinden voor toekomstige artikelen.

Kom je een journalist tegen, bijvoorbeeld op een congres, nodig hem of haar dan uit voor een kopje koffie om ideeën voor mogelijke artikelen te bespreken.

Zeg tegen een journalist die jou interviewt dat je verpleegkundige genoemd wilt worden in het stuk. Uit het Amerikaanse onderzoek bleek dat artsen wel bij hun titel genoemd werden, maar verpleegkundigen vaak niet. In Nederland worden verpleegkundigen in algemene media nog regelmatig verpleegster, verpleger of zelfs zuster genoemd.

werkt’, aldus de reageerder. ‘Zo wordt onterecht een angstcultuur gecreëerd rond praten met de media. Het idee ontstaat dat je wordt afgerekend op je mening.’ Directeur Sonja Kersten van V&VN herkent dit verhaal. ‘We zien best vaak dat onze leden niet de ruimte krijgen om hun verhaal te doen in de pers, zeker als dat verhaal kritische onderwerpen belicht. Of het nu gaat om de hoge werkdruk of de aanpak van de personeelstekorten – het is soms heel moeilijk om iemand te vinden die het woord kan of mag doen. Omdat het van de werkgever niet mag of omdat men bang is voor de consequenties. Dat vind ik een heel slechte zaak. Van werkgevers mag je verwachten dat ze zorgprofessionals de ruimte en het vertrouwen geven dat ze verdienen. Zij vertellen het echte, eerlijke verhaal en dat mag niet gecensureerd worden.’

Opleidingen Inmiddels wordt vanuit verschillende kanten aan het thema gewerkt. Beroepsvereniging V&VN leidt al sinds enkele jaren leden in ambassadeursprogramma’s op om het woord te doen. In de media, maar ook in de bestuurs-

Vraag je beroepsvereniging, opleiding of werkgever om een lijst te maken van verpleegkundigen die deskundig zijn op een bepaald gebied, zodat ze die kunnen delen met journalisten. V&VN (NL) en NVKVV (B) hebben zicht op de deskundigheidsgebieden van verpleegkundigen die het woord willen en kunnen doen in de media.

Train je mediavaardigheden met een cursus of workshop van je beroepsvereniging, opleiding, werkgever of andere organisatie. Beroepsvereniging V&VN biedt ambassadeursprogramma’s voor verpleegkundigen, met verschillende workshops over hoe je omgaat met de media en hoe je een boodschap vertelt. Vakbond NU’91 start binnenkort een programma opinieleiderschap.

Als je betrokken bent geweest bij een studie, neem dan contact op met media die over onderzoek schrijven en bied je expertise aan.

Bron: Journalists’ experiences with using nurses as sources in health news stories, The American Journal of Nursing, oktober 2018

kamers van hun zorgorganisaties. De beroepsvereniging merkt dat het effect heeft. ‘Redacties kunnen ons en onze leden steeds beter vinden’, aldus directeur Sonja Kersten. ‘Daar werken we hard aan en dat betaalt zich uit. Zoals toen V&VN vorig najaar samen met één van onze leden, verpleegkundige Florian van Hunnik, Chief Nursing Information Officer van het OLVG, in het NOS Journaal de gebrekkige ICT in de zorg aan de kaak stelde. Dat leidde tot Kamervragen en tegen kerst kondigde minister Bruins van VWS aan de gegevensuitwisseling in de zorg te verbeteren.´ Het NVKVV doet regelmatig een oproep aan verpleegkundigen die in een specifiek domein hun stem of expertise willen uitdragen. Dat lukt aardig, volgens de beroepsorganisatie, maar dan vooral op het vlak van verpleegkundige vertegenwoordiging in beleidsorganen. ‘De vertaling hiervan naar het werkveld, bredere publiek of pers, daar is zeker nog werk aan,’ aldus algemeen coördinator Ellen de Wandeler. Vakbond NU’91 start in april met een opinieleidersprogramma dat ervoor moet zorgen dat verpleegkundigen op een positieve manier stem of beeld

leren geven aan de zorg en het beroep van verpleegkundige. Deelnemers worden in dit programma klaargestoomd als opinieleiders die het verhaal van de zorg weten over te brengen, tot aan de media en de politiek aan toe. Feliksdal benadrukt dat het niet de bedoeling is dat deelnemende verpleegkundigen een soort ‘gelikte personages’ worden. ‘Wat we willen bereiken is dat de kandidaten zichzelf blijven, maar tegelijkertijd een boodschap goed kunnen overbrengen. Dat is niet makkelijk en daar is lef voor nodig. Natuurlijk hebben veel verpleegkundigen daarin iets te ontwikkelen, maar ik denk dat we af moeten van het perfecte plaatje van hoe iemand zich in de media gedraagt. Wil je het echte verhaal, dan heb je echte mensen nodig.’ Noten 1 Mason DJ, Nixon L, Glickstein B, Han S, Westphaln K, Carter L. The Woodhull Study Revisited: Nurses’ Representation in Health News Media 20 Years Later, 27 september 2018. https://doi.org/10.1111/jnu.12429 2 Aarts F. Verpleegkundigen onzichtbaar in de media, Nursing.nl, 18 januari. 3 Van der Wedden H. Verpleegkundigen in de media, Nursing.nl, 11 april 2017.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 22-25_Verpleegkundigen onzichtbaar in de media dtv_IMB.indd 25

20-02-2019 11:54:06 AM

26 kwetsbare ouderen

De Nederlandse richtlijn Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen1 is herzien. Verpleegkundig specialist urologie Henk-Jan Mulder beantwoordt zeven veel gestelde vragen. tekst Jeroen Wapenaar fotograﬁe Arno Massee

vragen over urineweginfecties bij kwetsbare ouderen

Waarom komen urineweginfecties bij kwetsbare ouderen regelmatig voor?

Hoe gemakkelijker bacteriën zich in de urinewegen vermenigvuldigen, hoe groter de kans op een urineweginfectie (UWI). Genoeg drinken, regelmatig naar de wc gaan en de blaas helemaal leeg plassen zorgt ervoor dat bacteriën wegspoelen voordat ze een ontsteking veroorzaken. Maar juist daarmee hebben kwetsbare ouderen meer moeite. Mede daarom komen urineweginfecties bij kwetsbare ouderen relatief vaak voor, legt Henk-Jan Mulder uit. Hij is verpleegkundig specialist urologie in het Martini Ziekenhuis in Groningen en zat namens V&VN Urologie Verpleegkundigen in de klankbordgroep voor de herziening van de richtlijn Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen. ‘Kwetsbare ouderen hebben vaak moeite met slikken. Ook zijn ze meestal minder mobiel en hebben ze dus meer moeite met naar het toilet gaan. Een UWI kun je behandelen, maar als de oudere te weinig blijft drinken en niet de goede hulp krijgt bij het toiletbezoek, is de kans op een nieuwe infectie

groot. Bovendien is de weerstand van kwetsbare ouderen lager. De kans dat bacteriën die in de urinewegen komen een infectie veroorzaken is daarom groter.’

Hoe verklein je de kans op UWI’s bij kwetsbare ouderen? Zorg dat ze weten dat ze de tijd kunnen nemen om naar het toilet te gaan, adviseert Mulder. ‘Voor een kwetsbare oudere kan het toiletbezoek lichamelijk zwaar én stressvol zijn. ‘Belangrijk is dus om ze de tijd te geven om goed uit te plassen.’ Mulder verwijst voor praktische adviezen ook naar de richtlijn Urine-incontinentie bij kwetsbare ouderen, opgesteld door de Nederlandse beroepsvereniging V&VN. Deze richtlijn stamt uit 2010 en wordt momenteel herzien, maar de adviezen in de bijbehorende praktijkkaart2 zijn heel

bruikbaar, aldus Mulder. Zoals elke twee uur vragen of een patiënt met urine-incontinentie naar het toilet moet. Moedig de patiënt of cliënt aan zelf te vragen om ondersteuning bij de toiletgang. En geef positieve feedback als diegene dat inderdaad tijdig doet, aldus de praktijkkaart. Kwetsbare ouderen die zelfstandig wonen en voor toiletgebruik afhankelijk zijn van een mantelzorger, kunnen het gevoel krijgen dat ze de mantelzorger tot last zijn. Daarom gaan ze mogelijk proberen hun plas op te houden, voegt Ronny Pieters toe. Pieters is voorzitter van de Belgische vereniging van verpleegkundigen in de urologie (Urobel) en verpleegkundig specialist in het UZ Gent. ‘Blijf daarom bij zelfstandig wonende ouderen en hun mantelzorgers benadrukken dat op tijd naar het toilet gaan de kans op een urineweginfectie verkleint.’

Er zijn studies die zeggen dat de helft van het aantal kwetsbare ouderen een asymptomatische bacteriurie heeft

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 26-31_Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen dtv_IMB dtv.indd 26

20-02-2019 15:40:53

urineweginfecties bij kwetsbare ouderen 27

Genoeg drinken, regelmatig toiletbezoek en de blaas helemaal leeg plassen: dingen die een blaasontsteking helpen voorkomen, maar waar kwetsbare ouderen nu juist moeite mee hebben.

Een goede houding vergemakkelijkt de toiletgang. De juiste toilethouding voor plassen is anders dan die voor ontlasten, benadrukt Mulder. ‘Bij de mictie is het beter om ontspannen rechtop te zitten, en niet mee te persen. Anders spannen spieren aan, wat de kans op urineretentie vergroot. Licht persen na de mictie is wel aan te raden, om te zorgen dat de blaas echt helemaal leeg wordt.’ Bij het ontlasten is een bolle rug juist beter dan een rechte rug, dat maakt het makkelijker om rustig mee te persen met de aandrang.’ Bij ouderen die moeilijk informatie verwerken, bijvoorbeeld door dementie, kan het helpen om plaatjes op te hangen met de juiste toilethouding. ‘Maak met grote letters duidelijk welke houding bij plassen geldt en welke bij ontlasten’, zegt Mulder. In de praktijkkaart staat het advies om (kwetsbare) ouderen ook mondeling regelmatig te herinneren aan het belang van een goede toilethouding. Ook stimuleren

om voldoende te drinken is uiteraard cruciaal om UWI’s te voorkomen. Kies verder niet te snel voor een verblijfskatheter, zegt Mulder, omdat de open verbinding naar de blaas bacteriën in staat stelt zich te vermenigvuldigen in de urinewegen. ‘Het moment dat je een katheter moet verwijderen is een goed moment om te overwegen of een nieuwe noodzakelijk is.’ Preventief de blaas spoelen is niet effectief tegen urineweginfecties, zegt Mulder. ‘Elke onderbreking van het systeem geeft bacteriën immers de gelegenheid zich te verplaatsen naar de urinewegen en zich daar te vermenigvuldigen.’ In de richtlijn staat verder dat er geen bewijs is dat het gebruik van cranberryproducten en vitamine C de kans op urineweginfecties verkleint.

Hoe signaleer je een mogelijke UWI?

De aanwezigheid van bacteriën in de urine, bacteriurie, duidt niet altijd op

een urineweginfectie. Er kan sprake zijn van asymptomatische bacteriurie: wel bacteriën in de urine, maar geen klachten. Behandelen is dan in principe niet noodzakelijk. Onderzoek wijst uit dat het aantal kwetsbare ouderen met asymptomatische bacteriurie hoog ligt; er zijn studies die zeggen dat ongeveer de helft van het aantal kwetsbare ouderen een bacteriurie heeft zonder klachten.1 Een blaaskatheter vergroot de kans op asymptomatische bacteriurie aanzienlijk. Het is vaak niet meteen duidelijk of er sprake is van asymptomatische bacteriurie of van een urineweginfectie. De consensus tussen nationale en internationale experts is dat alleen recent ontstane urineweg-gerelateerde klachten wijzen op een urineweginfectie. Urineweg-gerelateerde klachten zijn een branderig gevoel bij het plassen (dysurie), vaak het gevoel te moeten plassen (mictiedrang), vaak

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 26-31_Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen dtv_IMB dtv.indd 27

20-02-2019 15:40:53

BSL e-learning voor verpleegkundigen en verzorgenden Praktisch en plezierig in no-time vakbekwaam

Praktisch en plezierig online nascholen De BSL e-learningmodules zijn geschikt voor verzorgenden en verpleegkundigen mbo en hbo. Er zijn diverse thema’s beschikbaar, zoals risicovolle en voorbehouden handelingen, hygiëne en infectiepreventie, wondzorg, basiszorg, etc. Omdat de modules zijn ontwikkeld in samenwerking met verpleegkundigen sluiten ze perfect aan bij de praktijk. Leer op een prettige manier aan de hand van praktische video’s en bijbehorende theorie. Zo is jouw kennis altijd up-to-date! De modules kunnen gekoppeld worden aan ieder leermanagementsysteem binnen een instelling. Hiermee is het mogelijk om gebruik te maken van je eigen leerpad. Wil je meer weten over BSL e-learning? Ga dan naar www.bsl.nl/elearningvenv.

Maak een demo-account aan op www.bsl.nl/elearningvenv

19NUV003_pag 26-31_Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen dtv_IMB dtv.indd 28

e-learning

20-02-2019 15:40:55

urineweginfecties bij kwetsbare ouderen 29

STROOMSCHEMA VERDENKING URINEWEGINFECTIE BIJ KWETSBARE OUDERE ZONDER BLAASKATHETER Heeft patiënt ÉÉN OF MEER van de volgende symptomen? koorts*, koude rillingen, duidelijk delier**

Verdenking UWI bij de kwetsbare oudere zonder verblijfskatheter

Ja SCHRIJF ANTIBIOTICA VOOR (TENZIJ urine dipstick negatief is voor nitriet EN leukocyten)

Nee

Heeft patiënt ≥ 1 van de volgende RECENT ONTSTANE urineweggerelateerde symptomen? dysurie, mictiedrang, frequente mictie, urine-incontinentie, (zichtbare) urethrale pusafscheiding

Heeft patiënt ≥ 2 van de hiervoor genoemde urineweggerelateerde symptomen OF 1 zeer hinderlijk urineweggerelateerd symptoom waarvoor geen andere verklaring kan worden gevonden?

Overweeg een urinekweek af te nemen om de empirische antibioticakeuze te evalueren

Nee Ja Heeft patiënt pijn/gevoeligheid in de nierloge (flankpijn) en/of suprapubische pijn?

GEEN ANTIBIOTICA VOOR URINEWEGINFECTIE

Nee

Nee Heeft patiënt RECENT ONTSTANE pijn/gevoeligheid in de nierloge (flankpijn)?

Heeft patiënt ÉÉN OF MEER van de volgende symptomen? koorts*, koude rillingen, duidelijk delier** EN Is er geen sprake van een ander infectiefocus?

Nee

Overweeg andere oorzaak voor de klachten Blijf patiënt actief monitoren*** Heroverweeg als nieuwe klachten ontstaan of als bestaande klachten niet verdwijnen

Heeft patiënt ÉÉN OF MEER van de volgende symptomen (ONGEACHT DE UITSLAG VAN URINE ONDERZOEK)? Urine: verandering in kleur, verandering in geur, troebele urine, macroscopische hematurie (ongeacht of patiënt anticoagulantia gebruikt of niet). Urogenitaal: nycturie, verminderde urineproductie, prostaatpijn, scrotumpijn, suprapubische pijn, urineretentie. Mentaal: agitatie/agressie (nieuw/verergerd), verandering in mentale status (zonder klinische verdenking op een delier**), niet zichzelf zijn (‘anders dan anders’). Gastro-intestinaal: verminderde vochtintake, verminderde voedingsintake, misselijkheid (met of zonder braken), diarree. Overig: algehele malaise, vermoeidheid (nieuw/verergerd), algehele zwakte (nieuw/verergerd), duizeligheid (nieuw/verergerd), syncope, verminderd functioneren (ADL), verminderde mobiliteit. * Koorts: eenmalige tympane temperatuur > 37.8 of eenmalige rectale temperatuur > 38.1 of herhaalde tympane temperatuur > 37.2 of herhaalde rectale temperatuur > 37.5. NB: in geval van twijfel verdient rectale temperatuurmeting steeds de voorkeur. ** Delier: definitie volgens DSM-5. *** Actief monitoren: monitoren van vitale functies, aandacht voor vochthuishouding en herhaaldelijk lichamelijk onderzoek.

Dit stroomschema voor artsen is gebaseerd op de richtlijnen van Verenso1, en geldt voor patiënten zonder blaaskatheter. In de richtlijn staat ook een stroomschema voor patiënten mét een blaaskatheter.3

plassen (frequente mictie), urine-incontinentie en (zichtbare) urethrale pusafscheiding en recent ontstane pijn of gevoeligheid in de nierloge (flankpijn).

Voor verpleegkundigen betekent deze aanbeveling volgens Mulder dat ook zij nog alerter moeten zijn op urineweg-gerelateerde klachten. In de richtlijn staat een stroomschema voor artsen dat ook

HERZIENE RICHTLIJN URINEWEGINFECTIES

e nieuwe richtlijn Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen1 is een herziening van de richtlijn uit 2006. Nieuw is dat de richtlijn zich ook richt op thuiswonende ouderen. De richtlijn uit 2006 ging alleen over verpleeghuisbewoners, maar door de veranderingen in de langdurige zorg blijven ouderen steeds langer thuis wonen. Daarom heeft Verenso de richtlijn uitgebreid. Verder is de nieuwe richtlijn strenger als het gaat om het voorschrijven van antibiotica. In 2015 bleek uit onderzoek dat kwetsbare ouderen vaak overbehandeld worden met antibiotica, met name bij urineweginfecties (UWI’s). Dat komt onder andere doordat het bij patiënten met cognitieve of communicatieve problemen moeilijk kan zijn de juiste diagnose te stellen. De oude richtlijn liet veel ruimte voor overbehandeling met antibiotica, wat antibioticaresistentie in de hand kan werken.

nuttig is voor verpleegkundigen. ‘Heeft een kwetsbare oudere twee of meer urineweg-gerelateerde klachten, vertel dan de arts dat er mogelijk sprake is van een urineweginfectie. Datzelfde geldt bij één urineweg-gerelateerde klacht in combinatie met koorts, koude rillingen of een delier.’ Klachten als gedragsveranderingen, minder eten en verandering in kleur en geur van de urine zijn ook reden voor overleg met de arts, maar niet voldoende om meteen aan een urineweginfectie te denken. Mulder: ‘Het is belangrijk zorgvuldig te observeren en te rapporteren, om te voorkomen dat de oudere onnodig antibiotica krijgt voorgeschreven.’ Bij kwetsbare ouderen met een verblijfskatheter zijn klinische verschijnse-

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 26-31_Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen dtv_IMB dtv.indd 29

20-02-2019 15:40:56

Topsprekers over

KWETSBARE OUDEREN 4E EDITIE 21 mei 2019 | ReeHorst, Ede

ANDREA MAIER

MARGOT VICTOR VERKUYLEN VOLOVICI

BARBARA OPPELAAR

Vier topsprekers brengen je de nieuwste inzichten, verrassende ontwikkelingen en ontroerende verhalen die je direct kunt toepassen op de werkvloer.

VEROUDERING

PALLIATIEVE ZORG

HET BREIN

DEMENTIE

Andrea Maier, hoogleraar veroudering Is veroudering een ziekte?

Margot Verkuylen, specialist ouderengeneeskunde Hoe begeleid je patiënt en naasten?

Victor Volovici, aios neurochirurgie Wat gebeurt er met het brein bij kwetsbare ouderen?

Barbara Oppelaar, theatermaker Hoe krijg je mensen met dementie in beweging?

HOOG GEWAARDEERD! Dit vonden de deelnemers van 2018 ervan: “Ik heb nog nooit een congres meegemaakt wat zo aan mijn verwachtingen voldeed en waar ik zoveel aan heb gehad!”

LAAT JE AANGENAAM VERRASSEN OP DIT WAARDEVOLLE EN LEERZAME CONGRES. NURSING.NL/CONGRESSEN/TOPSPREKERS-OUDEREN 19NUV003_pag 26-31_Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen dtv_IMB dtv.indd 30

20-02-2019 15:40:56

urineweginfecties bij kwetsbare ouderen 31

Dit artikel vind je ook op Nursing.nl, onder het thema Ouderenzorg

ZORG VOOR KWETSBARE OUDEREN Tijdens het congres Topsprekers over kwetsbare ouderen op 21 mei 2019 spreken specialisten op het gebied van ouderenzorg over onder meer: het kwetsbare oude brein, de uitdagende omgeving bij dementie, en palliatieve zorg. En: hoe is het eigenlijk om kwetsbaar en oud te zijn? (Door ervaringsdeskundige mevrouw Schneider, 91 jaar.) Meer informatie: nursing.nl/ congressen/topsprekers-ouderen.

len van een urineweginfectie: koorts die 24 uur of langer duurt, koude rillingen en een duidelijk delier. Bij dat laatste symptoom moet eerst urineretentie worden uitgesloten. Voor alle verschijnselen geldt dat er pas verdenking is op een urineweginfectie als er geen andere aanwijsbare reden is voor de verschijnselen.

Hoe doe je een urinesticktest bij ouderen die niet de eigen urine op kunnen vangen? De nieuwe richtlijn adviseert de urinesticktest alleen te doen om een urineweginfectie uit te sluiten. De test is namelijk niet betrouwbaar genoeg om een urineweginfectie vast te stellen. Wel betekent een negatieve urinesticktest dus dat er geen sprake is van een urineweginfectie.1 Hoe zou je de test moeten doen? In ieder geval niet via eenmalige katheterisatie, dat is te belastend. Gebruikmaken van een schone po nadat de patiënt veel heeft gedronken kan wel, na reiniging van de genitaliën met milde zeep en water. Je kunt ook gebruikmaken van nat incontinentiemateriaal en de urinestick daar tien seconden in drukken. In de richtlijn staat een protocol voor het afnemen van een urinesticktest in incontinentiemateriaal. Eerst de handen desinfecteren, dan perianaal schoonmaken met water en het ‘oude’ incontinentiemateriaal verwisselen. Je krijgt alleen een voldoende betrouwbaar resultaat als je de test binnen twee uur na de urinelozing uitvoert. Je moet zelf elke drie kwartier of elk uur controleren of het nieuwe incontinentiemateriaal nat is, niet elke kwetsbare oudere kan dat zelf

aangeven. Als er feces in het incontinentiemateriaal zit, kun je de test niet doen. Sluit de verpakking direct nadat je een teststrip hebt gepakt. Daarmee voorkom je contaminatie van strips. Daarna druk je de teststrip tien seconden in het natte gedeelte van de inlegpad.

De richtlijn is terughoudend met AB bij UWI’s. Is er een andere behandeling mogelijk, bijvoorbeeld meer drinken?

Nee, er is geen bewijs dat de infectie sneller verdwijnt als de patiënt meer drinkt dan de al aanbevolen hoeveelheid, weet Mulder. ‘Een arts kan besluiten (voorlopig) geen antibiotica te geven als de patiënt niet of nauwelijks last heeft van de infectie. Dan is het belangrijk in de gaten te houden of de klachten na een paar dagen vanzelf overgaan. Er zijn geen andere manieren die bewezen effectief zijn voor het behandelen van urineweginfecties.’

Moet je een urinekatheter verwisselen of verwijderen bij een patiënt met AB?

De richtlijn adviseert inderdaad een urinekatheter voor de start van een ABbehandeling te verwijderen, of te vernieuwen als verwijderen geen optie is. Dat heeft meerdere redenen.1 In een gebruikte katheter bevindt zich een biofilm met bacteriën. Deze kunnen een vertekend beeld geven bij een urinekweek met urine uit de oude kathe-

ter. Bovendien zal de antibiotica minder effectief zijn als de katheter nog geïnfecteerd is. Daarom zullen klachten zoals koorts ook sneller verminderen als je de geïnfecteerde katheter voor de AB-behandeling verwisselt of verwijdert. Bovendien neemt de kans op een (nieuwe) urineweginfectie af.

Wat zegt deze – voor artsen geschreven – richtlijn verder over de rol van verpleegkundigen?

Volgens de opstellers van de richtlijn zijn nieuwe en striktere werkafspraken tussen artsen en verpleegkundigen noodzakelijk, vooral over de inzet van urineonderzoek. Ze schrijven dat artsen duidelijke instructies moeten geven aan verpleegkundigen (en verzorgenden) over de klachten en verschijnselen waar zij op moeten letten en hoe ze de signalen moeten vastleggen. Ze benadrukken ook dat bijvoorbeeld gedragsveranderingen bij mensen met dementie doorgaans niet veroorzaakt worden door een urineweginfectie. ‘Steeds dient naar andere verklaringen gezocht te worden, zoals dehydratie, obstipatie, slaapstoornissen, et cetera. En als toch verdenking op een urineweginfectie blijft bestaan, is het van belang om gericht na te gaan of er urineweg-gerelateerde klachten zijn. Daarbij mag niet te snel worden aangenomen dat de patiënt ‘het toch niet kan aangeven’.1 Bronnen: 1 Richtlijn urineweginfecties bij kwetsbare ouderen, Verenso, 2018. www.verenso.nl/ kwaliteit-en-richtlijnen/richtlijnendatabase/urineweginfecties 2 Praktijkkaart urine-incontinentie bij kwetsbare ouderen, V&VN, 2010: https://continentie.venvn.nl/Portals/20/Richtlijnen/ praktijkkaart_inc_bij_ouderen.pdf 3 Stroomschema verdenking urineweginfectie bij kwetsbare oudere zonder blaaskatheter www.verenso.nl/kwaliteiten-richtlijnen/richtlijnendatabase/urineweginfecties/aanverwante-producten.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 26-31_Urineweginfecties bij kwetsbare ouderen dtv_IMB dtv.indd 31

20-02-2019 15:40:56

32 huiselijk geweld

Huiselijk geweld: wanneer trek je aan de bel? Per 1 januari geldt in Nederland de vernieuwde meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling. Wat doe je als je vermoedt dat er bij jouw patiënt sprake is van huiselijk geweld? tekst Sigrid Starremans illustratie Bernet Ragetli

ester Diderich, voormalig verpleegkundige op de spoedeisende hulp en mede-projectleider van het afwegingskader van de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling, ziet het geregeld gebeuren. Ouderen die al decennialang getrouwd zijn en elkaar plechtig beloofd hebben altijd voor elkaar te zullen zorgen. Ze willen allebei niet eindigen in een verpleeghuis. ‘En dan krijgt een van hen bijvoorbeeld een hersenbloeding en wil de partner die belofte nakomen’, vertelt Diderich. ‘Terwijl de zorg veel te zwaar is. De zieke partner wordt bijvoorbeeld niet tijdig verschoond en krijgt doorligwonden en blauwe plekken omdat er te ruw met hem wordt omgegaan.’ De situatie die Diderich schetst, is een voorbeeld van ouderenmishandeling, een vorm van huiselijk geweld. Huiselijk geweld kent vele vormen, zoals (ex-) partnergeweld, kind-oudergeweld, verwaarlozing en ontspoorde mantelzorg.1

Geweld melden In Nederland zijn de regels voor het melden van huiselijk geweld en kindermishandeling per 1 januari aangescherpt.2 Is er sprake van acute of structurele onveiligheid bij kinderen of

zorgafhankelijke volwassenen, dan moet je als verpleegkundige nu bijna altijd een melding doen bij Veilig Thuis (zie kader Nieuwe richtlijnen en protocollen). In het voorbeeld dat Diderich geeft, kun je dat alleen achterwege laten als de oudere in een verpleeghuis wordt opgenomen. ‘Dan is de zorgafhankelijke volwassene in handen van andere hulpverleners en is het gevaar geweken. Schakelt de mantelzorger daarentegen een aantal keer per week thuishulp in, dan moet je wel een melding doen. Het is immers niet helemaal zeker dat het nu wel goed zal gaan.’ Of je een melding moet doen of niet, is echter niet altijd zo duidelijk als in dit voorbeeld. Diderich adviseert verpleegkundigen om hun gezond verstand te gebruiken en bij twijfel Veilig Thuis op basis van anonieme gegevens om advies te vragen. Verpleegkundigen in het zie-

kenhuis zullen over het algemeen eerder een melding moeten doen, omdat de patiënt vaak voor iets anders komt en maar korte tijd opgenomen is. Zij zijn dan niet in de gelegenheid om zelf hulp te organiseren. Verpleegkundigen in België kunnen een melding doen bij de procureur des Konings als er sprake is van ernstig gevaar voor de fysieke of psychische integriteit van het slachtoffer. Dat is een zeer snelle procedure, waarbij dezelfde dag nog gehandeld wordt, vertelt Marc Koninckx, stafmedewerker zorgbeleid bij Familiehulp. Hij is expert op het gebied van ouderenmis(be)handeling (zoals het in België wordt genoemd, omdat het meestal om niet opzettelijke mishandeling gaat). Zorgverleners moeten als zij een melding doen wel kunnen aantonen dat eerst geprobeerd is om de situatie

Bij acute of structurele onveiligheid bij kinderen of zorgafhankelijke volwassenen moet je bijna altijd een melding doen

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 32-36_Huiselijk geweld dtv_IMB.indd 32

20-02-2019 18:49:47

vernieuwde meldcode huiselijk geweld 33

vanuit de zorgverlening op te lossen. Bij acuut gevaar geldt dat niet, dan kan de zorgverlener wel gelijk melding doen bij de procureur, of hulp inroepen via de alarmnummers. Voor kindermishandeling kunnen Belgische verpleegkundigen een melding doen bij het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling.

Onwetendheid Voor verpleegkundigen is het niet altijd makkelijk om te handelen als ze huiselijk geweld tegenkomen, of om situaties van huiselijk geweld überhaupt te signaleren. ‘Verpleegkundigen zien huiselijk geweld nogal eens over het hoofd’, meent Jozé van Kooten-Niekerk, senior beleidsadvi-

seur huiselijk geweld en kindermishandeling bij Movisie. ‘Ze zouden er eigenlijk scholing in moeten krijgen, want zij krijgen juist vaak met deze doelgroep te maken. Denk aan een vrouw die thuis mishandeld wordt , een blauw oog heeft en voor diabetescontrole naar het ziekenhuis moet. En dan een vreemd verhaal vertelt over hoe ze aan dat blauwe oog is gekomen, als de verpleegkundige ernaar vraagt. Dan moet je als verpleegkundige alert zijn en doorvragen.’ Ook vertellen slachtoffers eerder hun verhaal of geven ze eerder signalen af als ze een vertrouwensrelatie hebben met een zorgverlener, wat vaak in de thuiszorg het geval is. Van Kooten-Niekerk. ‘Is er een goed contact,

dan kan een oudere tijdens de verzorging bijvoorbeeld vertellen dat haar zoon verslaafd is en ook het geld beheert. Het kan zijn dat de zoon ook geld steelt. Als je dat niet oppikt als verpleegkundige dan ga je alleen in op het verhaal over de verslaving van de zoon en mis je haar echte probleem.’

Bespreekbaar maken Volgens Van Kooten-Niekerk hebben verpleegkundigen niet altijd de juiste vaardigheden en ook niet altijd de durf om dit soort gevoelige kwesties aan de orde te stellen. Koninckx herkent dit. ‘Veel zorgverleners zien het aankaarten van dit soort situaties niet als hun

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 32-36_Huiselijk geweld dtv_IMB.indd 33

20-02-2019 18:49:47

34 huiselijk geweld

Stappenplan Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling Signalen in kaart brengen Doe de Kindcheck

Stap 2

Overleggen met deskundig collega en evt. Vieilg Thuis voor advies

Stap 3

Gesprek met cliënt

Stap 4

Wegen van huiselijk geweld/ kindermishandeling • Blijft het vermoeden van huiselijk geweld/ kindermishandeling bestaan? • Is er een vermoeden van acute of structurele onveiligheid? (zie hiernaast)

Stap 5

Beslissen: 1. Is melden noodzakelijk? 2. Is hulp bieden/organiseren (ook) mogelijk? • Ben ik in staat om effectieve hulp te bieden of te organiseren om dreiging af te wenden? • Kan ik deze hulp samen met de betrokkenen bieden of organiseren? • Leidt deze hulp tot duurzame veiligheid?

Afsluiten meldcode en vastleggen in dossier

Stap 1

Voorbeelden van acute en structurele onveiligheid

Neem bij een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling contact op met Veilig Thuis: 0800-2000 (24/7 bereikbaar). Raadplaag bij een vermoeden van huiselijk geweld of kindermishandeling ook altijd de uitgebreide V&VN meldcode op venvn.nl/meldcode

taak. Of ze vertonen een angstreactie en denken: daar houd ik me verre van. Op dit gebied is absoluut nog terrein te winnen.’ Bovendien komt daar nog iets bij als het om ouderenmis(be)handeling gaat. ‘Veel ouderen krijgen liever slaag dan geen bezoek meer’, vertelt Koninckx. ‘Als het om de eigen kinderen gaat, dan is er meestal veel schaamte. Slachtoffers praten er niet graag over en weten vaak ook niet dat ze er bij de zorgverlener mee terecht kunnen. Daarom is het belangrijk om kennis te hebben van risicofactoren. Vanuit die kennis kun je aangeven dat je dingen merkt die je bezorgd maken en dat je hen kan helpen.’ Volgens stap 3 van de Nederlandse meldcode moet je het gesprek met de cliënt/patiënt aangaan als je vermoedt dat er sprake is van kindermishandeling of huiselijk geweld. Loop je niet het risico om de vertrouwensrelatie te schaden als je de situatie aankaart? Van Kooten-Niekerk denkt dat dat laatste wel meevalt. ‘Waarschijnlijk heb je in 80% van de gevallen gelijk als je een vorm van huiselijk geweld vermoedt. En die 20%

Acute onveiligheid

Structurele onveiligheid

• Disclosure: Patiënt of cliënt geeft zelf aan de situatie niet meer aan te kunnen of slachtoffer/pleger te zijn van geweld in de huiselijke kring.

• Huiselijk geweld: bijv. psychische mishandeling (treiteren, stalken, kleineren) of financiële uitbuiting.

• Huiselijk geweld: Patiënt of cliënt wordt met opzet verwond (bijv. verwurgen, verbranden). • Patiënt of cliënt dreigt om zichzelf of een ander iets aan te doen/zeer agressief gedrag. • Wapengebruik. • Geweld tijdens de zwangersccap. • Seksueel misbruik/geweld. • Verzorger van kind (Kindcheck) of van zorgafhankelijke volwassen valt uit door zelfmoord(poging), overdosis alcohol of drugs, ernstige psychiatrie.

• lemand verwaarlozen: geen/ onvoldoende eten, medicatie, hulp of toezicht. • Onverantwoorde zorg door psychiatrie, verslaving verzorger kind (Kindcheck) of zorgafhankelijke volwassene. • Het ontbreken van veilige huisvesting. • Het ontbreken van kennis en inzicht over het zorgdragen voor kinderen (pedagogische verwaarlozing) of zorgafhankelijke volwassene. • Verzinnen/aandikken van aandoeningen of klachten bij kinderen.

ven mensen een verklaring die je niet overtuigend vindt, zeg dan bijvoorbeeld: ‘Ik maak regelmatig mee dat er sprake is van mishandeling. Speelt dat ook bij u?’ Koninckx benadrukt dat het heel belangrijk is om te (blijven) spreken vanuit bezorgdheid, ook naar de pleger toe. ‘Probeer ook een vertrouwensrelatie op te bouwen met de pleger’, adviseert hij. ‘Want jaag je de pleger tegen je in het harnas, dan zorgt die ervoor dat je niet meer binnenkomt. Bovendien heeft een pleger ook vaak hulp nodig.’

• Vechtscheiding. • Kind niet naar school laten gaan. • Kind als mantelzorger/ster. • Gebruik van drugs of overmatig alcohol of seksueel ongepast gedrag door verzorger van kinderen of zorgafhankelijke volwassene.

van de mensen waarbij het niet aan de orde is, zullen zich niet beledigd voelen. Ik denk dat je het vertrouwen verliest op het moment dat de cliënt je iets vertelt en je hem daar niet in hoort of serieus neemt’, vervolgt ze. ‘Er zijn veel meer slachtoffers die achteraf zeggen: “Ik heb het honderd keer proberen te vertellen en niemand wilde luisteren.”’ Als je je vermoeden bespreekt met een (vermoedelijke) pleger van huiselijk geweld, kan dit uiteenlopende reacties opleveren. ‘Ontkennen of bagatelliseren is vaak een eerste reactie. Maar ook plegers kunnen opgelucht zijn dat het besproken wordt. Ze zien dit als een mogelijkheid om hun gedrag te veranderen.’

Gesprek starten Hoe start je een gesprek over dit onderwerp? Het advies dat alle drie de deskundigen geven, is om zo open mogelijk aan te geven waar je je zorgen over maakt en mensen niet te beschuldigen of te veroordelen. Bijvoorbeeld: ‘Ik zie dat u blauwe plekken heeft. Hoe komt dat? Kunt u daar iets over zeggen?’ Ge-

‘Veel ouderen krijgen liever slaag dan geen bezoek meer’

Verplicht melden In principe vertel je de cliënt of patiënt altijd dat je met Veilig Thuis gaat (en moet) overleggen als je met huiselijk geweld te maken hebt. De meldcode maakt het je wat dat betreft makkelijk, vindt Diderich. ‘Je kunt zeggen dat je geen keus hebt. “U zegt dat u een gebroken kaak heeft, omdat u zich gestoten heeft aan het keukenkastje. Maar wij denken dat dit mogelijk veroorzaakt is door huiselijk geweld. U heeft de zorg over jonge kinderen. Het is mijn wettelijke plicht om een melding te doen bij Veilig Thuis. Zij zullen met u en uw gezinsleden in gesprek gaan om te kijken of en zo ja, welke hulp nodig is.”’ De enige situatie waarin je niet tegen een cliënt of patiënt zegt dat je gaat melden, is als je denkt dat het slachtoffer of jijzelf ernstig gevaar loopt. Diderich: ‘Denk aan een slachtoffer dat niet in het ziekenhuis blijft maar naar huis gaat. Als de partner zodanig agressief is dat je vreest voor toetakeling van het slachtoffer als je zegt dat je een melding gaat doen, dan vertel je het niet. Uiteraard doe je dan toch een melding bij Veilig Thuis en informeer jij hen over dit besluit. Zij zullen dan heel voorzichtig te werk gaan.’

Zelfbeschikkingsrecht De lastigste situaties zijn die waarin het slachtoffer wel mishandeld of financieel uitgebuit wordt, maar geen levensgevaar dreigt, vindt Diderich. En waarbij er geen minderjarige kinderen in huis zijn. ‘In die situaties hebben volwassenen zelf-

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 32-36_Huiselijk geweld dtv_IMB.indd 34

20-02-2019 18:49:48

Dit artikel vind je ook op Nursing.nl, onder het thema Thuiszorg

beschikkingsrecht. Als iemand aangeeft dat je absoluut geen melding mag doen bij Veilig Thuis, dan dien je eerst te beoordelen of degene in staat is om een in vrijheid afgewogen beslissing hierover te nemen. Denk aan een vrouw die bang is dat haar man haar doodslaat als hij hoort dat er een melding is gedaan. Of een prostituee met een pooier. In dit soort gevallen kan de beslissing niet in vrijheid genomen worden en kun je het beste Veilig Thuis bellen voor overleg. Als je besluit om inderdaad niet te melden, kun je kijken of er niet een andere manier is om deze man of vrouw te ondersteunen. Je kunt bijvoorbeeld vragen of je wel de huisarts of een ggz-behandelaar mag bellen.’ Van Kooten-Niekerk denkt dat als je er op tijd bij bent, er vaak nog wel het

vernieuwde meldcode huiselijk geweld 35

Oordeel niet, maar spreek vanuit bezorgdheid, ook naar de pleger toe

NIEUWE RICHTLIJNEN EN PROTOCOLLEN

e vernieuwde meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling helpt beroepskrachten (verpleegkundigen, maar bijvoorbeeld ook artsen of leraren) bepalen hoe te handelen bij vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling. Een verandering ten opzichte van de oude meldcode is dat je in bepaalde gevallen altijd advies moet vragen of een melding moet doen bij Veilig Thuis. Het gaat dan om onveilige situaties met minderjarige kinderen in huis, als er sprake is van een zwangerschap, van een zorgafhankelijke volwassene die zelf geen actie kan ondernemen, of van een volwassene met een (licht) verstandelijke beperking. Voorheen had je dan nog de optie om niet te melden, maar zelf hulp te verlenen. Dit kan nu niet meer.

Afwegingskaders Verder is nu de norm dat hulpverleners altijd een melding moeten doen bij Veilig Thuis bij vermoedens van acute en structurele onveiligheid. Om beroepskrachten te helpen bepalen of een situatie in die categorie valt, hebben verschillende beroepsgroepen stappenplannen opgesteld. Het

stappenplan van beroepsvereniging V&VN zie je op pagina 36 (ook beschikbaar op hun website).2

Melden en/of zelf hulp bieden Als je een situatie meldt bij Veilig Thuis, betekent dat niet dat je zelf geen hulp meer mag bieden. De vragen of je moet melden en/of je hulp kunt bieden (stap 5 van de meldcode) zijn twee afzonderlijke beslissingen. Een melding doen betekent niet dat je als professional de hulpverlening overdraagt, maar dat je samen met Veilig Thuis werkt aan veiligheid voor het slachtoffer.

Eén plek om te melden Met de verbeterde meldcode heeft Veilig Thuis ook de monitoring- en radarfunctie gekregen. Signalen en vermoedens van ernstig huiselijk geweld of kindermishandeling komen nu op één vaste plek binnen, waardoor ze eerder, vaker en beter in beeld komen. Veilig Thuis kan informatie uit verschillende meldingen nu combineren en zodoende de veiligheidssituatie beter inschatten.

een en ander bij te sturen is. ‘In sommige situaties kun je als hulpverlener de situatie oppakken en verder geweld voorkomen. Bijvoorbeeld bij mantelzorgers die geïrriteerd of ongeduldig raken, omdat de zorg te zwaar is voor hen. Hen ontlasten door bijvoorbeeld dagbesteding te regelen voor de dementerende partner, kan echte problemen voorkomen.’ Diderich benadrukt dat je in alle gevallen de stappen van de meldcode moet doorlopen en de conclusies in het dossier noteert. Ook als je besluit om geen melding te doen. ‘Dan neem je de stappen van de meldcode over en beargumenteer je bij iedere stap waarom je op die manier gehandeld hebt. Mocht er dan toch een keer een klacht komen, dan kun je laten zien dat je destijds een weloverwogen besluit hebt genomen.’ Bronnen 1 www.nursing.nl/factsheets-huiselijk-gewelden-kindermishandeling/ 2 www.venvn.nl/meldcode

Kijk op YouTube bij Augeo KindCheck Instruction voor een voorbeeld over hoe je kindermishandeling signaleert en een gesprek daarover opstart.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 32-36_Huiselijk geweld dtv_IMB.indd 35

20-02-2019 18:49:48

Nursing-dementiereeks Vergroot je bijdrage aan de gezondheid, het functioneren & welbevinden van cliĂŤnten met dementie

Nieuw !

ISBN 9789036 822527

ISBN 9789036822039

ISBN 9789036821049

ISBN 9789036819251

De Nursing-dementiereeks behandelt alledaagse problematiek bij dementie

Leer van de vele praktijkvoorbeelden Ga direct aan de slag met de praktische tips en adviezen Ondersteun zowel de cliĂŤnt als zijn/haar familie

Bestellen? Ga naar bsl.nl/shop/dementie

19NUV003_pag 32-36_Huiselijk geweld dtv_IMB.indd 36

20-02-2019 18:49:49

www.nursing.nl/challenge www.nursing.nl/challenge

Doe mee met de vernieuwde Nursing Challenge! Iedere maand kun je twee online toetsen maken, gekoppeld aan twee artikelen. Daarmee zijn niet alleen drie accreditatiepunten te behalen voor het kwaliteitsregister V&V, maar ook mooie prijzen te winnen. Meer informatie vind je op pagina 43.

NURSING CHALLENGE 1

IN DEZE CHALLENGE LEER JE: 1 ZIEKTEBEELD

2 MEDICATIE

Galsteenlijden

Inhalatiecorticosteroïden

ACCREDITATIEPUNT

wat galstenen zijn en welke klachten ze kunnen veroorzaken

wanneer inhalatiecorticosteroïden worden gebruikt

wat risicofactoren zijn voor het ontstaan van galstenen

wat de belangrijkste bijwerkingen zijn

welke behandelingen van galstenen mogelijk zijn

2 3

welke verpleegkundige aandachtspunten er zijn bij galblaasverwijdering en galdrainage

welke toedieningsvormen er zijn voor inhalatiecorticosteroïden

IEACCREDITAT PUNTEN

Kennistoetsen zie www.nursing.nl/challenge nursing.nl/challenge

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 37-43_NC Galstenen-casus-_IMB.indd 37

20-02-2019 11:58:40 AM

ACCREDITATIEPUNTEN

Galsteenlijden Galstenen zijn een veel voorkomende aandoening van de galblaas. Pas als een galsteen vast komt te zitten, ontstaan er klachten. Lees welke klachten dat zijn en hoe ze behandeld worden. De toets bij dit artikel levert twee accreditatiepunten op. tekst Nathalie Ekelmans beeld AdobeStock

CASUS Een man van 58 jaar presenteert zich op de spoedeisende hulp met beklemmende pijn op de borst. Hij heeft geen geschiedenis van hart- en vaatziekten. Een dag eerder had hij dezelfde verschijnselen, maar die zijn spontaan verdwenen. De bloeddruk is 140/90 mmHg, de hartfrequentie 80 slagen per minuut en de lichaamstemperatuur 37,1 °C. Bij lichamelijk onderzoek worden geen afwijkingen vastgesteld. Er wordt een hartecho gemaakt en uiteindelijk een hartkatheterisatie gedaan om te zien of er sprake is van een kransslagadervernauwing. Dat blijkt niet het geval en het linkerkamer angiogram laat een normaal contractiepatroon zien. De laboratoriumuitslagen (AF, ASAT, ALAT en gamma-GT) geven aan dat de leverfunctie is verstoord. Bij echografisch onderzoek van de bovenbuik zijn galstenen zichtbaar. Uiteindelijk blijken de klachten het gevolg te zijn van een galsteen die een lichte vorm van pancreasontsteking veroorzaakt, wat pijnklachten geeft (pancreasprikkeling).

olgens dr. Joris Erdmann, chi-

geduwd wordt en vast komt te zitten,

leggen met de galblaas. Het zou in zo’n

rurg in het Amsterdam UMC,

hebben patiënten in de regel heftige

geval ook om een hartinfarct kunnen

locatie AMC en VUmc, is de

pijn rechts boven de buik. Niet ieder-

gaan. Zeker bij vrouwen, omdat de

diagnose galsteenlijden niet altijd direct

een heeft zulke typische klachten.

signalen van een hartinfarct bij vrou-

duidelijk. De symptomen kunnen lijken

Soms komen patiënten binnen met

wen vaak minder duidelijk zijn dan bij

op die van een hartinfarct. ‘Wanneer

verschijnselen als braken en buikpijn

mannen.1 Buikpijnklachten kennen veel

een galsteen door de galblaashals

en is niet gelijk een directe link te

verschillende oorzaken, waardoor een

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 37-43_NC Galstenen-casus-_IMB.indd 38

20-02-2019 11:58:41 AM

www.nursing.nl/challenge

diagnose niet altijd eenvoudig te stellen

blaas – om gal naar de darmen te stu-

de uit cholesterolzouten (vetzouten).

is. Bij bewegingsdrang en pijnklachten

ren – gal achter. Als steeds dezelfde gal

Bij een verhoogd cholesterolgehalte

rechts boven de buik moet je zeker

achterblijft, kan dat gaan indikken en

in het bloed lijkt de kans op choleste-

alert zijn op galstenen, maar zonder

langzaam verstenen.

rolstenen groter.6 Cholesterolstenen

beeldvorming is deze diagnose niet te

Galstenen komen voor in verschil-

komen vaker voor bij vrouwen dan bij

stellen. Een echo is dit in geval de eer-

lende groottes en uiteenlopende vor-

mannen. Vrouwelijke hormonen spelen

ste keuze.’2,3

men, afhankelijk van de stof waaruit ze

hierbij waarschijnlijk een rol.

zijn opgebouwd. Er zijn cholesterol-

Soms zijn galstenen heel klein, maar

Galstenen

stenen en pigmentstenen.5 Pigment-

ze kunnen ook zo groot zijn als knik-

Het is niet volledig duidelijk hoe gal-

stenen zijn geel door de bilirubine uit

kers of nog groter. Erdmann: ‘Wat zelfs

stenen (cholelithiasis) ontstaan. Soms

de gal. Cholesterolstenen komen het

voorkomt is dat de galblaas gevuld

blijft er bij samentrekking van de gal-

meest voor, dit zijn galstenen bestaan-

is met een galsteen zo groot als een

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 37-43_NC Galstenen-casus-_IMB.indd 39

20-02-2019 11:58:41 AM

galsteenlijden

ONTSTAAN VAN GALSTENEN

ei die zich probeert uit de galblaas

waardoor patiënten veel gewicht ver-

komt te zitten, ontstaan klachten.

te werken, de galblaas kan afsluiten

liezen, komen galsteengerelateerde

Als het bij één galsteenaanval blijft en

en uiteindelijk de hele galweg kapot

complicaties voor bij circa 11% van de

de patiënt daarna geen klachten meer

maakt. Het gebeurt soms zelfs dat hij

patiënten.5

heeft, is behandeling niet nodig. Als de klachten zich blijven herhalen wel.

zich door de wand heen duwt, en zich

Galstenen die in de galwegen zitten,

proces verloopt heel langzaam, met

Behandeling van galsteenlijden

lichte buikpijn en koorts. Zo’n steen

Galstenen zijn de meest voorkomende

worden met een Endoscopische Re-

kan zelfs leiden tot een verstopping

aandoening van de galblaas. In Wes-

trograde Cholangio- en Pancreatico-

van de dunne darm. Het is zeldzaam,

terse landen heeft tussen de 13 en 22%

grafie (ERCP).3 Op langere termijn is

maar ik heb dit al drie keer gezien.’

van de bevolking galstenen. Lang niet

een ERCP vaak minder effectief. Dat

iedereen heeft er klachten van.6 Erd-

komt doordat nog steeds nieuwe gal-

Risicofactoren

mann: ‘Het grootste deel van de men-

stenen kunnen ontstaan. Bij aanhou-

Overgewicht, erfelijke factoren en snel

sen met galstenen heeft geen sympto-

dende klachten wordt om die reden de

afvallen verhogen de kans op galste-

men. Pas wanneer een galsteen klem

galblaas verwijderd. In een ‘normale’

de twaalfvingerige darm in werkt. Dit

kunnen soms via de darm verwijderd

nen. Ook ontstaan galstenen vaker tijdens de zwangerschap. Erdmann: ‘Snelle gewichtsafname heeft effect op de samenstelling van gal; de kristalvorming versnelt, met het risico op steenvorming.’5 De laatste jaren is het aantal gastric bypasses fors toegenomen. Na een gastric bypass,

Patiënten die geen galblaas meer hebben, kunnen nog steeds galstenen krijgen

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 37-43_NC Galstenen-casus-_IMB.indd 40

20-02-2019 11:58:43 AM

www.nursing.nl/challenge

situatie kan dat eenvoudig worden gedaan. Het wordt gecompliceerd wanneer door de galstenen de galblaas ontstoken is geraakt (cholecystitis, zie kader) of wanneer er sprake is van een ontstoken pancreas (pancreatitis). Onderliggende oorzaak van pancreatitis is vaak de afsluiting van de ductus pancreaticus door galstenen.’

Cholecystectomie

CONGRES OVER MDL-PROBLEMATIEK Verpleegkundig specialist Annuska Schoorlemmer die in dit artikel aan het woord komt, spreekt ook op het Nursing-congres Ziek van MDLproblematiek op 11 april in Ede. Haar workshop gaat over pancreas en spijsvertering. Verder is er tijdens het congres aandacht voor anatomie en fysiologie van het maagdarmstelsel, inflammatoire darmziekten, colonkanker en stomaproblematiek. Meer informatie: www.nursing.nl/ congressen/mdl.

Soms is vanwege galstenen of een galblaasontsteking operatieve galblaasverwijdering (cholecystectomie)

Als de galblaas erg ontstoken is, kun je

buikvliesontsteking. Dit willen we

nodig.3 In de meeste gevallen vindt

de weg kwijtraken, met het risico dat

uiteraard te allen tijde voorkomen.’

deze laparoscopisch plaats en is het

je per ongeluk de slagader doorknipt

een kleine ingreep in dagopname.

die rechts naar de lever loopt, in plaats

‘Wanneer de galwegen ontstoken zijn,

van de slagader naar de galblaas. Vaak

Nazorg na cholecystectomie

is het echter niet altijd eenvoudig de

is het dan nodig eerst de galblaas tot

Na een ongecompliceerde cholecys-

galblaas te verwijderen’, vertelt Erd-

rust te brengen. Dat kan met antibio-

tectomie komt de patiënt op de afde-

mann. ‘Het is een klein orgaan. Boven-

tica en/of een drain om gal en pus af

ling chirurgie, bij complicaties op de ic.

dien varieert de anatomie van de gal-

te voeren.3 Dit moet zo snel mogelijk

Na ontslag is over het algemeen geen

wegen per persoon en is deze soms

gebeuren, omdat verergering van de

wijkverpleging geïndiceerd. ‘Krijgen

complex. De galblaas heeft onder

ontsteking kan leiden tot perforatie

patiënten pijnklachten als ze weer

meer een slagader en een afvoergang.

van de galblaaswand en vervolgens

thuis zijn, dan gaan we ervan uit dat ze gallekkage hebben, tot het tegendeel bewezen is’, geeft Erdmann aan. ‘De

CHOLECYSTITIS EN CHOLANGITIS

gelekte gal kan een vochtcollectie in de buik vormen, een biloom. Als zo’n

Galstenen kunnen een cholecystitis (galblaasontsteking) veroorzaken. Bij een chronische cholecystitis is in het begin vooral sprake van aanhoudende pijn in de rechterbovenbuik. De pijn kan toenemen bij ademhalen. Bij drukken op de rechterbovenbuik voelt de patiënt een scherpe pijn. Bij acute cholecystitis is er heftige pijn in de rechterbovenbuik in combinatie met misselijkheid, braken en koorts. Ook hier is er drukpijn in de rechterbovenbuik. Bij palpatie is een gezwollen galblaas voelbaar. De klinische diagnose acute cholecystitis wordt volgens de richtlijnen gesteld met behulp van een echo of CT-scan.3 Acute cholecystitis komt voor bij 3 tot 9% van de patiënten die met acute buikklachten op de spoedeisende hulp komen. In 90 tot 95% van de gevallen gaat acute galblaasontsteking gepaard met galsteenlijden.5 Ook kan door een vernauwing of verstopping van de galwegen, zoals

galstenen, een cholangitis (galwegontsteking) ontstaan. Door de vernauwing stroomt de gal minder goed door en kunnen bacteriën uit de dunne darm zich gemakkelijker nestelen in de galwegen. De ontsteking kan klachten geven als pijn in de rechterbovenbuik, koorts en koude rillingen, geelzucht en soms jeuk. Wanneer ook de kleine galwegen die in de lever zitten, gaan ontsteken, kan levercirrose ontstaan. Zijn bacteriën niet de oorzaak van cholangitis, dan spreken we van Primaire Scleroserende Cholangitis (PSC). Bij PSC is er sprake van een auto-immuunziekte die vaak samen gaat met de ziekte van Chrohn of colitis ulcerosa. PSC veroorzaakt stricturen en stenosen in de galwegen en daardoor obstructie. Dit kan ook gepaard gaan met een bacteriële cholangitis. PSC komt relatief weinig voor.8 Recidiverende cholangitis kan op de lange termijn levercirrose veroorzaken door schade aan de levercellen.

patiënt met de klachten blijft doorlopen, kan de gal geïnfecteerd raken en sepsis optreden. Om dat te voorkomen moeten we de gal draineren. Patiënten zouden na een cholecystectomie snel moeten opknappen. Symptomen als nieuw ontstane pijnklachten, misselijkheid, niet lekker voelen, verhoogde infectieparameters (CRP, leukocyten), een gevoelige buik zijn tekenen dat er iets mis is.’

Gal teruggeven ‘Wanneer een patiënt een drain heeft om gal af te voeren vanwege een obstructie of ontsteking is het van groot belang dat hij die gal ook terugkrijgt’, zegt Annuska Schoorlemmer, verpleegkundig specialist in het Gastro-Intestinaal Oncologisch Centrum Amsterdam (GIOCA) in het Amsterdam UMC, locatie AMC. ‘Het lichaam kan namelijk niet zonder gal. Galzouten in de gal

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 37-43_NC Galstenen-casus-_IMB.indd 41

20-02-2019 11:58:43 AM

galsteenlijden

mer gebruiken, omdat gal de maag-

GALBLAAS, LEVER EN GALPRODUCTIE

wand kan aantasten.’

Leven zonder galblaas Dat het lichaam gal nodig heeft, betekent niet dat mensen niet zonder galblaas kunnen leven. Erdmann: ‘Dat kan heel goed. Na een cholecystectomie wordt de gal direct afgevoerd via de afvoergang tussen de lever en de twaalfvingerige darm. De galweg neemt vaak de functie van de galblaas over: die zet uit en vormt een soort reservoir.’ Schoorlemmer voegt toe: ‘Soms merken patiënten na een cholecystectomie dat vet eten verkeerd valt en buikpijn kan veroorzaken. Vaak is de oplossing om kleinere porties te nemen, verdeeld over de dag. Patiënten die geen galblaas meer hebben, kunnen overigens nog steeds galstenen krijgen. Die kunnen opnieuw obstructie van de galwegen veroorzaken. In dat geval wordt wel ursodeoxycholzuur (Ursochol®) voorgeschreven, een De galblaas is een peervormig orgaan, dat rechtsboven in de buikholte tegen de voorkant van de lever aan ligt. De lever produceert per etmaal 600 tot 800 milliliter gal, die via de galwegen in de galblaas terechtkomt, waar hij tijdelijk wordt opgeslagen. Gal bevat water (97 procent), galzure zouten 4

(voor de vetvertering), cholesterol, afvalstoffen en bilirubine. Wanneer vet eten de maag verlaat, trekt de galblaas samen en geeft gal af aan het duodenum. Daar is de galvloeistof nodig om vetten te verteren.

stof die in gal voorkomt en helpt cholesterolstenen op te lossen.7 Soms is het nodig om de galstenen te verwijderen met ERCP of zelfs chirurgisch. In sommige gevallen kunnen ook patiënten die hun galblaas nog hebben ursodeoxycholzuur krijgen, maar dit is geen standaardprocedure. Wanneer zij klachten houden door koliekaanvallen door galstenen, wordt uiteindelijk

emulgeren vetten, wat nodig is om

productie bepaald hoeveel gal er

vet makkelijker te verteren. Gal is ook

teruggegeven wordt. Als dit goed

nodig voor de opname van de in vet

verloopt, krijgt de ontlasting weer

Kwaadaardige cellen

oplosbare vitamines A, D, E en K. Een

kleur. Mensen die de smaak kunnen

Bij alle mogelijke aandoeningen van

tekort aan vitamine K kan stollings-

verdragen, kunnen hun gefilterde gal

de galblaas is diagnosestelling alleen

stoornissen veroorzaken.’5

mengen met cola en opdrinken. De

mogelijk met beeldvorming. Erdmann:

De gedraineerde gal wordt opgevan-

cola maskeert de bittere smaak. De

‘Dan zien we ook direct of de galblaas

gen en meestal teruggegeven via een

patiënt moet wel een maagzuurrem-

er normaal uitziet, of er poliepen zijn

de galblaas toch verwijderd.’

neusmaagsonde. Schoorlemmer: ‘De gal mag niet langer dan 24 uur in de opvangzak hebben gezeten. De verpleegkundige filtert de gal door een gaasje, zuigt hem op in een spuit en dient hem toe via de neusmaagsonde. Dit gebeurt drie maal per dag. Volgens het protocol van het ziekenhuis wordt er aan de hand van de 24-uurs-

Een galblaasontsteking kan uiteindelijk leiden tot perforatie van de galblaaswand en buikvliesontsteking

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 37-43_NC Galstenen-casus-_IMB.indd 42

20-02-2019 11:58:44 AM

www.nursing.nl/challenge

of een kwaadaardige tumor. Overigens is het soms moeilijk om dit bij een ontstoken

Toets je kennis

galblaas goed te beoordelen. Bij verdenking op een kwaadaardige tumor maken we altijd nog een CT-scan. Bij voorkeur doen we dan geen laparoscopische ingreep, vanwege het risico op lekkage van gal tezamen met de tumorcellen. Patiënten met mogelijke galblaaskanker moeten verwezen

Zoek je verdieping in je vak? Doe dan mee aan de Nursing Challenge: online kennistoetsen van het niveau dat je van Nursing gewend bent.

worden naar een academisch ziekenhuis, omdat tijdens de operatie dan ook vaak een leveren galwegresectie plaatsvindt.

Hoe werkt het?

Galblaaskanker komt weinig voor, maar

- Iedere maand verschijnen in Nursing magazine en op

is zeer ernstig. Zijn de cellen al door de

Nursing.nl twee artikelen, waaraan een kennistoets is

galblaaswand gegroeid, dan is er weinig

verbonden. Het gaat om een artikel over een verpleeg-

overlevingskans.’ Schoorlemmer: ‘Een ziek-

kundig onderwerp en een medicijnartikel

tebeeld dat wel eens met galblaaskanker

- Met de eerste toets verdien je 2 accreditatiepunten en

wordt verward is adenomyomatose, ofwel

met de tweede 1. Per jaar kun je dus 33 accreditatie-

klierweefsel aan de galblaaswand. Dit lijkt op kanker omdat het een typisch effect

punten verdienen (Nursing verschijnt 11 keer per jaar) - Alle toetsen staan online op www.nursing.nl/challenge

geeft op de echo, het licht op. Het komt voor dat mensen naar ons worden doorge-

Win leuke prijzen!

stuurd voor galblaaskanker omdat er iets

- Per maand wordt onder alle deelnemers een goodie-

te zien is tegen de wand, maar het uiteindelijk adenomyomatose blijkt te zijn. Dat is onschuldig en daar hoef je in principe niets aan te doen. De meeste patiënten hebben

bag verloot - Aan het eind van het jaar winnen de drie beste deelnemers mooie prijzen - De winnaars worden elke maand online bekendgemaakt

er geen klachten van.’

Met dank aan Dr. J.L. Coenegrachts, voorzitter van de Belgische Beroepsvereniging voor maagdarmartsen.

Literatuur 1 Kosuge M. Differences between men and women in terms of clinical features of ST-segment elevation acute myocardial infarction. Circ J. 2006: 70: 222-226. 2 Richtlijn Galweg- en Galblaascarcinoom, Landelijke werkgroep Gastro-intestinale tumoren, 2013. 3 Richtlijn galsteenlijden, Nederlandse Vereniging voor Heelkunde, 2016. 4 Gregoire L, Van Straaten-Huygen AT, Trompert, RJ. Anatomie en fysiologie van de mens. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff, 2014. 5 www.mlds.nl/ziekten/galstenen, geraadpleegd op 18 december 2018. 6 Shiffman ML, Sugerman HJ, Kellum JM, Brewer WH, Moore EW. Gallstone formation after rapid weight loss, Am J Gastroenterol. 1991: 86: 1000-1005. 7 www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/u/ursodeoxycholzuur, geraadpleegd op 18 december 2018. 8 www.maagleverdarmstichting.nl.

Voorbeeldvraag

ACCREDITATIEPUNTEN

Galsteenlijden

Galstenen kunnen zeer wisselende pijnklachten geven, maar er zijn twee typische klachten (die niet altijd aanwezig zijn).

A Pijn links bovenin de buik B Pijn rondom de maagstreek C Pijn rechts bovenin de buik D Misselijkheid en braken E Bewegingsdrang F Tekenen van een hartinfarct

Maak de toets op www.nursing.nl/challenge maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 37-43_NC Galstenen-casus-_IMB.indd 43

20-02-2019 11:58:44 AM

prijswinnaars 2018

Desiree Nursing Afgelopen jaar deden maar liefst 6.000 v verpleegkundigen mee aan de Nursing Challenge. Chal Vijf collega’s vallen in de prijzen, maar m de hoofdprijs gaat naar Desiree Nannin Nanninga-Domeyer. Gefeliciteerd allemaal! tekst Sigrid Starremans fotograﬁe Emiel Muijderman

teeds meer verpleegkundigen ontdekken de Nursing Challenge. Een handige manier om je kennis op te frissen, en daarbij ook nog accreditatiepunten te verdienen.

Deden in 2017 nog maar 2.100 collega’s mee, afgelopen jaar waren dat er 6.000! De deelnemers maakten ieder gemiddeld 9 van de 23 toetsen. Verpleegkundigen die alle 23 toetsen afrondden, verdienden daarmee elk 33 accreditatiepunten voor het Kwaliteitsregister. 281 verpleegkundigen rondden alle 23 toetsen zonder fouten af. De redactie bepaalde via loting wie van de 281 foutloze collega’s in de prijzen vielen.

1Desiree Nanninga-Domeyer (24),

wijkverpleegkundige bij Liviozorg. Wint: een tablet en twee e-learnings van uitgeverij BSL ‘Ik vind het leuk om de toetsen te maken. Het is een goede manier om je kennis te updaten. En je krijgt er nog accreditatiepunten voor ook. Bovendien doe ik kennis op over onderwerpen waarvoor ik zelf niet zo snel een bijscholing zou volgen. Bijvoorbeeld over patiënten met een dwarslaesie. Die hebben wij niet veel in de wijk, maar áls je er eentje hebt, moet je kennis hebben van het ziektebeeld. Ik werk nu met veel plezier in de thuiszorg, maar dat was in eerste instantie geen bewuste keuze. Tijdens de opleiding dacht ik dat de geprotocolleerde zorg in het ziekenhuis meer bij mij zou passen. Ik vond de ziekenhuisstages leuk en ging na

Desiree Nanninga-Domeyer

mijn opleiding op de dialyse-afdeling werken. Maar ik merkte

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 44-45_Nursing Challenge prijswinnaars.indd 44

21-02-2019 15:02:55

www.nursing.nl/challenge

wint de Challenge 2018 dat ik daar niet genoeg voldoening uit

3Albertine Flier (26),

ben ook wij te kampen met personeelstekorten. Gespecialiseerde

Dat bevalt me goed. Het werk is gevari-

verpleegkundige acute opname afdeling, Isala Zwolle. Wint: een Bongo-bon voor een high tea en 1 e-learning van uitgeverij BSL

eerd: van een steunkous aantrekken tot

‘Als Nursing binnenkomt, lees ik hem

want met ons eigen team krijgen we

complexe wondzorg. En je hebt veel

altijd meteen van A tot Z. Het is een

de zorg niet meer rond. Ze vinden

zelfstandigheid. Je werkt wel alleen,

goede manier om vakkennis op te

het meestal wel leuk om een tijdje

maar als er iets is, kan ik collega’s bel-

frissen en bij te houden. Maar ook de

op onze afdeling te werken omdat

len. En soms heb ik een leerling bij me.

columns vind ik ontzettend leuk, omdat

ze dan meer contact met patiënten

Voor mij is dat de perfecte balans.’

ze zo herkenbaar zijn. De toetsen maak

hebben.’

haalde. Ik miste contact met andere disciplines en zorgcoördinatie, en ben overgestapt naar de wijkverpleging.

verpleegkundigen zijn bijna niet meer te vinden. Ic-verpleegkundigen springen soms bij op onze afdeling,

ik altijd direct nadat ik het blad gelezen heb. Anders ben ik bang dat ik het ver-

Charlotte Krijgsman (22)

geet. De artikelen over de ziektebeelden spreken me meer aan dan die over

werkt als verpleegkundige in het Martini Ziekenhuis in Groningen. Ze doet ook de hbo-v. Wint: een Bongo-bon voor een high tea en 1 e-learning van uitgeverij BSL

medicatie. Toch is het goed om ook de

‘Wat leuk dat ik gewonnen heb! Ik doe

sen verschillende medicijnen.’

toetsen over de medicatie te doen. Zelf verdiep ik me daar niet zo snel in. Op die manier word je je meer bewust van de bijwerkingen en de interacties tus-

de toetsen altijd omdat ik vind dat ik

wikkelingen.

verpleegkundige op de longafdeling, Medisch Spectrum Twente (MST). En verpleegkundige in de wijkverpleging. Wint: een Bongo-bon voor een high tea en 1 e-learning van BSL

‘Al bijna 25 jaar werk ik op de

als beginnend beroepsbeoefenaar op de hoogte moet blijven van alle ont-

Nijhuis (53), 5Geraldine

longafdeling van het MST. Tien jaar

Annet de Bruin (38), gespecialiseerd

geleden heb ik samen met mijn partner, die ook in de zorg werkt, een kleine thuiszorgorganisatie

mbo-opleiding ben ik meteen begon-

verpleegkundige afdeling high care, ETZ Tilburg. Wint: een Bongo-bon voor een high tea en 1 e-learning van BSL

nen aan de hbo-v. Ik ben nieuwsgierig

‘Goh, ik had niet verwacht dat ik 0

De longartsen in het ziekenhuis

en had het gevoel dat ik nog niet was

fouten zou hebben. Bij minstens één

weten dat ik ook in de wijk werk en

uitgeleerd. Ik denk dat je met een hbo-

vraag had ik twijfels over het antwoord.

ze zijn daar blij mee. Cliënten met

v-studie nog meer kunt bijdragen aan

Met het maken van de toetsen haal ik

longproblemen stuur ik tijdig door

een betere kwaliteit van zorg. Je krijgt

kennis op die een beetje is weggezakt.

naar het ziekenhuis. Of ik houd ze

bijvoorbeeld veel meer kennis over

Bij ons op de afdeling liggen allerlei

juist buiten het ziekenhuis omdat

anatomie. De opleiding is leuk, maar

patiënten, maar met name trauma- en

ik goed weet hoe ze behandeld

nu ik in mijn stageblok zit, is het wel

neurochirurgiepatiënten. Die twee on-

moeten worden. De toetsen van de

even erg druk. Naast de studie en het

derwerpen vind ik ook het meest inte-

Nursing Challenge vind ik leuk om

werk in het Martiniziekenhuis, loop ik

ressant in de toetsen.

te doen. Soms kom ik tot nieuwe

nu ook nog stage in het UMC

Ik doe mijn werk, ook na veertien jaar,

inzichten die ik ook met mijn col-

Groningen.’

nog steeds met veel plezier. Al heb-

lega’s in het ziekenhuis deel.’

Momenteel werk ik in de pool omdat ik niet genoeg uren ter beschikking heb voor een vast contract. Na de

opgericht. Die combinatie is heel leuk. De kennis die ik in het ziekenhuis opdoe, gebruik ik in de wijk.

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 44-45_Nursing Challenge prijswinnaars.indd 45

21-02-2019 15:03:05

ACCREDITATIEPUNT

INHALATIECORTICOSTEROÏDEN Corticosteroïden voor gebruik via inhalatie worden ook wel inhalatiecorticosteroïden (ICS) genoemd. ICS worden vooral gebruikt bij astma en COPD. tekst Linda de Graaf illustratie Bernet Ragetli

welke middelen gaat het? 1Om

Na starten met ICS neemt de be-

klachten hebben, of ten minste drie

nauwdheid binnen een tot twee weken

keer per week een kortwerkende lucht-

Corticosteroïden die kunnen worden

af. Soms kan het langer duren, maar na

wegverwijder gebruiken, zal de arts ICS

geïnhaleerd zijn beclometason (Qvar®,

vier weken zou de patiënt effect moe-

toevoegen.1-3 Bij kinderen vanaf zes jaar

Beclophar , Foster), budesonide (Pul-

ten merken. Het effect is optimaal na

wordt met ICS gestart bij ten minste

micort®, DuoResp®, Symbicort®, Mifloni-

een paar maanden gebruik. Daarvoor

drie keer per week symptomen over-

de®), ciclesonide (Alvesco®; niet in Bel-

is het wel belangrijk dat de patiënt het

dag, symptomen ’s nachts, beperkin-

gië) en fluticason (Flixotide®, Seretide®,

middel consequent elke dag gebruikt.5,6

gen in activiteiten, ten minste drie keer

Airflusal®). Sommige inhalatoren bevat-

per week gebruik van noodmedicatie

Wanneer worden ICS voorgeschreven?

en/of een afwijkende longfunctie.3

past bij recidiverend of persisterend

Bij astma worden inhalatiecorticoste-

ben waarvoor een stootkuur prednison

hoesten of piepen bij jonge kinderen.

roïden vrijwel altijd toegepast als on-

nodig is, kan de arts gedurende een

Er is geen verschil in de werkzaamheid

derhoudsbehandeling. Inhalatiecorti-

jaar ICS voorschrijven. Als het aantal

van de verschillende inhalatiecorticoste-

costeroïden verbeteren de longfunctie

exacerbaties na een jaar niet is afgeno-

roïden.1

en de kwaliteit van leven en verminde-

men, worden ICS gestaakt. Dit gebeurt

ren het aantal exacerbaties, de inspan-

ook als de patiënt gedurende twee jaar

Hoe werken ICS?

ningsgebonden bronchusobstructie en

geen exacerbaties meer heeft gehad.

ICS verminderen de gevoeligheid

het gebruik van noodmedicatie (relie-

ICS geven namelijk een hoger risico op

ver medication).1

een longontsteking.1,2

ten zowel ICS als een luchtwegverwijder. ICS worden vooral gebruikt bij astma en COPD. Soms worden ze ook toege-

van de longen voor ontstekings- en 1

bronchusvernauwende prikkels. Daar-

Aan patiënten met COPD, die ten minste jaarlijks twee exacerbaties heb-

Bij patiënten met astma is het be-

door verbetert de longfunctie en vermin-

handeldoel het bereiken van een goede

deren de ontstekingssymptomen, het

astmacontrole: maximaal twee keer

aantal exacerbaties, de bronchiale hyper-

per week symptomen overdag en geen

reactiviteit en de inspanningsgebonden

symptomen ’s nachts, geen beperkin-

bronchusobstructie.6 ICS verbeteren dus

gen in activiteiten, maximaal twee keer

de conditie van de longen, ze kunnen

per week gebruik van noodmedicatie

niet worden gebruikt om een aanval van

en een normale longfunctie. Wanneer

benauwdheid op te heffen.1

patiënten ten minste drie keer per week

INHALATOREN Op www.inhalatorgebruik.nl en apotheek.nl (zoek op medicijn) zijn instructievideo’s en gebruiksaanwijzingen te vinden van alle beschikbare inhalatoren. In België staan filmpjes op www.bvpv-sbip. be/publicaties/inhalatiefilmpjes/.

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 46-48 NC inhalatiecorticosteroiden dtv_IMB.indd 46

20-02-2019 12:00:13 PM

www.nursing.nl/challenge

is de dosering van ICS? 4Wat Het is niet precies bekend bij welke

dosering het effect van ICS optimaal is en waarbij verdere dosisverhoging niet zinvol is. Het maximale effect wordt waarschijnlijk bereikt bij 400 μg tot 1.600 μg beclometason of budesonide per dag, 500 μg fluticason en 640 μg ciclesonide.1 Beclometason extra fijn (Qvar) heeft een betere longdepositie, waardoor het lager gedoseerd kan worden dan de gewone aerosol.3 Als iemand ook een luchtwegverwijder gebruikt, dan moet hij deze eerst inhaleren en daarna de ICS.5

Welke toedieningsvormen 5 zijn er? Voor het inhaleren van ICS zijn verschillende inhalatoren beschikbaar: een dosisaerosol, poederinhalator en vernevelaar. Welk type inhalator het meest geschikt is, hangt onder andere af van de hand-longcoördinatie en de inademingskracht. Als iemand verschillende inhalatiemiddelen gebruikt, dan wordt liefst hetzelfde type inhalator gebruikt.1

Wanneer mogen ICS niet worden 6 gebruikt?

latoren. Het kan helpen om de dosering tijdelijk te verlagen. Andere bijwerkingen in de mond-keelholte

ICS mogen niet worden gebruikt bij

zijn hoest, een droge mond en ver-

mer heeft als nadeel dat het lastig is om

overgevoeligheid voor het betreffende

andering van smaak.1,5

tegelijk de aerosol in te drukken en in te

middel. ICS kunnen de symptomen van

ademen. De longdepositie is daardoor

tuberculose maskeren, waardoor de

leerde dosis komt in de longen te-

niet optimaal. Deze aerosolen worden

infectie weer actief kan worden. De arts

recht. De rest blijft in de mond-keel-

daarom vrijwel altijd met een voorzet-

zal daarom extra alert zijn. Omdat ICS

holte achter en wordt doorgeslikt.

kamer gebruikt. Bij een ademgestuurde

een schimmelinfectie in de mond-keel-

Het ICS wordt vervolgens vanuit het

aerosol komt de dosis automatisch vrij

holte kunnen veroorzaken, zal de arts

maag-darmkanaal in het lichaam

als de patiënt inademt. Deze aerosolen

ook extra alert zijn bij longaandoeningen

opgenomen en kan systemische

kunnen zonder voorzetkamer worden

zoals bronchiëctasie (zeldzame long-

bijwerkingen veroorzaken.1

Een dosisaerosol zonder voorzetka-

gebruikt.

ziekte) en pneumoconiose (stoflong).

Ongeveer 10-20% van een geïnha-

Bij langdurig gebruik kunnen ICS de werking van de bijnierschors

Bij een poederinhalator bestaat het

ren moet de patiënt voldoende inade-

Wat zijn de mogelijke 7bijwerkingen van ICS?

mingskracht hebben. Poederinhalatoren

De meest voorkomende bijwerkingen

kinderen remmen, de botdichtheid

zijn dus minder geschikt voor mensen

van ICS zijn een schimmelinfectie in de

doen afnemen, het gewicht doen

die niet krachtig kunnen inhaleren,

mond of keel en heesheid. Een schim-

stijgen en bijwerkingen veroorza-

zoals jonge kinderen, ouderen en zeer

melinfectie is te herkennen aan een

ken als het syndroom van Cushing,

kortademige patiënten. De hoeveelheid

witte aanslag in de mond. Heesheid

psychose, stemmingsstoornissen,

inademingskracht die nodig is, varieert

komt minder vaak voor bij een aerosol

hypokaliëmie, hyperglykemie, huid-

per type inhalator.1

met voorzetkamer dan bij poederinha-

atrofie, blauwe plekken en glaucoom

coördinatieprobleem tussen indrukken en inademen niet. Maar voor het inhale-

onderdrukken en de hoeveelheid cortisol en geslachtshormonen verminderen. ICS kunnen de groei bij

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 46-48 NC inhalatiecorticosteroiden dtv_IMB.indd 47

20-02-2019 12:00:13 PM

inhalatiecorticosteroïden

en cataract. Bij volwassenen wordt bij start met ICS oogheelkundig onderzoek aangeraden.1 De sympto-

DAG VAN DE MEDICATIEVEILIGHEID

men van glaucoom zijn wazig zien,

Herken jij onveilige situaties en risico’s? Wat zijn de medicatieveiligheidsrisico’s bij specifieke patiëntgroepen zoals ouderen, medicijnverslaafden of pijnpatiënten en is je kennis van verpleegkundig rekenen op peil? Spijker je kennis bij op de Dag van de Medicatieveiligheid, op dinsdag 19 maart 2019 in Ede. Meer informatie: www.nursing.nl/congressen/ medicatieveiligheid.

minder zien, een rood of opgezwollen oog of hevige pijn aan oog of gezicht. Neem bij deze klachten direct contact op met de arts.5 ICS kunnen de lengtegroei bij kinderen in het eerste jaar van gebruik met ongeveer 1,5 cm vertragen, maar de eindlengte blijft gelijk. Bij kinderen zijn ook haaruitval, hirsutisme, hypertrichose en afwijkingen aan de tanden gemeld.1

Welke interacties hebben inhalatie8 corticosteroïden

nemieke Horikx van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP).

met andere geneesmiddelen?

informatie van de Kennisbank KNMP.

Nursing maakt gebruik van de

Beclometason heeft geen interacties

Deze bevat de meest recente me-

acties veroorzaken. Dit is te merken

met andere geneesmiddelen. Voor

dicatie-informatie. Soms komt het

aan galbulten of benauwdheid. In

budesonide, fluticason en ciclesoni-

advies van de Kennisbank niet over-

zeldzame gevallen leiden ICS tot ge-

de (niet verkrijgbaar in België) geldt

een met het advies van het Farma-

zwollen oogleden, lippen of gezicht:

dat de antibiotica claritromycine en

cotherapeutisch Kompas (FK).

angio-oedeem. Waarschuw dan

erytromycine, de antischimmelmid-

direct een arts. Als iemand overge-

delen itraconazol, ketoconazol en

voelig is voor ICS, geef dit dan door

voriconazol, en cobicistat, darunavir,

aan de apotheker, zodat deze de

ritonavir en tipranavir de hoeveel-

overgevoeligheid kan vastleggen om

heid van het inhalatiecorticosteroïd

te voorkomen dat het middel nog-

in het bloed kunnen doen stijgen.

maals wordt voorgeschreven.

Daardoor kan de patiënt eerder last

ICS kunnen overgevoeligheidsre-

Om bijwerkingen te voorkomen,

krijgen van bijwerkingen. Overleg

moet de patiënt na het inhaleren

met apotheker of arts of de patiënt

van ICS de mond spoelen met een

deze combinatie kan gebruiken.

slok water en deze vervolgens uitspugen. Met een volgende slok wa-

Dit artikel is op feitelijke onjuistheden

ter moet de patiënt gorgelen en dit

gecheckt door apothekers Anneleen

water doorslikken. Het middel kan

Robberechts en Joke Opsommer van

ook voor het tandenpoetsen of voor

de Koninklijke Apothekersvereniging

het eten worden geïnhaleerd.1,4,5

van Antwerpen, en apotheker An-

Geraadpleegde literatuur 1 https://kennisbank.knmp.nl/, geraadpleegd december 2018. 2 NHG-standaard Astma bij volwassenen, via www.nhg.org/standaarden/ volledig/nhg-standaard-astma-bijvolwassenen, geraadpleegd december 2018. 3 NHG-standaard Astma bij kinderen, via www.nhg.org/standaarden/volledig/ nhg-standaard-astma-bij-kinderen, geraadpleegd december 2018. 4 NHG-standaard COPD, www.nhg.org/ standaarden/volledig/nhg-standaardcopd, geraadpleegd december 2018. 5 www.apotheek.nl, geraadpleegd december 2018. 6 Farmacotherapeutisch Kompas, via www.farmacotherapeutischkompas.nl, geraadpleegd december 2018.

Voorbeeldvraag Inhalatiecorticosteroïden

Inhalatiecorticosteroïden mogen niet gebruikt worden bij overergevoeligheid voor het betreffende middel. Daarnaast kennen n ICS ook bijwerkingen. Wat zijn de bekendste? A B C D E F

Verandering van smaak Hoest Heesheid Schimmelinfectie Droge mond Glaucoom

Ga naar de toets via www.nursing.nl/challenge nursing | maart 2019

19NUV003_pag 46-48 NC inhalatiecorticosteroiden dtv_IMB.indd 48

20-02-2019 12:00:16 PM

NVKVV nieuwseditie | maart 2019

info@nvkvv.be www.nvkvv.be

We ontvingen een mooie respons op onze enquête 2018

Wat vind je van het NVKVV? Tijdens onze enquête vorig jaar peilden we naar je mening over de werking en de uitstraling van het NVKVV. Die resultaten geven ons een goede impuls voor de verdere uitbouw van onze vereniging in deze veranderende tijden.

eel staat op til en wat vroeger een evidentie was, is dat vandaag niet meer. Een beroeporganisatie moet daarom inzetten op actief en proactief omgaan met de snel evoluerende tendensen. Wat vandaag expertise is, is morgen misschien een achterhaald verhaal. Als beroeporganisatie willen we ook verpleegkundigen helpen om zichzelf meer te herkennen en erkennen. De inhoudelijke noden van onze leden achterhalen, is daarom een eerste stap in onze acties waarin we onze beperkte middelen zo efficiënt mogelijk willen inzetten. We onthouden de hoge scores voor vorming en beleid en bekijken of dat lidgeld naar omlaag kan. De komende periode gaan we verder met jullie informatie aan de slag. Liesbeth Vanderstraeten ontvangt de waardebon van 125 euro. Zij schatte het aantal respondenten het meest correct in. Dank aan iedereen die onze vragenlijst invulde!

Wie vulde de vragenlijst in? 808 Vlaamse verpleegkundigen uit alle provincies vulden onze vragenlijst in.

Iets meer dan de helft onder hen is lid van het NVKVV, 2 op tien waren vroeger lid van het NVKVV, een kwart van de respondenten is geen lid en is het nooit geweest. We ontvingen reacties uit alle leeftijdsgroepen van 18 jaar tot 65+. Daarin waren de veertigplussers iets ruimer vertegenwoordigd dan van hun jongere collega’s. 3 op 4 respondenten werkt onder een bediendestatuut, 1 op 2 is bachelor verpleegkundige, 1 op 6 is gegradueerd verpleegkundige, 1 op 7 is verpleegkundig master.

Wie betaalt je lidgeld? Bij 1 op 4 van de leden van het NVKVV die de enquête beantwoordden, betaalt de werkgever het jaarlijkse lidgeld. 3 op 4 respondenten betalen dat zelf. Op de vraag ‘wat vind je van dat bedrag?’ vinden 1 op 3 respondenten dat het bedrag van het jaarlijkse lidgeld (97 euro voor een werkend lid, 49 euro voor een student en 55 euro voor een gepensioneerde) gepast is, de helft van de respondenten vindt het bedrag aan de hoge kant en voor 1 op 10 is dat bedrag duidelijk te hoog.

Bij de respondenten die geen lid van het NVKVV zijn, vindt slechts 1 op 6 dat het lidgeld gepast is, voor 8 op 10 ligt het bedrag te hoog. Dit onthouden we en we bekijken hoe we meer verpleegkundigen de kans kunnen geven om lid te worden van het NVKVV: meer leden betekent dat onze stem sterker klinkt bij het beleid, een belangrijke troef! Dat werkgevers het lidgeld van hun werknemers financieren is een goede zaak. Daardoor maken ze duidelijk dat ook voor hen het aansluiten bij een beroepsorganisatie van belang is en dat informatie vanuit het NVKVV binnen de instellingen kan doorstomen.

Waarom ben je lid of zou je lid willen worden? 3 op 4 leden duidden in de enquête aan dat ze een aansluiting bij het NVKVV belangrijk en nuttig vinden. Deelname aan studiedagen, vormingen en congressen was voor 2 op 3 onder hen de impuls om bij het NVKVV aan te sluiten. Andere drijfveren om het lidmaatschap aan te gaan waren het ontvangen van

maart 2019 NVKVV nieuwseditie

19NUV003_pag 49-53_Nieuwseditie maart 2019.indd 1

21-02-2019 14:28:18

Deel uitmaken van een professioneel netwerk informatie over het beroep, deel uitmaken van een professioneel netwerk, het verdedigen van de belangen van verpleegkundigen door het NVKVV bij het beleid en als laatste het ontvangen van het tijdschrift Nursing.

Hoe leerde je het NVKVV kennen? 1 op 2 van alle respondenten zette zelf de eerste stap naar het NVKVV, 2 op 5 leerde het NVKVV kennen in haar of zijn studententijd, 1 op 4 door de werkgever, 1 op 8 door een collega. In de antwoorden van de niet-leden speelt de kennismaking tijdens de studententijd de belangrijkste rol.

Wat vind jij dat het NVKVV moet doen? Volgende onderwerpen scoorden hoog tot zeer hoog: 1. De organisatie van vormingsavonden: 96% 2. Visie en beleid formuleren over de verpleegkunde: 94%

3. Informeren over juridische aspecten en loopbaan: 93% 4. Specialisaties binnen de verpleegkunde ondersteunen in werkgroepen: 93% 5. Aandacht voor verpleegkundigen in (sociale) media: 86% 6. Aanbieden van een kwaliteitslabel/accreditatie/vormingen: 84% 7. Aanbieden van een verzekering burgerlijke aansprakelijkheid: 79% 8. Toegang tot vacatures: 76% 9. Organisatie van netwerkhappenings: 73%

De uitstraling van het NVKVV 3 op de 4 respondenten bevestigde dat het NVKVV een positieve uitstraling heeft. Ze vinden ook dat het NVKVV een sterkere positie zou moeten hebben en dat het NVKVV haar huidige rol zou moeten (kunnen) uitbreiden. Werken aan uitstraling en professionalisering kunnen we niet alleen, daar hebben we onze leden voor nodig, leden

die dat positieve duwtje in de rug geven. Enkel zo kunnen we uitgroeien tot een netwerk van verpleegkundigen die op zoek zijn naar dat tikkeltje meer in de uitbouw van hun beroep.

Het werk van het NVKVV: wat interesseert je? De vormingen en studiedagen van het NVKVV krijgen een topscore: hierin zitten zowel de Vlaamse congresdagen zoals de Week van de Verpleegkundigen, het Diabetessymposium en het ICTColloquium als de vormingsavonden in de regionale netwerken en de specifieke vormingen die het NVKVV meestal in Brussel, maar ook op locatie, aanbiedt: 9 op 10 respondenten geven aan dat dit hen sterk interesseert. Deelnemen aan een werkgroep is een optie voor 8 op 10 respondenten, 3 op 4 heeft interesse in het werk van het NVKVV in de Erkenningscommissies, de Technische Commissie Verpleegkunde, het RIZIV, de Federale Raad voor Verpleegkunde, de Federale Raad voor ziekenhuisvoorzieningen en de AUVB (Algemene unie van verpleegkundigen in BelgiĂŤ).

2 NVKVV nieuwseditie maart 2019

19NUV003_pag 49-53_Nieuwseditie maart 2019.indd 2

21-02-2019 14:28:21

NVKVV

2018-2019

Thema

Data

Uur en adres

E ke en in de zorg

14 maart 2019

14u tot 16u45 NVKVV, F. Pelle erstraat 100, 1030 Brussel

Professionele asser viteit in de zorg

21 maart 2019

4u, keuze tussen sessie in de voor– of in de namiddag NVKVV, F. Pelle erstraat 100, 1030 Brussel

Omgaan met ontevredenheid: Hoe overleven in deze EIS jd?

4 april 2019

18u30 tot 22u WZC Sint-Bavo, Sint-Bavostraat 29, 2610 Wilrijk

Prak sch aan de slag met suprapubische- of nefrostomiesonde

8 mei 2019

13u30—16u30 NVKVV, F. Pelle erstraat 100, 1030 Brussel

Meer informa e en online inschrijven www.nvkvv.be/navorming

navorming@nvkvv.be—02 737 97 81

Beroepsorganisa e voor verpleegkundigen Vergote Square 43 1030 Brussel

www.nvkvv.be

AGENDA Regionale Netwerken NVKVV

Netwerk Antwerpen Thema:

Omgaan met ontevredenheid: Hoe overleven in deze EIStijd? Spreker: K. Claes, VICE Consultancy Datum: 4 april 2019, 18u30 – 22u Plaats: WZC Sint-Bavo, Sint-Bavostraat 29 - 2610 Wilrijk Bijdrage: Leden NVKVV: € 33, niet-leden NVKVV: € 55 Inschrijven: www.nvkvv.be/Navorming

Netwerk Waasland Thema: Spreker: Datum: Plaats:

Opvang van nabestaanden na zelfdoding Medewerker(ster) werkgroep Verder 7 maart 2019, 20u – 22u Campus Odisee/Sint-Carolus, Hospitaalstraat 23 - 9100 Sint-Niklaas

Bijdrage:

Leden NVKVV: € 2, niet-leden NVKVV: € 10, studenten: € 5 Inschrijven: nvkvv.waasland@gmail.com Thema: Sprekers:

Pluriculturele zorg ook onze zorg Carine Ogiers en Aysim Apkpinar, thuisverpleegkundigen Datum: 7 mei 2019, 20u – 22u Plaats: Campus Odisee/Sint-Carolus, Hospitaalstraat 23 - 9100 Sint-Niklaas Bijdrage: Leden NVKVV: € 2, niet-leden NVKVV: € 10, studenten: € 5 Inschrijven: nvkvv.waasland@gmail.com

maart 2019 NVKVV nieuwseditie

19NUV003_pag 49-53_Nieuwseditie maart 2019.indd 3

21-02-2019 14:28:21

ste

45 Congresweek van de Verpleegkunde Beleef, ontmoet, weet en maak waar.

25 - 28 maart 2019 - Kursaal Oostende

MAANDAG 25 MAART

DINSDAG 26 MAART

Kritieke Diensten

Thuiszorg

Pediatrie

Wondzorg

Infectiebeheersing

Vroedvrouwen

Reuma

Ethiek â&#x20AC;&#x201C; Morele veerkracht Medische beeldvorming Avonddebat directies en middenkader Nachtcongres

WOENSDAG 27 MAART

DONDERDAG 28 MAART

Geestelijke Gezondheidszorg

Hoofdverpleegkundebegeleidingsverpleegkunde

Ouderenzorg

Gehandicaptenzorg

Palliatieve zorg

Diabeteszorg

Wondzorg

Pijn

Welkoy! Beroepsorganisatie voor verpleegkundigen

4 NVKVV nieuwseditie maart 2019

19NUV003_pag 49-53_Nieuwseditie maart 2019.indd 4

21-02-2019 14:28:22

Oncologie voor verpleegkundigen

asisboek oncologie voor verpleegkundigen licht toe hoe kanker ontstaat, maar ook hoe de diagnose wordt gesteld en welke behandelingen mogelijk zijn. Zo leer je de dagelijkse werking van de oncologische zorg kennen. Je krijgt informatie over mogelijke neveneffecten en hoe ze te voorkomen of behandelen. Daarnaast focussen de auteurs op recente ontwikkelingen die stilaan ingang vinden in de praktijk.

Basisboek oncologie voor verpleegkundigen Vierde Editie Vereniging voor Verpleegkundigen Radiotherapie en Oncologie (VVRO) De Boeck, 2018, ISBN 978 90 306 8700 9, 224 p., € 33,30 of met korting € 29,97 Uw voordeel als lid van het NVKVV: 10 % korting. Bestel via hoger.onderwijs@vanin.be of 03 432 95 02 Kortingscode: PROF-NVKV-V010

Eerste hulp Wegwijzer voor zorgberoepen

ls zorgverlener wil je op eender welk moment optimale eerste hulp kunnen bieden. De juiste reactie maakt immers vaak het verschil tussen leven en dood. Daarom wil je er zeker van zijn dat je acties berusten op evidentie, de best practices volgen en ondersteund zijn door de laatste technologische ontwikkelingen. Eerste hulp. Wegwijzer voor zorgberoepen vertrekt vanuit jouw voorkennis en noden als zorgverlener. Deze uitgave neemt je mee op weg in de dringende geneeskundige hulpverlening, evaluatie van noodsituaties, verzorging van wonden, letsels en fracturen, evacuatietechnieken en houdingen. Ook eerste hulp bij kinderen, zwangere vrouwen, ouderen, mensen van andere culturen, rampen en seksueel geweld komen aan bod.

Deze digitaal verrijkte uitgave ondersteunt je met concrete leerdoelen en tal van voorbeelden, stappenplannen, casussen, video’s, interactieve vragen, handige links en een discussieforum. Zo ben je grondig voorbereid om de beste eerste hulp te bieden.

Eerste hulp Wegwijzer voor zorgberoepen Nathalie Charlier, Stefaan Nijs en Marc Sabbe ISBN 9789463791427 ACCO, 2019, 200 blz., € 42,00 Voordeel voor leden van het NVKVV: 10% korting: € 37,8 Online bestellen met actiecode NVKVV10GZ0413 via

www.acco.be/eerstehulp Looptijd: 1 maart tot 15 april 2019

maart 2019 NVKVV nieuwseditie

19NUV003_pag 49-53_Nieuwseditie maart 2019.indd 5

21-02-2019 14:28:22

COLOFON

REDACTIE NURSING

UITGELICHT Nursing wint prijs

Alexia Hageman hoofdredacteur tel.: (0031) (0)30 - 638 3785 alexia.hageman@bsl.nl

Francine Aarts redacteur tel.: (0031) (0)30 - 638 3668 francine.aarts@bsl.nl

Nienke Berends redacteur tel.: (0031) (0)30 - 638 3842 nienke.berends@bsl.nl

Marjoleine Gijsen redactieassistent tel.: (0031) (0)30 - 638 3843 marjoleine.gijsen@bsl.nl

Margot Hamel redacteur tel.: (0031) (0)30 - 638 3734 margot.hamel@bsl.nl

Dorien te Voortwis eindredacteur tel.: (0031) (0)30 - 638 3612 dorien.tevoortwis@bsl.nl

WWW.NURSING.NL WWW.NURSING.BE FACEBOOK.COM/VAKBLADNURSING TWITTER.COM/NURSING_NL Redactie Nursing (niet voor vragen over abonnementen) Bohn Stafleu van Loghum, Postbus 246, 3990 GA / Walmolen 1, 3994 DL Houten, nursing@bsl.nl

Voor vragen over het Nursing-abonnement: NVKVV, tel. 02 - 732 10 50, administratie@nvkvv.be

V.l.n.r. Lies Kromhout, Margot Hamel, Francine Aarts, Marjoleine Gijsen, Dorien te Voortwis, Alexia Hageman en juryvoorzitter Annemarie Jorritsma. Nienke Berends ontbreekt op de foto.

Eind januari won Nursing de tweejaarlijkse LOF-onderscheiding voor Vakinformatie. De jury oordeelde dat Nursing het verschil maakt voor de professionele ontwikkeling van verpleegkundigen. Nursing ‘verbindt de lezers, reflecteert op beroepsinhoud en vakuitoefening, informeert over voor de zorg relevante maatschappelijke ontwikkelingen, heeft oog voor de emotionele kant van het beroep en laat de lezers aan het woord’, stelt het juryrapport. ‘Voor verpleegkundigen is Nursing onmisbaar.’ NURSING - VAKBLAD VOOR VERPLEEGKUNDIGEN jaargang 25 Nursing is een uitgave van Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Nature. ISSN 1381-5911 AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: Carré Cartoons, Nathalie Ekelmans, Linda de Graaf, Annemieke Horikx, Aliëtte Jonkers, Sandra Kleefstra, Arno Massee, Anna-Marie Mollink, Els Put, Ellen Van Pelt, Bernet Ragetli Maaike van Rossum, Annelien Smet, Sigrid Starremans, Jeroen Wapenaar, Hugo van der Wedden, Maarten Witteveen REDACTIONELE ADVIESRAAD Nederland: Arie Barendrecht, Nuriye Cagman, Pia Dalmeijer, Florian van Hunnik, Judith Keyzer, Djoeke Kunnen, Suzan Meijer, Emmy van Muilwijk, Cagla Nalbantoglu, Annemiek van Nesselrooij, Lisanne Poissonnier Vlaanderen: Patricia Claessens, Steven De Baere, Ellen De Wandeler, Dirk Geenens, Nora Korchi, Eddy Lambrecht, Lieven de Maesschalck, Danny Van heusden, Jan Vande Moortel UITGEVER Lies Kromhout, lies.kromhout@bsl.nl Verantwoordelijke uitgever Vlaanderen: NVKVV, Vergote Square 43, 1030 Brussel.

ABONNEMENTEN Nursing verschijnt 11 keer per jaar. Abonnementsprijzen per jaar: - Nursing Compleet (printmagazine + digitaal magazine + online archief) € 99,50, studententarief: €49,75 - Nursing Digitaal (digitaal magazine + online archief) €79,50 - Los exemplaar: €9,00 Het abonnement kan elk gewenst moment ingaan en wordt automatisch verlengd tenzij twee maanden voor de vervaldatum is opgezegd via het daarvoor bestemde formulier op www.bsl.nl/klantenservice. Als vakblad hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. We gaan er vanuit dat je het abonnement uit hoofde van jouw beroep hebt afgesloten. Abonnementenadministratie: Klantenservice Bohn Stafleu van Loghum, Postbus 246, 3990 GA Houten. Telefoon: 0306383736. Bij wijziging van de tenaamstelling en/of adres verzoeken wij je de adresdrager met de gewijzigde gegevens op te sturen naar de afdeling klantenservice of wijzigingen door te geven via het formulier op www.bsl.nl/klantenservice. ABONNEMENTEN VIA NVKVV/WGK NVKVV, Vergote Square 43, 1030 Brussel, tel: 02 - 732 10 50, fax: 02 - 734 84 60, administratie@nvkvv.be.

EVENEMENTEN (0031)(0)30- 6383784 MARKETING Monique Campman, monique.campman@bsl. nl, (0031)(0)30- 6383715 VOORWAARDEN Op leveringen en diensten zijn de bij de Kamer van Koophandel gedeponeerde algemene voorwaarden van Springer Media B.V. van toepassing, tevens raadpleegbaar op www. bsl.nl. De voorwaarden worden op verzoek toegezonden. Het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen en berichten uit dit tijdschrift is slechts geoorloofd met bronvermelding en met schriftelijke toestemming van de uitgever. Het verlenen van toestemming tot publicatie in deze uitgave houdt in dat de Standaardpublicatievoorwaarden van Springer Media B.V., gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Utrecht onder dossiernummer 3210/635, van toepassing zijn, tenzij schriftelijk anders is overeengekomen. De Standaardpublicatievoorwaarden voor tijdschriften zijn in te zien op www.bsl.nl/ schrijven-bij-bohn-stafleu-van-loghum/ auteursinstructies, of op te vragen bij de uitgever. www.bsl.nl © 2019, Bohn Stafleu van Loghum

VORMGEVING Basisvormgeving Twin Media BV, Culemborg ADVERTENTIES Nederland: Cross Media Nederland, Miletson de Freitas en Dyron Bijl 010 - 742 1020, zorg@ crossmedianederland.com. Sales Support: 030 - 6383603, adverteren@bsl. nl. Aanleveren advertentiemateriaal: traffic@bsl. nl, 030 - 6383661. Vlaanderen: Steven Hellemans, salesmanager, Elma Multimedia BVBA, s.hellemans@elma.be, tel. 015/56 99 95, 015/55 88 40.

nursing | maart 2019

19NUV003_pag 54_colofon.indd 54

20-02-2019 12:02:01 PM

Sandra is verpleegkundige en docent gezondheidszorg en welzijn. Ook blogt ze wekelijks op Nursing.nl en twittert via @kleefsstra.

COLUMN SANDRA

De cliënt op 1 of wij op 1?

erwarde ouderen bezorgen hulpdiensten steeds meer werk, zo lees ik in de Leeuwarder Courant.1 Het betreft hier ouderen, dementerenden, mensen die langer thuis moeten blijven wonen. Daar moet dus thuis(zorg) ook wat mee, misschien. Maar wat? De gemeente overlegt over een spoedeisende hulp voor psychiatrie of de bouw van bijzondere woonvormen (hadden we daarvoor niet ‘verpleeghuizen’ uitgevonden, ooit?) Maar ondertussen? Ondertussen herkennen zorgverleners overal de grenzen van hun waken. Men Mensen gaan ervandoor, doen zichzelf of ander anderen iets aan, raken kwijt, voelen en creëre creëren verwarring. In een gesprek met mijn studenten blijkt dat zij liever zag zagen dat dergelijke uitbrekers en bozerds bij elkaar werden gezet in een gesloten instelling. Een huis waar verplegend perso personeel weet hoe je moet omgaan met de deze mensen. Waar ze tijd hebben voor cons consequent zijn, grenzen bewaken, goede ggesprekken en – zo nodig – een time-o time-out. Mensen raken steeds ouder en steeds complexe complexer ziek. Het hart almaa langer vol, maar houdt het almaar n altijd evenzo het hoofd wil niet doorzetten Lichaam en geest lang doorzetten. e aandachtspunt zijn dus beide een zorgverlene Je kunt nou voor zorgverleners. eenmaal niet de ggeest behandelen in de GGZ en het llijf in een ziekenhuis. Dus moeten ‘zij die infusen neige naar curatief, die prikken, neigen g pleiten voor gezonde lijven en preventie’, ook leren over de n zo gemakkelijk geest. Want net als mijn arm bbreekt, kan ook mijn kneu geestkracht kneuzen. En hoe meer ov een tekort aan ik gefrustreerd raak over

zelfzorg, hoe meer ik signalen vertoon van agressie of dwangstoornissen. Om zorgverleners in de dop hierin op weg te helpen, nodigde ik een bevlogen sociaal psychiatrisch verpleegkundige uit, Harold Brouwer. Harold helpt mijn studenten met casussen uit hun praktijk. Casussen van collega’s met gebroken botten en bijtwonden door een agressieve cliënt. Volgens Harold is omgaan met agressie af en toe flink griezelig, maar helemaal niet zo moeilijk: ‘Als je maar op elkaar past, goede grenzen stelt en die bewaakt, allemaal op dezelfde manier. Dus overleg met collega’s én leidinggevende, bepaal gezamenlijke grenzen en streef die na.’ Maar ik zie mijn studenten worstelen. Een zorgsetting verlaten als iemand over je grenzen gaat, betekent ook dat de cliënt niet de zorg krijgt die staat voorgeschreven. Dan breek je met je zelfbehoud wel mooi de regels. De cliënt staat op 1, vinden wij. En dat is dus de vraag een beetje. De cliënt is onze drijfveer en degene waar wij onze waardering en winst vandaan halen. Maar moet hij echt op nummer 1? Of moet jij op nummer 1; de verpleegkundige? Een ongebruikelijke conclusie wellicht. Maar als we met deze tak van sport verder moeten (en daar ziet het naar uit), dan moeten we daarin wellicht nog een aantal goede gesprekken voeren. Wij gaan niet alleen naar binnen als wij ons niet veilig voelen. Wij bepalen zelf onze plek in een kamer. Wij hebben de regie. Wij zijn vriendelijk en liefdevol als anders, maar wij kiezen voortaan met ons hoofd. Niet met ons hart. Toch? Noot 1 www.lc.nl, zoek op ‘verwarde ouderen’

maart 2019 | nursing

19NUV003_pag 55_Column Sandra Psychiatrie dtv_IMB.indd 55

20-02-2019 18:50:30

21-02-2019 15:20:04 14:52:31

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 33 18NUV004_pag 03-04_Redactioneel_april_IMB.indd 4

VL rotate.indd 56 21-02-2019 27/03/2018 14:52:34 06:46:29 PM

VL rotate.indd 57

21-02-2019 15:20:05

U draagt zorg voor uw patiënten, wij dragen zorg voor u!

ї Persoonlijke opleiding ї Professionele helpdesk ї Super snel factureren ї C4nMobile on/offline ї ALL-IN formule ї eBOX ®

Ġ ƐŽŌǁĂƌĞ ǀŽŽƌ dŚƵŝƐǀĞƌƉůĞŐŝŶŐ͊ dŚ ŝƐǀĞƌƉůĞŐŝŶŐ͊

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 32

+32 3 385 89 40

21-02-2019 14:52:31

NVKV 18

21-02-2019 15:20:05 14:52:27

Praktische informatie

VL rotate.indd 58

Monacoplein 8400 Oostende

mail vindt u informatie over de betaling. Gelieve deze aandachtig te lezen

ontvangen ter plaatse een congresmagazine inclusief het programma.

mailadres; u ontvangt dus geen toegangskaart per post. In deze bevestigings-

ke studiedagen en welke sessies in welke zaal zullen doorgaan. De deelnemers

site www.nvkvv.be. U ontvangt een bevestigingsmail op het door u opgegeven

starten om 9u. en eindigen om 16.50u. Ter plaatse zal aangeduid worden wel-

gebruik maakt van het daartoe bestemde inschrijvingsformulier op onze web-

Onze deuren gaan open vanaf 8u. Koffie/thee is voorzien. Alle studiedagen

1. Individuele inschrijvingen: Uw inschrijving is alleen geldig wanneer u

Plaats KURSAAL, Monacoplein, 8400 Oostende Programma

Inschrijvingen

en uw betaling in orde te brengen zoals beschreven staat. Voor bijkomende

2. Inschrijvingen via de werkgever/school/facturatie: De werkge-

0479/62.99.34.

e-mail: ledenadmin@nvkvv.be. Zie ook 5. Annulering.

Het is geopend van 8u -17u en bereikbaar op 02/732.10.50 of

sen 8.00u. - 16.00u, behalve op woensdag, per telefoon: 02/732.10.50 of per

Het secretariaat van het NVKVV is gevestigd in de inkomhal van het Kursaal.

inlichtingen gelieve contact op te nemen met Marianne Nolst, te bereiken tus-

Secretariaat tijdens de Congresweek

ver/school kan één persoon of meerdere personen inschrijven. Bij inschrijvin-

van de studiedag VBOV – Vroedvrouwen. Voor bijkomende inlichtingen gelie-

congresmagazine

gresweek ontvangt u 10 % korting op uw factuur. Opgelet: met uitzondering

Deze prijzen zijn inclusief water/ koffie/ thee, lunch, bijscholingsattest en

gen vanaf 20 deelnemers per dag of vanaf 50 deelnemers over de ganse con-

Toegangsprijzen per studiedag, met buffet

€ 89

Student-niet-leden

€ 109

Niet-leden

€ 78

Senioren erefondsleden (65+)

€ 69

Student-leden

€ 78

Leden NVKVV

ve contact op te nemen met Jenny Smeets, te bereiken tussen 8.00u. - 16.00u per telefoon: 02/737.97.81 of per e-mail: j.smeets@nvkvv.be . Na het congres ontvangt de werkgever/school een factuur. Zie ook 5. Annulering. 3. Inschrijvingen ter plaatse: Er kan ter plaatse betaald worden met Ban4. Lidmaatschap NVKVV 2019: Elk lidmaatschap NVKVV en VBOV

Debatavond Directies met buffet inbegrepen

contact of cash.

€ 85

Niet-leden NVKVV

€ 65

Leden NVKVV

dient in orde te zijn bij het binnensturen van de inschrijving. Als dat niet het geval is, wordt de prijs van niet-lid aangerekend. Tijdens de Week van de Verpleegkunde wordt een speciale actie gehouden voor nieuwe leden.

Nachtcongres, met nachtbuffet inbegrepen Leden NVKVV € 105

5. Annulering: Bij annulering meer dan drie werkdagen voor de start van de Week van de Verpleegkunde rekenen wij 50 % annuleringskosten aan. Bij an-

nvkvv.be (inschrijvingen via werkgever, school, facturatie)

Nota: onder student-leden/student-niet-leden wordt verstaan: studenten die

melding: ledenadmin@nvkvv.be (bij individuele inschrijving) of bij j.smeets@

€ 115

Student-niet-leden

€ 147

Niet-leden NVKVV

€ 105

Senioren erefondsleden (65+)

€ 95

Student-leden

niet werkzaam zijn (onbezoldigd).

Studiedag vroedvrouwen VBOV Inschrijven kan via www.vbov.be en via www.nvkvv.be.

69 euro

Student-leden VBOV

128 euro

Niet-leden VBOV

98 euro

Leden VBOV

nulering minder dan drie werkdagen voor de start is dat het volledige inschrijvingsgeld. Niet aangemelde afwezigheid geeft geen recht op terugbetaling. Je kunt je wel laten vervangen door een nog niet ingeschreven deelnemer na

Bijscholingsattesten Het bijscholingsattest van 8 vormingsuren ontvang je binnen 10 werkdagen na de Congresweek op het bij inschrijving opgegeven e-mailadres.

Bereikbaarheid 1. Parking - Parking Hendrika (na het rondpunt - richting centrum) (GRATIS parkeren) - De Zeeparking (betalend) - Kursaal parking (betalend)

Middagpauze = Middaglunch

Speciale verblijfsarrangementen aan zee: zie www.nvkvv.be

kokers’ waar onder meer auteurs en onderzoekers hun werk presenteren.

Het station van Oostende ligt op wandelafstand van het KURSAAL Oostende.

Ook kunnen tijdens de middag deelnemers participeren aan de ‘meet & eat

2. Trein

De middagpauze, inclusief walking diner, is inbegrepen in de toegangsprijs.

NVKVV | maart 2019 | 31

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 31

21-02-2019 14:52:31

VL rotate.indd 59

21-02-2019 15:20:06

Doorgr kanseonei-

ijd Altin begwieng eren Invest in mensen

Personal touch

Dege begeleliidjkineg

OMDAT ZORG TEAMWERK IS

ZIN OM MEE TE BOUWEN AAN ONS UNIEKE ZIEKENHUIS? Ontdek onze troeven en jouw kansen op www.sfz.be

Pastoor Paquaylaan 129 | 3550 Heusden-Zolder | Tel.: 011 71 50 00

Zin om militair verpleegkundige te worden? Ook dit jaar is de Medische Component op zoek naar nieuwe bachelors verpleegkundigen. Bachelor verpleegkunde Uiterste inschrijvingsdatum 31/05/2019 Inlijvingsdatum 17/09/2019 Voor inlichtingen: Contact Center Defensie 0800/33348 van maandag tot vrijdag (tussen 8 en 15 uur) Website: https://www.mil.be/nl/pagina/ informatie-inwinnen

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 30

21-02-2019 14:52:27

NVKV

21-02-2019 15:20:06 14:52:18

VL rotate.indd 60

DANK AAN ONZE LOYALE SPONSORS/ STANDHOUDERS 2019

CT PARAMEDICS

NVKVV | maart 2019 | 29

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 29

21-02-2019 14:52:20

21-02-2019 15:20:07

°C

VL rotate.indd 61

MEMORANDUM VERKIEZINGEN MEI ’19

NVKVV stelt dan ook de volgende ‘bulletlist’ voor: A Investeren in de aantrekkelijkheid van het verpleegkundig beroep; B Opleiding en permanente vorming stimuleren als troef van kwaliteit van zorg; C De verpleegkundige expertise beschermen en waarderen door een aangepaste wetgevinng; D Verpleegkunde inzetten als eenbelangrijke maatschappelijke zorgschakel; E Verpleegkundigen verdienen door kwaliteit en kwantiteit inspraak.

Deze aandachtspunten werden door NVKVV in een memorandum samengebracht. U kan dit memorandum lezen op:

Beroepsorganisatie g a voor verpleegkundigen

SCHRIJF JE IN OP DE DIGITALE NIEUWSBRIEF VAN HET NVKVV www.nvkvv.be

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 28

21-02-2019 14:52:18

NVKV

21-02-2019 15:20:08 14:52:18

Welke besluiten trek ik uit glycemie metingen & curves van sensor of CGM en hoe bespreek ik ze met andere zorgverstrekkers en patiënten? Mevr. L. Van Himme, verpleegkundige diabeteseducator, WitGele Kruis Oost-Vlaanderen

16:50

VL rotate.indd 62

C. Mond – tandhygiëne D. Wie zijn ze, wat doen ze? De nieuwste insulines toegelicht, wanneer worden zij ingezet? Afsluiting

Getuigenis van een ervaringsdeskundige type 1 Mevr. C. Van De Moortele, PAB personal assistant Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Overgewicht is wel gevaarlijk, hoe hou ik het eenvoudig? Mevr. M. Van Rijsselberghe, hoofddiëtiste, OLV ziekenhuis Aalst Let’s talk about sex! Wat gaat er niet meer, waarom? Prof Dr. D. Michielsen, uroloog, UZ Brussel

PIJNVERPLEEGKUNDIGEN DE KRACHT VAN HET BREIN OP PIJN 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal

Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking

Inleiding: Susan Broekmans, verpleegkundig pijnspecialist, UZ Leuven, voorzitter werkgroep pijnverpleegkundigen Voormiddagvoorzitters: Myriam Arren, Eddy Lambrecht, werkgroep Pijnverpleegkundigen Positieve communicatie, de kracht van suggestie en medische hypnose Dr. S. Maes, anesthesist, UZA Wat is effect van medicatie op ons brein? Dr. K. Van Boxem, anesthesist –algoloog, ZOL

Namiddagvoorzitter: Marleen De Pover, voorzitter werkgroep verpleegkundigen diabetes 13:20

Workshops A. Slaap er eens over. Over gezond en actief ouder worden Mevr. J. Vanderlinden, doctorandus, Katholieke Universiteit Leuven en Odisee Hogeschool, Studiegebied Gezondheidszorg B. Hoe bewust eten opdienen op patiëntenmaat Mevr. E. Van Nuland, verpleegkundig stafmedewerker WitGele Kruis en Marleen van Bael, domeinverantwoordelijke diabeteszorg, Wit-Gele Kruis Vlaams Brabant, diabeteseducator C. Mond – tandhygiëne Mevr. M. Veraart, lector Mondzorg, diversiteitscoach, dental hygiënist D. Wie zijn ze, wat doen ze? De nieuwste insulines toegelicht, wanneer worden zij ingezet? Mevr. E. Broeckx, diabeteseducator, stafmedewerker diabetes, Wit-Gele Kruis Antwerpen

A. Gezond ouder worden B. Hoe bewust eten opdienen op patiëntenmaat

16:00

A. Slaap er eens over. Over gezond en actief ouder worden B. Hoe bewust eten opdienen op patiëntenmaat C. Mond – tandhygiëne D. Wie zijn ze, wat doen ze? De nieuwste insulines toegelicht, wanneer worden zij ingezet?

15:20

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking

14:50

14:10

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Effect van mindfulness op pijnbeleving Dr. E. Maex, psychiater en hoofd van de stresskliniek, ZNA Pijnbeleving bij personen met een psychiatrische aandoening Dr. I. Decorte, huisarts Amavitam, Herentals Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Namiddagvoorzitters: Sarah Mortier, Liesbeth Van Uytvanghe, werkgroep Pijnverpleegkundigen Is pain self-management, your first choice or last resort? Dhr. P. Moore, auteur en trainer van ‘the Pain Tool Kit’, UK De zorgboerderij, een app voor kinderen van patiënten met chronische pijn Dhr. E. Claes, voorzitter, De Maretak, vereniging voor mensen met chronische pijn 14:50

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Trigeminuslijden, wat als de pijn letterlijk tussen de oren zit? Dr. P.-J. Germonpré, anesthesist – algoloog, AZ Groeninge Neurostimulatie, zonder brein geen pijn Dhr. K. Verbeke, verpleegkundige, AZ Delta Acupunctuur en migraine Dhr. P. De Vilder, acupuncturist, Varsenare

16:50

Afsluiting

IN DE MEET & EATKOKERS TIJDENS DE LUNCHPAUZE DONDERDAG 28 MAART 2019 Diabetesteam: samen diabeteszorg verlenen Werkgroep diabetesverpleegkundigen NVKVV en Wit-Gele Kruis van Vlaanderen; Eefje Van Nuland

TENS bij polyneuropathie / pijnbehandeling met TENS als gevolg van pijn door polyneuropathie Schwa-medico Nederland B.V.; Leon Vos

NVKVV | maart 2018 | 27

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 27

21-02-2019 14:52:18

VL rotate.indd 63

21-02-2019 15:20:08

CONGRES

Programma BEGELEIDINGSVERPLEEGKUNDIGEN, HOOFDVERPLEEGKUNDIGEN EN MIDDENKADER VAN STUDENT NAAR COLLEGA 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding High Impact Learning that lasts (HILL): Het belang van opleiding, mentoren en leercultuur als antwoord op de veranderingen in de verpleegkunde Mevr. H. Rombauts, Nurse support team van UZ Leuven en UPC KULeuven, campus GHB en Dhr. K. Balcaen, directeur verpleegkunde en patiëntenbegeleiding, UZ Leuven Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Teamdynamieken met een insteek vanuit de positieve psychologie Mevr. V. Coussement, teamcoach AZ Jan Palfijn De anti-klaag workshop Dhr. B. Flos, Veranderadvies. Vanuit stand-up comedy lachen, gieren en brullen met het thema ‘verandering’. Dat je hierbij zelf in de spiegel moet kijken is mooi meegenomen. Kortom, een manier om intrinsieke motivatie te vinden om mee op de kar te springen. 12:45

Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Teamwerking = leerplek Mevr. V. Carette, consulent advies, Hefboom. Vertrekkend vanuit een theoretisch model kijken naar team-werking en team-leren, om van hieruit over te gaan naar workshops om in de praktijk aan de slag te gaan.

16:50

Afsluiting

VERPLEEGKUNDIGEN GEHANDICAPTENZORG BEWOGEN BEWEGEN 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal

Donderdag 28 maart 2019 Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Therapeutische doelstellingen en interventies Dhr. J. De Cat, kinesist CP referentiecentrum UZ Leuven Intrathecale baclofenpomp in kader van spasticiteitsbehandeling Mevr. E. Van Sant, Medtronic Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Namiddagvoorzitter: Jindra Dezutter, werkgroep verpleegkundigen gehandicaptenzorg Bewogen bewegen. Personen met hersenstoornissen vertonen hun leven lang de gevolgen hiervan, o.a. in hun motoriek. Gerichte aanpak vermijdt frustraties. ‘Bewogen Bewegen’ is tevens de titel van een boek gebaseerd op inzichten van sportmedewerkers, kiné en hun interdisciplinaire samenwerking met o.a. arts, verpleging, ergo, logo, leerkrachten, opvoedsters, activiteitenbegeleiders…en ook de familie. Het samenbrengen van diverse invalshoeken maakt bewogen bewegen uniek en zo komt men tot een eigen ‘best practice’ Dhr. J. Bielen, Diensthoofd Sport & Beweging en kinesitherapeut gespecialiseerd in Bobath therapie, werkzaam in het DVC Heilig Hart te Deinze Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Hulpmiddelen maken mee het verschil Ondersteuningsmiddelen voor de dagelijks bewegingsvrijheid om bij te dragen aan de kwaliteit van leven. Duurzaam en duur? Dhr. A. Meuleman, gespecialiseerd in de manuele therapie en dhr. J. Bielen, Bobath-therapeut, kinésisten, DVC Heilig Hart, Deinze 16:50

Afsluiting

DIABETES VOOR ZORGVERLENERS IN DIABETESCARE BEN IK ALS VERPLEEGKUNDIGE EEN BETERE DIABETES ‘TRANSLATER’ DAN GOOGLE? 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal

Inleiding: Jindra Dezutter Voormiddagvoorzitter: Jindra Dezutter, werkgroep verpleegkundigen gehandicaptenzorg Wat als bewegen niet vanzelfsprekend is ? Mevr. H. Devolder, paramedisch coördinator CP referentiecentrum kinderen UZ Leuven Ergotherapeutische inventies bovenste lidmaat op functie, activiteiten en participatieniveau Mevr. G. Dequeker, ergotherapeut CP referentiecentrum UZ Leuven

Inleiding: visie v.d. werkgroep met mogelijkheid tot vraagstelling: Eefje Van Nuland Voormiddagvoorzitter: Diego Backaert, werkgroep verpleegkundigen diabetes Jaarlijkse onderzoeken, een fabel of een noodzaak? Hoe bereiden we de patiënten voor op ingrepen? Mevr. K. De Gussemé, hoofdverpleegkundige diabetologie, ASZ Aalst

26 | maart 2018 | NVKVV

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 26

21-02-2019 14:52:18

NVKV

21-02-2019 15:20:08 14:52:16

Programma Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking

VL rotate.indd 64

Woensdag 27 maart 2019 WONDZORG UITDAGINGEN IN DE WONDZORG

Zorgprogramma laatste levensdagen voor geriatrie Dhr. B. Werrebrouck, valorisatiemanager, End-of-life research group en Mevr. C. Van Uytfange, verpleegkundige geriatrie, AZ Sint Blasius Dendermonde Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Morele Veerkracht. Blijven doen! Mevr. V. Hoste Bedanking en afronding Mevr. V. Coupez, voorzitter werkgroep verpleegkundigen Palliatieve Zorg NVKVV 16:50

Afsluiting

Hetzelfde programma kan gevolgd worden op dinsdag 26 maart 2019 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding door dagvoorzitters: Dhr. Eddy Lambrecht en dhr. L. Verept Zalven en patchen in de (wond)zorg: een slappe koord tussen psychologie en effectiviteit? Tips voor de dagdagelijkse praktijk Dhr. E. Lambrecht, verpleegkundige brandwondencentrum, UZ Gent Protocol in de oncowonden casuĂŻstiek Mevr. A. Van de Winckel, wondzorgverpleegkundige, AZ Sint-Maria Halle Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking

JOIN OUR TEAM

Wondverbanden en casussen Mevr. N. Callaerts, wondzorgverpleegkundige, Militair Hospitaal Kon. Astrid Pediatrie en brandwondenzorg Dhr. L. Verept, gastdocent, congrescoĂśrdinator, CNPV Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Seksualiteit en stoma Dhr. S. Adams, hoofdverpleegkundige, WZC Filfurdo, Vilvoorde Stress en wonden Mevr. S. Transez, verpleegkundige Mobiele Equipe, Sint Vincentius ziekenhuis Deinze Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Littekenzorg Dhr. P. Moortgat en Dhr. K. Maertens, Physiotherapy coordinator, Research & innovation manager, Scar Academy coordinator, OSCARE Wondzorg op ICU en calamiteiten in het algemeen Dhr. B. Oosterlinck, hoofdverpleegkundige IZ, AZ Sint-Jan Brugge 16:50

2QWGHN RQ]H YDFDWXUHV RS www.olvz.be Ook spontane sollicitaties zijn welkom!

Afsluiting

IN DE MEET & EATKOKER TIJDENS DE LUNCHPAUZE WOENSDAG 27 MAART 2019 'Dat is mijn verantwoordelijkheid!' Next Step Coaching; Filip Bauwens

NVKVV | maart 2018 | 25

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 25

21-02-2019 14:52:17

VL rotate.indd 65

21-02-2019 15:20:09

AZ Nikolaas is op zoek naar jouw top talent (m/v) Momenteel hebben we verschillende vacatures voor o.a.:

> Verpleegkundigen oncologie,SPgeriatrie, orthopedie, operatiekwartier, kunstnier, locomotorisch revalidatie, intensieve zorgen, slaaplabo, orthopedie, palliatieve eenheid, abdominale heelkunde,geriatrie, SP locomotorische revalidatie, psychiatrisch verpleegkundigen voor PAAZ en K-dienst, … palliatieve eenheid, … Wij bieden > Top job Met doorgroeimogelijkheden en verantwoordelijkheid. In een innovatieve en moderne omgeving. Met een goede ligging voor een optimale work-life balance.

> Top collega’s Professioneel en gepassioneerd. Van wie je veel leert en met wie je vlot samenwerkt. In een sfeer van warmte, vertrouwen en vriendschap.

> Top ziekenhuis >> Anisa, Elodie, Andreia en Michiel >>

Toekomstgericht, stimulerend en voortdurend in beweging. Kwaliteitsvolle zorg op mensenmaat. Open en eerlijk, vol respect voor het leven.

Waarom jij top bent! Je bent een teamplayer met een hart voor al onze patiënten.

Interesse? Kijk voor een overzicht van al onze Kijk vacatures op www.aznikolaas.be. Je vindt er alle info om online te solliciteren. Je Vind je jouw voorkeur niet terug bij de solliciteren. openstaande functies? AZ Nikolaas staat voor 2.300 medewerkers Dan kan je ook spontaan solliciteren. en artsenkan op 5jecampussen in SintVia220 Facebook op de hoogte blijven Niklaas, Temse, vacatures: Hamme, Beveren en van alle nieuwe Sint-Gillis-Waas. @Vacaturesaznikolaas AZ Nikolaas staat voor 2.300 medewerkers en 220 artsen op 5 campussen in Sint-Niklaas, Temse, Hamme, Beveren en Sint-Gillis-Waas.

Wist je trouwens dat een team van AZ Nikolaas één van de PARELS is volgens NVKVV?

Zoveel mensen, zoveel kwaliteiten … in één ziekenhuis. Een groot, universitair ziekenhuis, dat wérkt voor zijn patiënten. Sally Vanhege Diensthoofd verpleeg- en vroedkunde

En voor jou, via één van onze vacatures voor verpleegkundigen binnen:

• •

UZ Brussel werkt

•

Pneumologie Neurologie Hart- & Vaatziekten

• • •

Hematologie Medische beeldvorming Werfreserve

Mensen, toptechnologie en wetenschappelijk onderzoek: in het UZ Brussel vind je de perfecte mix op jouw maat. In een gedreven, maar warme werkomgeving, waar je je helemaal kunt ontplooien.

VOORUITSTREVEND

Bachelor verpleegkunde, bachelor medische beeldvorming? Kom dan op zaterdag 16 maart naar onze jobbeurs. Inschrijven & vacatures: www.uzbrusselwerkt.be Spontaan solliciteren? Doén. Of dat werkt voor jou? Zéker weten.

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 24

21-02-2019 14:52:16

NVKV

21-02-2019 15:20:09 14:52:16

Eerste Hulp Bij Ethische Stress

16. Roddelen en oordelen: mag dat nog?

kundigen ouderenzorg NVKVV

15. Taboe en stigma: daar spreken we niet over!

17. De behoeftige hulpverlener: een taboe? 18.Horen, zien en … voelen. Over verpleegkundigen en afzonderen

VL rotate.indd 66

Mevr. L. Van Daele, L. Van de Vijver, zorgmanagers, AZ Nikolaas Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking

Dhr. C. Verelst, mede-auteur van het boek ‘Als Amor de draad kwijtraakt’

20. Onderhuids, op het vel. Een fotoreeks over diversiteit in genderidentiteit en genderbeleving. In dialoog over zoeken, ontmoetingen, schoonheid en twijfel

Seksualiteit en beleving bij ouderen. Basisbehoefte of zorgprobleem?

19. Breek de stilte? We slopen de muren om ons heen: familie op de leefgroep

21. Taboe in de materniteit: wat doet een doodgeboren kindje met ons? 22.Belang van verpleegkundig werk binnen psychosezorg Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking ‘Zakkendoek’ – een monoloog over een man die zich

Omgaan met onmacht in een zorgrelatie met ouderen met een psychisch probleem Dhr. P. Loncke, psychiatrisch verpleegkundige en dhr. T. Raemdonck, verpleegkundig specialist Kliniek St Jozef Pittem, dhr. G. Capoen, PZ Heilig Hart Ieper

Afsluiting

16:50

Vraagstelling

16:45

onderdompelt in het ‘verhaal’ van zijn moeder Tekst, muziek, regie: Jan Vanaudenaerde Spel: Manu Stragier 16:50

Afsluiting

VERPLEEGKUNDIGEN PALLIATIEVE ZORG PALLIATIEVE ZORG: 4 + 1 PIJLERS!

9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal

GERIATRIE EN CHRONISCHE ZORG

8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee

VERPLEEGKUNDIGEN OUDERENZORG

Inleiding: Werkgroep verpleegkundigen Palliatieve Zorg NVKVV

8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal

Voormiddagvoorzitter: Mevr. V. Coupez, voorzitter werkgroep verpleegkundigen Palliatieve Zorg NVKVV

Inleiding: Werkgroep verpleegkundigen ouderenzorg NVKVV

Bemiddeling bij het levenseinde Dhr. M. Delaere en Mevr. I. De Boeck, sociaal en familiaal bemiddelaar, Connfinity

Mevr. L. Van Humbeeck, onderzoeksmedewerker, UZ Gent

Morele stress, een groeikans tot morele veerkracht! Mevr. V. Hoste, trainer en onderzoeker Morele Veerkracht, Howest, Brugge

Voormiddagvoorzitter: Dhr. W. De Rijck, werkgroep verpleegkundigen ouderenzorg NVKVV Familieparticipatie in de ziekenhuisomgeving

Patiëntenparticipatie in de eerstelijns zorg bij ouderen

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking

Dhr. B. Willaert, Wit-Gele Kruis West-Vlaanderen, mevr. K. Scheepmans, Wit-Gele Kruis van Vlaanderen

Sterven hoort bij het leven, verdriet hoort bij het bestaan Prof. Dr. D. Dewachter, psychiater-psychotherapeut, KU Leuven

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking

Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking

De doelzoeker, een instrument om het met ouderen te hebben over levensdoelen

(H)erkennen van levensmoeheid Dr. H. ’t Kindt, cardioloog en palliatief arts, AZ Maria Middelares Gent

Namiddagvoorzitter: Dhr. W. De Rijck, werkgroep verpleeg-

Morele Veerkracht. Een fijn dessertje Mevr. V. Hoste

beleidsmedewerker e-health & big data en ziekenhuizen, Vlaams Patiënten Platform

Namiddagvoorzitter: Mevr. V. Coupez, voorzitter werkgroep verpleegkundigen Palliatieve Zorg NVKVV

Mevr. S. Op de Beeck, coördinator strategie,

Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking

NVKVV | maart 2019 | 23

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 23

21-02-2019 14:52:16

VL rotate.indd 67

21-02-2019 15:20:09

CONGRES

Programma

Woensdag 27 maart 2019 3. Naar onszelf durven kijken als zorgprofessionals: een zoektocht in dialoog

TABOE, WAAROVER WORDT (NOG) NIET GESPROKEN?

lekens, psychiatrisch verpleegkundige en woonbegeleider

VERPLEEGKUNDIGEN GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG

8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding: Werkgroep verpleegkundigen Geestelijke Gezondheidszorg NVKVV Voormiddagvoorzitter: Dhr. M. Desimpel, directeur patiëntenzorg PZ Bethaniënhuis en voorzitter van de werkgroep verpleegkundigen Geestelijke Gezondheidszorg van het NVKVV The silent sorrow in psychiatric stigma: maatschappelijke en professionele aspecten van een destructief fenomeen. Dr. K. Catthoor, Psychiater, ZNA Stuivenberg Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Getuigenissen 1. ‘Stigma, what’s in a name?‘ Mevr. L. Peeters, verpleegkundige, coördinator project StigWA, PZ Bethaniënhuis 2. Wat wil jij er nog aan toevoegen? Getuigenissen over wat ons bindt Mevr. A. Scheepmans, vormingsverantwoordelijke, PC St.-Amandus, Beernem 3. Onderhuids, op het vel. Hoe wil jij in beeld gebracht worden? Wat van jezelf wil je tonen? Een getuigenis (over gender) Dhr. T. Uyttenhove Euthanasie in de psychiatrie: een goede dood of taboe? Dr. S. Godecharle, coördinator gezondheidsethiek Emmaüs Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Namiddagvoorzitter: Dhr. M. Desimpel, voorzitter van de werkgroep verpleegkundigen Geestelijke Gezondheidszorg NVKVV Workshops: verhalen uit de kliniek: keuze uit 1 t.e.m. 11

Jorinde Zajac, klinisch psychologe en cliëntgerichte psychotherapeute, reguliere K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel, en Ingrid De Boeck, gegradueerd verpleegkundige, teamcoördinator K-dienst divisie Jongeren OPZ Geel 4. Taboe en stigma: daar spreken we niet over! Jurgen In’t Ven en Yammie Fishel, ervaringsdeskundigen in de GGZ 5. Roddelen en oordelen: mag dat nog? Mieke Wouters, trainer verbindende communicatie, muziektherapeut, PZ Bethaniënhuis 6.De behoeftige hulpverlener: een taboe? Régien Schepkens, trainer verbindende communicatie, intakecoördinator/communicatiecoach Elim, PZ Bethaniënhuis 7.Horen, zien en … voelen. Over verpleegkundigen en afzonderen Liesbeth Dockx en Wim Embrechts, verpleegkundig specialisten PZ Bethaniënhuis 8. Breek de stilte? We slopen de muren om ons heen: familie op de leefgroep Evi Mervilde, hoofdverpleegkundige, Kinder- en jeugdpsychiatrie, UZ Gent, en Hanne Vandewiele, verpleegkundig specialist psychiatrie, UZ Gent, Jotte Willem, verpleegkundige, kinderen jeugdpsychiatrie, UZ Gent 9. Onderhuids, op het vel. Een fotoreeks over diversiteit in genderidentiteit en genderbeleving. In dialoog over zoeken, ontmoetingen, schoonheid en twijfel Kim Note, beeldend therapeut, PTC Rustenburg, Brugge 10. Taboe in de materniteit: wat doet een doodgeboren kindje met ons? Dr. Jan Bleyen, doctor in de geschiedenis, KU Leuven 11. Belang van verpleegkundig werk binnen psychosezorg Leen Lambrechts, verpleegkundige/coördinator van VRINT – UPC Ku Leuven Campus Kortenberg

14. Naar onszelf durven kijken als zorgprofessionals: een zoektocht in dialoog

Sam Geuens, klinisch seksuoloog en psychotherapeut; Michael Hutsebaut, begeleider met ervaringsdeskundigheid; Bart Wil-

13.“Ssssst ... hier praat men over seks!”

2. “Ssssst ... hier praat men over seks!”

12.Seksuele stoornissen bij psychofarmaca

Mark Jacques, Lindsey Schaderon en Ilse Poelmans, verpleegkundigen OPZC Rekem

Workshops: verhalen uit de kliniek: keuze uit 12 t.e.m. 22

1. Seksuele stoornissen bij psychofarmaca

22 | maart 2019 | NVKVV

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 22

21-02-2019 14:52:16

NVKV

21-02-2019 15:20:10 14:52:08

Programma VERPLEEGKUNDIGEN MEDISCHE BEELDVORMING RADIOLOGIE, EEN DOMEIN MET VEEL ASPECTEN! 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding: Dhr. B. Smolders en Dhr. K. L’Enfant, voorzitters werkgroep verpleegkundigen Medische Beeldvorming NVKVV Voormiddagvoorzitter: Dhr. K. Van Caneghem, werkgroep verpleegkundigen Medische Beeldvorming NVKVV Belgisch handboek voor klinische audits in de medische beeldvorming, B Quadril Dhr. N. Reynders-Frederix, expert zorgkwaliteit medische beeldvorming FOD volksgezondheid, secretaris BELMIP Erkenning van röntgenlaboranten in de borstkankerscreening in Vlaanderen Prof. Dr. C. Van Ongeval, medisch diensthoofd mammografische eenheid UZ Leuven Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Cardiovasculaire CT 2019: de evoluerende rol van de verpleegkundige/technoloog Dr. R. Salgado, radioloog, UZA, H.-Hartziekenhuis Lier Imaging of Belgian food Prof. Dr. K. Verstraete, Radioloog, AZ Groeninge, Kortrijk Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Namiddagvoorzitter: Dhr. K. Van Caneghem, werkgroep verpleegkundigen Medische Beeldvorming NVKVV

VL rotate.indd 68

Dinsdag 26 maart 2019 Kijken naar het slaapgedrag van ouderen Dr. I. De Volder, kliniekhoofd psychiatrie, neurologie, multidisciplinair slaapcentrum, UZA Sterven in de nacht. Wanneer ‘zijn’ belangrijker wordt dan ‘doen’ E.H.B. Vanderhaeghen, hoofdaalmoezenier UZ Gent Incontinence Associated Dermatitis (IAD) en decubitus: ook (ver)zorgen tijdens de nacht Mevr. V. Hanssens, verpleegkundige wondzorgteam, UZ Brussel Medicatie klaarzetten, is dat voor de nacht? Apotheker L. Zwaenepoel, vice-voorzitter APB, Algemeen Farmaceutische Bond België Pauze met nachtbuffet DEEL NA DE PAUZE Gezond nachtwerk: valkuilen en kansen Dr. H. Vanacker, preventie-adviseur, arbeidsgeneesheer IDEWE Dag- en nachtverpleegkundigen: wat een verschil Mevr. B. Beckers, counselor en lector Kaderopleiding, Brussel Een kritische kijk op vitale parameters in de nachtdienst en de zin van early warning signs (EWS), een tijdige detectie van vitale problemen Dhr. T. Uyttendaele, verpleegkundige intensieve zorg, AZ M. Middelares en docent spoed/IZ, HoGent En tot slot… Eddy Lambrecht, voorzitter nachtcongres en nachtverpleegkundige 00:30

Afsluiting

Perfusie CT hersenen Dr. N. Jerjir, radioloog AZ Nikolaas, Sint Niklaas Nierablatie Dhr. D. De Coster, verpleegkundige, radiologie AZ Delta Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Zwangerschap & dosimetrie bij medewerkers op radiologie Mevr. A. de Crop, deskundige in de medische stralingsfysica, AZ Delta Het belang van correcte opnames bij het klein skelet-partim bekken/OLM Dr. F. Vanrietvelde, radioloog, AZ Groeninge, Kortrijk 16:50

VERPLEEGKUNDIGE DIRECTIES EN MIDDENKADER AVONDDEBAT Impact van verpleegkundigen op het beleid van morgen Memorandum NVKVV verkiezingen mei 2019

uur Verwelkoming en inleiding

19:30

Inschrijvingen en ontvangst met buffet

18:00

Dhr. Koen Balcaen, algemeen voorzitter NVKVV

Afsluiting

Debatavond Hoe gezond is het beleid voor verpleegkundigen? Politieke beleidsmakers richting geven om tijdig anticiperende maatregelen te nemen in functie van de zorgcontext van vandaag en morgen. Debat waarin de impact van verpleegkundigen in kaart wordt gebracht alsook manieren om deze te vergroten. Welke rol kan jij hierin opnemen?

NACHTCONGRES 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 8:30 Verwelkoming en inleiding Dhr. E. Lambrecht, voorzitter nachtcongres en nachtverpleegkundige

21:00

Afsluiting met receptie

EERSTE DEEL

NVKVV | maart 2019 | 21

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 21

21-02-2019 14:52:12

21-02-2019 15:20:10 12:23 9:41

VL rotate.indd 69 100%

Mijn resultaten WO

Vrijdag 21 oktober

21:41

231

1n:31

10:15

9:01

mg dL

Zaterdag 22 oktober

197

20:53

mg dL

Zondag 23 oktober

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 20

21-02-2019 14:52:08

NVKV

21-02-2019 15:20:10 14:52:08

9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal

GEZOCHT: BONTE VROEDVROUW VOOR EEN DIVERSE MOEDER-KINDZORG!

8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee

VROEDVROUWEN

8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding: Hoofdvroedvrouw tussen twee stoelen Mevr. K. Soussi, hoofdvroedvrouw, AZ Monica Omgaan met diversiteit, culturele competenties van de vroedvrouw Mevr. L. Lenaerts, coördinator, DoorElkaar Vormingscentrum Hivset, Turnhout Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Omgaan met diversiteit, culturele competenties van de vroedvrouw Mevr. L. Lenaerts, coördinator, DoorElkaar Vormingscentrum Hivset, Turnhout Mobiele applicaties, een uitdaging in de toekomstige zorg voor moeder en kind! Ervaring vanuit de NeoParent App. Dr. I. Tency, Lector en onderzoeker, Odisee Hogeschool Middaglunch, bezoek aan standen en netwverking Prenatale Zorg in Groep – BBBru: Het Centering Pregnancy model in de hoofdstad van Europa Mevr. K. De Goede en Mevr. C. Massy, vroedvrouwen, wijkgezondheidscentrum De Brug, Molenbeek Kwetsbaar in de wieg: Kraamzorg bij gezinnen met extra zorgnood Mevr. M. Picard, Sociaal verpleegkundige lactatiekundige IBCLC, Expertisecentrum Kraamzorg De Wieg, Brugge Kozi & home kwaliteitsvol bevallen en naar huis Prof dr K. Beeckman, coördinator Nursing and Midwifery Research group, UZ Brussel, Vrije Universiteit Brussel 16u50

Afsluiting

DAG VAN DE ETHIEK: MORELE VEERKRACHT MORELE VERBEELDINGSKRACHT VOOR EEN VEERKRACHTIG TEAM… Onze gezondheidszorg bevindt zich in woelig water: fusies, accreditatie, netwerking,.. het heeft alles zijn invloed op de wijze waarop verpleegkundigen op de werkvloer zorg verlenen. Meer dan ooit hebben we morele veerkracht nodig als antwoord hierop. Gedurende deze studiedag ethiek gaan we hier dieper op in, zowel theoretisch als praktisch, onder de vorm van een groot aanbod van workshops die de deelnemers de mogelijkheid bieden met concrete tools aan de slag te gaan.

VL rotate.indd 70

Inleiding: dagvoorzitter, dhr. J. Libbrecht, PhD, coördinator van de werkgroep Praktische Ethiek, docent Ethiek Departement Gezondheidszorg, Erasmushogeschool Brussel Morele veerkracht op het werk Mevr. I. Van Autreve – Talent & Carreer Advisor, Randstad België Morele stress: een vloek of een zegen? Mevr. C. Baele, PhD Candidate and Teaching Assistant, UGent Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Workshops: keuze uit 1 t.e.m. 5 1.In dialoog over responsieve attitudes in de zorg Joke Lemiengre, coördinator Stimul UCLL en Ann Lammens, coördinator sTimul Vives 2.Heracleitos – methodiek, Ingeburg Digneffe, docente ethiek en Master Moraalwetenschappen 3.Ethiek op de werkvloer in het ziekenhuis, An Van Ravelingien, Ethica AZ Delta 4.Reflectie bij morele stress-ervaringen, Veronique Hoste, trainer en onderzoeker Morele Veerkracht, Howest, Brugge 5.Reflexietool dementie, Carolien Schalenbourg, UCLL Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Workshops: keuze uit 6 t.e.m. 10 6. In dialoog over responsieve attitudes in de zorg 7. Heracleitos – methodiek 8. Ethiek op de werkvloer in het ziekenhuis 9. Reflectie bij morele stress-ervaringen 10. Reflexietool dementie Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Workshops: keuze uit 11 t.e.m. 15 11. In dialoog over responsieve attitudes in de zorg 12. Heracleitos – methodiek 13. Ethiek op de werkvloer in het zie kenhuis 14. Reflectie bij morele stress-ervaringen 15. Reflexietool dementie Feedback en synthese van indicaties voor gebruik op de werkvloer 16:50

Afsluiting

IN DE MEET & EATKOKERS TIJDENS DE LUNCHPAUZE DINSDAG 26 MAART 2019 Draagmoederschap in de praktijk Advocaat Emma Verstraete; VBOV

Een evenwichtige darmflora voor een lang en gezond leven Dr. ir. Bart Degeest, managing director Yakult Belgium

Persoonsvolgend Budget Nele Bultynck en Sara Veys, ABSOLUUT Bijstandsorganisatie

NVKVV | maart 2019 | 19

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 19

21-02-2019 14:52:08

VL rotate.indd 71

21-02-2019 15:20:11

CONGRES

Programma THUISVERPLEEGKUNDIGEN THUISVERPLEGING IN TOMORROWLAND 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee

Dinsdag 26 maart 2019 Dhr. T. Van Daele, onderzoeksleider Expertisecel Psychologie, Technologie & Samenleving, Thomas More-hogeschool 16:50

Afsluiting

9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding: Werkgroep thuisverpleegkundigen NVKVV Voormiddagvoorzitter: Dhr. D. Backaert, voorzitter werkgroep thuisverpleegkundigen NVKVV Actualiteit van het moment? Update RIZIV en andere actualiteiten Dhr. H. Van Gansbeke, algemeen coördinator van het Wit-Gele Kruis van Vlaanderen Wat breng ik in orde voor mijn euthanasie? Prof. W. Distelmans, professor in de palliatieve geneeskunde, VUB

WONDZORG UITDAGINGEN IN DE WONDZORG Hetzelfde programma kan gevolgd worden op woensdag 27 maart 2019 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding door dagvoorzitters: Dhr. Eddy Lambrecht en dhr. L. Verept

Mantelzorg, en hoe ziet men dat in de praktijk Dhr. D. Hitchinsons en Mevr. R. De Smet, Samana Midden Vlaanderen

Zalven en patchen in de (wond)zorg: een slappe koord tussen psychologie en effectiviteit? Tips voor de dagdagelijkse praktijk Dhr. E. Lambrecht, verpleegkundige brandwondencentrum, UZ Gent

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Kan ik weefsel- of orgaandonor worden ondanks gevraagde euthanasie? Mevr. A. De Grauwe, transplantatiecoördinator UZ Brussel Kwaliteit en patiëntveiligheid: de meerwaarde van accreditatie in de thuisverpleging Mevr. A. Proost, directeur kwaliteit en projecten, WGK Antwerpen

Protocol in de oncowonden casuïstiek Mevr. C. Bosmans, wondzorgverpleegkundige, AZ Sint-Maria, Halle Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Wondverbanden en casussen Mevr. N. Callaerts, wondzorgverpleegkundige, Militair Hospitaal Kon. Astrid Pediatrie en brandwondenzorg Dhr. L. Verept, gastdocent, congrescoördinator, CNPV

Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Namiddagvoorzitter: Dhr. D. Backaert, voorzitter werkgroep thuisverpleegkundigen NVKVV Up to date protocols en procedures in mijn praktijk? Hoe begin ik eraan? Mevr. H. Ryckeghem, verpleegkundig specialist endocrinologie OLV Aalst. Multidisciplinair samenwerken met de ergotherapeut Mevr. I. Claessens, ergotherapeute Thuis Blijven Wonen CM Limburg,

Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Seksualiteit en stoma Dhr. S. Adams, Hoofdverpleegkundige, WZC Filfurdo, Vilvoorde Stress en wonden Mevr. L. De Jaegere, wondzorgverpleegkundige en verpleegkundige Mobiele Equipe, OLV ziekenhuis, Aalst Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Littekenzorg Dhr. P. Moortgat en dhr. K. Maertens, Physiotherapy coordinator, Research & innovation manager, Scar Academy coordinator, OSCARE

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Zorgtechnologie: opportuniteiten en knelpunten voor langer thuis wonen PXL – UCLL Mevr. A. Spooren, Onderzoekshoofd PXL Expertisecentrum Zorginnovatie De (on)zin van technologie voor geestelijke gezondheid in de thuisverpleegkunde

Wondzorg op ICU en calamiteiten in het algemeen Dhr. B. Oosterlinck, Hoofdverpleegkundige IZ, AZ Sint-Jan Brugge 16:50

Afsluiting

18 | maart 2019 | NVKVV

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 18

21-02-2019 14:52:08

NVKV

21-02-2019 15:20:11 14:52:07

VERPLEEGKUNDIGEN INFECTIEBEHEERSING DE INFECTIEPREVENTIESLOEP ONDER DE LOEP

Verwelkoming Werkgroep verpleegkundigen Infectiebeheersing NVKVV (WIN)

09:00

Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee

08:00

Voormiddagprogramma : Schoonmaak en infectiepreventie in dezelfde sloep Voormiddagvoorzitter: Veronique Blomme, Verpleegkundige Ziekenhuishygiënist, AZ Damiaan, & Voorzitter WIN Keuze van schoonmaakproducten in zorginstellingen Dhr. P. Braekeveld, Infection Prevention & Product Specialist, TSC Hospithera & lid WIN Beheer van schoonmaakprocessen in zorginstellingen Dhr. M. Seghers, Senior Accountmanager, Alpheios Implementatie van schoonmaakprocedures volgens dienst/ setting Organisatie van en aandachtspunten bij ontslagschoonmaak Mevr. E. van de Put, verpleegkundige ziekenhuishygiënist, AZ Sint-Maarten en lid WIN Reiniging en desinfectie van het fysio- en ergolokaal Mevr. G. Vincentelli, Dienstverantwoordelijke Revalidatie, Sint-Jozefskliniek Izegem Schoonmaak in de Cleanroom voor de weefselbank Dr. S. Roggeman, Geneesheer-Diensthoofd Laboratoriumgeneeskunde, AZ Sint-Jan Brugge

VL rotate.indd 72

1. Maskers: Right choice & protection? - Elisabeth Debrabandere, Sales Representative Personal Safety Division, 3M 2. Handschoenen: Right choice & protection? - Liesbeth Lievens, Associate Director Regional Marketing, Healthcare Global Business Unit, Ansell Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Infectiepreventie workshops: Practice makes perfect 3. Beschermjassen: Right choice & protection? - Pedro Braekeveld, Infection Prevention & Product Specialist, TSC Hospithera & lid WIN 4. Ontsmetten van zorgmateriaal: Right choice & technique? - Katrien Vanderwee, Verpleegkundige Ziekenhuishygiënist. O.L.V. Lourdes Ziekenhuis Waregem, & lid WIN 5. Afname van een screeningsstaal: Right choice & technique? Veronique Blomme, Verpleegkundige Ziekenhuishygiënist, AZ Damiaan, & Voorzitter WIN 16u50

Afsluiting

REUMAVERPLEEGKUNDIGEN OSTEOPOROSE AAN BOT(D) BRENGEN

WERKGROEP REUMAVERPLEEGKUNDIGEN NVKVV

8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding: reumaverpleegkundigen NVKVV Wat is bot? Fysiologie en pathofysiologie, voorkomen en risicofactoren Prof. Dr. P. Geusens, Reumaclinic Genk, reumatoloog, Maastricht Universitair Medisch Centrum Diagnosestelling en medicamenteuze behandeling Dr. L. De Clercq, reumatoloog, St. Augustinus, GZA

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Surveillance van compliance met schoonmaakprocedures Kwaliteitscontrole aan de hand van oppervlaktestalen Dhr. K. Lutin, Verpleegkundige Ziekenhuishygiënist en Clustermanager Kruispuntdiensten, Sint-Trudo Ziekenhuis ATP metingen op het Operatiekwartier Dhr. P. Meyvaert , Manager Facilitaire Diensten, AZ Groeninge Kwaliteitscontrole aan de hand van de glowcheck methode Dhr. J. Lootens, Verpleegkundige ziekenhuishygiënist, AZ Jan Palfijn Gent

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Niet-medicamenteuze behandeling Lifestyle advies, valrisico, valpreventie, beweging, voeding, … Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Uit het leven gegrepen Casussen vanuit diverse disciplines (gastro, gyneco, orthopedie, geriatrie, …)

Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Namiddagprogramma : Dagelijkse infectiepreventie praktijk onder de loep Namiddagvoorzitter: Annelies Catoor, Verpleegkundige Ziekenhuishygiënist, AZ Sint-Lucas Brugge, & Voorzitter WIN Infectiepreventie dilemma’s: To do or Not to do? (stellingen pro en contra’s) Dhr. G. Demaiter, Verpleegkundige Ziekenhuishygiënist, AZ Groeninge & lid WIN Infectiepreventie workshops: Practice makes perfect

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Kwistet Interactieve quiz met Take Home Messages Evaluatie – vraagstelling - suggesties 16:50

Afsluiting

NVKVV | maart 2018 | 17

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 17

21-02-2019 14:52:07

VL rotate.indd 73

21-02-2019 15:20:11

CONGRES

Programma VERPLEEGKUNDIGEN KRITIEKE DIENSTEN SUIKER OP KRITIEKE DIENSTEN: LEVENS-/ ORGAAN- OF LIDMAATBEDREIGEND! EEN ONDERSCHATTE MODERNE PATHOLOGIE? 8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding: Werkgroep verpleegkundigen Kritieke Diensten NVKVV Voormiddagvoorzitter: Bart Rens, voorzitter werkgroep verpleegkundigen Kritieke Diensten NVKVV Intro casus – hypo/hyper Dhr. I. Bauwmans, MUG en spoedverpleegkundige, AZ Nikolaas Nieuwe guidelines Dhr. I. Bauwmans, MUG en spoedverpleegkundige, AZ Nikolaas Prehospitaal Dhr. I. Bauwmans, MUG en spoedverpleegkundige, AZ Nikolaas

Maandag 25 maart 2019 KINDERVERPLEEGKUNDIGEN SKINTERESSANT?! DE HUID, EEN KWETSBARE BARRIÈRE

kinder verpleegkundigen E E N W E R KG RO E P VA N H E T N V K V V

8:00 Inschrijvingen en ontvangst met koffie/thee 9:00 Verwelkoming in de aangeduide conferentiezaal Inleiding: Werkgroep Kinderverpleegkundigen NVKVV Voormiddagvoorzitter: Mevr. C. Dolieslager, voorzitter Werkgroep Kinderverpleegkundigen NVKVV Wondzorg bij kinderen Mevr. V. Hanssens, verpleegkundig specialist, wondkliniek, UZ Brussel Luierdermatitis Mevr. S. Van Wassenhove, verpleegkundig consulent wondzorg, UZ Gent Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Atopisch dermatitis Prof. J. Gutermuth, diensthoofd dermatologie, UZ Brussel Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Extreme agressie Dr. I. De Meyer, diensthoofd urgentiegeneeskunde, Aalst Europees veldhospitaal Dhr. G. Claes, Coordinator B-FAST Health Department - EMT coordinator Middaglunch, bezoek aan standen en netwerking Namiddagvoorzitter: Mark Hermans, lid werkgroep verpleegkundigen Kritieke Diensten NVKVV Oppuntstelling Elektrolyten / ABG / Stabilisatie Dhr. C. Haentjes, verpleegkundig specialist, St. Niklaas Wondzorg en TIME – D bij chronische wonden: tips en trics voor acute diensten Dhr. E. Lambrecht, verpleegkundige acute zorg, Gent, gastdocent wondzorg.net, CNC/CNPV

Namiddagvoorzitter: Mevr. C. Dolieslager, voorzitter Werkgroep Kinderverpleegkundigen NVKVV Schimmels, besmettelijke huidaandoeningen bij kinderen (herpes, windpokken, schurft, …) Mevr. R. Ablorh, ziekenhuishygiënist UZ Gent Brandwonden Dhr. F. Vanwingh, Adjunct-hoofdverpleegkundige Intensieve Zorgen E519 - Brandwondencentrum – UZ GHB Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Katheterzorg Mevr. M. Debrauwere, Verpleegkundig specialist katheterzorg, UZ Gent 16:50

Afsluiting

Koffiepauze, bezoek aan standen en netwerking Dialyse INZO Dr. S. Van Oevelen, nefroloog, AZ St. Maarten, Mechelen (Niet-)accidentele intoxicatie met insuline en bètablokkers Prof. dr. P. Jorens, diensthoofd intensieve zorg, UZA 16:50

Afsluiting

16 | maart 2018 | NVKVV

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 16

21-02-2019 14:52:07

NVKV

21-02-2019 15:20:11 14:52:03

VL rotate.indd 74

CONGRES

Bewegen: bron van plezier voor personen met een handicap Jos Bielen

Woensdag 28 maart Studiedag Gehandicaptenzorg: Bewogen Bewegen

O Ook voor personen met een handicap is bewegen belangrijk. Diensthoofd Jos Bielen, diensthoofd Dienstverleningscentrum Heilig Hart Deinze, maakt verpleegkundigen tijdens een interactieve lezing warm voor de vele mogelijkheden tot bewegen en bewogen worden bij personen met een meervoudige handicap. 'Voor deze personen is bewegen een bron van plezier. Tijdens de lezing zal ik meer informatie ge-

ven over meervoudige handicap en de gevolgen ervan. Ik hoop ook enkele misvattingen te ontkrachten zoals ‘hij of zij werkt tegen wanneer ik hem of haar probeer aan te kleden’. Vaak zijn zulke frustrerende situaties met enkele eenvoudige tips op te lossen. Ik wil graag zorgverleners die werken met personen met een handicap warm maken voor meer beweging. Vaak is er handelingsverlegenheid en weet men niet wat de mogelijkheden zijn. Ik heb dit zelf

Verpleegkundigen zijn de helden van vandaag

ervaren. Tijdens mijn lezing deel ik welke weg en welke evolutie ik op dat vlak aflegde en hoe er uiteindelijk een boek groeide uit deze zoektocht naar eenvoudige activiteiten die je met weinig middelen kan organiseren. Er is een ruime waaier van activiteiten vanuit zit of lig mogelijk voor deze doelgroep. Ik zal ook toelichten hoe je ervoor kan zorgen dat elke deelnemer op een comfortabele manier van de activiteit kan genieten.’

Dirk De Wachter

Onze cultuur heeft het moeilijk met pijn, verdriet en de dood. Toch ligt net, in het samen beleven van deze ‘lastigheden’ een kans op verbinding, vindt psychiater Dirk De Wachter.

‘Verpleegkundigen op palliatieve diensten leveren prachtig werk. Zelf ben ik geen expert op vlak van palliatieve zorgen, ik spreek vooral vanuit mijn eigen ervaring en mijn visie als psychiater op onze maatschappij,’ licht Dirk de Wachter toe. Hij is psychiater-psychotherapeut en diensthoofd systeem- en gezinstherapie aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KU Leuven. Hij schreef onder meer het boek Borderline Times, en dit jaar verschijnt van zijn

hand De kunst van het ongelukkig zijn. ´Onze maatschappij is gericht op geluk. Wanneer we geconfronteerd worden met moeilijke zaken, besteden we die het liefst uit aan professionele hulpverleners. Het is goed dat die er zijn, maar vaak hoeven mensen niet noodzakelijk naar betaalde hulpverleners. De lastige dingen van het leven kunnen delen met een vriend of familielid kan vaak voorkomen dat mensen professionele hulp moeten zoeken. We zouden wat meer elkaars psychiater moeten zijn en ruimte maken voor elkaars verdriet. Het

gaat de verkeerde kant uit met onze maatschappij wanneer we enkel nog onze zorgen kunnen uiten bij een betaalde hulpverlener. We drukken ook het sterven en de dood weg uit onze maatschappij en besteden het uit aan gespecialiseerde diensten. Ik pleit voor meer verbindingen tussen mensen, meer medemenselijkheid. Wanneer we plaats maken voor de dood, dan kunnen we dit samen dragen en beleven. Het klinkt tegenstrijdig, maar uit verdrietige momenten kunnen mooie dingen ontstaan. Wanneer je aan

Woensdag 27 maart Studiedag Palliatieve Zorg Sterven hoort bij het leven, verdriet hoort bij het bestaan iemands sterfbed zit, samen met anderen, kan dit een verbindende ervaring zijn.’ NVKVV | maart 2019 | 15

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 15

21-02-2019 14:52:03

VL rotate.indd 75

21-02-2019 15:20:12

AZ Sint-Maarten is een groot regionaal, hypermodern nieuwbouwziekenhuis in Mechelen en maakt deel uit van vzw Emmaüs. We staan voor professionele, toegankelijke en betaalbare zorg die we continu verbeteren. Respect, openheid, kwaliteit, samenwerking én een gezonde ambitie zitten diepgeworteld in ons DNA. Hiermee willen we als ziekenhuis het verschil maken, in het belang van het welzijn van de patiënt. Om ons gedreven team te versterken, zijn we momenteel op zoek naar nieuwe collega’s:

Verpleegkundigen Algemene afdelingen

Volg ons op

Heelkunde, inwendige, geriatrie, …

Gespecialiseerde afdelingen Intensieve zorg, medium care, …

Interesse? Kijk op www.azsintmaarten.be (klik op ‘werken bij’ en op ‘vacatures’) voor meer informatie.

AZ Sint-Maarten Mechelen www.azsintmaarten.be

Emmaüs voert een gelijkekansenbeleid. Kwaliteiten van mensen zijn doorslaggevend, ongeacht hun leeftijd, geslacht, etnische afkomst, seksuele geaardheid, religie, handicap of nationaliteit.

Van sombere … 100% fris en hygiënisch alternatief ! en infectiegevoelige - dat makkelijk te hanteren en te reinigen is, - een veel betere infectiepreventie garandeert, separatiegordijnen naar een … - en bovendien een pak kostenefficiënter is over de hele levensduur.

Volop daglicht tijdens uw ziekenhuisverblijf

Met Silentia behoudt men het overzicht over de volledige afdeling inclusief de controle monitoren

Gemakkelijk hygiënisch te reinigen voor een optimale infectiepreventie

Privacy wordt makkelijk met één hand te bedienen en mobiel

Kosteneﬃciënter over de hele levensduur

“If you can’t clean it, don’t buy it!”

Silentia BeLux: www.silentia.eu - info@silentia.be Elandir-Care Division: Lammersakker 22 - B-8700 Tielt - dcg.baert@elandir-care.be T: +32 (0)51 48 43 34 - F: +32 (0)51 58 25 52 - M: +32 (0)475 89 15 98

181940

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 14

21-02-2019 14:52:03

NVKV

21-02-2019 15:20:12 14:52:01

VL rotate.indd 76

CONGRES

Inspiratie voor een bevlogen team Valerie Coussement

Valerie Coussement is teamcoach bij AZ Jan Palfijn. Dagelijks werkt ze met teams, op zoek naar hun bevlogenheid. Ze geeft een lezing vol inspiratie over hoe je een team in zijn kracht kan zetten. Aan de hand van voorbeelden en praktische tips licht ze het project toe dat ze ontwikkelt samen met de afdeling geriatrie van het AZ Jan Palfijn.

P Donderdag 28 maart Studiedag Begeleidingsverpleegkundigen, hoofdverpleegkundigen en middenkader – Van student naar collega Teamdynamieken met een insteek vanuit de positieve psychologie

Positieve psychologie ‘Positieve psychologie legt de nadruk op wat mensen doet groeien. In plaats van alle aandacht te richten op wat er misgaat, focussen we binnen de positieve psychologie op welke capaciteiten en krachten mensen hebben,’ vertelt Valerie Coussement. ‘Door deze insteek werk je al aan de bevlogenheid van een team.’ De eerste stap, vertrekken van het verhaal van je team ‘In een eerste fase analyseer ik de dynamieken in een team: Wat gebeurt er tussen de teamleden? Wat zijn de behoeftes van de teamleden? Wat zijn hun mogelijkheden? Wat zijn hun verlangens? Welke werkeisen zijn er? Welke hulpbronnen kunnen we aan-

Tips & tricks ‘Mijn lezing wordt geen theoretische uiteenzetting, maar zal erg praktijkgericht zijn. Aan de hand van mijn ervaringen als teamcoach en organisatiecoach zal ik tips en tricks geven over hoe je met teams aan de slag kan gaan. Ik zal enkele aandachtspunten verduidelijken en ook inspirerende voorbeelden geven voor leidinggevenden en begeleidingsverpleegkundigen.’

Een teamcoach heeft een doel, het plan ontstaat onderweg ‘Als teamcoach heb ik samen met het team een doel, maar hoe we dat bereiken is niet steeds vooraf vast te leggen. Vaak gebruik ik verschillende middelen en technieken en wordt het plan onderweg bijgestuurd. Een van de technieken die ik regelmatig en met succes gebruik, is wandelcoa-

De positieve gevolgen ‘Wanneer je de bevlogenheid van een team kan versterken, zijn er tal van positieve gevolgen. Er ontstaat een betere samenwerking, er is meer participatie, vanuit co-creatie ontwikkelen zich nieuwe initiatieven. De teamleden voelen zich sterker en veerkrachtiger.’

spreken? Het is uiterst belangrijk om de nodige tijd te nemen voor deze eerste fase en om hierbij te vertrekken van het verhaal van de teamleden. Bij deze analysefase gebruik ik verschillende denkkaders en modellen, zoals onder andere het Job Demands-Resources Model en de zelfdeterminatietheorie. Ik zal deze modellen kort toelichten tijdens mijn lezing.’

ching. Zo trok ik met het team geriatrie de natuur in.’

23ste Colloquium ICT & Gezondheidszorg De Werkgroep ICT4care brengt op donderdag 16 mei 2019 in Affligem een breed aanbod van ICT-oplossingen voor de gezondheidszorg samen. Centraal staat het gebruik van technologie ter ondersteuning van zorgen logistieke processen binnen algemene ziekenhuizen, geestelijke gezondheidszorg, ouderenzorg en thuisverpleging. Meer informatie via www.ict4care.be.

NVKVV | maart 2019 | 13

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 13

21-02-2019 14:52:02

VL rotate.indd 77

21-02-2019 15:20:12

Revalidatieziekenhuis Inkendaal is een onafhankelijk gespecialiseerd revalidatieziekenhuis in Vlaams-Brabant (Sint-Pieters-Leeuw). Wij zijn expert in zorg voor patiënten met ernstige neurologische en cardiopulmonaire aandoeningen. We werken voor gehospitaliseerde en ambulante patiënten, zowel voor volwassenen als kinderen. Het is onze missie om de levenskwaliteit van onze patiënten op een warme, menselijke, betrokken en creatieve manier naar een hoger niveau te tillen. De zorg voor de patiënt staat centraal en alleen door en met onze gedreven medewerkers maken wij graag het verschil in de zorg! Momenteel zoeken we onder andere:

Hoofdverpleegkundigen | (Pediatrisch*) Verpleegkundigen Zorgkundigen | Verpleegkundig middenkader (* voor wervingsreserve)

In ons ziekenhuis verblijven voornamelijk patiënten met niet aangeboren hersenaandoeningen (NAH). Het gaat dan o.a. om patiënten in persisterende en minimaal responsieve status, verwarde patiënten (gedesoriënteerd in tijd en ruimte), patiënten in resocialisatie, geriatrische patiënten, CVA-patiënten en patiënten die lijden aan de ziekte van Parkinson, ALS, Guillain-Barré of polyneuropathie... Kinderen die bij ons revalideren hebben aangeboren of verworven spieraandoeningen, neurologische syndromen zoals cerebral palsy, coma’s ten gevolge van hersenbloedingen, accidentele trauma’s, post-coma’s, respiratoire aandoeningen zoals bronchodysplasie... Interesse om in ons revalidatieziekenhuis aan de slag te gaan? Kijk op onze website, ontdek nu welke vacatures open staan op www.inkendaal.be en stel je kandidaat voor jouw nieuwe job!

AZ Delta kijkt naar je uit... Op zoek naar een job als (nacht)verpleegkundige? Contacteer HR-medewerker Nele Vanhecke t 051 23 82 63 e nele.vanhecke@azdelta.be

Surf naar www.azdelta.be/nl/vacatures voor een actueel overzicht en de volledige jobomschrijvingen.

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 12

21-02-2019 14:52:01

NVKV

21-02-2019 15:20:13 14:51:58

VL rotate.indd 78

Multidisciplinaire ondersteuning voor patiënten met hersenverlamming Het CP-referentiecentrum UZ Leuven wil de kennis van verpleegkundigen over cerebrale parese (CP) vergroten. Tijdens hun lezing focussen zij op de verpleegkundige insteek bij deze problematiek.

‘CP of hersenverlamming is een overkoepelende term voor aandoeningen waarbij er ten gevolge van een hersenletsel sprake is van een blijvende verstoorde ontwikkeling van houdings- en bewegingsmogelijkheden,’ aldus Heidi Devolder (coördinator CP-referen-

Bart Degeest

tiecentrum voor kinderen UZ Leuven). Samen met Josse De Cat (kinesist) en Griet Dequeker (ergotherapeut) geeft ze toelichting over CP. Verpleegkundigen kunnen in aanraking komen met CP-patiënten in verschillende werkvelden (CLB, thuiszorg, Kind&Gezin, dienstencentra, ziekenhuizen,…). Hun observaties zijn belangrijk voor de behandelende artsen en therapeuten, zo-

dat deze het revalidatieplan kunnen bijstellen waar nodig. Verpleegkundigen spelen ook een belangrijke rol in het tijdig voorkomen en aanpakken van secundaire problemen (bijvoorbeeld decubitus door apparatuur, voedingsproblemen,…) We zullen tijdens de studiedag zoveel mogelijk focussen op praktische tips en adviezen voor de verpleegkundigen. ‘

Heidi Devolder

Woensdag 28 maart Studiedag Gehandicaptenzorg: Bewogen Bewegen Wat als bewegen niet vanzelfsprekend is?

Belang van gezonde darmflora Een goede darmflora heeft invloed op onze gezondheid. Dr. Bart Degeest, managing director bij Yakult focust legt uit hoe verpleegkundigen een goede darmflora kunnen ondersteunen.

Dinsdag 27 maart Meet & Eat Koker Darmgezondheid van 0 tot 99 jaar

‘Ik geef eerst uitleg over wat de darmflora precies is,’ vertelt Bart Degeest. ‘Welke bacteriën zitten er in onze darmen? Wat doen ze juist? Welke functie hebben ze? Ik leg ook uit welke factoren ervoor kunnen zorgen dat de darmflora uit balans raakt en hoe je een verstoorde darmflora

weer in evenwicht kan brengen. Heel wat wetenschappelijke studies tonen aan dat de darmflora de gezondheid positief beïnvloedt. Zo zorgt een evenwichtige darmflora voor minder darmklachten, zoals constipatie en heeft de darmflora een positief effect op het immuunsysteem. Voor ziekenhuispatiënten - die een grotere kans op infecties hebben - kan het verbeteren van de darmflora een belangrijke

aanvulling zijn op hun behandeling. In de thuisverpleging en woonzorgcentra hebben patiënten vaak last van constipatie. Vaak veroorzaakt door een gewijzigd voedingspatroon, minder beweging en ook door een veranderende darmflora door veroudering. Voor deze doelgroep reik ik tips aan om de darmflora positief te beïnvloeden. Probiotica spelen daarin onder andere een belangrijke rol.’

NVKVV | maart 2019 | 11

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 11

21-02-2019 14:51:59

VL rotate.indd 79

21-02-2019 15:20:13

CONGRES

Het ideale diabetesteam bestaat niet Valt het je ook op dat je meer en meer patiënten verzorgt die lijden aan diabetes? De impact van diabetes, als chronische ziekte, op het dagelijks leven van de patiënt en zijn naaste omgeving is niet te onderschatten. Eefje Van Nuland, verpleegkundig stafmedewerker van Wit-Gele Kruis van Vlaanderen licht in een Meet & Eat koker toe hoe teams de zorg voor patiënten met diabetes aanpakken.

‘Er is reeds heel wat onderzoek verricht naar hoe we diabetes moeten aanpakken en onder controle houden, maar tegelijk weten we nog bitter weinig over wat het betekent om vanuit een teamgebeuren zorg te verlenen aan de patient met diabetes: welke disciplines zijn idealiter betrokken bij de diabeteszorg, wie neemt welke rol op en voert welke taken uit en wanneer is het nodig om een verpleegkundig diabeteseducator, podoloog of diëtist in te schakelen? Het Wit-Gele Kruis en de Werkgroep Diabetesverpleegkundigen van het NVKVV voerden samen een kwalitatieve studie uit, die een ant-

woord wil bieden op de deze vragen. We bevroegen zorgverleners uit verschillende disciplines, alsook patiënten en mantelzorgers. Het uiteindelijke doel van deze studie was om de kwaliteit van de toekomstige diabeteszorg nog te verbeteren.’ ‘Uit de resultaten kunnen we afleiden dat hét diabetesteam niet bestaat. Verschillende disciplines werken samen volgens de behoeften en noden van de patiënten. Het is de patiënt die beslist wie er al dan niet betrokken wordt. Wanneer de patiënt niet akkoord is om doorverwezen te worden, worden andere disciplines niet betrokken. De huisarts is wel altijd betrokken bij de diabeteszorg. Verder merkten we dat er voorna-

melijk wordt samengewerkt met een endocrinoloog, een verpleegkundig diabeteseducator, een diëtist-diabeteseducator en een podoloog. Het samenwerken tussen de verschillende zorgverleners gebeurt eerder ad hoc bij specifieke vragen en problemen in een één op één relatie. De contacten verlopen voornamelijk telefonisch, via verslag of via digitale communicatiemiddelen. Uit de studie komt ook naar voor dat de patiënt als teamlid en ervaringsdeskundige gezien wil worden en mee wil beslissen over zijn eigen zorg. Tijdens de Meet & Eat Koker licht ik graag nog meer concrete en praktisch bruikbare resultaten toe. Ook voor verpleegkundigen die niet werkzaam zijn op een

Eefje Van Nuland

Donderdag 29 maart Meet & Eat Koker Diabetesteam: samen diabeteszorg verlenen diabetesafdeling, kan deze lezing interessant zijn. Ik geef inzichten mee over hoe er vandaag samengewerkt wordt en welke disciplines je kan contacteren voor meer informatie. Dit kan jullie ook ondersteunen in je werk.’

Kennis vergaren tijdens de lunch

Tijdens de lunch geven onderzoekers en sponsors in de Meet & Eat kokers presentaties over wetenschappelijk onderzoek, interessante boeken en vernieuwde producten. Elke presentatie duurt twintig minuten. U dient zich hiervoor niet op voorhand aan te melden. Kijk voor een overzicht van de onderwerpen bij het programma van uw studiedag.

10 | maart 2019 | NVKVV

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 10

21-02-2019 14:51:58

NVKV

21-02-2019 15:20:13 14:51:55

VL rotate.indd 80

CONGRES

Loopbaangeluk dankzij professionele coaching Filip Bauwens

N Standhouder NextStep coaching

‘NextStep coaching is gespecialiseerd in specifieke loopbaanbegeleiding voor zorgverleners,’ vertelt Filip Bauwens. ‘Verpleegkundigen kunnen onder andere bij ons terecht wanneer ze last hebben van stress, risico lopen op burn-out of eens willen reflecteren over welke rich-

Filip Bauwens is zaakvoerder van NextStep coaching. Tijdens de Week van de Verpleegkunde is NextStep coaching met een stand aanwezig in Het Kursaal. ting ze verder uit willen. We merken dat verpleegkundigen vaak uitblinken in zorg voor anderen, terwijl zorg voor zichzelf meer op de achtergrond staat. Vragen die we regelmatig krijgen zijn: Hoe kan ik assertiever zijn? Hoe kom ik in contact met mijn eigen noden en hoe kan ik die beter formuleren naar anderen toe? In onze coachingtrajecten trekken we in eerste fase het perspectief wijd open. Daarna

gaan we aan de slag met de bruikbare én de minder bruikbare patronen. Het heeft immers geen zin om met de handrem op gas te geven. Met loopbaanbegeleiding krijg je tools in handen om zelf sturing te geven aan je job en je persoonlijke leven. Dankzij de VDAB loopbaancheques kunnen verpleegkundigen genieten van een uitzonderlijk tarief (veertig euro voor vier uur coaching). Daarnaast geven we

workshops, bijvoorbeeld over innerlijk leiderschap en burn-outpreventie. Loopbaanbegeleiding levert heel wat voordelen op: voor jezelf en je privé-omgeving, voor je patiënten en je organisatie. Wanneer je als verpleegkundige stevig staat en goed voor jezelf zorgt, ervaar je meer loopbaangeluk. En een gelukkige verpleegkundige vol zelfvertrouwen kan ook beter voor anderen zorgen.’

Nierablatie, een mooie combinatie van beeldvorming en behandeling Nierablatie is een leerrijke techniek waarbij je een punctie combineert met een CT-scan. Verpleegkundige Dirk Decoster van AZ Delta Roeselare, met meer dan 20 jaar ervaring in radiologie, licht toe.

W Wat is nierablatie precies? 'Bij nierablatie wordt een niertumor met behulp van radiogolven vernietigd. Er wordt een naald ingebracht, precies in het midden van de tumor, waar dan de radiogolven doorheen worden gestuurd. Het is geschikt bij tumoren kleiner dan vier centi-

meter en dus enkel bij tijdig ontdekte tumoren.' Wat zijn de voordelen? 'Bij nierablatie is het risico op complicaties kleiner, omdat er geen operatie plaatsvindt. De patiënt wordt enkel onder narcose gebracht.' Wat is de rol van verpleegkundigen hierbij? ‘Als verpleegkundige zorg je ik voor de juiste voorbereiding

van de patiënt. Tijden de ingreep en bedien ik meestal de CT-console. Het is van groot belang dat de uroloog die de ingreep doet, de juiste beeldvorming heeft om de top van de naald in het midden van de tumor te kunnen plaatsen. Tijdens mijn lezing zal ik met beeldmateriaal toelichten welke beelden we gebruiken en hoe de ingreep verloopt.´

Dirk Decoster

Dinsdag 26 maart Studiedag Medische Beeldvorming – Radiologie, een domein met veel aspecten! Nierablatie

NVKVV | maart 2019 | 9

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 9

21-02-2019 14:51:56

VL rotate.indd 81

21-02-2019 15:20:14

Stap binnen in de veelzijdige wereld van UZ Leuven

UZ Leuven is een van de grootste ziekenhuizen van België en een absolute voortrekker in patiëntenzorg, opleiding en onderzoek. Bijna 10 000 professionals geven elke dag het beste van zichzelf in 160 uiteenlopende functies. Als Top Employer biedt UZ Leuven alle medewerkers volop kansen om zich een loopbaan lang te ontwikkelen. Zo dragen zij elk in hun discipline bij aan een kwaliteitsvolle en veilige dienstverlening.

Wil jij deel uitmaken van onze boeiende werkomgeving? UZ Leuven zoekt continu gemotiveerde verpleegkundigen. Solliciteer online via uzleuven.be/jobs

Het Jan Yperman Ziekenhuis is met meer dan 1.200 medewerkers, 120 artsen en 530 bedden modern, jong en dynamisch. Een ziekenhuis waar de patiënt centraal staat en waar zeer veel aandacht wordt besteed aan kwalitatief hoogstaande geneeskunde.

Wij zoeken gemotiveerde

Verpleegkundigen om deel uit te maken van onze enthousiaste teams.

Jan Yperman Ziekenhuis Briekestraat 12 8900 Ieper

Voor meer info zie

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 8

www.yperman.net

21-02-2019 14:51:55

NVKV

21-02-2019 15:20:14 14:51:52

VL rotate.indd 82

Iedere moeder is belangrijk Thema van de studiedag voor vroedvrouwen is diversiteit in de zorg. Hoe kan je omgaan met diversiteit, meertaligheid, culturele verschillen en kwetsbare gezinnen? Vroedvrouw Serena Debonnet licht toe.

‘De diversiteit in onze maatschappij neemt toe,’ vertelt Serena Debonnet, vroedvrouw en lactatiekundige IBCLC. Ze is voorzitter van de werkgroep Vorming van de Vlaamse Beroepsorganisatie van Vroedvrouwen (VBOV) en projectmanager van het Baby Friendly Hospital Initiative. ‘Dit roept bij vroed-

vrouwen vragen op: hoe kan ik de juiste zorg op maat bieden? Hoe bereik ik kwetsbare gezinnen? Hoe kan ik evidence based werken met respect voor ieders cultuur? Op welke manier kan ik moeders uit andere culturen goed voorbereiden op hun bevalling?’ Tijdens de studiedag zullen experts hun kennis over omgaan met diversiteit en kwetsbare moeders met ons

zullen delen. Deze experts zijn bijna allemaal vroedvrouwen, een uitgelezen kans dus voor elke vroedvrouw om vragen voor te leggen aan een collega-expert. Een studiedag als deze is voor onze leden belangrijk: je kan heel wat bijleren door uit te wisselen met collega’s die in diverse contexten werken. Dat kan tijdens de lezingen, maar ook infomeel tijdens de pauzes.’

Serena Debonnet

Dinsdag 26 maart Studiedag Vroedvrouwen Gezocht: Bonte vroedvrouw voor een diverse moeder-kindzorg!

De verpleegkunde van de toekomst

Koen Balcaen, algemeen voorzitter van NVKVV licht graag toe waarom een memorandum nodig is: ‘We staan aan de vooravond van de Vlaamse en Federale verkiezingen. Met ons memorandum willen we de politieke partijen voorzien van inzicht, doorzicht en uitdagingen. Zo kunnen ze tijdig anticiperende maatregelen nemen in functie van de zorgcontext van vandaag en morgen. In ons memorandum brengen we een toekomstgericht verhaal dat voor het komende decennium aangeeft welke richting een meerwaarde kan betekenen voor ver-

pleegkunde. Het is geen beoordeling van het huidige systeem, maar wel een kritische vooruitblik naar wat de professionele groei van verpleegkunde zou kunnen versterken. Verpleegkundigen moeten over een ruime waaier aan competenties beschikken. Dat betekent dat we topopleidingen nodig hebben om hen daarin te ondersteunen en om hooggekwalificeerde zorgverleners op te leiden voor verschillende zorgsettings. Taakdifferentiatie zal een noodzakelijke stap zijn. Er zijn heel wat specifieke verpleegkundige handelingen die niet kunnen worden gedelegeerd en waarvoor in de toe-

komst minstens een vierjarig curriculum noodzakelijk is. Tot slot zijn we als beroepsorganisatie continu op zoek om een lans te breken ten voordele van topzorg aan patiënten. Elke zorgprofessional zou een evenwaardige rol moeten krijgen in het zorgcontinuüm waarbij ondergeschiktheid moet worden vermeden. Deze debatavond zorgt voor een opportuniteit om te duiden, te nuanceren, te discuteren en vooral inzichten te delen die toekomstig beleid kunnen helpen. Een debatavond die ook is bedoeld om hier ruchtbaarheid aan te geven en een maatschappelijk debat te voeden.’

Koen Balcaen

Woensdag 27 maart Avonddebat Verpleegkundige directies en middenkader Memorandum NVKVV verkiezingen mei 2019

NVKVV | maart 2019 | 7

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 7

21-02-2019 14:51:53

VL rotate.indd 83

21-02-2019 15:20:14

CONGRES

Morele stress kan je ombuigen tot morele veerkracht Veronique Hoste

Wanneer verpleegkundigen hun patiĂŤnten niet met goede zorg kunnen omringen, ontstaat morele stress. Veroniqe Hoste, trainer en onderzoeker Morele Veerkracht van Howest Brugge licht tijdens de congresweek toe hoe je morele stress kan ombuigen tot morele veerkracht.

Woensdag 27 maart Studiedag Palliatieve zorgen & Dinsdag 25 maart Dag van de ethiek : morele veerkracht Morele stress, een groeikans tot morele veerkracht!

enkel een verandering nodig bij de verpleegkundige, maar ook in het team en in de organisatie. Wat is morele stress precies? Elk heeft daarin zijn verantwoor'Morele stress is het wrange gedelijkheid. Zo is het bijvoorbeeld voel dat je ervaart wanneer je je waarden en visie over wat goede belangrijk dat er in teams een cultuur heerst waarin er tijd en zorg is, niet kan omzetten in de ruimte is om over morele stress praktijk. Bijvoorbeeld: je moet een patiĂŤnt fixeren, maar je voelt te spreken.' je er niet goed bij. Of je ziet een Hoe kan je best omgaan met collega geen goede zorg verlenen. Elke zorgverlener heeft wel morele stress? 'Het is belangrijk om in eerste ineens last van morele stress en stantie aan zelfreflectie te doen dat hoeft niet negatief te zijn. samenwerking en stil te staan bij wat voor jou Het wijst eropIndat je als verpleeg- met als verpleegkundige belangrijk is kundige een morele sensitiviteit in je werk: hoe sta ik in de zorg? hebt en betrokken bent bij je Wat zijn mijn waarden? Wat heb werk. Het is ook het begin van morele veerkracht.' ik nodig om mijn job goed uit te voeren? Daarna kan je daarover communiceren binnen je team en organisatie. Er zijn vaak geen pasklare antwoorden op situaties die morele stress veroorzaken. Hoe kan je van morele stress tot morele veerkracht doorgroeien? 'Om morele stress om te buigen tot morele veerkracht is er niet

Door er samen over te reflecteren kan je als verpleegkundige weer ademruimte krijgen, krachtiger in je schoenen staan en oplossingen vinden.' Kan u wat meer vertellen over uw workshops? 'Tijdens de workshops op de Dag van de Ethiek gaan we aan de slag met situaties die morele stress veroorzaken. Verpleegkundigen mogen zelf voorbeelden aanbrengen, die we dan zullen uitwerken. We beginnen met het herkennen en erkennen van morele stress. We bekijken hoe we met morele stress-ervaringen op een constructieve manier aan de slag kunnen door er in kleine groepen over te reflecteren. We gaan in dialoog over de waarden die voor ons belangrijk zijn in goede zorg.'

Gratis scenariotraining tijdens de Congresweek Tijdens de Congresweek kan je gratis deelnemen aan een scenariotraining. Aan de hand van actuele casussen gaan we aan de slag in een praktische training, waarbij zowel verpleegtechnische als communicatieve vaardigheden aan bod komen. Inschrijven kan aan de stand van het NVKVV. In samenwerking met

6 | maart 2019 | NVKVV

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 6

21-02-2019 14:51:52

NVKV

21-02-2019 15:20:15 14:51:49

VL rotate.indd 84

Parels van verpleegkundigen 2019 Dit zijn de twee Parels die het NVKVV dit jaar uit de vele inzendingen selecteerde. Ze ontvangen hun prijs tijdens de Week van de Verpleegkunde.

Voor de zestiende keer ging het NVKVV op zoek naar Parels van verpleegkundigen. Deze parels zijn verpleegkundigen die goed zijn in hun vak, die een hart hebben voor patiënten, bewoners en collega’s, die creatieve oplossingen verzinnen en anderen inspireren. Het zijn verpleegkundigen die niet alleen goed voor anderen zorgen, maar ook uitblinken in zelfzorg. Sarah Opsomer is verpleegkundige bij vzw Zonnebloem. Waarom haar collega’s haar nomineerden? Sarah heeft als verpleegkundige op een afdeling dagbesteding voor kinderen een bijzondere rol, die ze met veel enthousiasme opneemt. Rita Van Thielen is hoofd zorg bij het Wit-Gele Kruis Herentals. Haar collega’s omschrijven haar als een warme vrouw met het hart op de juiste plaats en als een collega op wie ze altijd kunnen rekenen.

NVKVV | maart 2019 | 5

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 5

21-02-2019 14:51:49

VL rotate.indd 85

21-02-2019 15:20:15

“In ons ziekenhuis voel ik me 100% thuis.” Annelies, verpleegkundige & ambassadeur

Ook zin voor zorg? Ben jij respectvol, plichtsbewust en collegiaal? Dan spreek jij de GZA-taal! Op onze ziekenhuiscampussen krijgen je ambities een échte kans en streven we naar een mooi evenwicht tussen je werk en je privéleven. Ontdek op www.werkenbijgza.be of er een vacature op jouw maat tussen staat!

Bekijk al onze vacatures op www.werkenbijgza.be

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 4

21-02-2019 14:51:49

NVKV

21-02-2019 15:20:15 14:51:33

VL rotate.indd 86

VOORAF INHOUD

Loopbaangeluk dankzij coaching / Nierablatie

Iedere moeder is belangrijk / De verpleegkunde van de toekomst

Van morele stress naar morele daadkracht

Parels van Verpleegkundigen 2019

Praktische informatie

Dank aan onze loyale standhouders

DONDERDAG 28 MAART 2019 Begeleidingsverpleegkundigen Gehandicaptenzorg - Diabetescare Pijnverpleegkundigen

WOENSDAG 27 MAART 2019 Palliatieve zorg - Geestelijke gezondheidszorg - Ouderenzorg - Wondzorg

DINSDAG 26 MAART 2019 Thuisverpleegkundigen - Wondzorg Vroedvrouwen - Nachtcongres Dag van de Ethiek - Medische beeldvorming - Verpleegkundige directies en middenkader

MAANDAG 25 MAART 2019 Kritieke diensten - Infectiebeheersing - Reumaverpleegkundigen Kinderverpleegkundigen

Bewegen met een handicap / ´Verpleegkundigen zijn helden´

Inspiratie voor een bevlogen team

Ondersteuning bij hersenverlamming/ Belang van gezonde darmflora

Het ideale diabetesteam/ Kom naar de meet & eatkokers!

Op de cover de Parels van 2019: Sarah Opsomer (links) en Rita van Thielen

DE WEEK VAN DE VERPLEEGKUNDE Beleef, ontmoet, weet en maak waar

Meer dan ooit wordt er zeer veel van verpleegkundigen verwacht. De stijgende werkdruk en de evoluerende zorgcontext maken dat verpleegkundigen de centrale zorgschakel worden.

Ellen De Wandeler Algemeen coördinator NVKVV

Om die reden staan de programma’s van de Congresweek dit jaar in het teken van de individuele verpleegkundige, met de nadruk op ‘jouw’ inhoudelijke veelzijdigheid. Door de aard van je werk sta jij als verpleegkundige immers het dichtst bij je patiënten of de bewoners. Dit maakt dat jouw visie op verpleegkunde, naast je individuele kennis over zorg, tot stand is gekomen en getekend werd door ontelbare unieke zorgervaringen. En dat is de kernopdracht van een beroepsorganisatie als NVKVV: jou als verpleegkundige bewust maken van jouw kracht en er zo voor zorgen dat jij je volledige zorgpotentieel kan waarmaken! De werkgroepen van NVKVV hebben ook dit jaar een divers aanbod van thema’s en invalshoeken samengebracht in 20 verschillende programma’s. Je zal beslist iets herkennen én ontdekken, dat je de volgende dag al kan toepassen op je werk. Geniet ervan, en fijn dat we je (weer) mogen verwelkomen! Beleef en ontmoet (je)zelf … Oprechte dank aan al onze werkgroepleden! Ga zeker met hen aan de praat en overweeg om je bij hen aan te sluiten.

Foto: Tryptique

COLOFON Dit congresmagazine wordt uitgegeven onder auspiciën van het NVKVV Met medewerking van: Ellen De Wandeler, Jeroen Neukermans, Marijke Rothier (programma), Tryptique (fotografie Parels), Ellen Van Pelt (interviews) Eindredactie: Dorien te Voortwis - Bohn Stafleu van Loghum, Houten (NL) Uitgever: Lies Kromhout - Bohn Stafleu van Loghum, Houten (NL) Advertenties: Steven Hellemans - ELMA Multimedia, tel: 015 - 558 888, www.elma.be © 2019, Bohn Stafleu van Loghum

NVKVV Vergote Square 43, 1030 Brussel telefoon: (02) 732 10 50 e-mail: administratie@nvkvv.be www.nvkvv.be

NVKVV | maart 2019 | 3

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 3

21-02-2019 14:51:38

VL rotate.indd 87

21-02-2019 15:20:16

Az DAMIAAN PRESENTEERT

BEKIJK DE MINI-SERIE OVER LEVEN EN WERKEN BIJ Az DAMIAAN

Bekijk alle vacatures op

ostenders.be

AZ DAMIAAN ZOEKT NIEUWE TOPCOLLEGA’S In onze mini-serie Ostenders ontdek je meteen de fantastische sfeer in Az Damiaan. Met een cast van meer dan 100 artsen en 1350 medewerkers maken we van elke dag een topaﬂevering. Ben jij klaar voor een carrière vol doorgroeimogelijkheden in een modern ziekenhuis?

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 2

21-02-2019 14:51:33

NVKV

VL rotate.indd 88

21-02-2019 15:20:16

CONGRES Programma 45ste Week van de Verpleegkundigen 25-28 MAART 2019

Sarah en Rita zijn de Parels van 2019

Kursaal Oostende

Ontmoet deze en andere collega's in Oostende

NVKVVKrant_19_01_Congres magazine p3 and 32 adjusted.indd 1

21-02-2019 14:51:31