Προκόπης Παναγόπουλος
Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος ορισμένη από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών αποσκοπεί στην επαγρύπνηση, κινητοποίηση και πρωτοβουλία ανάσχεσης των βλαπτικών αποτελεσμάτων της ανθρώπινης δραστηριότητας στο ενιαίο μεγασύστημα της Γης με γνώμονα τη διαφύλαξη της γεωποικιλότητας, της βιοποικιλότητας και εν γένει του βιώσιμου χαρακτήρα του πλανήτη.
Η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι αποτέλεσμα της πολύπτυχης και περίπλοκης οικονομικής μεγέθυνσης των ανθρωπίνων κοινωνιών. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, η καύση ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, βιομηχανικές δραστηριότητες και η χρήση διαλυτών, η (εξαντλητική) γεωργία είναι μεταξύ των κυρίων εκφράσεων της ανθρωπογενούς ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Επιπρόσθετα, αναδυόμενο περιβαλλοντικό ζήτημα αποτελεί αυτό του θορύβου στα αστικά περιβάλλοντα. Σχετικά σημειώνεται ότι στην Πράσινη Βίβλο της ΕΕ σχετικά με την έκθεση στον θόρυβο αναφέρεται ότι ο πληθυσμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ποσοστό της τάξεως του 20% υποφέρει από επίπεδα θορύβου βλαπτικά για την υγεία του. Περαιτέρω, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας εκτιμάται ότι στην Ευρώπη ένας στους οκτώ θανάτους συνδέεται αιτιακά με την περιβαλλοντική ρύπανση. Η αδήριτη ανάγκη διαφύλαξης της υγείας των παρόντων κοινωνών του κόσμου συνδέεται ευθέως με την πρόληψη διαμόρφωσης αμετάκλητων συνθηκών μη βιώσιμων για τις μέλλουσες γενεές κοινωνών.
1
Ως εκ τούτου, η αντίληψη του μεγέθους και της κρισιμότητας του περιβαλλοντικού ζητήματος παρακίνησε τη νομοθετική διαδικασία σε όλη την υφήλιο να λειτουργήσει ως ανάχωμα στην ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση και φθορά του περιβάλλοντος. Σε επίπεδο υπερκρατικό και διεθνές, πρωταγωνιστούν οι πράξεις του ΟΗΕ και της ΕΕ. Ενδεικτικά παρατίθενται ο Παγκόσμιος Χάρτης της Φύσης (1982), η Διακήρυξη του Ρίο (1992), η Σύμβαση της Εσπού για την Μελέτη των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων σε Διασυνοριακό Επίπεδο, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (άρ. 37) και η Οδηγία 2014/52/ΕΕ (τροποποιητική της Οδηγίας 2011/92/ΕΕ) σχετικά με την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον. Σε επίπεδο δε κρατικό το Σύνταγμα προβλέπει ότι «η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας.» (άρ. 24 παρ. 1 εδ. α’ και β’). Το «τρίτης γενιάς» δικαίωμα στο περιβάλλον διαθέτει πλήρη κανονιστική ισχύ βάσει των αποφάνσεων της πρόσφατης νομολογίας.
2
Στη νομολογιακή πρακτική το δικαίωμα στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον λειτουργεί ως συνταγματικός περιορισμός στην οικονομική πρωτοβουλία και δραστηριότητα· αυτό διαφαίνεται και στο γράμμα της διάταξης του άρ. 24 παρ. 6 Σ. Ωστόσο, η αντίθεση αυτή μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και του σεβασμού της οικονομικής ελευθερίας είναι επιφανειακή. Κατ’ ουσίαν, η στάθμιση μεταξύ των δύο έγκειται στην πρόκριση κριτηρίων βραχυπρόθεσμης ή μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Προς επίρρωση της προηγούμενης κρίσης παρουσιάζονται οι εκτιμήσεις του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών σύμφωνα με τις οποίες η προσαρμογή στην κλιματολογική αλλαγή με την αξιοποίηση των ιδίων των φυσικών φαινομένων και η καταστολή των παραγόντων προσβολής και φθοράς των οικοσυστημικών υπηρεσιών θα περισώσει οικονομικές απώλειες ύψους 10 τρις. δολαρίων έως το 2050. Επί παραδείγματι, μόνον η επαναφορά των παράκτιων υγροτόπων του Κόλπου των ΗΠΑ θα μπορούσε να αποσοβήσει ζημίες ύψους 18 δις. δολαρίων από ακραία καιρικά φαινόμενα.
Συμπερασματικά, με θεμέλιο το καθεστώς κανονιστικό πλαίσιο και προσανατολισμό τον σεβασμό της υγείας του Ανθρώπου και του Πλανήτη, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος δύναται να λειτουργεί ως αφορμή απολογισμού, στοχασμού και επαναστόχευσης.
3
Βιβλιογραφία
Για άμεση ενημέρωση και συμμετοχή σε διαδικτυακές δράσεις σχετικές με την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος: https://www.worldenvironmentday.global/ [τελευταία επίσκεψη:01/06/2021].
Geneva Environment Network, https://www.genevaenvironmentnetwork.org/world-environment-day/, όπου παρατίθενται πληροφορίες για τον προκείμενο θεσμό [τελευταία επίσκεψη: 01/06/2021].
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, https://www.eea.europa.eu/el/themes/air/intro, όπου παρατίθενται τα ως άνω στοιχεία [τελευταία επίσκεψη: 01/06/2021].
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, https://www.eea.europa.eu/el/themes/human/about-environment-andhealth, όπου παρατίθενται τα ως άνω στοιχεία [τελευταία επίσκεψη: 01/06/2021].
Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, https://www.eea.europa.eu/el/articles/ygeia-kai-periballon-atmosfairikirypansi [τελευταία επίσκεψη: 01/06/2021].
Μήτση Χριστίνα-Ασημακοπούλου Ελευθερία-Γιαννοπούλου ΕυαγγελίαΚαμπέρου Σοφία-Παλαιόκρασσα Αλεξάνδρα, «Το δικαίωμα στην περιβαλλοντική διαβούλευση», Περιβάλλον & Δίκαιο, 3/2018, σσ. 441-450, σελ. 443.
Χρυσόγονος Χ. Κώστας – Βλαχόπουλος Β. Σπύρος, Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα, 4η έκδοση, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2017, σελ. 603.
https://www.unep.org/interactive/ecosystem-restoration-people-natureclimate/en/index.php, όπου παρατίθενται οι ως άνω πληροφορίες [τελευταία επίσκεψη: 01/06/2021]. 4
5