νησιωτικό
∞ÁÚfiÎÙËÌ· Î ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010 ΤΕΥΧΟΣ 10Ο
το περιοδικό των παραγωγών του Αιγαίου
∏ ÂÏÈ¿ ÛÒ˙ÂÈ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Î·È ·ÁÚÔÙÈÎfi ÂÈÛfi‰ËÌ· ƒ∂¶√ƒ∆∞∑ ∆ÚÂȘ ÂÎı¤ÛÂȘ Î·È Ôχ˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ µÚ·‚›· Û ‰È·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÂÎı¤ÛÂȘ ∞ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿
™À¡∂¡∆∂À•∏ ΣΑΒΒΑΣ ΒΑΡΕΛΤΖΗΣ Πρόεδρος ΕΑΣ Λήµνου
∞ºπ∂ƒøª∞: ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Á˘Ó·ÈÎÒÓ
ΦΩΤΟ: ΑΧΙΛΕΑΣ ΚΕΧΑΓΙΑΣ
...Ù˘ Û‡ÓÙ·Í˘
¢
ίσεκτοι καιροί. Καιροί ισχνών αγελάδων είναι αυτοί που βιώνουµε τούτες τις µέρες. Η οικονοµία της χώρας µας δέχεται απανωτά πλήγµατα. Από την κρίση δεν πλήττονται µόνο οι τράπεζες, το χρηµατιστικό κεφάλαιο και τα δηµόσια έσοδα, αλλά και η πραγµατική οικονοµία. Ή καλύτερα, ο παραγωγικός ιστός της χώρας µας. Ακούµε αγρότες να λένε ότι τη βγάζουν - δεν τη βγάζουν τη φετινή χρονιά, ακούµε µεταποιητικές επιχειρήσεις ότι αντιµετωπίζουν τεράστια προβλήµατα µε ακάλυπτες επιταγές, µε τη µείωση των πιστωτικών ορίων από τις τράπεζες, και αυτά να είναι µόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ποιος µπορεί να ξεχάσει τις αθρόες ελληνοποιήσεις αγροτικών προϊόντων, ποιος µπορεί να κλείσει τα µάτια στις νόµιµες ελληνοποιήσεις εισαγόµενων κρεάτων, ποιος µπορεί να ξεχάσει τα χιλιάδες χιλιάδων λίτρα εισαγόµενου κρασιού που πωλούνται ως ελληνικό; Για τα νησιωτικά προϊόντα η κατάσταση είναι πολύ πιο δύσκολη, διότι ο όγκος παραγωγής είναι µικρός και περιορίζει της οικονοµίες κλίµακας. ∆ιότι το κόστος παραγωγής είναι πολύ µεγαλύτερο και επιβαρύνεται υπέρµετρα µε το µεταφορικό κόστος. Το σκηνικό που περιγράψαµε παραπάνω είναι εφιαλτικό και το ερώτηµα που τίθεται είναι αν µπορούµε να κάνουµε κάτι για να αλλάξουµε αυτή την κατάσταση. Ή µήπως είναι µάταιο και πρέπει να αποδεχθούµε τη σηµερινή κατάσταση και αυτά που έρχονται, ως την κακή µας µοίρα; Παρά τις δυσκολίες, εµείς πιστεύουµε ότι οι οικονοµίες των νησιών µας έχουν επιδείξει εξαιρετικά ικανοποιητική αντοχή. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι σιγά-σιγά τα νησιωτικά προϊόντα παίρνουν τη θέση που τους αξίζει, αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητά τους κι οι καταναλωτές τα αναζητούν όλο και περισσότερο. Σιγά-σιγά η αγροτική παραγω-
γή και οι µεταποιητικές επιχειρήσεις εκσυγχρονίζονταια· ίσως όχι πάντα προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά εκσυγχρονίζονται. Ωστόσο µένουν να γίνουν πολλά ακόµα. Όλα αυτά που έχουν γίνει κι όλα αυτά που πρέπει να γίνουν επιβάλλεται να αναδειχθούν. Γι’ αυτό κι αποφασίσαµε το «νησιωτικό Αγρόκτηµα», παρά τις αντιξοότητες της εποχής, να κυκλοφορεί κάθε δίµηνο. Αυτό το τεύχος που κρατάτε στα χέρια σας είναι το τελευταίο που κυκλοφορεί σε τριµηνιαία βάση. Το περιοδικό θα συνεχίσει να κυκλοφορεί στη Λέσβο και τη Λήµνο µαζί µε την εφηµερίδα «Εµπρός», στη Χίο µαζί µε την εφηµερίδα «Αλήθεια» και στη Σάµο µαζί µε το «Σαµιακό Βήµα». Παράλληλα, όµως, το περιοδικό αποκτά το δικό του δίκτυο συνδροµητών. Ήταν µια απαίτηση των αναγνωστών του τόσο στα νησιά µας όσο και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Θα κυκλοφορεί επίσης, µετά απ’ την απένθεσή του από τις τοπικές εφηµερίδες, και στα περίπτερα, κατ’ αρχάς στη Λέσβο. Φυσικά, πάντα θα πηγαίνει σε επιλεγµένες κλαδικές εκθέσεις, όπως είναι οι εκθέσεις που αφορούν προϊόντα σαν το ελαιόλαδο, το κρασί, το κρέας, το γάλα και τα άλλα προϊόντα των νησιών µας. Η ύλη του περιοδικού µας θα εµπλουτιστεί. Ήδη από αυτό το τεύχος ξεκινούν νέες συνεργασίες και στα επόµενα τεύχη θα είναι πολύ περισσότερες. Επιπλέον το «νησιωτικό Αγρόκτηµα» δε θα καλύπτει θέµατα που δε θα αφορούν µόνο στην αγροτική παραγωγή, αλλά και τη µεταποίηση των προϊόντων αυτών, µια και οι δύο τοµείς είναι άµεσα συνδεδεµένοι µεταξύ τους. Στόχος µας είναι το επιστηµονικό δυναµικό, οι αγρότες, οι µεταποιητές, οι έµποροι, να βρουν στο «νησιωτικό Αγρόκτηµα» το δικό τους βήµα έκφρασης, αλλά το ίδιο ευελπιστούµε να συµβεί και µε όλους τους εραστές της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας των νησιών µας.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
3
t
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ TEYXOΣ 9O ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 20 10 Eκδότης - ∆ιευθυντής: Mανόλης Mανώλας Yπεύθυνος σύνταξης: Νίκος Μανάβης
Σε αυτό τεύχος συνεργάστηκαν: Έλενα Χουσνή Βαγγελιώ Χρηστίδου Μαρία Σελάχα Ορέστης Χρηστίδης Αριστείδης Σγατζός ∆ιόρθωση κειµένων: Χριστίνα Καλλέργη Φωτογραφίες: Φωτογραφικό αρχείο «EMΠPOΣ» Art Director: Xρήστος Παρασκευαΐδης Yπεύθυνη Eµπορικού Tµήµατος: Aναστασία Mπαµπούλα Yπεύθυνη ∆ιαφήµισης: Μαρία Κορδερά ∆ιαφηµιστικό τµήµα: Kαλλιόπη Ψαριανού Κωνσταντίνα Μουτζουρέλλη Έφη Στραβοσκούφη Λάµπρος Ανεµάς Παραγωγή - Eκτύπωση: EΠIKOINΩNIA ΛEΣBOY A.E. Kαρά Tεπέ, 81100 Μυτιλήνη Τηλ. 22510 27801 Fax 22510 27300 e-mail: info@emprosnet.gr URL: http://www.emprosnet.gr
4 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
ÂÚȯfiÌÂÓ· ∂ÈηÈÚfiÙËÙ· .......................................................................................................................................................................................5 ƒÂÔÚÙ¿˙ .................................................................................................................................................................................10-17 - ∂ӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· Ù· ·Ú·ÚÔ˚fiÓÙ· Ù˘ ʤٷ˜ - ¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ÛˆÙËÚ›· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›· - ªÔÚ› Ë ∂ÏÈ¿ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙË ‰È¿ÛˆÛË ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜; - ∆ÚÂȘ ÂÎı¤ÛÂȘ Î·È Ôχ˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ - µÚ·‚›· Û ‰È·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÂÎı¤ÛÂȘ - ¡¤· ‰È¿ÎÚÈÛË ÁÈ· ÙÔ Ï¿‰È Ù˘ §¤Û‚Ô˘ ∞ÊȤڈ̷: ™À¡∂∆∞πƒπ™ª√π °À¡∞π∫ø¡.......................................................................................................18-26 - ¢‡Ó·ÌË ·Ó¿Ù˘Í˘ ÔÈ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Á˘Ó·ÈÎÒÓ - ∏ ‰‡ÛÎÔÏË ÔÚ›· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈΛˆÓ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÒÓ - ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌfi˜ °˘Ó·ÈÎÒÓ ∞Á›·˜ ¶·Ú·Û΢‹˜ §¤Û‚Ô˘ «∏ ™ÂÏ¿‰·» ŒÓ· ÛÙÔ›¯ËÌ· Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÎÂÚ‰Ëı›… ƒÂÔÚÙ¿˙..................................................................................................................................................................................27-41 - µÏ¤ÔÓÙ·˜ Î·È Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ ÙÔ «ª·ÏÙ·Ù˙‹˜» - ªÈ· ÚÒÙË Ì·ÙÈ¿ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ Ì·ÓÈÙ·ÚÈÒÓ - ™ÙÔÓ ·˘ÙfiÌ·ÙÔ ÈÏfiÙÔ Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ‰¿ÎÔ˘ - ™˘˙‹ÙËÛË Ì ÙËÓ ÔÈÓÔ·Ú·ÁˆÁfi ∫·ÙÂÚ›Ó· §Ô‡Ô˘ ∂¤Ó‰˘ÛË ÛÙ· ·Ì¤ÏÈ· Ù˘ §¤Û‚Ô˘ - ∆Ô ‰È·ÚΤ˜ ¤ÁÎÏËÌ· ÙÔ˘ √™¢∂ ™ÙËÓ ∂˘ÚÒË Ìˉ¤Ó. ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·… «ÕÚÈÛÙ·» - ∞ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ™˘Ó¤ÓÙ¢ÍË............................................................................................................................................................................36-37 - ™¿‚‚·˜ µ·ÚÂÏÙ˙‹˜ «µ¿˙Ô˘Ì ÏÒÚË ÁÈ· ÙȘ ·ÁÔÚ¤˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡» ∞ÁÚÔÙÈ΋ ·Ù˙¤ÓÙ· ........................................................................................................................................................................42
ÂÈηÈÚfiÙËÙ· ∑ËÙÔ‡Ó ·ÏÔ‡ÛÙ¢ÛË ‰È·‰ÈηÛÈÒÓ
™
υγκεκριµένα µέτρα για την περαιτέρω απλούστευση των διαδικασιών αδειοδότησης των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων, τα οποία πέραν των άλλων θα ελαχιστοποιήσουν το κόστος της διαδικασίας αυτής, πρότεινε αντιπροσωπεία του Συνδέσµου Ελληνικής Κτηνοτροφίας, σε σύσκεψη που πραγµατοποιήθηκε στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων. Στη σύσκεψη µε θέµα την απλοποίηση των διαδικασιών έκδοσης αδειών λειτουργίας των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων, συµµετείχε κλιµάκιο του ΣΕΚ µε επικεφαλής τον πρόεδρό του, κ. Παναγιώτη Πεβερέτο. Στη συνάντηση την οποία συγκάλεσε ο κ. Γιάννης Κουρής, σύµβουλος του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης, Μιχάλη Καρχιµάκη, συµµετείχαν υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων και του υπουργείου Περιβάλλοντος. Στη συνάντηση αποφασίστηκε η σύσταση µιας ειδικής οµάδας εργασίας µε συµµετοχή του ΣΕΚ στην κατεύθυνση της απλούστευσης της διαδικασίας αδειοδοτήσεων και της υπερκέρασης τυχόν εµποδίων που υ-
ευρώ ανά τόνο για το πρόβειο. Το συνολικό ποσό της ενίσχυσης ανέρχεται στο ποσό του 1.700.000 ευρώ και καλύπτεται εξ ολοκλήρου από κοινοτική χρηµατοδότηση.
∫¿Ì„Ë Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ·Ú·ÁˆÁ‹˜ ÎÚ·ÛÈÔ‡
ª
ειωµένη κατά 0,73% εµφανίζεται η συνολική παραγωγή κρασιών στα 27 κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης την αµπελουργική περίοδο 2009 - 2010, σε σύγκριση µε την προηγούµενη. Τα νεώτερα στοιχεία υπολογίζουν όγκο οινικής παραγωγής της τάξης των 165.9260.000 εκατόλιτρων κατά την τρέχουσα αµπελουργική περίοδο, έναντι 167.151.000 εκατόλιτρων της προηγούµενης. Η µεγαλύτερες µειώσεις της παραγωγής κρασιών (-22,2% και -15,6% αντίστοιχα) εντοπίζονται σε Τσεχία και Αυστρία, ενώ διψήφιο ποσοστό µειωµένης παραγωγής έχουν και οι Γερµανία, Ρουµανία και Ουγγαρία. Αντιθέτως, η µεγαλύτερη αύξηση (+39,5% και +8,9% αντίστοιχα) εντοπίζεται σε Σλοβακία και Πορτογαλία. Για τη χώρα µας εκτιµάται µείωση της περσινής παραγωγής κρασιών της τάξης του 1,48%, σε σύγκριση µε το 2008.
∞‡ÍËÛË ·ÊÔÚÔÏfiÁËÙÔ˘
™
ύµφωνα µε το νέο φορολογικό νόµο, αυξάνεται το αφορολόγητο ποσό σε περίπτωση αποζηµίωσης λόγω απόλυσης ή συνταξιοδότησης, από 20.000 ευρώ που ίσχυε, σε 60.000 ευρώ. Η σχετική διάταξη αφορά τους εργαζόµενους στις αγροτικές συνεταιριστικές οργανώσεις και η ΟΣΕΓΟ προέβη σε σχετική ενηµέρωση.
«∆˘¯ÂÚÔ›» ÔÈ Û˘ÓÙ·ÍÈÔ‡¯ÔÈ ÙÔ˘ √°∞
√
πάρχουν. Αυτό σηµαίνει ότι δε χρειάζεται να βιάζετε κανείς να βγάλει άδεια για το στάβλο του.
Œˆ˜ ÙȘ 30 πÔ˘Ó›Ô˘ ÔÈ ÏËڈ̤˜
ª
έχρι τις 30 Ιουνίου 2010 προβλέπεται να ολοκληρωθεί, όπως επιβάλλει και ο σχετικός Ευρωπαϊκός Κανονισµός, η πληρωµή των παραγωγών γάλακτος των µικρών νησιών του Αιγαίου Πελάγους. Με Κοινή Υπουργική Απόφαση τίθεται σε εφαρµογή το κοινοτικό καθεστώς που αφορά στην ενίσχυση της τοπικής παραγωγής γάλακτος και την παραγωγή παραδοσιακών τυριών στα µικρά νησιά του Αιγαίου. Προβλέπεται, έτσι, ενίσχυση έως 70 ευρώ ανά τόνο για το αγελαδινό και το κατσικίσιο γάλα και έως και 100
ι συνταξιούχοι του ΟΓΑ δε θα χάσουν το επίδοµα εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα και το επίδοµα αδείας που τους καταβάλλεται. Αυτό προβλέπει ο φορολογικός νόµος που συνέταξε η κυβέρνηση. Πρόκειται για µια θετική εξαίρεση, η οποία αφορά χιλιάδες χαµηλοσυνταξιούχους αγρότες και κτηνοτρόφους που ζουν στην ύπαιθρο.
√ÏÔÎÏËÚÒıËΠÙÔ ıÂÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· Ù· «ÌÈÎÚ¿» Û¯¤‰È· ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘
™
ε εξέλιξη βρίσκεται η ανάπτυξη του πληροφοριακού συστήµατος ηλεκτρονικής υποβολής των αιτήσεων ένταξης στα «µικρά» σχέδια βελτίωσης, για την προκήρυξη της εν λόγω δράσης. Σύµφωνα µε την υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, κ. Κατερίνα Μπατζελή, «για τις επεν-
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
5
ÂÈηÈÚfiÙËÙ· δύσεις αυτές έχει ολοκληρωθεί το θεσµικό πλαίσιο νοµότυπα». Αξίζει να σηµειωθεί ότι το υπουργείο έκλεισε σειρά εκκρεµοτήτων πληρωµών, ορισµένες από τις οποίες χρόνιζαν τα τελευταία τρία χρόνια. Από τον Οκτώβριο του 2009 πληρώθηκαν για σχέδια βελτίωσης πιστώσεις σε 256 δικαιούχους επενδυτικών σχεδίων φυτικής παραγωγής, ύψους 9,2 εκατ. ευρώ, και σε 699 δικαιούχους επενδυτικών σχεδίων ζωικής παραγωγής 38,6 εκατ. ευρώ, δηλαδή περίπου 40 εκατοµµύρια από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους.
™Ù· Û¯¤‰È· ‚ÂÏÙ›ˆÛ˘ ÔÈ ÂÂÓ‰‡ÛÂȘ Û ∞¶∂
™
τα σχέδια βελτίωσης εντάσσονται οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, αλλά και η δυνατότητα µικρής κλίµακας καθετοποίησης της παραγωγής. Πρόκειται, δηλαδή, για µικρές καλλιέργειες, µικρών παραγωγών, οι οποίοι µπορούν πλέον να έχουν και καθετοποιηµένη µονάδα, παραδείγµατος χάριν στα οπωροκηπευτικά ή στα γαλακτοκοµικά. Σηµειώνεται ότι το µέγιστο ύψος των σχεδίων βελτίωσης στην προηγούµενη προκήρυξη ήταν 250.000 ευρώ, ενώ τώρα το ποσό φτάνει τις 500.000 ευρώ. «Ο τρόπος ανακατανοµής και η σκοπιµότητα της ανακατανοµής έχει να κάνει µε την πρωτογενή παραγωγή και τη µεταποίηση», αναφέρει σχετικά η υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, κ. Κατερίνα Μπατζελή. Ωστόσο, πολλοί είναι οι αγροτοσυνδικαλιστές που υποστηρίζουν ότι τα ποσά αυτά είναι ανεπαρκή για την πραγµατοποίηση επενδύσεων που θα καταστήσουν τις κτηνοτροφικές µονάδες ανταγωνιστικές και βιώσιµες.
εκατοµµυρίων το 2009, έναντι αντίστοιχης ζηµίας 2,35 εκατ. ευρώ το 2008. Το καθαρό αποτέλεσµα διαµορφώθηκε σε ζηµία 10,44 εκατοµµυρίων το 2009, έναντι αντίστοιχης ζηµίας 2,38 εκατοµµυρίων το 2008. Οι δύσκολες ώρες που περνάει µια από τις κορυφαίες βιοµηχανίες του κλάδου, καταδεικνύει ένα γενικότερο πρόβληµα. Η αγορά των ζωοτροφών έχει απορρυθµιστεί πλήρως. Σοβαρές επιχειρήσεις οδηγούνται σε αδιέξοδο, οι κτηνοτρόφοι αγοράζουν πανάκριβα τις ζωοτροφές και οι παραγωγοί πωλούν σε εξαιρετικά χαµηλές τιµές το καλαµπόκι και τα άλλα προϊόντα που παράγουν.
µÔ˘ÙÈ¿ ¤Î·Ó ÙÔ ·ÁÚÔÙÈÎfi ÂÈÛfi‰ËÌ·
∫
ατά 16,9% µειώθηκε τη δεκαετία 2000 - 2009 το µέσο καθαρό (αποπληθωρισµένο) εισόδηµα των Ελλήνων αγροτών, µε βάση τα νεώτερα στοιχεία (δεύτερη εκτίµηση) που έδωσε στη δηµοσιότητα η στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Eurostat). Πέρυσι το αγροτικό εισόδηµα αυξήθηκε τελικά κατά 0,3%. Η απασχόληση στον αγροτικό τοµέα µειώθηκε κατά 2,6%. Η Eurostat γνωστοποίησε τα οριστικά στοιχεία για τη διαµόρφωση του αγροτικού εισοδήµατος και της απασχόλησης στον πρωτογενή τοµέα τον περασµένο χρόνο. Σύµφωνα µε αυτά, η χώρα µας και οι Έλληνες αγρότες κατατάσσονται στις χαµηλότερες εισοδηµατικές κλίµακες, καθώς το µέσο καθαρό αγροτικό εισόδηµα µειώθηκε την περασµένη δεκαετία κατά 16,9%, τη στιγµή που την ίδια περίοδο το µέσο εισόδηµα των Ευρωπαίων αγροτών αυξήθηκε κατά 5,3%.
∑Ë̛˜ ÁÈ· ÙËÓ ∂§µπ∑
∏
µακεδονική βιοµηχανία ΕΛΒΙΖ, η οποία επί σειρά ετών έχει καταλάβει την πρώτη θέση, βάσει των πωλήσεων, µεταξύ των ελληνικών εταιρειών παραγωγής ζωοτροφών και ελέγχεται από την ΑΤΕ, το 2009 κατέγραψε ζηµία πολλαπλάσια από την αντίστοιχη του έτους 2008, καθώς οι πωλήσεις της συρρικνώθηκαν. Συγκεκριµένα, σύµφωνα µε τον ισολογισµό της εταιρείας, οι πωλήσεις της περιορίστηκαν στα 15,39 εκατ. ευρώ, από 22,69 εκατ. ευρώ ένα χρόνο πριν, µειωµένες έτσι κατά 32,2% σε ποσοστό και κατά 7,30 εκατ. ευρώ σε αξία. Η κάµψη του τζίρου συνοδεύτηκε από πολύ υψηλότερη ποσοστιαία µείωση των µικτών κερδών στις 874.000 ευρώ, από 2,09 εκατοµµύρια ένα χρόνο πριν (-58,2%). Το µικτό περιθώριο υποχώρησε από το επίπεδο του 9,2% την προηγούµενη χρήση, στο 5,7%. Το λειτουργικό αποτέλεσµα προ χρηµατοοικονοµικών, αποσβέσεων και τόκων (EBITDA) ήταν ζηµία 9,08 εκατοµµυρίων ευρώ το 2009, έναντι ζηµίας 771.000 ευρώ ένα χρόνο πριν, ενώ το αντίστοιχο αποτέλεσµα προ χρηµατοοικονοµικών και τόκων (EBITDA) ήταν ζηµία 9,25 εκατοµµυρίων ευρώ το 2009, έναντι ζηµιάς 958.000 ευρώ ένα χρόνο πριν. Μετά το συνυπολογισµό των χρηµατοοικονοµικών εσόδων και εξόδων, καθώς και των έκτακτων εσόδων και εξόδων, το αποτέλεσµα προ φόρων διαµορφώθηκε σε ζηµία 10,29
6 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
º¶∞ ÂÈÛÙÚÔÊ‹
∞
υξήθηκε από 7% σε 11% το ποσοστό επιστροφής Φ.Π.Α. στους αγρότες. Η αύξηση του συντελεστή επιστροφής Φ.Π.Α. στους αγρότες του ειδικού καθεστώτος περιλαµβάνει τα ποσά που καταβλήθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2009. Σύµφωνα µε το νέο νόµο που ψηφίστηκε πρόσφατα για την αλλαγή του φορολογικού συστήµατος, διατηρείται η απαλλαγή από το φόρο στην αγορά γεωργικών και κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων.
Επίσης, απαλλάσσονται από το φόρο ακίνητης περιουσίας τα αγροτεµάχια και θεσπίζεται αφορολόγητο όριο 400.000 ευρώ ανά άτοµο για γεωργικά κτίσµατα. Ο νόµος προβλέπει επίσης ότι κατά την αγορά ή τη διακίνηση αγροτικών προϊόντων θα εκδίδεται αποκλειστικά τιµολόγιο - δελτίο αποστολής. Εξάλλου, προβλέπεται η εξόφληση της αξίας της αγοράς των αγροτικών προϊόντων άνω των 1.000 ευρώ να γίνεται µόνο µε κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασµό του αγρότη ή µε την έκδοση επιταγής. Οι αγρότες παραγωγοί λαϊκών αγορών υποχρεούνται στην τήρηση βιβλίων εσόδων - εξόδων, στη χρήση ταµιακής µηχανής, ενώ καταργείται ο ειδικός τρόπος φορολόγησης του εισοδήµατός τους. Παράλληλα, εντάσσονται στο ειδικό καθεστώς των αγροτών και τους επιστρέφεται Φ.Π.Α. µε συντελεστή 5% επί των πωλήσεων που πραγµατοποιούν στις λαϊκές αγορές.
√rganic Edunet
∆
α εγκαίνια συµµετοχής της χώρας µας στον πανευρωπαϊκό κόµβο και τη διαδικτυακή πύλη Οrganic Edunet αναφορικά µε θέµατα εκπαίδευσης στη βιολογική γεωργία και την αγρο-οικολογία, έγιναν σε ειδική εκδήλωση στο Γεωπονικό Πανεπιστήµιο της Αθήνας. Ο πανευρωπαϊκός κόµβος εκπαίδευσης Organic Edunet παρέχει ανοιχτή πρόσβαση σε ψηφιακό περιεχόµενο, διαθέσιµο σε 8 γλώσσες, µε στόχο την εκπαίδευση, την ενηµέρωση και την ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών και ερευνητικών κοινοτήτων, αλλά και του ευρύτερου κοινού, σε θέµατα βιολογικής γεωργίας και αγρο-οικολογίας. Το περιεχόµενο του κόµβου αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου Brix Edunet, που συντονίζει η Ε∆ΕΤ Α.Ε., µε συµµετοχή 16 εταίρων από 10 ευρωπαϊκές χώρες.
∂˘ÚˆÎÔÈÓÔ‚Ô‡ÏÈÔ: ∞·ÈÙÂ›Ù·È Ó¤· ÒıËÛË ÛÙȘ ˘‰·ÙÔηÏÏȤÚÁÂȘ
À
πέρ µιας νέας ώθησης στη στρατηγική για τη βιώσιµη ανάπτυξη της ευρωπαϊκής υδατοκαλλιέργειας τάχθηκε η επιτροπή Αλιείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, υπερψηφίζοντας µε απόλυτη οµοφωνία σχετική έκθεση. Λόγω της στασιµότητας που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στην ανάπτυξη των ευρωπαϊκών υδατοκαλλιεργειών και της ανεπαρκούς κάλυψης των δια-
ÂÈηÈÚfiÙËÙ· τροφικών αναγκών των Ευρωπαίων πολιτών, η έκθεση της επιτροπής αποσκοπεί στο να συµβάλει ουσιαστικά στο σχεδιασµό µιας νέας στρατηγικής, µε στόχο τόσο τη µεσοπρόθεσµη, όσο και τη µακροπρόθεσµη ανάπτυξη του κλάδου. Τα 2/3 των προϊόντων υδατοκαλλιέργειας, που καταναλώνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, προέρχονται από τρίτες, εκτός Κοινότητας, χώρες, µε αλιεύµατα αµφίβολης ποιότητας, που συχνά παράγονται χωρίς σεβασµό στις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις ή τους κανόνες ευηµερίας και υγιεινής που απορρέουν από την ευρωπαϊκή νοµοθεσία. Σήµερα στον ευρωπαϊκό κλάδο των υδατοκαλλιεργειών δραστηριοποιούνται πάνω από 16.500 επιχειρήσεις, µε συνολικό ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 3,5 δισ. ευρώ, έχοντας περίπου 64.000 θέσεις εργασίας. Έτσι, ο τοµέας της υδατοκαλλιέργειας αποτελεί κλάδο εξαιρετικής σηµασίας για την ανταγωνιστικότητα και την ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
™ËÌ·ÓÙÈ΋ ˘Ô¯ÒÚËÛË ÙÈÌÒÓ ÛÙ· ÛÈÙËÚ¿
∞
νάµεσα στις πρώτες χώρες µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε τις µεγαλύτερες µειώσεις τιµών στα σιτηρά το τελευταίο 12µηνο, µε εξαίρεση το καλαµπόκι, συγκαταλέγεται η χώρα µας. Με βάση τα στοιχεία της Γενικής ∆ιεύθυνσης Γεωργίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το 12µηνο Μάρτιος 2009 - Μάρτιος 2010 η τιµή του µαλακού σταριού στην Ελλάδα σηµείωσε πτώση της τάξης του 19% (η µεγαλύτερη µείωση σε Σουηδία και Λετονία µε -23%). Στο σκληρό στάρι η µείωση της τιµής του το εν λόγω 12µηνο ήταν της τάξης τού 33% (η µεγαλύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση), ενώ στο κριθάρι έφθασε στο -18% (µεγαλύτερη µείωση στην Εσθονία µε -19%). Αντιθέτως, η τιµή του καλαµποκιού το 12µηνο Μάρτιος 2009 - Μάρτιος 2010, σύµφωνα πάντα µε τα στοιχεία της Κοµισιόν, εµφανίζει στη χώρα µας αύξηση 22% (η µεγαλύτερη στην Κοινότητα).
√‰ËÁÂ›Ù·È Û ηٷÛÙÚÔÊ‹ Ë ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·
∏
κοινή διαπίστωση όλων ήταν ότι «ο κλάδος της κτηνοτροφίας φθίνει συνεχώς, αφού µόνο µέσα σε µια χρονιά έκλεισαν 4.000 κτηνοτροφικές εκµεταλλεύσεις», κατά τη διάρκεια της ανοικτής συνεδρίασης που πραγµατοποίησε το ∆.Σ. του Συνδέσµου της Ελληνικής Κτηνοτροφίας στις 28 Απριλίου, στην Καρδίτσα. Αιτία, βέβαια, είναι αφενός µεν οι χαµηλές τιµές πώλησης των κτηνοτροφικών προϊόντων και αφετέρου το υψηλό κόστος εισροών, δηλαδή ζωοτροφές, κτηνιατρικά φάρµακα κ.λπ.. Για να αποφευχθεί αυτή η εξέλιξη, ο ΣΕΚ ζητάει να ληφθούν τα παρακάτω µέτρα: Α) Πάγωµα των κτηνοτροφικών χρεών φυσικών και νοµικών προσώπων, ληγµένων και άληκτων, για 3 χρόνια άτοκα. Α-
8 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
ποπληρωµή τους σε 15 χρόνια µε το επιτόκιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Προϋπόθεση ένταξης στη ρύθµιση αποτελεί η λειτουργία της κτηνοτροφικής µονάδας τα 2 τελευταία χρόνια και η ρύθµιση για χρέη να αφορά µέχρι το ποσό των 500.000 ευρώ. Β) Αυστηροί έλεγχοι στην αγορά, προκειµένου να προστατεύεται τόσο ο καταναλωτής από τις παράνοµες ελληνοποιήσεις όσο και να στηρίζεται το εισόδηµα του Έλληνα κτηνοτρόφου. Γ) Για τη δηµιουργία βιώσιµων και ανταγωνιστικών κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων απαιτείται η παραχώρηση των δηµοτικών βοσκοτόπων στους κτηνοτρόφους, σύµφωνα µε τις ζωικές µονάδες που δηλώνει ο καθένας στο ΟΣ∆Ε, χωρίς οικονοµικά ανταλλάγµατα. Η παραχώρηση θα γίνεται από το Τοπικό Συµβούλιο ∆ιαχείρισης Βοσκοτόπων. Σηµαντικό θέµα είναι επίσης η επέκταση των βοσκοτόπων σε δασικές εκτάσεις µε αυστηρούς όρους και προϋποθέσεις. Για το σκοπό αυτό ζήτησε συνάντηση µε το υπουργείο Εσωτερικών για τη θεσµοθέτηση των προτάσεών του. ∆) Κρίσιµο ζήτηµα για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας αποτελεί η γενετική βελτίωση των ζώων και προς αυτή την κατεύθυνση είναι θετική η πρόθεση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης για δηµιουργία Εθνικού Συµβουλίου Γενετικής Βελτίωσης, προκειµένου να βελτιώσουµε τις ελληνικές φυλές ζώων, ώστε να πετύχουµε υψηλή παραγωγικότητα, ποιότητα και ανθεκτικότητα φυλών.
∞˘Í¿ÓÂÙ·È Ë Î·Ù·Ó¿ÏˆÛË ÂÏ·ÈÔÏ¿‰Ô˘
¶
αρά την κρίση στη Jaén της Ισπανίας, αυξάνεται η κατανάλωση του ελαιολάδου,µε τους συνεταιρισµούς και τα ελαιοτριβεία να πωλούν 284,4 εκατοµµύρια κιλά, 3% περισσότερο από το 2009, σύµφωνα µε τα όσα ανέφερε στο τελευταίο τεύχος του το περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο». Επίσης, αυξήθηκαν κατά 2% οι αγορές στα σούπερ µάρκετ. Στην εγχώρια αγορά υπάρχει µεγάλη ζήτηση ελαιολάδου. Ήδη έχουν πουληθεί 141 εκατοµµύρια κιλά στη χώρα και 143,1 εκατοµµύρια κιλά έχουν πουληθεί εκτός συνόρων.
¶Ô˘Ï‹ıËΠÙÔ Û¯¤‰ÈÔ «°Ë»
√
όµιλος SOS Cuetara προσπαθεί πουλώντας τις εταιρείες που κατέχει, να καλύψεις τις άµεσες υποχρεώσεις του. Έτσι προχώρησε στη µεταβίβαση του σχεδίου «Γη» στον πορτογαλικό όµιλο SOVENA έναντι 92 εκατ. ευρώ. Το σχέδιο «Γη» αποτελούσε ένα από τα πλέον φιλόδοξα σχέδια των πρώην ιδιοκτητών της SOS Cuetara, αδελφών Σαλαζάρ, όπως σηµειώνει το περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο». Το σχέδιο «Γη» περιλάµβανε ελαιώνες υπέρπυκνης φύτευσης µηχανικής καλλιέργειας και συγκοµιδής, σε χώρες όπως η Πορτογαλία, το Μαρόκο και η Τυνησία. Οι ελαιώνες αυτοί είναι έκτασης 520.000 στρεµµάτων και το ετήσιο κόστος τους ανέρχεται στα 9 εκατ. ευρώ. Έτσι η SOVENA χτίζει σιγά-σιγά τη δική της αυτοκρατορία, καθώς σήµερα αποτελεί τη δεύτερη δύναµη στην παγκόσµια αγορά ελαιολάδου, µε πωλήσεις 180.000 τόνων ετησίως έναντι των 300.000 τόνων της SOS Cuetara. Η διαφορά, όµως, είναι ότι η SOVENA στηρίζεται σε υγιείς βάσεις, ενώ η SOS Cuetara παραπαίει µε χρέη που ανέρχονται στο 1,3 δισεκα-
τοµµύριο. Η νέα διοίκηση της SOS Cuetara προσπαθεί να συγκεντρώσει γύρω στα 500 εκατ. ευρώ που είναι άµεσα απαιτητά από τις πιστώτριες τράπεζες, επιπλέον ζητά αγοραστή για την εταιρεία ρυζιού του οµίλου, που εκτιµάται ότι µπορεί να αποφέρει 170 έως 200 εκατοµµύρια. Εξετάζεται επίσης η περίπτωση πώλησης της γνωστής εταιρείας ελαιολάδου Carapelli. Αντιθέτως, υπό της σηµερινές συνθήκες είναι αδύνατη η πώληση της Bertolli. Τυχόν πώληση σε µια λογική, αλλά πολύ κατώτερη τιµή σε σχέση µε τα 620 εκατ. ευρώ που την αγόρασαν οι αδελφοί Σαλαζάρ από τη Unilever, θα έδινε µεν ρευστότητα στη SOS, συγχρόνως όµως θα εκτίνασσε ακόµη υψηλότερα το χρέος της του 1,3 δισ. ευρώ. Σε ό,τι αφορά στην ιταλική εταιρεία που είχαν εξαγοράσει οι αδελφοί Σαλαζάρ, τη Minerva, η SOS Cuetara στράφηκε κατά του πρώην ιδιοκτήτη της Giuseppe Gasparini, διεκδικώντας το ποσό των 28 εκατοµµυρίων από πωλήσεις µετοχών. Το περίεργο είναι ότι ο Gasparini παραµένει µέλος του σηµερινού ∆.Σ. της SOS Cuetara.
ÚÂÔÚÙ¿˙ ∂ӉȷʤÚÔÓ ÁÈ· Ù· ·Ú·ÚÔ˚fiÓÙ· Ù˘ ʤٷ˜
∆
έλη Μάη του 2010 και η διαχείριση των αποβλήτων ή παραπροϊόντων των µεταποιητικών επιχειρήσεων δεν έχει αντιµετωπισθεί στη Λέσβο. Η ΕΑΣ Λέσβου περιµένει να επανα λειτουργήσει το πυρηνελαιουργείο της στα Πάµ φιλα, αλλά µέχρι τώρα δε φαίνεται διατεθειµένη να προχωρήσει σε νέα επένδυση. Τουλάχιστον δεν είναι στις άµεσες προτεραιότητές της. Με τον ίδιο τρόπο αντιµετωπίζουν το ζήτηµα της διαχείρισης του τυρόγαλου και οι τοπικές τυροκοµικές επιχειρήσεις του νησιού, περιµένοντας να κλείσει η χρονιά όπως-όπως. Οι τοπικές αρχές για ακόµη µια χρονιά κάνουν τα στραβά µάτια, εξαντλώντας κάθε όριο επιεικείας, και η µονάδα επεξεργασίας τυρόγαλου που έχει κατασκευαστεί στη δυτική Λέσβο, είναι πηγή εκτεταµένης δυσοσµίας, ενώ συνεχίζει να εργάζεται χωρίς άδεια λειτουργίας. Στον τοµέα της διαχείρισης των αποβλήτων ελαιοτριβείου, πάλι, ετοιµάζεται µια επένδυση, η οποία ελπίζουµε να φέρει θετικά αποτελέσµατα. ∆ιερευνητικές κινήσεις γίνονται και από την πλευρά της εταιρείας Pieralisi, η οποία θέλει να δηµιουργήσει µονάδα Repasso. Την ίδια στιγµή στην ηπειρωτική Ελλάδα υπάρχει µεγάλη κινητικότητα. Πέρα από τις επιχειρήσεις που έχουν δηµιουργηθεί στο παρελθόν για τη διαχείριση των αποβλήτων, βρίσκονται σε εξέλιξη και νέες επενδύσεις. Ενδεικτικό του κλίµατος που επικρατεί είναι η δηµιουργία ενός νέου φορέα µε την ονοµασία «Οικολογική ∆ιαχείριση Προϊόντων - Παραπροϊόντων Φέτας» (Ο.∆Ι.Π. ΠΑ.Φ.). Πρόκειται για ένα µη κερδοσκοπικό φορέα που συστάθηκε µε πρωτοβουλία τυροκοµικών επιχειρήσεων, έχει την έδρα του στη Θεσσαλία και ιδρυτικά µέλη είναι 14 τυροκοµικές επιχειρήσεις. Καλύπτει όλη την ηπειρωτική Ελλάδα από τον Έβρο µέχρι την Πελοπόννησο και σε αυτόν συµµετέχουν επιχειρήσεις που είναι διατεθειµένες να ακολουθήσουν την περιβαλλοντική διάσταση της παραγωγής και αξιοποίησης των παραπροϊόντων. Η σύσταση της Ο∆ΙΠΠΑΦ έτυχε µεγάλης απήχησης, γι’ αυτό και δόθηκε συνέντευξη στα περιφερειακά µέσα της Θεσσαλίας, όπου παρουσιάστηκαν οι άξονες και οι προοπτικές του φορέα, επιδιώκοντας µε τον τρόπο αυτό την ευρύτερη δυνατή συσπείρωση του κλάδου. Η οργάνωση αυτή έχει ως σκοπό: τη συνέργεια των επιχειρήσεων για τη συνδιαχείριση των παραπροϊόντων και υποπροϊόντων
10 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
t Οι τοπικές αρχές για ακόµη µια χρονιά κάνουν τα στραβά µάτια, εξαντλώντας κάθε όριο επιεικείας, και η µονάδα επεξεργασίας τυρόγαλου που έχει κατασκευαστεί στη δυτική Λέσβο, είναι πηγή εκτεταµένης δυσοσµίας, ενώ συνεχίζει να εργάζεται χωρίς άδεια λειτουργίας
s
και των πρώτων υλών της Φέτας ΠΟΠ, τη στήριξη των επιχειρήσεων-µελών για την κατοχύρωση της ποιοτικής ταυτότητας & του «οικολογικού αποτυπώµατος» του προϊόντος, την περιβαλλοντική θωράκιση της παραγωγής, την πολλαπλή ωφελιµότητα των µελών, µέσω παράλληλων δράσεων, τη δηµιουργία οικονοµιών κλίµακας, τη δυναµική προώθηση των ζητηµάτων του κλάδου προς τους αρµόδιους φορείς. Στην Ο∆ΙΠΠΑΦ έχουν ενταχθεί µεγάλες βιοµηχανίες όπως οι Βίγλα/∆έλτα, ∆ωδώνη, Κολιός, Μεβγάλ, ΕΑΣ Καλαβρύτων κ.ά..
ÚÂÔÚÙ¿˙ ªÔÚ› Ë ∂ÏÈ¿ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÂÈ ÛÙË ‰È¿ÛˆÛË ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜;
™
ύµφωνα µε µια µελέ τη που έγινε από το 1992 µέχρι το 1998 από τον Έλληνα καθηγητή του Πανεπιστηµί ου Βασιλικάτα της Ιταλίας κ. Χρή του Ορέστη Χρηστίδη* στο Ξυλογιάννη και παρουσιάστηκε στο ∆ιεθνές Συνέδριο µε θέµα «Ε λιά και περιβάλλον», που έγινε τον Οκτώβριο του 2003 στα Χανιά, το δέντρο της ελιάς και γενικά η ελαιοκαλλιέργεια µπορεί να συµβάλει σηµαντικά στη µείωση του διοξειδίου του άν θρακα της ατµόσφαιρας1. Συγκεκριµένα, ο κ. Ξυλογιάννης και η οµάδα του απέδειξαν ότι το ετήσιο ισοζύγιο του άνθρακα ενός εκταρίου (10 στρ.) ελαιώνα, όταν έφτασε σε ηλικία 5 ετών µετά τη φύτευση, µε σύνδεσµο φύτευσης 6 Χ 3 µ. είναι αρνητικό κατά 8 τόνους CO2. ∆ηλαδή συµβάλλει στη µείωση του CO2 της ατµόσφαιρας κατά 8 τόνους κάθε έτος, ποσότητα που ισοδυναµεί ενδεικτικά µε εκποµπές CO2 που παράγονται από την κίνηση ενός µικρού αυτοκινήτου για 50.000 χλµ. ή τη λειτουργία µιας λάµπας 100 W για 18,3 χρόνια. Τα εντυπωσιακά αυτά στοιχεία παρουσιάστηκαν στο παρακάτω πόστερ:
¡¤· ËÁ‹ ÂÈÛÔ‰‹Ì·ÙÔ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÂÏ·ÈÔ·Ú·ÁˆÁÔ‡˜
¶ÂÚÈ‚·ÏÏÔÓÙÈ΋ ÛˆÙËÚ›· ÁÈ· ÙËÓ ÂÏ·ÈÔÎÔÌ›·
ø
ς µάννα εξ ουρανού, ή ως από µηχανής θεός, µπορεί να χαρακτηριστεί το άρθρο του γεωπόνου Ορέστη Χρηστίδη που δηµοσιεύουµε στο «νησιωτικό Αγρόκτηµα». Οι ελαιοπαραγωγοί µπορούν να αποκτήσουν ένα επιπρόσθετο εισόδηµα πουλώντας δικαιώµατα άνθρακα στις ρυπογόνες βιοµηχανίες. Με επιστηµονικό τρόπο, ο κ. Χρηστίδης εξηγεί ότι από το 2003 έχουν δει τη δηµοσιότητα µελέτες που εξηγούν γιατί η ελαιοκαλλιέργεια µειώνει το διοξείδιο του άνθρακα στο περιβάλλον. Κατά συνέπεια, το περίσσευµα που προκύπτει από την καλλιέργεια της ελιάς µπορεί να πουληθεί σε επιχειρήσεις που το χρειάζονται. Μια τέτοια επιχείρηση είναι η ∆ΕΗ, η οποία ήδη έχει «φουσκώσει» σηµαντικά τους λογαριασµούς που όλοι πληρώνουµε, µε περιβαλλοντικό φόρο. Στο µέλλον, πιθανότατα το ίδιο θα κάνουν και άλλες κρατικές και ιδιωτικές επιχειρήσεις. Για παράδειγµα, περιβαλλοντικός φόρος αναµένεται να µπει στα υγρά καύσιµα που χρησιµοποιούµε για την κίνηση των οχηµάτων µας. Οι ελαιοπαραγωγοί, πουλώντας δικαιώµατα άνθρακα σε αυτές τις εταιρείες, θα µπορούν να εισπράττουν σηµαντικά έσοδα και έτσι θα καταστούν ξανά οικονοµικά βιώσιµοι οι ελαιώνες τους.
Τι χρειάζεται να γίνει για να αποκτήσουν το εισόδηµα αυτό οι ελαιοπαραγωγοί της Λέσβου; Μια µελέτη που θα υπολογίζει τα µεγέθη του ελαιώνα, τις εισροές και τις εκροές, θα θέτει παραµέτρους και τελικά θα προσδιορίζει το περιβαλλοντικό αποτύπωµα της ελαιοκοµίας. Τα περιβαλλοντικά έσοδα της ελαιοκοµίας δε θα είναι σταθερά, θα µεταβάλλονται από χρόνο σε χρόνο. Κι αυτό είναι κάτι που επίσης θα µπορεί να προσδιοριστεί. Ακόµη πιο σηµαντικό είναι ότι τα έσοδα αυτά θα αφορούν µόνο στα χωράφια που καλλιεργούνται και όχι τα χέρσα. Ποιος µπορεί να κάνει τη µελέτη; Ο κ. Χρηστίδης υποδεικνύει ότι η µελέτη µπορεί να γίνει από το Πανεπιστήµιο Αιγαίου. Εµείς σηµειώνουµε ότι αυτή η µελέτη για τον ελαιώνα της Λέσβου µπορεί να είναι η αρχή για σειρά µελετών που θα πρέπει να γίνουν σε όλα τα νησιά του Αιγαίου που διαθέτουν µικρούς ή µεγάλους ελαιώνες. Στη συνέχεια, θα πρέπει να επεκταθεί και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Το µόνο που µένει να δούµε είναι ποιος φορέας θα χρηµατοδοτήσει τη µελέτη. Σε κάθε περίπτωση, όµως, θεωρούµε ότι τα νέα δεδοµένα βάζουν σε άλλη βάση το µέλλον της ελαιοκαλλιέργειας.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
11
˘
νίονίο υ, ης ευ. ηοος οης εων ο-
ÚÂÔÚÙ¿˙
t Η εξέλιξη των εκποµπών της ελαιοκαλλιέργειας παρακολουθείται σε ετήσια βάση και συντάσσεται σχετική έκθεση, όπου φαίνεται η πορεία εξέλιξης του σχεδίου µείωσης
s
Οι ερευνητές προσέθεσαν ότι το αρνητικό ισοζύγιο άνθρακα αυξάνει ανάλογα µε την ηλικία των δένδρων και επηρεάζεται σηµαντικά από τις καλλιεργητικές πρακτικές, καταλήγοντας στην εκτίµηση ότι η βιολογική ελαιοκαλλιέργεια συµβάλλει ακόµη περισσότερο στην αύξηση του δεσµευόµενου διοξειδίου του άνθρακα.
¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë Â˘Ú‡ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Û˘ÌÂÚ·ÛÌ¿ÙˆÓ; Πλέον των προφανών περιβαλλοντικών πλεονεκτηµάτων που παρουσιάζει η ελαιοκαλλιέργεια, τουλάχιστον δύο είναι τα άµεσα οφέλη τα οποία µπορούν να προκύψουν για τους γεωργούς, µε βάση τα συµπεράσµατα της µελέτης και κυρίως λαµβάνοντας υπόψη το περιθώριο που υπάρχει για περαιτέρω βελτίωση του ισοζυγίου άνθρακα της καλλιέργειας: Αντιστάθµιση εκποµπών (Carbon offset). Μπορούν οι γεωργοί και οι οργανώσεις τους να ζητήσουν πρόσβαση στην εγχώρια και τη διεθνή αγορά ρύπων, που επιτρέπει την πώληση και αντιστάθµιση δικαιωµάτων µε απλές και γρήγορες διαδικασίες. Με βάση το σύστηµα CER (πιστοποιηµένες µειώσεις εκποµπών) υπολογίζονται οι ποσότητες CO2 που µειώνονται κάθε χρόνο από την καλλιέργεια και παραγωγή και πιστώνονται στο διεθνές Σύστηµα Εµπορίας δικαιωµάτων Εκποµπών (ETS), έτσι ώστε τελικά τα χρήµατα που εισπράττονται να διατίθενται ως κίνητρο στους παραγωγούς. Η αξιολόγηση πραγµατοποιείται σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα για την εκτίµηση του άνθρακα του Πρωτοκόλλου Αερίων Θερµοκηπίου (GGP), καθώς επίσης και τις οδηγίες του συγκεκριµένου πιστοποιητικού οργανισµού, που έχουν αναγνωρισθεί από το Πλαίσιο των Ηνωµένων Εθνών για την Κλιµατική Αλλαγή (UNFCCC) σχετικά µε την πιστοποίηση εφαρµογής Μηχανισµών Καθαρής Ανάπτυξης (CDM). Άµεση αναγνώριση από την αγορά. Μπορούν να πιστοποιήσουν τα προϊόντα τους µε τρόπο που να αναγνωρίζεται από τους καταναλωτές η θετική περιβαλλοντική τους επίδοση, έτσι ώστε να τα καταστήσουν περισσότερο ανταγωνιστικά (ευνοϊκότερη διείσδυση, καλύτερες τιµές), µε βάση διάφορα διεθνή πρότυπα όπως το CSR (Global Compact του ΟΗΕ), εθνικά όπως το PAS 2050, που αναπτύχθηκε από το BSI
12 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
(British Standards Institution), ή ιδιωτικά όπως το TN-CC0072008 της TÜV NORD κ.ά.. Όλα τα παραπάνω συστήµατα προϋποθέτουν και εφαρµόζουν ειδική µεθοδολογία για τον προσδιορισµό του «αποτυπώµατος άνθρακα» της παραγωγικής διαδικασίας, ως σηµείο εκκίνησης για την περαιτέρω βελτίωση του ισοζυγίου άνθρακα της καλλιέργειας.
∆È Á›ÓÂÙ·È ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ÛÙË ¯ÒÚ· Ì·˜; Μέχρι σήµερα στη χώρα µας, η αλλαγή του κλίµατος απασχόλησε την επιστηµονική κοινότητα και τους οικονοµικούς και κοινωνικούς εταίρους σχεδόν αποκλειστικά από τη σκοπιά που η αλλαγή αυτή έχει επιπτώσεις στη γεωργία και στη δασοπονία. Ωστόσο, υπό τις παρούσες συνθήκες, η ανάλυση της αντίστροφης σχέσης, δηλαδή οι επιπτώσεις του ελληνικού µοντέλου γεωργίας στην κλιµατική αλλαγή και η δυναµική του, έχει ίσως µεγαλύτερη σηµασία αν θεωρήσουµε τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής γεωργίας, διότι µπορεί να αναδείξει πλεονεκτήµατα του τοµέα και να αποτελέσει εργαλείο λήψης αποφάσεων σε πολλά και διάφορα επίπεδα. Ζητήµατα όπως: Ποιο είναι το αποτύπωµα άνθρακα και η συµβολή του ελληνικού µοντέλου γεωργίας στο σύνολο του ευρωπαϊκού και ειδικότερα των λεγόµενων στρατηγικών παραγωγικών κλάδων; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτών των κλάδων φυτικής και ζωικής παραγωγής και των κυριότερων τύπων ελληνικών δασών, σε σχέση µε το ισοζύγιο των αερίων εκποµπών στην ατµόσφαιρα και του άνθρακα στο έδαφος; Ποια είναι τα επιστηµονικά δεδοµένα από την ελληνική πραγµατικότητα και ποιες προτεραιότητες πρέπει να δοθούν σε ερευνητικές πρωτοβουλίες, σε τεχνικές και τεχνολογικές εφαρµογές και σε διαχειριστικά και αναπτυξιακά µέτρα; Ποιες δράσεις µέσω συγχρηµατοδοτούµενων προγραµµάτων είναι σε θέση να βοηθήσουν στη διάγνωση και αντιµετώπιση των όποιων προβληµάτων, αλλά και στην αξιοποίηση των όποιων πλεονεκτηµάτων;
είναι µια σειρά από προκλήσεις, στις οποίες καλούνται οι Έλληνες γεωργοί, ο επιστηµονικός κόσµος, ιδιαίτερα ο κλάδος των γεωτεχνικών, αλλά και οι λοιποί εταίροι να αντιπαραθέσουν δεδοµένα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, να αναλάβουν σχετικές δράσεις και να καταθέσουν προτάσεις τεχνικού και πολιτικού περιεχοµένου, ώστε να ωφεληθεί και η χώρα στο πλαίσιο των προσεχών διαβουλεύσεων για την κλιµατική αλλαγή, και οι Έλληνες γεωργοί. Άλλωστε, από το 2007, η τότε επίτροπος Γεωργίας της Ε.Ε. κ. Mariann Fischer Boel2 δηλώνει ότι το 11% συµµετοχής της ευρωπαϊκής γεωργίας στις συνολικές εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου το 1990 θα πρέπει να µειωθεί τουλάχιστον κατά 16% µέχρι το 2010 και αναγνωρίζει ότι για να επιτευχθεί αυτό, πρέπει µεταξύ άλλων «να διαδώσουµε αποτελεσµατικότερα τα αποτελέσµατα από την έρευνα της Ένωσης γύρω απ’ αυτό το θέµα. Πρέπει επίσης να µεταφράσουµε τα αποτελέσµατα σε πρακτικές λύσεις για τους γεωργούς και τους αρµόδιους για το σχεδιασµό… Η χρήση της κατάρτισης και των γεωργικών συµβουλευτικών υπηρεσιών είναι σηµαντική στο θέµα αυτό.». Στο ίδιο πνεύµα, από το 2008, η σηµερινή υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, κ. Κατερίνα Μπατζελή3, αναγνωρίζει ότι είναι εξίσου σηµαντικές οι δυνατότητες της γεωργίας στο µετριασµό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων «όσον αφορά στη βελτίωση των γεωργικών πρακτικών ή της διαµόρφωσης µιας πιο φιλικής προς το περιβάλλον ευρωπαϊκής γεωργίας και θα πρέπει να γίνουν βαθιές τοµές που θα στοχεύουν σε µία πραγµατικά πολυλειτουργική γεωργία στο σύνολο της επικράτειας της Ε.Ε. [...]». ∆έχεται δε την ανάγκη κινήτρων που θα «προωθούν τη χρήση καινοτόµων µεθόδων καλλιέργειας µε τη συνδροµή προηγµένων τεχνολογιών». Επιπλέον τονίζει, µεταξύ άλλων, ότι «πρέπει να επιδιωχθεί η δυνατότητα επέκτασης του πεδίου εφαρµογής του κοινοτικού µηχανισµού εµπορίας εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα στη χρήση γης και τη δασοκοµία, αλλά και η χρηµατοδότηση της µείωσης των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να ενισχυθεί ο περιβαλλοντικός προσανατολισµός των επενδύσεων [...]».
∆È ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó fiÏ· ·˘Ù¿ Ú·ÎÙÈο ÁÈ· ÙÔÓ ÂÏ·ÈÒÓ· Ù˘ §¤Û‚Ô˘; Ο ελαιώνας της Λέσβου αριθµεί περίπου 10 εκατοµµύρια δένδρα σε συνολική έκταση 400 χιλιάδων στρεµµάτων. Το δυναµικό αυτό µπορεί να έχει σηµασία σε πολλά επίπεδα, από το µετριασµό των επιπτώσεων της κλιµατικής αλλαγής µέχρι τη βελτίωση των οικονοµικών και κοινωνικών συνθηκών των καλλιεργητών. Σύµφωνα όµως µε όσα προαναφέρθηκαν, είναι αναγκαία µια αλληλουχία συγκεκριµένων ενεργειών: Αρχικός υπολογισµός δέσµευσης και εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου (αποτύπωµα άνθρακα) Για το σκοπό αυτό υπολογίζονται αφενός οι άµεσες και έµµεσες εκποµπές και δεσµεύσεις από τη βιόσφαιρα του ελαιώνα, αφετέρου οι εκποµπές που προκαλούνται από τις καλλιεργητικές δραστηριότητες. Ο υπολογισµός αφορά στην ενεργειακή κατανάλωση του χρησιµοποιούµενου εξοπλισµού, τις τοπικές µετακινήσεις, το περιβαλλοντικό στίγµα των χρησιµοποιούµενων εισροών, την άρση της παραγωγής, την παραγωγή υποπροϊόντων ή αποβλήτων κ.λπ.. Ανάπτυξη δεικτών παρακολούθησης Οι δεσµεύσεις και οι εκποµπές της ελαιοκαλλιέργειας συνδέο-
νται, όπως αναφέρθηκε, µε τα χαρακτηριστικά των διαφόρων περιοχών, της έκτασης και της πυκνότητας φύτευσης, της ηλικίας των δένδρων, των καλλιεργητικών µεθόδων κ.λπ.. Υπολογίζονται οι απόλυτες και σχετικές εκποµπές ανά αντιπροσωπευτική περιοχή, ανά µονάδα έκτασης, ανά ποικιλία, ανά ηλικία κ.λπ., ανάλογα µε την παράµετρο που κάθε φορά λαµβάνεται υπόψη. Οι δείκτες είναι εξαιρετικά σηµαντικοί γιατί µπορούν να χρησιµοποιηθούν συγκριτικά και προς άλλους κλάδους παραγωγής, άλλες περιοχές, ακόµη και προς άλλες χώρες, καθώς και έναντι διαφορετικών ετών βάσης, που λαµβάνονται ως αφετηρίες στις διεθνείς διαβουλεύσεις. Σχέδιο µείωσης εκποµπών και ετήσια παρακολούθηση Με βάση τα αποτελέσµατα των µετρήσεων και υπολογισµών συντάσσεται σχέδιο µείωσης των εκποµπών. Το σχέδιο περιλαµβάνει συγκεκριµένους στόχους µείωσης είτε των απόλυτων εκποµπών είτε τη βελτίωση των σχετικών δεικτών. Περιλαµβάνει, επίσης, τη βέλτιστη οικονοµικά στρατηγική για την επίτευξή τους. Για να επιτευχθεί αυτό λαµβάνεται υπόψη η δυνατότητα υιοθέτησης βέλτιστων πρακτικών γεωργικής διαχείρισης, η δυνατότητα βελτιστοποίησης εξοπλισµού και διαδικασιών, η δυνατότητα αλλαγής συµπεριφοράς των παραγωγών κ.ά.. Η εξέλιξη των εκποµπών της ελαιοκαλλιέργειας παρακολουθείται σε ετήσια βάση και συντάσσεται σχετική έκθεση, όπου φαίνεται η πορεία εξέλιξης του σχεδίου µείωσης. Πιστοποίηση Σε συνεργασία µε ενδεδειγµένους οργανισµούς επαλήθευσης εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου επιτυγχάνεται πιστοποίηση του σχεδίου µείωσης των εκποµπών, βάσει διεθνών προτύπων και ενδεχοµένως βάσει διεθνών δεικτών, µε σκοπό την αντιστάθµιση αυτών, αλλά και τη σήµανση των προϊόντων και διαδικασιών παραγωγής. Πίστωση ∆ικαιωµάτων Εκποµπών στο ETS (Emission Trading Scheme) Η επίτευξη της πιστοποίησης για συγκεκριµένη περιοχή και έκταση θα επιτρέψει τη διαπραγµάτευση της καθαρής µείωσης των εκποµπών στο πλαίσιο του ETS. Το αποτέλεσµα θα είναι η επιστροφή χρηµάτων στους παραγωγούς. Βασική, ωστόσο, προϋπόθεση για όλα αυτά είναι να συνειδητοποιήσουν τις δυνατότητες που προσφέρονται οι ίδιοι οι ελαιοκαλλιεργητές ως άµεσα ενδιαφερόµενοι, η τοπική επιστηµονική κοινότητα ως επισπεύδων παράγων και φυσικά οι πολιτικοί ως πηγή χρηµατοδότησης.
* Ο Ορέστης Χρηστίδης είναι γεωπόνος, στέλεχος της εταιρείας AGROPOLE και µέλος διεπιστηµονικού δικτύου συνεργασίας µεταξύ ειδικών του Α.Π.Θ., του ΕΘΙΑΓΕ και του Γ.Π.Α..
1
2
3
Α. Sofo, A.M. Palese, C. Xiloyannis. Can olive growing mitigate the greenhouse effect? A study of carbon cycle from atmosphere to olive tree products. Χανιά 2003. Mariann Fischer Boel. "Farming's role in mitigating climate change". Conference on "Adapting to Climate Change - launching of the Green paper" Brussels, 3 July 2007. Κατερίνα Μπατζελή, ευρωβουλευτής. «ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑ ΓΕΣ - Προκλήσεις και Προοπτικές για ένα Νέο Αγροτικό Μοντέλο». ΕΡ ΓΑΣΤΗΡΙΟ ∆ΙΚΤΥΟΥ ΑΓΡΟΤΩΝ, Αθήνα, 15 Μαρτίου 2008.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
13
ÚÂÔÚÙ¿˙ ∏ ÛÎÈ¿ Ù˘ ÎÚ›Û˘ ¿Óˆ ·fi Ù· ÌÂÛÔÁÂȷο ÚÔ˚fiÓÙ·
∆ÚÂȘ ÂÎı¤ÛÂȘ Î·È Ôχ˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜
T
ον περασµένο Μάρτη και Απρίλη πραγµατοποιήθηκαν στην Αθήνα τρεις γνωστές κλαδικές εκθέσεις για το ελαιόλαδο (Φεστιβάλ Ελαιολάδου και «Ελαιοτεχνία») και για το κρασί («Οινόραµα»). Το πρώτο πράγµα που διαπίστωνε κανείς στις εκθέσεις αυτές ήταν τα αποτυπώµατα της οικονοµικής κρίσης στη χώρα µας και αν είχε τη δυνατότητα να δει και λίγο βαθύτερα, διαπίστωνε τα αποτυπώµατα της γενικότερης οικονοµικής κρίσης που πλήττει την ευρωπαϊκή οικονοµία. ∆εν έλειψαν τα ωραία περίπτερα, οι νέες, έξυπνες και πρωτοποριακές συσκευασίες, τα νέα προϊόντα, η δυναµική εµφάνιση νησιωτικών επιχειρήσεων, δυστυχώς όµως δεν ήταν αυτά τα στοιχεία που έδωσαν τον τόνο στις εκθέσεις. Το κύριο χαρακτηριστικό σε όλες τις συζητήσεις ήταν η αβεβαιότητα για το µέλλον, ο φόβος για τις αλλαγές που θα φέρει η νέα ΚΑΠ και κυρίως µια πιθανή συµφωνία στο πλαίσιο του ΠΟΕ για τα δύο βασικά µεσογειακά προϊόντα, το λάδι και το κρασί. Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό ήταν πως πολλοί επιχειρηµατίες συζητούσαν για τα µεγάλα «φέσια» που έχουν δεχθεί και το φόβο τους για τις επιπτώσεις από αυτά. Στα λίγα αλλά σηµαντικά χαρακτηριστικά που µπορέσαµε να εντοπίσουµε, είναι η αλλαγή πνεύµατος σε πάρα πολλούς επιχειρηµατίες. Συγκεκριµένα, συζητούσαν κάθε επιχειρηµατική κίνηση που πρόκειται να κάνουν και εξέταζαν όλες τις παραµέτρους. ∆εν τους απασχολούσε µόνο το κόστος του µηχανήµατος που θα αγόραζαν, ενδιαφέρονταν να µάθουν αν θα καταφέρουν να µειώσουν τα λειτουργικά κόστη της µονάδας τους, αν η τεχνολογία που χρησιµοποιεί το συγκεκριµένο µηχάνηµα είναι φιλική προς το περιβάλλον κ.λπ.. Σηµεία των καιρών θα πει κάποιος. Ίσως. Αλλά από την άλλη µπορεί να πει κανείς ότι η κρίση µάς έχει κάνει όλους σοφότερους. Άλλο ένα θετικό στοιχείο για τα νησιωτικά προϊόντα, οι µεγάλες διακρίσεις που απέσπασαν για ακόµη µια φορά στις εκθέσεις που έγιναν. ∆ική µας απορία παραµένει εδώ και χρόνια το γιατί αυτές οι επιτυχίες δεν έχουν αξιοποιηθεί στην προβολή των τοπικών προϊόντων.
ºÂÛÙÈ‚¿Ï ∂Ï·ÈÔÏ¿‰Ô˘ Î·È ∂ÏÈ¿˜ Το Φεστιβάλ Ελαιολάδου και Ελιάς είχε εξαιρετικά περιο-
14 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
ρισµένο αριθµό συµµετοχών. Σχεδόν το σύνολο των περιπτέρων ήταν περίπτερα νοµαρχιών, στα οποία στεγάζονταν µικρές επιχειρήσεις τυποποίησης ελαιολάδου και βρώσιµης ελιάς. Ελάχιστες ήταν οι εταιρικές παρουσίες µε ελαιουργικά µηχανήµατα, φυτώρια και άλλες του χώρου. Αρκετά ενδιαφέρουσα ήταν η ηµερίδα που διοργάνωσε το περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο» κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ, αλλά ένας κούκος δε φέρνει την άνοιξη... Η ουσία του πράγµατος, δηλαδή το εµπορικό ενδιαφέρον για την έκθεση, ήταν ελάχιστο ως µηδαµινό. Το σύνολο των επιχειρηµατιών του κλάδου που συναντήσαµε έλεγαν ότι η ελαιοκοµία στη χώρα µας θα γνωρίσει ακόµη χειρότερες µέρες τα επόµενα χρόνια, και πώς να µην κυριαρχεί αυτή η αντίληψη όταν οι τιµές του έξτρα παρθένου ελαιολάδου κυµαίνονται επί µήνες µεταξύ 2,20 και 2,30 ευρώ το κιλό για τον παραγωγό;
«∂Ï·ÈÔÙ¯ӛ·» Λίγα και µικρά περίπτερα, απουσία πολλών µεγάλων επιχειρήσεων, ήταν τα βασικά στοιχεία που σηµάδεψαν τη φετινή διοργάνωση της έκθεσης «Ελαιοτεχνία», η οποία δεν κατάφερε να κάνει τη διαφορά σε σχέση µε την ανταγωνιστική έκθεση του Φεστιβάλ Ελαιολάδου και Ελιάς. Ίσως οι διοργανωτές των δύο εκθέσεων θα πρέπει να επανεξετάσουν το σχεδιασµό τους, είτε συγχωνεύοντας τις διοργανώσεις σε µία είτε συµφωνώντας οι εκθέσεις τους να διοργανώνονται ανά διετία (η µία τα µονά έτη και η δεύτερη τα ζυγά). Σε κάθε περίπτωση, η λειτουργία µιας έκθεσης µε παράλληλες επιστηµονικές και επαγγελµατικές ηµερίδες είναι αναγκαία και µπορεί να αποτελέσει τόπο συνάντησης όλων των επαγγελµατιών του κλάδου. Μάλιστα, ίσως µια ισχυρή διοργάνωση να φέρει στη χώρα µας εκθέτες και επαγγελµατίες από τις άλλες ελαιοπαραγωγές χώρες της Ευρώπης.
ÕÏÏÔ Îϛ̷ ÛÙÔ «√ÈÓfiÚ·Ì·» Τελείως διαφορετικό ήταν το κλίµα στο «Οινόραµα», που πραγµατοποιήθηκε τις ίδιες ηµέρες µε το Φεστιβάλ Ελαιολάδου και Ελιάς. Ήταν µια µεγάλη έκθεση µε πολύ κόσµο, χωρίς αυτό να σηµαίνει πως δεν την άγγιξε η οικονοµική κρίση. Σε ξεχωριστό χώρο φιλοξενούνταν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή
µηχανηµάτων και εξοπλισµού για οινοποιίες. Είναι ενδεικτικό ότι µια από τις γνωστότερες επιχειρήσεις στον ελαιουργικό τοµέα, η Pieralisi, επέλεξε να µην πάρει µέρος στο Φεστιβάλ Ελαιολάδου και Ελιάς, αλλά στο «Οινόραµα». Στο περίπτερό της παρουσίασε νέα µηχανήµατα για την επεξεργασία των σταφυλιών και την παραγωγή µούστου. Ο κλάδος του κρασιού αντιµετωπίζει κι αυτός πολλά προβλήµατα, καθώς τα ελληνικά κρασιά δέχονται µεγάλη πίεση από τα κατά πολύ φθηνότερα εισαγόµενα. Τα εντυπωσιακά περίπτερα της έκθεσης δεν µπορούσαν να κρύψουν τα προβλήµατα, ωστόσο ο κλάδος δείχνει ότι επιλέγει να επενδύσει στην ποιότητα. Αυτό άλλωστε είναι και το µοναδικό όπλο που έχουν να χρησιµοποιήσουν οι Έλληνες οινοποιοί σε σχέση µε τους ανταγωνιστές τους
από τις τρίτες χώρες. Εξαιρετικό ενδιαφέρον είχε η εκδήλωση που διοργάνωσε η Εθνική ∆ιεπαγγελµατική Οργάνωση Αµπέλου και Οίνου, στην οποία παρουσιάστηκε η «Στρατηγική Μάρκετινγκ και Συστήµατος Ταυτότητας του Ελληνικού Κρασιού στην Ελληνική και Παγκόσµια Αγορά» που έχει σχεδιάσει και πώς πρόκειται να την εφαρµόσει. Είναι πρόωρο να κρίνει κανείς αν ο σχεδιασµός αυτός θα βγάλει τον κλάδο από την κρίση και θα καταφέρει να εξασφαλίσει ικανοποιητικό εισόδηµα για τους αµπελουργούς µας. Όµως είναι θετικό ότι ο κλάδος απέκτησε στρατηγική. Η ελληνική παραγωγή κρασιού καλύπτει το 1,32% της παγκόσµιας παραγωγής, αλλά µόλις το 0,32% των παγκόσµιων εξαγωγών.
(Αριστερά) Το περίπτερο της ΕΑΣ Λήµνου στην έκθεση «Οινόραµα» (∆εξιά) Ο Λέσβιος ελαιοπαραγωγός και τυποποιητής, Γρηγόρης Γλιγλής, στην έκθεση «Ελαιοτεχνία»
ÚÂÔÚÙ¿˙ ∂Ï·ÈfiÏ·‰· Î·È ÎÚ·ÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘
µÚ·‚›· Û ‰È·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÂÎı¤ÛÂȘ
™
το Φεστιβάλ Ελαιολάδου και Ελιάς τα βραβεία που απέσπασαν τα νησιωτικά ελαιόλαδα είναι: Το «Aegean Gold» της οικογένειας Πρωτούλη πήρε το Πλατινένιο Βραβείο γεύσης στην κατηγορία του ελαιόλαδου µε ισχυρή ένταση φρουτώδους. Το «Όλβια» της «Μιχάλης Τζωρτζής» πήρε το Χρυσό Βραβείο γεύσης µε ισχυρή ένταση φρουτώδους. Το «Ειρήνη» του Νίκου και της Μύρτας Καλαµποκά πήρε το Χάλκινο Βραβείο γεύσης στην κατηγορία ελαιόλαδου µε ισχυρή ένταση φρουτώδους. Στην έκθεση «Ελαιοτεχνία» τα νησιωτικά ελαιόλαδα απέσπασαν τα παρακάτω βραβεία: Το «Ειρήνη» του Νίκου και της Μύρτας Καλαµποκά πήρε Αργυρό Κότινο στην κατηγορία «Υψηλής έντασης φρουτώδη ελαιόλαδα». Επίσης πήρε Χάλκινο Κότινο για την ετικέτα του και Χάλκινο Κότινο για τη συνολική εικόνα της συσκευασίας του. Το «Όλβια» της «Μιχάλης Τζωρτζής» πήρε τον Αργυρό Κότινο στην κατηγορία «Μεσαίας έντασης φρουτώδη ελαιόλαδα». Το «Aegean Gold» της οικογένειας Πρωτούλη, Χάλκινο Κότινο στην κατηγορία µεσαίας έντασης φρουτωδών ελαιολάδων. Το «Γέρας» του Γρηγόρη Γλιγλή από τη Γέρα πήρε Αργυρό Κότινο στην κατηγορία «Χαµηλής έντασης φρουτώδη ελαιόλαδα». Στον ελληνικό τµήµα του διαγωνισµού Biol Prize, που αφορά αποκλειστικά σε βιολογικά ελαιόλαδα, διακρίθηκαν: Το «Αegeab Gold» της οικογένειας Πρωτούλη πήρε τη δεύτερη θέση. Το «Ειρήνη» του Νίκου και της Μύρτας Καλαµποκά βρέθηκε στη δεύτερη θέση. Και τα δύο ελαιόλαδα συνέχισαν στη δεύτερη φάση του διαγωνισµού στην Ιταλία. Στο 10ο ∆ιεθνή ∆ιαγωνισµό Οίνου Θεσσαλονίκης τα νησιωτικά κρασιά πέτυχαν τις ακόλουθες επιτυχίες: Samos Nectar, εσοδείας 2006 (λευκό), της ΕΟΣ Σάµου, Μεγάλο Χρυσό Samos Anthemis, εσοδείας 2004 (λευκό) της ΕΟΣ Σάµου, Χρυσό Vinsanto Λιαστό, εσοδείας 2004 (λευκό) της Ένωσης Συνεταιρισµών Θηραϊκών Προϊόντων, Ασηµένιο.
16 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
Ηφαίστου Γνώση, εσοδείας 2002 (λευκό), της Πέτρος Χατζηγεωργίου Ο.Ε., Ασηµένιο Muscat de Rhodes, εσοδείας 2008 (λευκό), της Cair A.E., Ασηµένιο Μοσχάτο Αλεξανδρείας, εσοδείας 2009 (λευκό), του Οινοποιείου Γκαράλη, Ασηµένιο Σαντορίνη, εσοδείας 2009 (λευκό), της Οινοποιίας Γαβαλά, Ασηµένιο Paros, εσοδείας 2009 (λευκό), της Ε.Θ. Μωραϊτής Α.Ε., Ασηµένιο Paros βαρέλι, εσοδείας 2009 (λευκό), της Ε.Θ. Μωραϊτής Α.Ε., Ασηµένιο Maestro Semi Dry, εσοδείας 2009 (Ροζέ), της Cair A.E., Ασηµένιο Syrah, εσοδείας 2008, τοπικός οίνος της Κω της εταιρείας Βασίλης Χατζηεµµανουήλ, Ασηµένιο Σαντορίνη, εσοδείας 2009 (λευκό), της Ένωσης Συνεταιρισµών Θηραϊκών Προϊόντων Σαντορίνη νυκτέρι, εσοδείας 2009 (λευκό), της Ένωσης Συνεταιρισµών Θηραϊκών Προϊόντων Κατσανό, εσοδείας 2009 (λευκό), Οινοποιία Γαβαλά, Ασηµένιο Samos Vin Doux, εσοδείας 2009 (λευκό), της ΕΟΣ Σάµου Vinsanto λικέρ, εσοδείας 2003 (λευκό), της Ένωσης Συνεταιρισµών Θηραϊκών Προϊόντων Maestro Dry, εσοδείας 2009 (λευκό), της Cair A.E., Ασηµένιο
ÚÂÔÚÙ¿˙ ¡¤· ‰È¿ÎÚÈÛË ÁÈ· ÙÔ Ï¿‰È Ù˘ §¤Û‚Ô˘
T
ις τρεις πρώτες θέσεις στο ελληνικό τµήµα του διαγωνισµού Premio Biol International κατέλαβαν τα λάδια της Λέσβου. Στην τελική φάση του διαγωνι σµού, που πραγµατοποιήθηκε στο Μπάρι της Ιταλίας στις 29 Απριλίου, έλαβαν µέρος 20 βιολογικά ελαιόλαδα από τη χώρα µας και πάνω από 300 βιολογικά ελαιόλαδα από όλο τον κόσµο. Νικητής του διαγωνισµού ήταν το βιολογικό ελαιόλαδο «Primo bio» από τη Σικελία της Ιταλίας, τη δεύτερη θέση πήρε το «Terraliva» επίσης από τη Σικελία, ενώ την τρίτη κατέλαβε το «Risca Grande Classic» στην Πορτογαλία. Στη γενική κατάταξη τα βιολογικά ελαιόλαδα της Λέσβου που πήραν µέρος στην τελική φάση του διαγωνισµού, κατατάχθηκαν ανάµεσα στα 30 καλύτερα του κόσµου. Στο ελληνικό τµήµα του διαγωνισµού, το «Aegean Gold» της οικογένειας Πρωτούλη πήρε την πρώτη θέση, το «Olvia» του Μιχάλη Τζωρτζή πήρε τη δεύτερη και το «Ειρήνη» του Νίκου και της Μύρτας
Καλαµποκά την τρίτη. Το βραβείο απευθύνεται σε µεµονωµένους παραγωγούς, ελαιοκοµικούς συνεταιρισµούς και επιχειρήσεις συσκευασίας ελαιολάδου. Πρόκειται για έναν από τους σηµαντικότερους διαγωνισµούς βιολογικού ελαιολάδου, που γίνεται στην Ιταλία κάθε χρόνο. Οι επιτυχίες των ελαιολάδων της Λέσβου στον τρίτο κατά σειρά φετινό διαγωνισµό ελαιολάδου πιστοποιούν την ποιοτική ανωτερότητά τους και τα κάνουν να ξεχωρίζουν. Τα βασικά στοιχεία που προσδίδουν τη µοναδικότητά τους, είναι οι ιδιαίτερες ποικιλίες ελιάς που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή τους, ο νησιωτικός χαρακτήρας του τόπου παραγωγής, της Λέσβου, και οι εδαφολογικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί.
™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Á˘Ó·ÈÎÒÓ
∏
συµβολή των γυναικείων συνεταιρισµών στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτισµική εξέλιξη της υπαίθρου είναι πολύ µεγάλη. Ως επιχειρήσεις του τοµέα της κοινωνικής οικονοµίας κρίνονται µε κάποια χαλαρότητα τα οικονοµικά τους αποτελέσµατα, αλλά η δράση τους έχει δείξει ότι µπορούν να έχουν σηµαντικά οικονοµικά αποτελέσµατα και να δηµιουργούν θέσεις εργασίας εκεί που άλλες επιχειρήσεις δεν καταφέρνουν να επιβιώσουν. Πώς µπορεί να θεωρηθεί ήσσονος σηµασίας οικονοµική µονάδα ο Συνεταιρισµός Γυναικών του Μεσοτόπου, που έχει έναν ετήσιο τζίρο 400.000 ευρώ; Παράλληλα, όµως, οι συνεταιρισµοί των γυναικών είτε ασχολούνται µε τη µεταποίηση αγροτικών προϊόντων είτε ασχολούνται µε τον αγροτοτουρισµό δίνουν εργασιακή διέξοδο στις γυναίκες της υπαίθρου, λειτουργούν ως Κριθαράκι φτιαγµένο µε το χέρι από τις γυναίκες του Συνεταιρισµού Μεσοτόπου
18 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
κοινωνικός χώρος, αξιοποιούν τα τοπικά προϊόντα δηµιουργώντας «βάθος» στις τοπικές οικονοµίες των χωριών και φυσικά προσφέρουν εισόδηµα για τις γυναίκες µέλη τους. Συνήθως οι συνεταιρισµοί των γυναικών δηµιουργούν εστιατόρια ταβέρνες, ζαχαροπλαστεία, µονάδες κέτερινγκ, αγροτοτουριστικές επιχειρήσεις και µονάδες παραγωγής ειδών οικοτεχνίας και χειροτεχνίας. Σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν 157 συνεταιρισµοί γυναικών. Από αυτούς, οι 115 δραστηριοποιούνται στον τοµέα της εστίασης και της παραγωγής τροφίµων. 21 συνεταιρισµοί έχουν επικεντρώσει τη δράση τους στον τοµέα της οικοτεχνίας και της χειροτεχνίας. Άλλοι 21 συνεταιρισµοί δραστηριοποιούνται στον κλάδο του αγροτοτουρισµού. Η δράση των γυναικείων συνεταιρισµών, πέρα από το στενά οικονοµικό σκέλος, συµβάλλει στη διατήρηση της τοπικής τεχνογνωσίας στην παραγωγή προϊόντων, η ο-
·ÊȤڈ̷ ∆Ô «ÓËÛȈÙÈÎfi ∞ÁÚfiÎÙËÌ·» ÛÙȘ µÚ˘Í¤ÏϘ
¢‡Ó·ÌË ·Ó¿Ù˘Í˘ ÔÈ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Á˘Ó·ÈÎÒÓ ποία µεταφέρεται από γενιά σε γενιά, που αν δεν υπήρχαν αυτοί οι συνεταιρισµοί, είναι πιθανό να είχε χαθεί. Αξιοποιούν, δε, τοπικούς πόρους, εργασία και πρώτες ύλες, που συνήθως έµεναν αναξιοποίητοι. Πολύ µεγάλη είναι και η κοινωνική τους προσφορά. Πρόκειται για µια από τις ελάχιστες δυνατότητες που έχουν οι γυναίκες της υπαίθρου να αξιοποιήσουν τις γνώσεις τους, να αποκοµίσουν εισόδηµα και έτσι να καταστούν οικονοµικά ανεξάρτητες. Το εισόδηµα αυτό συνήθως χρησιµοποιείται για την κάλυψη αναγκών της αγροτικής οικογένειας και σε πάρα πολλές περιπτώσεις παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαµόρφωση και αναβάθµιση του βιοτικού επιπέδου της. Χάρη στους συνεταιρισµούς τους, οι γυναίκες βγαίνουν από το σπίτι, λαµβάνουν µέρος στην οικονοµική και κοινωνική ζωή του χωριού ή της πόλης που ζουν. Τα προβλήµατα δε λείπουν, ιδιαίτερα τώρα που οικονοµι-
κή κρίση δηµιουργεί νέα δεδοµένα για όλες τις επιχειρήσεις. Τα σηµαντικότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν είναι: Ο µικρός αριθµός µελών σε κάθε συνεταιρισµό. Η έλλειψη ιδίων κεφαλαίων. Η δυσκολία προσαρµογής στις απαιτήσεις που θέτει η αγορά. Η στρεβλή κατανόηση, σε ορισµένες περιπτώσεις, των αρχών του συνεργατισµού. Η µεγάλη πρόκληση για τους γυναικείους συνεταιρισµούς τα επόµενα χρόνια θα είναι η ανάπτυξη συνεργασιών µεταξύ τους και η δηµιουργία οµοσπονδιών ή ενώσεων γυναικείων συνεταιρισµών. Στην παραγωγική διαδικασία, απ’ την άλλη, θα χρειαστούν µεγάλη στήριξη για να κερδίσουν το στοίχηµα της παραγωγής µεγάλης κλίµακας, χωρίς τα προϊόντα τους να χάσουν τη µοναδικότητα που τους προσδίδει η οικοτεχνική µορφή των συνεταιρισµών.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
19
·ÊȤڈ̷ √È ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ Á‡ÛÂȘ ˙ËÙÔ‡Ó ‰È¤ÍÔ‰Ô ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿
∏ ‰‡ÛÎÔÏË ÔÚ›· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈΛˆÓ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÒÓ
Ανάρπαστα γίνονται τα προϊόντα από κάστανο του Συνεταιρισµού Γυναικών Αγιάσου
¢
εκαπέντε συνεταιρισµοί γυναικών έχουν δηµιουργηθεί στο νοµό µας. Από αυτούς, οι 14 βρίσκονται στη Λέσβο και ένας στη Λήµνο. Πρόκειται για το Συνεταιρισµό Γυναικών Ατσικής, που δυστυχώς έχει φθάσει στα όρια της διάλυσής του, αν και πριν λίγα χρόνια είχε µια εξαιρετικά πετυχη µένη πορεία. Ο νοµός της Λέσβου πρέπει να θεωρείται ένας από τους δυναµικότερους στην ανάπτυξή τους, µια και διαθέτει περίπου το 10% των γυναικείων συνεταιρισµών της χώρας, πράγµα που σε µεγάλο βαθµό οφείλεται στις προσπάθειες που έχει καταβάλει η υπεύθυνη Οικιακής Οικονοµίας της ∆ιεύθυνσης Αγροτικής Ανάπτυξης της νοµαρχίας, Γιούλη Κουφού. Ο τελευταίος συνεταιρισµός δηµιουργήθηκε πριν ενάµιση µήνα από της γυναίκες του Μανταµάδου. Ο αριθµός των µελών του είναι µικρός και συνήθως κυµαίνεται από 12 έως 15 άτοµα. Υπάρχουν, όµως, και συνεταιρισµοί µε περισσότερα µέλη, ο Συνεταιρισµός της Αγίας Παρασκευής έχει 16 και ο Συνεταιρισµός του Μεσοτόπου έχει 30 µέλη.
20 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
Το µορφωτικό επίπεδο των γυναικών είναι σχεδόν πάντα πολύ χαµηλό. Καµµία από τις συνεταιρισµένες γυναίκες της Λέσβου δεν είναι πτυχιούχος ΤΕΙ ή ΑΕΙ, ελάχιστες είναι εκείνες που έχουν πάρει απολυτήριο λυκείου. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν πάρει απολυτήριο δηµοτικού σχολείου ή γυµνασίου. Ο τζίρος είναι ανάλογος του µεγέθους που έχει κάθε συνεταιρισµός και κυµαίνεται συνήθως από τις 100.000 έως τις 400.000 ευρώ. Η γκάµα των προϊόντων που φτιάχνουν είναι πολύ µεγάλη, ωστόσο είναι πολύ µεγάλο πρόβληµα ότι όλοι οι συνεταιρισµοί φτιάχνουν σχεδόν τα ίδια προϊόντα, µε αποτέλεσµα ο ένας να ανταγωνίζεται τον άλλον. Ορισµένα από τα προϊόντα που παρασκευάζουν οι γυναικείοι συνεταιρισµοί της Λέσβου, είναι: Γλυκά του κουταλιού και του ταψιού Γεµάτα (τοπικό γλυκό της Λέσβου µε ψίχα αµυγδάλου) σε διάφορες µορφές - λουλούδια, κεντητά, αχλαδάκι κ.λπ. ∆ίπλες, πλατσέντες Αγιασώτικη βασιλόπιτα και διάφορα γλυκά µε βά-
·ÊȤڈ̷
t
Σήµερα στη Λέσβο υπάρχει ένας σηµαντικός αριθµός γυναικείων συνεταιρισµών, που θα µπορούσαν να δηµιουργήσουν µια δική τους οµοσπονδία ή ακόµη και ένωση συνεταιρισµών
s
Νόστιµα ζυµαρικά από γυναικεία χέρια
ση το κάστανο (Συνεταιρισµός Γυναικών Αγιάσου) Λικέρ Χυµό πορτοκαλιού Ζυµαρικά: κριθαράκι, χυλοπίτες Κόλλυβα Τραχανάς γλυκός και ξινός Γκιουζλεµέδες, λιόψωµα Κέικ διαφόρων τύπων, βουτήµατα Μαζεύουν και εµπορεύονται βότανα και αρωµατικά φυτά Μαγειρεύουν µια πολύ µεγάλη γκάµα τοπικών φαγητών, που σερβίρονται σε συνέδρια, συνεστιάσεις, εκδηλώσεις, γάµους, βαφτίσια κ.λπ.
¶Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Η ανάγκη για τη δηµιουργία των συνεταιρισµών προέκυψε µέσα από σεµινάρια που έκανε στις γυναίκες της υπαίθρου η ∆ιεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης. Οι γυναίκες παρακολουθούσαν τα σεµινάρια, ωστόσο όταν τελείωναν τίθετο το ερώτηµα «και τώρα τι κάνουµε;». Ήταν η πρώτη ένδειξη ότι οι γυναίκες αναζητούσαν µια διέξοδο. ∆ιέξοδο στα οικονοµικά τους προβλήµατα, από τον κοινωνικό αποκλεισµό, για µια καλύτερη ζωή στον τόπο τους. Το ζήτηµα προβληµάτισε πολύ την κ. Κουφού και τελικά βρήκε ως καλύτερη δυνατή επιλογή τη δηµιουργία γυναικείων συνεταιρισµών. Η αρχή έγινε από το Μεσότοπο. «Στο χωριό αυτό οι γυναίκες ήταν πιο δεκτικές και πιο συνεργάσιµες. Έτσι έγινε η αρχή», λέει η κ. Κουφού. Οι δυσκολίες ήταν πολλές, υπήρ-
22 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
χαν αντιδράσεις από τους συζύγους που πίστευαν ότι θα χάσουν τις γυναίκες τους. ∆ισταγµός όµως κι απ’ τις ίδιες για τη συµµετοχή τους, γιατί πολλές γυναίκες φοβούνταν πώς θα αντιµετωπισθεί η ενασχόλησή τους αυτή από τη µικρή κοινωνία του κάθε χωριού. Στις περισσότερες περιπτώσεις ήταν πολύ δύσκολο να συγκεντρωθεί το ελάχιστο αρχικό κεφάλαιο για να δηµιουργηθεί ο συνεταιρισµός. Ακόµη και η καταβολή της συνεταιριστικής µερίδας από κάθε γυναίκα-συνέταιρο γινόταν µε δυσκολία.
∆· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Τα προβλήµατα των γυναικείων συνεταιρισµών είναι πολλά. Το σηµαντικότερο από αυτά είναι η δυστοκία των µελών τους να πάρουν αποφάσεις για παραπέρα βήµατα ανάπτυξης. Συνήθως οφείλεται στο φόβο για το αποτέλεσµα της κάθε επένδυσης ή της συνεργασίας. Το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο και η έλλειψη εµπειριών σε επιχειρηµατικές κινήσεις κάνει ακόµη πιο δύσκολη υπόθεση τη λήψη των αποφάσεων. Σήµερα στη Λέσβο υπάρχει ένας σηµαντικός αριθµός γυναικείων συνεταιρισµών, που θα µπορούσαν να δηµιουργήσουν µια δική τους οµοσπονδία ή ακόµη και ένωση συνεταιρισµών. Ωστόσο, µε όσες συνεταιρισµένες γυναίκες µιλήσαµε έδειξαν ότι είναι επιφυλακτικές µε αυτή την προοπτική. «∆εν είναι αρνητικές, απλά δεν έχουν πεισθεί ακόµη ότι θα τις βοηθήσει», υποστηρίζει η κ. Κουφού και σηµειώνει πως κάθε βήµα γίνεται µετά από πολύ κόπο και προσπάθεια. Κι όµως, µέσα από τη συνεργασία θα µπορούσαν να µειώσουν το κόστος των υλικών συσκευασίας και των πρώτων υλών που αγοράζουν. Θα µπορούσαν να αναπτύξουν συνεργασίες και να αλληλοϋποστηρίζονται. Ακόµη, θα µπορούσαν να κάνουν καταµερισµό εργασιών ώστε κάθε συνεταιρισµός να εξειδικευτεί στην παραγωγή µιας µικρής κατηγορίας προϊόντων και έτσι να δηµιουργηθούν οικονοµίες κλίµακας.
™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Á˘Ó·ÈÎÒÓ
Μέλη του Συνεταιρισµού Αγ. Παρασκευής, την ώρα που φτιάχνουν κριθαράκι
Μεγάλο πρόβληµα είναι οι υποδοµές. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα εργαστήρια που έχουν οι συνεταιρισµοί είναι σε µικρούς χώρους, που δεν πληρούν τις προδιαγραφές της υφιστάµενης νοµοθεσίας. Τα εργαστήρια αυτά θα πρέπει τώρα να πιστοποιηθούν κατά HACCP. Συνεταιρισµοί όπως είναι του Πολιχνίτου, της Αγίας Παρασκευής και του Μεσοτόπου θα αντιµετωπίσουν σχετικά εύκολα το ζήτηµα αυτό, αλλά δε συµβαίνει το ίδιο µε τους υπόλοιπους. Γίνεται µια προσπάθεια να εξασφαλιστεί χρηµατοδότηση από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για να καλυφθεί το κόστος πιστοποίησης κατά HACCP.
∫·Ù·ÛÙÚÔÊÈÎfi ÙÔ ÎÏ›ÛÈÌÔ ÙˆÓ «Lesvoshop» Tα «Lesvoshop» έδωσαν τεράστια ώθηση στους γυναικείους συνεταιρισµούς. Τα προϊόντα τους έγιναν γνωστά στη Λέσβο και στην Αθήνα, δηµιουργώντας σιγά-σιγά µια σηµαντική αγορά γι’ αυτά. Ο τζίρος των συνεταιρισµών αυξήθηκε, εµφανίστηκαν και άλλα εµπορικά καταστήµατα που ζητούσαν να βάλουν τα προϊόντα των συνεταιρισµών στα ράφια τους. Το
κλείσιµο των «Lesvoshop» άφησε χρέη στους συνεταιρισµούς, στις περισσότερες περιπτώσεις ένα σηµαντικό κοµµάτι του τζίρου τους. Το χειρότερο, όµως, είναι ότι έκλεισε µια σηµαντική αγορά για τα προϊόντα. Μια λύση θα ήταν οι συνεταιρισµοί των γυναικών της Λέσβου να γίνουν µέλος της Ένωσης Γυναικείων Συνεταιρισµών που υπάρχει στην Αθήνα. Μέσα από την Ένωση θα µπορέσουν να προωθήσουν τα προϊόντα τους σε καταστήµατα όπως είναι το παντοπωλείο που έχει δηµιουργήσει η ΠΑΣΕΓΕΣ και προωθεί τα ελληνικά διατροφικά προϊόντα. Η οικονοµική κρίση είναι ένα ακόµη πρόβληµα. Οι προµηθευτές απαιτούν από τους συνεταιρισµούς ταχύτερη πληρωµή των υποχρεώσεών τους κι οι πελάτες καθυστερούν όλο και περισσότερο την πληρωµή τους. Ας µην ξεχνάµε πως τα προϊόντα των συνεταιρισµών είναι υψηλής ποιότητας και διατροφικής αξίας, αλλά ταυτόχρονα είναι ακριβά για τους καταναλωτές. Στις συνθήκες της κρίσης αυτό σηµαίνει ότι ο τζίρος τους θα µειωθεί και χρειάζεται πολύ προσεκτική διαχείριση για να καταφέρουν να επιβιώσουν.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
23
·ÊȤڈ̷ ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌfi˜ °˘Ó·ÈÎÒÓ ∞Á›·˜ ¶·Ú·Û΢‹˜ §¤Û‚Ô˘ «∏ ™ÂÏ¿‰·»
ŒÓ· ÛÙÔ›¯ËÌ· Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÎÂÚ‰Ëı›… της ΒΑΓΓΕΛΙΩΣ ΧΡΗΣΤΙ∆ΟΥ
√
Συνεταιρισµός Γυναικών Αγίας Παρασκευής Λέσβου «Η Σελάδα» ιδρύθηκε το 1999 από 12 γυναίκες του χωριού, που ήθελαν να συνεχίσουν την πα ράδοση στις γεύσεις που οι ίδιες είχαν µάθει από τις µητέρες και τις γιαγιάδες τους. Σήµερα, διατηρώντας τα ίδια προϊόντα λόγω της ζήτησης που παρουσιάζουν, έχει να κερδίσει το στοίχηµα της επιβίωσης µέσα σε περίοδο κρίσης, αφού, παρ’ όλο που βλέπει το κέρδος του να µειώνεται, παραµένει σταθερός στις τιµές των προϊόντων, µε στόχο πάντα την καλύτερη εξυπηρέτηση των πελα τών του, ενώ θέτει και στόχους για το άµεσο µέλ λον, ελπίζοντας σε ένταξη στο ΕΣΠΑ. Λόγω δυσκολιών που αντιµετώπισε τον πρώτο χρόνο, ο Συνεταιρισµός λειτούργησε για πρώτη φορά το 2000, παραµένοντας για έξι µήνες στο χώρο του «Πολύκεντρου» Αγίας Παρασκευής (σηµερινό Μουσείο Βιοµηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου). Τα έσοδα που συγκεντρώθηκαν από τη λειτουργία του σε αυτό το διάστηµα, βοήθησαν να νοικιαστεί στη συνέχεια ο χώρος όπου στεγάζεται σήµερα ο Συνεταιρισµός, λίγο πριν την κεντρική πλατεία του χωριού. Ωστόσο, τα δύο πρώτα χρόνια τα µέλη του δεν είχαν κανένα εισόδηµα, αφού εκκρεµούσαν οι αποπληρωµές των προµηθευτών του εξοπλισµού του εργαστηρίου. Στο διάστηµα αυτό, ο Συνεταιρισµός είχε τη στήριξη της νοµαρχίας Λέσβου, που κάλυπτε το ενοίκιο των εγκαταστάσεων. «Πιστεύαµε από την αρχή ότι θα πάµε καλά, παρ’ όλο που αρχικά ήταν εγγεγραµµένες πολύ περισσότερες γυναίκες, οι οποίες, ενώ είχαν παρακολουθήσει σεµινάριο για νέες αγρότισσες της ∆ιεύθυνσης Γεωργίας, στη συνέχεια αποχώρησαν και έτσι χάσαµε µέλη και κεφάλαιο», λέει σήµερα η αντιπρόεδρος του Συνεταιρισµού, Αικατερίνη Γιαννακή.
¶ÚÔ˚fiÓÙ· ·fi ÙÔÈΤ˜ ÚÒÙ˜ ‡Ï˜ Αυτήν τη στιγµή, ο Συνεταιρισµός απασχολεί 15 µέλη, αφού στις 11 γυναίκες που εργάζονταν, το 2008 προστέθηκαν κι άλλες τέσσερις. Ο χώρος όπου στεγάζεται καλύπτει περίπου 200 τ.µ. και περιλαµβάνει τα εργαστήρια παρασκευής των προϊόντων, το εκθε-
24 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
τήριο, ένα µικρό χώρο υποδοχής πελατών, τα γραφεία και τις αποθήκες του, ενώ µε ένταξή του στο Πρόγραµµα Γυναικείας Επιχειρηµατικότητας το 2008, έγινε προµήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών και κλιµατιστικού και τυπώθηκαν διαφηµιστικά έντυπα. Τα προϊόντα που παράγονται είναι όλα παραδοσιακά και περιλαµβάνουν γλυκά κουταλιού (νεραντζάκι, καρότο, κολοκύθι, φυστίκι, ελιά κ.ά.), αµυγδαλωτά, παραδοσιακά ζυµαρικά, χωριάτικο ψωµί, αλλά και ολοκληρωµένα πιάτα, αφού ο Συνεταιρισµός αναλαµβάνει και catering (υπηρεσίες τροφοδοσίας) σε γάµους, βαφτίσια και άλλες εκδηλώσεις. Ανάµεσα στα πιάτα που ετοιµάζουν τα µέλη του περιλαµβάνονται: παραδοσιακό κισκέκ, πλατσέντα (παραδοσιακό γλυκό της περιοχής), χαλβάς πετιµέζι, κολοκυθολούλουδα γεµιστά µε τυρί, κρεµµυδοκεφτέδες, κοτόπιτα µε άγρια χόρτα βουνού, κολοκυθόπιτα αλµυρή, τυριά παραδοσιακά, ελιές, σαλάτες, κρεατικά, γιαπράκια γιαλαντζί κ.ά.. «Τα προϊόντα µας δεν έχουν αλλάξει από την αρχή της λειτουργίας µας, αφού ο κόσµος τα έχει µάθει και τα ζητάει», αναφέρει η κ. Γιαννακή. Σύµφωνα µε την ίδια, παράγονται καθηµερινά 15 - 20 κιλά αλµυρά, ενώ η αντίστοιχη παραγωγή για τα γλυκά κουταλιού εξαρτάται από τις διαθέσιµες ποσότητες. Τα προϊόντα του Συνεταιρισµού, όλα φτιαγµένα από πρώτες ύλες που προέρχονται είτε από την Αγία Παρασκευή είτε - σε περίπτωση έλλειψης - από άλλα χωριά της Λέσβου, απορροφούνται από σούπερ µάρκετ, µικρότερα καταστήµατα και ζαχαροπλαστεία της Μυτιλήνης, ενώ τα αµυγδαλωτά έχουν πωλήσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Κοζάνη, Ναύπλιο, Βόλο, Κρήτη κ.α., έχοντας φτάσει µέχρι και την Αµερική, µαζί µε παραδοσιακά ζυµαρικά όπως ο τραχανάς. Πρόσφατα, µάλιστα, ο Συνεταιρισµός παρευρέθηκε µε τα προϊόντα του και όλες τις παραδοσιακές συνταγές της περιοχής στη γιορτή για τα 100 χρόνια του Κοινοτικού Ελαιοτριβείου του χωριού, που σήµερα λειτουργεί ως Μουσείο Βιοµηχανικής Ελαιουργίας Λέσβου (ο ίδιος χώρος του πρώην «Πολύκεντρου»), της οποίας είχε αναλάβει το catering. Στήριξη ανάλογη µε αυτή που του παρέχει το Μουσείο, έχει ο Συνεταιρισµός τόσο από τους εκάστοτε δηµάρχους όσο και από το σύνολο των κατοίκων της Αγίας Παρασκευής.
™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Á˘Ó·ÈÎÒÓ
t
Τα προϊόντα µας δεν έχουν αλλάξει από την αρχή της λειτουργίας µας, αφού ο κόσµος τα έχει µάθει και τα ζητάει
s
ªÂȈ̤ÓÔ˜ Ô Ù˙›ÚÔ˜ Τα λειτουργικά έξοδα του Συνεταιρισµού µέσα στο 2009 ανήλθαν στις 146.000 ευρώ, συµπεριλαµβανοµένου του ενοικίου που είναι 3.000 ευρώ και της µισθοδοσίας. Παρ’ όλο που τα έξοδα αυξάνονται λόγω της γενικής αύξησης των χρεώσεων και του Φ.Π.Α., ο τζίρος του 2009 ήταν 180.000 ευρώ, έχοντας παρουσιάσει µείωση περίπου 10% σε σχέση µε τα δύο προηγούµενα έτη και αφήνοντας στο Συνεταιρισµό 34.000 ευρώ µικτά κέρδη, ενώ από τον Ιανουάριο του 2010 παρουσίασε επιπλέον πτώση σε σχέση µε το 2009, της τάξης του 20%. Όπως εξηγεί η κ. Γιαννακή, παρ’ όλο που τα προηγούµενα χρόνια ο κύκλος εργασιών είχε ανοδική πορεία και τα ηµεροµίσθια είχαν φτάσει τα 5 ευρώ, πλέον δεν είναι πάνω από 3 ευρώ, κάτι που η ίδια αποδίδει αφενός στην εισχώρηση των τεσσάρων νέων µελών, αφετέρου στη γενικότερη κρίση που έχει εµφανιστεί και
στη µείωση των πωλήσεων, αλλά και στην αύξηση του κόστους των πρώτων υλών και του Φ.Π.Α., που επηρεάζει το καθαρό κέρδος από τις πωλήσεις, αφού καταβάλλεται προσπάθεια να µην αυξηθούν οι τιµές των προϊόντων, προκειµένου να διατηρηθεί το ποσοστό των πωλήσεων σε ικανοποιητικό επίπεδο. «Στη Μυτιλήνη δίναµε πέρυσι τη µισή παραγωγή µας, τώρα έχει πέσει στο ένα τέταρτο. Επιπλέον, παρ’ όλο που άλλες χρονιές δουλεύαµε πολύ τις µέρες του Πάσχα, φέτος δεν ήρθαν επισκέπτες στο χωριό, ενώ δεν ξέρουµε τι θα γίνει µέσα στο καλοκαίρι. Αν συνεχιστεί η τωρινή κατάσταση, µέσα στα επόµενα χρόνια θα αντιµετωπίσουµε πολλές δυσκολίες, όπως εξάλλου και όλοι οι συνεταιρισµοί», υποστηρίζει η ίδια. Ωστόσο, τα έσοδα του Συνεταιρισµού αυτήν τη στιγµή καλύπτουν τα έξοδά του, ενώ συντηρούν 15 οικογένειες µε λίγες, σχετικά, ανθρωποώρες δουλειάς, δεδοµένου ότι η απασχόληση των µελών του δεν ξεπερνάει συνήθως τις τέσσερις ώρες την ηµέρα, µε εξαίρεση την περίοδο µεγάλης παραγωγής, που είναι οι καλοκαιρινοί µήνες οπότε και οι ώρες εργασίας καλύπτουν όλη σχεδόν την ηµέρα. Όπως αναφέρει πάντως η αντιπρόεδρος, η οικονοµική κατάσταση του εγχειρήµατος θα ήταν πολύ καλύτερη εάν δεν εκκρεµούσαν αποπληρωµές από καταστήµατα της Μυτιλήνης, ανάµεσα σε αυτά και το «Lesvoshop», που χρωστάει στο Συνεταιρισµό το ποσό των 21.000 ευρώ, από προϊόντα που είχαν διατεθεί στην επιχείρηση κατά το παρελθόν. Μέσα σε ένα διάστηµα δύο χρό-
Γυναίκες του Συνεταιρισµού Αγίας Παρασκευής εν ώρα εργασίας
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
25
™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› Á˘Ó·ÈÎÒÓ
·ÊȤڈ̷
Εντυπωσιακά γεµάτα από τις γυναίκες της Αγίας Παρασκευής
νων έχουν δοθεί σποραδικά κάποιες επιταγές, ενώ µέσα στο τελευταίο εξάµηνο δεν έχει υπάρξει καµµία αποπληρωµή, κάτι για το οποίο οι γυναίκες σκοπεύουν πλέον να κινηθούν νοµικά.
™¯¤‰È· ÁÈ· ÙÔ Ì¤ÏÏÔÓ Μία ακόµη δυσκολία που έχει να αντιµετωπίσει ο Συνεταιρισµός είναι η προώθηση των προϊόντων, λόγω του ανταγωνισµού που προκαλεί ο µεγάλος αριθµός γυναικείων συνεταιρισµών στη Λέσβο. Αυτό που τονί-
t
Στη Μυτιλήνη δίναµε πέρυσι τη µισή παραγωγή µας, τώρα έχει πέσει στο ένα τέταρτο
s
ζουν οι γυναίκες, είναι τα συχνά φαινόµενα «αντιγραφής» προϊόντων από συνεταιρισµό σε συνεταιρισµό, παρ’ όλο που η κάθε περιοχή έχει τα δικά της παραδοσιακά προϊόντα. Για το λόγο αυτό, καθώς και για την έλλειψη ουσιαστικά επαρκούς πνεύµατος συνεργασίας που υπάρχει, σύµφωνα µε την ίδια, αφού όπως υποστηρίζει κάθε συνεταιρισµός θέλει να προωθήσει τα δικά του προϊόντα, θεωρείται δύσκολη από την αντιπρόεδρο η ίδρυση µιας κοινοπραξίας γυναικείων συνεταιρισµών στη Λέσβο, αν και θεωρητικά θα βοηθούσε στην κατανοµή της παραγωγής ανάµεσα στα µέλη της και στη βελτίωση της προώθησης των προϊόντων τους στο σύνολό τους. Παρ’ όλο που η ίδια υποστηρίζει πως αντίστοιχη πρόθεση υπάρχει εκ µέρους των γυναικών της Αγίας Παρασκευής, τα χρώµατα µε τα οποία περιγράφει την τύχη που πιστεύει πως θα έχει ένα τέτοιο εγχείρηµα, είναι µάλλον µελανά. Αντιθέτως, θεωρείται εύλογη η δηµιουργία ενός καταστήµατος αποκλειστικά παραδοσιακών προϊόντων στην πόλη της Μυτιλήνης. Μέσα στα άµεσα σχέδια του Συνεταιρισµού Γυναικών Αγίας Παρασκευής είναι η ανακαίνιση των εγκαταστάσεών του και η εγκατάσταση συστηµάτων ποιότητας HACCP και ISO 22000 για την ασφάλεια των τροφίµων, για τα οποία ευελπιστούν να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ και που βασίζονται πολύ, όπως λέει η αντιπρόεδρος, στην πρόθεση της περιφερειάρχη να στηρίξει τη γυναικεία επιχειρηµατικότητα. Απώτερος στόχος και όνειρο των µελών του, η απόκτηση ενός δικού τους χώρου και η δηµιουργία εστιατορίου µε παραδοσιακά προϊόντα και πιάτα.
ÚÂÔÚÙ¿˙ ™ÙȘ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ηϤӉ˜ Ë ‚ÈÔÏÔÁÈ΋ ÁˆÚÁ›·
µÏ¤ÔÓÙ·˜ Î·È Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÚÔ¯ˆÚ¿ÂÈ ÙÔ «ª·ÏÙ·Ù˙‹˜»
√
κτώ µήνες µετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης, και το πρόγραµµα «Αλέξανδρος Μπαλτατζής» ακόµη δεν έχει ανοίξει. Αρχικά η ηγεσία του υπουργείου υποστήριζε ότι το πρόβληµα βρίσκεται στις υποχρεώσεις του παρελθόντος, µιλώντας για την ανάγκη επανασχεδιασµού του. Είναι αλήθεια ότι υπήρχαν πολλές και µεγάλες εκκρεµότητες από το παρελθόν (Γ΄ Κ.Π.Σ.) κι έγινε µια κάποια προσπάθεια αυτές να κλείσουν. Αλλά αυτό σε καµµία περίπτωση δε δικαιολογεί καθυστέρηση οκτώ µηνών. Η αναδιοργάνωση του προγράµµατος δεν µπορεί να αποτελεί δικαιολογία για ένα κόµµα που ετοιµάζεται να κυβερνήσει. Αν το πρόβληµα ήταν η εξεύρεση πόρων για τη χρηµατοδότηση των δράσεων του προγράµµατος, θα µπορούσε κανείς να δικαιολογήσει µια µικρή καθυστέρηση. Αλλά εδώ το πρόβληµα δεν είναι η έλλειψη πόρων, αλλά η στρατηγική του προγράµµατος. Σήµερα, το µόνο πράγµα που γνωρίζουµε είναι πως κεντρική επιλογή της κυβέρνησης είναι η στροφή της πρωτογενούς παραγωγής στα διατροφικά προϊόντα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι κεντρικό µέληµα της υπουργού είναι τα οπωροκηπευτικά. Η ίδια η υπουργός δήλωσε σε τηλεοπτική εκποµπή της ΝΕΤ (του Σεραφείµ Φυντανίδη) πως δεν είναι προτεραιότητα η ανάπτυξη της βουτροφίας, επειδή είναι ανεπτυγµένη στις χώρες του Βορρά, επειδή δηµιουργεί περιβαλλοντικά προβλήµατα, επειδή το κόκκινο κρέας κάνει κακό στην υγεία µας, επειδή δεν ταιριάζει στο µεσογειακό πρότυπο διατροφής. Η δήλωση αυτή έρχεται σε πλήρη αντίθεση µε τα όσα έλεγαν οι ελληνικές κυβερνήσεις από το 1980 και µετά στους Έλληνες αγρότες. Συγκεκριµένα, στόχος τότε ήταν να αυξηθεί η παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων επειδή η χώρα µας είναι ελλειµµατική και επειδή η ανάπτυξη της πρωτογενούς παραγωγής πρέπει να βασιστεί στην κτηνοτροφία. Ποιος και πότε αποφάσισε η κτηνοτροφία να µπει στα αζήτητα; Εντελώς απρόσµενη ήταν και η απόφαση του υπουργείου να εντάξει όλους τους υποψηφίους του προγράµµατος Νέοι Αγρότες. Προφανής στόχος ήταν να µην κακοκαρδιστεί κανένα ψηφοφόρος, αλλά έτσι οι παραγωγοί που επρόκειτο να πάρουν 40.000 ευρώ για να κάνουν επενδύσεις στα χωράφια τους, θα πάρουν µόλις 20.000 ευρώ. Με τις υποχρεώσεις τους, όµως, να µην έχουν ανάλογη µείωση. Το πλήγµα στην αξιοπιστία του ελληνικού κράτους από την απόφαση αυτή είναι τεράστιο, αλλά το χειρότερο από όλα είναι πως υποθηκεύεται το µέλλον εκατοντάδων παραγωγών που θα µπορούσαν να δηµιουργήσουν βιώσιµες αγροτικές εκµεταλλεύσεις.
t
Προτεραιότητα στην ένταξη στο πρόγραµµα έχουν νέοι αγρότες. Αµέσως µετά ακολουθούν οι µεγάλοι παραγωγοί που θα µπορούν να αποδείξουν πως µε τις επενδύσεις που σχεδιάζουν θα κάνουν ανταγωνιστικές τις εκµεταλλεύσεις τους.
s
∂ÈÙ¤ÏÔ˘˜ ·ÓÔ›ÁÂÈ Αφού, λοιπόν, το πρόγραµµα πέρασε από σαράντα κύµατα, δείχνει ότι επιτέλους ανοίγει. Πρώτες ανοίγουν οι µικρές δράσεις, όπως είναι προγράµµατα τύπου Leader και ΟΠΑΑΧ. Σύντοµα αναµένουµε να δούµε και ανακοινώσεις για τα Σχέδια Βελτίωσης. Οι πόροι βέβαια θα είναι κουτσουρεµένοι, σε απόδειξη ότι το ελληνικό κράτος δεν είναι διατεθειµένο να βάλει το χέρι στην τσέπη. Αντιθέτως, δεν πρόκειται να ανοίξει φέτος η δράση της Βιολογικής Γεωργίας, µε συνέπεια να µειωθούν δραστικά οι βιοκαλλιεργητές που υπάρχουν στη χώρα µας και ιδιαίτερα στα νησιά του Αιγαίου. Η κ. Μπατζελή είπε στη Βουλή ότι οι πόροι που υπάρχουν είναι ελάχιστοι, επιβεβαιώνοντας εµµέσως ότι όλα τα αγροπεριβαλλοντικά µέτρα θα πρέπει να τα ξεχάσουµε για το 2010. Το αν θα ανοίξουν το 2011 δεν το ξέρει κανείς. Πόσα χρήµατα θα δοθούν για τα Σχέδια Βελτίωσης; Κανείς δεν το γνώριζε ως την ώρα που έκλεισε η ύλη του τεύχους που κρατάτε στα χέρια σας. Αλλά σίγουρα δεν αναµενόταν να δοθούν σηµαντικά κεφάλαια. Προτεραιότητα στην ένταξη στο πρόγραµµα έχουν νέοι αγρότες. Αµέσως µετά ακολουθούν οι µεγάλοι παραγωγοί που θα µπορούν να αποδείξουν πως µε τις επενδύσεις που σχεδιάζουν θα κάνουν ανταγωνιστικές τις εκµεταλλεύσεις τους. Ανοίγει λοιπόν το πρόγραµµα. Αλλά αναρωτιόµαστε ποιος θα αποφασίσει να προχωρήσει σε επενδύσεις µε το σηµερινό εξαιρετικά αρνητικό οικονοµικό κλίµα που υπάρχει στη χώρα µας.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
27
ÚÂÔÚÙ¿˙ ªÈ· ÚÒÙË Ì·ÙÈ¿ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ Ì·ÓÈÙ·ÚÈÒÓ Του Άριστείδη Σγατζού*
•
εκινάµε σήµερα µια σειρά άρθρων που αφορούν στο θαυµαστό κόσµο των µανιταριών, έναν κόσµο που από τις απαρχές της ανθρωπότητας προσφέρει όχι µόνο άµεσα στον άνθρωπο ως τροφή, αλλά και έµµεσα, συµβάλλοντας καθοριστικά στην παρασκευή άλλων τροφών όπως το ψωµί, η µπύρα, το κρασί ή το τυρί. Σε αυτό το πρώτο σηµείωµα θα κάνουµε µια γενική αναφορά στα µανιτάρια και στη σηµασία τους στο οικοσύστηµα, µε ιδιαίτερες βέβαια αναφορές στο οικοσύστηµα των νησιών του βορείου Αιγαίου. Αυτό που ονοµάζουµε «µανιτάρι» δεν είναι παρά το ορατό στο ανθρώπινο µάτι τµήµα ενός µύκητα ο οποίος αναπτύσσεται υπόγεια συνήθως (ή µέσα στον κορµό ενός δέντρου). Τα µανιτάρια είναι τα καρποσώµατα, τα αναπαραγωγικά όργανα δηλαδή του µύκητα, τα οποία ξεπροβάλλουν όταν οι συνθήκες το ευνοούν (υγρασία, θερµοκρασία κ.λπ.). Οι µύκητες που παράγουν µανιτάρια ονοµάζονται µακροµύκητες και σε αυτούς αναφερόµαστε µιλώντας για µανιτάρια. Θα πρέπει να θυµόµαστε ότι τα µανιτάρια δεν είναι µε κανένα τρόπο φυτά. Σήµερα οι επιστήµονες τα ταξινοµούν σε ένα ιδιαίτερο βασίλειο, αυτό των µυκήτων. Τα µανιτάρια, λοιπόν, σε αντίθεση µε τα φυτά, δεν µπορούν να παράγουν τροφή αφού στερούνται χλωροφύλλης. Βρίσκουν έτοιµη τροφή στο οικοσύστηµα στο οποίο ζουν. Αυτή την τροφή τη βρίσκουν µε τρεις τρόπους, µε καθένα χωριστά ή µε συνδυασµό τους: 1. Αποδοµώντας νεκρή φυτική ύλη (σαπροτροφικά) 2. Παρασιτώντας σε ζωντανά φυτά (παρασιτικά) 3. Ανταλλάσσοντας ουσίες µε φυτά ξενιστές (συµβιωτικά) Αυτή η αλληλεξάρτησή τους µε τα φυτά κάνει τα µανιτάρια δοµικό στοιχείο κάθε οικοσυστήµατος, αφού είτε το απαλλάσσουν από τη νεκρή ύλη είτε εξυγιαίνουν τους φυτικούς πληθυσµούς παρασιτώντας και καταστρέφοντας εν τέλει αδύναµα άτοµα είτε βοηθώντας, συµβιωτικά, φυτικούς πληθυσµούς να αναπτυχθούν. Τα µανιτάρια, βέβαια, δεν αφορούν µόνο τα «άγρια» οικοσυστήµατα. Αφορούν σε µεγάλο βαθµό και τα οικοσυστήµατα που συνδιαµορφώνονται µε την ανθρώπινη παρέµβαση και στα οποία αναπτύσσονται οι γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες. ∆ε θα µιλήσουµε, βέβαια, εδώ για τις φυτοπαθολογικές καταστάσεις που οφείλονται σε µύκητες (κάτι για το οποίο χρειάζονται ειδικοί γεωπόνοι), αλλά για την επαφή των ανθρώπων, των κοπαδιών τους και των καλλιεργειών µε τους µύκητες στο επίπεδο αυτού που θα ονοµάζαµε κουλτούρα της υ-
28 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
Η αναγνώριση, η ταυτοποίηση και συνολικά η καταγραφή των µανιταριών του τόπου µας είναι µια πολύ σηµαντική υπόθεση στην κατεύθυνση της προστασίας της µυκητοχλωρίδας, αλλά και συνολικά του περιβάλλοντος. Σε αυτή την κατεύθυνση κινείται συνολικά η δραστηριότητα του Συλλόγου «Μανιταρόφιλοι Λέσβου». Εδώ, από εξόρµηση του Συλλόγου για συλλογή, καταγραφή και αναγνώριση µανιταριών στον Κλαπάδο
παίθρου. Η συλλογή µανιταριών είναι στον τόπο µας µια πολύ παλιά συνήθεια. Στον κλάδο της εθνοβοτανικής, οι διάφοροι πολιτισµοί κατατάσσονται σε µυκοφιλικούς και µυκοφοβικούς. ∆ε χρειάζεται να υπενθυµίσουµε την αντικειµενική αιτία αυτού του διαχωρισµού. Πάρα πολλά είδη µανιταριών είναι θανάσιµα δηλητηριώδη και ο διαχωρισµός των τοξικών από τα εδώδιµα απαιτεί µεγάλη εµπειρία, προσοχή και γνώση. Αν, λοιπόν, κάναµε µια ανάλογη κατάταξη των λαών στην Ευρώπη, θα βλέπαµε ότι οι Έλληνες σε σχέση π.χ. µε τους Γάλλους είναι πιο επιφυλακτικοί, ενώ ενδοελλαδικά εµείς στη Λέσβο σε σχέση µε τους κατοίκους της δυτικής Μακεδονίας φαίνεται να είµαστε µυκοφοβικοί. Στη Λέσβο, ο γενικός πληθυσµός γενικώς ή δεν τρώει καθόλου άγρια µανιτάρια (πολλοί φοβούνται και τα καλλιεργηµένα) ή περιορίζεται σε ένα ή δυο είδη που κατά παράδοση συλλέγονται µαζικά, δηλαδή τους κόκκινους του γένους Λακτάριος (πευκίτες) και τους άσπρους του γένους Ρούσουλα. Παρ’ όλα αυτά, οι κάτοικοι της Λέσβου και των άλλων νησιών του ΒΑ Αιγαίου µάζευαν και µαζεύουν µανιτάρια. Από τις πληροφορίες που έχει συγκεντρώσει ο Μυκητολογικός Περιβαλλοντικός Σύλλογος «Μανιταρόφιλοι Λέσβου» και οι οποίες έχουν αναρτηθεί στο ιστολόγιό του (http://manitarilesvos.blogspot.com), διά µέσου της ύ-
Περιζήτητη στα γκουρµέ εστιατόρια, η µορχέλα καρποφορεί σε µικρές ποσότητες στο νησί µας. Τα λαγόρτια ή τριµσκάρια συλλέγονται κυρίως από αγρότες που βρίσκονται στο ύπαιθρο στις αρχές της άνοιξης
Η παρουσία των µανιταριών συνδέεται σε µεγάλο βαθµό µε τις γεωργοκτηνοτροφικές δραστηριότητες στην ύπαιθρο. Στη φωτογραφία, καρποφορία µανιταριού πάνω σε κοπριά
παρξης λαϊκών ονοµάτων φαίνεται η συλλογή και κατανάλωση µιας σειράς µανιταριών σε διαφορετικές εποχές του χρόνου. Έτσι, στις αρχές του φθινοπώρου µετά τις πρώτες βροχές, συλλέγονται µανιτάρια του γένους των Αγαρικών (Agaricus campestris, A. bisporus) ιδιαίτερα σε περιοχές που σχετίζονται µε τη βόσκηση αιγοπροβάτων ή ιπποειδών, καθώς και στις άκρες από τα λιοχώραφα που ετοιµάζονται για την ελαιοσυλλογή. Την ίδια εποχή, µανιτάρια του γένους των πλευρωτών, σε βιοτόπους µε παρουσία του φυτού Ferula communis, δηλαδή του αρτκά, αναρτκίτη (Pleurotus fuscus var. Ferulae) ή γαϊδουράγκαθων (Pleurotus eringyi), αλλά και πάνω στον κορµό κυρίως λεύκας (Pleurotus ostreatus). Από τα µέσα φθινοπώρου κυρίως στα πευκοδάση αρχί-
Φθινοπωρινές συλλογές, αχλάδια και Fistulina hepatica στο δάσος της καστανιάς στην Αγιάσο. Το δάσος της καστανιάς και η συντήρησή του από τους αγρότες της περιοχής αποτελεί άλλο ένα παράδειγµα όπου η αγροτική παραγωγή συνυπάρχει µε την παρουσία µεγάλων πληθυσµών άγριων µανιταριών. Πολλά από αυτά, όπως η Fistulina hepatica, είναι εδώδιµα, όµως η καστανιά φιλοξενεί και µεγάλους πληθυσµούς του πιο επικίνδυνου µανιταριού στον κόσµου του Amanita phalloides
ζει η καρποφορία και η συλλογή της Russula delica και R. chloroides (άσπροι) και των Lactarius deliciosus και L. sanguifluus (κοκκινίτες, τσαµίτες). Μικρότερης εµβέλειας είναι η συλλογή µανιταριών όπως του Lepista nuda (µαβίτης, µαδίτης) ή του Infundibulicybe gigas (λαγαρίτης). Η πρώτη, αν και βρίσκεται συνήθως σε πευκοδάση, συνδέεται σε µεγάλο βαθµό µε την παρουσία κοπριάς από αιγοπρόβατα. Τέλος, την άνοιξη σε πολλούς κυρίως αγρότες που βρίσκονται στην ύπαιθρο, η Morchella sp. (λαγόρτια, τριµσκάρια) είναι ένα είδος που δεν περνάει απαρατήρητο, το αντίθετο µάλιστα. * Ο Αριστείδης Σγατζός είναι γραµµατέας του Συλλόγου Μανιταρόφιλων Λέσβου.
ÚÂÔÚÙ¿˙ √È Î·ÈÚÔ› ·ÏÏ¿˙Ô˘Ó, Ë ‰·ÎÔÎÙÔÓ›· ÔÙ¤
™ÙÔÓ ·˘ÙfiÌ·ÙÔ ÈÏfiÙÔ Ë ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙÔ˘ ‰¿ÎÔ˘ του ΝΙΚΟΥ ΜΑΝΑΒΗ
Ÿ
πως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος η καθυστέρηση στην έναρξη του προγράµµατος της δακοκτονίας έγινε κεντρικό ζήτηµα στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της χώρας. Ο τοπικός Τύπος κατέγραψε συστηµατικά την πορεία του θέµατος αναδεικνύοντας την απίστευτη αδιαφορία και ανικανότητα των εµπλεκόµενων υπουργείων, Αγροτικής Ανάπτυξης και Οικονοµίας, να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν τα αυτονόητα. Πρόκειται για ένα διαχρονικό πρόβληµα για το οποίο ευθύνονται όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις της τελευταίας δεκαετίας. Ωστόσο, η επιτυχία των προγραµµάτων καταπολέµησης του δάκου δεν κρίνεται µόνο από τις αποφάσεις των ανώτερων υπαλλήλων των υπουργείων ή από τις αποφάσεις ορισµένων κυβερνητικών στελεχών. Μια βαθύτερη µελέτη του προβλήµατος ίσως να φωτίσει ορισµένες πτυχές που µέχρι σήµερα δεν έχουν τραβήξει την προσοχή µας. Σε καµµία περίπτωση δε θέλουµε να πούµε ότι πρέπει να περάσουν σε δεύτερο πλάνο οι ευθύνες των κυβερνητικών στελεχών. Παρ’ όλα αυτά, δεν µπορούµε να παραγνωρίσουµε τις απόψεις επιστηµόνων που λένε ότι οι συνθήκες µέσα στις οποίες εφαρµόζονται τα προγράµµατα δακοκτονίας, είναι πολύ διαφορετικές σε σχέση µε παλαιότερα χρόνια. Σε µια πρόσφατη συζήτηση που είχαµε µε το γεωπόνο Βασίλη Γάλλο, µας έδωσε µια σφαιρική άποψη για το θέµα. Σήµερα τα προγράµµατα καταπολέµησης του δάκου που εφαρµόζονται, είναι τα ίδια µε τα προγράµµατα που εφαρµόζονται πριν από πολλές δεκαετίες, µε εξαίρεση να αποτελεί το σταµάτηµα των αεροψεκασµών. Ωστόσο, οι κλιµατολογικές συνθήκες έχουν αλλάξει ριζικά. Στις µέρες µας οι χειµώνες δεν είναι τόσο κρύοι όσο ήταν τη δεκαετία του 1940 όταν ξεκίνησαν τα προγράµµατα αυτά, αλλά και τα καλοκαίρια µας είναι περισσότερο υγρά τα τελευταία χρόνια. Στους ελαιώνες χρησιµοποιούνται φυτοφάρµακα για να καταπολεµήσουν τα χόρτα και τα ζιζάνια που φυτρώνουν τους χειµερινούς µήνες, όµως εκεί είναι πολύ πιθανό να βρίσκουν καταφύγιο τη χειµερινή περίοδο και ωφέλιµα έντοµα, που καταπολεµούν το δάκο. Από την άλλη, η επί πολλά χρόνια χρησιµοποίηση των ίδιων δραστικών ουσιών για την αντιµετώπιση του δάκου, τον έχουν κάνει ανθεκτικό σε αυτές. Επίσης, οι µεγάλες µετακινήσεις πληθυσµών και προϊόντων, η φύτευση νέων ποικιλιών, έχουν φέρει στα νησιά
30 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
t
Xρειάζεται νέος σχεδιασµός των προγραµµάτων καταπολέµησης του δάκου
s
του Αιγαίου νέες ασθένειες για τους ελαιώνες που µέχρι πριν µερικά χρόνια ήταν άγνωστες στους ελαιοπαραγωγούς µας. Τελικά η αλόγιστη χρήση αγροχηµικών προϊόντων, για τη λίπανση, για την αντιµετώπιση των ασθενειών των φυτών, για την καταπολέµηση της ανεπιθύµητης βλάστησης, φαίνεται ότι δίνουν πρόσκαιρες λύσεις. Ακόµη χειρότερα είναι τα αποτελέσµατα όταν η χρήση των αγροχηµικών προϊόντων γίνεται χωρίς την έγκριση των αρµόδιων γεωπόνων. ∆εν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που αγοράζοντας ένα φυτοφάρµακο, ρωτήσαµε τον πωλητή πώς θα το χρησιµοποιήσουµε. Η απάντηση που πήραµε ήταν πως υπήρχαν οδηγίες χρήσης στη συσκευασία και πως δε χρειαζόταν να συµβουλευτούµε γεωπόνο. Κατά την άποψη του κ. Γάλλου, χρειάζεται νέος σχεδιασµός των προγραµµάτων καταπολέµησης του δάκου. Να γίνεται αυστηρότερος έλεγχος στη χρήση αγροχηµικών προϊόντων και να υπάρχει ουσιαστική ενηµέρωση των παραγωγών για τη χρήση τους. Ο ίδιος πολλές φορές στο παρελθόν έχει υποστηρίξει ότι η δακοκτονία θα µπορούσε να συνδυαστεί µε προγράµµατα αντιµετώπισης άλλων εχθρών της ελιάς. Αυτό θα είχε ως συνέπεια να έχουµε πολύ καλύτερα αποτελέσµατα, δηλαδή καλύτερης ποιότητας ελαιόλαδο και βρώσιµες ελιές, αλλά και χαµηλότερο κόστος, µια και µε µία εργασία θα αντιµετωπίζαµε δύο και τρεις εχθρούς. Είναι άξιο απορίας γιατί µέχρι σήµερα τέτοιες ιδέες δεν έχουν αξιοποιηθεί.
√È ÔÏÈÙÈΤ˜ ¢ı‡Ó˜ Πέρα από την καθυστέρηση έγκρισης των προγραµµάτων δακοκτονίας, πέρα από την υποχρηµατοδότησή τους, πέρα από την κακή εφαρµογή τους, υπάρχουν πολιτικές ευθύνες και για την προχειρότητα µε την οποία αντιµετωπίζεται το θέµα. Γιατί άραγε γίνονται οι ετήσιες συναντήσεις γεωτεχνικών για τη δακοκτονία όταν δεν υπάρχει καµµία ουσιαστική αλλαγή στα προγράµµατα;
ÚÂÔÚÙ¿˙ ™˘˙‹ÙËÛË Ì ÙËÓ ÔÈÓÔ·Ú·ÁˆÁfi ∫·ÙÂÚ›Ó· §Ô‡Ô˘
∂¤Ó‰˘ÛË ÛÙ· ·Ì¤ÏÈ· Ù˘ §¤Û‚Ô˘ του ΝΙΚΟΥ ΜΑΝΑΒΗ
∏
δηµιουργία ενός οινοποιείου στη Λέσβο δεν είναι το πιο συνηθισµένο γεγονός. Η εταιρεία «Οινοφόρος Μεγαλοχωρίου», σε µια δύσκολη οικονοµικά περίοδο, πήρε την απόφαση να δηµιουργήσει στα περίχωρα της Μυτιλήνης ένα σύγχρονο επισκέψιµο οινοποιείο. Με την ευκαιρία της πρώτης παρουσίας των κρασιών της επιχείρησης, το περιοδικό µας µίλησε µε την υπεύθυνη της επιχείρησης, Κατερίνα Λούπου. Η δηµιουργία του οινοποιείου στηρίχθηκε στο µεράκι που έχει η ίδια και η οικογένειά της για το καλό κρασί. Το µεράκι συνδυάστηκε µε τη γνώση και σηµαντικά κεφάλαια που απαιτήθηκε να επενδυθούν για τη δηµιουργία της µονάδας. Η αρχική επένδυση χρηµατοδοτήθηκε µε 270.000 ευρώ από κοινοτικούς πόρους, αλλά το τελικό ύψος της επένδυσης είναι υπερτριπλάσιο από αυτό του αρχικού προϋπολογισµού. Το εγχείρηµα έχει πολύ µεγάλο ρίσκο, καθώς η Λέσβος για περίπου έναν αιώνα είχε πάρει διαζύγιο µε το καλό κρασί. Από τη µια σκοπιά είναι ρίσκο, από την άλλη όµως είναι µια µεγάλη πρόκληση/ευκαιρία. Οι εγκαταστάσεις του οινοποιείου βρίσκονται στην περιοχή Καρά Τεπέ Μυτιλήνης και καταλαµβάνουν µια έκταση 4,5 στρεµµάτων, ενώ οι κτηριακές εγκαταστάσεις καταλαµβάνουν 1.100 τ.µ.. Περίπου η µισή έκταση των κτηριακών εγκαταστάσεων είναι οι χώροι του οινοποιείου. Οι υπόλοιποι είναι χώροι που έχουν κατασκευαστεί για να φιλοξενούν µικρά συνέδρια, συνεστιάσεις, εκδηλώσεις γευσιγνωσίας. Υπάρχουν χώροι και για τη φιλοξενία επισκεπτών, που θα µαγευτούν από τη θέα αλλά και την εξαιρετικά προσεγµένη διακόσµηση του χώρου. Την εποχή που διανύουµε, ο κλάδος του κρασιού περνάει δύσκολες µέρες στη Ευρώπη κι ακόµη πιο δύσκολες στην Ελλάδα και τα νησιά µας. Τo 2009 παράχθηκαν 25 τόνοι κρασιού. Όταν το οινοποιείο θα φθάσει σε πλήρη ανάπτυξη, θα παράγει και θα τυποποιεί 80 µε 100 τόνους. Η ελληνική αγορά κατακλύζεται από φθηνά εισαγόµενα κρασιά τα οποία έρχονται από τις γειτονικές βαλκανικές χώρες (π.χ. Ρουµανία), αλλά και από πολύ µακρινές χώρες (π.χ. Χιλή). Πρόκειται για πολύ φθηνά κρασιά που είναι αδύνατο να τα ανταγωνιστούν τα ελληνικά. Για όλα αυτά η κ. Λούπου µάς λέει: «Πιστεύω ότι υπάρχει χώρος για το καλό κρασί. Υπάρχει το κοινό που το αναζητά και το οποίο είναι διατεθειµένο να το πληρώσει. Σε αυτό το κοινό απευθυνόµαστε εµείς.» Η επιχείρηση, µέχρι σήµερα, δραστηριοποιείται στην πα-
32 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
∆· ÎÚ·ÛÈ¿ «∆άφνις και Χλόη»: Από Γκντούρα (Μανδηλαριά), Φωκιανό και Syrah. Ένα κρασί µε βαθυκόκκινο χρώµα, ισχυρό σώµα και έντονη γεύση που θα µας θυµίσει ξηρά κρασιά της βόρειας και κεντρικής Ευρώπης. Ένα κρασί µε δυνατότητες παλαίωσης. Συνοδεύει ευχάριστα ψητά κρέατα και κίτρινα τυριά. Η ανταπόκριση που είχε στο κοινό της Μυτιλήνης τους πρώτους µήνες διακίνησής του ήταν πολύ καλή. «Μάκαρα»: Το κρασί αυτό παράγεται από την τοπική ποικιλία κρασιού «Καλλονιάτικο». Κυκλοφορεί σε µικρή φιάλη των 187ml και στόχος είναι να κερδίσει το καταναλωτικό κοινό των µπαρ και των κέντρων διασκέδασης. Είναι ένα απαλό, ξηρό κόκκινο κρασί, που απευθύνεται στη νεολαία. Μπορείτε να το απολαύσετε µόνο του ή µε ελαφρά γεύµατα. ραγωγή κόκκινου κρασιού από τοπικές ποικιλίες της Λέσβου σε συνδυασµό µε τη γαλλική ποικιλία Syrah. Ο αµπελώνας της βρίσκεται στον ορεινό όγκο του Ολύµπου και συγκεκριµένα στην περιοχή του Μεγαλοχωρίου, σε υψόµετρο 750 µέτρων και καταλαµβάνει µια έκταση 30 στρεµµάτων. Η θέση του είναι βορειοανατολική. Επίσης αγοράζονται σταφύλια από επιλεγµένους παραγωγούς της κεντρικής και δυτικής Λέσβου (Καλλονή, Ανεµότια, Άγρα, Ερεσός). Οι εκτάσεις που καλλιεργούν οι συνεργαζόµενοι παραγωγοί ανέρχονται στα 60 µε 70 στρέµµατα γης. Οι ποικιλίες που χρησιµοποιούνται είναι η Γκντούρα (Μανδηλαριά), το Φωκιανό, το Καλλονιάτικο και το Syrah. Ο συνδυασµός των τοπικών ποικιλιών µε µια καλή γαλλική ποικιλία κρασιού είναι µια πρακτική που ακολουθείται από τους αµπελουργούς στην περιφέρεια της Τοσκάνης στην Ιταλία. Φέτος θα δηµιουργηθεί ένας νέος αµπελώνας, στην περιοχή του Καρυώνα, που θα έχει έκταση 30 στρεµµάτων και θα καλλιεργηθούν σε αυτόν τοπικές ποικιλίες για την παραγωγή λευκού κρασιού. Η κ. Λούπου µάς λέει ότι η δηµιουργία του οινοποιείου ανοίγει το δρόµο για να φυτευτούν νέα αµπέλια στη Λέσβο, ωστόσο το ενδιαφέρον των παραγωγών παραµένει µικρό. «Η καλλιέργεια του αµπελιού δεν είναι εύκολη υ-
πόθεση. Πρέπει να το παρακολουθείς και να το φροντίζεις όλο το χρόνο», σηµειώνει. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύει ότι η αµπελοκαλλιέργεια έχει καλές προοπτικές για το νησί. Στην ερώτησή µας αν τη φοβίζει η κρίση που περνάει ο αµπελοοινικός τοµέας, µας είπε: «Υπάρχει ένας προβληµατισµός. ∆εν µπορώ να πω ότι µας αφήνουν αδιάφορους αυτά που συµβαίνουν γύρω µας. Όµως, κατά την άποψή µου, η Λέσβος είναι ένας παρθένος χώρος στον τοµέα του καλού κρασιού. Αυτό θα προσπαθήσουµε εµείς να αξιοποιήσουµε.» Εξ άλλου, προσδοκά να αποκοµίσει σηµαντικά έσοδα από την αξιοποίηση των επισκέψιµων χώρων.
(Επάνω) Η Κατερίνα Λούπου, παρουσιάζει τα κρασιά «∆άφνις και Χλόη» και «Μάκαρα» (Αριστερά) Άποψη από το οινοποιείο
√È ÂfiÌÂÓÔÈ ÛÙfi¯ÔÈ Από τη συζήτηση που είχαµε µαζί της είναι φανερό πως η κ. Λούπου επιλέγει τα σταθερά βήµατα από τα µεγάλα άλµατα. Πιστεύει πως το κρασί που παράχθηκε το 2009 θα καταναλωθεί όλο από την τοπική αγορά και όταν αυξηθεί η παραγωγή, τότε θα προχωρήσουν και οι συνεργασίες µε δίκτυα διακίνησης των αλκοολούχων ποτών στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Αλλά πρώτο µέληµα είναι η εδραίωση της επιχείρησης στην τοπική αγορά. Πέρα, όµως, από τα στενά οικονοµικά ζητήµατα, στόχος είναι η διάδοση και ανάπτυξη στη Λέσβο της οινικής κουλτούρας. Να µάθουµε τους συντοπίτες µας να πίνουν καλό κρασί. ∆ιότι µόνο έτσι θα µπει ξανά η Λέσβος στον οινικό χάρτη της χώρας.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
33
ÚÂÔÚÙ¿˙ ™ÙËÓ ∂˘ÚÒË Ìˉ¤Ó ™ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·… «ÕÚÈÛÙ·» του ΝΙΚΟΥ ΑΝΤΩΝΟΓΛΟΥ γεωπόνου, µέλους της Επιτροπής ΟΣ∆Ε του ΓΕΩΤΕΕ
γανώσεις.». Η εξάρτηση από τις γεωργικές οργανώσεις συνεχίζεται.
∆
∏ ÂÈÛÙÔÏ‹ ™¿ÁÔ˘
α αποτελέσµατα της αξιολόγησης φορέων, που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλη ση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το ΟΣ∆Ε 2010, ανέδειξαν στην πρώτη σειρά κατάταξης την ΠΑΣΕΓΕΣ. Πρώτη και µε διαφορά!!! Καµµία έκπληξη. Ότι θα είναι πρώτη ήταν από όλους αναµενόµενο, όσο για τη δια φορά, µας είναι αδιάφορο. Είναι βέβαιο ότι η «εµπειρία» που έχει αποκτήσει η ΠΑΣΕΓΕΣ, δε λειτούργησε ως συγκριτικό πλεονέκτηµα έναντι των υπολοίπων που συµµετείχαν στη διαδικασία της πιστοποίησης. Εξάλλου δεν υπάρχουν ετήσιες εκθέσεις αξιολόγησης του ΟΠΕΚΕΠΕ ή του ΥΠΑΑΤ για το ΟΣ∆Ε. Η «εµπειρία» που διαθέτει η ΠΑΣΕΓΕΣ κρίνεται από το αποτέλεσµα. Η Ελλάδα δε διαθέτει αξιόπιστο ΟΣ∆Ε. Είναι σε όλους γνωστό. Συζητήθηκε και στην ολοµέλεια του ευρωκοινοβουλίου στις 30 Μαρτίου 2007. Το ευρωκοινοβούλιο «θεωρεί λυπηρό το ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο συνεχίζει να διαπιστώνει προβλήµατα στην εφαρµογή του ΟΣ∆Ε στην Ελλάδα». Για την κατάσταση αυτή, η ΠΑΣΕΓΕΣ και οι ΕΑΣ έχουν τη δική τους ευθύνη. Αυτό προκύπτει τόσο από επίσηµα κείµενα της Ε.Ε., όσο και από στοιχεία που προέρχονται από τη χώρα µας, όπως η επιστολή του κ. Αθανάσιου Σάγου, προέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ, προς τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων Σάββα Τσιτουρίδη τον Απρίλη του 2004.
∏ ∂.∂. ÁÈ· ¶∞™∂°∂™ Î·È ∂∞™ Στην ετήσια έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου της Ε.Ε. για το οικονοµικό έτος 2004, στην αναφορά του για το ΟΣ∆Ε στην Ελλάδα επισηµαίνει: «[...] Οι κυριότεροι λόγοι για τις ανεπάρκειες και τις ελλείψεις είναι οι εξής: α) οι συνεταιριστικές οργανώσεις των παραγωγών ελέγχουν την καταχώρηση όλων των δεδοµένων στο ηλεκτρονικό σύστηµα. Κανένα από τα στοιχεία που περιέχονται στο σύστηµα δεν είναι ασφαλές και µπορεί να τροποποιηθεί από τις οργανώσεις οποτεδήποτε πριν από την πληρωµή, κάτι που συµβαίνει άλλωστε [...].» Η Επιτροπή, στην απάντησή της, αναφέρει ότι «επέκρινε επανειληµµένα το ρόλο των γεωργικών οργανώσεων στη διαδικασία υποβολής αιτήσεων και την υποτονική εποπτεία. Η Επιτροπή ζήτησε επίσηµα από τις ελληνικές αρχές µε επιστολή, τον Ιούνιο του 2004, να θέσουν σε εφαρµογή µια νέα διαδικασία υποβολής αιτήσεων, µειώνοντας την εξάρτηση από τις γεωργικές ορ-
34 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
O κ. Αθ. Σάγος, µε επιστολή του στον τότε υπουργό Σάββα Τσιτουρίδη, ασκεί δριµύτατη κριτική για το ρόλο της ΠΑΣΕΓΕΣ και των ΕΑΣ στο ΟΣ∆Ε. ∆ιατυπώνει την άποψη ότι η ΠΑΣΕΓΕΣ «επιβάλλει πλήρως τους όρους της για τη διαχείριση του ΟΣ∆Ε, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εθνική οικονοµία». Επιρρίπτει ευθύνες στις ΕΑΣ για «όλες τις αδυναµίες και κακοδαιµονίες του συστήµατος που επί χρόνια εφαρµόζεται στην Ελλάδα µε πρωταγωνιστές τις ΕΑΣ» και τις κατηγορεί για διαφθορά, παρασιτισµό και διαπλοκή στις κοινοτικές επιδοτήσεις. Κατηγορεί την ΠΑΣΕΓΕΣ ότι αντιτίθεται στο νέο σύστηµα (το Σύστηµα Αναγνώρισης Αγροτεµαχίων - ΣΑΑ) γιατί «εκµηδενίζει τις πιθανότητες καταδολίευσης των εισαγόµενων, στη βάση δεδοµένων, στοιχείων» και ότι µε τη δύναµη που αντλούν από τη µονοπωλιακή τους µεταχείριση, ΠΑΣΕΓΕΣ και ΕΑΣ, ασκούν επικίνδυνες παραπολιτικές εξουσίες στον αγροτικό χώρο και καλλιεργούν τα κυκλώµατα παρασιτισµού». Επικρίνει τον τότε υπουργό για τις επιλογές του, που δυσχεραίνουν την υλοποίηση του ΣΑΑ και θέτουν σε κίνδυνο την υποχρέωση της χώρας µας «να είναι πλήρως λειτουργικό στις 1/1/2005».
™Î¿Ó‰·ÏÔ ‰È·ÚΛ·˜ Η χώρα µας δεν είχε ποτέ αξιόπιστο σύστηµα καταχώρησης στοιχείων για το ΟΣ∆Ε. Το 2005 δεν εφαρµόστηκε το ΣΑΑ. Το Γενάρη του 2007, µετά από συνεχείς αναβολές, η Ε.Ε. έθεσε τη χώρα µας σε κατάσταση επιτήρησης, µε την υποχρέωση να έχει εγκαταστήσει το ΣΑΑ µέχρι 31/12/2008. Για το 2009 το ΟΣ∆Ε είναι ακόµα ανοικτό και γι’ αυτόν το λόγο οι πληρωµές των αγροτών είναι σε εκκρεµότητα. Η ψηφιοποίηση των αγροτεµαχίων έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί µέχρι 15/5/2009. Είναι φανερό ότι κάποιοι δε θέλουν να λειτουργήσει το ΟΣ∆Ε στα πλαίσια της νοµιµότητας και των υποχρεώσεών µας στην Ε.Ε., για το καλό των αγροτών και της ελληνικής οικονοµίας. Προβάλλουν συνεχώς εµπόδια και ζηµιώνουν τον ελληνικό λαό. Τα πρόστιµα από την κακή εφαρµογή του ΟΣ∆Ε έχουν ξεπεράσει το 1,5 δισ. €. Ο ελληνικός λαός καταγράφει, µετά το χρηµατιστήριο, τα δοµηµένα οµόλογα, το Βατοπέδι, τη Siemens, ένα ακόµα σκάνδαλο, το ΟΣ∆Ε. Σκάνδαλο διαρκείας.
∆Ô ‰È·ÚΤ˜ ¤ÁÎÏËÌ· ÙÔ˘ √™¢∂ Σκληρή µάχη θα δώσουν για το ΟΣ∆Ε του 2011 οι ενώσεις συνεταιρισµών και η ΠΑΣΕΓΕΣ µε τους ανταγωνιστές τους
∏
υπόθεση του Ολοκληρωµένου Συστήµατος ∆ιαχείρισης και Ελέγχου δεν είναι καινούργιο θέµα. Τα δύο κυβερνητικά κόµµατα υπόσχονται σε κάθε προεκλογική περίοδο ότι θα εξυγιάνουν τη διαχείριση του ΟΣ∆Ε, όµως κάθε φορά που έρχονται στην εξουσία φροντίζουν να κάνουν το ακριβώς αντίθετο. Όταν απευθύνονται στους αγρότες επικαλούνται πάντα τον «µπαµπούλα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όταν όµως συζητούν µε την ΠΑΣΕΓΕΣ, ο «µπαµπούλας» εξαφανίζεται. Έτσι, πάντα η διαχείριση του ΟΣ∆Ε καταλήγει στα χέρια της ΠΑΣΕΓΕΣ. Στην αντίπερα όχθη βρίσκονται ιδιωτικές επιχειρήσεις γεωτεχνικών, αλλά και τράπεζες που θέλουν να πάρουν εκείνες τη διαχείριση του ΟΣ∆Ε. Το ενδιαφέρον τους δεν είναι χωρίς σκοπιµότητα. Το κόστος αυτής της εργασίας είναι µεγάλο και κατά συνέπεια όποια ή όποιες επιχειρήσεις την αναλάβουν θα αποκοµίσουν σηµαντικά κέρδη. Η σηµαντικότερη ωφέλεια, όµως, είναι πως όποιος διαχειρίζεται το ΟΣ∆Ε µπορεί να έχει µια πλήρη εικόνα του πρωτογενή το-
µέα. Υπάρχουν όµως και πολλές παράπλευρες ωφέλειες, τις οποίες κανείς δεν µπορεί να αγνοήσει και προκύπτουν από τις εξαιρετικά χαλαρές διαδικασίες που ακολουθούνται στη λειτουργία του ΟΣ∆Ε από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Τους προηγούµενους µήνες φούντωσε η αντιπαράθεση για το ΟΣ∆Ε, αλλά η διαχείρισή του κατέληξε και πάλι στην ΠΑΣΕΓΕΣ και τις ενώσεις συνεταιρισµών. Πολλές από τις ενώσεις συνεταιρισµών θα είχαν οδηγηθεί σε διάλυση αν δεν υπήρχε το ΟΣ∆Ε. Τις µέρες που γράφονταν αυτές οι γραµµές, στην ηπειρωτική Ελλάδα οι ενώσεις συνεταιρισµών σφάζονταν µεταξύ τους για το ποια θα έχει τον έλεγχο και τα έσοδα του ΟΣ∆Ε. Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η αντιπαράθεση της ΕΑΣ Αγρινίου µε την ΕΑΣ Κέρκυρας. Θέλοντας να ανοίξουµε - κι όχι να κλείσουµε τη συζήτηση για το ζήτηµα αυτό, δηµοσιεύουµε σε τούτο το τεύχος ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του Νίκου Αντώνογλου για το ΟΣ∆Ε. Το περιοδικό µας θα παρακολουθήσει στενά την πορεία του θέµατος.
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
35
Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ™¿‚‚·˜ µ·ÚÂÏÙ˙‹˜
«µ¿˙Ô˘Ì ÏÒÚË ÁÈ· ÙȘ ·ÁÔÚ¤˜ ÙÔ˘ Â͈ÙÂÚÈÎÔ‡» ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στο Νίκο Μανάβη
√
νέος πρόεδρος της ΕΑΣ Λήµνου, Σάββας Βαρελτζής, µιλάει στο «νησιωτικό Αγρόκτηµα», δηλώνοντας έτοιµος να υλοποιήσει σηµαντικές τοµές στον τρόπο λειτουργίας της Ένωσης, µε πρώτη από όλες τη λειτουργία της σε βάση καθαρά επιχειρηµατική. Θεωρεί ότι το κρασί της Λήµνου θα αντέξει στον ανταγωνισµό και θα επιβιώσει, παρά την οικονοµική κρίση και τα προβλήµατα, που έτσι κι αλλιώς αντιµετωπίζει ο αµπελοοινικός τοµέας της χώρας µας. Η απόφαση να αναλάβει τη θέση του προέδρου της ΕΑΣ Λήµνου λήφθηκε µετά από παρακίνηση συνεταιριστών της Λήµνου που διαπίστωσαν ότι ο πρόεδρος της Ένωσης, για να µπορεί να λειτουργήσει αποτελεσµατικά, θα πρέπει να έχει χρόνο να παρακολουθεί στενά τις δραστηριότητες της οργάνωσης και παράλληλα να έχει οικονοµικό πτυχίο ώστε να µπορεί να παρακολουθεί τα οικονοµικά µεγέθη της.
Κύριε Βαρελτζή, η ενασχόληση µε τα διοικητικά ζητήµατα των συνεταιρισµών δεν είναι µια ευχάριστη υπόθεση. Θα λέγαµε, µάλιστα, ότι είναι δύσκολη και ψυχοφθόρα. «Πράγµατι είναι πολύ ψυχοφθόρα διαδικασία, γιατί το κράτος µάς έχει αφήσει να κολυµπάµε στα βαθιά χωρίς καµµία βοήθεια. Μάλιστα πρέπει να σου πω ότι στη σύσκεψη της ΠΑΣΕΓΕΣ που έγινε στο Πήλιο τέθηκαν ορισµένα ζητήµατα λειτουργίας των συνεταιρισµών. Εκεί ήταν και η υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Κατερίνα Μπατζελή, η οποία δε δεσµεύτηκε να βοηθήσει ούτε σε ήσσονος σηµασίας θέµατα. Η παρότρυνσή της ήταν οι συνεταιρισµοί να λειτουργούν ως καθαρά οικονοµικές µονάδες και να λειτουργούν µε καθαρά ιδιωτικοοικονοµικά κριτήρια. Να βρουν µάνατζερ, δηλαδή τους σηµερινούς διευθυντές, να τους θέσουν στόχους τους οποίους θα πρέπει να υλοποιήσουν. Το διοικητικό συµβούλιο θα πρέπει να βρίσκεται πίσω από το διευθυντή-µάνατζερ, που θα έχει την ευθύνη να ελέγχει το σωστό τρόπο εφαρµογής των αποφάσεων και επίτευξης των στόχων που έχει θέσει. Αν οι στόχοι δεν επιτυγχάνονται, τότε το ∆.Σ. θα έχει τη δυνατότητα είτε να απολύσει το µάνατζερ ή να πάρει άλλα µέτρα.» Ποια είναι η δική σας άποψη, µπορούν οι συνεταιρισµοί να δουλέψουν αποτελεσµατικά µε αυτό το πνεύµα; «Εγώ πολύ πριν γίνει αυτή η σύσκεψη είχα ξεκινήσει να εφαρµόζω αυτό το πνεύµα. Κι έτσι λειτουργούµε µε το
36 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
µάνατζερ που έχουµε στην Ένωσή µας.» Τα τελευταία πέντε χρόνια έχει ξεκινήσει µια πλατιά συζήτηση για τις συνενώσεις συνεταιρισµών. Πολλοί είναι εκείνοι που διαπιστώνουν ότι οι συνεταιρισµοί στη χώρα µας έχουν µικρό µέγεθος και είναι αδύνατο να επιβιώσουν. Το βασικότερο, όµως, είναι πως είναι αδύνατο να παίξουν τον παρεµβατικό τους ρόλο στην αγροτική παραγωγή. Εδώ και δύο µε τρεις µήνες το ζήτηµα της συγχώνευσης των συνεταιρισµών έχει τεθεί και από την ηγεσία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Η ΠΑΣΕΓΕΣ από την πλευρά της έχει προτείνει ένα νέο σχήµα. σύµφωνα µε το οποίο οι σηµερινές ενώσεις θα µετεξελιχθούν σε πρωτοβάθµιους συνεταιρισµούς. Στην περίπτωση της Λήµνου, ποιο σχήµα θα ήταν λειτουργικό; Θα µπορούσαν να λειτουργήσουν κλαδικοί πρωτοβάθµιοι συνεταιρισµοί; «Στη Λήµνο τα προϊόντα που έχουµε είναι το κρασί και το γάλα. Όλοι οι συνεταιρισµοί ασχολούνται µε αυτά τα προϊόντα, κατά συνέπεια δεν υπάρχει λόγος να µείνει κάποιος συνεταιρισµός έξω από ένα νέο σχήµα. Πρωτοβάθµιος κλαδικός συνεταιρισµός που θα µείνει έξω από έναν ενιαίο συνεταιρισµό θα µπορούσε να είναι οι συνεταιρισµοί των µαστιχοπαραγωγών. Στη δική µας περίπτωση, όλοι οι συνεταιρισµοί έχουν τις ίδιες δραστηριότητες. Το δεύτερο ζήτηµα είναι πως οι πρωτοβάθµιοι συνεταιρισµοί µας έχουν µικρό κύκλο εργασιών. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν άνθρωποι που δουλεύουν ερασιτεχνικά και φιλότιµα, αλλά αυτό δεν αρκεί για να κρατηθούν ζωντανοί οι συνεταιρισµοί. Νοµίζω ότι ως µια ένωση όλων των δυνάµεων που υπάρχουν στους συνεταιρισµούς της Λήµνου, θα µπορούσαµε να προχωρήσουµε πολύ καλύτερα.» Ποιες είναι οι δραστηριότητες της ΕΑΣ Λήµνου σήµερα; «Η βασική δραστηριότητά µας είναι το σταφύλι. Ξέρετε ότι παράγουµε το καλύτερο κρασί στην Ελλάδα. Βέβαια, ο καθένας διαφηµίζει το προϊόν του, αλλά εµείς διαπιστώνουµε ότι έχουµε µια ιδιαιτερότητα. Για την ποιότητα του κρασιού µας δεν αµφιβάλλει κανείς. Η Λήµνος είναι η µοναδική περιοχή που µπορεί να παραχθεί γλυκό κρασί χωρίς επεξεργασία χηµική. Ακόµη και η Σάµος, που παράγει πολύ καλά γλυκά κρασιά, τα επεξεργάζεται. Εκεί είναι η αιχµή µας, εκεί είναι τα µεγάλα µας έσοδα. Αλλά οι τιµές σήµερα συµπιέζονται, η κατάσταση δεν είναι καθόλου καλή. Η µόνη µας διέξοδος, για να ξεπεράσουµε αυτές τις δυσκολίες, είναι να ανοιχτούµε στις αγορές του εξωτερικού. Σε αυτή την κατεύθυνση έχω βάλει να δουλεύει ο µάνατζερ της Ένωσής µας.
t Για την ποιότητα του κρασιού µας δεν αµφιβάλλει κανείς. Η Λήµνος είναι η µοναδική περιοχή που µπορεί να παραχθεί γλυκό κρασί χωρίς χηµική επεξεργασία
Πρέπει ακόµη να σας πω ότι στο εξωτερικό προτιµούν το γλυκό κρασί. Το ξηρό πίνεται µόνο στην Ελλάδα. Εµείς, λοιπόν, έχουµε βγει στις αγορές και πουλάµε τα κρασιά µας στις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Κύπρο, την Κίνα και τώρα µπαίνουµε και στη Φινλανδία. Σε όλες αυτές τις αγορές πουλάµε γλυκό κρασί. Υπάρχει και κάτι άλλο που µας σπρώχνει στις αγορές του εξωτερικού. Στην Ελλάδα, λόγω της τρέχουσας οικονοµικής συγκυρίας, έχουµε αύξηση των φόρων στο κρασί, τα άλλα αλκοολούχα ποτά και τα τσιγάρα. Στο εξωτερικό αυτό δεν ισχύει. Γι’ αυτό δίνουµε προτεραιότητα στην ανάπτυξη των πωλήσεών µας στο εξωτερικό.» Τις δύο τελευταίες δεκαετίες η παραγωγή κρασιού στη Λήµνο ακολουθεί πτωτική πορεία. Ανάλογη ήταν και η µείωση της καλλιέργειας αµπελιών. Αυτό το γεγονός δηµιουργεί προβλήµατα στη λειτουργία και τη βιωσιµότητα της Ένωσης; «Μέχρι το 1991 η Λήµνος τροφοδοτούσε τα κράτη της ανατολικής Ευρώπης µε γλυκό κρασί. Τότε, οι εξαγωγές µας στις χώρες αυτές ανέρχονταν στους 4 µε 5.000 τόνους γλυκού κρασιού. Όταν άλλαξαν αυτά τα καθεστώτα, άλλαξαν και οι δρόµοι του εµπορίου. Τα κρατικά µονοπώλια έγιναν ιδιωτικά. Οι δρόµοι του εµπορίου που γνωρίζαµε, χάθηκαν και µπήκαν άλλα κρασιά στις χώρες αυτές. Η µείωση των πωλήσεων κρασιού είχε ως αποτέλεσµα να µειωθούν οι τιµές που αγόραζε η Ένωση τα σταφύλια. Έτσι οδηγηθήκαµε σε µείωση της παραγωγής σταφυλιών. Τώρα όµως έχει σταθεροποιηθεί η παραγωγή
s
σταφυλιών, αλλά και οι πωλήσεις του κρασιού µας.» Έχει µέλλον η παραγωγή κρασιού από βιολογικά σταφύλια; Η Λήµνος έχει µια αξιόλογη παραγωγή σε αυτό τον τοµέα. «Το κράτος σταµατάει την επιδότηση των βιολογικών σταφυλιών. Παρά τις παρεµβάσεις που έχουµε κάνει προς το υπουργείο, δεν υπάρχει αλλαγή στάσης. Μάλιστα, η απάντηση που µας δίνουν είναι ότι τώρα, µε τα νέα οικονοµικά µέτρα, οι καταναλωτές στρέφονται προς τα φθηνά προϊόντα. Αυτό είναι ένα µεγάλο πρόβληµα, γιατί οι παραγωγοί µας είχαν επενδύσει στην παραγωγή βιολογικών σταφυλιών. Εµείς προσπαθούµε να διατηρήσουµε την παραγωγή βιολογικών σταφυλιών δίνοντας καλύτερες τιµές, αλλά αυτό δεν αρκεί. Οι τιµές από µόνες τους δεν είναι αρκετές.» Ποιοι είναι οι στόχοι σας για τα κρασιά της Ένωσης; «Οι στόχοι που έχουµε θέσει είναι να ανοιχτούµε στις αγορές του εξωτερικού. Έχουµε αξιοποιήσει ένα πρόγραµµα για την προβολή των κρασιών µας στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Τα κρασιά µας υπήρχαν σε αυτές τις χώρες, ωστόσο οι ποσότητες που πουλούσαµε ήταν µικρές. Ήδη φέτος αναµένουµε να τριπλασιάσουµε τις ποσότητες που πουλάµε στον Καναδά. Επίσης, συµµετέχουµε σε σειρά κλαδικών εκθέσεων και εκθέσεων για τρόφιµα. Αυτή την περίοδο θα στείλουµε στελέχη της Ένωσης στο Hong Kong, στην Ισπανία και αλλού. Στις αγορές που µας ενδιαφέρουν είναι και οι χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Ήδη έχουµε µιλήσει µε
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
37
Û˘Ó¤ÓÙ¢ÍË
Οι εγκαταστάσεις του εκσυγχρονισµένου τυροκοµείου της ΕΑΣ Λήµνου πριν δύο χρόνια κατά την επίσκεψη του τότε Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Αλέξανδρου Κοντού
όλες τις πρεσβείες στις χώρες αυτές κι έχουµε ξεκινήσει έναν κύκλο επαφών µε ενώσεις συνεταιρισµών που έχουν συναλλαγές µε τις χώρες αυτές. Θέλουµε είτε να πουλήσουν το κρασί µας µαζί µε τα δικά τους προϊόντα, είτε να µας βοηθήσουν να µπούµε εµείς στις αγορές αυτές. ∆ιότι µπορεί τα καθεστώτα να άλλαξαν, αλλά αυτό δε σηµαίνει ότι οι καταναλωτές άλλαξαν τις συνήθειές τους. Σε πρώτη προτεραιότητα έχουµε βάλει την ανάπτυξη της παραγωγής γλυκού κρασιού, µια και αυτό κερδίζει τις αγορές του εξωτερικού.» Η κτηνοτροφία είναι ο δεύτερος σηµαντικός κλάδος για την αγροτική παραγωγή της Λήµνου. «Η κτηνοτροφία για µας είναι µια πιο εύκολη υπόθεση. Έχουµε βρει έναν επιχειρηµατία στον οποίο έχουµε νοικιάσει το τυροκοµείο µας. Το έχει φτιάξει σαν καινούργιο. Όταν µπαίνεις µέσα, νοµίζεις ότι βρίσκεσαι σε νοσοκοµείο. Εκεί φτιάχνεται το ΠΟΠ καλαθάκι Λήµνου. Το πρόβληµα είναι ότι όλη η Ελλάδα προσπαθεί να το αντιγράψει. Εµείς προσπαθούµε να επιβάλουµε να γράφεται στην ετικέτα ότι το τυρί προέρχεται από γάλα που έχει παραχθεί στη Λήµνο, αλλά υπάρχει µεγάλη αντίδραση από τις µεγάλες τυροκοµικές και το υπουργείο έως σήµερα δεν έχει αποδεχθεί το αίτηµά µας. Ο επιχειρηµατίας αυτός παίρνει το γάλα των παραγωγών µας και τους πληρώνει.» Σε καλές τιµές; Φέτος σε τι τιµή αγόρασε το γάλα; «Σε γενικές γραµµές οι τιµές που δίνει είναι καλές. Στα 90 µε 92 λεπτά του ευρώ.» Αυτές οι τιµές είναι χαµηλότερες από τις περσινές.
38 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
«Όλες οι αγορές φέτος συµπιέζονται. Σε όλα τα προϊόντα.» Η Ένωσή σας δραστηριοποιείται στο εµπόριο ζωοτροφών; «Ναι, κάνουµε εµπόριο ζωοτροφών. Και φέτος που η χρονιά είναι δύσκολη, επειδή είχαµε πολλές βροχές και το πρόβληµα µε τα αγριοκούνελα, η τοπική παραγωγή ζωοτροφών θα είναι µειωµένη και γι’ αυτό θα γίνουν σηµαντικές εισαγωγές. Κι είµαι βέβαιος ότι φέτος θα έχουµε µεγάλη αύξηση. Για να σας δώσω ένα στοιχείο σε ποια µεγέθη θα κινηθούµε, φέτος θα εµπορευτούµε 2.500 τόνους καλαµποκιού. Κάνουµε ό,τι µπορούµε για να µειώσουµε το κόστος των εισροών, ώστε οι παραγωγοί µας να επιβιώσουν φέτος, και τα επόµενα χρόνια. Βέβαια, το βλέπουν και οι ίδιοι ότι τα προηγούµενα χρόνια χάθηκαν µεγάλες ευκαιρίες να δηµιουργηθούν οι υποδοµές που θα εξασφάλιζαν µικρότερο κόστος παραγωγής. Σήµερα είναι δύσκολο να φτιαχτούν οι υποδοµές κι αυτό θα το βρούµε µπροστά µας. Πολύ πιο δύσκολα θα είναι τα πράγµατα µετά το 2013.» Ποιο είναι το συγκριτικό πλεονέκτηµα που έχουν τα προϊόντα της Λήµνου; «Η ποιότητα, είτε στο τυρί είτε στα σταφύλια. Φέτος θα γίνει ανάλογη καµπάνια και θα το εφαρµόσουµε. Σταφύλια που δε θα έχουν τα ανάλογα οξέα και τα ανάλογα ζάχαρα ή σταφύλια που θα έχουν σαπίσµατα, δε θα τα δεχόµαστε. ∆ε θα είναι η Ένωση ο υποδοχέας που θα δέχεται ό,τι παράγεται.
t Σταφύλια που δε θα έχουν τα ανάλογα οξέα και τα ανάλογα ζάχαρα ή σταφύλια που θα έχουν σαπίσµατα, δε θα τα δεχόµαστε
s
Βλέπουµε πως τα ιδιωτικά οινοποιεία διαλέγουν ποια σταφύλια θα πάρουν κι αν είναι τρυγηµένα πριν από δύο ηµέρες, δεν τα παίρνουν. Τα προηγούµενα χρόνια οι παραγωγοί είχαν µάθει τα σταφύλια που δεν έπαιρναν οι ιδιώτες έµποροι, να τα φέρνουν στην Ένωση. Αυτό θα σταµατήσει, διότι πρέπει να κρατήσουµε την ποιότητά µας σε υψηλό επίπεδο, γιατί αυτή θα µας σώσει.» Ένα τρίτος σηµαντικός τοµέας της αγροτικής παραγωγής της Λήµνου ήταν για δεκαετίες η παραγωγή σιτηρών και συγκεκριµένα σκληρού σιταριού. Στις µέρες µας, ο κλάδος αυτός περνάει δύσκολες µέρες. Ποια είναι η κατάσταση στη Λήµνο; «Το παραδέχονται όλοι ότι βγάζαµε το καλύτερο σκληρό σιτάρι. Το παραδέχονταν όλοι. Επρόκειτο για το σκληρό σιτάρι ποικιλία “Λήµνος”. ∆υστυχώς αυτή η ποικιλία σχεδόν έχει χαθεί. Προσπαθήσαµε να την ανανεώσουµε, µπορούµε να την ανανεώσουµε, αλλά δυστυχώς δε συµφέρει. Το σκληρό σιτάρι, το θαυµάσιο σιτάρι που βγάζει η Λήµνος, το τρώνε οι κότες την ίδια ώρα που οι άνθρωποι τρώνε σιτάρι Ουκρανίας. Σε όλη την Ελλάδα κυκλοφορεί σιτάρι Ουκρανίας, αυτό είναι κανόνας. Κι ας είναι γνωστό ότι έχει µεγάλη επιβάρυνση (θυµηθείτε το Τσέρνοµπιλ). Αυτό συµβαίνει επειδή είναι πάµφθηνο, κι έρχεται στην Ελλάδα και γίνεται ψωµί. Το δικό µας το σιτάρι γίνεται ζωοτροφή και το τρώνε οι κότες. Το ελληνικό σκληρό σιτάρι φεύγει όλο στην Ιταλία και γίνεται εκεί ζυµαρικά. ∆υστυχώς αυτή είναι η πραγµατικότητα.» Ωστόσο, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει το σιτάρι της Λήµνου, αν αξιοποιηθεί, µπορεί να δώσει προϊόντα ξεχωριστά. Ίσως έτσι να διασωθεί και η ποικιλία του σκληρού σιταριού «Λήµνος». «Η µόνη λύση είναι να υπάρχει προϊόν που θα χρειάζεται το δικό µας σκληρό σιτάρι ως πρώτη ύλη. ∆ηλαδή ένα προϊόν υψηλής ποιότητας που θα χρειάζεται και εξίσου υψηλής ποιότητας πρώτη ύλη. Αυτή είναι η µόνη λύση. ∆ιότι µε τις σηµερινές τιµές δε συµφέρει η παραγωγή σιτηρών στη Λήµνο. Σήµερα καλλιεργείται σιτάρι στη Λήµνο µόνο και µόνο επειδή υπάρχει η επιδότηση. Όµως οι τιµές έχουν κατέβει τόσο χαµηλά, που κάνουν ακόµη κι υπό αυτές
τις συνθήκες ασύµφορη την παραγωγή του. Υπάρχει και το µεγάλο πρόβληµα µε τα αγριοκούνελα που καταστρέφει τις καλλιέργειες, που κάνει ακόµη χειρότερη την κατάσταση. Εποµένως είναι θέµα χρόνου η εγκατάλειψη της παραγωγής σιταριού στη Λήµνο.» Ένα µεγάλο πρόβληµα για την ΕΑΣ Λήµνου είναι τα µεγάλα χρέη που είχαν δηµιουργηθεί τα προηγούµενα χρόνια. Πώς αντιµετωπίζετε το πρόβληµα αυτό; «Τα χρέη µας τα έχουµε ρυθµίσει. Κάθε χρόνο πληρώνουµε το ανάλογο ποσό και πιστεύω ότι σιγά-σιγά θα τα εξοφλήσουµε.» Υπάρχει βοήθεια από το κράτος σε αυτό το ζήτηµα; «Είναι κάτι που θα το θέλαµε, αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει καµµία υποστήριξη. Η λογική του κράτους είναι “µπείτε στα βαθιά και κολυµπήστε”.» Πώς αξιολογείτε το προσωπικό που έχει η ΕΑΣ Λήµνου; Έχετε περισσότερους υπαλλήλους από όσους χρειάζεστε, όπως συµβαίνει στις περισσότερες ενώσεις, ή όχι; «∆εν έχουµε πλεονάζον προσωπικό. Το πρόβληµα είναι ότι το προσωπικό µας δεν έχει τα προσόντα που θα θέλαµε. ∆ε γνωρίζουν όλοι ξένη γλώσσα. ∆εν έχουν όλοι γνώσεις ώστε να εργαστούν ως τεχνικοί στο οινοποιείο. Είναι µόνο εργάτες και διοικητικοί υπάλληλοι. Τώρα κάναµε µια πρόσληψη ενός νέου υπάλληλου, ο οποίος γνωρίζει άπταιστα αγγλικά και χειρισµό υπολογιστή. Θα κάνει τεχνική δουλειά οινολόγου και παράλληλα θα εργάζεται και στο λογιστήριο. Η κατεύθυνση που θα έχουµε από εδώ και πέρα είναι όποιος υπάλληλος φεύγει, να αντικαθίσταται από εργαζόµενο µε υψηλά προσόντα. Οι απαιτήσεις που υπάρχουν σήµερα είναι υψηλές, γι’ αυτό και οι εργαζόµενοι που θα προσλαµβάνουµε πρέπει να έχουν υψηλά προσόντα.» Μια τελευταία ερώτηση. ∆ιαβάσαµε ότι ετοιµάζεστε να δηµιουργήσετε µουσείο βάµβακος. Πέστε µας λίγα πράγµατα για αυτή την πρωτοβουλία. «Η Λήµνος είχε µπαµπάκια. Έβγαζε το καλύτερο µπαµπάκι της Ελλάδας. Η παραγωγή του σταµάτησε την περίοδο 1974 - 1975. Όταν άνοιξε η διώρυγα του Σουέζ και ήρθαν στην Ευρώπη τα µπαµπάκια της Αιγύπτου, η τιµή έπεσε κι η παραγωγή βαµβακιού στο νησί µας έγινε ασύµφορη. Όσο καιρό υπήρχε βαµβάκι στη Λήµνο, λόγω της εξαιρετικής ποιότητάς του, χρησιµοποιούνταν ο σπόρος του σε όλη την Ελλάδα. Η Ένωση είχε το δικό της εκκοκκιστήριο. Όταν σταµάτησε η παραγωγή βαµβακιού, σταµάτησε και η λειτουργία του εκκοκκιστηρίου. Όταν το είδα εγώ ήταν ένα φάντασµα. Μέσα σε αυτό ήταν όλα τα µηχανήµατα, τα εργαλεία, τα ανταλλακτικά. Με τη βοήθεια του υφυπουργού, του κ. Σηφουνάκη, εξασφαλίσαµε µια χρηµατοδότηση 200.000 ευρώ για να µετατραπεί σε µουσείο βάµβακος. Ελπίζουµε σύντοµα να βρούµε κάποιο πρόγραµµα που θα εντάξουµε τη µετατροπή του εκκοκκιστηρίου σε µουσείο.»
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
39
ÚÂÔÚÙ¿˙ ªÔ˘Û›· ·ÁÚÔÙÈ΋˜ Î·È ‚ÈÔÌ˯·ÓÈ΋˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Î·È ·ÁÚÔÙÔÙÔ˘ÚÈÛÌfi˜: ªÔ¯Ïfi˜ ·Ó¿Ù˘Í˘ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈʤÚÂÈ·
∞ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁÈ΋ ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ της ΒΑΓΓΕΛΙΩΣ ΧΡΗΣΤΙ∆ΟΥ
«√
ρόλος του τουρισµού είναι πολύ σηµαντικός, καθώς η χώρα µας έχει να ανταγωνιστεί ισχυρές και οργανωµένες χώρες, µε µεγάλη εµπειρία σύνδεσης του τουρισµού µε την ιστορία τους», δήλωνε στο «νησιωτικό Αγρόκτηµα» πριν λίγο καιρό ο υφυπουργός Υποδοµών, Μεταφορών και ∆ικτύων Νίκος Σηφουνάκης, εκτός άλλων αρχιτέκτονας και µέλος της εταιρείας «Αρχιπέλαγος», που ανέλαβε τη διάσωση και τη µετατροπή σε µουσείο του παλιού ελαιοτριβείου Βρανά στον Παπάδο της Γέρας Λέσβου. Στο σηµερινό τεύχος, δύο εκπρόσωποι του τουρισµού του νησιού µιλούν για τη σηµασία της σύνδεσης χώρων, όπως το σηµερινό Ελαιοτριβείο - Μουσείο της Γέρας, µε τον τουρισµό, αλλά και για τα βήµατα που θα πρέπει να ακολουθηθούν προκειµένου το νησί να µπορέσει να προσφέρει πραγµατικό αγροτοτουριστικό προϊόν στους επισκέπτες του. Ο αγροτικός τουρισµός ή αγροτοτουρισµός, όπως έχει επικρατήσει κυρίως στην Ελλάδα, αποτελεί τα τελευταία αρκετά χρόνια µια από τις πιο διαδεδοµένες και συζητηµένες στρατηγικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη βιώσιµη αγροτική και τοπική ανάπτυξη. Μετά από αρκετή καθυστέρηση σε σχέση µε χώρες του εξωτερικού και παρά τη σηµαντική αγροτική της κληρονοµιά, αξιόλογα δείγµατά του έχουν κάνει την εµφάνισή τους και στη χώρα µας, µε τις αγροτοτουριστικές µονάδες και τους σχετικούς προορισµούς να αυξάνονται, ακολουθώντας τις επιταγές που επιβάλλει το ευρωπαϊκό µοντέλο, οι οποίες έχουν οδηγήσει και σε διαφοροποιηµένες προσδοκίες και απαιτήσεις των επισκεπτών. Ένα από τα στοιχεία που έχουν αναδειχθεί στα πλαίσια του αγροτοτουρισµού, είναι η µετατροπή παλιών εργοστασίων, πρώην µονάδων αγροτικής και βιοµηχανικής παραγωγής, σε επισκέψιµους χώρους µέσα από τη διάσωση και ανάπλασή τους. Χώρους που προσφέρουν στους επισκέπτες τη δυνατότητα να µάθουν τα πάντα για τη διαδικασία της παραγωγής κατά το παρελθόν, αλλά και για την ιστορία και τη σηµασία κάθε προϊόντος για την ιδιαίτερη πατρίδα προέλευσής του.
λευταία 20ετία τουλάχιστον, από φορείς ή άτοµα που ενδιαφέρθηκαν να επενδύσουν στην έννοια της διαφύλαξης της αγροτικής ιστορίας του τόπου και στη σύνδεσή της µε τον τουρισµό. Έχει προκύψει, έτσι, µια σειρά θεµατικών µουσείων σχετικών µε την παραγωγή του ελαιολάδου, του ούζου ή του σαπουνιού, δραστηριότητες που στιγµάτισαν το αγροτικό και βιοµηχανικό παρελθόν του νησιού και είτε συνεχίζουν να αποτελούν την πηγή των βασικών του προϊόντων (ελαιοπαραγωγή, ουζοποιία) είτε έχουν πλέον εκλείψει (σαπωνοποιία). Το Μουσείο Βιοµηχανικής Ελαιουργίας Αγίας Παρασκευής (πρώην Κοινοτικό Ελαιοτριβείο), ιδιοκτησίας Πολιτιστικού Ιδρύµατος Οµίλου Πειραιώς, το Ελαιοτριβείο Μουσείο στον Παπάδο της Γέρας (πρώην Ελαιοτριβείο Νικολάου Βρανά), ιδιοκτησίας της Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας «Αρχιπέλαγος», το Μουσείο Ούζου Βαρβαγιάννη και το παλιό Σαπωνοποιείο του Ι. Πούλια στο Πλωµάρι, είναι παλιά βιοµηχανικά κτήρια που έχουν διασωθεί, αναπλαστεί και σήµερα λειτουργούν ως µουσεία, ενώ υπολείπονται πολλά ακόµη που θα µπορούσαν να διασωθούν και να αξιοποιηθούν, σε ολόκληρο το νησί, συνδέοντας αυτό που αντιπροσωπεύουν µε τον τουρισµό. Ωστόσο, τα µουσεία αγροτικής ή βιοµηχανικής κληρονοµιάς του νησιού λειτουργούν κυρίως ως χώροι µνήµης, παρά συµβάλλουν στη σύνδεση της αγροτικής παραγωγής µε τη διαδικασία επεξεργασίας των γεωργικών προϊόντων. Από την άλλη, παρ’ όλο που σε αρκετές περιοχές της Λέσβου λειτουργούν, πλέον, αγροτοτουριστικές µονάδες που προσφέρουν στον επισκέπτη τη δυνατότητα να «µπει» πιο βαθιά στο αγροτικό τοπίο του νησιού, λίγες από αυτές τού δίνουν παράλληλα τη δυνατότητα να συµµετέχει ενεργά στις αγροτικές δραστηριότητες. Η σύνδεση αυτή είναι, πλέον, σύµφωνα µε εκπροσώπους του χώρου του τουρισµού της Λέσβου, το ζητούµενο του στοιχήµατος που έχει να κερδίσει ο αγροτοτουρισµός. Η ουσιαστική έννοια, άλλωστε, του αγροτοτουρισµού είναι, εκτός άλλων, η επαφή του επισκέπτη µε την αγροτική ζωή, τις καλλιέργειες και τις αγροτικές εργασίες κάθε περιοχής. ∞¯ÈÏϤ·˜ ™Ô‡ÁÈÔ˘ÏÙ˙˘, Úfi‰ÚÔ˜ ∆Ô˘ÚÈÛÙÈÎÒÓ ¶Ú·ÎÙfiÚˆÓ §¤Û‚Ô˘:
ªÔ˘Û›· µÈÔÌ˯·ÓÈ΋˜ ∫ÏËÚÔÓÔÌÈ¿˜ §¤Û‚Ô˘
«™‡Ó‰ÂÛË ·Ú·ÁˆÁ‹˜, ÂÂÍÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·Ó·„˘¯‹˜»
Στη Λέσβο, παρ’ ότι νησί, η παρουσία ανάλογων χώρων είναι έντονη, χάρη σε προσπάθειες που έγιναν την τε-
Μιλώντας για την προσπάθεια που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια µε τη µετατροπή των παλιών βιοµηχα-
40 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
t Τα µουσεία αγροτικής ή βιοµηχανικής κληρονοµιάς του νησιού λειτουργούν κυρίως ως χώροι µνήµης, παρά συµβάλλουν στη σύνδεση της αγροτικής παραγωγής µε τη διαδικασία επεξεργασίας των γεωργικών προϊόντων
s
Το Ελαιουργείο - Μουσείο Βρανά στον Παπάδο της Γέρας Λέσβου
νικών χώρων παραγωγής σε µουσεία, ο πρόεδρος των Τουριστικών Πρακτόρων Λέσβου, Αχιλλέας Σούγιουλτζης, αναφέρει: «Οι χώροι αυτοί, για τους οποίους είµαστε περήφανοι, µόνο να προάγουν µπορούν τον τουρισµό. ∆εν υπάρχουν πολλά µέρη στη χώρα µας, ειδικά νησιά, που να έχουν τόσα µουσεία αγροτικής κληρονοµιάς· α αυτό είναι κάτι στο οποίο είµαστε πραγµατικά πρωτοπόροι. Ωστόσο, κατά τη γνώµη µου δεν έχει γίνει κατάλληλη αξιοποίηση των επιδοτήσεων που αφορούν σε αγροτοτουριστικά καταλύµατα από τους ντόπιους, που δεν εκµεταλλεύτηκαν επαρκώς τις ευκαιρίες. Θα έπρεπε να αναπτύξουµε τον αγροτοτουρισµό σε συνδυασµό µε τα µουσεία, αφού στους χώρους αυτούς κατά το παρελθόν βγάζαµε το λάδι µας και εδώ θα πρέπει να παραµείνουν τέτοιες δραστηριότητες. Υπάρχουν πολλά παραδείγµατα από χώρες του εξωτερικού, όπου στελέχη επιχειρήσεων, για παράδειγµα, στέλνονται σε αγροτοτουριστικές µονάδες και συµµετέχουν σε όλες τις εργασίες που γίνονται, προκειµένου να αναπτύξουν πνεύµα συνεργασίας και οµαδικότητας. Εµείς δεν έχουµε καταφέρει ακόµη να συνδυάσουµε όσα διαθέτουµε ως νησί και να τα προσφέρουµε σαν ολοκληρωµένο αγροτοτουριστικό προϊόν, λειτουργώντας αποσπασµατικά. Αν, ωστόσο, συνδυάσουµε παραγωγή, επεξεργασία και αναψυχή να µπορούν οι επισκέπτες παράλληλα µε τη διαµονή τους στα καταλύµατα να µαζεύουν ελιές και να τις πηγαίνουν, για παράδειγµα, στο Ελαιοτριβείο-Μουσείο του Παπάδου, που λειτουργεί -, αυτό θα ήταν ένα ολοκληρωµένο προϊόν και θεωρώ πως θα µπορούσαµε να προσεγγίσουµε και τέτοιους πελάτες, που στο τέλος θα έφευγαν παίρνοντας µαζί τους το τελικό προϊόν, στο οποίο θα είχαν συµβάλει οι ίδιοι.»
¶ÂÚÈÎÏ‹˜ ∞ÓÙˆÓ›Ô˘, Úfi‰ÚÔ˜ ŒÓˆÛ˘ •ÂÓÔ‰fi¯ˆÓ §¤Û‚Ô˘:
«ÃÚ‹ÛË ÙˆÓ ¤ÓÙ ·ÈÛı‹Ûˆӻ Της ίδιας άποψης είναι και ο πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Λέσβου, Περικλής Αντωνίου, που εστιάζει ωστόσο στην προτεραιότητα αναβάθµισης του κεντρικού τουριστικού portal της Ελλάδας: «Όποια µουσειακή δραστηριότητα προβάλλει το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της Λέσβου, είναι αξιοσηµείωτη. Εξάλλου, κατά τη γνώµη µου, πολιτισµός και τουρισµός είναι έννοιες ταυτόσηµες. Αυτό στο οποίο θα πρέπει, ωστόσο, να δοθεί προσοχή είναι το κεντρικό τουριστικό portal της χώρας, που χρειάζεται αναβάθµιση και πρέπει να συµβάλει στο να αλλάξει η στρεβλή και κακόβουλη διαφήµιση που έχει γίνει από ξένα Μ.Μ.Ε.. Στη συνέχεια, να ακολουθήσει το portal ανά αγροτοτουριστικό προϊόν σε επίπεδο χώρας και µετά να πάρει τοπική διάσταση, παράλληλα µε συστηµατικό και σωστό marketing. Υπάρχει, πάντως, µια οµάδα επισκεπτών που δείχνουν µεγάλο ενδιαφέρον για τέτοιου είδους τουρισµό και θα ήταν εξαιρετικά χρήσιµο να παντρέψουµε την παράδοση και την παραγωγή µας ως νησιού µε τους βιοµηχανικούς χώρους, όπως είναι τα ελαιοτριβεία και τα άλλα παλιά εργοστάσια. Αυτό που έχω προτείνει προσωπικά, είναι επιπλέον η δηµιουργία ενός Μουσείου Γαστρονοµίας - Γευσιγνωσίας της Λέσβου, όπου ο επισκέπτης θα µπορεί να δοκιµάζει τα προϊόντα. Θα ήταν εύλογο κάτι τέτοιο να συνδυαζόταν και µε τη συµµετοχή του στην ίδια την παραγωγή τους, ώστε να “δουλεύουν” όλες οι αισθήσεις του: όσφρηση, όραση, γεύση, αφή, ακοή. Ένα τέτοιο µουσείο θα έπρεπε αναµφίβολα να δηµιουργηθεί αρχικά στη Μυτιλήνη και από εκεί και πέρα να συναποφασίσουν οι παραγωγικοί φορείς κάθε περιοχής για το πού θα µπορούσε να χωροθετηθεί.»
νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
41
ΕΓΙΝΑΝ - ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ
Ë ·Ù˙¤ÓÙ· ÙÔ˘ ·Ú·ÁˆÁÔ‡ Έγιναν 8 έως 16 Μαΐου 2010:
24 έως 26 Σεπτεµβρίου 2010:
στο Εκθεσιακό Κέντρο Ε.Α.Ν.Κ.Ι. «Λιµνοπούλα» στα Ιωάννινα. Η 2η Πανελλήνια Έκθεση Γεωργοκτηνοτροφικών, Πτηνοτροφικών Προϊόντων, Μηχανηµάτων και Εξοπλισµού «Zootechnica Epirus 2010», τελεί υπό την αιγίδα της νοµαρχιακής αυτοδιοίκησης και του Επιµελητηρίου Ιωαννίνων. ∆ιοργανωτής της έκθεσης είναι η εταιρεία «Κύκλος».
15 και 16 Μαΐου 2010: ήταν ανοιχτά τα οινοποιεία της Ελλάδας που συµµετείχαν στην πανελλαδική εκδήλωση «Ανοιχτές Πόρτες 2010». Η διήµερη εκδήλωση ήταν µια πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού ∆ικτύου Πόλεων του Κρασιού.
27 έως 30 Μαΐου 2010: πραγµατοποιήθηκε η έκθεση «Ecolife 2010: Η οικολογία στην καθηµερινή ζωή» στην «Τεχνόπολις» του δήµου Αθηναίων στο Γκάζι. Πληροφορίες: τηλέφωνο 210 3845344 και www.ecolife.gr
28 έως 30 Μαΐου 2010: θα πραγµατοποιηθεί το ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Εµπόρων Κρέατος και Ζώντων Ζώων. ∆ιοργανωτές είναι η Ένωση Εµπόρων Κρέατος και Ζώντων Ζώων Μακεδονίας - Θράκης και Θεσσαλίας και η Κεντρική Αγορά Θεσσαλονίκης Α.Ε.. Το συνέδριο πραγµατοποιήθηκε στο ξενοδοχείο «Μακεδονία Παλλάς». Πληροφορίες: τηλ. 2310 250931, 2310 272275 και www.uecbv2010.gr/. Υπεύθυνες Επικοινωνίας: Ιωάννα Καζαντζίδου, Μαρία Καντζιάρη.
στο πρώην ανατολικό αεροδρόµιο Ελληνικού θα διεξαχθεί η 2η Έκθεση για το κρέας και τα προϊόντα του «Από το στάβλο στο πιάτο». ∆ιοργανωτής είναι ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Στρατηγικού Σχεδιασµού. Πληροφορίες: www.edpa.gr
Σεπτέµβριος 2010: θα πραγµατοποιηθεί στην Αθήνα διήµερο συνέδριο µε θέµα «Ο ελαιοκοµικός τοµέας στο πλαίσιο της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής: Οι ενισχύσεις, η διεθνής αγορά, η ποιότητα, το περιβάλλον». ∆ιοργανωτής είναι η «Άξιον Εκδοτική» και το περιοδικό «Ελιά και Ελαιόλαδο».
23 έως 26 Σεπτεµβρίου 2010: θα πραγµατοποιηθεί η 2η Agrotech 2010, στη Λαµία. ∆ιοργανωτής είναι η HELEXPO. Περισσότερες πληροφορίες στους ενδιαφεροµένους δίνονται: στα τηλ. 2310 291101, φαξ 2310 291551, e-mail: agrotica@helexpo.gr
3 έως 6 Φεβρουαρίου 2011: θα πραγµατοποιηθεί η ZOOTECHNIA. Πρόκειται για τη µοναδική εξειδικευµένη έκθεση στον τοµέα των παραγωγικών ζώων στην Eλλάδα και τα Bαλκάνια. Πραγµατοποιείται στο διεθνές εκθεσιακό κέντρο HELEXPO, στη Θεσσαλονίκη. Πληροφορίες δίνονται στο τηλέφωνο 2310 291101, φαξ 2310 291551, e-mail: zootechnia@helexpo.gr
Προθεσµίες
1η Ιουνίου 2010
στο ξενοδοχείο «Athens Hilton» πραγµατοποιήθηκε ηµερίδα µε θέµα «∆ιαµορφώνοντας το µέλλον µιας καινοτόµου και αειφόρου γεωργίας». ∆ιοργανωτής είναι η Basf Ελλάς. Επίσηµος προσκεκληµένος είναι ο πρώην επίτροπος Αγροτικής Ανάπτυξης και Αλιείας της Ε.Ε., Franz Fischler. Χορηγός επικοινωνίας ήταν η εφηµερίδα «Agrenda». Πληροφορίες δίνονται στο τηλέφωνο 210 6860117.
και µετά, δεν επιτρέπεται η ταξινόµηση και απογραφή των αγροτικών µηχανηµάτων, τα οποία δεν πληρούν τις προϋποθέσεις των ορίων εκποµπής αερίων και σωµατιδιακών ρύπων των κινητήρων τους φάσης 1 τουλάχιστον και δεν έχουν εφοδιαστεί µε τη σχετική έγκριση. Οι κάτοχοι των γεωργικών µηχανηµάτων πρέπει να καταθέσουν τα απαραίτητα δικαιολογητικά στα αρµόδια τµήµατα των κατά τόπους νοµαρχιών, σε εφαρµογή των διατάξεων των οδηγιών 97/68/ΕΚ, 2000/25/ΕΚ όπως έχουν τροποποιηθεί και ενσωµατωθεί στην ελληνική νοµοθεσία µε αντίστοιχες Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις.
Θα γίνουν
29 Οκτωβρίου 2010:
29 Ιουνίου:
είναι η τελευταία ηµέρα που µπορούν να υποβάλλουν αιτήσεις επιστροφής Φ.Π.Α. οι αγρότες. Οι αιτήσεις αφορούν παραδόσεις αγροτικών προϊόντων και παροχές αγροτικών υπηρεσιών που πραγµατοποιήθηκαν κατά τη χρήση του 2009.
4 Ιουνίου:
θα συζητηθεί η µεταρρύθµιση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος της Κοµισιόν είναι να παρουσιάσει τις θέσεις για τη νέα Κοινή Αλιευτική Πολιτική µέσα στο 2011 και αυτή να τεθεί σε ισχύ από το 2013.
23 έως 27 Αυγούστου 2010: η
θα πραγµατοποιηθεί στο Ηράκλειο της Κρήτης η 61 ετήσια Συνάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη
Ζωική Παραγωγή. Πληροφορίες: www.eaap2010.org
42 νησιωτικό ΑΓΡΟΚΤΗΜΑ
31η ∆εκεµβρίου 2010: λήγει η νέα προθεσµία κατάθεσης δικαιολογητικών για την έκδοση της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων ή της τεχνικής έκθεσης που αφορούν σε κτηριακές εγκαταστάσεις κτηνοπτηνοτροφικών µονάδων, όπως προβλέπεται από τη νέα ΚΥΑ.