Τουριστικός οδηγός Λήμνου 2013 by Επικοινωνία Αιγαίου Α.Ε.

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

Λήμνος

&Άγιος Ευστράτιος Με την υπογραφή του

Editorial Αν η Ελλάδα είναι ένας μαγευτικός προορισμός φορτισμένος με μυθολογία, ιστορία, πολιτισμό, αλλά και μοναδικό φυσικό κάλλος, ίσως η Λήμνος συγκεντρώνει με εκπληκτική συνέπεια όλες αυτές τις «αρετές» σε ένα μέγεθος όμως που γίνεται προσιτό και οικείο στον επισκέπτη και τον κάνει να νιώθει από όπου κι αν ξεκίνησε να την επισκεφθεί «σαν στο σπίτι του». Η μυθική πατρίδα του Ήφαιστου, ο χώρος με το αρχαιότερο βουλευτήριο της ανθρωπότητας, το νησί που αποτέλεσε σταυροδρόμι πολιτισμών και πεδίο διεκδικήσεων και συγκρούσεων από την αρχαιότητα μέχρι το πρόσφατο παρελθόν στον Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο, όταν χρησιμοποιήθηκε ως ορμητήριο στην μάχη της Καλλίπολης, είναι ταυτόχρονα το νησί των δαντελωτών ακρογιαλιών που κόβουν την ανάσα με την ομορφιά τους. Και συνάμα, το νησί των ήρεμων διακοπών που αν δεν καταφέρει να ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη, έχει για εναλλακτική λύση το γειτονικό νησάκι του Αη Στράτη, έναν από τους τελευταίους επίγειους παραδείσους, που έχει μείνει ακόμα απείραχτος από τους ρυθμούς και τις επιρροές της σύγχρονης ζωής. Καλώς ορίσατε καινούργιοι φίλοι της Λήμνου και του Αη Στράτη, και νιώστε γιατί μια «μεγάλη φιλία γεννιέται»! Παναγιώτης Μυριτζής

If Greece is truly a magical destination overwhelmed with mythology, history, culture and of course unique natural beauty, then Lemnos gathers all these “virtues” in an incredible way and to an extent that is accessible and familiar to the visitors that feel “like home” at every corner of this wonderful island. The mythical homeland of Hephaestus, the place with the oldest parliament of humanity, the island that has been a crossroads of cultures and a field for demands and conflicts from the very ancient times until the recent past of World War I, when it was used as a base in the battle of Gallipoli, is at the same time the island of incredibly beautiful indented coastlines. It is also the island of quiet vacations that in case of failing to satisfy the most demanding visitor, the neighboring island Ai Stratis is an alternative solution, one of the last earthly paradises that has remained intact from the rhythms and influences of modern life. Dear new friends, welcome in Lemnos and Ai Stratis and let a “great friendship be born”!

Panagiotis Myritzis

Τουριστικός Οδηγός Λήμνου & Άι Στρατη www.limnosgreece.gr Ειδική Έκδοση της Εφημερίδας «Εμπρός»

3 Editorial 9 Γενικές Πληροφορίες Information about the island

41 Περιήγηση - Διαδρομές Tour - Routes 72 Τα Αξιοθέατα με μια ματιά Sightseeing at a glance 87 Άλλες Δραστηριότητες Other Activities 97 Γαστρονομία Gastronomy 106 Άι Στράτης Ai Stratis

Επιμέλεια κειμένων: Παναγιώτης Μυριτζής Μετάφραση κειμένων: «AD VERBUM» Φωτογραφίες: Παντελής Πραβλής, Γιάννης Γιαννέλος, αρχεία εφημερίδας «EMΠPOΣ» και Δήμου Λήμνου Art Director: Μαρία Αριστοτέλους Μακέτες: Μαρία Αριστοτέλους, Χαρίκλεια Ματζουράνη, Μυρτώ Παπαδέλλη Eμπορική Διεύθυνση: Νίκος Γρίβας Εμπορικό - Διαφημιστικό: Μαντώ Χλαχλά Συντονισμός έκδοσης: Μαντώ Χλαχλά Παραγωγή-Εκτύπωση: Eπικοινωνία Αιγαίου A.E. Χάρτης: GEOPSIS Eφημερίδα «EMΠPOΣ» Kαρά Tεπέ, 81100 Μυτιλήνη Τηλ. 22510 41619, Fax 22510 27300 Γραφείο Λήμνου: Λιμάνι Μύρινας Τηλ. - Fax: 22540 25526 e-mail: info@emprosnet.gr URL: http://www.emprosnet.gr Τουριστικός Οδηγός Λήμνου & Aγίου Ευστρατίου Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, η αντιγραφή και γενικότερα η μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, μέρους ή ολόκληρης της ύλης του «Τουριστικού Οδηγού Λήμνου & Aγίου Ευστρατίου» χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Διανέμεται δωρεάν.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Γενικές Πληροφορίες Information about the island Η Λήμνος

Lemnos...................................... σελ.10

Ιστορία-Μυθολογία

History-Μythology................ σελ.14

Φυσικό Τοπίο

Natural landscape.................. σελ.24

Αρχιτεκτονική

Architecture............................. σελ.34

Κάτοικοι

The locals.................................. σελ.38

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Η Λήμνος Λήμνος. Μυθική πατρίδα του Ηφαίστου και των Κάβειρων, σταυροδρόμι πολιτισμών, αρχαίων όσο τα πρώτα σκιρτήματα της ιστορίας, η τόσο αγαπητή γη του Ομήρου και των αρχαίων τραγωδών. Πού και πώς θα την ανακαλύψετε; Το νησί βρίσκεται στο κέντρο του Β. Αιγαίου, ανάμεσα στη Λέσβο, τη Σαμοθράκη και τον Άγιο Ευστράτιο. Τόπος με ιδιαίτερο χρώμα και ομορφιά, εκτείνεται σε περισσότερα από 450 τετραγωνικά χιλιόμετρα (το όγδοο μεγαλύτερο της Ελλάδας). Η Λήμνος απ’ το 2011 αποτελεί έναν ενιαίο Δήμο. Έχει 32 χωριά και περίπου 16.000 μόνιμους κατοίκους. Η πρωτεύουσα και το κεντρικό λιμάνι του νησιού είναι η Μύρινα. Το σύγχρονο αεροδρόμιο της

Lemnos The mythical homeland of Hephaestus and Cabeiri, a crossroads of cultures as ancient as the first footprints of history, the beloved land of Homer and ancient tragedians, this is the island of Lemnos. Discover and explore it. The island lies at the centre of the North Aegean Sea, between Lesvos, Samothraki and Agios Efstratios. A place of unique color and beauty expands in about 450 km2 (the eighth largest island of Greece). Lemnos has been a unified Municipality since 2011. It has 32 villages and a population of approximately 16,000. The capital and the central port of the island is Myrina. The modern port of Lemnos is conveniently located at the centre of the

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Λήμνου βρίσκεται βολικά ακριβώς στο κέντρο του νησιού και διαθέτει έναν απ’ τους μακρύτερους διαδρόμους στην Ελλάδα. Το κεντρικό οδικό της δίκτυο είναι σε άριστη κατάσταση και προσφέρει πρόσβαση σχεδόν σε κάθε άκρη της με ευκολία και ασφάλεια. Δε θα ξοδέψετε παραπάνω από μισή ώρα στο αυτοκίνητο για να φτάσετε σε οποιονδήποτε προορισμό μέσα στο νησί. Για τον επισκέπτη η Λήμνος διαθέτει πολλά καταλύματα και χώρους φιλοξενίας. Από ενοικιαζόμενα δωμάτια, έως υπερπολυτελή ξενοδοχεία. Είναι σίγουρο πως καμία υπηρεσία δε θα σας λείψει όταν έρθετε στο νησί, καθώς χρόνια σταθερής ανάπτυξης έχουν δημιουργήσει ευέλικτες υποδομές, που μπορούν να καλύψουν ακόμη και τους πιο απαιτητικούς. Το ήμερο, σχεδόν σεληνιακό, τοπίο της Λήμνου με την εντυπωσιακή δαντελωτή ακτογραμμή της, κρύβει αμέτρητα μυστικά, τα οποία αυτός ο οδηγός ελπίζει να σας αποκαλύψει σελίδα-σελίδα. Με το αγνάντι πάντα στη θάλασσα και οδηγούς τους ανέμους, σας ευχόμαστε ολόψυχα καλό ταξίδι και ξέγνοιαστες διακοπές στο νησί μας.

island and has one of the longest airstrips in Greece. Its central road network is in excellent condition and leads to any corner of the island easily and safely. You will not spend more than an hour in car to reach any spot of the island. Lemnos has many accommodations and hospitality areas for the visitors, from rooms to let to luxury hotels. It is certain that you are not going to miss any service during your stay, since years of constant development have created flexible infrastructures that can satisfy even the most demanding visitors. The serene, almost lunar landscape of Lemnos with its impressive indented coastline hides countless secrets that this very guide hopes to reveal to you in every single page. With the view always on the sea and guided by the winds, we warmly wish you a nice journey and relaxing vacations in the island.

Traditional Tavern

εται Ο χώρος διατίθει ς για εκδηλώσ ώ να ιµ χε & ι καλοκαίρ

Παραδοσιακό Εστιατόριο

ΚΑΘΕ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΖΩΝΤΑΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ µε Παπαδήµα - Αλεξάνδρα - Αχιλλέα ΜΠΟΥΦΕΣ 15 ΕΥΡΩ EVERY FRIDAY LIVE MUSIC with Papadimas - Alexandra - Achiileas BUFFET 15€

Στην παραλία Πλατύ τηλ. 22540 22180 κιν. 6944 292948

Zefiros• Traditional Tavern • Plati Beach

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Ιστορία-Μυθολογία Η ανθρώπινη παρουσία στο νησί μετρά περισσότερα από 10.000 χρόνια όπως μαρτυρούν οι πλέον πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις. Το όγδοο μεγαλύτερο σε μέγεθος νησί της Ελλάδας βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του Β. Αιγαίου, σε ίση σχεδόν απόσταση από τον Ελλήσποντο και το Άγιο Όρος. Έχει πολυάριθμους κόλπους με ασφαλή αγκυροβόλια στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και αποτελεί θαλάσσιο σταυροδρόμι στις μετακινήσεις από Βορρά προς Νότο και από Ανατολή προς Δύση. Στην αρχαιότητα τονίστηκε ιδιαίτερα η σημασία της γεωγραφικής θέσης της Λήμνου καθώς και ο ρόλος που διαδραμάτισε στα Ομηρικά έπη και στην Αργοναυτική εκστρατεία.

Ηistory-Μythology Human presence in the island dates back more than 10,000 years as evidenced by the recent archaeological findings. The eighth largest island of Greece lies exactly at the centre of the North Aegean Sea, at an almost equal distance between Hellespont and Mount Athos. It has numerous bays with safe moorings at all four points of the horizon and is a sea crossroads to travel from North to South and from East to West. In the antiquity, the significance of Lemnos geographical location was particularly stressed, as well as its role in the Homer Papers and the Argonauts.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Λίγη μυθολογία • Ήφαιστος: ο πάτρωνας θεός Ο μύθος αναφέρει πως ο Ήφαιστος μπλέχτηκε σε μια αψιμαχία με τον Δία, με αποτέλεσμα ο βασιλιάς των θεών να τον εκσφενδονίσει απ’ τον Όλυμπο. Ο Ήφαιστος έπεφτε για μέρες, ώσπου προσγειώθηκε στη Λήμνο. Οι κάτοικοι του τόπου εκεί τον περιποιήθηκαν και ο αρχιμεταλλουργός θεός, για να τους ευχαριστήσει, έστησε ένα εργαστήρι στο νησί στο οποίο έφτιαχνε διάφορα θαυμαστά αντικείμενα. Πράγματι ο μύθος απηχεί έντονα στην πραγματικότητα μιας και το νησί, εκτός απ’ την έντονη μεταλλουργική παράδοσή του, έχει και ηφαιστειογενή σύσταση εδάφους.

A bit of mythology • Hephaestus: the patron god The myth says that Hephaestus was involved in a fight with Zeus and the king of gods hurled him from Mount Olympus. Hephaestus was falling for days until he landed in Lemnos. The locals took care of him and the grateful chief metallurgist and god built a workshop, in which he would make various marvelous items. The myth is indeed strongly reflected on reality, since the island, apart from the great tradition in metallurgy, is also characterized from the volcanic composition of the soil.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

• Οι Κάβειροι Ο Ήφαιστος παίρνοντας για νύφη του τη νύμφη Καβειρώ έκαναν ένα παιδί. Τον Καδμίλο. Ο Καδμίλος με τη σειρά του γέννησε τρεις γιους, τους Κάβειρους. Αυτά τα υποχθόνια πνεύματα της θάλασσας, της γης και της φωτιάς, οι τότε κάτοικοι της Λήμνου τα αναπαριστούσαν με το σφυρί και τη λαβίδα του μεταλλουργού. Η μορφή τους γήινη ή εξωτική ανάλογα, κοσμούσε διάφορα καλλιτεχνήματα της εποχής. • Καβείρια μυστήρια Ήταν η ετήσια γιορτή προς τιμήν των Καβείρων, στο ομώνυμο ιερό τους που σήμερα βρίσκεται Β.Α. του νησιού. Η τελετή εικάζεται πως είχε σχέση με την αναγέννηση της φύσης και τη γονιμότητα της γης. Για εννέα μέρες που διαρκούσε η γιορτή και μέχρι να φτάσει το πλοίο με την ιερή φλόγα από τη Δήλο, οι φωτιές και οι εστίες παρέμεναν σβηστές σε όλο το νησί. Η υποδοχή της φλόγας ήταν πανηγυρική, με δεήσεις και καθαγιασμούς. Με την υποδοχή του φωτός η ζωή επανερχόταν αμέσως στον κανονικό της ρυθμό. Οι μη μυημένοι απαγορευόταν να πατήσουν στο ιερό των Καβείρων και η ανυπακοή τιμωρούνταν με θάνατο. Λέγεται πως η Ολυμπία, η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ήταν μία εκ των διασημότερων μυστών των Καβείριων μυστηρίων. • Ανάμεσα σε μυθολογία και ιστορία Μέσα από μυθολογικά και ιστορικά κείμενα, προκύπτει το συμπέρασμα ότι ο αρχαίος κόσμος έδειχνε ζωηρό ενδιαφέρον για τη Λήμνο και τον πολιτισμό της. Μετά

• Cabeiri Hephaestus married the nymph Cabeiro and had a child, Kadmilos. Kadmilos gave birth to three sons, Cabeiri. These infernal spirits of sea, earth and fire were represented by the locals of Lemnos with the hammer and tongs of the metallurgist. They decorated many artworks of that era as either earthly or exotic figures. • Cabeirian rites It was the annual celebration in honour of the Cabeiroi that took place in their namesake sanctuary currently located at the northeast of the island. The ceremony was related to the rebirth of nature and the fertility of the land. Fires and herds remained off throughout the island for all nine days that the fair lasted and until the ship with the sacred flame from Delos reached Lemnos. As soon as light was received, life returned to its normal rhythm. The uninitiated were forbidden to step on to the sanctuary of Cabeiroi and disobedience was punished with death. It is said that Olympia, the mother of Alexander the Great, was one of the most famous mystics of the Cabeirian rites. • Between mythology and history Mythological and historical texts give evidence that ancient world was warmly interested in Lemnos and the island’s culture. After the Syntians, the island was dominated by the Carians and then the Cretans came, who were friendly welcomed by the locals. In order to thank them for their kindness and hospitality,

Γενικές πληροφορίες Information about the island

τους Σιντίες, κυριάρχησαν στο νησί οι Κάρες. Ύστερα ήρθαν οι Κρήτες, τους οποίους οι Λημνιοί δέχθηκαν φιλικά. Θέλοντας να τους ευχαριστήσει για την ευγένεια και τη φιλοξενία τους, ο βασιλιάς των Κρητών, Ραδάμανθυς, τους έδωσε το Θόαντα, γιο του θεού Διόνυσου και της Αριάδνης, ο οποίος έγινε ο πρώτος βασιλιάς της Λήμνου. Αργότερα, ο βασιλιάς της Ιωλκού, Κρηθέας, προκειμένου να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ενδιάμεσο σταθμό στα αποικιστικά του ταξίδια προς τη Μ. Ασία και τον Εύξεινο Πόντο, έδωσε για γυναίκα στο Θόαντα, την κόρη του Μύρινα. • Τα Λήμνια δεινά Στα χρόνια της βασιλείας του Θόαντα, οι γυναίκες του νησιού διέπραξαν ύβρι εναντίον της θεάς Αφροδίτης η οποία τις καταράστηκε να έχουν άσχημη μυρωδιά και γι’ αυτό οι άντρες μοιχεύσανε και έφεραν στο νησί γυναίκες απ’ τη Θράκη. Οι σύζυγοί τους πίσω στη Λήμνο, όμως, μη μπορώντας να ανεχτούν τη μεγάλη αυτή προσβολή και υπό την καθοδήγηση της κόρης του βασιλιά, της Υψιπύλης τούς σκότωσαν όλους. Όχι πολύ αργότερα, οι μυθικοί Αργοναύτες, ταξιδεύοντας για την Κολχίδα, έκαναν ενδιάμεση στάση στη Λήμνο. Όλες οι γυναίκες εκεί τους υποδέχτηκαν θερμά και τους παντρεύτηκαν. Η Υψιπύλη πήρε μάλιστα για σύζυγο της τον αρχηγό τους τον Ιάσονα και γέννησε μαζί του τον ομηρικό βασιλιά Εύνηο. Μια άλλη εκδοχή, κατά τον Ηρόδοτο αυτή τη φορά, σχετικά με τα Λήμνια Κακά, είναι πως οι Πελασγοί, διωγμένοι απ’ την Αττική έκλεψαν όλες τις παρθένες γυναίκες -ή «άρκτους»- και τις πήραν μαζί τους στη Λήμνο, όπου και εγκαταστάθηκαν. Εκεί ωστόσο οι γυναίκες άρχισαν να μεγαλώνουν τα παιδιά τους σύμφωνα με τα Αττικά έθιμα και γι αυτό οι Πελασγοί τις σκότωσαν όλες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, ότι στις δύο εκδοχές του μύθου, «ξεκαθαρίζονται» αντίθετα φύλα.

the king of Cretans, Rhadamanthos, gave them the son of god Dionysos and Ariadni, Thoas, who became the first king of Lemnos. Later on, the king of Iolkos, Kritheas, in the intention to use Lemnos as an intermediate station in his colonial travels to the Asia Minor and the Black Sea, gave his daughter Myrina to Thoas as his wife. • The sufferings of Lemnos During the reign of Thoas, the women of the island committed hubris against the goddess Aphrodite, who cursed them to smell bad. As result, men committed adultery and brought women from Thrace into the island. Their wives back in Lemnos could not bear this major insult and under the guidance of the king’s daughter, Hypsipyle, killed all their husbands. Not a long later, the mythical Argonauts traveling to Colchis made a stop in Lemnos. All women welcomed them warmly and married them. Hypsipyle married their leader, Jason and gave birth to the Homeric king, Evenus. Another version according to Herodotus says that the Sufferings of Lemnos refer to the Pelasgians, who after being expelled from Attica took all virgin women – also known as “arktos” – to Lemnos and settled there. When the Pelasgians realized that their women raised their children according to the Attic customs, they killed them. It is interesting that in both versions of the myth, the two opposite genders are “cleared up”.

Γενικές πληροφορίες Information about the island 2 Οι Πελασγοί, που ήταν συγγενείς των Τυρρηναίων και των Ετρούσκων της Ιταλίας, καταλαμβάνουν τη Λήμνο το 1000 π.Χ. Το 511 π.Χ., το νησί πέφτει στην κατοχή των Περσών. 2 Το 510 έως το 509 π.Χ., περνάει στην κυριαρχία των Αθηναίων του Μιλτιάδη και μεταβάλλεται σε κληρουχία της Αθήνας. 2 Κατά την περίοδο των περσικών πολέμων, οι Πέρσες κυριεύουν για δεύτερη φορά τη Λήμνο, αλλά το 479 π.Χ., ο Αθηναϊκός στόλος τους διώχνει από το νησί. 2 Επί κυριαρχίας των Μακεδόνων, την κατακτά ο Φίλιππος, το 353 π.Χ., αλλά την ξαναδίνει στους Αθηναίους. 2 Στα χρόνια της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, το νησί κατακτάται από τους Ρωμαίους, το 166 π.Χ. 2 Στα βυζαντινά χρόνια υπάγεται διοικητικά στο «Θέμα» του Αιγαίου πελάγους και αποτελεί ιδιαίτερη επισκοπή - ως πρώτος επίσκοπός της μνημονεύεται ο Στρατήγιος, που μετείχε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας. 2 Το 267 έως το 269 μ.Χ., το νησί υφίσταται τις καταστροφικές επιδρομές των Γότθων και των Ερούλων. 2 Το 900 μ.Χ., η Λήμνος λεηλατείται από τον περιβόητο αρνησίθρησκο πειρατή Λέοντα Τριπολίτη (Ελ-Ζουράφα). 2 Το 924 μ.Χ., ο βυζαντινός ναύαρχος Ιωάννης Ραδινός κατατροπώνει το στόλο των πειρατών και απαλλάσσει τη Λήμνο, αλλά και τα υπόλοιπα Αιγαιοπελαγίτικα νησιά, από τους Σαρακηνούς. 2 Το 1207 μ.Χ., περνάει στην εξουσία της επιφανέστατης ενετικής οικογένειας του Φιλοκάλου Ναβιγκαγιόζι, υπό τις διαταγές του δόγη της Βενετίας Βαλδουίνου και των διαδόχων του. Η κυριαρχία των Ναβιγκαγιόζι διαρκεί 70 χρόνια. 2 Μεσολαβούν πολλές

ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ XPONOΛOΓIO περιπέτειες και το νησί πέφτει στα χέρια των Γενουατών Γατελούζων, οι οποίοι δεσπόζουν από το 1355 στη γειτονική Λέσβο. 2 Ύστερα από έναν αιώνα, το 1460, οι Οθωμανοί, αφού τακτοποιούν και ισχυροποιούν τις θέσεις τους στην Ηπειρωτική χώρα και τα Βαλκάνια, στρέφουν τις βλέψεις τους προς τα νησιά. Καταλαμβάνουν τη Λήμνο και την παραχωρούν, μαζί με την Ίμβρο, στο δεσπότη Δημήτριο Παλαιολόγο, ο οποίος αναγνωρίζει την επικυριαρχία τους. 2 Το 1464, ο Βενετός Ιάκωβος Λορεδάνος κατακτά και παραμένει στο νησί μέχρι τον Ιανουάριο του 1479, οπότε, ύστερα από συνθήκη, η Λήμνος παραχωρείται στους Οθωμανούς. 2 Προηγουμένως, το 1478, ο Σουλεϊμάν Πασάς πολιορκεί το κάστρο του Κότσινα. Με την ηρωική δράση της, η Μαρούλα, η κόρη του σκοτωμένου φρούραρχου, απομακρύνει τους Οθωμανούς από το νησί, γίνεται θρύλος και ονομάζεται «ένοπλη Παλλάδα» και «Ζαν ντ’ Αρκ της Λήμνου». 2 Στη διάρκεια της μακραίωνης κυριαρχίας των Οθωμανών, το νησί υφίσταται τις ολέθριες συνέπειες όχι μόνο του νέου βενετοτουρκικού πολέμου, από το 1684 έως το 1699, αλλά και του ρωσοτουρκικού, από το 1768 έως το 1774 και από το 1787 έως το 1792. Για σύντομο μόνο διάστημα, κατακτούν το νησί οι Βενετοί. 2 Κατά τον πρώτο ρωσοτουρκικό πόλεμο, το 1770 συγκεκριμένα, εμφανίζεται στη Λήμνο ο ρωσικός στόλος, υπό τον Αλέξιο Ορλόφ, και αρχίζει να πολιορκεί το κάστρο, όπου είναι κλεισμένος ο τουρκικός πληθυσμός της πρωτεύουσας. Η πολιορκία, από ξηρά και θάλασσα, διαρκεί τρεις μήνες. 2 Είναι έτοιμη η παράδοση του κάστρου, με συνθήκη, όταν ξαφνικά αποβιβάζονται στο νησί 3.000 Τούρκοι, υπό

τον Καπουδάν Χασάν Πασά Τζετζάερλη, τρέπουν σε φυγή τους Ρώσους και, αμέσως μετά, προβαίνουν σε βιαιότητες εις βάρος του ελληνικού πληθυσμού. Απαγχονίζεται ο επίσκοπος Λήμνου Ιωακείμ ο Χίος και θανατώνονται πολλοί πρόκριτοι. 2 Με την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου, τον Οκτώβριο του 1912, το νησί, που έχει σημαίνουσα γεωγραφική θέση, απελευθερώνεται από τον αρχηγό του ελληνικού στόλου, το ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη. 2 Ο κόλπος του Μούδρου γίνεται ορμητήριο του στόλου και με τη θρυλική ναυαρχίδα «Αβέρωφ», ελευθερώνονται ένα ένα τα νησιά του Αιγαίου. 2 Ο Μούδρος συνδέεται με την πρώτη πολεμική αεροναυτική ενέργεια στα παγκόσμια χρονικά. Από τα νερά αυτά αποθαλασσώνεται, στις 24 Ιανουαρίου 1913, το υδροπλάνο «Ναυτίλος», με αξιωματικούς τους γενναίους Μουτούση και Μωραϊτίνη, που χαρτογραφούν και βομβαρδίζουν τον τουρκικό στόλο στο ναύσταθμο του Ναγαρά. 2 Κατά τη διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου, 250 αγγλογαλλικά πολεμικά πλοία ναυλοχούν στη θάλασσα του Μούδρου και από εκεί αρχίζουν πολύμηνη εκστρατεία κατά της Καλλίπολης, προκειμένου να ανακουφίσουν τους Ρώσους, που έχουν υποστεί σοβαρά πλήγματα από τους Γερμανούς. 2 Γνωστή η ανακωχή του Μούδρου, που υπογράφεται τον Οκτώβριο του 1918 από τους συμμάχους και την ηττημένη Τουρκία. Το τέλος του πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου έχει σημάνει. 2 Τον Απρίλιο του 1941, το νησί καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς και μένει υπό την κατοχή τους έως τον Οκτώβριο του 1944.

BRIEF HISTORICAL BACKGROUND 2 The Pelasgians, who are related to the Pyreneans and the Etruscans of Italy, dominate Lemnos in 1000 BC. In 511 BC, the island goes under the Persian rule. 2 From 510 to 509 BC, Lemnos falls under the dominion of Athens at the time of Miltiades and becomes a cleruchy of Athens. 2 During the Persian wars, the Persians dominate Lemnos for the second time, but in 479 BC the Athenian fleet expels them from the island. 2 At the time of the Macedonian dominance, Phillip conquers the island in 353 BC, but gives it back to the Athenians. 2 During the Roman Empire, the island is dominated by the Romans in 166 BC. 2 In Byzantine times, it is administratively attached to “Thema” of the Aegean Sea and becomes a particular diocese – it is cited that the first bishop of the island was Stratigios who participated in the First Council of Nicaea. 2 From 267 to 269 AD, the island suffers from the devastating invasions of Goths and Heruli. 2 In 900 AD, Lemnos is plundered by the notorious pirate renegade Leo of Tripoli (Εl-Zourafa). 2 In 924 AD, the Byzantine admiral Ioannis Radinos defeats the fleet of pirates and liberated Lemnos and the rest Aegean islands from the Saracens. 2 In 1207 AD, it shifts to the rule of the notable Venetian family of Filokalos Navigkagiozi, under the commands of the doges of Venice, Baldwin and his successors. The dominance of Navigkagiozi lasts 70 years.

2 The island undergoes many adventures in the meantime and falls in the hands of Genoese Gateluzzi, who have been dominating in the neighbor Lesvos since 1355. 2 After almost a century, in 1460, the Ottomans arrange and reinforce their positions in the Mainland and the Balkan area and turn their sights to the islands. They dominate Lemnos and grant it along with Imbros to the despot Dimitrios Palaiologos, who recognizes the suzerainty. 2 In 1464, the Venetian Iakovos Loredanos dominates and stays in the island until January 1479, when under a treaty Lemnos is granted to the Ottomans. 2 Earlier, in 1478, Suleiman Pasha besieges the castle of Kotsinos. With her heroic action, Maroula, the daughter of the slain commandant, chases the Ottomans away from the island, becomes a legend and is named “armed Pallas” and “Jeanne d’Arc of Lemnos”. 2 During the long rule of the Ottomans, the island suffers the devastating consequences not only from the new Venetian-Turkish war from 1684 to 1699, but also from the Russo-Turkish war from 1768 to 1774 and from 1787 to 1792. Only for a short time, the island is conquered by the Venetians. 2 During the first RussoTurkish war, in 1770 in particular, the Russian fleet under Alexis Orlov appears in Lemnos and begins to besiege the castle, where the Turkish population of the capital is enclosed. The siege by land and sea lasts three months.

Γενικές πληροφορίες Information about the island 2 The castle is ready to surrender under a treaty, when suddenly 3,000 Turks disembark under the Kapoudan Hasan Pasha Tzetzaerli, chase away the Russians, and immediately proceed to violent actions against the Greek population. The bishop of Lemnos, Ioakim Chios is hanged and many princeps were killed. 2 With the outbreak of the First Balkan War in October 1912, the island, which has a prominent location, is freed by the leader of the Greek fleet, Admiral Pavlos Kountouriotis. 2 Moudros bay becomes the fleet base and with the legendary flagship “Averof”, all islands of the Aegean are freed one by one. 2 Moudros is related to the first military aeronautical action in world history. On January 24th, 1913, the seaplane “Nautilus” takes off, with officers the brave Moutousis and Moraitinis, who map and bombard the Turkish fleet in the naval base of Nagara. 2 During World War I, 250 British-French warships sail in Moudros Sea and begin the month-long campaign of Gallipoli, in order to relieve the Russians, who have been hard hit by the Germans. 2 Armistice of Moudros is signed in October 1918 by the allies and the defeated Turkey. The end of World War I has come. 2 In April 1941, the island is occupied by the Germans and stays in their possession until October 1944.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Φυσικό Τοπίο

Natural landscape

Η Λήμνος αποτελείται κυρίως από επίπεδες άδεντρες εκτάσεις και πεδιάδες. Μόνο στα Β.Δ. του νησιού υψώνονται ορεινοί όγκοι που δεν ξεπερνούν όμως σε ύψος τα 470 μέτρα. Το έδαφος της είναι ηφαιστειογενές, άλλοτε αμμώδες, (άμ’δα κατά τους ντόπιους) ενίοτε βραχώδες, και εναλλασσόμενο συνεχώς με εύφορα κομμάτια καλλιεργήσιμης γης. Κύρια μοτίβα του τοπίου, τα αμέτρητα χωράφια σταριού και δημητριακών, τα μεγάλα αμπέλια, οι βοσκότοποι και φυσικά οι...

Lemnos consists mainly of flat treeless lands and plains. Mountains tower only at the northwest of the island and do not exceed a height of 470 meters. The soil is volcanic, sometimes sandy, (am’da as called by the locals) sometimes rocky, and constantly alternating with fertile parts of arable land. Main patterns of the landscape are countless fields of wheat and grain, large vineyards, pastures and of course...

...Παραλίες Το ήμερο τοπίο της Λήμνου, περιβάλλεται από μια αμμουδερή δαντέλα γεμάτη με μερικές απ’ τις πιο όμορφες παραλίες της Ελλάδας. Κάποιες ή όλες απ’ τις περίπου 30 επισκέψιμες αμμουδιές είναι ο φυσικός προορισμός για κάθε επισκέπτη του νησιού.

...Beaches The serene landscape of Lemnos is surrounded by sandy indented beaches, some of the most beautiful in Greece. Several or all of the approximately 30 accessible sandy beaches are the natural destination for every visitor of the island.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Σπάνια οικοσυστήματα Ο τόπος, εκτός των άλλων, κρύβει και μια μεγάλη ποικιλία από ανεκτίμητα και σπάνια οικοσυστήματα. Τα ηφαιστειακά τοπία της, οι γεμάτοι με αποδημητικά πουλιά υδροβιότοποι, η φυσική Αλυκή, οι περίφημες «αμμοθίνες», τα πλούσια ενδημικά είδη φυτών, ένα σπάνιο υπολειπόμενο δάσος βελανιδιών, απέραντα βοσκοτόπια, ακόμη και καταρράχτες, αποκαλύπτουν εκλεκτή ομορφιά και μοναδικότητα. • Υδροβιότοποι: πόλος έλξης για εναλλακτικό τουρισμό Τα τελευταία χρόνια, επιστήμονες της περιβαλλοντολογικής οργάνωσης WWF HELLAS (Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση) με έκπληξη κατέγραψαν στη Λήμνο όχι μόνο τους μεγαλύτερους σε έκταση υδροβιότοπους της Μεσογείου, αλλά και τους καλύτερα διατηρημένους. Δεκατρείς καταγεγραμμένοι υδροβιότοποι καλύπτουν το 2,62% των εδαφών της και την κατατάσσουν στους σημαντικότερους και μεγαλύτερους σε μεσογειακό επίπεδο. Η ύπαρξή τους, έχει μεγάλη σημασία για τη διατήρηση και την ποικιλία της άγριας ζωής στο Αιγαίο. Τα τελευταία χρόνια οι υδροβιότοποι προσελκύουν πλήθος ατόμων που ασχολείται συστηματικά με την παρατήρηση πουλιών (bird watching).

Rare ecosystems Among others, the island of Lemnos hides a large variety of valuable and rare ecosystems. The volcanic scenery, the wetlands abounding with migratory birds, the natural salt lake, the famous “sand dunes”, the rich variety of endemic plant species, the rare residual oak forest, the vast pastures, as well as the waterfalls compose pictures of exquisite beauty and uniqueness. • Wetlands: a pole of attraction for alternative tourism In the last years, scientists of the environmental organization WWF HELLAS (World Wide Fund for Nature) in Lemnos were surprised to record wetlands that are not only the largest in the Mediterranean, but also the best preserved ones. Thirteen registered wetlands cover 2.62% of the island’s land and classify it among the most significant and largest wetlands in the Mediterranean. Their existence is very important to the preservation and diversity of wildlife in the Aegean. In recent years, wetlands attract many people interested in bird watching.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

• Πανίδα Το νησί είναι σπίτι για έναν τεράστιο αριθμό αγριοκούνελων, τα οποία αναπαράγονται ανεξέλεγκτα και προκαλούν τεράστιες ζημιές στους τοπικούς καλλιεργητές. Ωστόσο, ακόμη δεν έχει δοθεί οριστική λύση στο πρόβλημα αυτό. Πολύ συχνά θα δείτε πολλά κουνέλια να περιφέρονται ελεύθερα στους δρόμους και στα χωράφια. Η Λήμνος φιλοξενεί επίσης ένα μεγάλο πληθυσμό νησιώτικης πέρδικας (alectoris chukar) η διατήρηση της οποίας, παρά το αυστηρά ελεγχόμενο κυνήγι, οφείλεται στο ότι υπάρχουν ακόμα μεγάλες καλλιεργημένες εκτάσεις και έλλειψη των λεγόμενων «επιβλαβών» ζώων (αλεπού, κουνάβι). Τα τελευταία χρόνια, ενδιαφέρον συγκεντρώνουν οι «φτερωτοί κάτοικοι» των υγρότοπων, όπως είναι τα εντυπωσιακά Φλαμίνγκο. Άλλα πουλιά που ευδοκιμούν στο νησί είναι οι Τσαλαπετινοί, οι Αετογερακίνες, τα γεράκια, τα κιρκινέζια και πολλά άλλα. Τέλος στη Λήμνο ζουν ποικίλα είδη ερπετών και εντόμων.

• Fauna The island is home to a huge number of rabbits, which breed uncontrollably and cause massive damage to local growers. However, no definitive solution has been given yet to this problem. Very often you will see a number of rabbits roaming freely in the streets and fields. Moreover, Lemnos hosts a large population of the Chukar Partridge (alectoris chukar), the preservation of which, despite the strictly controlled hunting, is due to the fact that there are still large cultivated areas and no “harmful” animals (fox, badger). Over the last years, the “winged inhabitants” of the wetlands, such as the impressive Flamingos, attract much interest. Other birds growing on the island are hoopoes, long-legged buzzards, falcons, lesser kestrels and many others. Finally, various species of reptiles and insects live in Lemnos.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

• Χλωρίδα

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, στις παράκτιες αμμοθίνες φυτρώνει το κρινάκι της θάλασσας. Πρόσεξε μην το κόψεις ποτέ, γιατί είναι προστατευόμενο είδος. During the summer, the sea daffodil grows in the coastal sand dunes. Do not cut it off – it is a protected species.

Σήμερα στο νησί υπάρχουν πάρα πολλές αστοιβιές (είδος ακανθώδους θάμνου), το περίφημο θυμάρι, ρίγανη και άλλα μικρά αρωματικά φυτά, αμάραντα και διάφορα είδη βάτων. Πολλά δέντρα δεν υπάρχουν, εκτός βέβαια απ’ τα οπωρικά, πολύ λίγες ελιές, ελάχιστα πλατάνια στην περιοχή του Κοντιά, αρμυρίκια και φυσικά το υπολειμματικό «δάσος» βελανιδιών quercus macrolepis, ανάμεσα στα χωριά Ρεπανίδι και Κοντοπούλι. Η έλλειψη πυκνών δασών οφείλεται, κατά πολύ, στην ανθρώπινη παρέμβαση μέσω της κτηνοτροφίας και της υλοτομίας, στις ειδικές γεωλογικές συνθήκες αλλά και στους δυνατούς ανέμους που δεν επιτρέπουν την ανάπτυξή τους.

• Flora Today Lemnos counts a large number of Sarcopoterium spinosum (type of thorny burnet), the famous thyme, oregano and other small herbs, amaranth and various kinds of briars. There are not many trees, apart of course from the fruit trees, very few olive trees, only few trees in the area of Kontias, tamarisks and of course the residual oak forest quercus macrolepis between the villages Repanidi and Kontopouli. The lack of dense forests is mostly a result of human intervention through farming and logging, the special geological conditions and the strong winds that do not allow their development.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

φωτό: antijitna (flickr)

Oι Αμμοθίνες στο Γομάτι Στα βόρεια του νησιού θα συναντήσεις μια πραγματική έκπληξη. Κοντά στο χωριό Κατάλακκος και λίγο μακρύτερα από την παραλία Γομάτι, σ’ ένα μέρος που δε φαίνεται να δικαιολογεί την ύπαρξή τους, απλώνονται αμμοθίνες σε έκταση 70 στρεμμάτων περίπου. Ένα εξαιρετικά σπάνιο και αλλόκοσμο τοπίο με ελάχιστη βλάστηση, που προσελκύει ολοένα και περισσότερους λάτρεις των αξιοπερίεργων της φύσης.

Το απολιθωμένο δάσος της Λήμνου Μπορεί να αγνοούσατε παντελώς ότι η Λήμνος φιλοξενεί στην αγκαλιά της ένα απολιθωμένο δάσος. Σύμφωνα με την Παλαιοντολογία, πριν από 23 έως 18 εκατομμύρια χρόνια, κάλυπταν την επιφάνειά της πυκνά δάση από φοίνικες, πεύκα και γιγαντιαίες σεκόιες, που τελικά θάφτηκαν κάτω από ηφαιστειακή λάβα. Το μεγαλύτερο τμήμα τους βρίσκεται στο Μούδρο και στην ευρύτερη ανατολική Λήμνο, καθώς και στην περιοχή του Φακού ενώ σημαντικά φυτικά απολιθώματα βρέθηκαν στο χωριό Βάρος και στην περιοχή των Θέρμων, στη Μάντρα Κατραμάδου.

The sand dunes in Gomati To the north of the island you will have a real surprise. Near the village Katalakko and a little farther from the beach Gomati, in a place that does not seem to justify their existence, sand dunes spread over an area of about 70 acres – an extremely rare and extraordinary landscape with little vegetation, which attracts more and more lovers of natural oddities.

• Lemnos petrified forest You might have been completely unaware that Lemnos homes a petrified forest. According to paleontologists, 23-18 million years ago, the island surface was covered with dense forests of palms, pines and giant redwoods buried today under the volcanic lava. The largest part is located in Moudros and the wider area of eastern Lemnos, as well as in the area of Fakos, while important plant fossils have been found in the village Varos and the area of Therma, in Mantra Katramadou.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Αρχιτεκτονική Μάρτυρες της πολιτιστικής υπόστασης της Λήμνου, είναι οι αρχιτεκτονικοί «θησαυροί» της: από τα πέτρινα αρχοντικά στον Ρωμαίικο Γιαλό και τις τόσο επιβλητικές όσο και ιδιότυπες εκκλησίες, μέχρι τις απέριττες μάντρες της και τους ανεμόμυλους, όλα αποτελούν «αποστάγματα» της λαϊκής αρχιτεκτονικής σοφίας. Ας τους δούμε, όμως, επί μέρους:

•

Το λημνιακό παραδοσιακό σπίτι, διακρίνεται όχι μόνο για την απλότητα και τη σωστή μελέτη στη διαμόρφωση των χώρων του, αλλά και για το αρμονικό «δέσιμό» του με το φυσικό περιβάλλον. Διαθέτει, ως επί το πλείστον, έναν όροφο και τζάκι, που είναι η γωνιά για το μαγείρεμα. Εξέλιξη αυτού του καλυβιού, είναι το διώροφο ή δίπατο κτίσμα (κατώι, ως βοηθητικός χώρος, και ανώι, ως σπίτι) με εξωτερική πέτρινη σκάλα. Τα περισσότερα είναι πετρόχτιστα και, από κάποια εποχή και μετά, με κεραμίδια, κάτι που χαρίζει στο νησί μεγάλη γραφικότητα.

•

Τα ξωκλήσια, που ξεπερνούν στον αριθμό τα τετρακόσια και βρίσκονται διάσπαρτα, σαν αγριολούλουδα, στο νησί. Πολλά απ’ τα ξωκλήσια βρίσκονται σε θέσεις που κάποτε υπήρχαν αρχαίοι ναοί. Μερικά απ’ αυτά μάλιστα διατηρούν στα θεμέλια τους, τα ίδια μαρμάρινα θεμέλια του παλιού ιερού.

•

Τα ηρώα, τα λιθόγλυπτα, τα πηγάδια, οι κρήνες, φέρουν ανεξίτηλα το στίγμα της αρχιτεκτονικής και της ιδιαιτερότητας αυτού του τόπου.

Architecture Evidence of Lemnos cultural existence is the island’s architectural “treasures”: from the stone mansions in Romeikos Gialos and the imposing, singular churches to the unadorned stockyards and the windmills, all are “spirits” of the folk architectural wisdom. In detail:

•

The Lemnian traditional house is distinguished not only for its simplicity and proper interior design, but also for its harmonious «bonding» with the natural environment. It has mainly a floor and a fireplace, which is the corner for cooking, and the evolution of this hut is a two-storey or two-floor building (the ground floor as auxiliary space and the upper floor as home) with an external stone staircase. Most of them were primarily made of stone and later on, tiles were used and gave the island great picturesqueness.

•

Chapels are more than four hundred in number, scattered all over the island like wildflowers. Many of the chapels are in positions where ancient temples used to be. Some of them even maintain their foundations, the same marble foundations of the ancient temple.

•

War memorials, stone sculptures, wells, fountains bear the indelible mark of local architecture and uniqueness.

Οι μάντρες της Λήμνου Ειδική μνεία αξίζουν οι περίφημες πετρόχτιστες και στεγασμένες μάντρες που είναι -στην πλειονότητά τους- μεγάλα αγροτοκτηνοτροφικά συγκροτήματα. Διασκορπισμένες σ’ ολόκληρο το νησί, έχουν προσανατολισμό τέτοιο, ώστε να προστατεύουν από το δυνατό βοριά και να εξυπηρετούν συγκεκριμένες ανάγκες. Πρόκειται για κτίσματα, που αρχικά κατασκευάστηκαν για να στεγάζουν τους Λημνιούς Κεχαγιάδες (βοσκούς) και, στη συνέχεια, τα ζώα και τους καρπούς της γης. Έχουν ως επί το πλείστον χωμάτινο δάπεδο, ξύλινες στέγες, κοντή πόρτα εισόδου, παρόμοιο νότιο παράθυρο και μια πέτρινη, ελάχιστα υπερυψωμένη, πεζούλα, που παλιά χρησίμευε ως κρεβάτι του βοσκού. Εντυπωσιακή παραμένει η έμφυτη αίσθηση αρμονίας των σχημάτων που ενέπνεε τους τεχνίτες, οι οποίοι τις έχτισαν κατευθείαν επάνω στο χώμα «ακολουθώντας» τις εκάστοτε κλίσεις του εδάφους με απίστευτη πλαστικότητα. Αυτή η άγνωστη -και συχνά αγνοημένη- αρχιτεκτονική, περικλείει στο σύνολό της τα αποτυπώματα ενός αρχέγονου λαϊκού πολιτισμού που σεβάστηκε το φυσικό τοπίο και δημιούργησε υποδομές απόλυτα εναρμονισμένες με αυτό.

The stockyards of Lemnos Special reference should be made to the famous stone and roofed stockyards (“mantres”), most of which are actually large agricultural-livestock complexes. Spread throughout the island they are oriented in such a way that they protect against strong northern winds and serve specific needs. They are actually buildings that were originally built to house the Lemnian Kechagiades (shepherds) and then the animals and the fruits of the earth. They mostly have earthen floor, wooden roof, short front door, similar south window and a stone, slightly elevated, bench that was previously used as the shepherd’s bed. The innate sense of the harmony of shapes that inspired the craftsmen is still impressive – they built directly on soil, by “following” the specific inclinations of the ground with incredible “plasticity”. This unknown, often overlooked, architecture encompasses as a whole the imprints of a primitive folk culture that respected the natural landscape and created infrastructures in perfectly line with it.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Οι ανεμόμυλοι Από τα πολλά αρχιτεκτονικά στολίδια της Λήμνου, οι ανεμόμυλοι κατέχουν εξέχουσα θέση. Οι Φράγκοι εγκατέστησαν για πρώτη φορά ανεμόμυλους στον Ελλαδικό χώρο το 1204, και φυσικά η πρώτη επιλογή λόγω των ισχυρών ανέμων της, ήταν η Λήμνος. Έτσι λοιπόν ξεκίνησαν μια παράδοση που διήρκησε σχεδόν 800 χρόνια. Οι ανεμόμυλοι μπορεί πλέον να μη χρησιμοποιούνται, αλλά έχουν παραμείνει, μνημεία μιας άλλης εποχής και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις επιμελώς αναπαλαιωμένοι. Αξίζει τον κόπο να τους επισκεφθείτε.

Οι εκκλησίες της Λήμνου Οι καταπληκτικές πετρόχτιστες εκκλησίες, έργα μεγάλων μαστόρων και πετροπελεκάνων της Λήμνου του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα, κυριολεκτικά κοσμούν κάθε χωριό. Ιδιαίτερου κάλλους δε είναι και τα πετρόχτιστα πυργοειδή καμπαναριά που σε κάποιους απ’ τους ναούς ακόμη χρησιμοποιούνται. Η αρχαιότερη εκκλησία του νησιού που βρίσκεται στο χωριό Ρεπανίδι είναι χτισμένη σε ρυθμό Βασιλικής και από το 2010 αναπαλαιώνεται. Κατέχει δε ένα αριστουργηματικό ξυλόγλυπτο τέμπλο που χρονολογείτα απ’ το 18ο αιώνα.

The windmills Out of the many architectural jewels of Lemnos, windmills hold a prominent position. The Franks were the first to build windmills in Greece in 1204 and of course the first choice was Lemnos because of the strong winds. Thus they started a tradition that lasted nearly 800 years. The windmills cannot be used now, but they remain as monuments of a bygone era and in some cases they are even thoroughly restored. Well worth the visit.

The churches of Lemnos The magnificent stone churches, works of great masters and stone sculptures (“petropelekani”) of Lemnos in the 19th and early 20th century, adorn literally every village. Of particular beauty are especially the stone tower-like belfries that in some of the temples are still being used. The oldest church on the island is found in village Repanidi; it was built in a basilica style and has been being restored since 2010. It has a masterly carved iconostasis dating back to the 18th century.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Τα κάστρα της Λήμνου Τα κάστρα και οι βίγλες της Λήμνου είναι επίσης σημαντικά στοιχεία του δομημένου περιβάλλοντος. Απ’ τις δεκάδες στρατιωτικές κατασκευές της φραγκοκρατίας έχει παραμείνει σε πάρα πολύ καλή κατάσταση το κάστρο της Μύρινας. Άλλωστε τη Μύρινα οι ντόπιοι την λένε ενίοτε και Κάστρο- το όνομα Κάστρο, επίσημα αντικαταστάθηκε μόλις τη δεκαετία του ‘50. Ένας ταξιδιώτης θα έρθει πολύ συχνά καταπρόσωπο με τα στοιχεία της παρουσίας των Φράγκων στο νησί. Κάστρα, αλλά σε πιο κακή κατάσταση, θα βρει κανείς επίσης στο Μούδρο και στον Κότσινα.

The castles of Lemnos The castles and watchtowers of Lemnos are also important elements of the structured environment. Among the dozens of Frankish military constructions the castle of Myrina has remained in very good condition. Besides Myrina is also called Castro by the locals; the name Castro was officially replaced in the ‘50s. Evidence of the Frankish presence in the island is very often to be seen. Castles, though in poorer condition, are also found in Moudros and Kotsinos.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Οι κάτοικοι

The locals

Ο σημερινός Λημνιός

The modern Lemnians

Λιτό τοπίο, απλοί άνθρωποι. Νησιώτες με αυθεντική φινέτσα, καλοσυνάτοι και ιδιαίτερα φιλόξενοι. Κινούνται σε αργούς «αστρεσάριστους» ρυθμούς, χωρίς το άγχος που ταλανίζει τους κατοίκους των μεγαλουπόλεων. Οι περισσότεροι Λημνιοί, όπως από τα αρχαία χρόνια, έτσι και σήμερα ασχολούνται ως επί το πλείστον με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Όμως δε λείπουν και άλλα επαγγέλματα. Ψαράδες, επιχειρηματίες, έμποροι, βιοτέχνες, σιδεράδες ακόμη και καλλιτέχνες είναι μερικά. Σε ορισμένα χωριά θα συναντήσει κανείς έντονο το μικρασιάτικο στοιχείο, αφού δεν ήταν λίγες οι οικογένειες που βρήκαν καταφύγιο στη Λήμνο, μετά το διωγμό τους από τα απέναντι παράλια και τα σπίτια τους.

Οι ιστορικοί Κεχαγιάδες Στη Λήμνο, από τα πολύ παλιά χρόνια, η κοινωνική δομή κάθε τόπου χαρακτηριζόταν από την παρουσία του παραδοσιακού κτηνοτρόφου. Οι Κεχαγιάδες, λοιπόν, αλλοτινοί άρχοντες στα βοσκοτόπια και κυρίαρχοι στα κοπάδια, ήταν εγκατεστημένοι δίπλα στις μάντρες τους, για να φροντίζουν τα ζώα, και ασχολούνταν με την καλλιέργεια της γης. Ανέπτυξαν μάλιστα τη δική τους κουλτούρα που διατηρείται μέχρι σήμερα μέσω της διασωθείσας παράδοσης (π.χ. κεχαγιάδικα τραγούδια και χοροί). Είναι πολύ πιθανό ν’ ακούσετε τους παρακάτω στίχους με συνοδεία αχλαδόσχημης λύρας, αν ο δρόμος σας βγάλει σε κάποιο πανηγύρι ή γιορτή. Βρε κιαχαγιά, βρε κιαχαγιά περήφανε! Με τις πλατιές λαγάρες, έλα πέρασε, παίξε και γέλασε!

Plain landscape, ordinary people. Islanders with authentic finesse, kind and very hospitable, live in slow “unstressed” rhythms, without the anxiety plaguing the residents of big cities. Today, just like in ancient times, most of the Lemnians are occupied with agriculture and animal husbandry. But there are also other professions, such as fishermen, businessmen, merchants, craftsmen, blacksmiths, even artists. In some villages you can see the strong Asia Minor influences, since there were quite few families that found refuge in Lemnos after being exiled from the opposite coasts and their homes.

The historical Kechagiades Since the very old times, the social structure of each place in Lemnos has been characterized by the presence of the traditional breeder. Therefore, Kechagiades, former lords in the pastures and rulers in herds, were located next to their stockyards, in order to look after the animals and be occupied with the cultivation of the land. They even developed their own culture that still exists as part of the tradition preserved (e.g. kechagiadika songs and dances). It is very likely to hear the following lyrics accompanied by a pear-shaped lyre, if your tour gets you to a fair or celebration. Vre kiachagia, vre kiachagia perifane! Me tis platies lagares, ela perase, paixe kai gelase! (Hey kechagia, proud kechagia! With the broad lagares, come over, play and laugh!)

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Οι σφουγγαράδες της Λήμνου Η αλιεία και η επεξεργασία του φυσικού σπόγγου, άνθισε για πολλές δεκαετίες στο νησί. Ακόμα και σήμερα μπορεί να συναντήσεις κάποιον από τους τελευταίους σφουγγαράδες στο καφενείο κάποιου χωριού, ο οποίος θα μοιραστεί μαζί σου τις εμπειρίες του. Η τέχνη αυτή δεν ασκείται πια στο νησί, αλλά αξίζει να επισκεφθείς το μουσείο Σπογγαλιείας, που βρίσκεται στην Ν. Κούταλη.

Οι σιδεράδες ή κατσίβελοι Οι Λημνιοί πάντα κατεργάζονταν και ακόμη το κάνουν, ασφαλώς σε μικρότερο βαθμό -λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης- το μέταλλο και τη φωτιά. Περίφημα τα Λημνιά σιδεράδικα ή «κατσιβελαριά» απ’ τα οποία λίγα έχουν απομείνει πλέον. Φαίνεται πως στο σώμα του Λημνιού πάντα κυλάει ο «ιχώρ» του Ηφαίστου.

Οι τσουκαλάδες Τέλος ειδική αναφορά αξίζουν και οι αγγειοπλάστες της Λήμνου, απ’ τους οποίους έχουν απομείνει επίσης λίγοι. Γνήσιοι εργάτες της παραδοσιακής τέχνης ζυμώνουν τη ‘’Λημνία γη’’ και φτιάχνουν όμορφα αντικείμενα χρηστικής ή διακοσμητικής αξίας όπως λαγήνια, θυμιατά κ.α. Οπωσδήποτε αξίζει τον κόπο να επισκεφθείς ένα λημνιό παραδοσιακό τσουκαλάδικο και να ‘’λερωθείς’’ με το μαλακό πηλό πάνω στον αγγειοπλαστικό ποδήλατο τροχό.

The sponge fishermen of Lemnos Fishing and processing of natural sponge have thrived for decades in the island. Even today you may meet one of the last sponge fishermen in the village cafe, who will be glad to share with you his experiences. This art is no more practiced in the island but you can visit the museum of Sponge Fishing located in N. Koutali.

The blacksmiths or katsiveli The Lemnians have always worked with metal and fire and they still do, of course, to a lesser extent, due to technological development. Only few of the famous forges or “katsivelaria” of Lemnos are left today. It seems that the “ichor” of Hephaestus will always flow in the veins of Lemnian people.

The pot makers Finally, special reference should be made to the potters of Lemnos, of whom also only few are left. Genuine workers of the traditional art knead the “Lemnian Earth” and make beautiful objects of utilitarian or decorative value, like jars, censers, etc. it is certainly worth visiting a traditional pottery workshop of Lemnos and “getting down” with the soft clay on the pottery wheel.

Γενικές πληροφορίες Information about the island

Περιήγηση-Διαδρομές Tour - Routes Στην περιοχή της Μύρινας

The area of Myrina................................... σελ.42

Στην περιοχή της Νέας Κούταλης

The area of Nea Koutali........................... σελ.52

Στην περιοχή της Ατσικής

The area of Atsiki...................................... σελ.57

Στην περιοχή του Μούδρου

The area of Moudros................................ σελ.64

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

2 Η Λήμνος μέχρι και το 2010 διέθετε τέσσερις Δήμους που είχαν επιμεριστεί με βάση τις μεγαλύτερες οικιστικές περιοχές του νησιού, τη Μύρινα, την Ν.Κούταλη, την Ατσική και το Μούδρο. Παρ’ όλο που το νησί σήμερα αποτελεί έναν ενιαίο Δήμο, εμείς προτιμήσαμε να χρησιμοποιήσουμε την παλιά δομή για τις ανάγκες αυτού του οδηγού.

2 Until 2010, Lemnos had four municipalities, which had been allocated according to the largest residential areas of the island, Myrina, N. Koutali, Atsiki and Moudros. Although today the island is a single municipality, we preferred to use the old structure for the needs of this guide.

Περιοχή Μύρινας

The area of Myrina

Μύρινα: Γνωριμία με την Πόλη

Myrina: Meet the Town

Η καρδιά της Λήμνου χτυπά στην πρωτεύουσά της, την ειδυλλιακή Μύρινα, που είναι απλωμένη ανάμεσα σε δύο ορμίσκους: τον κοσμοπολίτικο Ρωμαίικο Γιαλό, και τον Τούρκικο Γιαλό ή απλώς Λιμάνι, που βρέχεται από τη θάλασσα της Νέας Μαδύτου και πλαισιώνεται από το εμπορικό και το βενετσιάνικο λιμάνι. Ως πρωτεύουσα του νησιού, είχε ήδη αρχίσει να ακμάζει από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Έτσι, κοντά στο φρούριο, ζούσαν η τουρκική φρουρά και οι οικογένειες των Τούρκων - εξ ου και το Τούρκικος Γιαλός. Η άλλη πλευρά του κάστρου, όπου εγκαταστάθηκαν οι Έλληνες, γύρω

The heart of Lemnos beats in its capital, the idyllic Myrina, stretched between two bays: the cosmopolitan Romeikos Gialos, and Tourkikos Gialos, or simply Harbour, washed by the sea of Nea Madytos and framed by the commercial and the Venetian port. As the capital of the island, Myrina had already begun to flourish under the Ottoman rule. At that time, the Turkish garrison and the families of Turks lived near the fort - hence the Tourkikos Gialos. The other side of the castle around the Cathedral and the church, settled by Greeks, was named Romeikos Gialos. Here, you

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

από τη Μητρόπολη και την εκκλησία τους, ονομάστηκε Ρωμαίικος Γιαλός. Eδώ, θα σου δημιουργηθεί η εντύπωση ότι βρέθηκες ξαφνικά σ’ έναν άλλο κόσμο. Και πράγματι. Το χάζι στα αρχοντόσπιτα και στις μοσχομυριστές αυλές, η περαντζάδα και τα ψώνια στον πολύ ζωντανό μαγαζότοπο, η στάση για καφέ ή μεζέ στα στέκια του κέντρου, όλα αποτελούν μια πρωτόγνωρη, άλλοτε αρχοντική κι άλλοτε απλοϊκή και ξεχασμένα αγνή, αίσθηση.

feel like you suddenly find yourself in another world. Indeed. Viewing the mansions and smelling the courtyards, perantzada (strolling) and shopping in the lively shops, stopping for a coffee or snack in the lodges of the center, all give an unusual sense that is sometimes noble and sometimes simplistic and forgotten pure.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Μην ξεχάσεις: Μια βόλτα στο Κάστρο Τα βράδια, που φωταγωγείται, είναι σκέτη απόλαυση! Εκεί θα συναντήσεις και τους πιο γοητευτικούς «φρουρούς» του: πρόκειται για πανέμορφα ελαφάκια (πλατώνια), που τα έφεραν τη δεκαετία του ‘70 από τη Ρόδο, και σήμερα, χάρη στην αγάπη και τη φροντίδα των κατοίκων, έχουν πολλαπλασιαστεί και κοντεύουν να φτάσουν τα εκατό. Do not miss: A wa lk in the Castle In the evenings, when the Castle is floodlit, it is a pleasure! There you can a lso meet its charming «guards»: the beautiful deer (fa llow deer) brought in the 70s from Rhodes and today, thanks to the love and care of the residents, they have proliferated and are about to reach a hundred in number.

Η συνοικία του Ρωμαίικου Γιαλού Έχει κηρυχθεί διατηρητέα και είναι η πιο αρχοντική της Μύρινας. Τα δίπλα στο κύμα και στη σκιά του κάστρου, μεγαλοπρεπή και νεοκλασικού στυλ αρχοντόσπιτά της, φέρουν έντονο το αποικιοκρατικό στίγμα, μιας και έχουν χτιστεί, πριν από έναν αιώνα περίπου, από πλούσιους Λημνιούς, που είχαν εγκατασταθεί και διαπρέψει στην Αίγυπτο.

The district of Romeikos Gialos It has been declared preservable and is the noblest district of Myrina. The majestic mansions of neoclassical style by the wave and in the shadow bear a strong colonial mark, since they were built about a century ago by rich Lemnians, who had settled and excelled in Egypt.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Η ευρύτερη περιοχή της Μύρινας περιλαμβάνει εκτός απ’ την πρωτεύουσα του νησιού και τα γραφικά χωριά Θάνος, Κάσπακα, Κορνό και Πλατύ. Άλλοι προορισμοί είναι τα ιαματικά λουτρά στα Θέρμα (μόλις 6 χιλ. ανατολικά της Μύρινας), ο λόφος του Προφήτη Ηλία με το εκκλησάκι του και την πανοραμική θέα ολόκληρου του νησιού, ο λόφος Κάκκαβος στο Θάνος και οι φανταστικές παραλίες της περιοχής.

The wider area of Myrina includes, apart from the capital, the picturesque villages Thanos, Kaspakas, Korno and Platy. Other destinations are the thermal baths at Therma (just 6 km east of Myrina), the hill of Prophet Elias with the church and the panoramic view of the whole island, the hill Kakkavos in Thanos, and the fantastic beaches in the area.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Τα χωριά

The villages

Θάνος

Thanos

Χτισμένο στους πρόποδες του λόφου Κάκκαβος αριθμεί σήμερα περίπου 450 κατοίκους. Το προσκείμενο μονύδριο της Παναγιάς Κακκαβιώτισας στην καρδιά του λόφου αναφέρεται ήδη απ’ το 1305 ως μετόχι της Μεγίστης Λαύρας. Αξίζει τον κόπο να περπατήσετε ως το μονύδριο της Παναγιάς της Κακκαβιώτισας που απέχει περίπου 3 χιλ. απ’ τον δημόσιο δρόμο.

Built at the foot of the hill Kakkavos counts today about 450 residents. The adjacent small monastery of Panagia Kakkaviotisa at the heart of the hill has been mentioned since 1305 as a “metochi” of Great Lavra. The beach of Thanos is here. Well worth the walk to the small monastery of Panagia Kakkaviotisa which is about 3 km from the main road.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Κάσπακας Ένα από τα παλαιότερα χωριά της Λήμνου διαθέτει μακραίωνη ιστορία που φτάνει ως τα όψιμα Βυζαντινά χρόνια. Χτισμένος αμφιθεατρικά φέρνει στο νου ορεινό χωριό της ηπειρωτικής Ελλάδας. Έχει περίπου 850 κατοίκους και πλούσια παράδοση στην παραγωγή γλυκών, ζυμαρικών και άλλων εδεσμάτων. Απ’ τον Κάσπακα περνά κανείς για να φτάσει στο επίνειο του Άη Γιάννη και την ερημική παραλία του Καρβουνόλακα.

Πλατύ Με περίπου 500 κατοίκους το Πλατύ βρίσκεται στην κορυφή του όρμου που περικλείεται απ’ τα ακρωτήρια Τηγάνι και Διαβάτης. Διαθέτει πανέμορφη θέα προς το Άγιο Όρος και μία εξαιρετική, αμμουδερή παραλία. Πολύ όμορφη η πλατεία του χωριού με τα δυο μπαράκια της και τα μεζεδοπωλεία της. Η ευρύτερη περιοχή του Πλατύ έχει γνωρίσει τα τελευταία 20 χρόνια αξιόλογη άνθηση στο χώρο του ξενοδοχειακού τουρισμού με μεγάλη ανοικοδόμηση και πολλές τουριστικές επιχειρήσεις. Εκλεκτές οι ψαροταβέρνες της παραλίας για τους καλοφαγάδες.

Kaspakas One of the oldest villages of Lemnos has a long history that goes back to the late Byzantine era. Built amphitheatrically, it reminds of a mountain village of mainland Greece. It has about 850 inhabitants and a rich tradition in the production of sweets, pasta and other dishes. You pass Kaspakas to reach the seaport of Ai Giannis and the deserted beach Karvounolakas. Platy With about 500 residents Platy lies at the top of the bay that is enclosed by the capes Tigani and Diavatis. It has a beautiful view over the Mount Athos and an exquisite sandy beach. The village square is very beautiful, with its two bars and the taverns. Over the last 20 years the wider area of Platy has experienced a remarkable boom in the field of hotel tourism with major reconstruction and many tourism businesses. Fine seafood restaurants on the beach for foodies.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Κορνός Το παραδοσιακό χωριό Κορνός με τα εντυπωσιακά αρχοντικά του είναι φημισμένο για τη βιοτεχνία παραγωγής γλυκών που διαθέτει. Σε απόσταση αναπνοής απ’ τον Κορνό βρίσκεται και η ιαματική πηγή των Θέρμων. Αριθμεί σήμερα περίπου 350 κατοίκους.

Kornos The traditional village Kornos with its stately mansions is famed for the industrial production of sweets. The thermal springs of Therma are also located within walking distance from Kornos. The village has today about 350 residents.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Περιοχή Νέας Κούταλης Ο πρώην δήμος Νέας Κούταλης με έδρα τον Κοντιά περιλαμβάνει τα χωριά Νέα Κούταλη, Τσιμάνδρια, Πορτιανού, Πεδινό, Αγκαρυώνες, Καλλιθέα και Λιβαδοχώρι. Τα θαυμάσια πέτρινα σπίτια του Κοντιά, ο υδροβιότοπος του Διαπορίου, η διαδρομή προς το Φακό με τα πλούσια βοσκοτόπια και τα ηφαιστειακά πολύχρωμα πετρώματα και απολιθώματα δένδρων ηλικίας εκατομμυρίων ετών, το χωριό των Κεχαγιάδων τα Τσιμάνδρια, το γραφικό Πορτιανού με το λαογραφικό μουσείο και το ανακαινισμένο σχολείο καθώς και η Νέα Κούταλη, παλιότερα σημαντικό σπογγαλιευτικό κέντρο, αποτελούν μερικά από τα σημεία που κάνουν την νότια περιοχή της Νέας Κούταλης να ξεχωρίζει.

Τα χωριά Κοντιάς Απ’ το 14ο αιώνα το «Παλαιοκάστελον» του Κοντέα αναφέρεται ως μετόχι της Μεγίστης Λαύρας. Παραδοσιακός οικισμός με γνήσια αρχιτεκτονική ομορφιά και φινέτσα που αντικατοπτρίζεται στα πάμπολλα ανακαινισμένα πέτρινα σπίτια. Με περίπου 600 μόνιμους κατοίκους ο Κοντιάς, μέσω του συλλόγου του, αποτελεί ένα απ’ τα πιο δραστήρια χωριά στον τομέα του πολιτισμού με πρόσφατες πρωτοβουλίες την οργάνωση της Πινακοθήκης που επιδεικνύει μόνιμα εκθέματα Βαλκανικής ζωγραφικής και τους δύο πλήρως αναπαλαιωμένους ανεμόμυλους στην είσοδο του χωριού.

The area of Nea Koutali The former municipality of Nea Koutali, with Kontias as the municipality’s seat, includes the villages Nea Koutali, Tsimandria, Portianou, Pedino, Agkaryones, Kallithea and Livadochori. The magnificent stone houses near the wetlands of Diapori, the path to Fakos with its rich pastures and colorful volcanic rocks and fossils of million-year-old trees, the village of Kechagiades, Tsimandria, the picturesque village Portianou with the folklore museum and the renovated school and Nea Koutali that used to be an important sponge fishing center, are only some of the spots that make the southern district of Nea Koutali worth visiting.

The villages Kontias From the 14th century the “Palaiokastelo” of Kontias is listed as a “metochi” of Great Lavra. Kontias is a traditional settlement with original architectural beauty and elegance reflected on numerous renovated stone houses. With about 600 residents and the local association, it is one of the most active villages in the field of culture and some of its recent initiatives are the organization of the Gallery with permanent exhibits of Balkan painting and the two fully restored windmills at the entrance of the village.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Διαπόρι Αν μετά τον Κοντιά, στρίψεις δεξιά, πριν από το βενζινάδικο της ΕΚΟ, θα βρεθείς σ’ ένα χωματόδρομο. Θα περάσεις μέσα από αγρούς, όπου έχουν χτιστεί μερικές μονοκατοικίες, και θα φτάσεις σ’ ένα φυσικό, απάνεμο λιμάνι, το Διαπόρι. Τα νερά του βαθαίνουν μόλις στα 2-3 μ. από την παραλία. Στο Διαπόρι έχει δημιουργηθεί ένα έλος γλυκού νερού, το οποίο ξεραίνεται κατά την περίοδο του καλοκαιριού. Το έλος αυτό αποτελεί έναν σημαντικό υδροβιότοπο για τη διαχείμαση, τη μετανάστευση και την αναπαραγωγή διαφόρων σπάνιων πουλιών, όπως είναι τα φλαμίνγκο, οι καστανόπαπιες, οι χαλκόκοτες, αλλά και πολλοί ερωδιοί, πάπιες, νεροχελώνες και βάτραχοι. Η μεγάλη πινακίδα μπροστά στο λιμάνι, θα σε ενημερώσει και ο χάρτης θα σε καθοδηγήσει.

Diapori If you turn right after Kontias and before the EKO gas station, you will find yourself on a dirt road. You will pass through fields, where some houses have been built, and you will arrive in a natural, safe haven, Diapori. Its waters deepen just 2-3 meters from the beach. In Diapori, a freshwater marsh has been created, which dries up during the summer. This marsh is an important wetland for the wintering, migration and breeding of various rare birds, such as flamingos, Brahminy ducks, Glossy ibises, as well as many herons, ducks, water turtles and frogs. The big sign in front of the haven will inform you and the map will guide you.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Ακρωτήρι Φακός Σ’ αυτή την απόμακρη γωνιά γης, μαζεύονται πολλά πουλιά, κάποια από τα οποία είναι είδη προς εξαφάνιση. Κιρκινέζια, θαλασσοκόρακες, μαυροπετρίτες (καλοκαιρινοί επισκέπτες), αλλά και νησιώτικες πέρδικες, που είναι μόνιμοι κάτοικοι του νησιού και θα τις αναγνωρίσεις από το καμαρωτό περπάτημα και τις όμορφες πιτσίλες των φτερών τους. Απ’ το ακρωτήρι Φακός περνάς για να περπατήσεις ως την εντυπωσιακή παραλία Κόκκινα.

Ν.Κούταλη Απ’ τα πλέον πρόσφατα χτισμένα χωριά της Λήμνου, η Ν. Κούταλη ιδρύθηκε μόλις το 1926 για να εγκατασταθούν εκεί οι πρόσφυγες της Κούταλης απ’ την Προποντίδα (την πατρίδα του ξακουστού Π. Κουταλιανού). Η Ν. Κούταλη έχει πλούσια παράδοση στη σπογγαλιεία που αποτελεί ακόμη και σήμερα μια βασική πλουτοπαραγωγική πηγή. Κύριοι προορισμοί για τον περιηγητή είναι το Μουσείο ναυτικής παράδοσης και σπογγαλιείας και ο ναός της Αγίας Μαρίνας.

Cape Fakos This remote corner of the earth attracts lots of birds, some of which are endangered species. Lesser kestrels, shags, Eleonora’s falcons (summer visitors) and Chukar Partridges are permanent residents and you will immediately recognize them from their proud walk and the beautiful splashes of their wings. From the Cape Fakos you can walk to the stunning beach Kokkina.

Nea Koutali One of the most recently built villages of Lemnos is Nea Koutali, which was founded in 1926 as a settlement for the refugees of Koutali from Propontis (the hometown of the famous P. Koutalianos). N. Koutali has a rich tradition of sponge fishing, which is still a main source of income. Top destinations for the traveler are the museum of maritime tradition and sponge fishing and the church of Agia Marina.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Πορτιανού Το χωριό Πορτιανού του οποίου το όνομα σημαίνει «καινούριο λιμάνι» πρωτοαναφέρεται σε έναν ταξιδιωτικό χάρτη του 1785. Το χωριό οχυρώθηκε κατά το 17ο αιώνα απ’ τους Ενετούς. Σήμερα παραμένει ερειπωμένος ένας ενετικός πύργος στο σημείο Μέλαγγας. Στο Πορτιανού κανείς μπορεί να επισκεφθεί το διώροφο Λαογραφικό Μουσείο. Κατά τις αρχές του 20ου αιώνα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, εμπνευστής της εκστρατείας της Καλλίπολης οργάνωσε το στρατηγείο του στο Πορτιανού. Η πολυθρόνα του εκτίθεται ακόμη στο Λαογραφικό Μουσείο. Πολλοί πεσόντες της εκστρατείας θάφτηκαν στο συμμαχικό νεκροταφείο που υπάρχει στο χωριό.

Αγκαρυώνες Το χωριό έχει όμορφη πανοραμική θέα προς τον κόλπο του Μούδρου μιας και είναι χτισμένο σε χαμηλό λόφο, διαθέτει όμορφη εκκλησία και ένα φυτεμένο άλσος πευκοειδών. Είναι απ’ τα μικρότερα χωριά της Λήμνου με μόλις 140 κατοίκους.

Portianou The village Portianou whose name means “new port” was first mentioned in a travel map of 1785. The village was fortified in the 17th century by the Venetians. Today it remains as a ruined Venetian tower at Melaggas. In Portianou you can visit the two-storey Folklore museum. During the early 20th century, Winston Churchill, initiator of the Gallipoli campaign, organized his headquarters in Portianou. Even his armchair is exhibited in the Folklore museum. Many who died in the campaign were buried in the military cemetery of the village.

Agkaryones The village has a beautiful panoramic view over the bay of Moudros, since it is built on a low hill, a beautiful church and a planted grove of pine trees. It is one of the smallest villages of Lemnos with only 140 inhabitants.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Καλλιθέα Όπως και οι Αγκαρυώνες έτσι και η Καλλιθέα έχει (όπως μας λέει και το όνομα της) εκπληκτική πανοραμική θέα στον Κόλπο του Μούδρου, αλλά και προς τα βόρεια, κοιτά τη Σαμοθράκη και την Ίμβρο. Στην Καλλιθέα λειτουργούσε κάποτε η Παλαιολογική Σχολή ενώ σήμερα λειτουργεί Σχολείο Ειδικής Αγωγής. Έχει περίπου 200 κατοίκους.

Τσιμάνδρια Το χωριό των Κεχαγιάδων! Τα Τσιμάντρια - εξ’ ου και ο λεβέντικος χορός της Λήμνου ο Κεχαγιάδ’κος. Το έμπα του χωριού θα σε εντυπωσιάσει, αφού πρόκειται για έναν υπέροχο δρόμο, ενός περίπου χιλιομέτρου, που είναι φυτεμένος και από τις δύο πλευρές με πανύψηλα δέντρα. Ο εκπολιτιστικός Σύλλογος του χωριού οι Κεχαγιάδες συνεισφέρει μέχρι και σήμερα τα μέγιστα για τη διατήρηση της παραδοσιακής μουσικής, του τραγουδιού, του χορού και της φορεσιάς της Λήμνου.

Πεδινό (παλαιό και νέο) Ένα ακόμη πανέμορφο, αλλά εγκαταλειμμένο (από το μεγάλο σεισμό του 1968) πέτρινο χωριό. Τα τελευταία χρόνια, κάποιοι μερακλήδες αναστηλώνουν τα ερείπια, με σκοπό να το ξανακάνουν το πιο όμορφο του νησιού. Οι σεισμοπαθείς του Παλαιού Πεδινού μένουν σήμερα στο παρακείμενο Νέο Πεδινό που έχει συνολικό πληθυσμό 300 κατοίκων περίπου.

Λιβαδοχώρι Το Λιβαδοχώρι εφάπτεται της εθνικής οδού Μύρινας-Αεροδρομίου. Κατά το 14ο και 15ο αιώνα, ονομαστό ήταν το μοναστήρι του Αγίου Παύλου, που αποτελούσε την έδρα του Μητροπολίτη. Εδώ κοντά, συναντάς τη μεγάλη διασταύρωση, που οδηγεί σε διάφορα σημεία του νησιού.

Kallithea Like Agkaryones, Kallithea has (as its name tells us) a stunning panoramic view over Moudros, and to the north, it faces Samothraki and Imbros. The Paleologiki School operated once in Kallithea while now the Special Education School operates in the area. The village has about 200 inhabitants.

Tsimandria The village of Kechagiades! Tsimandria - hence the Leventikos dance of Lemnos, Kechagiad’kos. The entrance of the village will impress you, as it is a lovely road, about one kilometer, planted on both sides with towering trees. The Cultural Association of village Kechagiades has largely contributed to the preservation of Lemnos traditional music, songs, dances and costume.

Pedino (palaio and neo) Another beautiful but abandoned (since the great earthquake of 1968) stone village. In recent years, some devotees restored the ruins, in order to remake it the most beautiful village of the island. The earthquake victims of Palaio Pedino live today in the adjacent Neo Pedino which has approximately 300 residents.

Livadochori Livadochori borders the Myrina-Airport highway. During the 14th and 15th century, the monastery of Agios Pavlos was very famous and it was actually then the seat of the Bishop. Nearby, you can reach the large junction leading to various parts of the island.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Περιοχή Ατσικής Η ευρύτερη περιοχή της Ατσικής εκτός από το ομώνυμο χωριό περιέχει τα χωριά Άγιος Δημήτριος, Βάρος, Δάφνη, Καρπάσι, Κατάλακκο, Προπούλι και Σαρδές. Σ’ αυτή την εξόρμηση ο επισκέπτης δεν πρέπει να παραλείψει να επισκεφθεί την Ατσική, το χωριό Βάρος με τα υπέροχα πέτρινα σπίτια, τον φημισμένο για τ’ αμπέλια του Άγιο Δημήτριο, την αμμουδερή παραλία στο Γομάτι κοντά στη Δάφνη, την περιοχή Παχιές Αμμουδιές στον Κατάλακκο, όπου θα συναντήσει το ασυνήθιστο τοπίο με τους αμμόλοφους καθώς και την περιοχή των Φαρακλών με τους εντυπωσιακούς σχηματισμούς των βράχων κοντά στο Προπούλι.

The area of Atsiki The wider area of Atsiki includes, apart from the village, the villages Agios Dimitrios, Varos, Dafni, Karpasi, Katalakko, Propouli and Sardes. In this excursion you should not miss visiting Atsiki, the village Varos with the lovely stone houses, Agios Dimitrios with its famous vineyards, the sandy beach of Gomati near Dafni, the area of Pachies Ammoudies in Katalakko, where you can admire the unusual scenery of sand dunes, as well as the area of Farakla with its impressive rock formations near Propouli.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Τα χωριά Ατσική Στην κεντρική πεδιάδα του νησιού και 22 χλμ. από τη Μύρινα, προς το αεροδρόμιο, βρίσκεται ένα από τα πιο αρχαία και πλούσια χωριά της Λήμνου, η Ατσική. Το χωριό χτίστηκε πάνω στον εύφορο και μεγάλο κάμπο στο κέντρο του νησιού. Το όνομά της, απ’ ό,τι λέγεται, προήλθε από την παράφραση της λέξης Αττική. Το όμορφο αυτό μεγαλοχώρι έχει το μεγαλύτερο καμπαναριό του νησιού, στην εκκλησία του Άη-Γιώργη. Σήμερα το χωριό έχει περίπου 1.000 κατοίκους. Όμορφη απόδραση αποτελεί η παραλία του Αγιαρμόλα.

The villages Atsiki One of the oldest and richest villages of Lemnos, Atsiki lies in the central plain of the island and 22km away from Myrina Airport. The village was built on the fertile and large plain in the centre of the island. They say that its name came from the paraphrase of the word Attica. This beautiful big village has the largest bell of the island, in the church of Ai Giorgis. Today the village has about 1,000 residents. A beautiful getaway is the beach Agiarmola.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Αγ. Δημήτριος Ένα χωριό με πρόσφυγες από το ΡέιςΔερέ Ερυθραίας της Μ. Ασίας. (το δεύτερο προσφυγικό μαζί με τη Ν.Κούταλη). Το χωριό είναι γνωστό για τα αμπέλια και τα καλής ποιότητας σταφύλια του, γι’ αυτό και έχει πολλά λακαριά. Αν βρεθείς εδώ νωρίς το φθινόπωρο, όταν, δηλαδή, αρχίζουν να ζεσταίνονται τα καζάνια για να βγάλουν ρακί, φρόντισε να σε καλέσουν σε κάποιο λακαριό. Το γλέντι, η φιλοξενία και το τραπέζωμα των Λημνιών, θα σου μείνουν αξέχαστα.

Agios Dimitrios A village made up of refugees from Reis-Dere of Eritrea, Asia Minor (the second refugee village, together with N.Koutali). The village is known for its vineyards and its good quality grapes; hence it has many lakaria (distilleries). If you find yourself here in early autumn, i.e. when the boilers begin to warm up and make raki, make sure that you are invited at a lakario. Feasting, hospitality and dinner parties of Lemnians will be something to remember.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Παχιές Άμμουδιές Πάνω από την παραλία Γομάτι, βρίσκεται η περιοχή με τις γνωστές αμμοθίνες. Οι ντόπιοι υποστηρίζουν πως πρόκειται για τη μοναδική έρημο της Ευρώπης. Εκεί θα συναντήσεις τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου και του βυζαντινού πύργου της Μεγίστης Λαύρας. Στο βάθος απλώνεται ο γραφικότατος ορμίσκος και η παραλία Παπιάς.

Pachies Ammoudies

Above the beach Gomati you will reach a place well-known for the sand dunes. Locals say that this is the only desert in Europe. There you will find the remains of the medieval castle and the Byzantine tower of Great Lavra. The picturesque cove and the beach Papia lie in the background.

Κατάλακκο Ξεκινώντας από τη Μύρινα από τον κεντρικό δρόμο και με βορειοδυτική κατεύθυνση, θα συναντήσεις ένα άλλο μικρό, αλλά καταπληκτικό χωριό, τον Κατάλακκο. Αν δεν φτάσεις στο βάθος της ρεματιάς, δεν μπορείς να τον δεις. Χτισμένος στη χαράδρα, κυριολεκτικά κρέμεται από τους βράχους. Τέλος απ’ το Κατάλακκο μπορείς να φτάσεις πολύ γρήγορα στις περίφημες Παχιές Άμμουδιές, ίσως το πιο εντυπωσιακό γεωμορφικό στοιχείο της Λήμνου. Το Κατάλακκο έχει σήμερα λιγότερους απο 120 κατοίκους.

Δάφνη

Ένα αμφιθεατρικό χωριό, χτισμένο ανάμεσα σε λόφους γεμάτους θυμάρι. Αναφέρεται ήδη απ’ το 1284 με το όνομα Σβέρδια. Εδώ λέγεται ότι δεν πάτησε ποτέ Τούρκος κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Περπάτησε στα στενά δρομάκια της και μπες στη χτισμένη με πέτρα Μάλτας, εκκλησιά των Αγίων Αναργύρων. Βγαίνοντας, αγνάντεψε από ψηλά την

Katalakko Starting from Myrina, from the main road to a northwestern direction, you will reach another small but amazing village, Katalakko. You cannot see the village until you get to the bed of the ravine. It lies there, built in the gorge and literally hanging from the rocks. Leaving Katalakko you can reach very fast the famous Pachies Ammoudies, perhaps the most striking geomorphic feature of Lemnos. Katallako has currently no more than 120 residents.

Dafni

An amphitheatric village built among hills that abound in thyme. It was already mentioned in 1284 under the name Sverdia. It is said that no Turk stepped here during the Turkish rule. You can walk through the narrow streets and enter the cobblestone Malta, the Church of Agii Anargiri. While coming out, enjoy the view over Atsiki and Karpasi. The road will lead you to a wonderful northern sandy beach,

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Ατσική και το Καρπάσι. Ο δρόμος θα σε οδηγήσει σε μια υπέροχη βορινή αμμουδερή παραλία, το Γομάτι, στη θέση Άγιος Νικόλαος. Σήμερα η Δάφνη έχει μόλις 150 κατοίκους.

Σαρδές Ο κεντρικός δρόμος μετά τον Κορνό, οδηγεί στο ορεινό χωριό Σαρδές. Ένας ασφαλτοστρωμένος δρόμος με πολλές στροφές, θα σε φέρει σε ένα γλυκύτατο οικισμό. Απέναντί σου υψώνονται τα 220 μέτρα του βουνού Βίγλα, κατάφυτο από μοσχομυριστά θυμάρια. Εδώ θα βρεις το καλύτερο μέλι του νησιού, αλλά και την περίφημη πλέον ταβέρνα του Μαντέλα, με τα φλομάρια, τα αυτούδια, το κουνέλι, τις μοναδικές ντόπιες σπεσιαλιτέ και, βέβαια, το γλυκόπιοτο λημνιό κρασί. Το χωριό αριθμεί 300 κατοίκους.

Gomati at Agios Nikolaos. Today Dafni has only 150 inhabitants. Sardes The main road after Kornos leads to the mountain village of Sardes. A paved road with many turns will bring you to the sweetest settlement. The 220 meters of Mountain Viglas will rise right in front of you, overgrown with wonderful-smelling thymes. Here you will find the best honey of the island, as well as the famous tavern Mandela with flomaria, aftoudia, rabbit dishes, unique local specialties and the delectable Lemnian wine. The village counts 300 inhabitants.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Βάρος Από τον κεντρικό δρόμο προς το αεροδρόμιο, γύρω στα 25 χιλιόμετρα από τη Μύρινα και χτισμένο στο ύψωμα, βρίσκεται ένα ακόμα γραφικό χωριό με εξαιρετικά πέτρινα σπίτια, το Βάρος. Κάνε μια στάση εδώ, για να θαυμάσεις μερικά απ’ τα καλύτερα διατηρημένα δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Λήμνου.

Καρπάσι Το Καρπάσι πρωτοαναφέρεται το 1785 στον ταξιδιωτικό χάρτη του Goufier. Οι κάτοικοι του ρίζωσαν στη σημερινή τοποθεσία για να αποφύγουν τις πειρατικές επιδρομές. Σήμερα στο Καρπάσι μπορεί κανείς να θαυμάσει τον ιερό Ναό του Αγίου Παχωμίου. Στο Καρπάσι βρίσκεται και το πρότυπο επισκέψιμο οινοποιείο του Πέτρου Χατζηγεωργίου, που παράγει τα εξαιρετικής και βραβευμένης ποιότητας ομώνυμα κρασιά.

Προπούλι Το μικρο χωριό Προπούλι έχει σήμερα περίπου 50 κατοίκους και αποτελεί κυρίως δίοδο προς τις παραλίες της Τρυγής και τα Φαρακλά με τους όμορφους βραχώδεις σχηματισμούς. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξωκλήσι της Παναγίας στην Τρυγή, όπου εορτάζεται στις 15 Αυγούστου με ολονυκτία και πανηγύρι.

Varos From the main road to the airport, about 25 km from Myrina and built up on a hill, another picturesque village, Varos, stands out with exquisite stone houses. Make a stop here to admire some of the best preserved examples of Lemnian traditional architecture.

Karpasi Karpasi was first mentioned in 1785 in the travel map of Goufier. Its residents took root in the current location to avoid pirate raids. Today in Karpasi you can admire the church of Agios Pachomios and visit the standard winery of Petros Chatzigeorgiou that produces the outstanding and award-winning quality wines bearing his name.

Propouli The small village Propouli has currently about 50 inhabitants and is the main passage to the beaches of Trygi and Farakla with the beautiful rock formations. The chapel of Panagia in Trygi, where Virgin Mary is celebrated on August 15th with vigil and celebrations, is certainly worth the visit.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Περιοχή Μούδρου Σ’ αυτό το κομμάτι του νησιού που βρίσκεται στα ανατολικά θα χαρείτε γραφικά λιμανάκια, βραχώδεις και γεμάτες σπηλιές παραλίες, αλλά και παραλίες με αμμόλοφους, πλούσιους υγροβιότοπους, βραχώδη τοπία με απίστευτους χρωματισμούς, τους αρχαιολογικούς χώρους της αρχαίας πόλης Πολιόχνης, της Ηφαιστείας και του ιερού των Καβείρων καθώς και τη γνωστή από το μύθο σπηλιά του Φιλοκτήτη. Ο Μούδρος είναι επίσης γνωστός και από τη σύγχρονη ιστορία, αφού εδώ υπεγράφη στις 31 Οκτωβρίου 1918 η γνωστή Συνθήκη Ανακωχής του Μούδρου μεταξύ των Συμμάχων και της Τουρκίας με την οποία έληγε επισήμως ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στην μεγάλη αυτή περιοχή που ουσιαστικά αποτελεί ολόκληρη την ανατολική Λήμνο υπάρχουν η ομώνυμη πόλη και τα χωριά Καλλιόπη, Καμίνια, Λύχνα, Κοντοπούλι, Παναγιά, Πλάκα, Ρεπανίδι, Ρουσσοπούλι, Ρωμανού, Σκανδάλι, Φισίνι και Αγιά Σοφιά.

The area of Moudros In this part of the island located in the east you will enjoy picturesque small ports, rocky beaches full of caves and beaches with sand dunes, lush wetlands, rocky landscapes with incredible colors, the archaeological sites of the ancient city Poliochni, Hephaestia, the Sanctuary of the Cabeiroi, as well as the famous mythical cave of Philoctetes. Moudros is also known from the modern history, since the famous Armistice of Moudros was signed here on October 31st, 1918 between the Allies and Turkey, which formally ended World War I. This large area, which is essentially the entire eastern Lemnos, includes the namesake town and the villages Kalliopi, Kaminia, Lychna, Kontopouli, Panagia, Plaka, Repanidi, Roussopouli, Romanou, Skandali, Fisini and Agia Sofia.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Το Συμμαχικό Νεκροταφείο του Μούδρου Το λιμάνι του Μούδρου κατά τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο αποτέλεσε την κύρια βάση των Συμμαχικών Δυνάμεων για την εκστρατεία της Καλλίπολης (1915). Η νότια παραλία, ο λεγόμενος μέχρι σήμερα “Αερολιμένας”, διαμορφώθηκε σε χώρο προσγείωσης υδροπλάνων. Εκατοντάδες νεκροί στρατιώτες της εκστρατείας της Καλλίπολης, κυρίως Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί, θάφτηκαν στο συμμαχικό νεκροταφείο του Μούδρου, το οποίο σήμερα αποτελεί παγκόσμιο μνημείο που δέχεται κάθε χρόνο εκατοντάδες επισκέπτες.

Moudros Military Cemetery During World War I, the port of Moudros was the main base of the Allied Forces for the campaign of Gallipoli (1915). The south beach, the socalled until today «Aerolimenas» (airport) was formed as a landing site for seaplanes. Hundreds of dead soldiers of the Gallipoli campaign, mostly Australians and New Zealanders, were buried in Moudros Military Cemetery, which today is a world monument welcoming hundreds of visitors each year.

Τα χωριά

The villages

Μούδρος

Moudros

Αν δεχτούμε ότι η Μύρινα είναι η «κοσμοπολίτισσα» της Λήμνου, ο Μούδρος έχει την δική του ιδιαιτερότητα, που στηρίζεται στην προνομιακή του θέση μιας και ο όρμος του θεωρείται απ’ τους ασφαλέστερους της Μεσογείου. Μια ξεχωριστή ατμόσφαιρα διαχέεται γύρω από το γραφικό λιμάνι του με τις ψαροταβέρνες, που ενδείκνυται κυρίως για την απογευματινή ραστώνη. Μια βόλτα νοτιοανατολικά της πόλης, θα σε φέρει στο Συμμαχικό Νεκροταφείο, το οποίο θυμίζει εκείνους που έχασαν τη ζωή τους στην ιστορική εκστρατεία και τη μάχη της Καλλίπολης. Εδώ έγινε και η περίφημη ναυμαχία της Λήμνου. Λίγο πριν μπεις στο χωριό, αντικρίζεις μέσα στον κόλπο μια μικρή νησίδα, το Κουκονήσι, που ενώνεται με τη στεριά με μια στενή λωρίδα γης. Εκεί, τα τελευταία 20 χρόνια, η αρχαιολογική σκαπάνη με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Χρήστο Μπουλώτη ανέδει-

If we accept that Myrina is the “cosmopolitan” spot of Lemnos, Moudros is singular in its own way as result of its privileged position. Moudros bay is regarded one of the safest bays in the Mediterranean. A special atmosphere diffuses around the picturesque harbor with its fish taverns, which is mostly recommended for afternoon relaxing. A walk to the southeast of the city will lead you to the Military Cemetery, which reminds of those who lost their lives in the historic campaign and the battle of Gallipoli. This is also where the famous Battle of Lemnos took place. Just before you enter the village, you can see in the bay a small island, Koukonisi joined to the mainland by a narrow strip of land. At this spot, in the last 20 years, archaeologists led by the archaeologist Christos Boulotis revealed a settlement that dates back to the Bronze Age,

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

ξε έναν οικισμό απ’ την εποχή της Χαλκοκρατίας με ευρήματα μυκηναϊκής προέλευσης. Στο Μούδρο μπορεί κανείς να θαυμάσει ορισμένους ιερούς Ναούς ιδιαίτερης ομορφιάς όπως την εκκλησία των Ταξιαρχών. Επίσης διαθέτει ένα υπέροχο πέτρινο δημοτικό σχολείο. Σήμερα το χωριό έχει γύρω στους 1.000 κατοίκους.

Κοντοπούλι Το χωριό βρίσκεται κοντά στις λίμνες Αλυκή και Χορταρόλιμνη. Πέτρινα σπίτια, αυλές, ξερικά μποστάνια, εξαιρετική εκκλησία και υπέροχη βουκολική ατμόσφαιρα συνθέτουν ένα ονειρεμένο σύνολο. Έγινε ευρύτερα γνωστό ως τόπος εξορίας του ποιητή Γιάννη Ρίτσου, ο οποίος έγραψε πολλά ποιήματα για το Καπνισμένο Τσουκάλι εδώ. Στο Κοντοπούλι λειτουργεί παραδοσιακό τσουκαλάδικο και η όμορφη πλατεία του έχει πολλές επιλογές διασκέδασης και φαγητού, είτε θέλετε

Κέρος – Χορταρόλιμνη – Αλυκή Ανάμεσα στις δυο λίμνες του νησιού υπάρχει μια εκπληκτική, 5 χιλιομέτρων περίπου, παραλία με αμμοθίνες και κρινάκια της θάλασσας. Είναι το Κέρος. Όλη η περιοχή είναι κατάσπαρτη από μικρές αγροικίες. Το Κέρος θεωρείται εξαιρετική περιοχή για τους λάτρεις του σέρφινγκ, αφού το πιάνει ο βοριάς. Οδηγώντας στο χωματόδρομο κατά μήκος της παραλίας, μετά το Κέρος, θα δεις αριστερά σου την Ασπρολίμνη. Λίγο παρακάτω βρίσκεται η Αλυκή, αλλά μην την επισκεφθείς με το αυτοκίνητο, γιατί, όπως λένε οι ντόπιοι, η άμμος της περιοχής είναι ύπουλη. Είναι καλύτερα να επιστρέψεις και να πας εκεί από τον κεντρικό δρόμο. Κάνοντας την υπέροχη διαδρομή προς το χωριό Παναγιά, περνάς από έναν όμορφο αγροτικό οικισμό. Στα δεξιά σου απλώνει νωχελικά τα νερά της η Αλυκή, ένας σπουδαίος υδροβιότοπος, που το χειμώνα γεμίζει με πουλιά (φλαμίνγκο, ερωδιούς κ.λπ.) και το καλοκαίρι γίνεται κάτασπρος από το αλάτι. Πηγαίνοντας προς το Κέρος, περνάς επίσης και από την Χορταρόλιμνη, που το χειμώνα είναι γεμάτη νερό και το καλοκαίρι μετατρέπεται σε έλος.

with findings of Mycenaean origin. In Moudros you can admire some holy temples of particular beauty including the Church of Taxiarches, while there is also a lovely stone elementary school. Today the village has around 1,000 inhabitants.

Kontopouli The village is located near the lakes Alyki and Chortarolimni. Stone houses, courtyards, dry vegetable gardens, a great church and wonderful pastoral atmosphere compose an idyllic picture. It became widely known as the exile place of the poet Yannis Ritsos, who wrote many poems here for Kapnismeno Tsoukali. In Kontopouli, a traditional tsoukaladiko (pottery workshop) still operates and the beautiful square has many dining and entertainment options, either you look for a tavern, restaurant or pizzeria. Today the village has about 700 residents.

Keros – Chortarolimni – Alyki Between the two lakes of the island there is a stunning, 5-kilometer beach with sand dunes and sea daffodils. Keros. The whole area is full of small cottages. Keros is an excellent site for the lovers of surfing, since the North wind blows here. Driving the dirt road along the beach after Keros, you will see Asprolimni on your left. A bit further you reach Alyki, but do not visit the area by car – as the locals say, the sand here is treacherous. It is better to return back and go there from the main road. Making the scenic route to the village Panagia, you pass by a beautiful rural settlement. Alyki stretches lazily its waters to your right, an important wetland that in winter is filled with birds (flamingos, herons, etc.) and in summer it becomes snow-white with salt. Heading to Keros, you also pass by Chortarolimni that in winter is full of water and in summer turns into a marsh.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

ταβερνάκι, μεζεδοπωλείο ή πιτσαρία. Σήμερα στο χωριό ζουν περίπου 700 μόνιμοι κάτοικοι.

Καλλιόπη Λίγες εκατοντάδες μέτρα ΝΑ απ’ το Κοντοπούλι, θα βρεις το χωριό Καλλιόπη. Χρονολογείται απ’ το 1200 ήδη και σήμερα έχει περίπου 300 κατοίκους. Θαυμάσιος ο Ναός του Αγ. Γεωργίου με το πέτρινο καμπαναριό του.

Καμίνια Περνώντας από την πλαγιά του λόφου Κουρακά, συναντάς το χωριό Καμίνια. Εδώ λέγεται πως κάποτε υπήρχαν καμίνια, όπου έψηναν πήλινα αγγεία. Τα Καμίνια είναι ένα από τα παλαιότερα χωριά του νησιού και βρίσκεται πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Πολιόχνης. Εκεί, τα ευρήματα των ανασκαφών, που κάνουν Ιταλοί αρχαιολόγοι από το 1930, δείχνουν επτά διαδοχικά στρώματα πόλεων, χτισμένων η μια πάνω στην άλλη - κάτι που μαρτυρά έναν πολιτισμό τουλάχιστον 5.000 ετών. Στα χαλάσματα του ναού του Αγίου Αλεξάνδρου, στην περιοχή Σώκαστρο, βρέθηκε η περίφημη «Πλάκα των Καμινίων», μια πελασγική-τυρρηνική επιγραφή, που ακόμα δεν έχει ερμηνευτεί.

Kalliopi A few hundred meters southeast of Kontopouli you will find the village Kalliopi. It dates back to 1200 and has currently about 300 residents. The church of Agios Georgios with its stone bell is wonderful.

Kaminia Passing by the slope of hill Kourakas, you reach the village Kaminia. It is said that there used to be kilns here that fired clay pots. Kaminia is one of the oldest villages in the island and is located very close to the archaeological site of Poliochni. Findings of excavations carried out there by Italian archaeologists since 1930 indicate seven successive layers of towns built one upon the other – a picture that implies a culture of at least 5,000 years old. In the remains of the temple of Agios Alexandros, in the area of Sokastro, the famous “Stele of Kaminia” was found, a Pelasgian-Tyrrhenian inscription that still has not been interpreted.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Αγία Σοφία Καθώς μπαίνεις στο χωριό, συναντάς ένα μπακάλικο-πρώην καφενεδάκι, που τώρα πια λειτουργεί μόνο σαν λακαριό. Βγαίνοντας από το χωριό, μετά το λακαριό, αριστερά βλέπεις την πινακίδα για την αρχαία πόλη του νησιού, την Πολιόχνη. Δεξιά βρίσκεται το Παραδείσι, με τα θυμάρια και τους αμπελώνες, και αριστερά το Παραχείρι. Αν προχωρήσεις νοτιότερα, θα συναντήσεις τα ερείπια του κάστρου της Σκάλας.

Ρουσσοπούλι Βρίσκεται νοτιοανατολικά του Μούδρου και είναι χτισμένο αμφιθεατρικά στην πλαγιά ενός λόφου. Πηγαίνοντας προς τα εκεί, συναντάς βράχους με απίστευτους χρωματισμούς, αλλά και τη Χορταρόλιμνη.

Λημνία Γη Η Λημνία Γη, ξακουστό και πρότυπο φάρμακο απ’ την εποχή του Γαληνού έως και τις αρχές του 20ου αιώνα, ήταν μία ειδική λάσπη, κάτι σαν πηλός που εξορυσσόταν κατά τη διάρκεια τελετών, με μεγάλη προσοχή και ευλάβεια σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Η Λημνία Γη ή terra sigilata κατά τα μεσαιωνικά χρόνια ήταν φημισμένη για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Καθώς λέγεται πως προφύλασσε απ’ τις δηλητηριάσεις, αποτελούσε σπουδαίο δώρο για τη Δυτική και Ανατολική αριστοκρατία. Πολλές φορές μάλιστα προσφερόταν και ως βασιλικό δώρο σε αυτοκράτορες. Ο εξορυσσόμενος πηλός περνούσε ειδική κατεργασία καθαρισμού και κατόπιν του δινόταν η μορφή δισκίου το οποίο σφραγιζόταν. Στην αρχαία εποχή με την κεφαλή της θεάς Αρτέμιδος, κατά την Τουρκοκρατία με την ημισέληνο κλπ. Το πρώτο παγκοσμίως πρότυπο φάρμακο -και μάλιστα με σφραγίδα- γεννήθηκε στη Λήμνο!

Agia Sofia As you enter the village, you meet a grocery, former café, which now works only as lakario (distillery). Leaving the village behind, after lakario, on your left, you can see a sign of Poliochni, the ancient city of the island. Paradeisi stretches to the right, with thymes and vineyards, and Paracheiri is on the left. If you continue south, you will reach the ruins of the castle of Skala.

Roussopouli It lies southeast of Moudros and is built amphitheatrically on a hillside. In this direction, you find rocks with incredible colors and Chortarolimni.

Lemnian earth Lemnian earth, famous and standard medicine from the days of Galen to the beginning of the 20th century, was a special mud, like clay, mined during ceremonies in different historical periods, with great care and reverence. In the medieval years, Lemnian earth was famous for its healing properties. It is said that it protects against poisoning and was a great gift to the western and eastern aristocracy. It was also frequently offered as a royal gift to the emperors. The mined clay underwent a special refining process and then it was given the form of a tablet that was sealed. In ancient times it presented the head of goddess Artemis, while during the Turkish rule it had a crescent etc. The first standard medicine – yet with a seal – was born in Lemnos!

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Παναγιά - Πλάκα Ένας φάρος, από τους ωραιότερους της Ελλάδας, υψώνεται στο ανατολικό άκρο του ακρωτηρίου της Πλακάς, ενώ το λιμάνι με τις ψαρόβαρκες σε «στέλνει» σε άλλες εποχές. Στη φυσική αυτή χερσόνησο, που απλώνεται μέσα στη θάλασσα, σώζονται τα ερείπια του μεσαιωνικού φρουρίου Παλαιόκαστρο, στο βυθό της έχουν εντοπιστεί τα ίχνη αρχαίας πόλης ενώ πάνω στο κύμα της αναβλύζει αγίασμα (ραδιούχο νερό με ιαματικές ιδιότητες). Πηγαίνοντας προς Πλακά, περνάς και από το χωριό Παναγιά. Ζωντανό χωριό, με αρκετό κόσμο και ένα τοπίο προς το φάρο καθαρά σεληνιακό γεμάτο αστιβιές. Πάρε το χωματόδρομο, που θα σε βγάλει στο φημισμένο για τις πέρδικες και τα σιτηρά του Ζεματά.

Panagia- Plaka One of the most beautiful lighthouses in Greece rises in the east end of cape Plaka and the port with the fishing boats reminds of old times. In this natural peninsula stretching into the sea, there lie the ruins of the medieval fortress Palaiokastro. At the bottom sea, traces of the ancient city have been identified, while holy water gushes on the surface (radium water with healing properties). Heading to Plaka, you pass by village Panagia, a lively village with beautiful scenery full of thorny burnets and a clear view over the lighthouse. You can take the dirt road leading to Zemata which is famous for the partridges and the grains.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Ρεπανίδι Το χωριό αναφέρεται απ’ το 1285 σε μοναστηριακά έγγραφα. Απ’ τα αρχαιότερα του νησιού έχει τόσες βελανιδιές, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έκανε εξαγωγή στα βυρσοδεψεία της Δύσης. Κοντά στο Ρεπανίδι στο εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, γινόταν η εξόρυξη της Λημνίας Γης, που ήταν γνωστή από την εποχή του Θεόφραστου και του περίφημου γιατρού της αρχαιότητας Γαληνού, για τις θεραπευτικές της ιδιότητες.

Κότσινας Φεύγοντας απ’ το Ρεπανίδι προς τα βόρεια και μετά από 2 χιλ., θα φτάσεις στο ιδιαίτερης ομορφιάς επίνειο του Κότσινα. Κατεβαίνοντας στον όρμο θα δεις στα δεξιά σου την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Η εκκλησία είναι χτισμένη πάνω σε έναν τεχνητό γήλοφο που κάποτε στήριζε το μεσαιωνικό κάστρο της περιοχής. Εδώ, έδρασε η θρυλική κόρη της Λήμνου, Μαρούλα, η οποία, όπως λέγεται, κατάφερε να τρέψει σε φυγή τους Τούρκους το 1478. Το άγαλμά της που στολίζει το λόφο, μας θυμίζει την πράξη της. Αν κατέβεις 64 σκαλοπάτια, θα βρεθείς κάτω από την εκκλησία, μέσα στο λαξευμένο βράχο, και θα βρεις το αγίασμα που αναβλύζει από την υπόγεια πηγή.

Repanidi The village has been mentioned since 1285 in monastery documents. One of the oldest villages of the island, it has so many oak trees that during the Turkish rule it exported them to the tanneries of the West. Near Repanidi, in the chapel of Metamorphosis Sotiros, people used to mine the Lemnian earth, which was known for its healing properties since the days of Theophrastus and the famous physician of antiquity, Galen.

Kotsinos Leaving Repanidi and heading to the north, after 2km, you will reach the exceptionally beautiful seaport of Kotsinos. Going down the bay you will see the church of Zoodochou Pigis on your right. The church is built on an artificial hill that once supported the medieval castle of the area. They say that from this point, the legendary daughter of Lemnos, Maroula, managed to chase the Turks away from the island in 1478. Her statue reminds of her action. If you go down 64 steps, you will find yourself under the church, inside the curved rock and you will see the holy water gushing from the underground source.

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

Λύχνα

Τα Λύχνα σύμφωνα με την παράδοση πήραν το όνομα τους απ’ τους λύχνους των σπιτιών, τους οποίους έβλεπαν οι ναυτικοί ερχόμενοι απ’ τη θάλασσα του Μούδρου. Στα Λύχνα κατοικούν περίπου 300 άτομα.

Ρωμανού Το χωριό Ρωμανού με τα τέλεια διατηρημένα πετρόχτιστα σπίτια του βρίσκεται ανάμεσα στο Μούδρο και το Ρεπανίδι. Αξιοσημείωτος ο ναός του χωριού καθώς και οι μύλοι του.

Σκανδάλι – Σκίδι – Παρθενόμυτος Πετρόχτιστος και με πολλές μάντρες, ο Παρθενόμυτος είναι ένα εξαιρετικά εντυ-

Lychna According to the tradition, Lychna took its name after the lights of the houses that were visible to the sailors as they were coming from Moudros bay. Lychna has around 300 inhabitants.

Romanou Village Romanou with the perfectly preserved houses is located between Moudros and Repanidi. The village temple is worth the visit, as well as the mills.

Skandali – Skidi – Parthenomytos Stone built, with many stockyards, Parthenomytos is an impressive village made up in the middle of nowhere. The next, also vast and striking beach is Skidi. It is

Περιήγηση - Διαδρομές Tour – Routes

πωσιακό χωριό, χτισμένο στη μέση του πουθενά. Η αμέσως επόμενη, επίσης απέραντη και εντυπωσιακή, παραλία είναι το Σκίδι. Αμμουδερή και εύκολα προσβάσιμη. Το ήσυχο και γραφικό χωριό Σκανδάλη, στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, είναι το κέντρο της μελισσοκομίας.

Φίσίνη – Λιμανάκι της Αγιάς – Άγιος Μάρνος Η Φισίνη είναι ένα μικρό, σχεδόν εγκαταλελειμμένο, χωριό, γεμάτο μουριές. Το όνομά της το πήρε από τους ισχυρούς ανέμους που φυσάνε στην περιοχή. Φεύγοντας από εκεί, κατευθύνεσαι προς το λιμανάκι της Αγιάς. Αριστερά του βλέπεις το εκκλησάκι του Αγίου Σώζοντα. Ο παραδοσιακός αυτός λατρευτικός χώρος διέθετε, πάνω ακριβώς από τη θάλασσα, πετρόχτιστα κελιά για τους προσκυνητές. Τώρα τα βλέπεις εκεί εγκαταλελειμμένα.

sandy and easily accessible. The serene and picturesque village Skandali on the northwestern end of the island is the centre of beekeeping.

Fisini – Limanaki tis Agias – Agios Marnos Fisini is a small, almost abandoned village full of mulberries. It took its name after the strong winds blowing in the area. Leaving Fisini behind, you head to Limanaki (small port) tis Agias. On the left you can see the chapel of Agios Sozon. This traditional place of worship just above the sea had once stone cells for the pilgrims. Now you see only the abandoned stones.

Αξιοθέατα - Sightseeing

Τα Αξιοθέατα με μια ματιά Sightseeing at a glance Μουσεία

Museums............................................... σελ.74

Κάστρα

Museums............................................... σελ.75

Αρχαιολογικοί χώροι

Museums............................................... σελ.78

Ναοί και ξωκλήσια

Museums............................................... σελ.85

Το Απολιθωμένο Δάσος

Museums............................................... σελ.86

Αξιοθέατα - Sightseeing

Μουσεία

Museums

Αρχαιολογικό Μουσείο Λήμνου

Archaeological Museum of Lemnos

Εξαιρετικά και αξιόλογα τα ευρήματα που φυλάσσονται σ’ αυτό το μουσείο, όλα από ανασκαφές που έγιναν στην Πολιόχνη, την Ηφαιστεία, την Ίμβρο, και στο Καβείριο. Περίφημο το αντίγραφο της Στήλης των Καμινίων, που φέρει παράσταση πολεμιστή και μια τυρρηνική επιγραφή. Εδώ θα δεις τον κρατήρα με τις διπλές λαβές, του 8ου & του 7ου αιώνα π.Χ. καθώς και το πήλινο ειδώλιο της Κυβέλης.

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Κυριακή 8:30 – 15:00. (Δευτέρα κλειστά) Μύρινα, τηλ. 22540 22990

Μουσείο Ναυτικής παράδοσης και σπογγαλιείας Σήμερα στο χωριό Νέα Κούταλη λειτουργεί το Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας, με πολλές σημαντικές πληροφορίες για τη σπουδαία αυτή τέχνη, που για τη Λήμνο χάθηκε, δυστυχώς, τη δεκαετία του ’70. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη Παρασκευή 10:00-14:00 (Τρίτη κλειστά) Νέα Κούταλη, τηλ. 2254092383

Excellent and remarkable findings are kept in this museum, all from excavations in Poliochni, Hephaestia, Imbros and Cabeirio (The Sanctuary of the Cabeiri). There is a great representation of the Stele of Kaminia depicting a warrior and a Tyrrhenian inscription. Among the exhibits there is also the krater with double handles dating back to the 8th and 7th century BC and a clay figurine of Cybele. Open hours: Tuesday-Sunday 8:30 – 15:00. (Monday closed) Myrina, tel. 22540 22990

Museum of maritime tradition and sponge fishing Today, the museum of sponge fishing operates in the village, with lots of important information about this great art that has been unfortunately lost in the 70s. Open hours: Monday, Wednesday-Friday 10:00-14:00 (Tuesday closed) Nea Koutali, tel. 2254092383 Νέα Κούταλη, τηλ. 2254092383

Αξιοθέατα - Sightseeing

Λαογραφικό Μουσείο Στο Λαογραφικό μουσείο του Πορτιανού εκτίθενται παραδοσιακές ενδυμασίες και διάφορα χρηστικά αντικείμενα της καθημερινής ζωής, όπως αργαλιοί, στημόνια, γεωργικά εργαλεία κλπ. Επίσης παρουσιάζονται αναπαραστάσεις των γνήσιων χρηστικών χώρων του λημνιού σπιτιού όπως η γωνιά με τη χόβολη, το καθιστικό με τους σοφράδες κ.α. Όλα μέσα σε ένα ιδιαίτερα όμορφο διώροφο κτίριο που έχει αξία από μόνο του.

Πορτιανού, τηλ. 2254051785

Κάστρα Το Κάστρο της Μύρινας Το κάστρο της Μύρινας ή "Παλιόκαστρο" αποτελεί ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα κάστρα του Αιγαίου πελάγους. Σ’ αυτό μπορούν να αναγνωριστούν πολλές περίοδοι της ιστορίας του νησιού. Στα νότια της πρώτης πύλης του γενουάτικου κάστρου διατηρείται ένα τμήμα των κυκλώπειων πελασγικών τειχών. Οι βυζαντινοί έκτισαν το 1186, επί αυτοκρατορίας Ανδρόνικου Α' Κομνηνού, ένα μικρό αλλά ισχυρό κάστρο, από το οποίο όμως σώζονται ελάχιστα στοιχεία. Στη συνέχεια, την περίοδο της Φραγκοκρατίας επισκευ-

Folklore museum The Folklore Museum of Portianou exhibits traditional costumes and various useful objects of everyday life, such as looms, warps, farming tools etc. There are also representations of utilitarian spaces of a traditional Lemnian house, like a corner with embers, a living room with sofra etc., all within a charming two-storey building that has a value in itself. Portianou, tel. 2254051785

Castles The Castle of Myrina The Castle of Myrina or “Paleokastro” is one of the most well preserved castles of the Aegean Sea. Many periods of the island’s history can be identified here. A part of the cyclopean Pelasgian walls is kept in the south of the first gate of this Genoese castle. In 1186, during the empire of Andronikos I Komninos, the Byzantines built a small but strong castle, from which though only little evidence survives. Following, under the Franks repairs were made by Filocalo Navigajoso. The castle, however, was largely reconstructed and restored by the Genoese

Αξιοθέατα - Sightseeing

ές πραγματοποιήθηκαν από τον Filocalo Navigajoso. Κυρίως όμως το κάστρο αναδιαμορφώθηκε και επισκευάστηκε από τους Γενουάτες και κατόπιν από τους Οθωμανούς. Σήμερα διακρίνονται ερείπια από κτήρια διοίκησης, και διαμονής της οθωμανικής φρουράς, συγκροτήματα δεξαμενών, στοές κ.α. Το κάστρο είναι επισκέψιμο, όμως δε διαθέτει ειδικούς χώρους υποδοχής και ξενάγησης, επίσης χρειάζεται λίγη προσοχή κατά την περιδιάβασή του γιατί υπάρχει ελαφρά ολισθηρότητα στα πλινθόστρωτα δρομάκια του.

Το Φρούριο του Κότσινα Το φρούριο του Κότσινα ήταν από τα σημαντικότερα φρούρια του νησιού μετά το φρούριο της Μύρινας και του Μούδρου. Χτίστηκε πιθανότατα από τους Ναβιγκαγιόζους που εξουσίαζαν το νησί μεταξύ 1207 - 1276. Το 15ο αιώνα ήταν από

and then by the Ottomans. Today there are remains of administration buildings and residences of the ottoman garrison, container assemblies, arcades etc. The castle is open to visitors, but has no special reception and tour facilities; it also needs caution during the walkabout because of the slightly slippery brickpaved streets.

The Castle of Kotsinos The castle of Kotsinos was one of the most important castles of the island after the castle of Myrina and Moudros. It was possibly built by Navigkagiozi Filokalos and Leonardo who ruled the island in the period 1207-1276. In the 15th century it was one of the strongest castles of the island. When Lemnos was occupied by the Venetians, the castle suffered four attacks by the Turks und sustained severe damage.

Αξιοθέατα - Sightseeing

τα ισχυρότερα φρούρια του νησιού. Κατά την περίοδο που η Λήμνος ήταν υπό την κατοχή των Ενετών το Κάστρο δέχτηκε τέσσερις επιθέσεις από τους Τούρκους με αποτέλεσμα να υποστεί πολύ σοβαρές ζημιές. Σήμερα διακρίνονται μόνο κάποια τμήματα των τειχών του φρουρίου στο λόφο του Κότσινα όπου δεσπόζει ο Ναός της Ζωοδόχου Πηγής και το άγαλμα της Μαρούλας, η οποία, όπως λέγεται, κατάφερε να τρέψει σε φυγή τους Τούρκους το 1478.

Το Κάστρο του Μούδρου Στην περιοχή μεταξύ Μούδρου και Ρουσσοπουλίου εκτεταμένα ερείπια οχυρωματικών έργων και τειχισμάτων βρίσκονται στον λόφο μεταξύ των δύο χωριών όπου οι μαρτυρίες τοποθετούν τον πρώτο οικισμό του Μoύδρoυ. Το Κάστρο ήταν ένα από τα ισχυρότερα της Λήμνου, μαζί με αυτά της Μύρινας και του Κότσινου. Υπέστη κατά περιόδους μεγάλες ζημιές από επιθέσεις, ωστόσο αναφέρεται ότι βρίσκεται σε καλή κατάσταση μέχρι και το 1620. Σήμερα δυστυχώς ό,τι έχει απομείνει από το κάστρο του Μούδρου είναι ελάχιστα ίχνη των τειχών. Η πρόσβαση στην περιοχή του Κάστρου είναι δυνατή από αγροτικό δρόμο μέχρι τη θέση «Μενάλπη» και στη συνέχεια με μονοπάτι μέχρι την κορυφή.

Today there are only some parts of the castle walls on the hill of Kotsinos along with the Temple of Zoodochou Pigis and statue of Maroula, who is said to have chased away the Turks in 1478.

The Castle of Moudros In the area between Moudros and Roussopouli, ruins of the fortifications and walls spread on the namesake hill between the two villages, where according to the locals there used to be the first settlement of Moudros. The Castle is one of the strongest in Lemnos, along with those of Myrina and Kotsinos. At times it sustained great damage from attacks, although it was said to have been in a good condition until 1620. Unfortunately today, only few traces of the walls have left to remind of the Castle of Moudros. You can access the area of the Castle by taking a rural road until “Menalpi” and then a path to the top.

Αξιοθέατα - Sightseeing

Αρχαιολογικοί χώροι

Archaeological Sites

Ο αρχαιολογικός χώρος της Ηφαιστείας

The archaeological site of Hephaistia

Κοντά στο Κοντοπούλι, προς τα βορειοανατολικά, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Ηφαιστείας, όπου ήταν χτισμένο το περίφημο ιερό της μεγάλης θεάς της Λήμνου. Αποτελούσε κατά τους ιστορικούς χρόνους, τη δεύτερη σημαντικότερη πόλη της Λήμνου, μετά τη Μύρινα. Χρoνoλoγείται από την Χαλκoλιθική επoχή και φαίνεται ότι κατoικείτo συνεχώς μέχρι και τα Βυζαντινά χρόνια. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές μπόρεσαν να αποκαλύψουν μεταξύ των άλλων τo ιερό της Μεγάλης Θεάς, νεκρoπόλεις, λoυτρά, ένα μεγάλo oίκημα -πιθανότατα ανάκτoρo και πλήρως αναπαλαιωμένο ελληνιστικόρωμαϊκό θέατρo το οποίο εγκαινιάστηκε μόλις το 2010.

Όσοι επιθυμούν να θαυμάσουν από κοντά την αρχαία Ηφαιστεία, μπορούν να την επισκέπτονται καθημερινά, από τις 8:30π.μ. έως τις 3:00μ.μ. (Δευτέρα κλειστά). Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη και είναι δυνατή, η πρόσβαση με αυτοκίνητο μέχρι τον αρχαιολογικό χώρο.

Near Kontopouli, at the northeast side of the island you can find the archaeological site of Hephaistia, where the famous sanctuary of the Great Goddess of Lemnos was built. In the ancient times Hephaistia was the second most important city of Lemnos, after Myrina. It dates back to the Copper Age and seems to have been constantly inhabited until the Byzantine period. The archaeological excavations managed to unearth, among others, the sanctuary of the Great Goddess, necropoles, baths, a large abode probably a palace - and a fully restored Hellenistic-Roman theatre, which was inaugurated in 2010. For those wishing to admire the ancient Hephaistia up close, you can visit it daily, from 8:30 till 15:00 (Monday closed). Free entrance for the public. You can access the archaeological site by car.

Αξιοθέατα - Sightseeing

Το Ιερό των Καβείρων Κοντά στο χωριό Παναγιά βρίσκεται ο χώρος, όπου γινόταν κατά την αρχαιότητα η μύηση των πιστών στα Καβείρια Μυστήρια, το ιερό των Καβείρων. Τα Καβείρια μυστήρια ήταν η λαμπρή ετήσια γιορτή προς τιμήν των Καβείρων, στο ομώνυμο ιερό των θεών, και είχε σχέση με την αναγέννηση της φύσης και τη γονιμότητα της γης.

Το ιερό των Καβείρων μπορείτε να το επισκεφθείτε καθημερινά εκτός Δευτέρας, από τις 9:00-15:00.

Η σπηλιά του Φιλοκτήτη Κοντά στο ιερό των Καβείρων, υπάρχει η σπηλιά του Φιλοκτήτη. Σύμφωνα με το μύθο οι Αχαιοί, πηγαίνοντας προς την Τροία, σταμάτησαν στο νησί και εγκατέλειψαν εκεί το Φιλοκτήτη, ο οποίος είχε δαγκωθεί από φίδι με αποτέλεσμα το πόδι του να αναδύδει μια ανυπόφορη δυσοσμία. Σύμφωνα με τον θλύλο, ο Οδυσσέας τον ξαναπήρε ύστερα από κάποια χρόνια και τον πήγε στην Τροία, γιατί, σύμφωνα με τους χρησμούς του μάντη Έλενου, μόνο με τα όπλα του (το τόξο και τα βέλη

The Sanctuary of the Cabeiri Near the village Panagia there is the Sanctuary of the Cabeiri, where the believers’ initiation to the Cabeirian Rites used to take place in the ancient times. The Cabeirian Rites constituted the glorious annual celebration dedicated to the Cabeiri, in the namesake sanctuary of gods. The celebration was related to the rebirth of nature and the fertility of the land. You can visit the Sanctuary of the Cabeiri daily, except for Monday, from 9:00 till 15:00.

Cave of Philoctetes Close to the Sanctuary of the Cabeiri there is the unique cave of Philoctetes. According to the myth, the Achaeans, on their way to Troy, stopped at the island and abandoned Philoctetes, who was beaten by the snake of the temple of Goddess Chrysi and his foot stank unbearably. They took him back after some years and transfered him to Troy, because, according to the oracles of prophet Elenos, only Philoctetes weapons (Hercules’ arrows) could help conquer Troy. He was the hero that inspired our three tragedians - Sophocles’

Αξιοθέατα - Sightseeing

του Ηρακλή) θα μπορούσαν να την καταλάβουν. Είναι ο ήρωας που ενέπνευσε τους τρεις τραγικούς ποιητές μας - η τραγωδία «Φιλοκτήτης», του Σοφοκλή, σώζεται ακέραια μέχρι τις μέρες μας.

ολιόχνη: Ίσως η αρχαιότερη Π πόλη της Ευρώπης Το καλοκαίρι του 1930, η Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών ανακάλυψε την προϊστορική πόλη Πολιόχνη, που θεωρείται μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Ευρώπης. Πρόκειται για έναν οικισμό που πέρασε από πολλές φάσεις αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, σε μια χρονική περίοδο που διήρκεσε από το 5000 π.Χ. μέχρι το 1600 π.Χ., οπότε και καταστράφηκε, πιθανώς, από γεωλογικά αίτια (ανύψωση της στάθμης του Αιγαίου κ.ά.). Τα μεταλλικά αντικείμενα (μήτρες, καλούπια, μεταλλευτικές χοάνες, λίθινος

tragedy “Philoctetes” has survived until today.

Poliochni: The oldest city in Europe In the summer of 1930 the Archaeological School of Athens discovered the prehistoric city Poliochni, which is believed to be the oldest city in Europe. It constitutes a settlement that was influenced by many phases of the architectural and cultural development, in a period of time that lasted from 5000 BC. until 1600 AD, when it was destroyed, apparently by geological factors (Aegean sea level rise etc.) The metal objects (matrices, moulds, metallic hoppers, stone hammer-axe) found there and dating back to the beginning of the 3rd millenium BC, as well as the proof that these weapons and instruments where manufactured in situ, tes-

Αξιοθέατα - Sightseeing

σφυροπέλεκυς) που βρέθηκαν εκεί και που χρονολογούνται στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ., αλλά και οι αποδείξεις ότι αυτά τα όπλα και εργαλεία κατασκευάζονταν επί τόπου, μαρτυρούν ότι η Λήμνος έγινε πολύ πρώιμα ένα σπουδαίο μεταλλουργικό κέντρο και διαδραμάτισε σημαντικότατο ρόλο στα πράγματα του Αιγαίου. Ο πλούτος που συγκέντρωσε από την κατεργασία και τη διακίνηση των μετάλλων και της τεχνογνωσίας της, καθρεφτίζεται στην υψηλής στάθμης αρχιτεκτονική και την πολεοδομία της Πολιόχνης.

Το πρώτο βουλευτήριο του κόσμου

tify that Lemnos had become an important metallurgical center very early and played a very significant role in Aegean’s matters. The wealth accumulated by the processing and trading of metals and the know-how is reflected on the high quality architecture and the urban planning of Poliochni.

Για περισσότερες πληροφορίες: Τηλ. 22540 91249

The Communal Warehouse and the Assembly Hall (Parliament) unearthed by excavations prove that Lemnos was the first to introduce the theory of joint governance to the Aegean and the entire world. For more information, tel.: 0030 22540 91249

Η Κοινοτική Αποθήκη και η Αίθουσα Συνελεύσεων (βουλευτήριο) που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη, αποδεικνύουν ότι η Λήμνος εισήγαγε πρώτη θεσμούς συλλογικής διακυβέρνησης στο Αιγαίο και στον κόσμο γενικότερα.

The world’s first Parliament

Αξιοθέατα - Sightseeing

Ο παλαιολιθικός οικισμός στο Λουρί Πρόσφατες ανασκαφές απ' το αρχαιολογικό τμήμα του ΑΠΘ το 2009 στην περιοχή Λουρί κοντά στο χωριό Φισίνη, έφεραν στο φως ένα οικιστικό σύνολο και λίθινα εργαλεία εξαιρετικής ποιότητας της επιπαλαιολιθικής εποχής, ηλικίας 14.000 ετών. Φαίνεται πως η Λήμνος κατοικούταν ήδη απ' το 12.000 π.Χ από ομάδες ψαράδων, κυνηγών και τροφοσυλλεκτών. Πρόκειται για τον πλέον πρώιμο ορίζοντα της ιστορίας του Αιγαίου. Οι ανασκαφές στο Λουρί συνεχίζονται ακόμη αποκαλύπτοντας συνεχώς νέα στοιχεία.

Ιερό της Αρτέμιδος

Ανάμεσα στις εγκαταστάσεις του ξενοδοχείου Porto Palace που βρίσκεται στην περιοχή του Αυλώνα μετά τα Ρηχά Νερά, υπάρχει το ιερό της Αρτέμιδος. Το έφεραν

The Paleolithic settlement of Louri Recent excavations carried out by the archaeological department of the Aristotle University of Thessaloniki in 2009 in the region of Louri near village Fisini unveiled a residential complex and stone tools of excellent quality, dating back to the Epipaleolithic period, about 14,000 years old. It seems that Lemnos was already inhabited in 12,000 BC by fishermen, hunters and gatherers. It constitutes the premature version of the history of the Aegean. The excavations in Louri carry on, revealing new elements every time.

Sanctuary of Artemis Inside the facilities of Porto Palace Hotel, located at Avlonas after Richa Nera, there is the sanctuary of Artemis. It was

Αξιοθέατα - Sightseeing

στο φως οι εργασίες ανέγερσης του ξενοδοχείο. Αποτελείται από αψιδωτά κτίσματα και τον κυρίως ναό με το βωμό στο κέντρο του. Οι αρχαιολόγοι ανέσυραν διάφορα ειδώλια Ταύρων και άλλα ενδιαφέροντα ευρήματα που μαρτυρούν τη λατρεία της θεάς στην περιοχή της Μύρινας.

Επισκέψιμο κάθε μέρα και οποιαδήποτε ώρα, με πρόσβαση απ' το ξενοδοχείο Porto Palace

Προϊστορική Μύρινα Η πρωιμότερη εκδοχή της Μύρινας ως τώρα, χρονολογείται απ' την 4η χιλιετία π.Χ., δηλαδή την ύστερη νεολιθική περίοδο. Οι πρώτοι κάτοικοι της Μύρινας επέλεξαν την περιοχή που σήμερα βρίσκεται η Λέσχη των Αξιωματικών, στα Ρηχά Νερά, ενώ μέχρι το 2000 π.Χ. επεκτεινόταν σε 80.000 στρέμματα και αριθμούσε 3-4.000 κατοίκους. Σήμερα το μοναδικό κομμάτι που είναι οργανωμένα επισκέψιμο είναι αυτό στα Ρηχά Νερά. Εκεί μπορείτε να θαυμάσετε παραδείγματα λιθοδομών, σπιτιών και δρόμων απ' την μακρινή αυτή εποχή, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη το 2004.

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Κυριακή 8:0015:00, τηλ. 2254022257

revealed while building the hotel. The sanctuary consists of arched buildings and the main temple with an altar in its center. The archaeologists have excavated various idols of Bulls and many other interesting findings that testify the worship of the Goddess in the region of Myrina. You can visit the sanctuary every day, all day long. Access through Porto Palace Hotel.

Prehistoric Myrina The earlier version of Myrina found until now dates back to the 4th millenium BC, i.e. the late Neolithic period. The first inhabitants of Myrina chose the region where the Officers Club is located today, in Richa Nera, while until 2000 BC it covered 80,000 acres and counted 3,000-4,000 inhabitants. Today, the only organized and visitable part is in Richa Nera. There you can admire examples of masonry, houses and roads from this long gone era, brought to light by excavations in 2004. Open hours: Tuesday-Sunday 8:00 - 15:00, tel: 2254022257

Αξιοθέατα - Sightseeing

Ναοί και ξωκλήσια

Temples and chapels

Η Παναγιά η Κακκαβιώτισσα

Panagia Kakkaviotissa

Οδηγώντας ανάμεσα από τα εντυπωσιακά γεωλογικά σχήματα των λόφων και διασχίζοντας το όρος Κάκκαβος, έχε το νου σου για την πινακίδα που δείχνει το δρόμο για την Παναγία την Κακκαβιώτισσα. Ακολούθησε το χωματόδρομο, ξέροντας ότι σύντομα θα βρεθείς μπροστά σ’ ένα συγκλονιστικό θέαμα. Τεράστιοι βράχοι, διαφόρων σχημάτων, κρύβουν μέσα στα σπλάχνα τους ένα εκκλησάκι.

Ο Ναός του Ευαγγελισμού Η μεγάλη αυτή εκκλησία βρίσκεται στον Μούδρο, την παλιά πρωτεύουσα της Λήμνου. Είναι ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα και προσελκύει χιλιάδες προσκυνητές ανήμερα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου.

Ο Ναός του Άγιου Σώζοντα Η Φυσίνη είναι ένα μικρό, σχεδόν εγκαταλειμμένο, χωριό, γεμάτο μουριές. Το όνομά της το πήρε από τους ισχυρούς ανέμους που φυσάνε στην περιοχή. Φεύγοντας από εκεί, κατευθύνεσαι προς το λιμανάκι της Αγιάς. Αριστερά του βλέπεις το Ναό του Αγίου Σώζοντα. Ο παραδοσιακός αυτός λατρευτικός χώρος διέθετε, πάνω ακριβώς από τη θάλασσα, πετρόχτιστα κελιά για τους προσκυνητές. Τώρα τα βλέπεις εκεί εγκαταλειμμένα. Ο δρόμος μέχρι εκείνο το σημείο είναι ασφαλτοστρωμένος.

Driving through the impressive geological schemes on the hills, while crossing the mountain Kakkavos, keep an eye out for the sign that shows you the way to Panagia Kakkaviotissa. Follow the dirt road, while keeping in mind that you are about to see a breathtaking spectacle. Enormous rocks in different shapes, hiding a smal church inside them.

The Temple of Evangelism This big church is located at Moudros, Lemnos’ former capital. It constitutes one of the most important sites and attracts thousands of pilgrims on the day of the Annunciation of the Blessed Virgin Mary, on March 25th.

The Temple of Agios Sozon Fysini is a small, abandoned village, filled with blueberries. It took its name after the strong winds blowing in the area (in Greek fysao means blow). Leaving the village, you start heading towards the Limanaki (small port) tis Agias. On your left you can see the temple of Agios Sozon. This traditional place of worship had once stone cells for the pilgrins, right above the sea. Now you see only the abandoned stones. Access through asphalt road until that point.

Αξιοθέατα - Sightseeing

Ο Άγιος Υπάτιος στο Ρεπανίδι Το ξωκλήσι του Άγιου Υπάτιου στα βόρεια του χωριού Ρεπανίδι διαθέτει ένα υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο και είναι χτισμένο σε αρχαία μαρμάρινη λιθοδομή.

Ο παλαιός Άγιος Γεώργιος Ρεπανιδίου Η παλιά εκκλησία του χωριού έχει ξεχωριστή αξία μιας και έχει διατηρήσει αναλλοίωτα τα χαρακτηριστικά των ναών της Λήμνου του 19ου αιώνα. Βρίσκεται ακριβώς πίσω απ' τη νεόκτιστη εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Από το 2010 ξεκίνησε η αναπαλαίωσή της.

Το Απολιθωμένο Δάσος Το απολιθωμένο δάσος του Μούδρου δημιουργήθηκε εξαιτίας ευνοϊκών συνθηκών απολίθωσης του δάσους που υπήρχε στην περιοχή πριν από 30 εκατομμύρια χρόνια. Η δημιουργία του πετρωμένου δάσους συνδέεται άμεσα με την ηφαιστειακή δράση της ευρύτερης περιοχής του Αιγαίου, όπου υπήρχαν ενεργά ηφαίστεια. Έτσι σε περίοδο έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας εκσφενδονίζονταν από τον κρατήρα του ηφαιστείου λάβες, πυροκλαστικά υλικά, ηφαιστειακή στάχτη, η οποία κάλυψε την πλούσια υποτροπική βλάστηση της περιοχής. Η μεγαλύτερη εμφάνιση των φυτικών λειψάνων και κορμών της Λήμνου παρατηρείται μέσα στους πυροκλαστικούς σχηματισμούς της ενότητας Ρωμανού, του Βάρους, του Κότσινου και του Πορτιανού. Μια από τις καλύτερες επιλογές σήμερα είναι η επίσκεψη στο Δημαρχείο του Μούδρου όπου παρουσιάζονται εντυπωσιακά ευρήματα από τις νέες ανασκαφές της ομάδας του Πανεπιστημίου Αθηνών από την ευρύτερη περιοχή του Μούδρου.

Για περισσότερες πληροφορίες: Δήμος Λήμνου, τηλ.: 22543 50015

Agios Ypatios in Repanidi The church of Agios Ypatios at the north side of village Repanidi, with its fascinating wood-carved iconostasis, is built on an ancient masonry.

The old church of Agios Georgios in Repanidi The old church of the village is of great and unique value, since the form of the 19th century temples of Lemnos has remained unchanged. It is located right behind the new-built church of Agios Georgios. The restoration of the church began in 2010.

The Petrified Forest The Petrified forest of Moudros was created thanks to the favorable fossilization conditions of the forest that was located in this region 20 million years ago. The creation of the petrified forest is directly connected to the volcanic activity of the broader region of the Aegean, where there used to be several active volcanos. In this way, during periods of intense volcanic activity, lava, pyroclastic materials and volcanic ash were thrown out of the volcano and covered the rich semitropical plantation of the region. A vast number of plant remains and trunks of Lemnos is found inside the pyroclastic formations in the municipalities of Romanos, Varos, Kotsinos and Portianou. One of the best choices is to visit Moudros City Hall, where astonishing findings of the new excavations in the broader region of Moudros, carried out by the team of the University of Athens, are presented. For more information: Municipality of Lemnos, tel: 22543 50015

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

Άλλες δραστηριότητες Other Activities Ιαματικά Λουτρά στα Θέρμα

The Thermal Springs of Therma .......... σελ.88

Παρατήρηση Πουλιών

Bird Watching............................................. σελ.88

Πεζοπορία

Hiking............................................................ σελ.89

Ποδηλασία

Cycling............................................................... σελ.92

Ψάρεμα - Θαλάσσια Σπορ

Fishing - Water Sports.............................. σελ.93

Θρησκευτικός Τουρισμός

Religious Tourism...................................... σελ.94

Γιορτές – Πολιτισμός – Πανηγύρια

Celebrations – Festivals – Culture ...... σελ.96

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

Ιαματικά Λουτρά στα Θέρμα Φεύγοντας από την πόλη της Μύρινας, προς βόρεια και ανατολικά του νησιού, ακολούθησε στον κεντρικό δρόμο την ταμπέλα, που θα σε οδηγήσει στα Θέρμα. Αν οδηγήσεις όλο ευθεία, θα βρεθείς σε μια περιοχή κατάφυτη από πλατάνια και λεύκες. Στα Θέρμα, υπάρχουν ιαματικές πηγές, που αξιοποιούνται απ’ την αρχαιότητα. Ο Χασάν Πασάς Τζεζάερλης το 1770 έχτισε ένα χαμάμ για την υγεία των κατοίκων της περιοχής, η διατηρημένη μορφή του οποίου ακόμη υπάρχει και λειτουργεί. Τα Therma Spa είναι ένα οργανωμένο συγκρότημα λουτρών και άλλων θεραπειών, που λειτουργεί καθημερινά, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, και προσφέρει μια εναλλακτική μορφή αναψυχής σε όσους επιθυμούν να επωφεληθούν από τις ιαματικές ιδιότητες των θερμών υδάτων του Ηφαίστου, μέσα σε ένα μαγευτικό περιβάλλον.

Παρατήρηση Πουλιών (bird watching) Όσους ενδιαφέρει η παρατήρηση πουλιών, θα βρουν στη Λήμνο το κατάλληλο μέρος για να απολαύσουν την αγαπημένη τους δραστηριότητα.

The Thermal Springs of Therma Leaving the town of Myrina, towards north and east of the island, you can follow the sign at the central road that will lead you to Therma. If you keep driving straight, you will reach a region overgrown with planes and aspens. In Therma you can find thermal springs that are being used since ancient times. Cezayirli Gazi Hasan Pasha built a hamam in 1770 for the well-being of the region’s inhabitants, which is used to this day and remains in good condition. Classic Thermal Spa is an organized complexion of baths and other therapies, which is open every day, all year long and offers an alternative version of recreation to those wishing to be benefited from the healing properties of Hephaistus’ thermal springs in an enchanting environment.

Bird Watching Those interested in bird watching can find the perfect place in Lemnos to enjoy their favorite activity. The most important wetlands of the island, visited by many migratory birds (up to 4,000 have been recorded) to spend the winter, are the Lakes Alyki, Chortarolimni

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

Oι σημαντικότεροι υγρότοποι του νησιού, όπου έρχονται πάρα πολλά μεταναστευτικά πουλιά (έχουν καταγραφεί μέχρι και 4.000) για τη διαχείμασή τους, είναι το σύμπλεγμα των λιμνών Αλυκής, Χορταρόλιμνης και Ασπρολίμνης, που καλύπτει έκταση 14.000 στρεμμάτων περίπου και εντάσσεται στο δίκτυο NATURA 2000. Σημαντικός υγροβιότοπος είναι και ο ιστορικός κόλπος του Μούδρου. Τόσο το μέγεθος όσο και η θέση του, δημιουργούν το τέλειο περιβάλλον για τη διατήρηση πλούσιας ιχθυοπανίδας και οστρακοπανίδας. Είδη πουλιών που θα συναντήσεις.

Φοινικόπτερο: το ροζ φλαμίνγκο Κιρκινέζι Καστανόπαπια

Πεζοπορία Η Λήμνος διαθέτει μαγευτικές διαδρομές που προσφέρονται για πεζοπορία. Μερικές απ’ αυτές είναι:

Παναγία η Κακκαβιώτισσα Οδηγώντας ανάμεσα από τα εντυπωσιακά γεωλογικά σχήματα των λόφων και διασχίζοντας το όρος Κάκκαβος, έχε το νου σου για την πινακίδα που δείχνει το δρόμο για την Παναγία την Κακκαβιώτισσα. Ακολούθησε το χωματόδρομο, ξέροντας ότι σύντομα θα βρεθείς μπροστά σ’ ένα συγκλονιστικό θέαμα. Τεράστιοι βράχοι, διαφόρων σχημάτων, κρύβουν μέσα στα σπλάχνα τους ένα εκκλησάκι. Το λευκό του χρώμα κάνει μια καταπληκτική αντίθεση με το γήινο των βράχων, ενώ τα μπλε κάγκελά του, σου υπενθυμίζουν ότι πράγματι βρίσκεσαι σε ένα από τα πιο όμορφα αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Αν είσαι φαν της πεζοπορίας, ξεκίνα νωρίς το πρωί και πάρε το μονοπάτι που οδηγεί εκεί. Ο καθαρός αέρας, η διαδρομή, αλλά και η θέα, θα σου μείνουν αξέχαστα.

and Asprolimni that extend to approximately 14,000 acres and pertain to the NATURA 2000 network. Moudros historic bay is also a significant wetland. The size, as well as the position of the bay, create the perfect environment for the preservation of a rich fish and shelly fauna. Species of birds you can find

Flamingo Lesser Kerstel Brahminy Duck

Hiking In Lemnos you can find amazing routes for hiking. Some of them are:

Monastery of Panagia Kakkaviotissa Driving through the impressive geological schemes on the hills, while crossing mountain Kakkavos, keep an eye out for the sign that shows you the way to Panagia Kakkaviotissa. Follow the dirt road, while keeping in mind that you are about to see a breathtaking spectacle. Enormous rocks in different shapes, hiding a smal church inside them. Its white color creates an amazing contrast to the earthly color of the rocks, while the blue handrails constantly remind you that you are in one of the most beautiful islands of the Aegean. If you are a hiking lover, start off early in the morning and follow the route that will take you there. The fresh air, the route and especially the view will be something to remember.

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

Φακός Ώρα για μερικές πρωτόγνωρες εμπειρίες, αφού από το Διαπόρι ξεκινούν οι οικολογικές διαδρομές Φακός και Αγία Ευφημία. Μια φυσική στενή διώρυγα ανάμεσα στον κόλπο του Μούδρου και του Διαπορίου, οδηγεί στη χερσόνησο του Φακού, με τα πολλά ξωκλήσια. Θα βρεθείς ανάμεσα σε μεγάλες καλλιεργημένες εκτάσεις, πλούσια βοσκοτόπια, αγροκτηνοτροφικές μονάδες και εξαιρετικής λαϊκής αρχιτεκτονικής μαντριά – πρόκειται, άλλωστε, για την αρχαία περιοχή των Κεχαγιάδων της Λήμνου. Ένα καταφύγιο άγριας ζωής, με δυνατή αύρα, πολλούς φρυγανότοπους, απόκρημνες ακτές, στενές παραλίες, ενδιαφέροντα ηφαιστειακά πολύχρωμα πετρώματα και απολιθώματα δένδρων, ηλικίας 17-21 εκατομμυρίων ετών. Μερικά σημεία αυτών των διαδρομών, μπορείς να τα περάσεις μόνο περπατώντας, γι’ αυτό, αν σκοπεύεις να το κάνεις, φρόντισε να έχεις μαζί σου αθλητικά παπούτσια και σακίδιο με όλα τα απαιτούμενα της πεζοπορίας.

Fakos

It is time for some unprecedented experiences, since Diapori is the starting point for the ecological routes, Fakos and Agia Efthimia. A natural narrow canal between Moudros bay and Diapori leads to the peninsula of Fakos, where you can find many chapels. You will find yourself surrounded by great cultivated lands, rich pastures, cattle-breeding and agricultural units and corrals of exceptional folk architecture. Besides, this is the ancient territory of Lemnos Kechagiades. It is a shelter of wild life, transmitting a strong aura, with garrigues, sheer shores, narrow beaches, interesting volcanic colorful rocks and fossils of trees, 17-21 million years old. Some parts of these routes are accessible only on foot. So, if you plan on going hiking, mind taking sports shoes and a back pack with all the necessary equipment.

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

Παχιές Αμμουδιές Πάνω από την παραλία Γομάτι, βρίσκεται η περιοχή με τις γνωστές Παχιές Αμμουδιές. Οι ντόπιοι υποστηρίζουν πως πρόκειται για τη μοναδική έρημο της Ευρώπης. Εκεί θα συναντήσεις τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου και του βυζαντινού πύργου της Μεγίστης Λαύρας. Στο βάθος απλώνεται ο γραφικότατος ορμίσκος και η παραλία Παπιάς. Καθώς προχωράς στους αμμόλοφους, ανεβαίνοντας προς τις Παχιές Αμμουδιές, μια δύσκολη, αλλά εκπληκτική διαδρομή θα σε φέρει στη μέση μιας απρόσμενης ερήμου – κάτι που μαρτυρά την παρουσία θάλασσας στην περιοχή, κατά τη παλαιολιθική εποχή.

Προφήτης Ηλίας Αν έχεις χρόνο, περπάτησε από τα Θέρμα προς το βουνό -μια φανταστική διαδρομή 374 μέτρων- μέχρι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Η θέα από εκεί είναι πανοραμική και πραγματικά απίστευτη: δαντελωτά ακρογιάλια, ξέρες και στεριές ολόγυρα, το φράγμα που βρίσκεται ανά-

Pachies Ammoudies Above Gomati beach you will find the area where the famous Pachies Ammoudies lie. The locals argue that this is the one and only desert in Europe. There you will come across the remains of the medieval castle and the Byzantine tower of Great Lavra. Deep into the horizon you can see the picturesque bay and the beach Papias. As you walk in the sand dunes, climbing to Pachies Ammoudies, a difficult but breathtaking route will lead you right into the middle of an unexpected desert - a fact that proves the existence of sea in the area during the paleolithic period.

Prophet Elias If you have time, walk from Therma towards the mountain - a magnificent route, which is 374 meters long- until the small church of Prophet Elias. The view from this point is panoramic and incredible, indeed: indented coastlines, reefs and shores all around, the dam located between Krykela mountain and Agios Dimitrios, and if

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

μεσα στο βουνό Κρύκελα και τον Άγιο Δημήτριο και, αν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, η κορφή του Αγίου Όρους, η Θάσος, η Σαμοθράκη και η Ίμβρος! Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα απ’ τις επιλεγμένες διαδρομές που προτείνει αυτός ο οδηγός, η Λήμνος αποτελεί έναν ανεξάντλητο σχεδόν τόπο αυτοσχεδιασμού και επιλογών όσον αφορά το περπάτημα, πράγμα το οποίο οφείλεται φυσικά στην επίπεδη και άδεντρη φύση του νησιού. Φορέστε άνετα παπούτσια, πάρτε μαζί σας αρκετό νερό και ένα χάρτη και κάντε ένα μεγάλο περίπατο!

Ποδηλασία Η Λήμνος προσφέρει πάρα πολύ ωραίες ευκαιρίες στον επίδοξο ποδηλάτη. Πολύ συχνά θα δείτε ποδηλατικές ομάδες κυρίως ξένων τουριστών να κυλάνε ήρεμα στις ήπιες ανηφοριές και κατηφοριές του οδικού δικτύου. Θαυμάσιες για ποδήλατο όλες οι κοντινές διαδρομές από τη Μύρινα, μέχρι τα χωριά Πλατύ, Κάσπακα και Κορνό, αλλά και μέσα στην πόλη είναι σίγουρο ότι θα σας λύσει τα χέρια και θα ωφελήσει πολύ την υγεία σας.

the landscape is clear enough, you will be able to see the top of Mount Athos, Thasos, Samothraki and Imbros! Finally, it should be pointed out that apart from the chosen routes suggested by this guide, Lemnos is a land that offers innumerable opportunities for improvisation and choices in regard to hiking, thanks to the island’s flat treeless surface. So, put some confortable shoes on, take plenty of drinking water with you and a map and take a big walk!

Cycling Lemnos also offers marvelous choices for aspiring cyclists. You will often watch cycling teams, mainly consisting of foreign tourists, riding calmly through the mild slopes of the roads. The nearby routes from Myrina to the villages Platy, Kaspakas and Kornos are amazing, but riding inside the town can also be a confortable choice that will surely benefit your health. Lemnos has already embraced cycling and organizes every year one or even two bicycle races in the town of Myrina, with

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

Η Λήμνος έχει αγκαλιάσει ήδη το ποδήλατο και κάθε χρόνο οργανώνει μία η δύο ποδηλατοδρομίες στην πόλη της Μύρινας, όπου λαμβάνει μέρος πολύς και ενθουσιώδης κόσμος, νέοι και ενήλικες. Το ποδήλατο ωφελεί σημαντικά και το περιβάλλον, αν λοιπόν σας επιτρέπεται επιλέξτε το σαν μέσο μετακίνησης και δε θα το μετανιώσετε.

Ψάρεμα Φίλοι ψαροτουφεκάδες, ψαράδες και συλλέκτες οστράκων! Βρίσκεστε στο πλέον ιδανικό μέρος για να εξασκήσετε το χόμπι σας και να κάνετε τους πάντες να τρίβουν τα μάτια τους με τα καλούδια που θα «βγάλετε» (και τις ιστορίες που θα τους πείτε). Θεωρητικά κάθε όρμος, κολπίσκος, ηφαιστειακό βραχάκι και παραλία κρύβει στην αγκαλιά του θαλασσινά, ψάρια και όστρακα που περιμένουν για να μαζευτούν.

many enthusiastic children and adults. Cycling also benefits the environment, so choose a bicycle as a means of transport, if you can, and you will not regret it.

Fishing Dear spearfishers, fishermen and shell collectors, you are in the ideal place to practice your hobbies and surprise everyone with the treasures you will take out of the water (and the stories you will tell). Theoretically, every bay, small gulf, volcanic stone and beach hides a plethora of fish and shellfish waiting to be collected.

Τοπ επιλογές ψαρέματος

Top fishing choices

- Το λιμανάκι του Μούδρου που είναι ιδιαίτερα καθαρό, μιας και δεν έχει τακτικό αγκυροβόλιο

- Moudros small port is

- Το λιμανάκι του Κότσινα οπωσδήποτε, οι βράχοι στην άκρη του κόλπου έχουν πολλούς αχινούς.

particularly clean, since ships do not enter the port regularly. - Kotsinos small port hosts plenty of urchins in the tip of the bay.

- Οι παραλίες του Άη Γιάννη σε όλο το μήκος και το λιμανάκι της Ν.Κούταλης.

- Alongside the beaches of Ai

Θαλάσσια Σπορ

Water Sports

Αν η αδρεναλίνη σας ανεβαίνει δύσκολα και αναζητάτε μια έντονη εμπειρία στο

Giannis and the port of Nea Koutali.

If you have a hard time rising your adrenaline and you are looking for an in-

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

νερό, τότε ανήκετε στην κατηγορία αυτή. Κυρίως στην Ανατολική Λήμνο, αλλά και γενικότερα σε όλο το νησί, φυσούν βοριάδες και άνεμοι που είναι ιδανικοί για θαλάσσια σπόρ όπως το surfing και το kite surfing. Πόλος έλξης, η παραλία στο Κέρος, στο οποίο υπάρχει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα προσεγμένη οργάνωση που προσφέρει μαθήματα για τους ανειδίκευτους και θαυμάσιες ευκαιρίες για τους έμπειρους αθλητές.

tense experience in the water, then you pertain in this category. Northern winds, which are ideal for water sports like surfing and kite surfing, blow mainly in eastern Lemnos, but also in the entire island. Keros beach is an attraction point. There you can find a particularly well organized service, which has been improved in the past years, offering courses for beginners and excellent opportunities for experienced athletes.

Θρησκευτικός Τουρισμός

Every village of Lemnos is proud of its church. The island counts over 1,000 years of constant religious history, with a vast number of medieval monasteries (that no longer exist) and “metochia” of Mount Athos. The legacy they left behind

Κάθε χωριό της Λήμνου έχει να λέει για την εκκλησία του. Με πάνω από 1.000 χρόνια συνεχούς εκκλησιαστικής ιστορίας στο νησί, με πάμπολλα μεσαιωνικά, (όμως

Religious Tourism

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

τώρα εξαφανισμένα) μοναστήρια και μετόχια του Αγίου Όρους, η παρακαταθήκη τους σήμερα είναι ολοφάνερη στη μορφή των σύγχρονων εκκλησιών τις οποίες οι κάτοικοι δεν άφησαν στην τύχη τους. Η θρησκεία άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της στη Λήμνο. Οι εκκλησίες είναι έργα τέχνης οι ίδιες, μιας και οι περισσότερες είναι δημιουργίες ξακουστών πετροπελεκάνων που τους έδωσαν την σημερινή τους μορφή κυρίως το 19ο και πρώιμο 20ο αι-

Τι δεν πρέπει να χάσετε

Την εκκλησία σε ρυθμό βασιλικής του 19ου αιώνα, στο χωριό Ρεπανίδι. Μην μπερδευτείτε όμως, δεν εννοούμε την καινούρια εκκλησία, αλλά την παλαιά που βρίσκεται ακριβώς από πίσω. Έχει ξεχωριστή αξία, μιας και η συγκεκριμένη εκκλησία έχει διατηρήσει εντελώς αναλλοίωτη τη μορφή που είχε τον 19ο αιώνα. Από το 2010 έχει αρχίσει η αναπαλαίωσή της από ειδικό συνεργείο. Μια βόλτα στον Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου όπου πραγματοποιείται ένα απ’ τα πιο όμορφα πανηγύρια και ολονυκτίες του νησιού. Τη λειτουργία της μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο παραθαλάσσιο ξωκλήσι που βρίσκεται ανάμεσα στην Παναγιά και την Πλάκα, στις 6 Αυγούστου. Στις 23 Αυγούστου τα εννιάμερα της Παναγίας, στον Κότσινα όπου πάλι πραγματοποιείται ολονυκτία.

is evident in the architecture of modern churches, which had been taken good care by the inhabitants. Religion has left indelible marks on Lemnos. The churches alone constitute works of art, since the majority is made by stone sculptors mainly in the 19th and 20th century, that gave them their current form. Amazing wood carved iconostases, as well as rare and remarkable -sometimes Byzantine- icons are hidden inside them. In the Orthodox

Do not miss!

The church of 19th century, built in basilica style in village Repanidi. Do not get confused though, we are not referring to the new church, but to the old one situated right behind it. It is of unique va lue, because the form of the church has remained unchanged since the 19th century. In 2010 a specia lized crew began restoring the church. A wa lk to Prophet E lias on July 20th is recommended, since this is the day when one of the most beautiful festiva ls and vigils of the island takes place. Also, it is worth attending the rite in the coasta l chapel of Metamorphosis Sotiros located between Panagia and Plaka, on August 6th. Fina lly, the novena of Virgin Mary in Kotsinos, where a vigil is a lso carried out, on August 23rd is worth the visit.

Άλλες δραστηριότητες Other Activities

ώνα. Κρύβουν δε υπέροχα ξυλόγλυπτα τέμπλα, καθώς και σπάνιες -ενίοτε βυζαντινές- εικόνες. Στη Μητρόπολη του νησιού, που βρίσκεται στα Ρηχά Νερά υπάρχει επισκέψιμο εκκλησιαστικό μουσείο με, σκεύη, κώδικες, εικόνες και άλλα εκκλησιαστικά αντικείμενα. Αν σας αρέσει η ιδέα του θρησκευτικού ταξιδίου, τότε σίγουρα θα βρείτε γαλήνη και σε ένα απ’ τα 400 ξωκλήσια που κοσμούν το αγροτικό τοπίο της Λήμνου. Πολλά απ’ αυτά παμπάλαια εκκλησάκια είναι ιδιοκτησίες ευσεβών Λημνιών, ενώ σ’ αυτά γίνονται κάθε καλοκαίρι λειτουργίες που είναι ανοιχτές προς όλον τον κόσμο. Αν ποτέ βρεθείτε σε μία τέτοια περάστε άφοβα, και είναι σίγουρο ότι στο τέλος όλο και κάτι θα σας φιλέψουν οι φιλόξενοι Λημνιοί.

Γιορτές - Πολιτισμός - Πανηγύρια Στη Λήμνο όλον τον χειμώνα λειτουργούν δραστήριοι πολιτιστικοί σύλλογοι νέων και ενηλίκων που ανυπομονούν να παρουσιάσουν τα προϊόντα των κόπων τους στον καλοκαιρινό επισκέπτη, είτε με τη μορφή θεατρικού, μουσικής συναυλίας, έκθεσης φωτογραφίας ή ζωγραφικής κλπ. Μη χάσετε τις παραστάσεις του ΜΕΑΣ Λήμνου, τις εκδηλώσεις του Συλλόγου «Ηφαιστεία» στο Κοντοπούλι, καθώς επίσης και τις όμορφες εκδηλώσεις του Συλλόγου του Κοντιά. Ο Δήμος Λήμνου διοργανώνει επίσης πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις στις οποίες αξίζει να παρευρεθείτε.

Metropolis of the island, situated in Richa Nera, there is a visitable religious museum with vessels, codes, icons and other religious objects. If you fancy the idea of a religious trip, then you will surely find peace in one of the 400 chapels adorning the rural landscape of Lemnos. Many of these chapels, as old as the hills, are property of devoted inhabitants of Lemnos. However, they remain open to the public, since there are religious rites carried out during the summer. If you ever find yourself in front of one of these chapels do not hesitate to enter, some hospitable Lemnian people will welcome you and treat you with some delicacy!

Celebrations - Festivals - Culture Active cultural associations for young and older people operate in Lemnos all winter long, anticipating for the summer, when they demonstrate the products of their efforts to the visitors – theatrical plays, concerts, photography and painting exhibitions etc. You should not miss the performances given by MEAS of Lemnos, the event organized by the “Hephaisteia” Association of Kontopouli, as well as the beautiful events of the Association of Kontias. The municipality of Lemnos organizes many cultural events you should attend. You will surely enjoy them!

Γαστρονομία - Gastronomy

Γαστρονομία Gastronomy Απλότητα και ποιότητα

Simplicity and quality......................................σελ.99

Γνήσια προϊόντα της Λημνίας Γης

Original products of Lemnian Earth......... σελ.100

Η ιστορία... του κρασιού

Lemnos, wine, history................................ σελ.105

100 Γαστρονομία - Gastronomy

Η Λήμνος έχει μια στιβαρή γαστρονομική παράδοση που αναδίδει ένα διανθισμένο από μικρασιατικές επιρροές άρωμα και προσφέρει αξέχαστες στιγμές ψαροφαγίας δίπλα στο κύμα. Η μακραίωνη ιστορία του τόπου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την παραγωγή μοναδικών προϊόντων, όπως το λημνιό κρασί, το τυρί καλαθάκι, το σιτάρι και το εξαιρετικής ποιότητας σουσάμι, που στήριξαν την τοπική οικονομία σε πολλές και διαφορετικές εποχές - κάποια απ’ αυτά συνεχίζουν να το κάνουν μέχρι σήμερα. Εδώ η κουζίνα εξελίσσεται μέσα στο πλαίσιο της παραδοσιακής διατροφής, μιας και τον κυρίαρχο ρόλο παίζουν, ακόμα και σήμερα, τα αγνά και παραδοσιακά προϊόντα της λημνίας γης. Οι περιπτώσεις δημιουργικής κουζίνας είναι σχεδόν ανύπαρκτες, χωρίς αυτό να ενοχλεί καθόλου, αφού όλα όσα φτάνουν στο πιάτο σου, είναι αγνά, ολόφρεσκα και καλομαγειρεμένα. Σε τούτο το νησί θα γευτείς μια μεγάλη ποικιλία εδεσμάτων, μεζέδων, ψαρικών, θαλασσινών και κρεάτων, και θα εκπλαγείς ευχάριστα από την αναπάντεχα απλή και εντελώς αυθεντική φινέτσα τους.

Lemnos has a long culinary tradition with a delicate scent of Asia Minor and offers unforgettable moments, while eating fish by the sea. The island’s history is lost in time and has always been connected to the production of unique products. Lemnian wine, kalathaki cheese, wheat and sesame of excellent quality are some of the products that have supported local economy in many and different eras - some of them are still produced. The cuisine here is developing throughout traditional nutrition, since the pure and traditional products of Lemnian land are still dominant. The cases of creative cuisine are almost inexistent, but this fact does not bother the visitors at all, since everything served is pure, fresh and wellcooked. In this island you will taste a variety of dishes, mezes, seafood, fish and meat and you will be positively surprised by the amazingly simple and completely original finesse.

Γαστρονομία - Gastronomy 101

Απλότητα και ποιότητα Η παγκόσμια τάση, που αποζητά την αυθεντική απλότητα, είναι κάτι που ούτως ή άλλως διαθέτει ήδη το νησί. Η κουζίνα της Λήμνου έχει να παρουσιάσει ένα μοναδικό πλούτο, που παραμένει ανέγγιχτος από την εμπορευματοποίηση και το «δήθεν». Οι Λημνιοί, που από τα πανάρχαια χρόνια υπήρξαν γεωργοί και κτηνοτρόφοι, φτιάχνουν τα φαγητά τους με ντόπια προϊόντα, και ακολουθούν μια διατροφή ίδια με το τοπίο του νησιού τους: λιτή και απέριττη. Αυτό που σήμερα θεωρείται «must» σε παγκόσμιο επίπεδο, για τους κατοίκους αποτελεί το αυτονόητο εδώ και αιώνες. Σιτάρι, όσπρια, γαλακτοκομικά προϊόντα, χορταρικά, χοιρινό, κατσικίσιο και αρνίσιο κρέας, κοτόπουλο, κυνήγι, ψάρια και θαλασσινά (τα νοστιμότερα του Αιγαίου) αφθονούν σ’ αυτήν τη γη, σε αντίθεση με το μοσχαρίσιο κρέας, που σπανίζει, μιας και τα μοσχάρια στο νησί είναι λιγοστά. Περίφημες θεωρούνται οι πίτες με τυριά και η κίτρινη κολοκύθα.

Simplicity and quality The original simplicity sought by the worldwide trend is a feature already evident in this island. Lemnos’ cuisine has a unique rich variety to present that remains untouched by commercialization and pretentiousness. The Lemnians, who had been farmers and cattle-breeders since the ancient times, prepare their food with local products and follow a nutrition in accordance with their island’s scenery: plain and simple. The modern worldwide society’s “musts” have been the inhabitants’ lifestyle for centuries. Wheat, legumes, dairy products, herbs, pork, goat and lamb meat, chicken, hunting, fish and seafood (the most delicious in the Aegean) are abundant in this land, contrary to veal, which is rare, since there are only a few calfs on the island. The delicious cheese pies and yellow pumpkins are famed.

102 Γαστρονομία - Gastronomy

Γνήσια προϊόντα της Λημνίας Γης

Original products of Lemnian Earth

Σιτάρι, Μέλι, Κρασί

Wheat, honey, wine

Αυτά τα τρία αγαθά αποτελούν τη βάση της λημνιακής γαστρονομίας. Από εκεί και πέρα, ψάξε και βρες τον περίφημο, από εξαιρετικό γάλα, τραχανά με τον οποίο φτιάχνουν νοστιμότατες σούπες, ξεχωριστές πίτες, πλιγούρι, - όλα από το ευλογημένο σιτάρι. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που η Λήμνος χαρακτηρίστηκε ως ο σιτοβολώνας της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, την εποχή της παντοδυναμίας της, και, αργότερα, της Κωνσταντινούπολης. Εξαιρετική φήμη έχουν, επίσης, τα παξιμάδια και το λημνιό αλεύρι, με το οποίο φτιάχνουν όχι μόνο θαυμάσιο ψωμί, αλλά και φλομάρια.

Τυρί

Σπουδαία θέση στο καθημερινό τραπέζι κατέχουν και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, με πρώτο και καλύτερο το λευκό λημνιό καλαθάκι. Για την παρασκευή του, χρησιμοποιούν πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα, το οποίο πήζουν μέσα στα τυροβόλια (καλαθάκια πλεγμένα από βούρλα). Υπάρχει επίσης το φρέσκο (μελίχλωρο) και το ξερό (μελίπαστο) τυρί ιδανικό για σαγανάκι ή για να τρίψεις σε ζυμαρικά.

Μέλι

Το εξαιρετικής ποιότητας μέλι της Λήμνου, μοσχοβολάει θυμάρι και θεωρείται ένα από τα καλύτερα και ακριβότερα της Ελλάδας. Παλαιότερα το παρήγαγαν εύποροι κάτοικοι του νησιού, που είχαν σαν χόμπι τη μελισσοκομία, σήμερα, όμως, υπάρχουν πολλοί ερασιτέχνες και άλλοι τόσοι σωστοί επαγγελματίες, από τους οποίους μπορείς να προμηθευτείς αγνό προϊόν. Μη φύγεις σε καμία περίπτωση από το νησί χωρίς να γευτείς το μέλι του.

These three goods constitute the fundament of Lemnian tradition. Apart from that, you can look for the famous trahanas made by excellent milk and used to cook delicious soups, as well as unique pies and bulgur - all made by the Lemnian blessed wheat. After all, there was a very good reason why Lemnos was characterized as the granary of Athenian Democracy during its heyday and later of Istanbul. The rusks made by Lemnian flour, also used for making excellent bread as well as flomaria, are also very famous.

Cheese Dairy products hold a significant position in daily nutrition, with the white Lemnian kalathaki standing out first. For its production, they use sheep or goat milk, drain it in cheese moulds (the so-called tyrovolia, small baskets made of bulrush). There is also fresh (melichloro) and dry cheese (melipasto), ideal for saganaki or pasta.

Honey The Lemnian honey is of excellent quality, smells like thyme and is believed to be one of the most expensive honeys in Greece. Formerly, it was produced by the wealthy inhabitants of the island, whose hobby was apiculture. Today, however, there are many amateurs, as well as numerous proper professionals, that produce this pure product. Do not leave the island without having tasted the honey!

103

104 Γαστρονομία - Gastronomy

Κρέας Για τους Λημνιούς, κρέας σημαίνει αρνί ή κατσίκι. Το χοιρινό το έσφαζαν την επομένη των Χριστουγέννων και το γεγονός αυτό αποτελούσε οικογενειακή γιορτή. Απ’ αυτό δεν πετούσαν σχεδόν τίποτα. Το μοσχάρι έπαιζε και παίζει πολύ μικρό ρόλο στην καθημερινότητά τους. Κρέας για τους κατοίκους είναι, επίσης, και ο κόκορας, με τον οποίο φτιάχνουν σούπα ή κοκκινιστό με φλομάρια.

Ψάρια Οι Λημνιοί έγιναν ψαράδες και εξοικειώθηκαν με τη γεύση των θαλασσινών μόλις τους 2 τελευταίους αιώνες, μετά την απομάκρυνση, δηλαδή, του κινδύνου των πειρατών. Τη μαγεία του περιττού και της πολυτέλειας, τη διδάχθηκαν από τους Μικρασιάτες και τους πρόσφυγες της Πόλης, και επηρεάστηκαν από τις κοσμοπολίτικες διατροφικές συνήθειες των πλουσίων του Ρωμαίικου Γιαλού. Παρ’ όλα αυτά, μέχρι σήμερα, δεν παύει να υπάρχει στην κουζίνα τους έντονο το στοιχείο της παράδοσης.

Ψωμί και παξιμάδια Εξαιρετικές είναι οι ποικιλίες ψωμιών και παξιμαδιών, από σταρένιο, σιμιγδαλένιο ή ανάμεικτο με κριθάρι αλεύρι: εφτάζυμα

Meat For the Lemnias meat is either lamb or goat. Pork was cooked the day after Christmas Eve and this was regarded a family celebration. Families did not throw away anything from the pork. Veal played and continues to play an insignificant role in the Lemnian everyday life. The locals also eat rooster, with which they cook delicious soups or a specialty with tomatoes and flomaria.

Fish The Lemnians became fishermen and familiar with the taste of fish only 2 centuries ago. That is, when the danger of pirates was no longer existent. They were taught the magic of simplicity and luxury by the Greeks of Asia Minor and the refugees from Istanbul and they were also influenced by the cosmopolitan nutritional habits of the wealthy people of Romaikos Gialos. Nevertheless, traditional elements are still evident in their cuisine.

Bread and rusks The varieties of bread and rusks are exceptional. They can be made of wheat, semolina or mixed with barley flour: eftazyma (fluffy and aromatic rusks, with sourdough and chickpea yeast), klikia

Γαστρονομία - Gastronomy 105

-αφράτα και αρωματικά παξιμάδια, ζυμωμένα με μαγιά και μύκητα ρεβιθιού-, κλίκια -μικρά τυρόψωμα σε σχήμα σαλίγκαρου-, κλεφτόψωμο -ψωμί αλειμμένο με μέλι και πασπαλισμένο με άχνη ζάχαρη, που, σύμφωνα με την παράδοση, φτιάχνεται από τη μάνα της νύφης, πριν από το γάμο, και «κλέβεται» από μια γειτόνισσα, η οποία το μοιράζει στη γειτονιά.

Τραχανάς Είναι περίφημος ο λημνιός σταρένιος τραχανάς. Την παλιά εποχή, άλεθαν το σιτάρι σε πέτρινο χερόμυλο, το ανακάτευαν με ξινισμένο γάλα, το άφηναν στον ήλιο να στεγνώσει και, τέλος, το περνούσαν από σήτες. Μέχρι σήμερα τον χρησιμοποιούν για να φτιάχνουν νοστιμότατες σούπες, πίτες, γεμιστούς ντολμάδες ή για να συνοδεύουν το αρνίσιο κρέας.

Φάβα ή, σύμφωνα με την ντοπιολαλιά, αύκος Ένα εξαιρετικά σπάνιο όσπριο. Πρόκειται για μικρό μπιζέλι, που, αφού ξεραθεί στον ήλιο, τρίβεται σε μυλόπετρες. Όταν βράσει, γίνεται σαν κρέμα, και είναι ιδιαίτερα νόστιμο με ελαιόλαδο και κρεμμύδι.

Τουρσιά Το μελιτζανάκι και το αγγουράκι δεν λείπουν ποτέ από τα καφενεία, αλλά και από τα περισσότερα σπίτια. Δοκιμάστε αν βρείτε την περίφημη άγρια ρόκα τουρσί, αλλά και πιο σπάνιες γεύσεις, όπως το κρίταμο.

Λαχανικά Άγρια χόρτα του βουνού, μαυρομάτικα φασολάκια, κουκιά φρέσκα ή ξερά και αμπελοφάσουλα, είναι κάποια μόνο από τα απαραίτητα λαχανικά στο λημνιό τραπέζι. Όπως και κολοκυθάκια, κρεμμύδια, μελιτζάνες, πατάτες και η εξαιρετική ντόπια ποικιλία ντομάτας, το «μ’λουδ» όπως τη λένε οι ντόπιοι. Μ’ αυτά φτιάχνουν και

(small cheesebreads shaped like snails0, kleftopsomo (bread frosted with honey and caster sugar, which according to the tradition is made by the mother of the bride, before the wedding, and a neighbor steals it and gives it to the neighborhood).

Trahanas Lemnian trahanas is famed for its excellence. In older times, they used to grind the wheat in a stone hand mill, stir it with soured milk, leave it under the sun to dry and then refine it through sleves. Until this day they use trahanas to cook delicious soups, pies, stuffed dolmas or to accompany lamb meat.

Fava, or according to the locals, “afkos” is an extremely rare legume. It is a small green bean, that, after being dried under the sun, it is grated in the millstones. When boiled, it becomes a cream with green color and particularly sweet flavor.

Pickles Small eggplants and cucumbers are a favorite mezes in local coffee shops and most of households. You should taste the famous wild salad rocket, or even rarer favors, like kritamo.

Vegetables Wild herbs from the mountain, black eyed peas, broad beans fresh or dry and stringbeans are only some of the indispensable vegetables of the Lemnian cuisine, along with courgettes, onions, eggplants, potatoes and the delicious local variety of tomatoes, the so-called “m’loud”. These are the ingredients for tourlou, or “onomasti” - the Lemnian specialty, which is a dish similar to briam, but cooked in the pot.

106 Γαστρονομία - Gastronomy το τουρλού, την ονομαστή, δηλαδή, σπεσιαλιτέ της Λήμνου, που θυμίζει μπριάμ, αλλά μαγειρεύεται στην κατσαρόλα.

Θαλασσινά

Μεγάλη και η ποικιλία στις συνταγές των ψαρικών και των θαλασσινών. Υπέροχη σπεσιαλιτέ θεωρείται ο αστακός με άγρια χόρτα, άνηθο και κριθαράκι ή κοφτό μακαρονάκι, αλλά και τα καλαμαράκια, οι σουπιές ή το χταπόδι πιλάφι, με ή χωρίς ντομάτα όπως επίσης και ξυδάτο. Δε λείπει το σαλάχι, η τηγανιτή αθερίνα και τα παστά ψάρια όπως η λακέρδα και η σαρδέλα που ψαρεύεται απ’ τα ανοιχτά νερά βόρεια του νησιού.

Σκορδαλιά

Φτιάχνεται κυρίως με αμύγδαλα και ψωμί, αφού η περιοχή έχει πολλές αμυγδαλιές. Ταιριάζει υπέροχα στα τηγανητά ψάρια, όπως ο μπακαλιάρος ή το σκυλόψαρο, αλλά και στα φρέσκα κουκιά ή παντζάρια.

Πίτες

Στη Λήμνο οι πίτες αποτελούσαν και αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Χορτόπιτες, τυρόπιτες, μπουγάτσες, πίτες με τραχανά και τόσες άλλες

Ζυμαρικά

Οι περιβόητες μακαρόνες, οι χυλοπίτες και τα ζυμαρικά της Λήμνου, λίγο βαριά για τα αμάθητα στομάχια, γίνονται πρόκληση ειδικά όταν σερβίρονται με πετιμέζι και τυρί. Περίφημο είναι και το φλομάρι της Λήμνου.

Φρέσκα φρούτα Τα οπωρικά δέντρα της Λήμνου κυρίως αχλαδιές, συκιές, βερυκοκιές, λίγα εσπεριδοειδή, μηλιές και ροδιές ωριμάζουν τους νοστιμότερους καρπούς. Μη λησμονείσετε ασφαλώς να δοκιμάσετε τα δαμάσκηνα ή «μούσκλες», τα λημνιά σταφύλια και φυσικά το τζάνερο, ένα νόστιμο ζουμερο

Seafood

A great variety of recipes of seafood can be found in Lemnos as well. Lobster with wild herbs, dill and pearl barley or elbow macaroni, as well as squids, cuttlefish or octopus with pilau, with or without tomato, or even with vinegar, skates, fried mediterranean sand smelt, salted fish like lakerda and sardines fished in the open sea at the northern side of the island.

Skordalia

It is mainly made of bread and almonds, since the island has many almond trees. It is a perfect dish to accompany with fried fish, like codfish and spiny dogfish, as well as fresh broad beans and beets.

Pies

In Lemnos pies have always been a whole separate chapter. Pies with herbs, cheese, sweet cream, trahanas and many others.

Pasta

The widely known makarones, chylopites (Greek noodles) and pasta of Lemnos, are quite heavy for amateur stomachs, but can be a real temptation when served with petimezi (grapemust).

Fresh fruits

The fruit trees of Lemnos, mainly pear, fig, apricot, some citrus fruit, apple and pomegranate trees bear the most delicious fruits. Do not forget to try the plums, the so-called “mouskles”, the Lemnian grapes and of course the gages, a delicious, juicy fruit with pit that sooner or later will become an addiction!

Γαστρονομία - Gastronomy 107

φρούτο με κουκούτσι που γίνεται γρήγορα... μανία!

Γλυκίσματα

Αναζητήστε τους σαμσάδες, φύλλα ζύμης τυλιγμένα στο σουσάμι και πασπαλισμένα με μέλι. Πολλά σιροπιαστά, γλυκά του κουταλιού, πίτες γλυκές, πασχαλινές κουλούρες, γλυκά με μέλι ή πετιμέζι και τα βενιζελικά, είδος φοντάν με αμύγδαλο και σοκολάτα σκεπασμένα με γλάσο βανίλιας

Σουσάμι

Ένα προιόν που έχει πολλαπλά ωφέλη και παράγεται στη Λήμνο είναι και το ταχίνι που είναι αλεσμένο σουσάμι. Παντρέψτε το με πετιμέζι πάνω σε ζυμωτό ψωμί. Μια απόλαυση γλυκιά σαν αμαρτία.

Η ιστορία του κρασιού Oι αρχαιότατες μαρτυρίες αμπελοκαλλιέργειας στο νησί, αποτελούν, εκτός των άλλων, και την πρώτη ρητή πληροφορία για τους διαθαλάσσιους δρόμους οινεμπορίου στο Αιγαίο.

Λημνία άμπελος Όπως οι περισσότεροι οίνοι πολυτελείας της ελληνικής αρχαιότητας ήταν γνωστοί με το όνομα του τόπου παραγωγής τους, έτσι και το κρασί της Λήμνου: «Τας λήμνιας αμπέλους» τραγούδησε ο χορός των γεωργών της Αττικής στην «Ειρήνη» του Αριστοφάνη, και ο Πολυδεύκης, στον «Ονομαστικό», αναφέρεται ομοίως στη «λημνίαν άμπελον». Οι πρώτες αξιόπιστες όσο και εμπεριστατωμένες μαρτυρίες σχετικά με τους αμπελώνες και το ύψος παραγωγής του κρασιού στη Λήμνο, που ανάγονται στα υστεροβυζαντινά χρόνια (1261-1453 μ.Χ.), αφορούν στα κτήματα, κυρίως τα μετόχια, των μονών του Αγίου Όρους.

Sweets

Look for “samsades”, dough sheets wrapped with sesame and frosted with honey. There are also many syrupy sweets, teaspoon sweets, sweet pies, eastern koulouras, sweets with honey or petimezi and venizelika, a type of fondant with almonds and chocolate covered with vanilla glace.

Sesame

A product with multiple benefits, also produced in Lemnos, is tahini, which is made of crushed sesame seeds. Mix it with petimezi on bread. A treat as sweet as sin.

Lemnos, wine, history The ancient vinicultures on the island, constitute, among others, the first explicit information about the sea routes of wine trade in the Aegean.

Lemnian vine Like most of the luxury wines in ancient Greece, Lemnian wine was also known after its place of origin: “Τας λήμνιας αμπέλους” (The Lemnian vines) sang the chorus of farmers from Attica in “Eirini” of Aristofanis. Polydefkis also refers to the Lemnian vine in his “Onomastikon”. The first reliable testaments about the vineyards and the amount of wine production in Lemnos, during the after-Byzantine age ( 1261-1453 A.C.) are about the estates, mainly the metochia, of the monastery of Mount Athos.

108 Γαστρονομία - Gastronomy

Το Λημνιό ή Καλαμπάκι Η πιο αρχαία ποικιλία του νησιού είναι το καλαμπάκι. Με ρώγα στο μέγεθος ενός νυχιού, έχει πολλά κουκούτσια και έντονη χρωστική. Αν και σχετικά νόστιμο, δεν προορίζεται για βρώση, αλλά μόνο για παρασκευή κρασιού. Η ποικιλία των μαύρων σταφυλιών καλαμπάκι διαδόθηκε σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, κυρίως στη Χαλκιδική, όπου εκεί -εκτός συνόρων του νησιού- απέκτησε την ονομασία προέλευσης: Λημνιό.

Μοσχάτο Αλεξανδρείας Μέχρι το 1910 περίπου, οπότε και εισήχθη στη Λήμνο η ποικιλία μοσχάτο Αλεξανδρείας (οι ντόπιοι το ονομάζουν εγγλέζικο ή εγγλέζικα κλήματα), καλλιεργούνταν μόνο μαύρα σταφύλια, δηλαδή οι ποικιλίες καλαμπάκι, γκντούρα και φωκιανά. Σήμερα, το μοσχάτο Αλεξανδρείας, όντας περισσότερο προσοδοφόρο, έχει παραγκωνίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις υπόλοιπες ντόπιες ποικιλίες, αφού, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 1992 κάλυψε το 95% της συνολικής σταφυλοπαραγωγής.

Συνοπτικά οι ποικιλίες του νησιού:

1. Το μοσχάτο Αλεξανδρείας, που έχει σχετικά αραιές και μεγάλες ρώγες και στην Ελλάδα καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά στη Λήμνο. Τα σταφύλια αυτά έχουν κουκούτσια και είναι εξαιρετικά νόστιμα, ενώ, αν ξεραθούν στον ήλιο, δίνουν μια γευστική σταφίδα. Η ιδέα παραγωγής γλυκού κρασιού από τη συγκεκριμένη ποικιλία, οφείλεται στην ιδιότητά της να φτάνει σε μεγάλο βαθμό περιεκτικότητας σακχάρων. 2. Η ερυθρή αρχαία ελληνική ποικιλία λημνιό, που τοπικά την ονομάζουν καλαμπάκι και δεν προτείνεται για βρώση.

Limnio or Kalabaki

The most ancient grape variety of the island is Kalabaki. The grapes have the size of a nail, many pips and vivid color. Even though it is quite tasty, it is not suitable for eating. It is only used for wine production. The variety of black kalabaki grapes has been spread in various places in Greece, mainly in Chalkidiki, which was the only place apart from the island to have the protected designation of origin: Limnio.

Muscat of Alexandria

Until 1910, when the variety Muscat of Alexandria was introduced in Lemnos (the locals call it English grapevines), the only varieties of grapes cultivated in Lemnos were black grapes, i.e. kalabaki, gdoura and fokiana. Today, Muscat of Alexandria, has almost superseded the rest local varieties, since it is more profitable. According to official data, in 1992, 95% of the total grape production was Muscat of Alexandria.

The varieties of the island are the following:

1. Muscat of Alexandria, which has relatively thin and large grapes and in Greece it is almost exclusively cultivated in Lemnos. These grapes have pips and are exceptionally delicious, while, when dried in the sun, they give a tasty raisin. The concept of producing sweet wine from this specific variety is due to its high sugar content. 2. The red ancient Greek variety of Lemnos is called kalabaki by the locals and is not suitable for eating.

Άι Στράτης - Ai Stratis 109

Άη Στράτης Ai Stratis Γνωριμία με το νησί

Meet the island...................................................σελ.108

Διαδρομές στο νησί

Routes in the island...........................................σελ.112

Η γαστρονομία στο νησί

Τhe gastronomy of the island.........................σελ.114

Παραλίες

Beaches..................................................................σελ.115

110 Άι Στράτης - Ai Stratis

Γνωριμία με το νησί Ενεργειακό και εντυπωσιακά ειδυλλιακό τοπίο το νησί του Άη Στράτη, είναι αφημένο στην ονειρική γαλήνη του Αρχιπελάγους. Κατάφυτο από δάση βελανιδιάς, διαθέτει πολλά χιλιόμετρα αμμουδιάς. Μακριά από τα φασαριόζικα λιμάνια, τις ορδές του μαζικού τουρισμού, τις γεμάτες παραλίες από ομπρέλες και ξαπλώστρες, το μικρό νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου, θα σε γαληνέψει αλλά και θα σε συνεπάρει.

Τα καλύτερα

• Μπες στη διαδικασία της πιο χαλαρής εξερεύνησης που έχεις ποτέ βιώσει. Κάνε διαδρομές στους χωματόδρομους, να είσαι σίγουρος πως οι περισσότεροι θα σε οδηγήσουν σ’ έναν όρμο ή μια μεγάλη αμμουδιά. • Όλο και θα πέσεις πάνω στα μικρά ιδιόκτητα αγροκτήματα, που παρουσιάζουν μια βιβλική εικόνα. Εννέα μικρές φάρμες ξεφυτρώνουν ειδυλλιακά στους γύρω λόφους ανάμεσα στο δάσος της βελανιδιάς. Αγελάδες, κατσίκες, κότες, πάπιες, χήνες, γαλοπούλες, στρουθοκάμηλοι (!!!), είναι ο μικρός πληθυσμός τους. Εδώ θα βρεις πεντανόστιμα τυριά με γεύση ξεχασμένη, δυστυχώς επαρκή μόνο για την ντόπια παραγωγή. • Τοπίο μοναδικό και απόλυτα παρθένο, θα σε φιλέψει με την αύρα της νηνεμίας του κι αν είσαι ψαράς εκ πεποιθήσεως, εδώ ο τόπος τούτος θα σε ανταμείψει με την πληθώρα του ψαροβασιλείου του. Εδώ οι αστακοί βρίθουν, και μαζί τα ψάρια και οι καβουρομάνες – που βγαίνουν στα ρηχά, νωρίς την άνοιξη- έχουν μια εντελώς δική τους νοστιμιά.

Meet the island The island of Ai Stratis with the impressively idyllic scenery is disposed at the dreamlike peacefulness of the Archipelagos. It is overgrown with forests of oak trees and is filled with kilometers of sand. Afield from the noisy ports, the hordes of mass tourism, the beaches crammed with parasols and sun-beds, the islet in the northeastern Aegean will relax and enchant you.

Best of

• Live the most relaxing exploration you have ever experienced. Find routes in the dirt roads and be sure that they wi ll lead you to a bay or a great sandy beach. • You wi ll certainly come across sma ll private farms that create a biblica l picture. Nine sma ll farms spring up idyllica lly over the surrounding hi lls inside the forest of oak trees. Cows, goats, chickens, ducks, geese, turkeys and ostriches (!!!) constitute their sma ll population. Here, you wi ll find delicious cheese, flavors coming back from the past, which, unfortunately, are sufficient only for the loca l production. • A unique and 100% virgin landscape wi ll welcome you with its lull and if you are an actua l fisherman, this place wi ll reward you with its fish kingdom. Here, the water is full of lobsters, fish and large-size crabs that come out at sha llow waters early in spring and have a unique taste.

Άι Στράτης - Ai Stratis 111

Καταγάλανες θάλασσες, χρυσαφένιες αμμουδιές να λαμπυρίζουν, σμαραγδένια βράχια, ψάρια και αστακοί στα λίγα γραφικά ταβερνάκια του μοναδικού οικισμού. Όνειρο του ταξιδευτή, ολόκληρο το νησί μοιάζει να αιωρείται κάπου ανάμεσα στη Λέσβο, τη Σκύρο, τη Λήμνο και τις Σποράδες. Έχει έκταση 49 km² και πληθυσμό 300 κατοίκους περίπου. Το νησί αυτό, πήρε το όνομα του από έναν καλόγερο που μόναζε εξόριστος εκεί κατά τον 19ο αι.

Αγνός και παρθένος τόπος

Το σίγουρο είναι, πως οι ταξιδιώτες που τελικά φτάνουν εδώ, κινδυνεύουν να αποκαλύψουν τον ίδιο τους τον εαυτό χωρίς ενδοιασμό. Κι αυτό, γιατί μαζί με την ανακάλυψη αυτού του αγέρωχου προμαχώνα, θα βρεθούν μπροστά σ’ έναν απόλυτα αυθεντικό τόπο, που προκαλεί εσωτερικές διεργασίες. Ένας τόπος, ακουστός στους περισσότερους από μας, από τις εξορίες στα δύσκολα χρόνια των πολιτικών αντιπαραθέσεων της Ελλάδας.

Στη μαγεία ενός ακριτικού νησιού Με το που θα επιβιβαστείς στο «Αιολίς» (αν επιλέξεις να ‘ρθείς μέσω Λήμνου) το καράβι που σε μεταφέρει από το λιμάνι της Μύρινας στο νησί του Άη Στράτη, είναι

Deep blue seas, shining golden beaches, emerald rocks, fish and lobsters in the few picturesque taverns of this unique settlement are some of the things you can enjoy. Like a traveler’s dream, the whole island seems to be floating somewhere among Lesvos, Skyros, Lemnos and Sporades. It reaches 49 km² and counts approximately 300 inhabitants. This island took its name after a monk, who cloistered there exiled during the 19th century.

Pure and virgin land

It is certain that travelers who finally make it to arrive here expose themselves to the danger of revealing themselves without any constraint. Discovering this imperious rampart, they will find themselves in an absolutely authentic place that may bring up reflections. For many of us it is a place widely known for the exiled people sent there during the difficult years of political disputes in Greece.

The magic of a border island As soon as you board on ship Aeolis (if you choose to embark from Lemnos), that will transfer you from the port of Myrina to the island of Ai Stratis, your trip to the past will have already begun. An old lofty icebreaker constitutes the most liable connection line between the two islands.

112 Άι Στράτης - Ai Stratis σαν να γυρίζεις πίσω στο χρόνο. Ένα πανύψηλο «παλιακό» παγοθραυστικό, αποτελεί την πιο πιστή γραμμή σύνδεσης των δύο νησιών. Θα πρέπει να είσαι προετοιμασμένος για ένα και μοναδικό δρομολόγιο ημερησίως και μάλιστα στην επιστροφή, ετοιμάσου να σηκωθείς βάρβαρες πρωινές ώρες. Μη φανταστείς να είναι ποτέ γεμάτο, ούτε καν τον Αύγουστο. Λίγα αυτοκίνητα ή μηχανάκια, κάποιοι κάτοικοι που πήγαν για προμήθειες ή άλλες δουλειές στη Λήμνο και κάποιοι ψαγμένοι επισκέπτες που τολμούν.

Το τοπίο και οι οικισμοί Τα καλοκαίρια, η περιοχή σφύζει από ζωή. Μικρά παιδιά κάνουν σούζες με τα ποδήλατα στο τσιμεντένιο δρόμο του λιμανιού. Τα λιγοστά αυτοκίνητα, αγροτικά και ΙΧ που κυκλοφορούν τα τελευταία μόλις χρόνια, ελάχιστα ενοχλούν. Απλά δίνουν μια μικρή αίσθηση της εισβολής του σύγχρονου πολιτισμού, χωρίς όμως να αφαιρούν τίποτα από το παρθένο και νοσταλγικά απόκοσμο στυλ του νησιού.

Πάρε μια γεύση Άη Στράτη Παιδιά που δεν βιάζονται να μεγαλώσουν, ενήλικες που ρουφάνε την καθημερινότητα στωικά, γυναίκες που θαρρείς πως περιμένουν το άδηλο μέλλον με λαχτάρα.

You have to prepare yourself for one and only itinerary daily, and for waking up very early in the morning to return. You should not expect to find the ship full at any time, not even in August. A few cars or motorbikes, some dwellers traveling for supplies or other matters in Lemnos and some sophisticated, daring visitors.

The landscape and the settlements In the summer the island is full of life. Children make wheelies with their bicycles on the cemented road of the port. A few cars, farmers’ as well as passengers’ cars that have been around only for the past few years will barely disturb you. These only give a slight feeling of the invasion of modern civilization, without eliminating anything from the virgin and nostalgically out-of-the-world style of the island.

Have a taste of Ai Stratis Children are in no hurry to grow up, adults live every day patiently and women seem to wait for the uncertain future with anticipation. Everything around you is small, beautiful and cute. Moments happiness and acceptable solitude, a dry scenery that claims the right to breathe

Άι Στράτης - Ai Stratis 113

Όλα γύρω μικρά, όμορφα, χαριτωμένα. Μικροσυμβάντα στιγμιαίας ευτυχίας, αποδεκτής μοναξιάς, ένα τοπίο στεγνό που διεκδικεί το δικαίωμα να παίρνει ανάσα από το μπλε του Αιγαίου και το γαλάζιο τ’ ουρανού. Εικόνες που δεν βολεύονται παρά μονάχα στο φως του νησιού, που είναι άπλετο! Την ώρα του δειλινού, το μικρό λιμανάκι θα γαληνέψει την ψυχή σου. Αν είσαι σκαφάτος, εδώ θα βρεις αυτό που ζητάς, καθώς αρμενίζεις στο πέλαγος. Τις πιο απάνεμες παραλίες για βουτιές και ηλιοθεραπεία, άραγμα για μεσημεριανή σιέστα στη σκιά ενός βράχου, αλλά και σίγουρο αγκυροβόλι στο ήσυχο λιμανάκι του Άη Στράτη. Κάθε καλοκαίρι, δεκάδες μοδάτα σκαριά, ταχύπλοα ή ιστιοπλοϊκά, κάνουν την περαντζάδα τους στο νησί. Στο νότιο ανατολικό τμήμα, υπάρχει αρκετή βλάστηση και ένα μοναδικό δάσος με αυτοφυείς βελανιδιές. Αρκετοί δρόμοι αγροτικοί (ένα 4κίνητο τζιπ θα στέναζε λιγότερο) θα σε οδηγήσουν στα διάφορα σημεία του νησιού. Η αγνότητα του τοπίου αλλά και η παρθενική όψη του, θα σε κάνουν κάποιες φορές να το θεωρήσεις μεγαλονήσι.

through the blue of the Aegean and the azure of the sky. Pictures pinned only on the island’s landscape full of light! In the afternoon, the small port will calm your soul. If you have a craft, this is the place where you will find what you are looking for: sailing the sea. You will also find leeward beaches for diving and sunbathing, chilling for siesta under the shade of a rock and safe anchorage in the peaceful small port of Ai Stratis. Each summer, tens of modern crafts, speedboats or yachts come to the island. At the southeastern part, there is enough vegetation and a unique forest of self-sown oak trees. Many rural roads (a 4x4 jeep would suffer less) will lead you to various parts of the island. The scenery’s purity, as well as its virgin views, may sometimes make you consider it as a large island.

114 Άι Στράτης - Ai Stratis

Οι κάτοικοι

Λίγοι κάτοικοι, φιλόξενοι, αγνοί και χαμογελαστοί παραπέμπουν σε μια ατμόσφαιρα άλλης εποχής. Εμπιστέψου την εμπειρία τους- πολλοί απ’ αυτούς και τις οικογένειες τους, ταξίδεψαν ή έζησαν σε άλλα μέρη της Ελλάδας ή του εξωτερικού, κυνηγώντας μια καλύτερη μοίρα. Οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται αποκλειστικά με την κτηνοτροφία, την παραγωγή τυριού και το ψάρεμα. Παλιά υπήρχαν μεγάλες εκτάσεις με οπωροφόρα δέντρα, λεμονιές, πορτοκαλιές κλπ, αλλά με την ερήμωση του νησιού μετά τον καταστροφικό σεισμό, σιγά - σιγά εγκαταλείφτηκαν. Τότε ακόμα κάθε σπιτικό διέθετε το δικό του αμπελώνα και πολλοί καλλιεργούσαν αμπέλια βγάζοντας τα δικά τους σταφύλια, σταφίδες, μούστο και φυσικά κρασί. Οι 300 κάτοικοι που μένουν ολοχρονίς στο νησί, περιμένουν τα καλοκαίρια τους άλλους 1000 περίπου ετεροδημότες μαζί και τους λιγοστούς τουρίστες, για να φρεσκάρουν την ατμόσφαιρα και να ζωντανέψει το νησί. Και μετά, στο τέλος της σεζόν, κλείνουν τα εξοχικά, τα πατρογονικά σπίτια, τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και καθώς αδειάζει ο τόπος, η ζωή επανέρχεται στους δικούς της ρυθμούς.

Διαδρομές στο νησί Τρεις τρόποι υπάρχουν για να ανακαλύψεις τη μαγεία του νησιού. Από τη θάλασσα με σκάφος, με τα πόδια σε διάφορες διαδρο-

The locals

A few residents, hospitable, pure and cheerful, take you back to an atmosphere of another, past era. Trust their experiences, since many of them and their families have travelled or lived in other places of Greece or abroad, in the search for a better fate. Most of the residents of this island are exclusively occupied with cattle-breeding, cheese production and fishing. In the past, the island had large cultivated areas with fruit trees, lemon trees, orange trees etc, but these were gradually deserted after the island’s desolation, caused by the destructive earthquake. Until then, each household had its own vineyard, while many were cultivating vineyards producing their own grapes, raisins, must and of course wine. The 300 residents that live in the island all year long wait for the 1000 inhabitants, who live there only in the summer, and some few tourists that will refresh the island’s atmosphere and make the island lively again. And then, at the end of the season, country houses, ancestral homes and rooms to let close as the place empties and life returns to its routine.

Routes in the island There are three ways to discover the enchanting charm of the island; by sea with a craft, on foot through different routes or by car.

Άι Στράτης - Ai Stratis 115

μές ή με αυτοκίνητο. Στο νησί δεν υπάρχουν ταξί γι’ αυτό καλό είναι να πάρεις το δικό σου αυτοκίνητο ή να νοικιάσεις ένα από τη Λήμνο. Καθημερινά υπάρχει δρομολόγιο φεριμπότ από τη Λήμνο για τον Άγιο Ευστράτιο αλλά και από άλλα λιμάνια. Ένα αγροτικό δίκτυο 50 περίπου χιλιομέτρων από βατούς χωματόδρομους, σε οδηγεί σε διάφορες κατευθύνσεις, για να ανακαλύψεις τις ομορφιές του νησιού. Αν είσαι με το σκάφος, κάνε ανεφοδιασμό στο γραφικό λιμανάκι και μετά ξεκίνα το γύρο του νησιού. Στάση στις πιο απάτητες παραλίες και βουτιές στα βαθιά, θα σου μείνουν αξέχαστα. Δεν χρειάζεσαι πυξίδα. Αφέσου απλώς στις εκπλήξεις που κρύβει κάθε στροφή. Μη χάσεις τη βόλτα στα ανατολικά, για να επισκεφτείς κάποια ερείπια από τη Μυκηναϊκή περίοδο, που διατηρήθηκαν μέχρι τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή.

Ξωκλήσια

There are no taxis on the island, so it would be wise to have your own car or rent one from Lemnos. There is a ferryboat daily from Lemnos to Agios Efstratios, but also from other ports. A rural network of about 50km of accessible dirt roads leads to various directions, so that you can discover the island’s beauties. When with a craft, refuel in the picturesque small port and then start making the tour of the island. Stops at the most virgin beaches and deep dives will be something to remember. You don’t need a compass. Just let yourself dive in the surprises hidden in every turn. Don’t miss going for a walk to the eastern side of the island, where you can visit some of the remains of the Mycenaean era, which were preserved until the Roman and the Byzantine era.

Chapels

Στα αξιοθέατα του νησιού, τα γραφικά ξωκλήσια, κάπου 15 που απέμειναν μετά τον σεισμό. Της Παναγίας Ευαγγελίστριας, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νικολάου. Η θέση τους ξεχωριστή με συγκλονιστικό αγνάντι στο πέλαγος.

The approximately 15 picturesque chapels that remained after the earthquake are some of the must-see sights of the island. Panagia Evangelistria, Agios Georgios, and Agios Nikolaos. Their position is distinctive with amazing views on the archipelagos.

Ιατρείο Σημαντικό είναι πως το νησί διαθέτει αγροτικό πολυδύναμο ιατρείο, καλά οργανωμένο, με δύο γιατρούς και νοσηλευτή.

Clinic It is important to know that there is a rural well-organized and equipped clinic on the island, with two doctors and a nurse.

116 Άι Στράτης - Ai Stratis

Η γαστρονομία στο νησί Ψαροκατάνυξη Εδώ η γαστρονομία χτυπά στους ρυθμούς των ολόφρεσκων αστακών, στα πετρομπάρμπουνα –από τα σπανιότερα του Αιγαίου σε νοστιμιά- και συναγρίδες. Ένας ψαρότοπος υψηλοτάτων γευστικών προδιαγραφών. Πολλές σπεσιαλιτέ του νησιού θυμίζουν τη γειτονική Λήμνο, όπως τα φλομάρια, ο τραχανάς, αλλά εδώ το ντόπιο απολύτως organic κρέας και τα ψάρια, που δεν κινδυνεύεις με τίποτα να είναι εισαγωγής, έχουν την τιμητική τους. Απόλαυσε τα στο έπακρο.

Οι σπεσιαλιτέ

Ζητείστε να σας τις μαγειρέψουν στις ταβέρνες. Αν υπάρχει χρόνος, διάθεση και πρώτη ύλη, με χαρά θα σας τα ετοιμάσουν. • ψάρια • οστρακοειδή • ντόπια κρεατικά. • γεμιστό αρνί • Καβουρομάνες γεμιστές με ρύζι • Πεταλίδες με ρύζι και σκόρδο • Φλομάρια (σπιτικά ζυμαρικά, σαν χυλοπίτες) • Ο αστακός με ρύζι αντί μακαρόνια. • Τα μπαρμπούνια σαβόρο . • .... και όλα τα κλασικά ελληνικά πιάτα επικρατούν στο καθημερινό τραπέζι.

Κτηνοτροφικά προϊόντα

Μοναδική γεύση έχουν τα αρνιά και τα κατσίκια αλλά και τα μοσχάρια του νησιού, που είναι απόλυτα βιολογικά, καθώς είναι μόνο ελευθέρας βοσκής.

και …Organics Τα λαχανικά και φρούτα που καλλιεργούνται στο νησί, δεν είναι μόνο νόστιμα αλλά και βιολογικά. Απόλαυσε εξαιρετικές τομάτες, αγγούρια, καρπούζια κι άλλα ζαρζαβατικά και φρούτα από τα περιβόλια της περιοχής, για να θυμηθείς ή να γνωρίσεις την αληθινή γεύση που πάει να ξεχαστεί.

Τhe gastronomy of the island Fish and seafood revelation Here, gastronomy is designated by fresh lobsters, rock red mullets –some of the most delicious in the Aegean- and sea breams. It is a fish place of high tasty standards. Many specialties of the island may remind you of the neighboring Lemnos, such as flomaria and trahanas, but here, the local, totally organic meat and fish, which are no way imported, are the honored guests. Enjoy them at the most

The specialties

Order them in taverns. If there is time, good mood and the necessary materials, the locals will be glad to cook them for you. • Fish • Shellfish • Local meat • Stuffed lamb • Large-size crabs stuffed with rice • Limpets with rice and garlic • Flomaria (homemade noodles, like chilopites) • Lobster with rice instead of spaghetti • Red mullets a la savoro • …and all the classic Greek dishes

Cattle-breeding products

Lambs, sheep and calves of the island have a unique taste and are 100% biological, since there are only free-range animals on the island.

And…Organics Vegetables and fruits cultivated on the island are not only delicious, but also biological. Enjoy exceptional tomatoes, cucumbers, water melons and other veggies and fruits coming straight from the orchards of the area to remember or discover the genuine taste that tends to be forgotten.

φωτό: Elliniko Panorama (Panoramio)

117

Παραλίες Η πιο εύκολα προσβάσιμη παραλία είναι αυτή που βρίσκεται ακριβώς μπροστά στον οικισμό. Στις υπόλοιπες, που δεν είναι καθόλου λίγες, μπορείς να πας οδικώς μια και έχουν ανοίξει αρκετοί αγροτικοί δρόμοι βατοί όμως μόνο με τζιπ, ή να νοικιάσεις βάρκα για να ανακαλύψεις και τις πιο απόκρυφες μεριές του νησιού. Το σίγουρο είναι πως θα μαγευτείς από τη παρθενικά ανέγγιχτη ομορφιά του, τις αμέτρητες σπηλιές, τη νηνεμία.

Beaches The most easily accessible beach is the one that lies exactly in front of the settlement. The rest are numerous and you can access them by car, since there are many rural roads, but accessible only with Jeeps, or rent a boat and discover the secret spots of the island. It is certain that you will be enchanted by the island’s virgin, intact beauty, the countless caves and the lull.

Μην χάσεις: 3 Την παραλία Αλωνίτσι, αν είσαι fan του σέρφινγκ. Εδώ θα δεις κι έναν από τους λιγοστούς αμπελώνες του νησιού. 3 Την παραλία Καραβοτσάκισμα (!) με το πολύχρωμο βοτσαλάκι και τον εντυπωσιακό βράχο. Εκεί μπορείτε να πάτε μόνο με βάρκα

Do not miss: 3 Alonitsi beach, if you are a surfing lover. Here, you wi ll see one of the few vineyards of the For the locals, the most fa- island. Για τους ντόπιους, οι πιο φηmous beaches are the followμισμένες παραλίες είναι: 3 Karavotsakτο Παχύ, του Αγίου Δημητρί- ing: isma beach (!) ου, το Τρυγάρη, η Τρυπητή, το Pachi, Agios Dimitrios, Tryg- with multicolored Φτελιό, του Γκουρνιά, το Λυδα- ari, Trypiti, Ftelio, Gournias and pebbles and an ριό. Απέναντι από την παραλία Lydario. Across the beach Alo- impressive rock. Αλονίτσι, υπάρχει στα 200 μέτρα ένα μοναχικό ξερονήσι, η nitsi, at 200m distance, there is This beach is only Βέλια, που μπορείς να φτάσεις Velia, an isolated islet that you accessible by ακόμα και κολυμπώντας. can even reach by swimming. boat.

118

Πληροφορίες ΛΗΜΝΟΣ

Χρήσιμα Τηλέφωνα ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΛΗΜΝΟΥ 22540 82000 ΕΠΕΙΓΟΝΤΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ 22540 22166 ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ 22540 22199 ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΜΥΡΙΝΑΣ 22540 22200 ΛΙΜΕΝΑΡΧΕΙΟ ΜΥΡΙΝΑΣ 22540 22225 AEPOΔPOMIO ΛHMNOY 22540 92700 EXPRESS SERVICE 22540 92155 ΚΤΕΛ ΛΗΜΝΟΥ 22540 22464 ΔΗΜΟΣ ΛΗΜΝΟΥ 22543 50000 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΜΥΡΙΝΑΣ 22540 25890 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΜΟΥΔΡΟΥ 22543 50700 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΤΣΙΚΗΣ 22543 50600 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Ν.ΚΟΥΤΑΛΗΣ 22543 50500 ΔΗΜΟΣ ΜΥΡΙΝΑΣ 22543 50032 ΔΗΜΟΣ ΜΟΥΔΡΟΥ 22540 71444-5 ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΣ ΚΟΥΤΑΛΗΣ 22543 50511 ΔΗΜΟΣ ΑΤΣΙΚΗΣ 22543 50621 ΤΑΞΙ 22540 23820 Πώς θα πάτε Mε αεροπλάνο H Mύρινα συνδέεται με την Aθήνα, τη Θεσσαλονίκη, τη Μυτιλήνη, τη Χίο, τη Σάμο, την Ικαρία και τη Ρόδο. Για κρατήσεις και πληροφορίες απευθυνθείτε στα κεντρικά γραφεία των εταιριών ή στα τουριστικά πρακτορεία του νησιού: AEPOΔPOMIO ΛHMNOΥ Olympic Air Sky Express

Tηλ.: 22540 92700 Tηλ.: 210 3550500 Tηλ.: 8011128288

Mε πλοίο Aκτοπλοϊκά δρομολόγια συνδέουν το λιμάνι της Mύρινας με το Λαύριο, τη Θεσσαλονίκη, την Kαβάλα, τη Mυτιλήνη, τη Xίο, τη Σάμο, τον Aη Στράτη και τον Άγιο Κήρυκο Ικαρίας. Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στα κεντρικά γραφεία των εταιρειών ή στα τουριστικά πρακτορεία του νησιού: NEL LINES

Tηλ.: 210 4115015

ΑΓΙΟΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ Χρήσιμα Τηλέφωνα Διαμονή Σήμερα στο νησί υπάρχουν γύρω στις 200 κλίνες, που λειτουργούν κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Τηλέφωνα για ενοικιαζόμενα δωμάτια: Μπαλάσκα Ιουλία Τηλ.: 22540 93329 Παύλου Παρασκευή Τηλ.: 6974201920 Πανέρας Απόστολος Τηλ.: 22540 93343 Πώς θα πατε στον Άη Στράτη Από Λήμνο ΑΙΟΛΙΣ NEL LINES

Τηλ.: 22540 22460 Tηλ.: 210 4115015

Από Μύρινα με καραβάκι Λιμεναρχείο Μύρινας:

22540 22225

Από Καβάλα Τηλ.:

2510-223716

Από Λαύριο Λιμενικός Σταθμός Πρακτορείο Μιχάλη Κριαλή

22920 26859, 22920 25249 22920 26040, 69006, 69257

Χρήσιμα Τηλέφωνα 1. Λιμεναρχείο: 2. Ταχυδρομείο: 3. Αστυνομία: 4. Ιατρείο: 5. Δήμος Αγίου Ευστρατίου:

22540-93393 22540-93221 22540-93201 22540-93222 22540-93210

119

Useful Phone numbers ΛΗΜΝΟΣ

AGIOS EFSTRATIOS

HOSPITAL OF LEMNOS 0030 22540 82000 EMERGENCIES 0030 22540 22166 FIRE DEPARTMENT 0030 22540 22199 POLICE STATION OF MYRINA 0030 22540 22200 PORT POLICE 0030 22540 22225 AIRPORT OF LEMNOS 0030 22540 92700 EXPRESS SERVICE 0030 22540 92155 BUS STATION (KTEL) OF LEMNOS 0030 22540 22464 MUNICIPALITY OF LEMNOS 0030 22543 50000 MUNICIPAL COMMUNITY OF MYRINA 0030 22540 25890 MUNICIPAL COMMUNITY OF MOUDROS 0030 22543 50700 MUNICIPAL COMMUNITY OF ATSIKI 0030 22543 50600 MUNICIPAL COMMUNITY OF N. KOUTALI 0030 22543 50500 MUNICIPALITY OF MYRINA 0030 22543 50032 MUNICIPALITY OF NEA KOUTALI 0030 22540 71444-5 MUNICIPALITY OF ATSIKI 0030 22543 50511 TAXI 0030 22540 23820

Accomodation

How to get there By plain Myrina is connected to Athens, Thessaloniki, Mytilene, Rhodes and Samos For reservations and further information please contact the central offices of the companies or the travel agencies of the island: LEMNOS AIRPORT Olympic Air Sky Express

Tηλ.: 22540 92700 Tηλ.: 210 3550500 Tηλ.: 8011128288

By ship Ferry routes connect the port of Myrina to Lavrio, Thessaloniki, Kavala, Mytilene, Chios, Samos, Ai Stratis and Agios Kirikos of Ikaria. For further information please contact the central offices of the companies or the travel agencies of the island: NEL LINES Tηλ.: 210 4115015

Nowadays the island offers 200 beds, available mainly during summer months. Phone numbers for apartments for rent: Balaska Ioulia

Tel: 0030 22540 93329

Pavlou Paraskevi

Tel: 0030 6974201920

Paneras Apostolos

Tel: 0030 22540 93343

How to get to Ai Stratis From Lemnos AIOLIS

0030 22540 22460

NEL LINES

0030 210 4115015

From Myrina by boat Port Police of Myrina: From Kavala

0030 22540 22225 Tel: 0030 2510-223716

From Lavrio Port Station:

0030 22920 26859 - 25249

Michalis Kriali’s Agency

0030 22920 26040 - 69006 - 6925

Useful Phone Numbers 1.Port Police:

0030 22540-93393

2.Post Office:

0030 22540-93221

3.Police:

0030 22540-93201

4.Clinic:

0030 22540-93222

5. Municipality of Agios Efstratios: 0030 22540-93210

Διαβάστε για τη Λήμνο* Ιστορία-λαογραφία Θ. Μπελίτσος «Η Λήμνος και τα χωριά της» Αθήνα 1994 Κ. Κοντέλης «Τα κάστρα της Λήμνου» Λήμνος 2004 Χ. Κολλερός «Ενα πανί μας λειπ’ για να σαλπάρωμ’» (στην τοπική διάλεκτο) εκδ. Στεφανίδη 2010 Λογοτεχνία Μ.Λαμπαδαρίδου-Ποθου «Η Μαρούλα της Λήμνου» εκδ. Κέδρος Ευ. Μπουτλούκου-Βρεττάκη «Το λευκό χρυσάφι της Λήμνου» Ουρ. Βαγιάκου «Σα φυλαχτό από τη Σμύρνη» εκδ. Καλέντη 2003 Φωτογραφικά – Λευκώματα Συλλογικό «Ναοί και ξωκλήσια της Λήμνου» εκδ. Λιβάνης 2003 Χ. Καζόλης «Λήμνος: Θέα στο βόρειο Αιγαίο» δίγλωσσο εκδ. Terra Lemnia 2009 Ν. Σηφουνάκης «Οι μάντρες στη Λήμνο» εκδ. Καστανιώτη 1993 Παραμύθια Κ. Ζαφειρίου-Γ. Τυρίκος-Εργάς «Μαγεμένες ιστορίες απ’ τη Λέσβο και τη Λήμνο» εκδ. Αιολίδα 2010 Ταξιδιωτικά – οδοιπορικά Δ. Αναστασιάδης «Διαδρομή στο χρόνο με τη ματιά ενός ερασιτέχνη Λημνιού» εκδ. Παπαζήση 2008 Ποίηση Σ. Τραγάρας «Λήμνος» εκδ. Θριάσιο 2007 Μαγειρική Ουρ. Βαγιάκου «Συνταγές Λημνιακής Κουζίνας» Λήμνος 2004 *Ο κατάλογος αυτός είναι μόνο ένα σταχυολόγημα απ’ το πλούσιο εκδοτικό κομμάτι που αφορά τη Λήμνο. Βιβλιογραφία Τουριστικοί οδηγοί Λήμνος – Αη Στράτης Life in style, 2007-08-09-10-11-12. με την υπογραφή του ΕΜΠΡΟΣ. Θ. Μπελίτσος «Η Λήμνος και τα χωριά της» Αθήνα 1994 Κ. Κοντέλης «Τα κάστρα της Λήμνου» Λήμνος 2004 Ν. Σηφουνάκης «Οι μάντρες στη Λήμνο» εκδ. Καστανιώτη 1993