EDITORIAL
A
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™
Και συνάµα, το νησί των ήρεµων διακοπών που αν δεν καταφέρει να ικανοποιήσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη, έχει για εναλλακτική λύση το γειτονικό νησάκι του Αη Στράτη, έναν από τους τελευταίους επίγειους παραδείσους, που έχει µείνει ακόµα απείραχτος από τους ρυθµούς και τις επιρροές της σύγχρονης ζωής.
2009
Η µυθική πατρίδα του Ήφαιστου, ο χώρος µε το αρχαιότερο βουλευτήριο της ανθρωπότητας, το νησί που αποτέλεσε σταυροδρόµι πολιτισµών και πεδίο διεκδικήσεων και συγκρούσεων από την αρχαιότητα µέχρι το πρόσφατο παρελθόν στον Πρώτο Παγκόσµιο πόλεµο, όταν χρησιµοποιήθηκε ως ορµητήριο στην µάχη της Καλλίπολης, είναι ταυτόχρονα το νησί των δαντελωτών ακρογιαλιών που κόβουν την ανάσα µε την οµορφιά τους.
§∏ª¡√™
Αν η Ελλάδα είναι ένας µαγευτικός προορισµός φορτισµένος µε µυθολογία, ιστορία, πολιτισµό, αλλά και µοναδικό φυσικό κάλλος, ίσως η Λήµνος συγκεντρώνει µε εκπληκτική συνέπεια όλες αυτές τις αρετές» σε ένα µέγεθος όµως που γίνεται προσιτό «α και οικείο στον επισκέπτη και τον κάνει να νιώθει από όπου κι αν ξεκίνησε να την επισκεφθεί «σαν στο σπίτι του».
Καλώς ορίσατε καινούργιοι φίλοι της Λήµνου και του Αη Στράτη, και νιώστε γιατί µια «µεγάλη φιλία γεννιέται»! Παναγιώτης Μυριτζής 3
ðÂÚȯfiÌÂÓ·
3
Editorial
7
TÔ ÓËÛ› Ù˘ §‹ÌÓÔ˘
29
H IÛÙÔÚ›· Ù˘ §‹ÌÓÔ˘
39
H fiÏË Ù˘ M‡ÚÈÓ·˜
55
K¿ÙÔÈÎÔÈ
71
°·ÛÙÚÔÓÔÌ›·
81
KÚ·Û›
91
¢È·‰ÚÔ̤˜
127
AË ™ÙÚ¿Ù˘
141
Data
TÔ˘ÚÈÛÙÈÎfi˜ O‰ËÁfi˜ §‹ÌÓÔ˘ & ÕË ™ÙÚ¿ÙË 2009 www.limnosgreece.gr EȉÈ΋ ŒÎ‰ÔÛË Ù˘ EÊËÌÂÚ›‰·˜ “EÌÚfi˜” EΉfifiÙÙ˘: M·ÓfiÏ˘ M·ÓÒÏ·˜ K›ÌÂÓ· : ŒÊË °È·ÏÔ‡ÛË - X·Ù˙˯ڋÛÙÔ˘ EÈ̤ÏÂÈ· ÎÂÈ̤ӈÓ: ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ M˘ÚÈÙ˙‹˜ ÚıˆÛË ÎÂÈ̤ӈÓ: AÓ·ÛÙ·Û›· M·ÌԇϷ ¢ÈfifiÚ ºˆÙÔÁڷʛ˜: ¶·ÓÙÂÏ‹˜ ¶Ú·‚Ï‹˜, °È¿ÓÓ˘ °È·ÓÓ¤ÏÔ˜, M·Ú›· KÔÚ‰ÂÚ¿, ŒÊË °È·ÏÔ‡ÛË-X·Ù˙˯ڋÛÙÔ˘, ·Ú¯Â›· ÂÊËÌÂÚ›‰·˜ “EÌÚfi˜” Î·È ¢‹ÌˆÓ §‹ÌÓÔ˘ Art Director: M˘ÚÙÒ ¶··‰¤ÏÏË M·Î¤Ù˜: X·Ú›ÎÏÂÈ· M·ÓÙ˙Ô˘Ú¿ÓË, M·Ú›· AÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜ Y‡ı˘ÓË EÌÔÚÈÎÔ‡ TÌ‹Ì·ÙÔ˜: AÓ·ÛÙ·Û›· M·ÌԇϷ Y‡ı˘ÓË ¢È·ÊË̛ۈÓ: M·ÓÙÒ XÏ·¯Ï¿ Y‡ı˘ÓË °Ú·Ê›Ԣ §‹ÌÓÔ˘: M·ÓÙÒ XÏ·¯Ï¿ ¶·Ú·ÁˆÁ‹: EÈÎÔÈÓˆÓ›· §¤Û‚Ô˘ A.E. ¢È·¯ˆÚÈÛÌÔ› - HÏÂÎÙÚÔÓÈÎfi ÌÔÓÙ¿˙ - EÎÙ‡ˆÛË: º›ÏÈÔ˜ EΉÔÙÈ΋ B. EÏÏ¿‰Ô˜ A.E. X¿ÚÙ˘: EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ X·ÚÙÔÁÚ·Ê›·˜ Î·È °ÂˆÏËÚÔÊÔÚÈ΋˜ TÌ‹Ì· °ÂˆÁÚ·Ê›·˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ AÈÁ·›Ô˘ EÊËÌÂÚ›‰· “EM¶PO™” K·Ú¿ T¤, 811 00 M˘ÙÈÏ‹ÓË TËÏ.: 22510 41619 ñ Fax: 22510 27300 e-mail: info@emprosnet.gr ñ URL: http://www.emprosnet.gr TÔ˘ÚÈÛÙÈÎfifi˜˜ O‰ËÁfifi˜˜ §‹ÌÓÔ˘ & ÕË ™ÙÚ¿ÙË 2009 A·ÁÔÚ‡ÂÙ·È Ë ·Ó·‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË, Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹, Ë ·ÓÙÈÁÚ·Ê‹ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· Ë ÌÂÙ¿‰ÔÛË Ì ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙ ÙÚfiÔ Î·È Ì¤ÛÔ, ̤ÚÔ˘˜ ‹ ÔÏfiÎÏËÚ˘ Ù˘ ‡Ï˘ ÙÔ˘ “TÔ˘ÚÈÛÙÈÎÔ‡ O‰ËÁÔ‡ §‹ÌÓÔ˘ & ÕË ™ÙÚ¿ÙË 2009” ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ¤ÁÁÚ·ÊË ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ÂΉfiÙË. ¢È·Ó¤ÌÂÙ·È ‰ˆÚ¿Ó. 4
H ʇÛË, Ù· ¯ˆÚÈ¿, Ù· ·ÍÈÔı¤·Ù·, Ù· ÛÙ¤ÎÈ·, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, Ë ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ÔÈ ÂÔ¯¤˜
∆√ ¡∏™π ∆∏™ §∏ª¡√À
TO NH™I TH™ §HMNOY 8
√
λόκληρο το νησί, απογυµνωµένο από δάση και δενδρώδη βλάστηση, απλώνεται στο βορειοανατολικό Αιγαίο σαν ένα τεράστιο βοσκοτόπι. Έχει απέραντες καλλιεργηµένες εκτάσεις, πολλές πλαγιές µε φρύγανα, αστοιβές και πυκνά µοσχοµυριστά θυµάρια, στα οποία οφείλει και το εκπληκτικά αρωµατικό και φίνο µέλι της. Η φύση της διαθέτει µια ενδιαφέρουσα πολυµορφία, που εκφράζεται µοναδικά µέσα από µικρές λεπτοµέρειες. ∆αντελωτές ακρογιαλιές, µικρές και µεγάλες εγκολπώσεις, ακρωτήρια, όρµοι, το Πεταλίδι, το Κέρος, το Καβαλάρι, ο ΄Αγιος Σώζων, οι Φούρνοι, το Κόµπι, ο Φακός, ο Σταυρός, ο όρµος του Κοντιά, ο Άγιος Παύλος, το Πλατύ, το ακρωτήριο Πέτασος, ο όρµος του Κάσπακα, ο Μούρτζουφλος. Το γυµνό τοπίο, η µυρωδιά του χόρτου, είτε είναι ξερό το καλοκαίρι, είτε καταπράσινο τις άλλες εποχές, η απλότητα και η µινιµαλιστική φινέτσα του χώρου σε κερδίζει µονοµιάς.
TO NH™I TH™ §HMNOY
ŒÓ·˜ ·ÏÏÈÒÙÈÎÔ˜ ·¤Ú·˜ Φτάνοντας στο νησί µε αεροπλάνο ή καράβι, σε υποδέχεται ένας αλλιώτικος αέρας. Η επίσκεψη σου αυτή συνοδεύεται αναπόφευκτα κι από ένα συναρπαστικό ταξίδι στο χρόνο. Σταυροδρόµι πολιτισµών και τόπος όπου η φύση σµίγει αρµονικά µε την ηπιότητα των ανθρώπων και το εκθαµβωτικό φως των αποχρώσεων του Αιγαίου. Η Λήµνος, αγέρωχη και ταπεινή µαζί, σε περιµένει για ό,τι πιο απρόσµενο έχεις φανταστεί. Λαµπερή «ανεµόεσσα» κατά τον Όµηρο, εξελίσσεται και ανανεώνεται σε αργούς ρυθµούς, γι’ αυτό ακόµα παραµένει ένας σπάνιος και αρκετά άγνωστος προορισµός. Παρ’ όλα αυτά, δεν παύει να διαθέτει ένα ιδιότυπο τουριστικό προφίλ, µε πρωτόγνωρες οµορφιές και απρόσµενα αναβαθµισµένες παροχές.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¡ÈÒÛ ÙËÓ ¿ÌÌÔ Ó· Û ̷ÛÙÈÁÒÓÂÈ ÛÙÔ ÚfiÛˆÔ: ‚Ô˘Ó¿ Ù· ·̷ٿ Ù˘, ·ÏÌ˘Ú‹ Ë Á‡ÛË Ù˘, ηÏÔηÈÚÈÓfi ¯ÈfiÓÈ ÙÔ ·Ï¿ÙÈ Ù˘, Û ¤Ó· Û¿ÓÈÔ ÙÔ›Ô ·fi Ì˘ÚÈ¿‰Â˜ ÎÚ˘ÛÙ¿ÏÏÔ˘˜, Ô˘ ·È¯Óȉ›˙Ô˘Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ÙÔ˘ ‹ÏÈÔ˘.
&
ª¿ı ÁÈ· ÙȘ ·ÙÚÔ·Ú¿‰ÔÙ˜ ÔÈÎÔÓÔÌÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ (ÁˆÚÁ›·, ÎÙËÓÔÙÚÔÊ›·, ·ÌÂÏÔ˘ÚÁ›·, ÌÂÏÈÛÛÔÎÔÌ›·, ·ÏÈ›·, ÛÔÁÁ·ÏÈ›·, ÂÌfiÚÈÔ).
§∏ª¡√™
£·‡Ì·Û ٷ Â˘Ú‹Ì·Ù· Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙÂÚ˘ fiÏ˘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘ (5000 .Ã.), Ù˘ ¶ÔÏÈfi¯Ó˘.
9
™ð¿ÓÈ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù· √ ÚÔÈÎÈṲ̂ÓÔ˜ ·˘Ùfi˜ ÙfiÔ˜, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, ÎÚ‡‚ÂÈ Î·È ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÔÈÎÈÏ›· ·fi ·ÓÂÎÙ›ÌËÙ· ÔÈÎÔÛ˘ÛÙ‹Ì·Ù·. ∆· ËÊ·ÈÛÙÂȷο ÙÔ›· Ù˘, ÔÈ ÁÂÌ¿ÙÔÈ Ì ·Ô‰ËÌËÙÈο Ô˘ÏÈ¿ ˘‰ÚÔ‚ÈfiÙÔÔÈ, ÔÈ Ôχ Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ·ÌÌÔı›Ó˜, Ù· ÏÔ‡ÛÈ· Û ıËÚ¿Ì·Ù· Î·È ÂÓ‰ËÌÈο ›‰Ë Ê˘ÙÒÓ ‚ÔÛÎÔÙfiÈ· Î·È ÔÈ Î·Ù·ÚÚ¿¯Ù˜ Ù˘, ·ÔηχÙÔ˘Ó ÌÈ· ÂÎÏÂÎÙ‹ ÔÌÔÚÊÈ¿ Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ·.
YÁÚfiÙÔÔÈ: fiÏÔ˜ ¤Ï͢ ÁÈ· ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎfi ÙÔ˘ÚÈÛÌfi Τα τελευταία χρόνια, επιστήµονες της περιβαλλοντολογικής οργάνωσης WWF HELLAS (Παγκόσµιο Ταµείο για τη Φύση) µε έκπληξη κατέγραψαν στη Λήµνο όχι µόνο τους µεγαλύτερους σε έκταση υγρότοπους της Μεσογείου, αλλά και τους καλύτερα διατηρηµένους. ∆εκατρείς καταγεγραµµένοι υγρότοποι καλύπτουν το 2,62% των εδαφών της και την κατατάσσουν στους σηµαντικότερους και µεγαλύτερους σε µεσογειακό επίπεδο. Η ύπαρξή τους, έχει µεγάλη σηµασία για τη διατήρηση και την ποικιλία της ζωής στο Αιγαίο.
¶·Ó›‰· Στο νησί ζουν, απ’ άκρη σ’ άκρη, χιλιάδες αγριοκούνελα, που µάλιστα προκαλούν τεράστιες ζηµιές στους αµπελουργούς, που συνεχώς ζητούν από την πολιτεία να πάρει µέτρα για τον περιορισµό του υπερπληθυσµού τους. Εκείνο όµως που έχει κάνει τη Λήµνο διάσηµη στους «ενδιαφερόµενους», είναι οι µεγάλοι πληθυσµοί νησιώτικης πέρδικας (alectoris chukar) η διατήρηση των οποίων παρά το (ελεγχόµενο αυστηρά) κυνήγι, οφείλεται στο ότι υπάρχουν ακόµα µεγάλες καλλιεργηµένες εκτάσεις και έλλειψη των λεγόµενων επιβλαβών (αλεπού, κουνάβι) που καθιOÈ ·ÌÌÔı›Ó˜ στούν τη Λήµνο ένα τεράστιο «φυσικό εκτροÛÙÔÓ ∫·Ù¿Ï·ÎÎÔ φείο» για την πέρδικα. Τα τελευταία χρόνια Εδώ θα συναντήσεις µια πραγµατική έόµως, το ενδιαφέρον συγκεντρώνουν οι ρηµο, ένα αξιοθέατο φαινόµενο σε πανευ«κάτοικοι» των υγρότοπων ρωπαϊκό επίπεδο. Στο χωριό Κατάλακκος και µακριά από τη θάλασσα, σε ένα µέρος που δεν δικαιολογεί την ύπαρξή τους, απλώνονται αµµοθίνες σε έκταση 70 στρεµµάτων περίπου. Ένα εÃψڛ‰· ξαιρετικό τοπίο µε ελάχιστη βλάστηση, που προΣήµερα στο νησί υπάρχουν σελκύει ολοένα και περισσότερους επισκέπτες. πάρα πολλές αστοιβές (είδος αΚάνε µερικές «βουτιές» στις Παχιές Αµµουκανθώδους θάµνου) και, σε κάποια διές και περπάτησε όσο αντέχεις στους σηµεία, ένα σπάνιο είδος δρυός. λόφους της περιοχής. Το τοπίο δεν Η παντελής έλλειψη δασών οφείλεθα πάψει να σε συναρπάζει ται, κατά πολύ, στην κτηνοτροφία, ούτε λεπτό. αλλά και στις ειδικές γεωλογικές συνθήκες και στους δυνατούς ανέµους.
OÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔÈ ˘ÁÚfiÙÔðÔÈ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ∂›Ó·È ÙÔ Û‡ÌÏÂÁÌ· ÙˆÓ ÏÈÌÓÒÓ ∞Ï˘Î‹˜, ÃÔÚÙ·ÚfiÏÈÌÓ˘ Î·È ∞ÛÚÔÏ›ÌÓ˘, Ô˘ ηχÙÂÈ ¤ÎÙ·ÛË 14.000 ÛÙÚÂÌÌ¿ÙˆÓ ÂÚ›Ô˘ Î·È ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÔ ‰›ÎÙ˘Ô NATURA 2000. ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ¿Ú· ÔÏÏ¿ ÌÂÙ·Ó·ÛÙ¢ÙÈο Ô˘ÏÈ¿, ¤¯Ô˘Ó ηٷÁÚ·Ê› ̤¯ÚÈ Î·È 4.000, ÁÈ· ÙË ‰È·¯Â›Ì·Û‹ ÙÔ˘˜. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi˜ ˘ÁÚÔ‚ÈfiÙÔÔ˜ Â›Ó·È Î·È Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÎfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ªÔ‡‰ÚÔ˘. ∆fiÛÔ ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ fiÛÔ Î·È Ë ı¤ÛË ÙÔ˘, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙÔ Ù¤ÏÂÈÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ ÁÈ· ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÏÔ‡ÛÈ·˜ ȯı˘Ô·Ó›‰·˜ Î·È ÔÛÙÚ·ÎÔ·Ó›‰·˜.
fiÙÂÚÔ: ºÔÈÓÈÎfi ÙÔ ÚÔ˙ ÊÏ·Ì›ÓÁÎÔ ŒÓ· Â͈ÙÈÎfi ÚÔ‰fi¯ÚˆÌÔ ÙËÓfi, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ› ÙÔ È‰ÈfiÌÔÚÊÔ Ú¿ÌÊÔ˜ ÙÔ˘ Û·Ó ÛÔ˘ÚˆÙ‹ÚÈ Î·È Ù·˝˙ÂÈ Ù· ÌÈÎÚ¿ ÙÔ˘ Ì ¤Ó· ˘ÁÚfi Ô˘ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ì Á¿Ï·. ∞ÊÔ˘ÁÎÚ¿ÛÔ˘ ÙÔ ¤Ù·ÁÌ¿ ÙÔ˘˜ Î·È ı·‡Ì·Û ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ÚÔ˙ ÊÙÂÚÔ‡Á˜, Ù· „ËÏ¿ fi‰È·, ÙÔ ·Ó¿ÛÙËÌ·, ÙÔ Ì·ÎÚ‡ Ï·ÈÌfi Î·È ÙÔ È‰È·›ÙÂÚÔ Û¯‹Ì· ÙÔ˘ ÎÂÊ·ÏÈÔ‡ ÙÔ˘˜. £ÂˆÚÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÔÌÔÚÊfiÙÂÚÔÈ Î·È ÔÈ Ï¤ÔÓ ÂÈ‚ÏËÙÈÎÔ› «ÂÈÛΤÙ˜» Ù˘ §‹ÌÓÔ˘, ÛÙÔ˘˜ ÊÈÏfiÍÂÓÔ˘˜ ˘ÁÚfiÙÔÔ˘˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ Î¿ı ¯ÚfiÓÔ.
∞ÛÚÔÏ›ÌÓË µÚ›ÛÎÂÙ·È ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ∞Ï˘Î‹ Î·È ÙË ÃÔÚÙ·ÚfiÏÈÌÓË, ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ∫ÈÚÎÈÓ¤˙È ·fi ˘„ËÏ‹ ÂÚÈÂÎÙÈÎfiÙËÙ· ·Ï·ÙÈÔ‡ Î·È ¤ªÈÎÚfiÛˆÌÔ ÁÂÚ¿ÎÈ, Ô˘ ¯ÂÈ ¤ÎÙ·ÛË 500 ÛÙÚÂÌÌ¿ÙˆÓ. ∆Ô Î·ÏÔη›ÚÈ ‰ÂÓ ÊÔ‚¿Ù·È ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÎÈÓ‰˘Ó‡ÂÈ Ó· ÏËÚÒÛÂÈ ÙÔ Ù›ÌËÌ· ÍÂÚ·›ÓÂÙ·È. OÈ ‰˘Ô Ï›ÌÓ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηٷÌ ÂÍ·Ê¿ÓÈÛË. ŒÚ¯ÂÙ·È ÛÙË §‹ÌÓÔ Îχ˙ÔÓÙ·È ·fi ·ÁÚÈfi¯ËÓ˜, ·ÁÚÈfi·È˜, ·∞Ï˘Î‹ ÙËÓ ¿ÓÔÈÍË Î·È ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ∞˘- ÁÚÈfi΢ÎÓÔ˘˜, ÂÚˆ‰ÈÔ‡˜, ·Ï΢fiÓ˜, ¯·ÏÎfiÎÔÙ˜, ÂÏÂοÓÔ˘˜, ÁÏ¿ÚÔ˘˜, ÁÏ·ÚfiÓÈ·, ∏ Ï›ÌÓË ·˘Ù‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÂÙ¿ ˆ˜ Ù· ÓfiÙÈ· Ù˘ ‚Ô˘Ù˯ٿÚ˜, ÓÂÚfiÎÔÙ˜ Î·È ˘ÎÓ¿ ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ∫ÔÓÙÔÔ‡ÏÈ, Ë ™·¯¿Ú·˜, ÁÈ· Ó· ͯÂÈ̈ÛÌ‹ÓË ·fi ÚÔ˙ ÊÏ·Ì›ÓÁÎÔ. ¤ÎÙ·Û‹ Ù˘ ÍÂÂÚÓ¿ Ù· 6.300 ÛÙÚ¤ÌÓÈ¿ÛÂÈ. Ì·Ù·, Â›Ó·È ·ÏÌ˘Ú‹ Î·È ÂÈÎÔÈÓˆÓ› Ì ÙË ı¿Ï·ÛÛ· ̤ۈ ÌÈ·˜ ÌÈÎÚ‹˜ ‰ÈÒÚ˘fi·È· ∫·ÛÙ·Ófi Á·˜. ∆Ô ¯ÂÈÌÒÓ· ÁÂÌ›˙ÂÈ Ì ı·Ï·ÛÛÈÓfi ªÈ· ¿È· Ô˘ ÌÔÈ¿ÓÂÚfi, Ô˘ ÂÍ·ÙÌ›˙ÂÙ·È ÙÔ Î·ÏÔη›ÚÈ, ˙ÂÈ Ì ¯‹Ó·. ŒÚ¯ÂÙ·È ··Ê‹ÓÔÓÙ·˜ ›Ûˆ ÙÔ˘ ·Ï¿ÙÈ ¿ÚÈ∆Ô˘ ¶·Ï·ÈÔ‡ ¶Â‰ÈÓÔ‡ fi ÙËÓ ∞Û›· Î·È Â›Ó·È ÛÙ˘ ÔÈfiÙËÙ·˜. & Ù˘ ¡¤·˜ ∫Ô‡Ù·Ï˘ ›‰Ô˜ ˘fi ÂÍ·Ê¿∞‚·ı›˜ ·ÏÌ˘ÚÔ› ‚¿ÏÙÔÈ Î·È ¿ÏÏÔÈ ˘ÁÚfiÓÈÛË. ÙÔÔÈ, Ô˘ Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È ·fi Ù· ÓÂÚ¿ Ù˘ ‚ÚÔ¯‹˜ ÛÙÔ ¢È·fiÚÈ Î·È ÛÙËÓ ·Ú·Ï›· ÙÔ˘ £¿ÓÔ˘˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î¿ÔÈ· ·fi Ù· Ì·ÁÈο ÙÔ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. √È ÂÚÈÔ¯¤˜ ·˘Ù¤˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÊÙˆ∆Ô ·ÔÏÈıˆÌ¤ÓÔ ¯¤˜ Û ‚Ï¿ÛÙËÛË, ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡Ó, ˆÛÙfiÛÔ, ÔÏÏ¿ ·ÂÈÏÔ‡ÌÂÓ· ›‰Ë, ηıÒ˜ ·ÚfiÌÔÈÔÈ Ôȉ¿ÛÔ˜ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘ Οι περισσότεροι µπορεί να αÎfiÙÔÔÈ, Û ‰ÈÂıÓ¤˜ ›‰Ô, γνοούν παντελώς ότι η Λήµνος φιλο¤¯Ô˘Ó ÂÍ·Ê·ÓÈÛÙ›. fiÏÈÌÓË ÃÔÚÙ·ÚfiÏ ξενεί στα σπλάχνα της ένα απολιθωµένο ∂›Ó·È ÌÈ· ˘Ê¿ÏÌ˘ÚË Ï›ÌÓË, ¤δάσος. Πριν από 23 έως 18 εκατοµµύρια χρόÎÙ·Û˘ 2.300 ÛÙÚÂÌÌ¿ÙˆÓ, Ô˘ ‚Ú›νια, κάλυπταν την επιφάνειά της πυκνά δάση από ÛÎÂÙ·È ÛÙË ‰ÈÔÈÎËÙÈ΋ ÂÚÈʤÚÂÈ· ÙÔ˘ φοίνικες, πεύκα και γιγαντιαίες σεκόϊες, που θάφτηκαν κά¯ˆÚÈÔ‡ ∫·ÏÏÈfiË. ∆Ô Î·ÏÔη›ÚÈ Â›Ó·È ÂÓÙÂποια στιγµή κάτω από τη λάβα. Το µεγαλύτερο τµήµα τους βρίσκεται στο Μούδρο και στην ευρύτερη ανατολική Λήµνο, ÏÒ˜ ÛÙÂÁÓ‹, ·ÏÏ¿ ÙȘ ˘fiÏÔȘ ÂÔ¯¤˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Û·Ó Á·Ï¿˙È· ˙ˆÁÚ·ÊÈ¿ Û ڿÛÈÓÔ ενώ σηµαντικά φυτικά απολιθώµατα βρέθηκαν στο χωριό ΒάÊfiÓÙÔ, Ì ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÎÂϷˉ‹Ì·Ù· ·ρος και στην περιοχή των Θέρµων, στη Μάντρα Κατραµάfi ÂÚˆ‰ÈÔ‡˜, ηÛÙ·Ófi·È˜, ηϷδου. Μέχρι τώρα δεν έχουν γίνει σοβαρές ενέργειες για την ÌÔηӿ‰Â˜ Î·È ·‚ÔΤÙ˜, Ô˘ ‰›ανάδειξη αυτού του πλούτου, και τα απολιθώµατα είναι ÓÔ˘Ó ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ· εκτεθειµένα, δυστυχώς, στον κάθε ασυνείδητο τουρίÁÈ· ÂÈ‚›ˆÛË. στα, που παίρνει κάποιο κοµµάτι για σουβενίρ, ή στις φυσικές διαβρώσεις. Πιθανολογείται, επίσης, ότι στην περιοχή Φακός υπάρχουν κοιτάσµατα χρυσού!
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
∆Ô ÙÔ›Ô ... ·ÏÒ˜ ··Ú¿ÌÈÏÏÔ! ŸÏ· Û˘Óı¤ÙÔ˘Ó ¤Ó· ÙÔ›Ô ÚˆÙfiÁÔÓÔ, ·Ó¤ÁÁȯÙÔ Î·È ·‰Ú¿ ÌÂı˘ÛÙÈÎfi, Ô˘ Û ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÈ Ì ÙÔ Ô˘ ı· ÚˆÙÔÊÙ¿ÛÂȘ ÛÙÔ ÓËÛ›. µÂÓÂÙÛÈ¿ÓÈÎÔ ¿ÚˆÌ· Û fiÏÂȘ Î·È ¯ˆÚÈ¿ ÁÚ·ÊÈο ͈ÎÏ‹ÛÈ·, «Í¯·Ṳ̂ÓÔÈ» ·ÓÂÌfiÌ˘ÏÔÈ,
TO NH™I TH™ §HMNOY
Ì·Á¢ÙÈΤ˜ ·Ú·Ï›Â˜ Î·È ‰È·Ì·ÓÙ¤ÓÈ· ·ÎÚÔÁ˘¿ÏÈ·
12
‚Ú·¯fiÙÔÔÈ, Û‹Ï·È·, ÎÚ˘ÛÙ¿ÏÏÈÓ· ÓÂÚ¿ Î·È Û¿ÓÈÔÈ ·ÌÌfiÏÔÊÔÈ Î·ÏÏÈÂÚÁË̤Ó˜ ÂÎÙ¿ÛÂȘ Î·È ‚ÈfiÙÔÔÈ ÂÙÚÒÌ·Ù· - ÂÍ Ô˘ Î·È ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ Û¿ÓÈ· ·ÔÏÈıˆÌ¤Ó· Î·È ·ÓÂÍÂÚ‡ÓËÙ· ‰¿ÛË Ù˘ Á˘ Ô҉˘ ‚Ï¿ÛÙËÛË ÛÙ¤·˜, ÚˆÙfiÁÓˆÚ· ÂÓÙ˘ˆÛȷ΋ ÁÈ· Ù· ‰Â‰Ô̤ӷ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜.
Η Λήµνος παραµένει µέχρι σήµερα τουριστικά ανεκµετάλλευτη, παρότι διαθέτει ένα από τα πιο σύγχρονα αεροδρόµια του Αιγαίου. Ευκαιρία λοιπόν για όσους αναζητούν το αυθεντικό στις διακοπές τους, να την επισκεφθούν.
¡ËÛ› ÁÈ· fiϘ ÙȘ ÂÔ¯¤˜ Προσφέρεται για πολλά ταξίδια, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Θα εκπλαγείς από την απρόσµενη ατµόσφαιρα του χειµώνα της, θα σε µαγέψουν τα ανοιξιάτικα, αλλά και τα φθινοπωρινά χρώµατα και αρώµατά της, ενώ θα «µπερδευτείς» ευχάριστα στα καλοκαίρια της, αφού δεν θα ξέρεις ποια από τις ανεξάντλητες προτάσεις και εµπειρίες της, να πρωτοδιαλέξεις.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
TO NH™I TH™ §HMNOY
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ηÏÔηÈÚÈÔ‡, ÛÙȘ ·Ú¿ÎÙȘ ·ÌÌÔı›Ó˜ Ê˘ÙÚÒÓÂÈ ÙÔ ÎÚÈÓ¿ÎÈ Ù˘ ı¿Ï·ÛÛ·˜. ¶ÚfiÛÂÍ ÌËÓ ÙÔ Îfi„ÂȘ ÔÙ¤, ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ÚÔÛٷ٢fiÌÂÓÔ Â›‰Ô˜. ÕÛ ÙÔ ÌfiÓÔ Ó· ÛÔ˘ ¯·Ú›ÛÂÈ ÙÔ ÌÂı˘ÛÙÈÎfi ¿ÚˆÌ¿ ÙÔ˘.
§ËÌÓÈ¿ ÚÔ˚fiÓÙ· Το νησί έχει πολλές και αξιόλογες βιοτεχνίες, ντόπια παραγωγή σε γαλακτοκοµικά, κυρίως τυριά, µέλι, σιτηρά (φηµισµένα τα ληµνιά παξιµάδια και το σταρένιο αλεύρι), αλλά και κρασί. Μια διατροφή, δηλαδή, βασισµένη εξ ολοκλήρου στα πρότυπα της µεσογειακής.
14
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
ÕÛ ÙÔ ÓËÛ› Ó· ÛÔ˘ ÌÈÏ‹ÛÂÈ ªfiÓÔ ÙfiÙ ı· ÛÔ˘ ·Ôηχ„ÂÈ ÙÔ ÌÂÁ·ÏÂ›Ô Ù˘ ʇÛ˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ Á·Ï‹Ó˘ ÙÔ˘. ∂›Û·È Û’ ¤Ó·Ó ÙfiÔ Ô˘ ·Í›˙ÂÈ Ó· ‰ÂȘ, Ó· Á¢Ù›˜, Ó· ÈÛÙ¤„ÂȘ, Ó· ı·˘Ì¿ÛÂȘ Î·È Ó· ·Ê‹ÛÂȘ Ó· Û Âı›ÛÂÈ. ∂›Û·È Û’ ¤Ó· Ù·Í›‰È ÛÙÔ ¯ÚfiÓÔ, Ì ÙË ÛÈÁÔ˘ÚÈ¿ Ù˘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ·fiÏ·˘Û˘.
TO NH™I TH™ §HMNOY
∞ÊÔ˘ÁÎÚ¿ÛÔ˘ Ù· ÊÙÂÚÔ˘Á›ÛÌ·Ù· ÙˆÓ Ô˘ÏÈÒÓ
16
ª¿ı ӷ ͯˆÚ›˙ÂȘ ÙÔ ÂÚ¿ÙËÌ· Ù˘ η̷ڈً˜ ¤Ú‰Èη˜, Ô˘ Â‰Ò Â›Ó·È ÙÔ ‚·Û›ÏÂÈfi Ù˘ ¶¿Ú ÌÈ· Ì˘Úˆ‰È¿ ·fi Ù· ı˘Ì¿ÚÈ· Î·È ¿Û ÙÔÓ „›ı˘ÚÔ, Ô˘ ÊÙ¿ÓÂÈ ·fi ÙÔÓ ·fiË¯Ô ÙˆÓ Ì‡ıˆÓ Ù˘ Á˘, Ó· Û ԉËÁ‹ÛÂÈ.
√È ·Ú·Ï›Â˜ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘ Βουτιές στην άµµο Από τη Μύρινα, την πρωτεύουσα του νησιού, και το αστικό κέντρο της προϊστορικής εποχής µέχρι την περιοχή του Μούδρου, µε το ιστορικό λιµάνι, και τα Καµίνια, όπου βρίσκεται η νεολιθική Πολιόχνη, θα συναντήσεις, εκτός από µικρά και µεγάλα λιµάνια, αµέτρητες αµµουδερές παραλίες. Η Λήµνος, που είναι το όγδοο σε µέγεθος νησί της Ελλάδας, µε µήκος ακτογραµµής 259 χιλιοµέτρων, διαθέτει πάνω από 100 παραλίες µε άµµο ή ψιλό βοτσαλάκι.
TO NH™I TH™ §HMNOY
Ρηχά Νερά
18
Η πιο κοσµική παραλία της Μύρινας, που βρίσκεται το εντυπωσιακό συγκρότηµα «ΑΚΤΗ ΜΥΡΙΝΑ», κοντά στο Ρωµαίικο Γιαλό. Το target group της, περιλαµβάνει ηλικίες από πολύ µικρές µέχρι πολύ µεγάλες και προσφέρει χαλάρωση και άραγµα στα µπαράκια της παραλίας ή σπορ πάνω στο κύµα. Όσον αφορά στη µουσική, θα ακούσεις από ελληνική µέχρι chill out ξένη. ∆ιατηρεί την αίγλη του κλασικού παραλιακού θέρετρου, προσθέτοντας κάθε χρόνο νέες αφίξεις στο δυναµικό της.
Αυλώνας Ο πρώτος κόλπος αµέσως µετά τα Ρηχά Νερά, µε υπέροχη αµµώδη παραλία, για πιο ήσυχο µπάνιο. Τα ηφαιστειώδη γύρω νησάκια είναι ό,τι πρέπει για τους ψαροντουφεκάδες. Με θαλάσσια σπορ για µικρούς και µεγάλους και µπαράκια για παγωµένες µπίρες και σνακ. Πάνω στον Αυ-
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
TO NH™I TH™ §HMNOY
Άλλη µια αγαπηµένη και ιδιαίτερα δηµοφιλής παραλία, µε εξαιρετικά διαυγή νερά. Καθώς κατεβαίνεις προς την άκρη της παραλίας, το περιποιηµένο καφέ-µπαρ «Cave» (όνοµα και πράµα, αφού µοιάζει σαν πραγµατική σπηλιά) σε περιµένει δίπλα στην αµµουδιά και ακριβώς κάτω από τη σκιά του βράχου. Με οµπρέλες, ξαπλώστρες και µοδάτα µπαµπού έπιπλα, θα σου χαρίσει µια αίσθηση εξωτικής πολυτέλειας. Ένας κηπάκος, φυτεµένος πάνω στην άµµο και κοντά στην είσοδο της σπηλιάς, σε υποδέχεται, ενώ καταπράσινες αγγελικές, τζιτζιφιές, φοινικιές και κυπαρισσοειδή, σε προετοιµάζουν για την απόλυτη χαλάρωση. ∆ίπλα ακριβώς, το ταβερνάκι, υπό την επιµέλεια του ίδιου ιδιοκτήτη, έχει να σου προσφέρει ποικιλία από µεζέδες, ψάρι και αυθεντικό περιβάλλον. Στην περιοχή υπάρχουν αρκετά ταβερνάκια µε ψάρι και άλλες λιχουδιές, καθώς και πολλά ενοικιαζόµενα δωµάτια.
&
Ά η - Γι ά ν ν η ς
§∏ª¡√™
λώνα είναι χτισµένο και το VIP ξενοδοχείο «PORTO MYRINA PALACE».
19
TO NH™I TH™ §HMNOY
∆εξιά ο δρόµος οδηγεί στον Κορνό, ενώ η επόµενη, χωρίς σηµατοδότηση, διασταύρωση θα σε πάει πίσω στη Μύρινα.
Lemnos Village Από τις πιο φηµισµένες παραλίες του νησιού είναι αυτή που βρίσκεται µπροστά από το ξενοδοχείο «Lemnos Village». Πεντακάθαρη αµµουδιά, όπου προσφέρεται όλο το σετ για τους ψαγµένους καλοπερασάκηδες τουρίστες, και, φυσικά, all type οργάνωση µε ξαπλώστρες, οµπρέλες και θαλάσσια σπορ.
20
TO NH™I TH™ §HMNOY 22
Νεβγάτης ή Ζεµατάς Αφού είσαι κοντά στον Κοντιά, πάρε το δρόµο για άλλη µια γνωστή παραλία, το Νεβγάτη ή Ζεµατά. Απόλαυσε τα καταγάλανα νερά του και κάνε αµµόλουτρο στην υπέροχη λεπτή άµµο του, που απλώνεται σε µήκος 2 χλµ. περίπου. ∆ιαθέτει πληθώρα από θαλάσσια σπορ, µπαράκια και καλό φαγητό, δηλαδή είναι ένα µέρος που µπορεί να σε κρατήσει από το πρωί µέχρι το βράδυ. Εδώ θα βρεις και το «κινούµενο» καράβι του Χάρη, ένα µπιτάτο café-bar restaurant, ανοιχτό µόνο τα καλοκαίρια. Είναι, στην κυριολεξία, ένα µεγάλο καράβι µε τροχούς, που πάει κι έρχεται πάνω στην άµµο! Από τα πιο κεφάτα και must στέκια. Εδώ θα βρεις, επίσης, θαλάσσια σπορ, οµπρέλες και ξαπλώστρες.
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
TO NH™I TH™ §HMNOY
23
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
TO NH™I TH™ §HMNOY
Χαβούλι, Σαγρίδα, Φαναράκι Τρεις υπέροχες παραλίες, η µια δίπλα στην άλλη, µε ξεχωριστή αµµουδιά. Στο Φαναράκι υπάρχει ταβέρνα και beach bar και, αν είσαι φίλος των σπορ, ένα φιλέ για volley ball σε περιµένει. Κοντά στο Φαναράκι, οι αµµόλοφοι µε τις αστοιβές και τους θάµνους και τα βράχια µε τις λιµνούλες που σχηµατίζονται µέσα στις κοιλότητές τους, συνθέτουν ένα γεωλογικό πανόραµα, που δεν χορταίνεις να κοιτάς.
Κότσινας Από τις πιο οικογενειακές παραλίες του νησιού, µε νότες τροπικής ατµόσφαιρας. Βουτιές και αθλοπαιδιές στα ρηχά νερά της παραλίας και ταβέρνες µε εξαιρετικούς µεζέδες και φρέσκο ψάρι, θα σε κάνουν να περάσεις φανταστικά. Στο ξεχασµένο µουράγιο, το άγαλµα της τοπικής ηρωϊ-
24
TO NH™I TH™ §HMNOY
δας Μαρούλας, που στέκει αγέρωχο, και η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, θα σου δώσουν µια ακόµη εικόνα του όµορφου νησιού.
25
TO NH™I TH™ §HMNOY
Παραλία Θάνους Ξεχωριστή, δηµοφιλής, trendy. Εδώ χτυπά η καρδιά της τουριστικής σεζόν: άπειρα ενοικιαζόµενα δωµάτια, ταβέρνες, καφέ, ψάθινες οµπρέλες, ξύλινα τραπέζια, ξαπλώστρες, µουσικές επιλογές σε main stream καταστάσεις, αλλά και γυµνισµός –αν αυτό ψάχνεις- σε µια ιδιαίτερη παραλία. Ιδιαίτερα προσεγµένο το beach bar «Παντελής».
Πλατύ Από τις οµορφότερες αµµουδιές -πολύ κοντά στην πόλη- που συγκεντρώνει και τον περισσότερο κόσµο. Η περιοχή αναπτύσσεται τουριστικά ολοένα και περισσότερο. Απόλαυσε οικογενειακώς την παραλία µε τις οµπρέλες, τις ξαπλώστρες, τα µπιτάτα µπαρ και τα θαλάσσια σπορ στα beach bar «Αµορόσο» και «Τρόχειλας».
26
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
Οι περισσότερες δεν «ασφυκτιούν» ποτέ, ούτε καν τον Αύγουστο. Αν θέλεις να απολαύσεις το απέραντο γαλάζιο, αυτές του Κέρους και του Γοµάτι, µε το κόκκινοσταχτί ψιλό βοτσαλάκι, σε περιµένουν. Αν επιθυµείς, πάλι, µοναχικές βουτιές σε κρυστάλλινα νερά (µπορείς να στήσεις και τη σκηνή σου, χωρίς να σ’ ενοχλήσει κανείς), κάποιες µόνο από τις πολλές επιλογές σου, µπορεί να είναι ο Παρθενόµυτος (Μούδρο), το Λουρί (Σκανδάλη), η Νευτίνα (Κοντοπούλι) ή η Αγία Βαρβάρα (Καµίνια). Για τους σκαφάτους, που επιθυµούν περιπλάνηση σε ερηµικά µέρη, υπάρχουν απάτητες παραλίες, που προσφέρονται για µοναχικό άραγµα στον ήλιο, ροµαντικά τετ α τετ, πικ-νικ και περιπέτεια.
TO NH™I TH™ §HMNOY
Κι άλλες νεανικές, αποµονωµένες, εναλλακτικές ή οικογενειακές παραλίες
27
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
TO NH™I TH™ §HMNOY
Αν είσαι fan του camping, που, εµφανώς τουλάχιστον, δεν διώκεται στη Λήµνο, θα βρεις σε αρκετά σηµεία πυκνά αρµυρίκια, όπου µπορείς να στήσεις το αντίσκηνό σου, µιας και δεν υπάρχουν οργανωµένες κατασκηνώσεις.
Λ η µ ν ί α Γη Είναι ο διάσηµος πηλός, που για πολλούς αιώνες έκανε µοναδική τη Λήµνο σ’ ολόκληρο τον κόσµο. Την εξόρυσσαν από τον 4ο αιώνα π.Χ. έως το τέλος του 19ου αι., στην περιοχή Φτέρη, ανάµεσα στον Κότσινα και το Ρεπανίδι. Για τους ντόπιους, η Τerra sigillata (σφραγισµένη γη) ήταν γνωστή σαν «αγιόχωµα» και τη χρησιµοποιούσαν όχι µόνο για να φτιάχνουν διάφορα σκεύη, αλλά και ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις ή σαν φάρµακο για την αντιµετώπιση πυρετών, δυσεντερίας και οφθαλµικών παθήσεων.
28
H I™TOPIA TH™ §HMNOY
∏ ·ÓıÚÒÈÓË ·ÚÔ˘Û›· Â‰Ò ÌÂÙÚ¿ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 6.000 ¯ÚfiÓÈ·
I™TOPIA 30
H
Λήµνος ξεπρόβαλε κατά τη διάρκεια µιας φυσικής κοσµογονίας, πριν από εκατοµµύρια χρόνια, µέσα από πύρινες γλώσσες φωτιάς προϊστορικών ηφαιστείων. Η ανθρώπινη παρουσία όµως µετρά περισσότερα από 6.000 χρόνια. Το νησί βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του Β. Αιγαίου, σε ίση απόσταση από τον Ελλήσποντο και το Άγιο Όρος. Έχει πολυάριθµους κόλπους µε ασφαλή αγκυροβόλια και στα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα, και υπήρξε το θαλάσσιο σταυροδρόµι στις µετακινήσεις από Βορρά προς Νότο και από Ανατολή προς ∆ύση. Τραγουδήθηκε από τον Όµηρο και είναι γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων για τον τεχνολογικό πολιτισµό της. Ο Αργοναυτικός και ο Τρωικός κύκλος τονίζουν ανάγλυφα τη σηµασία της, ενώ η καίρια γεωγραφική θέση της έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις διακυµάνσεις της ιστορικής µοίρας της.
I™TOPIA
∆Ô fiÓÔÌ¿ Ù˘ Το όνοµά της, που παρέµεινε αναλλοίωτο στους αιώνες, έχει ρίζα φοινικική και σηµαίνει «λευκή». Καθώς είναι χθαµαλή (χαµηλή) και άδεντρη, από µακριά φαντάζει ασπριδερή/λευκή.
◊Ê·ÈÛÙÔ˜: Ô ¿ÙÚˆÓ·˜ ıÂfi˜ Έτσι, λοιπόν, ο Ήφαιστος, ο αρχιµεταλλουργός των Ολυµπίων θεών, θα στήσει το εργαστήρι του στη Λήµνο και θα γίνει ο πάτρωνας θεός της. ∆εν θα µπορούσε, άλλωστε, να συµβεί διαφορετικά: το νησί έχει ηφαιστειογενή σύσταση εδάφους και απέχει ελάχιστα από τις πλουτοπαραγωγικές πηγές µεταλλείων του Εύξεινου Πόντου και της Μικράς Ασίας. Σκοπός της Αργοναυτικής εκστρατείας ήταν η κατάκτηση ειδικών µεταλλουργικών γνώσεων, που οι κάτοχοί
32
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
ÕÏϘ ÔÓÔ̷ۛ˜ ∫·Ù¿ ηÈÚÔ‡˜, Ù˘ ¤‰ˆÛ·Ó ÔÏϤ˜ ÚÔÛˆÓ˘Ì›Â˜, fiˆ˜: ™ÈÓًȘ: ·fi ÙÔ fiÓÔÌ· ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ù˘. À„ȇÏÂÈ·: ¤ÙÛÈ ÏÂÁfiÙ·Ó Ë ıÚ˘ÏÈ΋ ‚·Û›ÏÈÛÛ¿ Ù˘. ∞Èı¿ÏÈ·, ¶˘ÚfiÂÛÛ· Î·È Vulcania: ÁÈ· ÙËÓ ËÊ·ÈÛÙÂÈÒ‰Ë Ê‡ÛË Ù˘.
I™TOPIA
¢›ÔÏȘ: ÔÓÔÌ·Û›· ÙˆÓ ÎÏ·ÛÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Ë ª‡ÚÈÓ· Î·È Ë ∏Ê·ÈÛÙ›·.
34
™Ù· ÌÂ۷ȈÓÈο ¯ÚfiÓÈ·, ÙËÓ Â›·Ó Î·È ™Ù·ÏË̤ÓË, ·Ú·ÊıÔÚ¿, ÚÔÊ·ÓÒ˜, Ù˘ ÊÚ¿Û˘ «ÂȘ ÙË §‹ÌÓÔ».
τους, τις κρατούσαν ως επτασφράγιστο µυστικό στη µακρινή Κολχίδα. Η σύνδεση του σιδήρου µε το όνοµα των πρώτων κατοίκων της Λήµνου, των Σιντίων, που υποδέχτηκαν τον Ήφαιστο, είναι προφανής. Εξάλλου, σηµερινά τοπωνύµια και ιδιαίτερα αυτό ενός µικρού νησιού Β.∆. της Λήµνου, που ονοµάζεται Σιδηρίτης ή Σεργίτσι, µαρτυρά του λόγου το αληθές.
√È ∫¿‚ÂÈÚÔÈ Θεωρούνταν παιδιά (ή, κατά άλλους µελετητές, εγγόνια) του Ηφαίστου και της νύµφης Καβειρούς και λατρεύονταν στη Λήµνο ως θεοί της θάλασσας, της γονιµότητας και του αµπελιού. Παριστάνονταν ως καρκίνοι (καβούρια), οι δαγκάνες των οποίων συνδέθηκαν µε τις λαβίδες του σιδηρουργού.
∫·‚›ÚÈ· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· Ήταν η λαµπρή ετήσια γιορτή προς τιµήν των Καβείρων, στο οµώνυµο ιερό των θεών, και είχε σχέση µε την αναγέννηση της φύσης και τη γονιµότητα της γης. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, στο ιερό, που το θεωρούσαν «τροµερό» χώρο, ύστερα από καθαρµούς, γινόταν η µύηση των πιστών. Για εννιά ηµέρες που διαρκούσε η γιορτή και µέχρι να φτάσει το πλοίο µε την ιερή φλόγα από τη ∆ήλο, οι φωτιές και οι εστίες παρέµεναν σβηστές σε όλο το νησί. Η υποδοχή της φλόγας ήταν πανηγυρική, µε δεήσεις και καθαγιασµούς, και η ζωή άλλαζε αµέσως ρυθµό. Οι τελετή αυτή αντλούσε στοιχεία από την πανάρχαια ιεροτελεστία της Πυρφορίας, κατά τη διάρκεια της οποίας «ξαναζωντάνευε» η ανακάλυψη της φωτιάς από τους Σίντιες. Οι µη µυηµένοι απαγορευόταν να µπουν στο ιερό των Καβείρων και η ανυπακοή τιµωρούνταν µε θάνατο. Η Ολυµπία, η µητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, θεωρείται ένα από τα πιο διάσηµα και ισχυρά µέλη των Καβείριων µυστηρίων.
I™TOPIA
ο ·Ô‚È‚¿˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÓËÛ› 3.000 ∆Ô‡ÚÎÔÈ, ˘fi ÙÔÓ ∫·Ô˘‰¿Ó ·Û¿ Ã·Û¿Ó ∆˙Â˙·ÂÚÏ›, ÙÚ¤Ô˘Ó ÛÂ Ê˘Á‹ ÙÔ˘˜ ƒÒÛÔ˘˜ ηÈ, ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿, ÚÔ‚·›ÓÔ˘Ó Û ‚È·ÈfiÙËÙ˜ ÂȘ ‚¿ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÏËı˘ÛÌÔ‡. ∞·Á¯ÔÓ›˙ÂÙ·È Ô Â›ÛÎÔÔ˜ §‹ÌÓÔ˘ πˆ·ÎÂ›Ì Ô Ã›Ô˜ Î·È ı·Ó·ÙÒÓÔÓÙ·È ÔÏÏÔ› ÚfiÎÚÈÙÔÈ. ªÂ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË ÙÔ˘ ∞ã µ·ÏηÓÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1912, ÙÔ ÓËÛ›, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·›ÓÔ˘Û· ÁˆÁÚ·ÊÈ΋ ı¤ÛË, ·ÂÏ¢ıÂÚÒÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÛÙfiÏÔ˘, ÙÔ Ó·‡·Ú¯Ô ¶·‡ÏÔ ∫Ô˘ÓÙÔ˘ÚÈÒÙË. √ ÎfiÏÔ˜ ÙÔ˘ ªÔ‡‰ÚÔ˘ Á›ÓÂÙ·È ÔÚÌËÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ÛÙfiÏÔ˘ Î·È Ì ÙË ıÚ˘ÏÈ΋ Ó·˘·Ú¯›‰· «∞‚¤ÚˆÊ», ÂÏ¢ıÂÚÒÓÔÓÙ·È ¤Ó· ¤Ó· Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘. √ ªÔ‡‰ÚÔ˜ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ ÚÒÙË ÔÏÂÌÈ΋ ·ÂÚÔÓ·˘ÙÈ΋ ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÛÙ· ·ÁÎfiÛÌÈ· ¯ÚÔÓÈο. ∞fi Ù· ÓÂÚ¿ ·˘Ù¿ ·Ôı·Ï·ÛÛÒÓÂÙ·È, ÛÙȘ 24 π·ÓÔ˘·Ú›Ô˘ 1913, ÙÔ ˘‰ÚÔÏ¿ÓÔ «¡·˘Ù›ÏÔ˜», Ì ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÁÂÓÓ·›Ô˘˜ ªÔ˘ÙÔ‡ÛË Î·È ªˆÚ·˚Ù›ÓË, Ô˘ ¯·ÚÙÔÁÚ·ÊÔ‡Ó Î·È ‚ÔÌ‚·Ú‰›˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÙÔ˘ÚÎÈÎfi ÛÙfiÏÔ ÛÙÔ Ó·‡ÛÙ·ıÌÔ ÙÔ˘ ¡·Á·Ú¿. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 1Ô˘ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘, 250 ·ÁÁÏÔÁ·ÏÏÈο ÔÏÂÌÈο ÏÔ›· Ó·˘ÏÔ¯Ô‡Ó ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ· ÙÔ˘ ªÔ‡‰ÚÔ˘ Î·È ·fi ÂΛ ·Ú¯›˙Ô˘Ó ÔχÌËÓË ÂÎÛÙÚ·Ù›· ηٿ Ù˘ ∫·ÏÏ›ÔÏ˘, ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ·Ó·ÎÔ˘Ê›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ƒÒÛÔ˘˜, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˘ÔÛÙ› ÛÔ‚·Ú¿ Ï‹ÁÌ·Ù· ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜. °ÓˆÛÙ‹ Ë ·Ó·Îˆ¯‹ ÙÔ˘ ªÔ‡‰ÚÔ˘, Ô˘ ˘ÔÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1918 ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ Î·È ÙËÓ ËÙÙË̤ÓË ∆Ô˘ÚΛ·. ∆Ô Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌ¿ÓÂÈ. ∆ÔÓ ∞Ú›ÏÈÔ ÙÔ˘ 1941, ÙÔ ÓËÛ› ηٷϷ̂¿ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È Ì¤ÓÂÈ ˘fi ÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ¤ˆ˜ ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ ÙÔ˘ 1944.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
˜ Î·È ÙÔ ÓËÛ› ¤ÊÙÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ °ÂÓÔ˘·ÙÒÓ °·ÙÂÏÔ‡˙ˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ‰ÂÛfi˙Ô˘Ó ·fi ÙÔ 1355 ÛÙË ÁÂÈÙÔÓÈ΋ §¤Û‚Ô. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ¤Ó·Ó ·ÈÒÓ·, ÙÔ 1460, ÔÈ √ıˆÌ·ÓÔ›, ·ÊÔ‡ Ù·ÎÙÔÔÈÔ‡Ó Î·È ÈÛ¯˘ÚÔÔÈÔ‡Ó ÙȘ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ∏ÂÈÚˆÙÈ΋ ¯ÒÚ· Î·È Ù· µ·ÏοÓÈ·, ÛÙÚ¤ÊÔ˘Ó ÙȘ ‚Ϥ„ÂȘ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ Ù· ÓËÛÈ¿. ∫·Ù·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÙË §‹ÌÓÔ Î·È ÙËÓ ·Ú·¯ˆÚÔ‡Ó, Ì·˙› Ì ÙËÓ ÿÌ‚ÚÔ, ÛÙÔ ‰ÂÛfiÙË ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ ¶·Ï·ÈÔÏfiÁÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈ΢ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘˜. ∆Ô 1464, Ô µÂÓÂÙfi˜ π¿Îˆ‚Ô˜ §ÔÚ‰¿ÓÔ˜ ηٷÎÙ¿ Î·È ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙÔ ÓËÛ› ̤¯ÚÈ ÙÔÓ π·ÓÔ˘¿ÚÈÔ ÙÔ˘ 1479, ÔfiÙÂ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi Û˘Óı‹ÎË, Ë §‹ÌÓÔ˜ ·Ú·¯ˆÚÂ›Ù·È ÛÙÔ˘˜ √ıˆÌ·ÓÔ‡˜. ¶ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜, ÙÔ 1478, Ô ™Ô˘ÏÂ˚Ì¿Ó ¶·Û¿˜ ÔÏÈÔÚΛ ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ ÙÔ˘ ∫fiÙÛÈÓ·. ªÂ ÙËÓ ËÚˆÈ΋ ‰Ú¿ÛË Ù˘, Ë ª·ÚԇϷ, Ë ÎfiÚË ÙÔ˘ ÛÎÔو̤ÓÔ˘ ÊÚÔ‡Ú·Ú¯Ô˘, ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ √ıˆÌ·ÓÔ‡˜ ·fi ÙÔ ÓËÛ›, Á›ÓÂÙ·È ıÚ‡ÏÔ˜ Î·È ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È «¤ÓÔÏË ¶·ÏÏ¿‰·» Î·È «∑·Ó ÓÙ’ ∞ÚÎ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘». ™ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ Ì·ÎÚ·›ˆÓ˘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙˆÓ √ıˆÌ·ÓÒÓ, ÙÔ ÓËÛ› ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÙȘ ÔϤıÚȘ Û˘Ó¤ÂȘ fi¯È ÌfiÓÔ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ‚ÂÓÂÙÔÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘, ·fi ÙÔ 1684 ¤ˆ˜ ÙÔ 1699, ·ÏÏ¿ Î·È ÙÔ˘ ÚˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈÎÔ‡, ·fi ÙÔ 1768 ¤ˆ˜ ÙÔ 1774 Î·È ·fi ÙÔ 1787 ¤ˆ˜ ÙÔ 1792. °È· Û‡ÓÙÔÌÔ ÌfiÓÔ ‰È¿ÛÙËÌ·, ηٷÎÙÔ‡Ó ÙÔ ÓËÛ› ÔÈ µÂÓÂÙÔ›. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ÚÒÙÔ ÚˆÛÔÙÔ˘ÚÎÈÎfi fiÏÂÌÔ, ÙÔ 1770 Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÛÙË §‹ÌÓÔ Ô ÚˆÛÈÎfi˜ ÛÙfiÏÔ˜, ˘fi ÙÔÓ ∞ϤÍÈÔ √ÚÏfiÊ, Î·È ·Ú¯›˙ÂÈ Ó· ÔÏÈÔÚΛ ÙÔ Î¿ÛÙÚÔ, fiÔ˘ Â›Ó·È ÎÏÂÈṲ̂ÓÔ˜ Ô ÙÔ˘ÚÎÈÎfi˜ ÏËı˘ÛÌfi˜ Ù˘ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·˜. ∏ ÔÏÈÔÚΛ·, ·fi ÍËÚ¿ Î·È ı¿Ï·ÛÛ·, ‰È·ÚΛ ÙÚÂȘ Ì‹Ó˜. ∂›Ó·È ¤ÙÔÈÌË Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘, ÌÂ Û˘Óı‹ÎË, fiÙ·Ó Í·ÊÓÈ-
&
√È ¶ÂÏ·ÛÁÔ›, Ô˘ ‹Ù·Ó Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÙˆÓ ∆˘ÚÚËÓ·›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ∂ÙÚÔ‡ÛÎˆÓ Ù˘ πÙ·Ï›·˜, ηٷϷ̂¿ÓÔ˘Ó ÙË §‹ÌÓÔ ÙÔ 1000 .Ã. ∆Ô 511 .Ã., ÙÔ ÓËÛ› ¤ÊÙÂÈ ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ. ∆Ô 510 ¤ˆ˜ ÙÔ 509 .Ã., ÂÚÓ¿ÂÈ ÛÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ ÙÔ˘ ªÈÏÙÈ¿‰Ë Î·È ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È Û ÎÏËÚÔ˘¯›· Ù˘ ∞ı‹Ó·˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙˆÓ ÂÚÛÈÎÒÓ ÔϤ̈Ó, ÔÈ ¶¤ÚÛ˜ ΢ÚÈÂ‡Ô˘Ó ÁÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÊÔÚ¿ ÙË §‹ÌÓÔ, ·ÏÏ¿ ÙÔ 479 .Ã., Ô ∞ıËÓ·˚Îfi˜ ÛÙfiÏÔ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈÒ¯ÓÂÈ ·fi ÙÔ ÓËÛ›. ∂› ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙˆÓ ª·Î‰fiÓˆÓ, ÙËÓ Î·Ù·ÎÙ¿ Ô º›ÏÈÔ˜, ÙÔ 353 .Ã., ·ÏÏ¿ ÙËÓ Í·Ó·‰›ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ∞ıËÓ·›Ô˘˜. ™Ù· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ ƒˆÌ·˚΋˜ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜, ÙÔ ÓËÛ› ηٷÎÙ¿Ù·È ·fi ÙÔ˘˜ ƒˆÌ·›Ô˘˜, ÙÔ 166 .Ã. ™Ù· ‚˘˙·ÓÙÈÓ¿ ¯ÚfiÓÈ· ˘¿ÁÂÙ·È ‰ÈÔÈÎËÙÈο ÛÙÔ «£¤Ì·» ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ÂÏ¿ÁÔ˘˜ Î·È ·ÔÙÂÏ› ȉȷ›ÙÂÚË ÂÈÛÎÔ‹ - ˆ˜ ÚÒÙÔ˜ ›ÛÎÔfi˜ Ù˘ ÌÓËÌÔÓ‡ÂÙ·È Ô ™ÙÚ·Ù‹ÁÈÔ˜, Ô˘ ÌÂÙ›¯Â ÛÙËÓ ∞ã √ÈÎÔ˘ÌÂÓÈ΋ ™‡ÓÔ‰Ô Ù˘ ¡›Î·È·˜. ∆Ô 267 ¤ˆ˜ ÙÔ 269 Ì.Ã., ÙÔ ÓËÛ› ˘Ê›ÛÙ·Ù·È ÙȘ ηٷÛÙÚÔÊÈΤ˜ ÂȉÚÔ̤˜ ÙˆÓ °fiÙıˆÓ Î·È ÙˆÓ ∂ÚԇψÓ. ∆Ô 900 Ì.Ã., Ë §‹ÌÓÔ˜ ÏÂËÏ·ÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ÂÚÈ‚fiËÙÔ ·ÚÓËÛ›ıÚËÛÎÔ ÂÈÚ·Ù‹ §¤ÔÓÙ· ∆ÚÈÔÏ›ÙË (∂Ï∑Ô˘Ú¿Ê·). ∆Ô 924 Ì.Ã., Ô ‚˘˙·ÓÙÈÓfi˜ Ó·‡·Ú¯Ô˜ πˆ¿ÓÓ˘ ƒ·‰ÈÓfi˜ ηٷÙÚÔÒÓÂÈ ÙÔ ÛÙfiÏÔ ÙˆÓ ÂÈÚ·ÙÒÓ Î·È ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙË §‹ÌÓÔ, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ˘fiÏÔÈ· ∞ÈÁ·ÈÔÂÏ·Á›ÙÈη ÓËÛÈ¿, ·fi ÙÔ˘˜ ™·Ú·ÎËÓÔ‡˜. ∆Ô 1207 Ì.Ã., ÂÚÓ¿ÂÈ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· Ù˘ ÂÈÊ·Ó¤ÛÙ·Ù˘ ÂÓÂÙÈ΋˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙÔ˘ ºÈÏÔοÏÔ˘ ¡·‚ÈÁηÁÈfi˙È, ˘fi ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙÔ˘ ‰fiÁË Ù˘ µÂÓÂÙ›·˜ µ·Ï‰Ô˘›ÓÔ˘ Î·È ÙˆÓ ‰È·‰fi¯ˆÓ ÙÔ˘. ∏ ΢ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ¡·‚ÈÁηÁÈfi˙È ‰È·ÚΛ 70 ¯ÚfiÓÈ·. ªÂÛÔÏ·‚Ô‡Ó ÔÏϤ˜ ÂÚȤÙÂÈ-
§∏ª¡√™
X Ú Ô Ó Ô Ï fi Á È Ô
35
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
∫˘Ú›·Ú¯ÔÈ Î·È Î·Ù·ÎÙËÙ¤˜ Μέσα από µυθολογικά και ιστορικά κείµενα, προκύπτει το συµπέρασµα ότι ο αρχαίος κόσµος έδειχνε ζωηρό ενδιαφέρον για τη Λήµνο και τον προηγµένο πολιτισµό της. Μετά τους Σίντιες, κυριάρχησαν στο νησί οι Κάρες. Ύστερα ήρθαν οι Κρήτες, τους οποίους οι Λήµνιοι δέχθηκαν φιλικά. Θέλοντας να τους ευχαριστήσει για την ευγένεια και τη φιλοξενία τους, ο βασιλιάς των Κρητών, Ραδάµανθυς, τους έδωσε το Θόαντα, γιο του θεού ∆ιόνυσου και της Αριάδνης, ο οποίος έγινε ο πρώτος βασιλιάς της Λήµνου. Γύρω στο 1200 π.Χ., εγκαταστάθηκαν στο νησί οι Μινύες, λαός εµπορικός και ναυτικός, από τη Θεσσαλία και τη Μαγνησία. Αργότερα, ο βασιλιάς της Ιωλκού, Κρηθέας, προκειµένου να χρησιµοποιήσει τη Λήµνο ως ενδιάµεσο σταθµό στα αποικιστικά του ταξίδια προς τη Μ. Ασία και τον Εύξεινο Πόντο, έδωσε για γυναίκα στο Θόαντα, την κόρη του Μύρινα.
I™TOPIA
§‹ÌÓÈ· ‰ÂÈÓ¿ Στα χρόνια της βασιλείας του Θόαντα, επικράτησε στο νησί γυναικοκρατούµενο καθεστώς, µε επικεφαλής τη θυγατέρα του, την Υψιπύλη. Οι άντρες αντέδρασαν, όµως οι γυναίκες τούς παρέσυραν µε δόλο, τους µέθυσαν, τους σκότωσαν και τους πέταξαν στη θάλασσα. Αργότερα, όταν οι Αργοναύτες, ταξιδεύοντας προς Κολχίδα, έκαναν ενδιάµεση στάση στη Λήµνο (έµειναν εκεί, τελικά, τρία χρόνια), τους υποδέχτηκαν θερµά και τους παντρεύτηκαν. Η Υψιπύλη πήρε για σύζυγο τον αρχηγό τους Ιάσονα και γέννησε απ’ αυτόν τον οµηρικό βασιλιά Εύνηο.
∆ËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∆ÚˆÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ Οι Αχαιοί, πηγαίνοντας προς την Τροία, σταµάτησαν στο
36
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¶ÔÏÈfi¯ÓË: Ë ·Ú¯·ÈfiÙÂÚË fiÏË Ù˘ ∂˘ÚÒ˘
I™TOPIA
Το καλοκαίρι του 1930, η Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών ανακάλυψε την προϊστορική πόλη Πολιόχνη, που θεωρείται η αρχαιότερη της Ευρώπης. Πρόκειται για έναν οικισµό που πέρασε από πολλές φάσεις αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής ανάπτυξης, σε µια χρονική περίοδο που διήρκεσε από το 5000 π.Χ. µέχρι το 1600 π.Χ., οπότε και καταστράφηκε, προφανώς, από γεωλογικά αίτια (ανύψωση της στάθµης του Αιγαίου κ.ά.). Τα µεταλλικά αντικείµενα (µήτρες, καλούπια, µεταλλευτικές χοάνες, λίθινος σφυροπέλεκυς) που βρέθηκαν εκεί και που χρονολογούνται στις αρχές της 3ης χιλιετίας
§∏ª¡√™
νησί και εγκατέλειψαν εκεί το Φιλοκτήτη, ο οποίος είχε δαγκωθεί από το φίδι του ναού της Θεάς Χρύσης και το πόδι του έβγαζε µια ανυπόφορη δυσοσµία. Τον ξαναπήραν ύστερα από δώδεκα χρόνια και τον πήγαν στην Τροία, γιατί, σύµφωνα µε τους χρησµούς του µάντη Έλενου, µόνο µε τα όπλα του (τα βέλη του Ηρακλή) θα µπορούσαν να την καταλάβουν. Είναι ο ήρωας που ενέπνευσε τους τρεις τραγικούς ποιητές µας - η τραγωδία «Φιλοκτήτης», του Σοφοκλή, σώζεται ακέραια µέχρι τις µέρες µας.
37
HÊ·ÈÛÙ›·
I™TOPIA
π.Χ., αλλά και οι αποδείξεις ότι αυτά τα όπλα και εργαλεία κατασκευάζονταν επί τόπου, µαρτυρούν ότι η Λήµνος έγινε πολύ πρώιµα ένα σπουδαίο µεταλλουργικό κέντρο και διαδραµάτισε σηµαντικότατο ρόλο στα πράγµατα του Αιγαίου. Ο πλούτος που συγκέντρωσε από την κατεργασία και τη διακίνηση των µετάλλων και της τεχνογνωσίας της, καθρεφτίζεται στην υψηλής στάθµης αρχιτεκτονική και την πολεοδοµία της Πολιόχνης.
38
∆Ô ÚÒÙÔ ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹ÚÈÔ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Η Κοινοτική Αποθήκη και η Αίθουσα Συνελεύσεων (βουλευτήριο) που αποκάλυψε η αρχαιολογική σκαπάνη, αποδεικνύουν ότι η Λήµνος εισήγαγε πρώτη θεσµούς συλλογικής διακυβέρνησης στο Αιγαίο και στον κόσµο γενικότερα. Οι άλλοι 12 προϊστορικοί οικισµοί, ίχνη των οποίων βρέθηκαν στο νησί, η πόλη της Ηφαιστείας, το ιερό των Καβείρων, ο βυζαντινός Κότσινας, τα αρχαιολογικά ευρήµατα των αρχαϊκών, κλασικών, ελληνιστικών, ρωµαϊκών και µεσαιωνικών χρόνων, και τα ερείπια µοναστηριών και µετοχίων της Αθωνικής πολιτείας, φανερώνουν έναν πολιτισµό συνολικής διάρκειας 6.000 περίπου ετών.
H ¶O§H TH™ MYPINA™
H fiÏË ¿ÏÏÔÙ ·Ú¯ÔÓÙÈ΋ ÎÈ ¿ÏÏÔÙ ·ÏÔ˚΋ Û ϷÈÛÈÒÓÂÈ Ì ·˘Ù‹ ÙË Í¯·Ṳ̂ӷ ·ÁÓ‹ ·›ÛıËÛË
H ¶O§H TH™ MYPINA™ 40
H
καρδιά της Λήµνου χτυπά στην πρωτεύουσά της, την ειδυλλιακή Μύρινα, που είναι απλωµένη ανάµεσα σε δύο ορµίσκους: τον κοσµοπολίτικο Ρωµαίικο Γιαλό, και τον Τούρκικο Γιαλό ή Λιµάνι, που βρέχεται από τη θάλασσα της Νέας Μαδύτου και πλαισιώνεται από το εµπορικό και το βενετσιάνικο λιµάνι. Ως πρωτεύουσα του νησιού, είχε ήδη αρχίσει να ακµάζει από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Έτσι, κοντά στο φρούριο, ζούσαν η τουρκική φρουρά και οι οικογένειες των Τούρκων - εξ ου και το Τούρκικος Γιαλός. Η άλλη πλευρά του κάστρου, όπου εγκαταστάθηκαν οι Έλληνες, γύρω από τη Μητρόπολη και την εκκλησία τους, ονοµάστηκε Ρωµαίικος Γιαλός.
42
H ¶O§H TH™ MYPINA™
H ¶O§H TH™ MYPINA™ 44
Eδώ, θα σου δηµιουργηθεί η εντύπωση ότι βρέθηκες ξαφνικά σ’ έναν άλλο κόσµο. Και πράγµατι. Το χάζι στα αρχοντόσπιτα και στις µοσχοµυριστές αυλές, η περαντζάδα και τα ψώνια στον πολύ ζωντανό µαγαζότοπο, η στάση για καφέ ή µεζέ στα στέκια του κέντρου, όλα αποτελούν µια πρωτόγνωρη, άλλοτε αρχοντική κι άλλοτε απλοϊκή και ξεχασµένα αγνή αίσθηση.
∆Ô Î¿ÛÙÚÔ Έχει πολλούς πυργίσκους κατά µήκος των τειχών του, ενώ στο εσωτερικό του υπάρχουν τουρκικό τέµενος και δεξαµενές. Τα βράδια, που φωταγωγείται, είναι σκέτη απόλαυση!
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
H ¶O§H TH™ MYPINA™
§∏ª¡√™
&
«∏ ª‡ÚÈÓ· Â›Ó·È Ë ÌÔÓ·‰È΋ ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ·ÎÚÈÙÈÎÔ‡ ÓËÛÈÔ‡, Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛÙÚ·Ì̤ÓÔ ÙÔ ÚfiÛˆÔ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È fi¯È ÛÙËÓ ∆Ô˘ÚΛ·», ϤÓÂ Û˘¯Ó¿ Ì η̿ÚÈ ÔÈ ÓÙfiÈÔÈ.
46
Μεγάλοι και παιδιά, όλοι στους δρόµους. Παππούδες, που πάνε βόλτα τα εγγόνια τους µέσα στα καροτσάκια, και γυναίκες ντυµένες απλά, επαναφέρουν στο µυαλό σου την ξεχασµένη λέξη «νοικοκυριό». Παιδιά παίζουν ξέγνοιαστα στους δρόµους, χωρίς να ανησυχούν για τα αυτοκίνητα, άνθρωποι πηγαινοέρχονται µε ψώνια στα χέρια, χωρίς βιασύνη και άγχος, σπίτια χαµηλά, αλλά και αρχοντικά, κήποι µε τριανταφυλλιές και αγιόκληµα, απλά µαγαζάκια, πλακόστρωτα σοκάκια, γραφικότατα καλντερίµια και, το βασικότερο, παντελής έλλειψη πολυκατοικιών! Ένα ζωντανό σκηνικό, δηλαδή, που θα µείνει ανεξίτηλα χαραγµένο στη µνήµη σου.
48
H ¶O§H TH™ MYPINA™
A•IO£EATA ¶OY ¢EN ¶PE¶EI NA XA™EI™ ∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô §‹ÌÓÔ˘ ÙËÏ.: 22540 22990 ∂Í·ÈÚÂÙÈο Î·È ·ÍÈfiÏÔÁ· Ù· Â˘Ú‹Ì·Ù· Ô˘ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ÌÔ˘Û›Ô, fiÏ· ·fi ÙȘ ·Ó·Ûηʤ˜ Ô˘ ¤ÁÈÓ·Ó ÛÙËÓ ¶ÔÏÈfi¯ÓË, ÙËÓ ∏Ê·ÈÛÙ›·, ÙËÓ ÿÌ‚ÚÔ Î·È ÛÙÔ ∫·‚›ÚÈÔ. ¶ÂÚ›ÊËÌÔ ÙÔ ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ Ù˘ ™Ù‹Ï˘ ÙˆÓ ∫·ÌÈÓ›ˆÓ, Ô˘ ʤÚÂÈ ·Ú¿ÛÙ·ÛË ÔÏÂÌÈÛÙ‹ Î·È ÌÈ· Ù˘ÚÚËÓÈ΋ ÂÈÁÚ·Ê‹. ∂‰Ò ı· ‰ÂȘ ÙÔÓ ÎÚ·Ù‹Ú· Ì ÙȘ ‰ÈϤ˜ Ï·‚¤˜, ÙÔ˘ 8Ô˘ & 7Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã., Ù· ‹ÏÈÓ· ÂȉÒÏÈ· ÙˆÓ ™ÂÈÚ‹ÓˆÓ, ÙÔ ‰ÈÏfi ÎÚ·ÙËÚ›ÛÎÔ Ì ÙË ‰ÈÏ‹ Ï·‚‹, ÙÔ ‹ÏÈÓÔ ÂȉÒÏÈÔ Ù˘ ∫˘‚¤Ï˘
EÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô M‡ÚÈÓ·˜ (ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎÔ‡ ÌÂÁ¿ÚÔ˘) ªÔ˘ÛÂ›Ô Ì ÂÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈο Û·Ë, ¿ÌÊÈ· Î·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈΤ˜ ÂÈÎfiÓ˜.
∂ÈÛÎÔÂ›Ô - µ˘˙·ÓÙÈÓfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi˜ Ó·fi˜ ∞Á. ∆ÚÈ¿‰Ô˜ (Ì ‰˘Ô ÂÓÙ˘ˆÛȷο η̷ӷÚÈ¿)
∂ÎÎÏËÛÈ·ÛÙÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô (ÛÙÔÓ ƒˆÌ·›ÈÎÔ °È·Ïfi), ÙËÏ.: 22540 22474. ∂Í·ÈÚÂÙÈο ÂÎı¤Ì·Ù· Î·È Î·Ï·›ÛıËÙË ·ÚÔ˘Û›·ÛË.
∫·Ú·Ù˙¿‰ÂÈÔ˜ ‚È‚ÏÈÔı‹ÎË (ÛÙÔÓ ÎÂÓÙÚÈÎfi ‰ÚfiÌÔ Ù˘ ·ÁÔÚ¿˜)
∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ Ù˘ ∞ÚÙ¤ÌȉԘ (̤۷ ÛÙÔ ÍÂÓÔ‰Ô¯ÂÈ·Îfi Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ÙÔ˘ Porto PALACE, ÛÙÔÓ ∞˘ÏÒÓ·). ¢È¿ÊÔÚ˜ ÔÈÎÔ‰ÔÌÈΤ˜ Ê¿ÛÂȘ, Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ú¯·˚΋ ¤ˆ˜ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈ΋ ÂÚ›Ô‰Ô.
49
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
H ¶O§H TH™ MYPINA™ 50
Άλλο «ζωηρό» κοµµάτι της πόλης, είναι το εµπορικό λιµάνι της, εκεί όπου δένουν τα πλοία και ξεκινάει ο συνδετικός δρόµος των δύο Γιαλών. Λεύκες πλατάνια, αρµυρίκια, ευκάλυπτοι, τζιτζιφιές, γιασεµιά και πασχαλιές, ανάλογα, βέβαια, µε την εποχή, σκορπίζουν τη µυρωδιά τους παντού. Οποιοδήποτε στενάκι της αγοράς κι αν πάρεις, θα καταλήξεις στο Ρωµαίικο Γιαλό.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
H ™ËÏÈ¿ ÙÔ˘ ºÈÏÔÎÙ‹ÙË
&
K·‚›ÚÈÔ TÔ ÈÂÚfi Ô˘ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ 8Ô ·ÈÒÓ· .Ã., Î·È ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙË Ì·ÎÚfi¯ÚÔÓË Ï·ÙÚ›· ÙˆÓ ∫·‚Â›ÚˆÓ ÛÙË §‹ÌÓÔ
§∏ª¡√™
KAI A§§A A•IO£EATA
™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÁÎÚÂÌÔ‡ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· ÌÔÓÔ¿ÙÈ. ™‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ÂΛ ¤ÌÂÓÂ Ô ÔÌËÚÈÎfi˜ ‹Úˆ·˜ ºÈÏÔÎÙ‹Ù˘, Ô˘ Û˘Ó‰¤ıËΠ̠ÙÔ ¿‰˘ÙÔ ÙÔ˘ ÈÂÚÔ‡ ÙˆÓ ∫·‚›ڈÓ
HÊ·ÈÛÙ›·
H ¶O§H TH™ MYPINA™
K·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ‹Ù·Ó Ë ‰Â‡ÙÂÚË ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË fiÏË Ù˘ §‹ÌÓÔ˘. √È ÂΛ ·Ó·Ûηʤ˜ ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙÔ Êˆ˜ ¤Ó· ÓÂÎÚÔÙ·Ê›Ô, ÙÔ ÈÂÚfi Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ £Â¿˜, ÎÂÚ·ÌÈÎÔ‡˜ ÎÏÈ‚¿ÓÔ˘˜, Ù· ·ÔÌÂÈÓ¿ÚÈ· ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡-ڈ̷˚ÎÔ‡ ı¿ÙÚÔ˘ Î·È ÂÚ›ȷ ηÙÔÈÎÈÒÓ
51
52
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
Έχει κηρυχθεί διατηρητέα και είναι η πιο αρχοντική της Μύρινας. Τα δίπλα στο κύµα και στη σκιά του κάστρου, µεγαλοπρεπή και νεοκλασικού στυλ αρχοντόσπιτά της, φέρουν έντονο το αποικιοκρατικό στίγµα, µιας και έχουν χτιστεί, πριν από έναν αιώνα περίπου, από πλούσιους Ληµνιούς, που είχαν εγκατασταθεί και διαπρέψει στην Αίγυπτο. Εδώ, µπροστά από τα µάτια σου, περνάει µια ολόκληρη εποχή αυθεντικότητας, πλούτου και µεγαλείου. Πάρε,
H ¶O§H TH™ MYPINA™
∏ Û˘ÓÔÈΛ· ÙÔ˘ ƒˆÌ·›ÈÎÔ˘ °È·ÏÔ‡
53
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
H ¶O§H TH™ MYPINA™ 54
™ÙË ÛÎÈ¿ ÙÔ˘ οÛÙÚÔ˘, Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó· ·fi Ù· ÈÔ Î·ÏԉȷÙËÚË̤ӷ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ı· Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ Î·È ÙÔ˘˜ ÈÔ ÁÔËÙ¢ÙÈÎÔ‡˜ «ÊÚÔ˘ÚÔ‡˜» ÙÔ˘: ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·Ó¤ÌÔÚÊ· ÂÏ·Ê¿ÎÈ·, Ô˘ Ù· ¤ÊÂÚ·Ó ÙÔ 1970 ·fi ÙË ƒfi‰Ô, Î·È Û‹ÌÂÚ·, ¯¿ÚË ÛÙËÓ ·Á¿Ë Î·È ÙË ÊÚÔÓÙ›‰· ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ, ¤¯Ô˘Ó ÔÏÏ·Ï·ÛÈ·ÛÙ› Î·È ÎÔÓÙÂ‡Ô˘Ó Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó Ù· ÂηÙfi. ∆· ϤÓ ϷÙÒÓÈ· Î·È ı· Ù· ‰ÂȘ Ó· ‚ÔÏÙ¿ÚÔ˘Ó ·Ó¤ÌÂÏ· Á‡Úˆ ·fi Ù· Ù›¯Ë.
τώρα, το δρόµο για τη θάλασσα και άσε το αγνάντεµά της να σε χαλαρώσει την ώρα που θα πίνεις το καφεδάκι σου στα trendy café του Γιαλού. Αν ο ορίζοντας είναι καθαρός, το βλέµµα σου θα φτάσει µέχρι τον Άθω. Αρκετά από τα αρχοντικά του Γιαλού µετατράπηκαν σε ενοικιαζόµενα δωµάτια, ενώ πολλά αρχοντόσπιτα συντηρούνται από οικονόµους, οι οποίες περιµένουν τους κυρίους τους να έρθουν το καλοκαίρι από την Αθήνα ή το εξωτερικό, για να ξαναφωτίσουν οι πολυέλαιοι, να ανοίξουν οι σιδερένιες πόρτες και να ξαναζωντανέψει ο χώρος από την ανθρώπινη παρουσία. Άλλα, χρόνια κλειστά, περιµένουν ίσως κάποιους καινούργιους ιδιοκτήτες, για να τα κατοικήσουν ή να τα µετατρέψουν σε ξενώνες.
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY
∫ÈÓÔ‡ÓÙ·È Û ·ÚÁÔ‡˜, ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ú˘ıÌÔ‡˜, ¯ˆÚ›˜ ÙÔ ¿Á¯Ô˜ Ô˘ Ù·Ï·Ó›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙˆÓ ÌÂÁ·ÏÔ˘fiψÓ
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY 56
§
ιτό τοπίο, απλοί άνθρωποι: η Λήµνος διαθέτει µια µινιµαλιστική οµορφιά σε όλα τα επίπεδα. Νησιώτες µε αυθεντική φινέτσα, που θεωρούν τους εαυτούς τους, απογόνους των Αργοναυτών, καλοσυνάτοι, φιλόξενοι. Κινούνται σε αργούς, εντελώς δικούς τους ρυθµούς, χωρίς το άγχος που ταλανίζει τους κατοίκους των µεγαλουπόλεων. Οι περισσότεροι Ληµνιοί, από τα αρχαία χρόνια, ασχολούνται ως επί το πλείστον µε τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Σε κάποια χωριά υπερισχύει το µικρασιάτικο στοιχείο, αφού αρκετοί από τους κατοίκους τους εκεί βρήκαν κατα-
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY 58
ªÈ· ÛËÌ›ˆÛË √ ∞Ïη̤Ó˘, §‹ÌÓÈÔ˜ ÁχÙ˘ Ù˘ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ¤ÊÙÈ·Í ÙÔ ·¤ÙˆÌ· Ù˘ ∞ÎÚfiÔÏ˘, Î·È ·˘Ùfi Â›Ó·È ¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜ Ô˘ οÓÂÈ ÙÔ˘˜ §ËÌÓÈÔ‡˜ Ôχ ˘ÂÚ‹Ê·ÓÔ˘˜. ∆Ô ·ÓÙ›ÁÚ·ÊÔ ÙÔ˘ ·Û›ÁÓˆÛÙÔ˘ ·Á¿ÏÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ºÂȉ›·, §ËÌÓ›· ∞ıËÓ¿, ÙˆÓ ¶ÚÔ˘Ï·›ˆÓ Ù˘ ∞ÎÚfiÔÏ˘, ÛÙÔÏ›˙ÂÈ Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ ¢Ú¤Û‰Ë˜. ∆Ô ¿Á·ÏÌ· ·ÚÈÛÙ¿ÓÂÈ ÙËÓ ∞ıËÓ¿ Ó· ÎÚ·Ù¿ÂÈ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ¤Ó· ÎÚ¿ÓÔ˜. ™ÙÔ ªÔ˘ÛÂ›Ô Ù˘ ª‡ÚÈÓ·˜, ·Í›˙ÂÈ Ó· ‰ÂȘ ÙȘ ™ÂÈÚ‹Ó˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã., Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ πÂÚfi Ù˘ ∏Ê·ÈÛÙ›·˜.
φύγιο µετά το διωγµό τους από τα απέναντι παράλια και τα σπίτια τους.
ªÂÙ·Ó¿ÛÙ¢ÛË Λέγεται ότι οι περισσότεροι εύποροι Ληµνιοί εγκατέλειψαν το 1770 το νησί, µαζί µε τις οικογένειές τους, προκειµένου να γλιτώσουν από τις θηριωδίες των στρατευµάτων του Χασάν Χατζή Τζετζάερλη, και κατέφυγαν στην τότε «γη της επαγγελίας», την Αίγυπτο, όπου έκαναν τρανή περιουσία. Στην Αλεξάνδρεια, οι Ληµνιοί διέπρεψαν ως βαµβακέµποροι. Κάποια στιγµή έφεραν και φύτεψαν το συγκεκριµένο σπόρο στο νησί, τα εδάφη του οποίου έχουν τα απαραίτητα για την ανάπτυξή του επιφανειακά νερά, κι από τότε η Λήµνος έγινε κέντρο παραγωγής βάµβακος. Η συγκοµιδή γινόταν για πάρα πολλά χρόνια µε τα χέρια,
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY 60
όµως εδώ και πολύ καιρό η συστηµατική καλλιέργεια έχει σταµατήσει, παρά τις προσπάθειες κάποιων φωτισµένων ανθρώπων να την επαναφέρουν πειραµατικά για λόγους δηµιουργίας εκλεκτού σπόρου. Την δεκαετία του ‘50 οι Ληµνιοί µετανάστευσαν κατά εκατοντάδες, κυρίως στην Αυστραλία.
√È ∫¯·ÁÈ¿‰Â˜ Στη Λήµνο, από τα πολύ παλιά χρόνια, η κοινωνική δοµή κάθε τόπου χαρακτηριζόταν από την παρουσία του παραδοσιακού κτηνοτρόφου. Οι Κεχαγιάδες, λοιπόν, άρχοντες στα βοσκοτόπια και κυρίαρχοι στα κοπάδια, ήταν εγκατεστηµένοι δίπλα στα πανέµορφα µαντριά, για να φροντίζουν τα ζώα, και ασχολούνταν µε την καλλιέργεια της γης.
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY
61
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY 62
√È ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘ O Ληµνιοί δεν ήταν µόνο άνθρωποι της γης. Η αλιεία και η επεξεργασία του φυσικού σπόγγου, άνθισε για πολλές δεκαετίες στο νησί και ακόµα και σήµερα µπορεί να συναντήσεις έναν από τους τελευταίους σφουγγαράδες στο καφενείο κάποιου χωριού, που θα µοιραστεί µαζί σου τις εµπειρίες του. Η τέχνη αυτή δεν υπάρχει πια στο νησί, αλλά το µουσείο Σπογγαλιείας, που βρίσκεται στην Κούταλη, έχει πολλά να σου πει.
«¶¿ÙÌ·» ÃÔÚ‡ÂÙ·È ·fi ¿ÓÙÚ˜ È·Ṳ̂ÓÔ˘˜ ÛÙË Ì¤ÛË, ·fi Ù· ˙ˆÓ¿ÚÈ·.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
ÃÔÚfi˜ Î·È ÙÚ·ÁÔ‡‰È ·ÊÈÂڈ̤ӷ ÛÙÔÓ ¿Ú¯ÔÓÙ· ÙÔ˘ ÎÔ·‰ÈÔ‡ Î·È Ù˘ Á˘, ÙÔÓ ∫¯·ÁÈ¿. ∆Ú·ÁÔ˘‰È¤Ù·È Î·È ¯ÔÚ‡ÂÙ·È Û οı ÁϤÓÙÈ Î·È ÁÈÔÚÙ‹.
&
∫¯·ÁÈ¿‰ÈÎÔ˜
§∏ª¡√™
¶·Ú·‰ÔÛȷο ÙÚ·ÁÔ‡‰È· Î·È ¯ÔÚÔ› Ì χڷ Î·È Ô‡ÙÈ
ª¿ÏÔ˜
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY
«∆ÛÈÌ·Ó‰ÚÈ·Ó¿ ÎÔÚ›ÙÛÈ·»
63
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
∏ ÓÙÔÈÔÏ·ÏÈ¿… … Î·È ÔÈ Ï¤ÍÂȘ Ù˘: §È¤ÌÈ = ÂÚÈʤÚÔÌ·È ·ÛÎfiˆ˜ ∫Ê·›ÓÔ˘ÌÈ = ÎÔ˘Ê·›ÓÔÌ·È ∞ο˙ˆ = ηٷÓÔÒ ¡ÙÔ˘ÛÓÙ›˙ˆ = Âȉ›‰ÔÌ·È Û οÙÈ Ì ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfiÙËÙ· ∫·Ú·Ù¤ÚÓˆ = ˘ÔÏÔÁ›˙ˆ ¶ÈÙ¯·›Óˆ = ÂÈÙ˘Á¯¿Óˆ ºÏ¿Áˆ = Ê˘Ï¿ˆ º’ÓÔ˘‰ = ÌÈÎÚfiÛˆÌÔ˜ Û·ÏÔ˜ °·Ú’Ṳ̂ÓÔ˜ = Ï·¯·ÓÈ·Ṳ̂ÓÔ˜
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY
¶¤ÚÁÈÔÚ· = ÂÚ›‚ÔÏÔ˜ ¶·Ú›ÁÈ· = Û˘ÓÙÚÔÊÈ¿ µÔ˘Ï¿ = ÊÔÚ¿ ∆Û·Á›Ú = ÂÎÏÂÎÙfi ¯ˆÚ¿ÊÈ ∆·˙ = ˘fiÛ¯ÂÙ·È ªÂ˚ÓÙ¿Ó = ÂÈÊ¿ÓÂÈ·, ̤ÚÔ˜ ÂÚ›‚ÏÂÙÔ §ÈÁ‰¤Ï = ÓÂÔÁ¤ÓÓËÙÔ ∞ÓÙÚ·Á¿Ù˘ = ·ÁÚÔʇϷη˜ ∞ÚÁ·Û¿ = ¯ˆÚ¿ÊÈ Û·Ṳ́ÓÔ
∆ÛÈÙ·ÎÈÛÌfi˜ Â›Ó·È È‰ÈˆÌ·ÙÈÛÌfi˜ Ù˘ ÁÏÒÛÛ·˜, Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÔ «Ù» ÚÔʤÚÂÙ·È Û·Ó «ÙÛ».
√È §ËÌÓȤ˜ Á˘Ó·›Î˜ Πολλοί λένε ότι είναι προικισµένες µε τη σαγήνη της Κίρκης, που η ίδια τους την κληροδότησε, όταν επισκέφθηκε το νησί τους. Το βέβαιο είναι ότι προσέχουν πάντα τον εαυτό τους και το ντύσιµό τους, ενώ κρατούν κάτι από την παράδοση της µητριαρχίας.
¶·ÓËÁ‡ÚÈ· Πολιτισµός δεν είναι µόνο το σύνολο των υλικών δηµιουργηµάτων µιας κοινωνίας. Είναι και οι παραδόσεις, οι θρύλοι, τα παραµύθια, µε τα οποία ανατρέφονται οι γενιές, αλλά και τα πανηγύρια, τα τραγούδια, οι χοροί, τα έθιµα… Και η Λήµνος είναι, πραγµατικά, πλούσια σε όλα.
64
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY
65
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY 66
Ας ρίξουµε µια µατιά σε κάποια από τα πανηγύρια της: Την Τρίτη του Πάσχα, το πανηγύρι της Παναγιάς της Κακαβιώτισσας. Το πανηγύρι του Αγίου Γεωργίου στις 23 Απριλίου, στα χωριά Πλατύ και Καλλιόπη, όπου διοργανώνονται ιπποδροµίες. Ονοµαστό το πανηγύρι του Αγίου Ιωάννου, στις 24 Ιουλίου, όπου ανάβουν 3 κακαούνες (φωτιές) στη µέση της πλατείας και ο καθένας πρέπει να περάσει τρεις φορές από πάνω, για να δεχθεί την κάθαρση. Το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής, στις 26 Ιουλίου, στο χωριό Θάνος. Το πανηγύρι του Αγίου Παντελεήµονα στο Αδρώνι, στις 27 Ιουλίου.
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
∞Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY
Μάρτυρες της πολιτιστικής υπόστασης της Λήµνου, είναι οι αρχιτεκτονικοί «θησαυροί» της: από τα πέτρινα αρχοντικά στον Ρωµαίικο Γιαλό και τις τόσο επιβλητικές όσο και ιδιότυπες εκκλησίες, µέχρι τα απέριττα µαντριά της, όλα αποτελούν «αποστάγµατα» λαϊκής αρχιτεκτονικής σοφίας, τόσο παλιάς όσο η Πολιόχνη. Ας τους δούµε, όµως, επί µέρους: Το ληµνιακό παραδοσιακό σπίτι, το καλύβι, διακρίνεται όχι µόνο για την απλότητα και τη σωστή µελέτη στη διαµόρφωση των χώρων του, αλλά και για το αρµονικό «δέσιµό» του µε το φυσικό περιβάλλον. ∆ιαθέ-
§∏ª¡√™
Η γιορτή του Σωτήρος, στις 6 Αυγούστου, όπου ευλογούνται οι ρώγες των σταφυλιών, για να κάνουν καλό κρασί. Μεγάλα πανηγύρια γίνονται στις γιορτές της Παναγίας, 15 & 23 Αυγούστου, στη Μύρινα, στα Τσιµάντρια, τα Καµίνια και στη Παναγιά. Το πανηγύρι του Αγίου Σώζοντα προστάτη του νησιού, στις 7 Σεπτεµβρίου.
67
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY 68
τει, ως επί το πλείστον, έναν όροφο και τζάκι, που είναι η γωνιά για το µαγείρεµα. Εξέλιξη αυτού του καλυβιού, είναι το διώροφο κτίσµα (κατώι, ως βοηθητικός χώρος, και ανώι, ως σπίτι) µε εξωτερική πέτρινη σκάλα. Τα περισσότερα είναι πετρόχτιστα και, από κάποια εποχή και µετά, µε κεραµίδια, κάτι που χαρίζει στο νησί µεγάλη γραφικότητα. Τα ξωκλήσια, που ξεπερνούν στον αριθµό τα τετρακόσια και βρίσκονται διάσπαρτα, σαν αγριολούλουδα, στο νησί. Tα αλώνια, αλλά και οι ανεµόµυλοι, που ανθίστανται πεισµατικά στο χρόνο και υψώνουν το ανάστηµά τους, σε µια προσπάθεια να κρατήσουν ζωντανές τις παλιές καλές εποχές.
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
√È Ì¿ÓÙÚ˜ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘ Οι πετρόχτιστες, καλά δοµηµένες και στεγασµένες µάντρες (ή µαντριά) είναι, στην πλειονότητά τους, µεγάλα και απαράµιλλης αρχιτεκτονικής αξίας συγκροτήµατα. Βρίσκονται χτισµένες διάσπαρτα σ’ ολόκληρο το νησί,
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY
Τα γεφύρια, οι περιστεριώνες, τα ηρώα, τα λιθόγλυπτα, τα πηγάδια, οι κρήνες, φέρουν ανεξίτηλα το στίγµα της αρχιτεκτονικής και της ιδιαιτερότητας αυτού του τόπου.
69
OI AN£Pø¶OI TH™ §HMNOY 70
µε προσανατολισµό τέτοιο, που να προστατεύουν από το βοριά και να εξυπηρετούν συγκεκριµένες ανάγκες. Πρόκειται για ενός χώρου κτίσµατα, που αρχικά κατασκευάστηκαν για να στεγάζουν τους ανθρώπους και, στη συνέχεια, τα ζώα και τους καρπούς της γης. Έχουν χωµάτινο δάπεδο, ξύλινες στέγες, µικρή πόρτα εισόδου, παρόµοιο νότιο παράθυρο και µια πέτρινη, ελάχιστα υπερυψωµένη, πεζούλα, που παλιά χρησίµευε σαν κρεβάτι του βοσκού. Εντυπωσιακή ήταν η έµφυτη αίσθηση αρµονίας των σχηµάτων που ενέπνεε τους τεχνίτες, οι οποίοι τις έχτιζαν πάνω στο χώµα «ακολουθώντας» τις εκάστοτε κλίσεις του εδάφους µε µια απίστευτη «πλαστικότητα». Αυτή η άγνωστη -και συχνά αγνοηµένη- αρχιτεκτονική, περικλείει στο σύνολό τους τα αποτυπώµατα ενός αρχέγονου λαϊκού πολιτισµού.
∆Ô Á¢ÛÙÈÎfi ÙÔ›Ô Î·ıÔÚ›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙËÓ ›‰È· ÙË Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ÙÔ˘ ÙfiÔ˘
°A™TPONOMIA
°A™TPONOMIA
T
72
ο νησί αυτό έχει µια στιβαρή γαστρονοµική παράδοση, αναδίδει ένα διανθισµένο από µικρασιατικές επιρροές άρωµα και προσφέρει αξέχαστες στιγµές ψαροφαγίας δίπλα στο κύµα. Η µακραίωνη ιστορία του τόπου είναι άρρηκτα συνδεδεµένη µε την παραγωγή µοναδικών προϊόντων, όπως το ληµνιό κρασί, το τυρί καλαθάκι, το σιτάρι και το εξαιρετικής ποιότητας σουσάµι, που στήριξαν την τοπική οικονοµία σε πολλές και διαφορετικές εποχές - κάποια απ’ αυτά συνεχίζουν να το κάνουν µέχρι σήµερα. Εδώ η κουζίνα εξελίσσεται µέσα στο πλαίσιο της παραδοσιακής διατροφής, µιας και τον κυρίαρχο ρόλο παίζουν, ακόµα και σήµερα, τα αγνά και παραδοσιακά προϊόντα της ληµνίας γης. Οι περιπτώσεις δηµιουργικής κουζίνας είναι σχεδόν ανύπαρκτες, χωρίς αυτό να ενοχλεί καθόλου, αφού όλα όσα φτάνουν στο πιάτο σου, είναι αγνά, ολόφρεσκα και καλοµαγειρεµένα. Σε τούτο το νησί θα γευτείς µια µεγάλη ποικιλία εδεσµάτων, µεζέδων, ψαρικών, θαλασσινών και κρεάτων, και θα εκπλαγείς ευχάριστα από την αναπάντεχα απλή και εντελώς αυθεντική φινέτσα τους.
°A™TPONOMIA
∞ÏfiÙËÙ· Î·È ÔÈfiÙËÙ·
74
Ψάξε µόνο για τα αυθεντικά. Τα µαγαζιά όπου συχνάζουν οι ντόπιοι, είναι το µυστικό και η εγγύηση για να γευτείς το καλύτερο. Και µην σου περάσει ποτέ από το µυαλό ότι είναι λίγα εκείνα τα στέκια που µπορούν να ικανοποιήσουν τους απαιτητικούς ουρανίσκους. Ακόµα και στα πιο αποµακρυσµένα χωριουδάκια, θα βρεις το καφενεδάκι, για να πιείς ένα ρακί µε µεζέ. Πολλές φορές µπορεί να σε κεράσουν και να νιώσεις στο πετσί σου την πηγαία φιλοξενία, που σε άλλα µέρη έχει, δυστυχώς, εκλείψει. Καθώς η Λήµνος είναι ένα από τα πλουσιότερα νησιά του Αιγαίου (από τα πανάρχαια χρόνια υπήρξε σχεδόν αυτάρκες), έχει µια αξιόλογη γαστρονοµία, η οποία διατηρείται σε πολύ καλά επίπεδα λόγω της έλλειψης µαζικού τουρισµού. Εδώ ο φτηνός Greek mousaka είναι άγνωστος, ακόµα και στις πιο τουριστικές περιοχές, και τα φαγητά παραµένουν αυθεντικά και βασίζονται στις εξαιρετικές πρώτες ύλες του νησιού, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Η παγκόσµια τάση, που αποζητά την αυθεντική απλότητα, είναι κάτι που ούτως ή άλλως διαθέτει ήδη το νησί. Η
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
κουζίνα της Λήµνου έχει να παρουσιάσει ένα µοναδικό πλούτο, που παραµένει ανέγγιχτος από την εµπορευµατοποίηση και το «δήθεν». Οι βασικές επιρροές της γαστρονοµίας του νησιού, προέρχονται από την κεντρική Ελλάδα και τα νησιά της, τη Μικρασία και την Αίγυπτο Οι Ληµνιοί, που από τα πανάρχαια χρόνια υπήρξαν γεωργοί και κτηνοτρόφοι, φτιάχνουν τα φαγητά τους µε ντόπια προϊόντα, και ακολουθούν µια διατροφή ίδια µε το τοπίο του νησιού τους: λιτή και απέριττη. Αυτό που σήµερα θεωρείται «must» σε παγκόσµιο επίπεδο, για τους κατοίκους αποτελεί το αυτονόητο εδώ και αιώνες. Σιτάρι, όσπρια, γαλακτοκοµικά προϊόντα, χορταρικά, χοιρινό, κατσικίσιο και αρνίσιο κρέας, κοτόπουλο, κυνήγι, ψάρια και θαλασσινά (τα νοστιµότερα του Αιγαίου) αφθονούν σ’ αυτήν τη γη, σε αντίθεση µε το µοσχαρίσιο κρέας, που σπανίζει, µιας και τα µοσχάρια στο νησί είναι λιγοστά. Περίφηµες θεωρούνται οι πίτες µε τυριά και η κίτρινη κολοκύθα.
°A™TPONOMIA 75
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
°A™TPONOMIA
∏ ‰È·ÙÚÔÊ‹ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙ· ÚÔ˚fiÓÙ· Ù˘ Ì¿Ó·˜ Á˘ Î·È «√È ·ÌÈÁÒ˜ ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ Û˘ÓÙ·Á¤˜ Â›Ó·È Ôχ ·Ï¤˜ Î·È Û‡ÓÙÔ̘…», fiˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ë Û˘ÁÁڷʤ·˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ «™˘ÓÙ·Á¤˜ ÏËÌÓȷ΋˜ ÎÔ˘˙›Ó·˜» √˘Ú·Ó›· µ·ÁÈ¿ÎÔ˘.
™ÈÙ¿ÚÈ, ̤ÏÈ, ÎÚ·Û›! Αυτά τα τρία αγαθά αποτελούν τη βάση της ληµνιακής παράδοσης. Από εκεί και πέρα, ψάξε και βρες τον περίφηµο, από εξαιρετικό γάλα, τραχανά µε τον οποίο φτιάχνουν νοστιµότατες σούπες, ξεχωριστές πίτες, πλιγούρι, - όλα από το ευλογηµένο σιτάρι. ∆εν είναι τυχαίο, άλλωστε, που η Λήµνος χαρακτηρίστηκε ως ο σιτοβολώνας της Αθηναϊκής ∆ηµοκρατίας, την εποχή της παντοδυναµίας της, και, αργότερα, της Κωνσταντινούπολης. Εξαιρετική φήµη έχουν, επίσης, τα παξιµάδια και το ληµνιό αλεύρι, µε το οποίο φτιάχνουν όχι µόνο θαυµάσιο ψωµί, αλλά και φλοµάρια.
∆˘Ú› Εκτός από τα φρεσκότατα ψάρια, που ψαρεύονται από τη γύρω πεντακάθαρη θάλασσα, σπουδαία θέση στο καθηµερινό τραπέζι κατέχουν και τα γαλακτοκοµικά προϊό-
76
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
°A™TPONOMIA
ª¤ÏÈ Το εξαιρετικής ποιότητας µέλι της Λήµνου, µοσχοβολάει θυµάρι και θεωρείται ένα από τα καλύτερα και ακριβότερα της Ελλάδας. Παλαιότερα το παρήγαγαν εύποροι κάτοικοι του νησιού, που είχαν σαν χόµπι τη µελισσοκοµία, σήµερα, όµως, υπάρχουν πολλοί ερασιτέχνες και άλλοι
&
ντα, µε πρώτο και καλύτερο το ληµνιό καλαθάκι (περίφηµη φέτα). Για την παρασκευή του, χρησιµοποιούν πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα, το οποίο πήζουν µέσα στα τυροβόλια (καλαθάκια πλεγµένα µε πράσινα βούρλα). Υπάρχει το φρέσκο και το ξερό ή µελίπαστο, που το στεγνώνουν σε σκιερά µέρη τα καλοκαίρια.
§∏ª¡√™
∆· ÊÏÔÌ¿ÚÈ· Â›Ó·È ·Ú·‰ÔÛȷΤ˜ ¯ÂÈÚÔÔ›ËÙ˜ ¯˘ÏÔ›Ù˜, ÔÈ Ôԛ˜ ÊÙÈ¿¯ÓÔÓÙ·È ·fi ·Ï‡ÚÈ, Á¿Ï· Î·È ·‚Á¿. ∏ ·Ú·Û΢‹ ÙÔ˘˜ ··ÈÙÔ‡ÛÂ Û˘ÏÏÔÁÈ΋ ‰Ô˘ÏÂÈ¿, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÔÈ ÓÔÈÎÔ΢ڤ˜ Ì·˙‡ÔÓÙ·Ó fiÙ ÛÙÔ ¤Ó· Î·È fiÙ ÛÙÔ ¿ÏÏÔ Û›ÙÈ Û οı ÁÂÈÙÔÓÈ¿ ηÈ, ·Ó¿ÌÂÛ· Û ÙÚ·ÁÔ‡‰È·, ÎÔ˘ÙÛÔÌÔÏÈ¿ Î·È ·Ó¤Î‰ÔÙ·, ˙‡ÌˆÓ·Ó Î·È ¿ÓÔÈÁ·Ó ÙÔ Ê‡ÏÏÔ ÙÔ˘˜. ∏ Û˘Ó‹ıÂÈ· ·˘Ù‹ ‰ÂÓ ·ÔÎÏ›ÂÙ·È Ó· ÎÚ·Ù¿ÂÈ Ì¤¯ÚÈ ÙȘ ̤Ú˜ Ì·˜, Û οÔÈ· ¯ˆÚÈ¿.
77
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
°A™TPONOMIA
τόσοι σωστοί επαγγελµατίες, από τους οποίους µπορείς να προµηθευτείς αγνό προϊόν. Μη φύγεις σε καµία περίπτωση από το νησί χωρίς να γευτείς το µέλι του.
78
∫Ú¤·˜
∂‰Ò ı· Á¢Ù›˜, ›Û˘, ÙÔ˘˜ ÓÔÛÙÈÌfiÙÂÚÔ˘˜ ·ÛÙ·ÎÔ‡˜ Ù˘ Á˘, Ô˘ Â›Ó·È ÔÏÔ˙ÒÓÙ·ÓÔÈ, ÊÚÂÛÎfiÙ·ÙÔÈ, ÓfiÛÙÈÌÔÈ Î·È Û ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ÙÈÌ‹! √È Á‡ÛÂȘ Ô˘ Û˘Ó·ÓÙ¿˜ Û‹ÌÂÚ· ÛÙȘ Ù·‚¤ÚÓ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Î·È Ôχ ·fi ÙȘ ÛÈÙÈΤ˜.
Για τους Ληµνιούς, κρέας σηµαίνει αρνί ή κατσίκι. Το χοιρινό το έσφαζαν την εποµένη των Χριστουγέννων και το γεγονός αυτό αποτελούσε οικογενειακή γιορτή. Απ’ αυτό δεν πετούσαν σχεδόν τίποτα. Το µοσχάρι έπαιζε και παίζει πολύ µικρό ρόλο στην καθηµερινότητά τους. Κρέας για τους κατοίκους είναι, επίσης, και ο κόκορας, µε τον οποίο φτιάχνουν σούπα ή κοκκινιστό µε φλοµάρια.
æ¿ÚÈ· Οι Ληµνιοί έγιναν ψαράδες και εξοικειώθηκαν µε τη γεύση των θαλασσινών µόλις τους 2 τελευταίους αιώνες, µετά την αποµάκρυνση, δηλαδή, του κινδύνου των πειρα-
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
æˆÌ› Î·È ·ÍÈÌ¿‰È· Εξαιρετικές είναι οι ποικιλίες ψωµιών και παξιµαδιών, από σταρένιο, σιµιγδαλένιο ή ανάµεικτο µε κριθάρι αλεύρι: εφτάζυµα (αφράτα και αρωµατικά παξιµάδια, ζυµωµένα µε µαγιά και µύκητα ρεβιθιού), κλίκια (µικρά τυρόψωµα σε σχήµα σαλίγκαρου), κλεφτόψωµο (ψωµί αλειµµένο µε µέλι και πασπαλισµένο µε άχνη ζάχαρη, που, σύµφωνα µε την παράδοση, φτιάχνεται από τη µάνα της νύφης, πριν από το γάµο, και «κλέβεται» από µια γειτόνισσα, η οποία το µοιράζει στη γειτονιά)
§∏ª¡√™
τών. Τη µαγεία του περιττού και της πολυτέλειας, τη διδάχθηκαν από τους Μικρασιάτες και τους πρόσφυγες της Πόλης, και επηρεάστηκαν από τις κοσµοπολίτικες διατροφικές συνήθειες των πλουσίων του Ρωµαίικου Γιαλού. Παρ’ όλα αυτά, µέχρι σήµερα, δεν παύει να υπάρχει στην κουζίνα τους έντονο το στοιχείο της παράδοσης.
∆Ú·¯·Ó¿˜ °A™TPONOMIA
Είναι περίφηµος ο ληµνιός σταρένιος τραχανάς. Την παλιά εποχή, άλεθαν το σιτάρι σε πέτρινο χερόµυλο, το ανακάτευαν µε ξινισµένο γάλα, το άφηναν στον ήλιο να στεγνώσει και, τέλος, το περνούσαν από σήτες. Μέχρι σήµερα τον χρησιµοποιούν για να φτιάχνουν νοστιµότατες σούπες, πίτες, γεµιστούς ντολµάδες ή για να συνοδεύουν το αρνίσιο κρέας. Φάβα ή, σύµφωνα µε την ντοπιολαλιά, αύκος: ένα εξαιρετικά σπάνιο όσπριο. Πρόκειται για µικρό πράσινο µπιζέλι, που, αφού ξεραθεί στον ήλιο, τρίβεται σε µυλόπετρες. Όταν βράσει, γίνεται σαν κρέµα, έχει πράσινο χρώµα και είναι ιδιαίτερα γλυκό.
79
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
∆Ô˘ÚÛÈ¿ Το µελιτζανάκι και το αγγουράκι δεν λείπουν ποτέ από τα καφενεία, αλλά και από τα περισσότερα σπίτια.
§·¯·ÓÈο Άγρια χόρτα του βουνού, µαυροµάτικα φασολάκια, κουκιά φρέσκα ή ξερά και αµπελοφάσουλα, είναι κάποια µόνο από τα απαραίτητα λαχανικά του ληµνιώτικου τραπεζιού. Μ’ αυτά φτιάχνουν το τουρλού, την ονοµαστή, δηλαδή, σπεσιαλιτέ της Λήµνου, που θυµίζει µπριάµι.
£·Ï·ÛÛÈÓ¿ Μεγάλη και η ποικιλία στις συνταγές των ψαρικών και των θαλασσινών. Υπέροχη σπεσιαλιτέ θεωρείται ο αστακός µε άγρια χόρτα, άνηθο και κριθαράκι ή κοφτό µακαρονάκι, αλλά και τα καλαµαράκια, οι σουπιές ή το χταπόδι πιλάφι, µε ή χωρίς ντοµάτα.
°A™TPONOMIA
™ÎÔÚ‰·ÏÈ¿ Κυρίως µε αµύγδαλα, αφού η περιοχή έχει πολλές αµυγδαλιές. Ταιριάζει υπέροχα στα τηγανητά ψάρια, όπως ο µπακαλιάρος ή το σκυλόψαρο, αλλά και στα φρέσκα κουκιά ή παντζάρια.
¶›Ù˜ Στη Λήµνο οι πίτες αποτελούσαν και αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο. Χορτόπιτες, τυρόπιτες, µπουγάτσες, πίτες µε τραχανά και τόσες άλλες.
°Ï˘Î›ÛÌ·Ù· Αναζητήστε τους σαµσάδες, φύλλα ζύµης τυλιγµένα στο σουσάµι και πασπαλισµένα µε µέλι. Πολλά σιροπιαστά, γλυκά του κουταλιού, πίτες γλυκές, πασχαλινές κουλούρες, γλυκά µε µέλι ή πετιµέζι και τα βενιζελικά, είδος φοντάν µε αµύγδαλο και σοκολάτα σκεπασµένα µε γλάσο βανίλιας
80
KPA™I
AÚ¯·›Â˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·ÌÂÏÔηÏÏȤÚÁÂÈ·˜ ÛÙÔ ÓËÛ›, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó, ÂÎÙfi˜ ÙˆÓ ¿ÏψÓ, Î·È ÙËÓ ÚÒÙË ÚËÙ‹ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È·ı·Ï¿ÛÛÈÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ ÔÈÓÂÌÔÚ›Ô˘ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô
KPA™I
T
ο στίγµα του αµπελιού και τη σηµασία του στο νησί, τα δίνει η σύνδεση του Ηφαίστου µε τον πρώτο βασιλιά της Λήµνου, το Θόαντα. Η αµπελοοινική Λήµνος είναι γνωστή στον Όµηρο, ο οποίος αναφέρει στην Ιλιάδα ότι µε ληµνιό κρασί ευφραίνονταν οι Αχαιοί, όσο βαστούσε η πολιορκία της Τροίας. Από τότε µέχρι και σήµερα, το κρασί, πλάι στα σιτηρά, δεν έπαψε να συγκαταλέγεται σταθερά στα κύρια προϊόντα του νησιού, µε ικανό πλεόνασµα για εξαγωγές. Τη σηµασία, ακριβώς, της τοπικής οινοπαραγωγής, οι αρχαίοι κάτοικοι της Ηφαιστείας την έχουν απεικονίσει σε κάποιες νοµισµατικές κοπές, άλλοτε µε την κεφαλή του ∆ιόνυσου κι άλλοτε µε ένα τσαµπί σταφύλι.
§ËÌÓ›· ¿ÌÂÏÔ˜ Όπως οι περισσότεροι οίνοι πολυτελείας της ελληνικής αρχαιότητας ήταν γνωστοί µε το όνοµα του τόπου παραγωγής τους, έτσι και το κρασί της Λήµνου: «Τας λήµνιας αµπέλους» τραγούδησε ο χορός των γεωργών της Αττικής στην «Ειρήνη» του Αριστοφάνη, και ο Πολυδεύκης, στον «Ονο-
82
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
KPA™I
µαστικό», αναφέρεται οµοίως στη «ληµνίαν άµπελον». Οι πρώτες αξιόπιστες όσο και εµπεριστατωµένες µαρτυρίες σχετικά µε τους αµπελώνες και το ύψος παραγωγής του κρασιού στη Λήµνο, που ανάγονται στα υστεροβυζαντινά χρόνια (1261-1453 µ.Χ.), αφορούν στα κτήµατα, κυρίως τα µετόχια, των µονών του Αγίου Όρους.
∆Ô §ËÌÓÈfi ‹ ηϷ̿ÎÈ Η πιο αρχαία ποικιλία του νησιού είναι το καλαµπάκι. Με ρώγα στο µέγεθος ενός νυχιού, έχει πολλά κουκούτσια και έντονη χρωστική. Αν και σχετικά νόστιµο, συνήθως δεν προορίζεται για βρώση, αλλά µόνο για παρασκευή κρασιού. Η ποικιλία των µαύρων σταφυλιών καλαµπάκι διαδόθηκε σε διάφορα σηµεία της Ελλάδας, κυρίως στη Χαλκιδική, όπου εκεί -εκτός συνόρων του νησιού- απέκτησε την ονοµασία προέλευσης: Ληµνιό.
84
§∏ª¡√™
ªÔÛ¯¿ÙÔ ∞ÏÂÍ·Ó‰Ú›·˜
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
Μέχρι το 1910 περίπου, οπότε και εισήχθη στη Λήµνο η ποικιλία µοσχάτο Αλεξανδρείας (οι ντόπιοι το ονοµάζουν εγγλέζικο ή εγγλέζικα κλήµατα), καλλιεργούνταν µόνο µαύρα σταφύλια, δηλαδή οι ποικιλίες καλαµπάκι, γκντούρα και φωκιανά. Σήµερα, το µοσχάτο Αλεξανδρείας, όντας περισσότερο προσοδοφόρο, έχει παραγκωνίσει σε πολύ µεγάλο βαθµό τις υπόλοιπες ντόπιες ποικιλίες, αφού, σύµφωνα µε επίσηµα στοιχεία, το 1992 κάλυψε το 95% της συνολικής σταφυλοπαραγωγής.
À„ËÏfi‚·ıÌ· ÎÚ·ÛÈ¿ Το ηφαιστειογενές του εδάφους, που είναι φτωχό σε ασβέστιο, οι κλιµατολογικές συνθήκες, τα θερµά και ξηρά καλοκαίρια και οι λίγες βροχοπτώσεις, βοηθούν στο να δώσουν τα σταφύλια της Λήµνου, τόσο το µοσχάτο Αλεξανδρείας όσο και το ληµνιό, υψηλούς αλκοολικούς βαθµούς.
√È ÁÔ‡‚˜-Ï·ÍÂ˘Ù¿ Èı¿ÚÈ· KPA™I
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και παράλληλα µε άλλες παραδοσιακές τεχνικές, σε τρία γειτονικά χωριά, στο µυχό του κόλπου του Μούδρου, για την παρασκευή κρασιού, ασκούσαν µια ιδιότυπη πρακτική. Πρόκειται για υπόγειες, λαξευµένες στο µαλακό φυσικό βράχο, ευµεγέθεις πιθαρόσχηµες κοιλότητες - µπορείς να τις δεις σε πυκνές συστάδες στα χωριά Ρεπανίδι και Ρωµανού. Στα δυο αυτά χωριά, οι εκτεταµένοι κοινοτικοί χώροι µε τις πολυάριθµες κοιλότητες, είναι γνωστοί µέχρι σήµερα µε την ονοµασία Τσγούβες. Στο χωριό Βάρος, το κάθε σπιτικό έχει συνήθως τη δική του εγκατάσταση, που οι ντόπιοι αποκαλούν γούβα. Αυ-
85
KPA™I
τά τα λαξευτά στο βράχο πιθάρια, άλλοτε χρησίµευαν σαν πατητήρια κι άλλοτε για τη συγκέντρωση και φύλαξη του γλεύκους, όσο διαρκούσε η ζύµωση. Η σύνθλιψη της µεγάλης ποσότητας σταφυλιών, γινόταν δίπλα στις γούβες, είτε µέσα σε µεγάλους ξύλινους κάδους, που τους µετέφεραν εκεί την ηµέρα του τρύγου, είτε σε ένα σχετικά αβαθές σκάµµα, το παραβούτο, που ήταν λαξευµένο στο πλάι της πιθαρόσχηµης κοιλότητας, µε την οποία συνδεόταν µέσω ενός στενού αυλακιού, για την απορροή του γλεύκους.
√ ÙÚ‡ÁÔ˜ ÛÙË §‹ÌÓÔ Ανάλογα µε τις καιρικές συνθήκες, γύρω στις 15-20 Σεπτέµβρη, ο τρυγητός γινόταν κυρίως από γυναίκες, ενώ το ταυτόχρονο πάτηµα των σταφυλιών το έκαναν, κατά κανόνα, άντρες. Οι πυκνές συστάδες των πατητηριών στο Ρωµανού και το Ρεπανίδι, µετατρέπονταν τότε σε «πολύβουο µελίσσι». Με σύµπνοια και αµοιβαία προθυµία, η µία οικογένεια βοηθούσε εθελοντικά την άλλη, τόσο στον τρυγητό και στη µεταφορά των φορτωµάτων από τα αµπέλια, όσο και στο πάτηµα των σταφυλιών. Τα πρώτα φορτώµατα –ένα-δύο γοµάρια– πατιούνταν κατά βούληση κατευθείαν µέσα στις ίδιες γούβες, ενώ την υπόλοιπη ποσότητα σταφυλιών την πατούσαν µέσα σε ξύλινα ή λαξευµένα παραβούτια. Στέµφυλα και γλεύκος διοχετεύονταν στη γούβα, για τη ζύµωση, και παρέµεναν εκεί µία εβδοµάδα περίπου. Όσοι επιθυµούσαν µπρούσκο κρασί, τα άφηναν περισσότερο, µέχρι και 40 ηµέρες, κλείνοντας το 86
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
∏ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÎÚ·ÛÈÔ‡ Για τη µεταφορά του στο σπίτι, όπου το µετάγγιζαν σε µικρά, συνήθως, βαρέλια, χρησιµοποιούσαν µεγάλα λαγήνια, τους σουρλάδες. Οι σουρλάδες εισάγονταν, αρχικά, στο νησί, αργότερα όµως άρχισαν να τους κατασκευάζουν στα τσουκαλαριά του γειτονικού Κότσινα. Για να αποφευχθεί το ενδεχόµενο σπάσιµο των σουρλάδων, τοποθετούσαν µέσα στα κοφίνια άχυρα και χόρτα.
§∏ª¡√™
στόµιο µε λίθινο πώµα. Για την άντληση, βύθιζαν στη γούβα ένα καλάθι, σούρωναν µέσα του το κρασί και, απαλλαγµένο πλέον από τα στέµφυλα, το έβαζαν σε µικρά εύχρηστα δοχεία ή σε κρατούνες (νεροκολοκύθες).
∆¯ÓÈΤ˜ ÔÈÓÔÔ›ËÛ˘
KPA™I
Η προετοιµασία του βαρελιού, προκειµένου να δεχτεί το καινούργιο κρασί, ήταν σύνθετη: αφαιρούσαν την παλιά οινολάσπη ή ουλιά, πλένοντάς το καλά δύο-τρεις φορές µε νερό, µέσα στο οποίο έριχναν µικρά χαλίκια, ενώ, στη συνέχεια, για την αποτελεσµατικότερη απολύµανσή του, έκαιγαν στο εσωτερικό του θειαφοκέρια (χοντρές κλωστές διαποτισµένες µε διάλυµα θειαφιού, που τις κρεµούσαν από την επάνω µεγάλη τρύπα του). Η όλη προετοιµασία έκλεινε µε το στυφάρισµα: έπλεναν το βαρέλι µε ζεµατιστό, αυτήν τη φορά, νερό, µέσα στο οποίο έριχναν δεντρολίβανο, φύλλα κυδωνιάς, φλισκούνι, θυµάρι και βασιλικό. Μ’ αυτό τον τρόπο, προσέδιδαν στα βαρέλια, αλλά και στο ίδιο το κρασί, όλες αυτές τις χαρακτηριστικές ευωδιές.
87
KPA™I
§·Î·ÚÈ¿ - ڷηÚÈ¿: ÙÔ ÏËÌÓÈfi ڷΛ Μετά την ολοκλήρωση της άντλησης από τις γούβες, κάλυπταν τα εναποµείναντα στέµφυλα µε µια στρώση κουµδιών (ξερών φυκιών), ώστε να εξασφαλίσουν την απαιτούµενη υγρασία, ξανασφράγιζαν το στόµιο µε το λίθινο πώµα και αχυρολάσπη, και τα άφηναν έτσι για ενάµιση-δύο µήνες περίπου. Κατόπιν τα µετέφεραν στα λακαριά ή ρακαριά (από τη λέξη ρακί), όπου, µετά από βρασµό και διπλή απόσταξη, έβγαζαν το τσίπουρο/ρακί. Σύκα, σταφίδες, κριθάρι, κρεµµύδια, καλαµπόκι, µοσχοκάρυδο, µέλι, µαστίχα και κυρίως γλυκάνισο, ήταν τα συστατικά που προσέθεταν στο τσίπουρο, προκειµένου να αποκτήσει περισσότερη γλυκύτητα και ευωδιά, αλλά και το γαλακτερό χρώµα ύστερα από την πρόσµειξή του µε το νερό. Μετά το πέρας των οινοπαρασκευαστικών δραστηριοτήτων, οι γούβες καθαρίζονταν επιµελώς, αφήνονταν ανοιχτές, ώσπου να στεγνώσουν και, τέλος, σφραγίζονταν ερµητικά, για να διατηρηθούν καθαρές µέχρι τον επόµενο Σεπτέµβριο. Στα υπόλοιπα χωριά της Λήµνου, αντί για λαξευτούς ληνούς (γούβες), είχαν µεγάλα πήλινα πιθάρια, που τα έχωναν στο έδαφος.
√È ÔÈÎÈϛ˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ›ӷÈ: 1. Το µοσχάτο Αλεξανδρείας, που έχει σχετικά αραιές και µεγάλες ρώγες και στην Ελλάδα καλλιεργείται σχεδόν αποκλειστικά στη Λήµνο. Τα σταφύλια αυτά έχουν κουκούτσια και είναι εξαιρετικά νόστιµα, ενώ, αν ξεραθούν στον ήλιο, δίνουν µια γευστική σταφίδα. Η ιδέα παραγωγής γλυκού κρασιού από τη συγκεκριµένη ποικιλία, οφείλεται στην ιδιότητά της να φτάνει σε µεγάλο βαθµό περιεκτικότητας σακχάρων. 2. Η ερυθρή αρχαία ελληνική ποικιλία ληµνιό, που τοπικά την ονοµάζουν καλαµπάκι.
∆· ÎÚ·ÛÈ¿ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘ Λευκός Ξηρός Οίνος, Ηµίξηρος Λευκός και Ηµίγλυκος, Μοσχάτος Λήµνου, Λευκός-Γλυκύς, Γλυκύς Φυσικός, από διαλεχτούς αµπελώνες, Αιγαιοπελαγίτικος Λευκός Ξηρός, Ερυθρός Ξηρός, Ροζέ Ξηρός, Ρετσίνα και οι πρώτης ποιότητας, βιολογικής καλλιέργειας, Άρωµα Λήµνου και ∆ρύινος Άρωµα Λήµνου.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
Η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισµών Λήµνου, που ιδρύθηκε το 1937 Μερικά από τα κρασιά της: Οίνοι ΟΠΕ: Μuscat de Lemnos & Muscat de Lemnos Gran Cru Oίνοι ΟΠΑΠ: Άρωµα Λήµνου, Άρωµα Λήµνου δρύινος, Λήµνος ξηρός, Λήµνος Ηµίγλυκος, Λήµνος ηµίξηρος.
&
Μύρινα 81400 Τηλ.: 22540-22212, 22296 e-mail : easlim@otenet.gr
§∏ª¡√™
√È ÔÈÓÔ·Ú·ÁˆÁÔ› ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ∂∞™ §‹ÌÓÔ˘
ÕÏÏÔÈ ÔÈÓÔ·Ú·ÁˆÁÔ› ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ›ӷÈ: πˆ¿ÓÓ˘ ∫ÚÂÌ̇‰·˜ & ™È· ∂∂ Πεδινό Λήµνου, τηλ.: 22540-92635, 92316 e-mail : kremkon@otenet.gr
Η οικογενειακή αυτή επιχείρηση λειτουργεί από το 1935. Οι οίνοι της επιχείρησης: ∆ίπολις, λευκός ξηρός, από µοσχάτο Αλεξανδρείας Ντούγια, ερυθρός ξηρός από ληµνιό (καλαµπάκι) Άνθοινος, ερυθρός ξηρός από γεωργιανό
KPA™I
√ÈÓÔÔÈ›· ÷Ù˙ËÁˆÚÁ›Ô˘ 81401 Καρπάσι Λήµνου Τηλ: 22540 31082
Ιδρύθηκε από τον πολυπράγµονα Πέτρο Χατζηγεωργίου, το 1987. Τα κρασιά του είναι από τα πιο γνωστά ληµνιά της χώρας µας. Μεγάλη εµπορικότητα σηµειώνει το Λήµνια Γη». κρασί ΟΠΑΠ «Λ
√ÈÓÔÔÈ›· ¶. Èӿ - ¶. µ¿ÛÙ·Ú‰Ô˘ & ™È· √∂. 81401 Καµίνια Μούδρου Λήµνος Τηλ: 22540-91100
Λειτουργεί από το 1994. Γνωστότερα κρασιά του τα λευκά ξηρά Φιλονόη & Ιλιόνη Λήµνος
89
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
π. ™·‚‚fiÁÏÔ˘ – ¶. ∆ÛÈ‚fiÏ·˜
KPA™I
«Οίνοι και Αποστάγµατα Λήµνου» 81400 Κάσπακας Λήµνου Τηλ.: 22540 22270, 210-2024806 Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2002 και παράγει ποιοτικά κρασιά και αποστάγµατα, από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας. Κρασιά της εταιρείας: Ταξίδι στη Λήµνο, από µοσχάτο Αλεξανδρείας Ηφαιστιάς Ληµνιό, µε cabernet Sauvignon La Terra, επιδόρπιος οίνος από µοσχάτο Αλεξανδρείας
N. KÔ˘ÎÔ˘Ï‹ıÚ·˜ & YÈÔÈ O.E. Aτσική Λήµνου 814 01 Tηλ.: 22540 31207, Fax: 22540 31470, e-mail: krini@ath.forthnet.gr Kαθαρά οικογενειακή επιχείρηση (έξι αδέλφια), λειτουργεί από το 1977 παράγοντας και εµφιαλώνοντας τα παραδοσιακά αναψυκτικά KPHNH. Aπό το 1995 λειτουργεί παραδοσιακό αποστακτήριο για τσίπουρο. Tο 2008 ίδρυσε µικρό σύγχρονο οινοποιείο και αποσταγµατοποιείο. ∆ιαθέτει 100 στρέµµατα ιδιόκτητων αµπελώνων και έχει πιστοποιηθεί µε ISO 22000για την ασφάλεια και την ποιότητα των προϊόντων της. Παράγει και εµφιαλώνει: Ληµνια Άµπελος OΠAΠ, από µοσχάτο Αλεξανδρείας Ληµνια Γεύση, ερυθρό από καλαµπάκι ληµνιό Kρασί λευκό & ερυθρό, σε συσκευασίες ασκού Tσίπουρο, χωρίς & µε γλυκάνισο 90
¢IA¢POME™
Y¤Úԯ˜ ·Ú·Ï›Â˜, ÌÔÓ·‰ÈΤ˜ ‰È·‰ÚÔ̤˜, ÁÚ·ÊÈÎÔ› ÔÚÌ›ÛÎÔÈ, ·Ó¿ÁÏ˘ÊÔÈ ÏfiÊÔÈ, ˙ˆÓÙ·Ó¿ ¯ˆÚÈ¿
¢IA¢POME™ 92
µ‹Ì· –‚‹Ì· ÛÙÔ ¢‹ÌÔ
MYPINA™ £¤ÚÌ· Φεύγοντας από την πόλη της Μύρινας, προς βόρεια και ανατολικά του νησιού, ακολούθησε στον κεντρικό δρόµο την ταµπέλα, που θα σε οδηγήσει στα Θέρµα. Στρίβοντας δεξιά, θα βρεθείς σε µια περιοχή κατάφυτη από πλατάνια και λεύκες. Στα Θέρµα, όπως ονοµάζονται, υπάρχουν ιαµατικές πηγές, και γι’ αυτό το λόγο, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της τουρκοκρατίας στο νησί, είχαν χτιστεί στην περιοχή περίφηµα χαµάµ. Σήµερα, δίπλα στα αποµεινάρια τους, υπάρχει οργανωµένο συγκρότηµα λουτρών, που λειτουργεί καθηµερινά, καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου,
∆Ô ªÔ˘ÛÂ›Ô §‹ÌÓÔ˘
∆Ô ÂÎÎÏËÛ¿ÎÈ Ù˘ ∞Á›·˜ ¶·Ú·Û΢‹˜, Ô˘ ‰ÂÛfi˙ÂÈ ÛÙÔ ÏfiÊÔ
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
∆ÔÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ πÂÚÔ‡ Ù˘ ∞ÚÙ¤ÌȉԘ ÛÙÔ ÍÂÓÔ‰Ô¯ÂÈ·Îfi Û˘ÁÎÚfiÙËÌ· ÙÔ˘ Porto Palace
&
∆Ô ∂ÈÛÎÔ›Ô, ÙÔ µ˘˙·ÓÙÈÓfi ªÔ˘Û›Ô, ªËÙÚÔÔÏÈÙÈÎfi˜ Ó·fi˜ Ù˘ ∞Á›·˜ ∆ÚÈ¿‰Ô˜
§∏ª¡√™
∆È ı· ‰ÂȘ:
∆ËÓ ¶·Ó·ÁÈ¿ ÙËÓ ∫·Îη‚ÈÒÙÈÛ·
™Ù· must: ∆· £¤ÚÌ· ÁÈ· Ó’ ·ÔÏ·‡ÛÂȘ ¤Ó· spa bath Û’ ¤Ó· ·Ú¯¤ÁÔÓÔ ÙfiÔ ∫·Ê¤ Î·È ÎÔ˘‚¤ÓÙ· ÛÙ· ÎÂÓÙÚÈο ηÊÂÓ›· Ì ηʤ, ڷΛ ‹ ÌÂ˙¤
¢IA¢POME™
και προσφέρει µια εναλλακτική µορφή αναψυχής σε όσους επιθυµούν να επωφεληθούν από τις ιαµατικές ιδιότητες των θερµών υδάτων του Ηφαίστου, µέσα σε ένα µαγευτικό περιβάλλον. Το νερό των Θέρµων πίνεται, θεραπεύει τις δερµατικές παθήσεις και τα ρευµατικά, είναι χαµηλό σε άλατα και η θερµοκρασία του κυµαίνεται στους 44ο C.
™ÙÔ˘ ÚÔÊ‹ÙË ∏Ï›· Ù· ÛÔοÎÈ·… Αν έχεις χρόνο, περπάτησε από τα Θέρµα προς το βουνό -µια φανταστική διαδροµή 374 µέτρων- µέχρι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Η θέα από εκεί είναι πανοραµι-
93
¢IA¢POME™
κή και πραγµατικά απίστευτη: δαντελωτά ακρογιάλια, ξέρες και στεριές ολόγυρα, το φράγµα που βρίσκεται ανάµεσα στο βουνό Κρύκελα και τον Άγιο ∆ηµήτριο και, αν η ατµόσφαιρα είναι καθαρή, η κορφή του Αγίου Όρους, η Θάσος, η Σαµοθράκη και η Ίµβρος!
∫ÔÚÓfi˜ - ∫¿Û·Î·˜ - ∞˘ÏÒÓ·˜ ŸÚÌÔ˜ ÕË-°È¿ÓÓË Ακολουθώντας τον κεντρικό δρόµο, µε κατεύθυνση πάντα προς τα βορειοανατολικά, στρίβεις αριστερά και φτάνεις στον Κορνό, ένα υπέροχο αµφιθεατρικό αρχοντοχώρι, µε εντυπωσιακά σπίτια Ληµνιών που έζησαν στην Αίγυπτο. Το χωριό πήρε το όνοµά του από έναν κρουνό (βρύση) της πλατείας του.
96
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¢IA¢POME™
∏ ·Ú·Ï›· ÙÔ˘ ÕË-°È¿ÓÓË Η πολύ κοντά στην πόλη και εύκολα προσβάσιµη παραλία του Άη-Γιάννη, είναι από τις πιο δηµοφιλείς του νησιού. Γύρω από την παραλία υπάρχουν πολλά εξοχικά σπίτια, που οι αυλές τους «ξεχειλίζουν» από τα χρώµατα και τα αρώµατα των λουλουδιών και των περικοκλάδων. Εδώ θα βρεις ενοικιαζόµενα δωµάτια.
&
∫¿Û·Î·˜ Είναι ένα κουκλίστικο χωριό, σαν αυτά των καρτ-ποστάλ. Κρεµασµένο στην πλαγιά του βουνού Άγιος Αθανάσιος και κρυµµένο από τη θάλασσα (εκείνοι που το έχτισαν, ήθελαν να το προστατέψουν από τους πειρατές), είναι σίγουρα ένα από τα must go there του νησιού. Απόλαυσε τη θέα της υπέροχης χαράδρας και χάζεψε τα πετρόχτιστα σπίτια και τα στενά δροµάκια του. Ονοµαστοί είναι, όµως, και οι χτιστάδες του και τα ξεροτρόχαλά τους, τοίχοι, δηλαδή, χτισµένοι µε πέτρα, χωρίς συγκολλητικά υλικά.
§∏ª¡√™
Η διαδροµή µέχρι το χωριό Κάσπακα είναι κάτι περισσότερο από συγκλονιστική, ενώ ο δρόµος για τον Αυλώνα έχει υπέροχη θέα προς τη θάλασσα και αναδίδει ένα κοσµοπολίτικο άρωµα, αφού στην περιοχή έχουν χτιστεί πολλές βίλες µε πισίνες. Αν στρίψεις αριστερά, θα συναντήσεις την οργανωµένη παραλία των Ρηχών Νερών, µε το «Ακτή Μύρινα» και το «Porto Palace», τις δυο µεγάλες ξενοδοχειακές µονάδες, ενώ αν συνεχίσεις ίσια µπροστά, θα βρεθείς στην παραλία του Αυλώνα. ∆ιασχίζοντας το βουνό Άγιος Αθανάσιος θα φτάσεις στην εκπληκτική παραλία του Άη-Γιάννη.
97
¢IA¢POME™
¶Ï·Ù‡ Αν οδηγήσεις 2 χλµ. νότια της Μύρινας, θα συναντήσεις το γραφικό Πλατύ. Λέγεται ότι στη θέση του παλαιότερα υπήρχε ένα κάστρο. Με στενά δροµάκια και όµορφα σπίτια, το χωριό αυτό είναι χτισµένο πάνω σε λόφο και αγναντεύει την απεραντοσύνη του Αιγαίου. Στη δεξιά πλευρά του όρµου του, υπάρχει το νησάκι ∆ιαβάτες, που είναι φοβερός ψαρότοπος και στάση για τους σκαφάτους. Από κάτω απλώνεται η αµµουδερή παραλία του, µε τα καταπράσινα νερά της. Το Πλατύ είναι ένα από το πιο οργανωµένα και στυλάτα τουριστικά θέρετρα του νησιού.
¶Ï·Á›ÛÔ˘ ªÒÏÔ˜ – ∞Á›· ¶·Ú·Û΢‹¶·Ú·Ï›· £¿ÓÔ˘˜ Από δω και πέρα και ακολουθώντας την κεντρική αρτηρία, η περιοχή έχει να αναδείξει υπέροχες αµµουδερές παραλίες και µαγευτικούς ορµίσκους. Πλαγίσου Μώλος
98
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¶·Ó·Á›· Ë ∫·Îη‚ÈÒÙÈÛÛ·
¢IA¢POME™
Οδηγώντας ανάµεσα από τα εντυπωσιακά γεωλογικά σχήµατα των λόφων και διασχίζοντας το όρος Κάκκαβος, έχε το νου σου για την πινακίδα που δείχνει το δρόµο για την Παναγία την Κακκαβιώτισσα. Ακολούθησε το χωµατόδροµο, ξέροντας ότι σύντοµα θα βρεθείς µπροστά σ’ ένα συγκλονιστικό θέαµα. Τεράστιοι βράχοι, διαφόρων σχηµάτων, κρύβουν µέσα στα σπλάχνα τους ένα εκκλησάκι. Το λευκό του χρώµα κάνει µια καταπληκτική αντίθεση µε το γήινο των βράχων, ενώ τα µπλε κάγκελά του, σου υπενθυµίζουν ότι πράγµατι βρίσκεσαι σε ένα από τα πιο όµορφα αιγαιοπελαγίτικα νησιά. Αν είσαι φαν της πεζοπορίας, ξεκίνα νωρίς το πρωί και πάρε το µονοπάτι που οδηγεί εκεί. Ο καθαρός αέρας, η διαδροµή, αλλά και η θέα, θα σου µείνουν αξέχαστα.
§∏ª¡√™
και η απάνεµη οργανωµένη παραλία της Αγίας Παρασκευής. Κάνε µια στάση για µια αναζωογονητική βουτιά στα καθαρά νερά αυτής της περιοχής, που το καλοκαίρι σφύζει από ζωντάνια, καθώς αποτελεί τον προσφιλή προορισµό των τουριστών. Το εκκλησάκι που δεσπόζει στον απέναντι λόφο, είναι η Αγία Παρασκευή. Στα δυο χιλιόµετρα, θα συναντήσεις το πανέµορφο κρεµαστό χωριό Θάνος. Σεργιάνισε στην όµορφη πλατεία, µε την εντυπωσιακή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, απόλαυσε τη θέα από ψηλά και γνώρισε την υπέροχη παραλία του, µε τα κρυστάλλινα νερά.
¶·Ú·Ï›· ∞Á›Ô˘ ¶·‡ÏÔ˘ – ¡Â‚Á¿Ù˘ Συνεχίζεις το δρόµο, έχοντας πάντα νοτιοανατολική κατεύθυνση. Από ψηλά φαίνεται ο όρµος του Αγίου Παύλου. Κατέβα στην παραλία Ζιµατά ή Νεβγάτη, όπου στέκεται περήφανος ένας εντυπωσιακός βράχος, και κάνε µια βουτιά στα δροσερά αβαθή νερά της. Η συνέχεια του κεντρικού δρόµου σε οδηγεί στον Κοντιά.
99
¢IA¢POME™ 100
µ‹Ì· –‚‹Ì· ÛÙÔ ¢‹ÌÔ
NEA™
KOYTA§H™
∫ÔÓÙÈ¿˜ Ύστερα από τον υπέροχο Νευγάτη, ο δρόµος σε οδηγεί στην πρωτεύουσα του ∆ήµου Νέας Κούταλης, το γραφικό µεγαλοχώρι Κοντιάς, που είναι ένα από τα ωραιότερα της Ελλάδας. Χτισµένος πάνω στον κατάφυτο µε αιωνόβια πεύκα, λόφο του Αγίου Αθανασίου, έχει να επιδείξει θαυµάσια σπίτια αστικής αρχιτεκτονικής -πετρόχτιστα ή σοβατισµένα-, κυρίως στο παλαιότερο κοµµάτι του, που διατηρεί ακέραιο το παραδοσιακό χρώµα, µε µαρµάρινες σκάλες, υπέροχες ξύλινες πόρτες, µοσχοβολιστούς κήπους και υπέροχα µπαλκόνια. Ο δρόµος στο έµπα του χωριού, που στολίζεται από µια υπέροχη σειρά θεόρα-
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¢È·fiÚÈ Αν µετά τον Κοντιά, στρίψεις δεξιά, πριν από το βενζινάδικο της ΕΚΟ, θα βρεθείς σ’ ένα χωµατόδροµο. Θα περάσεις µέσα από αγρούς, όπου έχουν χτιστεί καλόγουστες µονοκατοικίες, και θα φτάσεις σ’ ένα φυσικό, απάνεµο και ασφαλές για τα µεγάλα πλοία, λιµάνι, το ∆ιαπόρι. Τα νερά του βαθαίνουν µόλις στα 2-3 µ. από την παραλία. Η ταβέρνα «∆ιαπόρι καφέ-ψησταριά» είναι ανοιχτή όλο το χρόνο και σερβίρει ψαρικά και άλλους µεζέδες. Ο µόλος µαζεύει αρκετούς ερασιτέχνες ψαράδες.
§∏ª¡√™
των πλατανιών (φυτεύτηκαν κατά µήκος του, το 1912, για να θυµίζουν την απελευθέρωση του νησιού από τους Τούρκους), οδηγεί στο επόµενο χωριό, τα Τσιµάντρια. Τα ίχνη ενός προϊστορικού οικισµού, αλλά και το Βρυόκαστρο, ένα µεσαιωνικό κάστρο, είναι ό,τι πρέπει για σένα που θέλεις να γνωρίσεις το ιστορικό παρελθόν αυτού του τόπου.
¢IA¢POME™ 101
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
∆È ı· ‰ÂȘ: ∆Ô ªÔ˘ÛÂ›Ô ¡·˘ÙÈ΋˜ ¶·Ú¿‰ÔÛ˘ Î·È ™ÔÁÁ·ÏÈ›·˜ ∆ËÓ ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ™‡Á¯ÚÔÓ˘ µ·ÏηÓÈ΋˜ ∆¤¯Ó˘ ∆Ô §·ÔÁÚ·ÊÈÎfi ªÔ˘ÛÂ›Ô ∆.¢. ¶ÔÚÙÈ·ÓÔ‡
™Ù· must: ∆· ı·Ï¿ÛÛÈ· ÛÔÚ ÛÙÔÓ ∂‚Á¿ÙË ∆Ô ÌÂ˙‰Է›¯ÓÈ‰Ô ÛÙÔ ¢È·fiÚÈ
¢IA¢POME™
∆ËÓ ËÚÂÌ›· ÛÙȘ ÌÔÓ·¯ÈΤ˜ ·Ú·Ï›Â˜ Ù˘ •ÂÚfiÏÈÌÓ˘ Î·È Ù˘ ∞Á. µ·Ú‚¿Ú·˜
Στο ∆ιαπόρι έχει δηµιουργηθεί ένα έλος γλυκού νερού, το οποίο ξεραίνεται κατά την περίοδο του καλοκαιριού. Το έλος αυτό αποτελεί έναν σηµαντικό υδροβιότοπο για τη διαχείµαση, τη µετανάστευση και την αναπαραγωγή διαφόρων σπάνιων πουλιών, όπως τα φλαµίνγκο, οι καστανόπαπιες, οι χαλκόκοτες, αλλά και πολλών ερωδιών, παπιών, νεροχελώνων και βατράχων. Η µεγάλη πινακίδα µπροστά στο λιµάνι, θα σε ενηµερώσει και ο χάρτης θα σε καθοδηγήσει. Σ’ όλη τη διαδροµή, µπροστά σου απλώνεται ο κόλπος του Μούδρου και από µακριά φαίνεται η πόλη.
º·Îfi˜ Ώρα για µερικές πρωτόγνωρες εµπειρίες, αφού από το ∆ιαπόρι ξεκινούν οι οικολογικές διαδροµές Φακός και Αγία Ευφηµία. Μια φυσική στενή διώρυγα ανάµεσα στον κόλπο του Μούδρου και του ∆ιαπορίου, οδηγεί στη χερσόνησο του Φακού, µε τα πολλά ξωκλήσια. Θα βρεθείς ανάµεσα σε µεγάλες καλλιεργηµένες εκτάσεις, πλούσια βοσκοτόπια, αγροκτηνοτροφικές µονάδες και εξαιρετικής λαϊκής αρχιτεκτονικής µαντριά – πρόκειται, άλλωστε, για την αρχαία περιοχή των Κεχαγιάδων της Λήµνου. Ένα καταφύγιο άγριας ζωής, µε δυνατή αύρα, πολλούς φρυγανότοπους, απόκρηµνες ακτές, στενές παραλίες, ενδιαφέροντα ηφαιστειακά πολύχρωµα πετρώµατα και απολιθώµα102
¢IA¢POME™
τα δένδρων, ηλικίας 17-21 εκατοµµυρίων ετών. Μερικά σηµεία αυτών των διαδροµών, µπορείς να τα περάσεις µόνο περπατώντας, γι’ αυτό, αν σκοπεύεις να το κάνεις, φρόντισε να έχεις µαζί σου αθλητικά παπούτσια και σακίδιο µε όλα τα απαιτούµενα της πεζοπορίας. Σ’ αυτή την απόµακρη γωνιά της γης, µαζεύονται πολλά πουλιά, κάποια από τα οποία είναι είδη προς εξαφάνιση. Κιρκινέζια, θαλασσοκόρακες, µαυροπετρίτες (καλοκαιρινοί επισκέπτες), αλλά και νησιώτικες πέρδικες, που είναι µόνιµοι κάτοικοι του νησιού και θα τις αναγνωρίσεις από το καµαρωτό περπάτηµα και τις όµορφες πιτσίλες των φτερών τους. Στα 7χλµ. από το ∆ιαπόρι, υπάρχει µια υπέροχη παραλία, τα Κόκκινα (πήρε το όνοµά της από τους κατακόκκινους βράχους της). Αν θες να πας εκεί, θα πρέπει να αφήσεις το αυτοκίνητο και να περπατήσεις γύρω στα 500 µ. ή να οργανώσεις µια τσάρκα µε σκάφος ή βάρκα. Οι ακτές τριγύρω αποτελούν τον ιδανικό ψαρότοπο για τους σκαφάτους και τους ψαροντουφεκάδες, ενώ, αν σταθείς τυχερός, µπορεί να δεις να εµφανίζονται µπροστά σου θαλάσσιες χελώνες, φώκιες ή δελφίνια!
§ÈÌ·Ó¿ÎÈ ∫ÔÓÙÈ¿ - ªÂÁ¿ÏË ¶·Ú·ÓËÛÈ¿ Λίγο πριν βγεις στον κεντρικό δρόµο για το ∆ιαπόρι, κάνεις δεξιά και βρίσκεσαι στο γραφικό λιµανάκι του Κοντιά. Αν πάρεις το χωµατόδροµο, σε όλη τη διαδροµή θα σε συντροφεύει η λίµνη, ενώ η µατιά σου θα χάνεται στη θάλασσα και στον κόλπο του ∆ιαπορίου. Απέναντι θα σε συντροφεύει η Μεγάλη Παρανησιά, µια χερσόνησος µε δύο παραλίες, την οποία µπορείς να προσεγγίσεις είτε µε τα πόδια, είτε µε σκάφος. Στο λόφο ψηλά διακρίνονται καλόγουστες νεόκτιστες βίλες. 104
§∏ª¡√™
∆ÛÈÌ¿ÓÙÚÈ· – ∫·ÏÏÈfiË- §‡¯Ó·
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¢IA¢POME™
Μετά το ∆ιαπόρι, συναντάς το χωριό των Κεχαγιάδων Τσιµάντρια - εξ’ ου και ο λεβέντικος χορός της Λήµνου. Το έµπα του χωριού θα σε εντυπωσιάσει, αφού πρόκειται για έναν υπέροχο δρόµο, ενός περίπου χιλιοµέτρου, που είναι φυτεµένος και από τις δύο πλευρές µε πανύψηλα δέντρα. Στο χωριό υπάρχει µια καλή ψησταριά και ο ιδιοκτήτης της, αν έχει κέφια, θα σου παίξει παραδοσιακή λύρα. Ακολούθησε, κατόπιν, το χωµατόδροµο, µε κατεύθυνση προς το Παραπορτιανό. Μόλις συναντήσεις την ταµπέλα που γράφει Κοζάκικο Νεκροταφείο, στρίψε δεξιά, πάλι σε χωµατόδροµο, και προχώρα µέσα στον κάµπο. Θα συναντήσεις µια ελώδη περιοχή γεµάτη πουλιά, και το παλιό γερµανικό νοσοκοµείο, ένα εγκαταλελειµµένο, αλλά εντυπωσιακό κτίσµα, µε πεσµένη σκεπή, χορταριασµένους τοίχους και παράθυρα µέσα από τα οποία ξεπετάγονται αγριοσυκιές… µια εικόνα βγαλµένη, λες, από παλιό σινεµά. Από ψηλά, δεξιά σου βλέπεις το Αλογονήσι και αριστερά το λιµάνι της Νέας Κούταλης. Η θέα παραµένει πανοραµική και το βλέµµα φτάνει µέχρι το αεροδρόµιο και τις τριγύρω παραλίες. Εδώ συναντάς έναν οικισµό µε συγκροτήµατα κατοικιών χτισµένων για τους στρατιωτικούς και, στο βάθος, πολλούς ανεµόµυλους. 13 χλµ. αριστερά από τον κεντρικό δρόµο, βρίσκεται το χωριό Καλλιόπη και αµέσως µετά το χωριό Λύχνα. Ρίξε µια µατιά στον εντυπωσιακό ανεµόµυλο, που δεσπόζει πάνω στο λόφο. Αν πλησιάσεις στην περιοχή αργά το δείλι, από τον κόλπο του Μούδρου, τα φώτα του είναι τα πρώτα που θα αντικρίσεις και θα µοιάζουν µε λυχνάρια - εξ ου και το όνοµα.
¶ÔÚÙÈ·ÓÔ‡ Γραφικό χωριό, µε πετρόχτιστα αρχοντόσπιτα. Η επίσκεψη στο λαογραφικό µουσείο της, όπου θα πάρεις µια γεύση από τον πολιτισµό της περιοχής, θεωρείται απαραίτητη. Εδώ θα χαζέψεις και την κατοικία στην οποία φιλοξενήθηκε ο Ουίνστον Τσόρτσιλ το 1915. Σταµάτα στο αρτοποιείο για ψωµί, αλλά και άλλα παραδοσιακά προϊόντα.
∞ÁηÚÈÒÓ˜ Εξαιρετική η πανοραµική θέα του χωριού, µιας και είναι χτισµένο πάνω σε λόφο.
105
¢IA¢POME™
¶·ÏÈfi ¶Â‰ÈÓfi – ¡¤Ô ¶Â‰ÈÓfi Ένα ακόµη πανέµορφο, αλλά εγκαταλελειµµένο (από το σεισµό του 1968) πέτρινο χωριό. Τα τελευταία χρόνια, κάποιοι µερακλήδες αναστηλώνουν τα ερείπια, µε σκοπό να το ξανακάνουν το πιο όµορφο του νησιού. Σεργιάνισε τα στενά του και βγες από την πίσω µεριά, όπου υπάρχουν το λακαριό και το παλιό οινοποιείο του Κρεµµύδα. Αργά τον Οκτώβρη εκεί καζανιάζουν το ρακί, που σκορπίζει το άρωµά του σε όλη την περιοχή. Κάποιο βραδάκι κανόνισε οπωσδήποτε µια επίσκεψη στην ταβέρνα της πλατείας, όπου θα γευτείς πολλές νοστιµιές και υπέροχα ντόπια κρέατα στα κάρβουνα. Το Νέο Πεδινό, όπου µένουν οι σεισµοπαθείς, δεν παρουσιάζει κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
¡¤· ∫Ô‡Ù·ÏË Είναι χτισµένη στην πλαγιά ενός πευκόφυτου λόφου και τα πέτρινα σπίτια της µοσχοβολούν από τις τριανταφυλλιές και το αγιόκληµα. Το γραφικό λιµανάκι της, σε ταξι-
106
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¢IA¢POME™
∫·ÏÏÈı¤·- §È‚·‰Ô¯ÒÚÈ Η Καλλιθέα είναι χτισµένη στην πλαγιά ενός µικρού λόφου, πολύ κοντά στη θάλασσα του Μούδρου, και έχει πανοραµική θέα. Εδώ, το 1868, λειτούργησε η πρώτη αλληλοδιδακτική σχολή του νησιού. Το Λιβαδοχώρι εφάπτεται της εθνικής οδού Μύρινας-Αεροδροµίου. Κατά το 14ο και 15ο αιώνα, ονοµαστό ήταν το µοναστήρι του Αγίου Παύλου, που αποτελούσε την έδρα του Μητροπολίτη. Εδώ κοντά, συναντάς τη µεγάλη διασταύρωση, που οδηγεί σε διάφορα σηµεία του νησιού. Στην περιοχή αυτή λειτουργούν δυο µεγάλες φασαριόζικες κοσµικές ταβέρνες, που συχνά φέρνουν ζωντανό πρόγραµµα και είναι το στέκι πολλών Ληµνιών.
§∏ª¡√™
δεύει σε άλλες εποχές, αφού φτιάχτηκε από πρόσφυγες του νησιού Κούταλη της Προποντίδας – πολλά κειµήλιά τους φυλάσσονται σήµερα στην εκκλησία του χωριού. Οι Κουταλιανοί υπήρξαν ονοµαστοί έµποροι, ικανοί ψαράδες και σπογγαλιείς, γι’ αυτό και για πολλά χρόνια, η περιοχή τους ήταν ένα από τα σηµαντικότερα σπογγαλιευτικά κέντρα του Αιγαίου. Οι εξαγωγές των σφουγγαριών τους έφταναν από τις ΗΠΑ µέχρι την Ιαπωνία. Σήµερα στο χωριό λειτουργεί Μουσείο Σπογγαλιείας, µε πολλές σηµαντικές πληροφορίες για τη σπουδαία αυτή τέχνη, που χάθηκε, δυστυχώς, τη δεκαετία του ’70. Γνωστό είναι, επίσης, το ναυπηγοξυλουργείο της, όπου κατασκευάζονται και επισκευάζονται σκάφη. Η περιοχή φηµίζεται όχι µόνο για τα θαλασσινά της, τα οποία µπορείς να γευτείς στις ταβέρνες της, αλλά και για τη γιορτή των Θεοφανίων, κατά την οποία οι κάτοικοι, τηρώντας κάποια κατάλοιπα από τα µυστήρια των Καβείρων, συνοδεύουν το σταυρό µεταµφιεσµένοι. Στο χωριό θα βρεις, επίσης, πιτσαρία και καφετέρια.
107
¢IA¢POME™
µ‹Ì· –‚‹Ì· ÛÙÔ ¢‹ÌÔ
AT™IKH™ Στην κεντρική πεδιάδα του νησιού και 22 χλµ. από τη Μύρινα, προς το αεροδρόµιο, βρίσκεται ένα από τα πιο αρχαία και πλούσια χωριά της Λήµνου. Η Ατσική, που χτίστηκε πάνω στον εύφορο και µεγάλο κάµπο, είναι πρωτεύουσα του οµώνυµου δήµου. Το όνοµά της, απ’ ό,τι λέγεται, προήλθε από την παράφραση της λέξης Αττική. Το όµορφο αυτό µεγαλοχώρι έχει το µεγαλύτερο καµπαναριό του νησιού, στην εκκλησία του Άη-Γιώργη. Πλούσιο σε κτηνοτροφικά προϊόντα, σιτηρά και σταφύλια, διαθέτει έναν ενεργό γυναικείο συνεταιρισµό ζαχαροπλαστικής, που λειτουργεί µε µεγάλη επιτυχία τα τελευταία χρόνια. Κάνε µια επίσκεψη στο µαγαζάκι του θεωρείται must- και δοκίµασε τα νοστιµότατα παραδοσιακά γλυκά, τα κουλουράκια, τα παξιµάδια, τα ψωµιά, αλλά και τα εξαιρετικά χειροποίητα ζυµαρικά. Στην περιοχή λειτουργεί και ένα -από τα λίγα εναποµείναντα της Ελλάδας- εργοστάσιο µε ντόπιες λεµονάδες και πορτοκαλάδες.
¶ÚÔÔ‡ÏÈ - ¡ËÛ›‰· ™ÂÚÁ›ÙÛÈ Το Προπούλι είναι ένα µικρό χωριό, γνωστό για το Μετό108
∫ÔχÌÈ ÛÙËÓ ˘¤ÚÔ¯Ë ·Ú·Ï›· °ÔÌ¿ÙÈ ∆Ô ÍˆÎÎÏ‹ÛÈ Ù˘ ¶·Ó·ÁÈ¿˜ ÛÙÔ °ÔÌ¿ÙÈ ∆Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ∞Á. ¢ËÌËÙÚ›Ô˘ ∆Ô Î·Ì·Ó·ÚÈfi ÙÔ˘ ∞Á. °ÂˆÚÁ›Ô˘
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
™Ù· must: ªÂ˙¤ ‹ ÁÏ˘Îfi ÙÔ˘ ÎÔ˘Ù·ÏÈÔ‡ ÛÙÔ Ì·Á·˙¿ÎÈ «Ù’ ŸÓÂÈÚÔ» ÛÙÔÓ ∫·Ù¿Ï·ÎÎÔ º·ÁËÙfi ÛÙÔ ª·Ó٤Ϸ ÛÙȘ ™·Ú‰¤˜ æ·ÚÔÎ·Ù¿Ó˘ÍË ÛÙÔÓ ∫fiÙÛÈÓ·- ÊÚfiÓÙÈÛ ӷ Â›Û·È ÂΛ ÛÙÔ ÏÈfiÁÂÚÌ·
¢IA¢POME™
∫·Ù¿Ï·ÎÎÔ˜ Από τον κεντρικό δρόµο και µε βορειοδυτική κατεύθυνση, θα συναντήσεις ένα άλλο µικρό, αλλά καταπληκτικό χωριό, τον Κατάλακκο. Αν δεν φτάσεις στο βάθος της ρεµατιάς, δεν µπορείς να τον δεις. Ούτε εδώ περπάτησε ποτέ Τούρκος κατακτητής. Χτισµένος στη χαράδρα, κυριολεκτικά κρέµεται από τους βράχους. Η θέα προς τις αµµοθίνες απέναντι, είναι εντυπωσιακή. Κάνε µια χαλαρωτική βόλτα στα στενά δροµάκια και µέσα από τα χαλάσµατα των µισογκρεµισµένων κτισµάτων του, ταξίδεψε σε παλιές εποχές. Αρκετά από τα σπιτάκια του είναι καλοδιατηρηµένα, µε περιποιηµένες αυλές. Εδώ σώζονται κάποια ερείπια παλιών
√È ∞ÌÌÔı›Ó˜ - ¶·¯È¤˜ ∞ÌÌÔ˘‰È¤˜ ÛÙÔÓ ∫·Ù¿Ï·ÎÎÔ
&
¢¿ÊÓË Ένα αµφιθεατρικό χωριό, χτισµένο ανάµεσα σε λόφους γεµάτους θυµάρι. Εδώ λέγεται ότι δεν πάτησε ποτέ Τούρκος κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Περπάτησε στα στενά δροµάκια της και µπες στη χτισµένη µε πέτρα Μάλτας, εκκλησιά των Αγίων Αναργύρων. Βγαίνοντας, αγνάντεψε από ψηλά την Ατσική και το Καρπάσι. Ο δρόµος θα σε οδηγήσει σε µια υπέροχη βορινή αµµουδερή παραλία, το Γοµάτι, στη θέση Άγιος Νικόλαος. Αυτή είναι µια από τις πιο ήρεµες και απάτητες παραλίες του νησιού. Μην µπερδευτείς, αν οι ντόπιοι σου πουν πως το εκκλησάκι είναι η Αγία Βαρβάρα.
∆È ı· ‰ÂȘ:
§∏ª¡√™
χι της Τρύγης, που ανήκει στην Ιερά Μονή Σίµωνος Πέτρας του Αγίου Όρους. Κάνε µια βόλτα στην παραλία του Αγίου Ερµολάου, ανατολικά της Ατσικής, και πήγαινε µέχρι την περιοχή των Φαλακρών, για να θαυµάσεις τα εντυπωσιακά πετρώµατα, τους γραφικούς ορµίσκους και τα αλλόκοτα σχήµατα των βράχων. Το τοπίο είναι συγκλονιστικό και η αύρα της περιοχής ιδιαίτερη. Απέναντι θα δεις το ξερονήσι Σεργίτσι ή Σιδιρίτι. Αν καταφέρεις να φτάσεις ως εκεί, πιες το άγιο νερό, που αναβλύζει από τα αρχαία χρόνια, και κάνε µια ευχή.
109
¢IA¢POME™
µοναστηριών και ένα κάστρο του 13ου αιώνα. Στα top must, η στάση στο µαγαζάκι «Το Όνειρο». Είναι ένα πεντακάθαρο και ανακαινισµένο παντοπωλείο, που λειτουργεί και σαν καφενείο. Εκτός από καφέ, ρακί και γλυκό του κουταλιού, προσφέρει µεζέ µε ψητά σχάρας.
¶·¯È¤˜ ∞ÌÌÔ˘‰È¤˜ Πάνω από την παραλία Γοµάτι, βρίσκεται η περιοχή µε τις γνωστές Παχιές Αµµουδιές. Οι ντόπιοι υποστηρίζουν πως πρόκειται για τη µοναδική έρηµο της Ευρώπης. Εκεί θα συναντήσεις τα ερείπια του µεσαιωνικού κάστρου και του βυζαντινού πύργου της Μεγίστης Λαύρας. Στο βάθος απλώνεται ο γραφικότατος ορµίσκος και η παραλία Παπιάς. Καθώς προχωράς στους αµµόλοφους, ανεβαίνοντας προς τις Παχιές Αµµουδιές, µια δύσκολη, αλλά εκπληκτική διαδροµή θα σε φέρει στη µέση µιας απρόσµενης ερήµου – κάτι που µαρτυρά την παρουσία θάλασσας στην περιοχή, κατά τη παλαιολιθική εποχή. Να φοράς αθλητικά παπούτσια και εκδροµικά ρούχα, γιατί το µόνο σίγουρο είναι ότι θα καταλήξεις να κάνεις τσουλήθρα και βουτιές στην κατάξανθη άµµο, απολαµβάνοντάς το σαν παιδί. Τέτοια έρηµος, ούτε στη… Σαχάρα !!!!
™·Ú‰¤˜ Ο κεντρικός δρόµος µετά τον Κορνό, οδηγεί στο φηµισµένο ορεινό χωριό Σαρδές. Άλλος ένας τόπος όπου πο112
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
ÕÁÈÔ˜ ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜
¢IA¢POME™
Ένα χωριό µε πρόσφυγες από το Ρέις-∆ερέ Ερυθραίας της Μ. Ασίας. Εδώ, όπως λένε οι Ληµνιοί, «οι άνθρωποι ακολουθούν το δικό τους µονοπάτι». Με µεγάλη εµπειρία στην καλλιέργεια της ελιάς, της σταφίδας και των καπνών, υπήρξαν σπουδαίοι εκτροφείς αλόγων, αλλά και φηµισµένοι ψάλτες. Ριζώνοντας στη νέα πατρίδα, έγιναν οι κύριοι παραγωγοί σταφυλιών, κρασιού και ούζου της περιοχής. Το χωριό είναι γνωστό για τα αµπέλια και τα καλής ποιότητας σταφύλια του, γι’ αυτό και έχει πολλά λακαριά. Αν βρεθείς εδώ νωρίς το φθινόπωρο, όταν, δηλαδή, αρχί-
§∏ª¡√™
τέ δεν πάτησε Τούρκος. Ένας ασφαλτοστρωµένος δρόµος µε πολλές στροφές, θα σε φέρει σε ένα γλυκύτατο οικισµό. Απέναντί σου υψώνονται τα 220 µέτρα του βουνού Βίγλα, που είναι γεµάτο από µοσχοµυριστά θυµάρια. Εδώ θα βρεις το καλύτερο µέλι του νησιού, αλλά και την περίφηµη ταβέρνα του Μαντέλα, µε τα φλοµάρια, τα αυτούδια, το κουνέλι, τις µοναδικές ντόπιες σπεσιαλιτέ και, βέβαια, το γλυκόπιοτο ληµνιό κρασί. Κι αυτό, µην το χάσεις µε τίποτα...
113
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
¢IA¢POME™ 114
ζουν να ζεσταίνονται τα καζάνια για να βγάλουν ρακί, φρόντισε να σε καλέσουν σε κάποιο λακαριό. Το γλέντι, η φιλοξενία και το τραπέζωµα των Ληµνιών, θα σου µείνουν αξέχαστα.
∫·Ú¿ÛÈ – µ¿ÚÔ˜ Από τον κεντρικό δρόµο προς το αεροδρόµιο, χτισµένο στο ύψωµα, και το χωριό Καρπάσι. Προχωρώντας από εκεί προς νοτιοανατολικά, ένα άλλο γραφικό χωριό µε εξαιρετικά πέτρινα σπίτια, είναι το Βάρος. Κάνε µια στάση εκεί, για να θαυµάσεις ό,τι σώζεται από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Λήµνου. Οι ερειπωµένοι στο βάθος ανεµόµυλοι χρησιµεύουν πλέον µόνο για καρτ-ποστάλ. Εδώ πιστεύεται ότι εξόρυσσαν παλαιότερα τη Ληµνία Γη. Μπροστά από το χωριό απλώνεται ο κάµπος του Λιβαδοχωρίου, όπου βρίσκεται και το χτισµένο µε τις προδιαγραφές του ΝΑΤΟ, αεροδρόµιο του νησιού. Ο πλούσιος αυτός κάµπος καταλήγει στον κόλπο του Κότσινα, όπου θα βρεις υπέροχες ψαροταβέρνες και µια απάνεµη παραλία. Η Σαµοθράκη, στο βάθος, προβάλλει στον ορίζοντα σαν σκιά.
∫fiÙÛÈÓ·˜ Από το µεγάλο κεντρικό δρόµο, θα φτάσεις στο ιδιαίτερης οµορφιάς λιµανάκι του Κότσινα. Εκεί υπάρχουν ακόµα τα ίχνη βυζαντινής πόλης, πάνω στην οποία είναι χτισµένη σήµερα η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Πήγαινε µια βόλτα από την πλευρά της θάλασσας, για να δεις κάποια αποµεινάρια του αρχαίου κάστρου. Σ’ αυτό ζήτησε προστασία ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Εδώ, επίσης, έδρασε η θρυλική κόρη της Λήµνου, Μαρούλα, η οποία, όπως λέγεται, κατάφερε να τρέψει σε φυγή τους Τούρκους το 1478. Αν κατέβεις τα 64 σκαλοπάτια, θα βρεθείς κάτω από την εκκλησία, µέσα στο λαξευµένο βράχο, και θα πιεις το αγίασµα που αναβλύζει από την πηγή. Στο λιµανάκι του Κότσινα υπάρχουν εξαιρετικές ταβέρνες.
¢IA¢POME™ 116
µ‹Ì· –‚‹Ì· ÛÙÔ ¢‹ÌÔ
MOY¢POY Αν δεχτούµε ότι η Μύρινα είναι η κοσµοπολίτισσα της Λήµνου, ο Μούδρος έχει την δική του ιδιαιτερότητα, που στηρίζεται στην προνοµιακή του θέση. Μια lounging ατµόσφαιρα διαχέεται γύρω από το γραφικό λιµάνι του, που ενδείκνυται κυρίως για την απογευµατινή ραστώνη. Εδώ, ετοίµασε το φωτογραφικό σου φακό και πάρε θέση στο παλαιότερο κάστρο της Λήµνου, που είναι χτισµένο ψηλά στο λόφο. Η θέα τη στιγµή που ο ήλιος συναντά τον ορίζοντα, είναι συγκλονιστική και αξίζει να την απαθανατίσεις. Μια βόλτα νοτιοανατολικά της πόλης, θα σε φέρει στο Συµµαχικό Νεκροταφείο, το οποίο θυµίζει εκείνους που
∆È ı· ‰ÂȘ:
∆ÔÓ ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¯ÒÚÔ Ù˘ ∏Ê·ÈÛÙ›·˜ ÛÙÔÓ fiÚÌÔ ∆ËÁ¿ÓÈ
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
ª˘‹ÛÔ˘ ÛÙ· ∫·‚›ÚÈ· Ì˘ÛÙ‹ÚÈ· ÛÙÔ ·ÎÚˆÙ‹ÚÈÔ ÃÏfiË
&
∆ËÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚÈ΋ ¶ÔÏÈfi¯ÓË, fiÏË Û‡Á¯ÚÔÓË Ù˘ ∆ÚÔ›·˜, Ô˘ ·ÔηχÙÂÙ·È Û’ ¤Ó· Û˘ÁÎÏÔÓÈÛÙÈÎfi ·Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi ¯ÒÚÔ Ï‹Úˆ˜ ‰È·ÌÔÚʈ̤ÓÔ
§∏ª¡√™
έχασαν τη ζωή τους στην ιστορική εκστρατεία και τη µάχη της Καλλίπολης. Εδώ έγινε και η περίφηµη ναυµαχία της Λήµνου. Πρωτεύουσα του ∆ήµου ο Μούδρος, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του κόλπου από το 14ο αιώνα. Ο όρµος του Μούδρου είναι ένα από τα µεγαλύτερα φυσικά λιµάνια της Ελλάδας, αλλά και πλούσιος υγροβιότοπος. Πριν µπεις στο χωριό, αντικρίζεις µέσα στον κόλπο µια µικρή νησίδα, το Κουκονήσι, που ενώνεται µε τη στεριά µε µια στενή λωρίδα γης. Εκεί, τα τελευταία χρόνια, γίνονται αρχαιολογικές ανασκαφές, µε µεγάλης αξίας ευρήµατα, γι’ αυτό και δεν θα σου επιτραπεί η επίσκεψη.
ªÈÎÚfi & ªÂÁ¿ÏÔ º·Ó·Ú¿ÎÈ ™Ù· must: ∆Ș ÔÏÈÙÈÛÙÈΤ˜ ÂΉËÏÒÛÂȘ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘, Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ¿ÏÏË ‰È¿ÛÙ·ÛË ÛÙÔÓ ÙfiÔ
¢IA¢POME™
∆υο απίθανες παραλίες, µετά το Μούδρο. Τα µεγάλα βράχια τους, µοιάζουν µε τεράστια σπηλιά και, σύµφωνα µε τα λεγόµενα των ψαράδων, εκεί, αν έχεις την τύχη µε το µέρος σου, µπορεί να συναντήσεις φώκιες. Απόλαυσε την πανδαισία των χρωµάτων, την εναλλαγή των τοπίων και τα ηφαιστειογενή πετρώµατα της περιοχής. Το Μικρό Φαναράκι είναι ένα γραφικός ορµίσκος. Από εδώ βλέπεις µια µεγάλη περιφραγµένη ιδιωτική έκταση, όπου προστατεύονται κάποια ζώα και πτηνά που κινδυνεύουν. Για να πας, τώρα, στο Μεγάλο Φαναράκι, καλό θα ήταν να έχεις τζιπ, µιας και ο χωµατόδροµος που οδηγεί στη βραχώδη και γεµάτη σπηλιές πανέµορφη παραλία του, είναι δύσκολος. Υπάρχει εκεί και µια οµώνυµη ταβέρνα, που λειτουργεί, όµως, µόνο τα καλοκαίρια. Η περιοχή αυτή, που φηµίζεται για τη νηνεµία της, είναι ιδανική για τους κατασκηνωτές και για όσους αναζητούν τη µοναξιά και τη χαλάρωση.
¶·Ú·Ï›· ÷‚Ô‡ÏÈ Όπως γυρίζεις από το Μεγάλο Φαναράκι, στρίβεις δεξιά στην πινακίδα προς Χαβούλι, για να πας σε µια ακόµη όµορφη παραλία. Καθώς κατεβαίνεις, βλέπεις τους λόφους αριστερά κατάφυτους από κάκτους και φραγκοσυ-
117
¢IA¢POME™
κιές, ενώ λίγο παρακάτω, στο στρατόπεδο αριστερά του χωµατόδροµου, ο τόπος είναι γεµάτος µε συκιές. Εκεί, ανάµεσα στα αρµυρίκια και στις σκιερές τζιτζιφιές, υπάρχει µια καντίνα, που λειτουργεί το καλοκαίρι, για αναψυκτικό ή ποτό. Η παραλία είναι οργανωµένη και διαθέτει οµπρέλες.
¶·ÚıÂÓfiÌ˘ÙÔ˜ - ™Î›‰È - ™Î·Ó‰¿ÏË Πετρόχτιστος και µε πολλές µάντρες, ο Παρθενόµυτος είναι ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό χωριό, χτισµένο στη µέση του πουθενά. Στην παραλία του λέγεται ότι κολύµπησε η Καµίλα Πάρκερ, πριν από λίγα χρόνια, όταν πέρασε από τη Λήµνο µε σκάφος. Από τότε, η περιοχή έχει αποκτήσει πολλούς fans. Η αµέσως επόµενη, επίσης απέραντη και εντυπωσιακή, παραλία είναι το Σκίδι. Αµµουδερή και εύκολα προσβάσιµη, αποτελεί το τέλειο µέρος για κάµπινγκ, κάτω από τη δροσερή σκιά των αρµυρικιών. Αριστερά υπάρχει και µια πηγούλα, που αναβλύζει πόσιµο δροσερό νερό. Το ήσυχο και γραφικό χωριό Σκανδάλη, στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, είναι το κέντρο της µελισσοκοµίας.
º˘Û›ÓË - §ÈÌ·Ó¿ÎÈ Ù˘ ∞ÁÈ¿˜ - ÕÁÈÔ˜ ª¿ÚÓÔ˜ Η Φυσίνη είναι ένα µικρό, σχεδόν εγκαταλελειµµένο, χωριό, γεµάτο µουριές. Το όνοµά της το πήρε από τους ι120
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
σχυρούς ανέµους που φυσάνε στην περιοχή. Φεύγοντας από εκεί, κατευθύνεσαι προς το λιµανάκι της Αγιάς. Αριστερά του βλέπεις το εκκλησάκι του Αγίου Σώζοντα. Ο παραδοσιακός αυτός λατρευτικός χώρος διέθετε, πάνω ακριβώς από τη θάλασσα, πετρόχτιστα κελιά για τους προσκυνητές. Τώρα τα βλέπεις εκεί εγκαταλελειµµένα. Ο δρόµος µέχρι εκείνο το σηµείο είναι ασφαλτοστρωµένος. Αν είσαι σε φάση περιπέτειας, µπορείς να περπατήσεις ή να οδηγήσεις ένα 4Χ4 µέχρι την παρθένα και άγνωστη στους πολλούς παραλία του Αγίου Μάρνου. Αριστερά και δεξιά της υπάρχουν δεκάδες τζιτζιφιές και πάνω στο λόφο της απλώνεται µια σειρά από ανεµόµυλους. Στρίβεις αριστερά, στην πινακίδα που γράφει Αγία Σοφία.
∞ÁÈ¿ ™ÔÊÈ¿
¢IA¢POME™
Καθώς µπαίνεις στο χωριό, συναντάς ένα µπακάλικοπρώην καφενεδάκι, που τώρα πια λειτουργεί µόνο σαν λακαριό. Εκεί πάνε µε τη σειρά οι κάτοικοι των γύρω χωριών και αποστάζουν το ρακί τους. Αν βρεις κάποιον µέσα, µπορεί να σε κεράσει ένα ποτηράκι. Βγαίνοντας από το χωριό, µετά το λακαριό, αριστερά βλέπεις την πινακίδα για την αρχαία πόλη του νησιού, την Πολιόχνη. ∆εξιά βρίσκεται το Παραδείσι, µε τα θυµάρια και τους αµπελώνες, και αριστερά το Παραχείρι. Αν προχωρήσεις νοτιότερα, θα συναντήσεις τα ερείπια του κάστρου της Σκάλας.
∫·Ì›ÓÈ· Περνώντας από την πλαγιά του λόφου Κουρακά, συναντάς το χωριό Καµίνια. Εδώ λέγεται πως κάποτε υπήρχαν καµίνια, όπου έψηναν πήλινα αγγεία. Στη γεµάτη ακακίες πλατεία, στο εξαιρετικό ταβερνάκι του Αντρέα, θα χορτάσεις µε ψητούρα και διάφορους µεζέδες. Μια πολύ ωραία εκκλησία δεσπόζει στη µέση του χωριού. Τα Καµίνια είναι ένα από τα παλαιότερα χωριά του νησιού και βρίσκεται πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Πολιόχνης. Εκεί, τα ευρήµατα των ανα-
121
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
σκαφών, που κάνουν Ιταλοί αρχαιολόγοι από το 1930, δείχνουν επτά διαδοχικά στρώµατα πόλεων, χτισµένων η µια πάνω στην άλλη - κάτι που µαρτυρά έναν πολιτισµό τουλάχιστον 5.000 ετών. Μιας και βρίσκεσαι δίπλα, αξίζει τον κόπο να τον επισκεφθείς. Στα χαλάσµατα του ναού του Αγίου Αλεξάνδρου, στην περιοχή Σώκαστρο, βρέθηκε η περίφηµη «Πλάκα των Καµινίων», µια πελασγική-τυρρηνική επιγραφή, που ακόµα δεν έχει ερµηνευτεί. Το χωριό φηµίζεται για το εξαιρετικής ποιότητας γλυκάνισό του, το οποίο είναι απαραίτητο στην παρασκευή ούζου, αλλά και για το κόκκινο κρασί, από τη ληµνιά ποικιλία καλαµπάκι.
¢IA¢POME™
ƒÔ˘ÛÛÔÔ‡ÏÈ Βρίσκεται νοτιοανατολικά του Μούδρου και είναι χτισµένο αµφιθεατρικά στην πλαγιά ενός λόφου. Πηγαίνοντας προς τα εκεί, συναντάς βράχους µε απίστευτους χρωµατισµούς, αλλά και τη Χορταρόλιµνη, έναν απέραντο υδρότοπο 3.500 στρέµµατων περίπου. Το Ρουσσοπούλι είναι ένα µικρό επίπεδο χωριό, µε παλιά, αλλά και κάποια ανακαινισµένα σπίτια. Εκεί θα δεις και τα αποµεινάρια ενός βυζαντινού ναού, αλλά και µερικών εκκλησιών που υπήρχαν παλαιότερα στην περιοχή, η οποία, γενικώς, αποπνέει µια αίσθηση ερηµιάς. Φεύγεις από το Ρουσσοπούλι και κατευθύνεσαι προς το Κέρος. Ο δρόµος αριστερά οδηγεί στην παραλία του Αγίου Ιωάννου, ενώ δεξιά στην Πολιόχνη.
∫¤ÚÔ˜ Ανάµεσα στις δυο λίµνες του νησιού, καταµεσής στον εύφορο κάµπο, υπάρχει µια εκπληκτική, 5 χιλιοµέτρων περίπου, παραλία µε αµµοθίνες. Είναι το Κέρος. Εκεί κοντά βρίσκεται και το χωριό Καλλιόπη, όπου γίνονται οι ονοµαστές ιπποδροµίες την ηµέρα της γιορτής του Αγίου Γεωργίου. H παραλία είναι ιδανική για surfing και ο γνωστός σε όλους Pιχάρδος κάνει εκπληκτική δουλεία µε το surf club του, αγαπηµένο στέκι µικρών και µεγαλων. Κάνοντας την υπέροχη διαδροµή προς το χωριό Παναγιά, περνάς από έναν όµορφο αγροτικό οικισµό. Στα δεξιά σου απλώνει νωχελικά τα νερά της η Αλυκή, ένας σπουδαίος υδροβιότοπος, που το χειµώνα γεµίζει µε πουλιά (φλαµίνγκο, ερωδιούς κ.λπ.) και το καλοκαίρι γίνεται κάτασπρος από το αλάτι. Στο ακρωτήρι Σωτήρας υπάρχει το εκκλησάκι της Μεταµόρφωσης, αλλά και τα αποµεινάρια ενός µεσαιωνικού λιµανιού. Πριν φτάσεις εκεί, περνάς από τον πανάρχαιο οικισµό Άξιες. 122
¢IA¢POME™
Πηγαίνοντας προς το Κέρος, περνάς και από την Χορταρόλιµνη, που το χειµώνα είναι γεµάτη νερό και το καλοκαίρι θυµίζει βάλτο. Στο χωµατόδροµο συναντάς µια ταµπέλα που γράφει Χορταρόλιµνη. Αν την ακολουθήσεις, θα βγεις κατευθείαν στη θάλασσα του Κέρους. Όλη η περιοχή είναι κατάσπαρτη από µικρές αγροικίες. Το Κέρος θεωρείται εξαιρετική περιοχή για τους λάτρεις του σέρφινγκ, αφού το πιάνει ο βοριάς. Εδώ, κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, λειτουργεί και ένα beach bar. Στο τέλος της παραλίας, αριστερά, υπάρχει ένα πευκοδάσος, όπου µπορείς να κάνεις ελεύθερα κάµπινγκ, µε σκηνές ή τροχόσπιτα. Οδηγώντας στο χωµατόδροµο κατά µήκος της παραλίας, µετά το Κέρος, θα δεις αριστερά σου την Ασπρολίµνη. Λίγο παρακάτω βρίσκεται η Αλυκή, αλλά µη την επισκεφθείς µε το αυτοκίνητο, γιατί, όπως λένε οι ντόπιοι, η άµµος της περιοχής είναι ύπουλη. Είναι καλύτερα να επιστρέψεις και να πας εκεί από τον κεντρικό δρόµο.
¶·Ó·ÁÈ¿- ¶Ï·Î¿ Στην γκριζόµαυρη λάσπη αυτής της περιοχής, κάνουν λασπόλουτρα -και έχουν ευεργετικά αποτελέσµατα- όσοι πάσχουν από αρθροπάθειες. Ένας φάρος, από τους ωραιότερους της Ελλάδας, υψώνεται στο ανατολικό άκρο του ακρωτηρίου της Πλακάς, ενώ το λιµάνι µε τις ψαρόβαρκες σε «στέλνει» σε άλλες εποχές. Κάνε µια βουτιά από την αµµουδερή παραλία µε τα αρµυρίκια. 124
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
¢IA¢POME™
Στη φυσική αυτή χερσόνησο, που απλώνεται µέσα στη θάλασσα, σώζονται τα ερείπια του µεσαιωνικού φρουρίου Παλαιόκαστρο, στο βυθό της έχουν εντοπιστεί τα ίχνη αρχαίας πόλης ενώ πάνω στο κύµα της αναβλύζει αγίασµα (ραδιούχο νερό µε ιαµατικές ιδιότητες). Στην άκρη της παραλίας του Αγίου Χαραλάµπους, θα συναντήσεις µια ταβέρνα χωρίς ηλεκτρικό ρεύµα. Μην ξεχάσεις να γευτείς «φρούτα του πάθους» που φηµίζονται για τις αφροδισιακές τους ιδιότητες. Πηγαίνοντας προς Πλακά, περνάς από το χωριό Παναγιά. Ζωντανό χωριό, µε αρκετό κόσµο και ένα τοπίο προς το φάρο καθαρά σεληνιακό. Πάρε το χωµατόδροµο, που θα σε βγάλει στο φηµισµένο για τις πέρδικες και τα σιτηρά του Ζεµατά. Η παραλία του έχει αρµυρίκια και µια καντίνα. Από µακριά αγναντεύεις την ακτή Νευτίνα. Πηγαίνοντας, τώρα, προς το ιερό των Καβείρων, αριστερά σου θα δεις µια εγκαταλελειµµένη ξενοδοχειακή µονάδα, που µοιάζει σαν λεηλατηµένο χωριό.
ƒÂ·Ó›‰È Το επόµενο χωριό του εύφορου κάµπου. Έχει τόσες βελανιδιές, που στα χρόνια της Τουρκοκρατίας έκανε εξαγωγή στα βυρσοδεψεία της ∆ύσης. Εκεί, στο εκκλησάκι της Μεταµόρφωσης του Σωτήρα, γινόταν η εξόρυξη της Ληµνίας Γης, που ήταν γνωστή από την εποχή του Θεόφραστου και του περίφηµου γιατρού της αρχαιότητας Γαληνού, για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. 125
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
¢IA¢POME™
∫ÔÓÙÔÔ‡ÏÈ
126
Βρίσκεται κοντά στην Αλυκή και τη Χορταρόλιµνη και είναι ένα κεφαλοχώρι µε πέτρινα σπίτια, αυλές, ξερικά µποστάνια, εξαιρετική εκκλησία και υπέροχη ατµόσφαιρα. Έγινε γνωστό ως τόπος εξορίας του ποιητή Γιάννη Ρίτσου.
∞Ú¯·ÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯ÒÚÔ˜ ∏Ê·ÈÛÙ›·˜ Κοντά στο Κοντοπούλι, προς τα βορειοανατολικά, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Ηφαιστείας, όπου ήταν χτισµένο το περίφηµο ιερό της µεγάλης θεάς Λήµνου. Στα εντυπωσιακά λατοµεία της αρχαίας πόλης, θα θαυµάσεις την οµορφιά του τοπίου µε τους λαξευτούς βράχους. Εδώ ήταν το ιερό των Καβείρων, στη θέση του οποίου σήµερα υπάρχει µια λιµνοθάλασσα, αλλά και η σπηλιά του Φιλοκτήτη, µε τις δύο εισόδους, η µια από τη πλευρά του βράχου και η άλλη από τη θάλασσα. Τώρα µπορείς να ξαποστάσεις σε µια από τις δυο πιο όµορφες παραλίες του νησιού, τη Σαράβαρη και τη Νευτίνα.
AH ™TPATH™
ŸÓÂÈÚÔ ÙÔ˘ Ù·ÍÈ‰Â˘Ù‹, ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ÓËÛ› ÌÔÈ¿˙ÂÈ Ó· ·ÈˆÚÂ›Ù·È Î¿Ô˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË §¤Û‚Ô, ÙË ™Î‡ÚÔ, ÙË §‹ÌÓÔ Î·È ÙȘ ™ÔÚ¿‰Â˜
AH ™TPATH™
°ÓˆÚÈÌ›· ÌÂ ÙÔ ÓËÛ› Ενεργειακό και εντυπωσιακά ειδυλλιακό τοπίο το νησί του Άη Στράτη, είναι αφηµένο στην ονειρική γαλήνη του Αρχιπελάγους. Κατάφυτο από δάση βελανιδιάς, διαθέτει πολλά χιλιόµετρα αµµουδιάς. Μακριά από τα φασαριόζικα λιµάνια, τις ορδές του µαζικού τουρισµού, τις γεµάτες παραλίες από οµπρέλες και ξαπλώστρες, το µικρό νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου, θα σε γαληνέψει αλλά και θα σε συνεπάρει. Καταγάλανες θάλασσες, χρυσαφένιες αµµουδιές να λαµπυρίζουν, σµαραγδένια βράχια, ψάρια και αστακοί στα λίγα γραφικά ταβερνάκια του µοναδικού οικισµού. Όνειρο του ταξιδευτή, ολόκληρο το νησί µοιάζει να αιωρείται κάπου ανάµεσα στη Λέσβο, τη Σκύρο, τη Λήµνο και τις Σποράδες. Έχει έκταση 49τχ και πληθυσµό 300 κατοίκους περίπου. Το νησί αυτό, πήρε το όνοµα του από έναν καλόγερο που µόναζε εξόριστος εκεί κατά τον 19ο αι.
∞ÁÓfi˜ Î·È ·Úı¤ÓÔ˜ ÙfiÔ˜ Το σίγουρο είναι, πως οι ταξιδιώτες που τελικά φτάνουν εδώ, κινδυνεύουν να αποκαλύψουν τον ίδιο τους τον εαυτό χωρίς ενδοιασµό. Κι αυτό, γιατί µαζί µε την ανακάλυψη αυτού του αγέρωχου προµαχώνα, θα βρεθούν µπροστά σ’ έναν απόλυτα αυθεντικό τόπο, που προκαλεί εσωτερικές διεργασίες. Ένας τόπος, ακουστός στους περισσότερους από µας, από τις εξορίες στα δύσκολα χρόνια των πολιτικών αντιπαραθέσεων της Ελλάδας. 128
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
√ ·ÏÈfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡ ηٷÛÙÚ¿ÊËΠηٿ 80% ·fi ÙÔÓ ÛÂÈÛÌfi ÙÔ˘ 1968. ∫¿ÔÈ· ÂÚÂȈ̤ӷ Û›ÙÈ· Ì ÎÂÚ·ÌÔÛΤ˜, Û ÌÈ· ÓËÛÈÒÙÈÎË ·ÏÔ˚΋ ·ÏÏ¿ ÓÔÛÙ·ÏÁÈ΋ ·Ú¯ÈÙÂÎÙÔÓÈ΋, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ˘fi ·Ó·Î·›ÓÈÛË. ∫¿ÔÈÔÈ ÚÔÌ·ÓÙÈÎÔ› Î·È ÌÂÚ·ÎÏ‹‰Â˜ ȉÈÔÎً٘ ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔÈ Î·È ·ÏÈÔ›, ı¤ÏÔ˘Ó Ó· Í·Ó·‰Ô‡Ó ÙËÓ ·ÏÈ¿ ¯ÒÚ· ·Ó·ÛÙËψ̤ÓË Í·Ó¿.
§∏ª¡√™
¶·ÏÈfi˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜
¡¤Ô˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜
™ÙË Ì·Á›· ÂÓfi˜ ·ÎÚÈÙÈÎÔ‡ ÓËÛÈÔ‡
∆Ô ÙÔ›Ô Î·È ÔÈ ÔÈÎÈÛÌÔ› Τα καλοκαίρια, η περιοχή σφύζει από ζωή. Μικρά παιδιά κάνουν σούζες µε τα ποδήλατα στο τσιµεντένιο δρόµο
AH ™TPATH™
Με το που θα επιβιβαστείς στο «Αιολίς» ( αν επιλέξεις να ‘ρθείς µέσω Λήµνου) το καράβι που σε µεταφέρει από το λιµάνι της Μύρινας στο νησί του Άη Στράτη, είναι σαν να γυρίζεις πίσω στο χρόνο. Ένα πανύψηλο «παλιακό» παγοθραυστικό, αποτελεί την πιο πιστή γραµµή σύνδεσης των δύο νησιών. Θα πρέπει να είσαι προετοιµασµένος για ένα και µοναδικό δροµολόγιο ηµερησίως και µάλιστα στην επιστροφή, ετοιµάσου να σηκωθείς βάρβαρες πρωινές ώρες. Μη φανταστείς να είναι ποτέ γεµάτο, ούτε καν τον Αύγουστο. Λίγα αυτοκίνητα ή µηχανάκια, κάποιοι κάτοικοι που πήγαν για προµήθειες ή άλλες δουλειές στη Λήµνο και κάποιοι ψαγµένοι επισκέπτες που τολµούν.
√ Ó¤Ô˜ ÔÈÎÈÛÌfi˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ‰›Ï· ÛÙË ı¿Ï·ÛÛ·. ¶ÂÚÈÔÈË̤ӷ ÛÈÙ¿ÎÈ·, ·˘Ï¤˜ Ì ÎÏËÌ·Ù·ÚȤ˜ ÎÈ ·ÁÈfiÎÏËÌ·, ·Ì˘Á‰·ÏȤ˜, ÏÂÌÔÓȤ˜ Î·È ÁÂÚ¿ÓÈ·. √ ÙfiÔ˜ ‰È·ÙËÚ› ÌÈ· ÌÔÓ·‰È΋ ÔÏ˘Ù¤ÏÂÈ·. ∆ËÓ ·ÏfiÙËÙ·. ªË ÂÚÈ̤ÓÂȘ Ó· ‰ÂȘ ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ·ÁÔÚ¿ ÛÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi. ∂ÙÔÈÌ¿ÛÔ˘ Ó· ‚ÚÂı›˜ Û’ ¤Ó· ÁÚ·ÊÈÎfi „·ÚÔ¯ÒÚÈ Ì ‰˘Ô „·Ú¿‰Èη, ۯ‰fiÓ ·ÓÙÈÎÚÈÛÙ¿ ÙÔ ¤Ó· ÛÙÔ ¿ÏÏÔ Ó· ˆÏÔ‡Ó ÙË „·ÚÈ¿ Ù˘ Ë̤ڷ˜. ¢˘Ô ÙÚ›· Ì›ÓÈ Ì¿ÚÎÂÙ ı· Û ÈηÓÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÛÙ· ¿ÎÚˆ˜ ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· Ù· ηıËÌÂÚÈÓ¿ ÚÔ˚fiÓÙ·.
129
AH ™TPATH™ 130
∂‰Ò, Ë Î¿ı ̤ڷ ı˘Ì›˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Î·È ÙÔ Î¿ı ηÏÔη›ÚÈ ÙÔ ÂÚ·Ṳ̂ÓÔ, ¯ˆÚ›˜ ÔÙ¤ ·˘Ùfi Ó· ÂÓԯϛ ηӤӷÓ.
του λιµανιού. Τα λιγοστά αυτοκίνητα, αγροτικά και ΙΧ που κυκλοφορούν τα τελευταία µόλις χρόνια, ελάχιστα ενοχλούν. Απλά δίνουν µια µικρή αίσθηση της εισβολής του σύγχρονου πολιτισµού, χωρίς όµως να αφαιρούν τίποτα από το παρθένο και νοσταλγικά απόκοσµο στυλ του νησιού.
¶¿Ú ÌÈ· Á‡ÛË ÕË ™ÙÚ¿ÙË Παιδιά που δεν βιάζονται να µεγαλώσουν, ενήλικες που ρουφάνε την καθηµερινότητα στωικά, γυναίκες που θαρρείς πως περιµένουν το άδηλο µέλλον µε λαχτάρα. Όλα γύρω µικρά, όµορφα, χαριτωµένα. Μικροσυµβάντα στιγµιαίας ευτυχίας, αποδεκτής µοναξιάς, ένα τοπίο στεγνό που διεκδικεί το δικαίωµα να παίρνει ανάσα από το µπλε του Αιγαίου και το γαλάζιο τ’ ουρανού. Εικόνες που δεν βολεύονται παρά µονάχα στο φως του νησιού, που είναι άπλετο! Την ώρα του δειλινού, το µικρό λιµανάκι θα γαληνέψει την ψυχή σου. Αν είσαι σκαφάτος, εδώ θα βρεις αυτό
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
AH ™TPATH™
√ ÕË ™ÙÚ¿Ù˘, ËÊ·ÈÛÙÂÈÔÁÂÓ¤˜ ÓËÛ› ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ ÙÔ˘ ‚ÔÚÂÈÔ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ∞ÈÁ·›Ô˘, ·ÔÙÂÏ› ȉ·ÓÈÎfi ηٷʇÁÈÔ ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ·Ô˙ËÙÔ‡Ó ÙËÓ ·fi‰Ú·ÛË ·fi ÙË ‚Ô‹ ÙˆÓ ÌÂÁ·ÏÔ˘fiÏÂˆÓ Î·È ÂÈı˘ÌÔ‡Ó Ó· ‚ÚÂıÔ‡Ó Û ¤Ó· Â͈ÙÈÎfi ÙÔ›Ô Ì ÂÏÏËÓÈ΋ ˘ÔÁÚ·Ê‹.
που ζητάς, καθώς αρµενίζεις στο πέλαγος. Τις πιο απάνεµες παραλίες για βουτιές και ηλιοθεραπεία, άραγµα για µεσηµεριανή σιέστα στη σκιά ενός βράχου, αλλά και σίγουρο αγκυροβόλι στο ήσυχο λιµανάκι του Άη Στράτη. Κάθε καλοκαίρι, δεκάδες µοδάτα σκαριά, ταχύπλοα ή ιστιοπλοϊκά, κάνουν την περαντζάδα τους στο νησί. Στο νότιο ανατολικό τµήµα, υπάρχει αρκετή βλάστηση και ένα µοναδικό δάσος µε αυτοφυείς βελανιδιές. Αρκετοί δρόµοι αγροτικοί (ένα 4κίνητο τζιπ θα στέναζε λιγότερο) θα σε οδηγήσουν στα διάφορα σηµεία του νησιού. Η αγνότητα του τοπίου αλλά και η παρθενική όψη του, θα σε κάνουν κάποιες φορές να το θεωρήσεις µεγαλονήσι.
Στα καλύτερα: Μπες στη διαδικασία της πιο χαλαρής εξερεύνησης που έχεις ποτέ βιώσει. Κάνε διαδροµές στους χωµατόδροµους, να είσαι σίγουρος πως οι περισσότεροι θα σε οδηγήσουν σ΄ έναν όρµο ή µια µεγάλη αµµουδιά. Όλο και θα πέσεις πάνω στα µικρά ιδιόκτητα αγροκτήµατα, που παρουσιάζουν µια βιβλική εικόνα. Εννέα µικρές φάρµες ξεφυτρώνουν ειδυλλιακά στους γύρω λόφους ανάµεσα στο δάσος της βελανιδιάς. Αγελάδες, κατσίκες, κότες, πάπιες, χήνες, γαλοπούλες, στρουθοκάµηλοι (!!!), είναι ο µικρός πληθυσµός τους. Εδώ θα βρεις πεντανόστιµα τυριά µε γεύση ξεχασµένη, δυστυχώς επαρκή µόνο για την ντόπια παραγωγή. 132
AH ™TPATH™ 134
Τοπίο µοναδικό και απόλυτα παρθένο, θα σε φιλέψει µε την αύρα της νηνεµίας του κι αν είσαι ψαράς εκ πεποιθήσεως, εδώ ο τόπος τούτος θα σε ανταµείψει µε την πληθώρα του ψαροβασιλείου του. Εδώ οι αστακοί βρίθουν, και µαζί τα ψάρια και οι καβουροµάνες – που βγαίνουν στα ρηχά, νωρίς την άνοιξη- έχουν µια εντελώς δική τους νοστιµιά.
√È Î¿ÙÔÈÎÔÈ Λίγοι κάτοικοι, φιλόξενοι, αγνοί και χαµογελαστοί παραπέµπουν σε µια ατµόσφαιρα άλλης εποχής. Εµπιστέψου την εµπειρία τους- πολλοί απ’ αυτούς και τις οικογένειες τους, ταξίδεψαν ή έζησαν σε άλλα µέρη της Ελλάδας ή του εξωτερικού, κυνηγώντας µια καλύτερη µοίρα. Οι περισσότεροι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται αποκλειστικά µε την κτηνοτροφία, την παραγωγή τυριού και το ψάρεµα. Παλιά υπήρχαν µεγάλες εκτάσεις µε οπωροφόρα δέντρα, λεµονιές, πορτοκαλιές κλπ, αλλά µε την ερήµωση του νησιού µετά τον καταστροφικό σεισµό, σιγά - σιγά εγκαταλείφτηκαν. Τότε ακόµα κάθε σπιτικό διέθετε το δικό του αµπελώνα και πολλοί καλλιεργούσαν αµπέλια βγάζοντας τα δικά τους σταφύλια, σταφίδες, µούστο και φυσικά κρασί. Οι 300 κάτοικοι που µένουν ολοχρονίς στο νησί, περιµένουν τα καλοκαίρια τους άλλους 1000 περίπου ετεροδηµότες µαζί και τους λιγοστούς τουρίστες, για να φρεσκάρουν την ατµόσφαιρα και να ζωντανέψει το νησί. Και µετά, στο τέλος της σεζόν, κλείνουν τα εξοχικά, τα πατρογονικά σπίτια, τα ενοικιαζόµενα δωµάτια και καθώς αδειάζει ο τόπος, η ζωή επανέρχεται στους δικούς της ρυθµούς.
Οπωσδήποτε :
Σηµαντικό είναι πως το νησί διαθέτει αγροτικό πολυδύναµο ιατρείο, καλά οργανωµένο, µε δύο γιατρούς και νοσηλευτή.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
Ιατρείο
&
Να φας κουκιά ξερά µε λάδι και δυόσµο και την ασύλληπτη αστακοµακαρονάδα της Αίµης στη «Βεράντα» -από τις καλύτερες του Αιγαίου. Να πιείς ρακί στο καφέ- µπαρ- κρεπερί «Βίλια» µε ντιπ ρέγγας µε παξιµάδι και µαστιχωτό χταποδάκι, που ψήνεται στο µουράγιο.
§∏ª¡√™
∏ ˙ˆ‹ ÛÙÔÓ ÔÈÎÈÛÌfi ÙÔ˘ ÕË ™ÙÚ¿ÙË
Ξωκλήσια
∑ˆ‹ ÛÙÔÓ ÙfiÔ ÙÔ˘ … ÕË ™ÙÚ¿ÙË Στον τόπο τούτο της ηρεµίας, τα µοναδικά µαγαζιά που υπάρχουν, είναι αρκετά για να δώσουν ένα δικό τους στυλ ζωής, σ’ έναν άλλοτε τόπο εξορίας, που έχει όλα τα προσόντα σήµερα, να γίνει ένας µικρός παράδεισος διακοπών. Σήµερα υπάρχουν τέσσερα στέκια στο νησί. ∆ύο µπαρ και δυο ταβέρνες. Οι τιµές είναι κάτι παραπάνω από «απόκοσµες»… χωρίς να µπορούν επ’ ουδενί, να συγκριθούν µε τις τιµές άλλων τουριστικών προορισµών. Εδώ πραγµατικά είναι το απόλυτο value for money κυριολεκτικά! Αυτά τα λιγοστά καφενεία µ’ ένα µαγικό και απόλυτα φυσικό τρόπο, µετατρέπονται σε ουζερί, καφετέριες, κρεπερί ή ταβέρνες. Ανάλογα µε την ώρα, την εποχή, τη διάθεση, την αναγκαιότητα. Έχουν ένα δικό τους στυλ, µια πηγαία αυθεντικότητα
AH ™TPATH™
Στα αξιοθέατα του νησιού, τα γραφικά ξωκλήσια, κάπου 15 που απέµειναν µετά τον σεισµό. Της Παναγίας Ευαγγελίστριας, του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Νικολάου. Η θέση τους ξεχωριστή µε συγκλονιστικό αγνάντι στο πέλαγος.
135
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
AH ™TPATH™
∞ÁÚÔÙÈÎfi˜ ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌfi˜ (ȉڇıËΠÙÔ 1914 Î·È Û‹ÌÂÚ· ¤¯ÂÈ 18 ̤ÏË) ∆˘ÚÔÎÔÌÈο ÚÔ˚fiÓÙ· ÙÔ˘ ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ‡: ÌÂÏ›¯ÏˆÚÔ Ê¤Ù· ‹ ηϷı¿ÎÈ Î·ÙÛÈΛÛÈÔ Ù˘Ú› ‚Ô‡Ù˘ÚÔ Ì˘˙‹ıÚ· ÍÂÚ‹
136
Μικρές παρέες συναντιόνται σε καθηµερινή βάση, οι κουβέντες δίνουν και παίρνουν. ∆εν θα αντιµετωπίσεις καµιά δυσκολία να ενταχθείς. Εδώ οι ξένοι είναι καλοδεχούµενοι! Στα must το µπαράκι της Βέρας. Η «Βασίλισσα του λιµανιού» ανοιχτό µόνο τα καλοκαίρια, όλη µέρα µέχρι αργά το βράδυ. Σερβίρει καφέδες, µπύρες, ούζο, αναψυκτικά, ποτά αλλά και κρέπες και σάντουιτς και σνακ για κολατσιό. Από εδώ περνούν όλοι, ντόπιοι και ξένοι, και ανταλλάσσουν κουβέντες χαλαρωτικές, «ανεβάζουν και θα κατεβάζουν» κυβερνήσεις, δίνουν το «παρών» και τον τόνο της µικρής κοινωνίας . Η «Βεράντα», του Θανάση Μωρέ, το κοινοτικό καφενείο ακριβώς δίπλα στη θάλασσα, είναι µια πραγµατική βεράντα στο κύµα. Σερβίρει ποικιλία από νόστιµα µαµαδίστικα µαγειρευτά και λαδερά. Ένας παράδεισος για τους ερασιτέχνες ψαράδες, που επιθυµούν να απολαύσουν τα φρέσκα ψάρια που έπιασαν. ∆ώσε στη κουζίνα τους, ό,τι πιάσεις. Με χαρά εδώ θα στα µαγειρέψουν, µε τον καλύτερο τρόπο. Σούπα, ψητά, στο φούρνο. Εσύ απλά απόλαυσε το ουζάκι σου, περιµένοντας και αγναντεύοντας
§∏ª¡√™
& ∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
το απέραντο γαλάζιο. Εδώ είναι η περίφηµη µαγείρισα Αίµη. Ο χώρος ενδείκνυται για µεγάλες παρέες, γλέντια στη βεράντα µε µουσικές φευγάτες σαν το Θανάση. Εδώ µπορεί να βρεις και το ∆ηµήτρη τον τυροκόµο. Με σπουδές στα Γιάννενα, θα σε ξεναγήσει στο κόσµο της παραδοσιακής τυροκοµίας Πιο κάτω ο Γιάννης Κουτρούλης, έστησε µπροστά στη θάλασσα, 40 µ. περίπου από το λιµάνι, την ταβέρνα «Αρτεµώνας». Υποστηρίζει πως είναι εξπέρ σε ό,τι ψήνεται. Κρέατα και ψαρικά αλλά και µαγειρευτά, σ’ ένα γλυκύτατο περιβάλλον µε πολύ φιλικό σέρβις. Στη συνέχεια, απολαύστε φαγητό και άραγµα στο «Aπέραντο Γαλάζιο», στέκι για ψαγµένους που αφήνονται στη φιλοξενία και εξυπηρέτηση του ιδιοκτήτη, επίσης Kουτρούλης στο όνοµα, και δε λένε να φύγουν.
¢È·‰ÚÔ̤˜ ÛÙÔ ÓËÛ›
AH ™TPATH™
Τρεις τρόποι υπάρχουν για να ανακαλύψεις τη µαγεία του νησιού. Από τη θάλασσα µε σκάφος, µε τα πόδια σε διάφορες διαδροµές ή µε αυτοκίνητο. Στο νησί δεν υπάρχουν ταξί γι’ αυτό καλό είναι να πάρεις το δικό σου αυτοκίνητο ή να νοικιάσεις ένα από τη Λήµνο. Καθηµερινά υπάρχει δροµολόγιο φεριµπότ από τη Λήµνο για τον Άγιο Ευστράτιο αλλά και από άλλα λιµάνια. Ένα αγροτικό δίκτυο 50 περίπου χιλιοµέτρων από βατούς χωµατόδροµους, σε οδηγεί σε διάφορες κατευθύνσεις, για να ανακαλύψεις τις οµορφιές του νησιού. Αν είσαι µε το σκάφος, κάνε ανεφοδιασµό στο γραφικό λιµανάκι και µετά ξεκίνα το γύρο του νησιού. Στάση στις πιο απάτητες παραλίες και βουτιές στα βαθιά, θα σου µείνουν αξέχαστα. ∆εν χρειάζεσαι πυξίδα. Αφέσου απλώς στις εκπλήξεις που κρύβει κάθε στροφή. Μη χάσεις τη βόλτα στα ανατολικά, για να επισκεφτείς κάποια ερείπια από τη Μυκηναϊκή περίοδο, που διατηρήθηκαν µέχρι τη Ρωµαϊκή και Βυζαντινή εποχή.
137
AH ™TPATH™
™˘¯Ó¿ – Î·È ÌË ÛÔ˘ Ê·Ó› ·Ú¿ÍÂÓÔ- ÌÂٷ͇ ÌÂ˙¤ Î·È Ô‡˙Ô˘, ηıÒ˜ ·ÁÓ·ÓÙ‡ÂȘ ÙÔ Á·Ï¿˙ÈÔ, ·˘ıfiÚÌËÙ· ÛÈÁÔ„Èı˘Ú›˙ÂȘ ÛÙ›¯Ô˘˜ ÙÔ˘ °È¿ÓÓË ƒ›ÙÛÔ˘.
∏ Á·ÛÙÚÔÓÔÌ›· ÛÙÔ ÓËÛ› Ψαροκατάνυξη Εδώ η γαστρονοµία χτυπά στους ρυθµούς των ολόφρεσκων αστακών, στα πετροµπάρµπουνα –από τα σπανιότερα του Αιγαίου σε νοστιµιά- και συναγρίδες. Ένας ψαρότοπος υψηλοτάτων γευστικών προδιαγραφών. Πολλές σπεσιαλιτέ του νησιού θυµίζουν τη γειτονική Λήµνο, όπως τα φλοµάρια, ο τραχανάς, αλλά εδώ το ντόπιο απολύτως organic κρέας και τα ψάρια, που δεν κινδυνεύεις µε τίποτα να είναι εισαγωγής, έχουν την τιµητική τους. Απόλαυσε τα στο έπακρο.
Οι
σπεσιαλιτέ :
Ζητείστε να σας τις µαγειρέψουν στις ταβέρνες. Αν υπάρχει χρόνος, διάθεση και πρώτη ύλη, µε χαρά θα σας τα ετοιµάσουν. ψάρια οστρακοειδή ντόπια κρεατικά. γεµιστό αρνί Καβουροµάνες γεµιστές µε ρύζι Πεταλίδες µε ρύζι και σκόρδο Φλοµάρια (σπιτικά ζυµαρικά, σαν χυλοπίτες) Ο αστακός µε ρύζι αντί µακαρόνια. Τα µπαρµπούνια σαβόρο . .... και όλα τα κλασικά ελληνικά πιάτα επικρατούν στο καθηµερινό τραπέζι. 138
Μοναδική γεύση έχουν τα αρνιά και τα κατσίκια αλλά και τα µοσχάρια του νησιού, που είναι απόλυτα βιολογικά, καθώς είναι µόνο ελευθέρας βοσκής. και …Organics Τα λαχανικά και φρούτα που καλλιεργούνται στο νησί, δεν είναι µόνο νόστιµα αλλά και βιολογικά. Απόλαυσε εξαιρετικές τοµάτες, αγγούρια, καρπούζια κι άλλα ζαρζαβατικά και φρούτα από τα περιβόλια της περιοχής, για να θυµηθείς ή να γνωρίσεις την αληθινή γεύση που πάει να ξεχαστεί.
AH ™TPATH™
¶·Ú·Ï›Â˜ Η πιο εύκολα προσβάσιµη παραλία είναι αυτή που βρίσκεται ακριβώς µπροστά στον οικισµό. Στις υπόλοιπες, που δεν είναι καθόλου λίγες, µπορείς να πας οδικώς µια και έχουν ανοίξει αρκετοί αγροτικοί δρόµοι βατοί όµως µόνο µε τζιπ, ή να νοικιάσεις βάρκα για να ανακαλύψεις και τις πιο απόκρυφες µεριές του νησιού. Το σίγουρο είναι πως θα µαγευτείς από τη παρθενικά ανέγγιχτη οµορφιά του, τις αµέτρητες σπηλιές, τη νηνεµία.
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
Κτηνοτροφικά προϊόν τα
&
Ένα γουστόζικο και γλυκό µαγαζάκι µε σπιτικά γλυκά, βρίσκεται απέναντι σχεδόν από την ταβέρνα «Βεράντα». Η µυρωδιά του φρέσκου βούτυρου θα σου πάρει την µύτη. ΄Ο,τι γευτείς, θα σου µείνει αξέχαστο. Πάρε µαζί σου µπισκότα σπιτικά και κουλουράκια φτιαγµένα από τα χέρια της κας ∆έσποινας και του κου Νίκου. Για πρωινό, οι τυρόπιτες από ντόπιο τυρί, µοσχοβολάνε!
§∏ª¡√™
Το γ λ υ κ α τ ζ ί δ ι κ ο « Ρ ο δ ο κ ά λ ι »
Για τους ντόπιους, οι πιο φηµισµένες παραλίες είναι: το Παχύ, του Αγίου ∆ηµητρίου, το Τρυγάρη, η Τρυπητή, το Φτελιό, του Γκουρνιά, το Λυδαριό. Απέναντι από την παραλία Αλονίτσι, υπάρχει στα 200 µέτρα ένα µοναχικό ξερονήσι, η Βέλια, που µπορείς να φτάσεις ακόµα και κολυµπώντας.
ªËÓ ¯¿ÛÂȘ: Την παραλία Αλωνίτσι, αν είσαι fan του σέρφινγκ. Εδώ θα δεις κι έναν από τους λιγοστούς αµπελώνες του νησιού. Την παραλία Καραβοτσάκισµα (!) µε το πολύχρωµο βοτσαλάκι και τον εντυπωσιακό βράχο. Εκεί µπορείτε να πάτε µόνο µε βάρκα
139
∞°π√™ ∂À™∆ƒ∞∆π√™ 2009
& §∏ª¡√™
¢È·ÌÔÓ‹ Σήµερα στο νησί υπάρχουν γύρω στις 200 κλίνες, που λειτουργούν κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς µήνες.
ªÂÚÈο ÙËϤʈӷ ÁÈ· ÂÓÔÈÎÈ·˙fifiÌÌÂÓ· ‰ˆÌ¿ÙÈ· ª·Ï¿Ûη πÔ˘Ï›· 22540 93329 ¶·Ó¤Ú·˜ ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ 22540 93209 ¶·Ó¤Ú·˜ ∞fifiÛ ÛÙÔÏÔ˜ 22540 93343
¶Ò˜ ı· ·˜ ∞fi §‹ÌÓÔ SAOS FERRIES 2254029570-71, 29780 ΑΙΟΛΙΣ 22540 22460
AH ™TPATH™
∞fi ª‡ÚÈÓ· Ì ηڷ‚¿ÎÈ Λιµεναρχείο Μύρινας: 22540 22225
∞fi ∫·‚¿Ï· τηλ 2510-223716
∞fi æ·Ú¿ Λιµενικός Σταθµός 22540 61252, 61336 Όµηρος travel 22740 21412 Μπεναρδή travel 22740 61159
∞fi ™›ÁÚÈ Λιµενικός Σταθµός 22530 54433
∞fi §·‡ÚÈÔ Λιµενικός Σταθµός 22920 26859, 25249 Πρακτορείο Μιχάλη Κριαλή 22920 26040, 69006, 69257
ÃÚ‹ÛÈÌ· TËϤʈӷ 1. Λιµεναρχείο: 2. Ταχυδροµείο: 3. Αστυνοµία: 4. Ιατρείο:
22540-93393 22540-93221 22540-93201 22540-93222
DATA
¡ÔÌfi˜ §¤Û‚Ô˘ - ∂·Ú¯›· §‹ÌÓÔ˘ ∏ §‹ÌÓÔ˜ Ì·˙› Ì ÙÔÓ ÕÁÈÔ ∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ Â·Ú¯›· §‹ÌÓÔ˘, ÙÔ˘ ÓÔÌÔ‡ §¤Û‚Ô˘. ŒÎÙ·ÛË: 475,6 Ù. ¯ÏÌ. ¶ÏËı˘ÛÌfi˜: 18.104 οÙÔÈÎÔÈ (·ÔÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ 2001) ∞ÎÙÔÁÚ·ÌÌ‹: 259 ¯ÏÌ. ∫fiÏÔ˜ ÙÔ˘ ªÔ˘ÚÓÈ¿: ‚fiÚÂÈ· ŸÚÌÔ˜ ÙÔ˘ ªÔ‡‰ÚÔ˘: ÓfiÙÈ· ¶ÚˆÙÂ‡Ô˘Û·: ª‡ÚÈÓ· 35 ¯ˆÚÈ¿ 4 ‰‹ÌÔÈ: ª‡ÚÈÓ·˜, ∞ÙÛÈ΋˜, ¡¤·˜ ∫Ô‡Ù·Ï˘, ªÔ‡‰ÚÔ˘.
XÚ‹ÛÈÌ· TËϤʈӷ
DATA
¡√™√∫√ª∂π√ §∏ª¡√À
22540 82000
∂¶∂π°√¡∆∞ ¶∂ƒπ™∆∞∆π∫∞
22540 22166
¶Àƒ√™µ∂™∆π∫∏
22540 22199
∞™∆À¡√ªπ∞ ªÀƒπ¡∞™
22540 22200
§πª∂¡∞ƒÃ∂π√ ªÀƒπ¡∞™
22540 22225
EXPRESS SERVICE
22540 92155
∂§¶∞
22540 24985
INTERSALONIKA
22540 11555
¶ƒ∞∫∆√ƒ∂π√ ™∞√™
22540 29571
¶ƒ∞∫∆√ƒ∂π√ ¶ƒ∞µ§∏
22540 22471
√.∞. ∞∂ƒ√¢ƒ√ªπ√
22540 92700-1
∞∂ƒ√¢ƒ√ªπ√ ∞£∏¡ø¡ «∂§. µ∂¡π∑∂§√™»
210 3530000
∫∆∂§ §∏ª¡√À
22540 22464
∆∞ÃÀ¢ƒ√ª∂π√ ªÀƒπ¡∞™
22540 22462
∂¶∞ƒÃ∂π√ §∏ª¡√À
22540 22996
ª√À™∂π√ §∏ª¡√À
22540 22990
¢∏ª√™ ªÀƒπ¡∞™
22543 50032
¢∏ª√™ ª√À¢ƒ√À
22540 71444-5
¢∏ª√™ ¡∂∞™ ∫√À∆∞§∏™
22543 50511
¢∏ª√™ ∞∆™π∫∏™
22543 50621
∆∞•π
22540 23820
¶§∏ƒ√º. ∫∞∆∞§√°√À
22540 11888
∂ÈÛÎÂÊı›Ù ÙÔ ∫¤ÓÙÚÔ ∂ÓË̤ڈÛ˘ ÃÔÚÙ·ÚfiÏÈÌÓ˘ Î·È ∞Ï˘Î‹˜ (À¶∂Ãø¢∂). ∆· ÂÓËÌÂÚˆÙÈο Ê˘ÏÏ¿‰È· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙȘ ÂȉÈο ‰È·ÌÔÚʈ̤Ó˜ ·›ıÔ˘Û˜ ÙÔ˘ ·ÏÈÔ‡ ‰ËÌÔÙÈÎÔ‡ Û¯ÔÏ›Ԣ ∫·ÏÏÈfi˘. ∆ËÏ.: 22540 4190 Î·È nature@otenet.gr 142
TÚ¿Â˙˜ A°POTIKH TPA¶EZA
ñ TËÏ.: 22540 - 22694
E£NIKH TPA¶EZA
ñ TËÏ.: 22540 - 22414
ALPHA BANK
ñ TËÏ.: 22540 - 24850
EUROBANK
ñ TËÏ.: 22540 - 29140
TPA¶EZA E§§A¢O™
ñ TËÏ.: 22540 - 23104
°ENIKH TPA¶EZA
ñ TËÏ.: 22540 - 25853
EM¶OPIKH TPA¶EZA
ñ TËÏ.: 22540 - 23311
™YNETAIPI™TIKH TPA¶EZA §E™BOY-§HMNOY
ñ TËÏ.: 22540 - 29610
TPA¶EZA ¶EIPAIø™
ñ TËÏ.: 22540 - 25864
¶ˆ˜ ı· ¿Ù M ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ
Y¿Ú¯Ô˘Ó ·ÎfiÌË Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ (ÂÎÙfi˜ ¶·Ú·Û΢‹˜ Î·È K˘Úȷ΋˜) ‰ÚÔÌÔÏfiÁÈ· ÁÈ· M˘ÙÈÏ‹ÓË Î·È Pfifi‰‰Ô, ηıÒ˜ Î·È ‰ÚÔÌÔÏfiÁÈ· ÁÈ· ™¿ÌÔ Î¿ı TÚ›ÙË Î·È ™¿‚‚·ÙÔ.
DATA
H M‡ÚÈÓ· Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ Ì ًÛÂȘ ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ AÂÚÔÁÚ·ÌÌÒÓ Î·È Ù˘ Aegean Airlines Ì ÙËÓ Aı‹Ó· Î·È Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ ÂÎÙfi˜ K˘Úȷ΋˜ Ì ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Ì ًÛÂȘ ÙˆÓ OÏ˘ÌÈ·ÎÒÓ AÂÚÔÁÚ·ÌÌÒÓ.
°È· ÎÚ·Ù‹ÛÂȘ Î·È ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·Â˘ı˘Óı›Ù ÛÙ· ÎÂÓÙÚÈο ÁÚ·Ê›· Ù˘ ÂÙ·ÈÚ›·˜ ‹ ÛÙ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο Ú·ÎÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡: AEPO¢POMIO §HMNOY TËÏ.: 22540 92700
M ÏÔ›Ô AÎÙÔÏÔ˚ο ‰ÚÔÌÔÏfiÁÈ· Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ M‡ÚÈÓ·˜ Ì ÙÔÓ ¶ÂÈÚ·È¿, ÙÔ §·‡ÚÈÔ, ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, ÙËÓ K·‚¿Ï·, ÙË M˘ÙÈÏ‹ÓË, ÙË X›Ô, ÙË ™¿ÌÔ, ÙË ™ÎÈ¿ıÔ , ÙË ™ÎfifiÂÏÔ Î·È ÙÔÓ BfifiÏÏÔ, Î·È ÙÔÓ AË ™ÙÚ¿ÙË. °È· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ·Â˘ı˘Óı›Ù ÛÙ· ÎÂÓÙÚÈο ÁÚ·Ê›· ÙˆÓ ÂÙ·ÈÚÂÈÒÓ ‹ ÛÙ· ÙÔ˘ÚÈÛÙÈο Ú·ÎÙÔÚ›· ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡: NEL LINES - ANEK LINES ¶Ú·‚Ï‹˜ AϤͷӉÚÔ˜ : ¶Ú·ÎÙÔÚÂ›Ô §‹ÌÓÔ˘: ñ TËÏ.: 22540 - 24617, 22471 EΉÔÙ‹ÚÈÔ §ÈÌ¿ÓÈ: ñ TËÏ.: 22540 - 29577 AÙ˙·Ì‹˜:
¶Ú·ÎÙÔÚÂ›Ô §‹ÌÓÔ˘: ñ TËÏ.: 22540 - 25690, 25936 EΉÔÙ‹ÚÈÔ §ÈÌ¿ÓÈ: ñ TËÏ.: 22540 - 25597
AIO§I™ K·Ú·˚Ûο΢ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘: K·Ú·‚¿ÎÈ ÁÈ· AË ™ÙÚ¿ÙË: ñ TËÏ.: 22540 - 22460
143
¢È·ÌÔÓ‹ ª‡ÚÈÓ· ¢È·Ì·ÓÙ›‰Ë˜ •ÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô Aã K·ÙËÁÔÚ›·˜ TËÏ.: 22540 - 22397, 24002 Fax: 22540 - 23167 e-mail: leopapad@otenet.gr
◊Ê·ÈÛÙÔ˜ •ÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô °’ K·ÙËÁÔÚ›·˜ TËÏ.: 22540 - 24960 Fax: 22540 - 23623
™Â‚‰·Ï‹˜ •ÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô °ã K·ÙËÁÔÚ›·˜ TËÏ.: 22540 - 22303, 22691 Fax: 22540 - 25429
Paris Hotel
DATA
°·ÚÔÊ·ÏÏ›‰Ô˘ 1, KÂÓÙÚÈ΋ AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 - 24928, 23266 Fax: 22540 - 24927
Y„ȇÏË EÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ¢ˆÌ¿ÙÈ· AÌ˘Á‰·ÏȤ˜ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 6973308864 E-mail: info@ypsipyli.gr
Mabella Beach ∂ÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ‰ˆÌ¿ÙÈ· Aã K·Ù. TËÏ: 22540 25077, 22962, 23577 Fax: 22540 - 22962 E-mail: apovafidis@yahoo.gr Site : www.mabellalemnos.gr
¢›ÔÏȘ ∂ÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ¢ˆÌ¿ÙÈ· K·Ú·Ûη˚ÛοÎË 10 & Y„È›Ï˘ 3, ª‡ÚÈÓ· ∆ËÏ.: 22540 - 23740, KÈÓ.: 6945857748 À‡ı.: TÛÈÓÔÔ‡ÏÔ˘ IÔ˘Ï›·.
Apolo pavilion EÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ‰ˆÌ¿ÙÈ· ºÚ‡Ó˘ 8, K. AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 – 23712, 24315 www.apollopavilion.com e-mail: apollo47@otenet.gr 146
ÕÏÌ·ÙÚÔ˜ B·Ê›‰Ë˜ °ÚËÁfiÚ˘ N. M¿‰˘ÙÔ˜, M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ. 22540 – 25476,22060 www.touristorama.gr
NÂʤÏË EÈψÌ. ¢È·ÌÂÚ›ÛÌ./™Ô˘›Ù˜ ∆ËÏ.: 22540 - 23551, 22825 ∫ÈÓ: 6973667489 Fax: 22540 - 26017 e-mail: info@nefeli-lemnos.gr
AÈı¿ÏÂÈ· EÓÔÈÎÈ·˙. EÈψÌ. ¢È·ÌÂÚ›ÛÌ ™Ô‡ÌÚ· M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ.: 22540 - 25448 ∫ÈÓ: 6944561586 www.aithalia.gr
¶Ï·Ù‡ Lemnos village resort •ÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô 5 ·ÛÙ¤ÚˆÓ ∆ËÏ.: 22540 – 23500, 23214 Fax: 22540 – 23255 info@lemnosvillagehotel.com www.lemnosvillagehotel.com
¶·Ú¿‰ÂÈÛÔ˜ ∑·ÊÂÈÚfiÔ˘ÏÔ˜ µ. ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ¶·Ú·Ï›· ¶Ï·Ù‡ ∂ÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ‰ˆÌ¿ÙÈ· ∆ËÏ: 22540-26200 ∫ÈÓ: 6945443455
∆Ú·Ù¿ÚË AÓ·ÛÙ·Û›· ∂ÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ¢ˆÌ¿ÙÈ· TËÏ.: 22540-24127, 25084, 22540 - 24522
NINEMIA ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ EÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ‰ˆÌ¿ÙÈ· ∆ËÏ: 22540-61000 ∫ÈÓ: 6986561100
HOTEL ARTEMIS ¶·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi •ÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô EÈψ̤ӷ ¢È·ÌÂÚ›ÛÌ·Ù· µã K·Ù. ∞Á. ¶·ÓÙÂÏ‹ÌÔÓÔ˜ 3 ∞Ó‰ÚÒÓÈ, ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ.: 22540-24237, 24075, 6946799447 e-mail: artemishotel@yahoo.gr www.artemis-lemnos.gr
Arion Beach ∂Èψ̤ӷ Studios ¶·Ú·Ï›· P˯¿ NÂÚ¿ ∆ËÏ.: 22540 – 22144, 23626
K·ÙÛ·Ú¿Î˘ Appartments ∆ËÏ.: 22540 - 51700, 24508, 22348, 6932474503 Fax: 22540 - 51702 e-mail: evgatis@otenet.gr www.katsarakisapartments. lemnos-island.com
¶Ï·Ù‡ Beach Hotel •ÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô ÛÙËÓ ·Ú·Ï›· ¶Ï·Ù‡ TËÏ.: 22540 23583
ÕÁÈÔ˜ °È¿ÓÓ˘ K¿Û·Î·˜ AVRA STUDIOS ¶·Ú·Ï›· AÁ.πˆ¿ÓÓË ∫¿Û·Î· ∆ËÏ: 2254061655, 24237, 6946799447 e-mail: avrastudios@yahoo.gr w w w . a r t e m i s lemnos.gr/avrastudios
¶ÈÓ¿ÎÔ˜ EÏ¢ı¤ÚÈÔ˜ ∂Èψ̤ӷ ‰ˆÌ¿ÙÈ· ∆ËÏ. 22540 – 61873, 62009, 61004, 6945896742
∫·Ú·ÁÈ·ÓÓ¿Î˘ ™Ù¤ÚÁÈÔ˜ ∂ÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ¢ˆÌ¿ÙÈ· ÕË-°È¿ÓÓ˘ ∫¿Û·Î·˜ ∆ËÏ:22540-61770
Sunset Apartments ∆ËÏ. 22540 – 61555, 61593 www.sunsetapartments.gr e-mail: sunsetapartmant@in.gr
¶·Ú·Ï›· E‚Á¿Ù˘
∆·¯˘Ê·Á›·
E‚Á¿Ù˘ Hotel
Coffebreak
∆ËÏ. 22540 – 51700 Fax 22540 – 51702, e-mail: evgatis@otenet.gr www.hotelevgatis.lemnosisland.com
ÕÁÈÔ˜ E˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜
KÂÓÙÚÈ΋ AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ. 22540 – 23389
«TÔ Ô‰‹Ï·ÙÔ» ¶··‰¿˜ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ 4Ô ÃÏÌ. ª‡ÚÈÓ·˜- £¤ÚÌˆÓ ∆ËÏ:22540-24244
•ÂÓÒÓ·˜ ÕË-™ÙÚ¿ÙË ª·Ï¿Ûη πÔ˘Ï›· ÕÁÈÔ˜ ∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ. ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜: 2254093329, 22540-93285 KÈÓ: 6945563325
¶·Ó¤Ú·˜ AfifiÛ ÛÙÔÏÔ˜ ∂Èψ̤ӷ ‰È·ÌÂÚ›ÛÌ·Ù· ∆ËÏ. 22540 – 93343 KÈÓ.: 6944247558
Café- Bar ª‡ÚÈÓ· ∫·Ê¤ ∞ÈÁ·›ÔÓ §ÈÌ¿ÓÈ ª‡ÚÈÓ·˜, ∆ËÏ: 22540-22617
NÂʤÏË
Cyber Rat Games Internet cafe ª·Ù˙¿Ú˘ ™Ù¤ÏÈÔ˜ ¶Ï·Ù›· ∫∆∂§, ª‡ÚÈÓ· ∆ËÏ: 22540-22010
¶·Ï·ÈÔÏÔÁÔ‡‰È·˜ 5x5 °‹Â‰Ô 5x5, ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ™ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÙÔ˘ ÍÂÓÔ‰Ô¯Â›Ô˘ ¢È·Ì·ÓÙ›‰Ë˜ ∆ËÏ: 22540-25960 e-mail: lemnosfc@otenet.gr
Kick Off Pre evolution center, ª‡ÚÈÓ· ∆ËÏ. 22540 – 23764 e-mail: pclab@otenet.gr
JOY Internet cafe – MÔÓÙÂÏÈÛÌfi˜ °·ÚÔÊ·ÏÏ›‰Ô˘ 14, ª‡ÚÈÓ· ∆ËÏ.: 22540 - 22805, KÈÓ.: 6932353302 e-mail: Patrapontiki@yahoo.gr
¶·ÓÙÂÏ‹˜ Beach Bar ¶·Ú·Ï›· £¿ÓÔ˘˜ ∆ËÏ: 6978043013
∫·Ú¿‚È Café-Bar, - Restaurant ¶·Ú·Ï›· ∂‚Á¿Ù˘ ∫ÈÓ:6973667489
∫·Ú·ÁÎÈfifi˙˙˘ Café-Club ∆ËÏ: 22540-24055, ∫ÈÓ: 6972273865 ƒˆÌ›ÎÔ˜ °È·Ïfi˜, ª‡ÚÈÓ·
ªÔ‡‰ÚÔ˜ ∫·ÚÓ¿ÁÈÔ Café-Bar, ªÔ‡‰ÚÔ˜ §ËÌÓÔ˘ ∆ËÏ: 22540-24346 ∫ÈÓ: 6947803998
ÕË-°È¿ÓÓ˘ ∫¿Û·Î·˜ Cave café-bar ÕË-°È¿ÓÓ˘ ∫¿Û·Î·˜ ∆ËÏ: 2254061669 ∫ÈÓ: 6947005125
£·Ï¿ÛÛÈ· ÛÔÚ K¤ÚÔ˜ Surf Club Keros KÚ˘ÛÙ¿ÏÏ˘ B·Û›ÏÂÈÔ˜/ Pȯ¿Ú‰Ô˜ ∆ËÏ. 6944982102
DATA
Cafe-bar M‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ. 22540 – 23551 ∫ÈÓ: 6973667489
æ˘¯·ÁˆÁ›· ¶ÂÚÈÔ¯‹ ª‡ÚÈÓ·˜
£¿ÓÔ˜
Õ¯ÓË & K·Ó¤ÏÏ· ¶Ï·Ù›· √∆∂ ∆ËÏ: 22540-26088
¶·Ó¤Ú·˜ AÓÙÒÓÈÔ˜ ∂ÓÔÈÎÈ·˙fiÌÂÓ· ¢ˆÌ¿ÙÈ· ∆ËÏ. 22540 – 93209 KÈÓ.: 6972791988
Sirius Café Bar PˆÌ¤ÈÎÔ˜ °È·Ïfi˜ ∆ËÏ: 6976298207
¢È·ÛΤ‰·ÛË Î·È º·ÁËÙfi AÓ·Î¿Ï˘„ ٷ ÈÔ Â˘Ê¿ÓÙ·ÛÙ· È¿Ù· ̤۷ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÏ·ÛÛÈÎÔ‡˜ Ô˘˙ÔÌÂ˙¤‰Â˜ Î·È ÙȘ ·Ó¿Ú¯·È˜ Û˘ÓÙ·Á¤˜:
Kinky Club-Restaurant ∆ËÏ:22540-22825 ∫ÈÓ: 6973050178 2 ÃÏÌ.·fi ÙË ª‡ÚÈÓ·
ª‡ÏÔ˜ Club 6Ô ¯ÏÌ M‡ÚÈÓ·˜-AÂÚÔ‰ÚÔÌ›Ô˘ ∆ËÏ.reserve: 6972037664
° È · Ê · Á Ë Ù fi ª‡ÚÈÓ· ∆Ô ™ÈÓÈ¿ÏÔ ªÂ˙‰ԈÏÂ›Ô ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ: 22540-22811
∆Ô «11» Amorosso Beach Bar ¶·Ú·Ï›· ¶Ï·Ù‡ TËÏ.: 22540 23583
O˘˙ÂÚ›, KTE§ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ. 22540 – 22635
147
M¿ÛÙÂÚ T·‚¤ÚÓ· – ¶ÈÙÛ·Ú›· ™ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÚÔ˜ ·ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ TËÏ. 22540 – 22828
fi˜˜ PˆÌ¤ÈÎÔ˜ °È·Ïfi Romeo ƒˆÌ¤ÈÎÔ˜ °È·Ïfi˜ ∂ÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ ∆ËÏ: 22622, 25151
ÕÁÈÔ˜ ∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜ A¤Ú·ÓÙÔ °·Ï¿˙ÈÔ ∆·‚¤ÚÓ·-æËÛÙ·ÚÈ¿ KÔ˘ÙÚÔ‡Ï˘ ÕÁÁÂÏÔ˜ ∆ËÏ: 22543 00948
AÚÙÂÌÒÓ·˜ ∆·‚¤ÚÓ·-∂ÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ KÔ˘ÙÚÔ‡Ï˘ Iˆ¿ÓÓ˘ ∆ËÏ: 22540 93333
MÂÛfifiÁÁÂÈÔ˜ ¶ÈÙÛ·Ú›· – EÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ ∆ËÏ. 22540 – 26098 ƒˆÌ¤ÈÎÔ˜ °È·Ïfi˜
µÂÚ¿ÓÙ· ∆·‚¤ÚÓ·-∂ÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ MˆÚ¤˜ Aı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∆ËÏ: 6947050153
¶Ï·Ù‡ Z¤Ê˘ÚÔ˜ Restaurant – Bar – Catering ∆ËÏ. 22540 – 22180, 22540 KÈÓ.: 6944292948
∫ÔÓÙÔÔ‡ÏÈ √È ∫¿‚ÂÈÚÔÈ
MÔ‡‰ÚÔ˜ °·Ï¿˙ÈÔ §ÈÌ¿ÓÈ ∆ËÏ: 22540-71041, 71009 ∫·Ú¿Ì·Ï˘ ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∂ÛÙÈ·ÙfiÚÈÔ, •ÂÓԉԯ›Ô, ÛÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ ªÔ‡‰ÚÔ˘ §‹ÌÓÔ˘
∞ÓÙÚ¤·˜ T·‚¤ÚÓ· ÛÙ· ∫·Ì›ÓÈ· ∆ËÏ. 22540 91245 KÈÓ.: 6948590806 À‡ı.: KˆÓÛÙ¿ÓÙÈÔ˜ ÕÁÁÂÏÔ˜
N. KÔ‡Ù·ÏË M¿Úı· æ·ÚÔÙ·‚¤ÚÓ·-æËÛÙ·ÚÈ¿ ∆ËÏ. 22540 – 92236, 92197 www.martharestaurant.gr
fiÙÙÛÈÓ·˜ ƒÂ·Ó›‰È - Kfi TÔ KÔÚ¿ÏÈ ∆·‚¤ÚÓ· ∆ËÏ. 22540 – 41249 www.korali.gr
∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ˜ A. Mȯ·ËÏ›‰Ë˜ K¿‚· ÔÙÒÓ-EÌfiÚÈÔ KÔÚ˘ÙÛ¿˜ 2, ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 -24933 Fax: 22540 -25271
√ÈÓÔÔÈ›· ¶¤ÙÚÔ˜ £.÷Ù˙ËÁˆÚÁ›Ô˘ ∫·Ú¿ÛÈ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ: 22540-3108 Fax: 22540-31155 ∆ËÏ. ∞ıËÓÒÓ: 210-5715122
Iˆ¿ÓÓ˘ ™·‚‚fifiÁÁÏÔ˘¶·ÓÙÂÏ‹˜ TÛÈ‚fifiÏÏ·˜ O.E. K¿Û·Î·˜ ∆ËÏ/Fax: 22540 – 22270 À/Ì·: ∂ÏÈÎÒÓÔ˜ 148 ∞ı‹Ó·, ∆ËÏ/Fax: 210-2024806 www.LimnosOrganicWines.gr info@LimnosOrganicWines.gr
OÈÓÔÔÈÂ›Ô AÔÛÙ·ÁÌ·ÙÔÔÈÂ›Ô «KÚ‹ÓË» AÓ·„˘ÎÙÈο N. KÔ˘ÎÔ˘Ï‹ıÚ·˜ & YÈÔ› O.E. AÙÛÈ΋ ∆ËÏ.: 22540 – 31207 Fax: 22540 – 31470 e-mail: krini@ath.forthnet.gr
∞ÚÙÔÔÈ›· ∑·¯·ÚÔÏ·ÛÙ›· ¶·Ú·‰ÔÛȷο¶ÚÔ˚fiÓÙ· ¢Ú¿ÎÔ˜ B·Û›ÏÂÈÔ˜ N. ¢Ú¿ÎÔ˜ §ÈÌ¿ÓÈ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ. 22540 – 22966 www.b-drakos.gr
∑·¯·ÚÔÏ·ÛÙÂ›Ô ∑¤Ê˘ÚÔ˜ §ÂˆÊ. ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, ª‡ÚÈÓ· ∆ËÏ: 22540-25588
Catering ∑¤Ê˘ÚÔ˜ §ÂˆÊfiÚÔ˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ: 22540-25588 ∫ÈÓ: 6944292948
DATA
∆·‚¤ÚÓ·-√˘˙ÂÚ› ¶Ï·Ù›· ∫ÔÓÙÔÔ˘Ï›Ô˘ ∆ËÏ: 22540-41755
K¿‚˜¶ÔÙÔÔț˜
π.KÚÂÌÌ˘‰¿˜ Î ™IA E.E. ¶·Ú·ÁˆÁ‹ – EÌÔÚ›· O›ÓˆÓ & AÔÛÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ µÈÔÏÔÁÈ΋˜ °ÂˆÚÁ›·˜ ¶Â‰ÈÓfi ∆ËÏ. 22540 – 92635, KÈÓ.: 6978046465
MÔ˘Ïfifi˘˘Ù˘ KÂÓÙÚÈÎfi M‡ÚÈÓ·˜ TËÏ.: 22540 23536 EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ K¿Û·Î· TËÏ.: 22540 61900 YÔηٿÛÙËÌ· KÂÓÙÚÈ΋˜ AÁÔÚ¿˜ TËÏ.: 22540 23113 mpouloutiscompany@yahoo.com
K·Û·Î’Ó¤˜ §È¯Ô˘‰È¤˜ K¿Û·Î·˜ ∆ËÏ: 22540-61059 M˘ÚÛ›ÓË XÚ˘ÛÔΤʷÏÔ˘
∞¯ÈÏÏ·‰¤Ï˘-§‹ÌÓÔ˜ 6Ô ÃÏÌ. ª‡ÚÈÓ·˜-∫ÔÚÓÔ‡ ∆ËÏ: 22540-61250-51-52 ¶·Ú·‰ÔÛȷο ¶ÔÈÔÙÈο ¶ÚÔÈfiÓÙ· §‹ÌÓÔ˘, 149
DATA
XÚ˘Û¿ÊË ¶·Ú·‰ÔÛȷο ¶ÚÔÈfiÓÙ· §‹ÌÓÔ˘ ∞ÚÙÔÔÈ›· – Z·¯·ÚÔÏ·ÛÙÈ΋ – °·Ï·ÎÙÔÙ˘ÚÔÎÔÌÈο ¶Ú·Ù‹ÚÈÔ ÂÚÁÔÛÙ·Û›Ô˘: 20fi ¯ÏÌ. M‡ÚÈÓ·˜ – AÙÛÈ΋˜ (∫·Ú¿ÛÈ) ∆ËÏ.: 22540 – 31330, 31690 Fax: 22540 – 31632 ¶Ú·Ù‹ÚÈ·: 1. M‡ÚÈÓ·: 22540 – 24424 2. M‡ÚÈÓ· (∆ڛʈÙÔ): 22540-25202 3. ª‡ÚÈÓ· (∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿): 22540-22730 4. ª‡ÚÈÓ· (™Ô‡ÌÚ·): 2254024828 5. ª‡ÚÈÓ· (§ÈÌ¿ÓÈ): 22540-24796 6. ÕÁÈÔ˜-¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜: 22540-61850 7. ªÔ‡‰ÚÔ˜: 22540-71355 8. ª‡ÚÈÓ· (§ÂˆÊ. ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜): 22540-24004
AÁÁÂÏÈ΋ ·fi XÚ˘Û¿ÊË §ÂˆÊfiÚÔ˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ 10 M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ: 22540-25009 TËÏ/Fax: 22540 25069
∆˘ÚÔÎÔÌ›· °·Ï·ÎÙÔÙ˘ÚÔÎÔÌÈ΋ §‹ÌÓÔ˘ A.E. ª·Úο΢ °ÂÒÚÁÈÔ˜ & ™Ù·Ì¿Ù˘ ∞Á. ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ ∆ËÏ./Fax: 22540-92655, 51656
AÁÚÔÙÈÎÔ› ™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ› ŒÓˆÛË AÁÚÔÙÈÎÒÓ ™˘Ó/ÛÌÒÓ E.A.™. §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ.: 22540 - 22212, 22953, 22296 Fax: 22540 -23409 e-mail: easlim@otenet.gr Site: www.limnoswines.gr 150
™˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌfifi˜˜ ∑·¯/΋˜ AÙÛÈ΋˜ §‹ÌÓÔ˘ ∞ÙÛÈ΋ ∆ËÏ.: 22540 – 31302/ 31637 Fax: 22540-31771
O ¶ÔÏ›Ù˘ ºˆÙÂÈÓ‹ ™È¿ÙÚ· ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ: 22540-22355
∫·ÏÏ˘ÓÙÈο EÓ‰‡Ì·Ù· IÌ¿ÙÈÔÓ ¶. K˘‰¿, KÂÓÙÚÈ΋ AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 – 22849
La Profumeria IÔ˘Ï›· °Ô˘Ù˙ÂÏ‹ §ÈÌ¿ÓÈ ª‡ÚÈÓ·˜ 22540 - 29575
Perfection Sports House Ã. ¶·Ï·ÈÔÏÔÁÔ‡‰È·˜A. B·ÚÙ‚·ÓÈ¿Ó O.E. ∫ÂÓÙÚÈ΋ AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ (∞Ó‚·›ÓÔÓÙ·˜ ·fi ÙÔ §ÈÌ¿ÓÈ) ∆ËÏ.: 22540 – 26025 e-mail: palxri@otenet.gr
YÔ‰‹Ì·Ù· °ÈÒÚÁÔ˜ & ∂ϤÓË ªÔ‡Ú‰Ô˘ ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ: 22540-22236, 25036 ∫·Ù¿ÛÙËÌ· ÀÔ‰ËÌ¿ÙˆÓ
M·Ú›· ™·Î·ÏȤÚÔ˘ AÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ 22540 - 25848
∆¤¯ÓË - KfiÛÌËÌ· ∫ÔÓÙÔÁˆÚÁ¿ÎË ZËÓÔ‚›· EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ B˘˙·ÓÙÈÓ‹˜ AÁÈÔÁÚ·Ê›·˜ ∫ÔÓÙÔÔ‡ÏÈ ∆ËÏ.: 22540 – 41600, KÈÓ.: 6974331326 Fax: 22540 - 41750
¢¤·˜ ¶·ÙÔ‡Û˜ ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ:22540-22506
AÍÂÛÔ˘¿ÚE˚‰Ë ‰ÒÚˆÓ ¶ÂÈÚ·Ù‹˜ KÔÓÔ‡ÎÏ· M·Ú›· ¶Ï·Ù›· ∆·Í›, M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ.: 22540 – 25802
Georgia’s Accessories NÙ·˚Ì¿-¡ÔÌÈÎÔ‡ °ÂˆÚÁ›· ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 – 24214
∫ÔÛÌËÌ·ÙÔˆÏÂ›Ô ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ: 22540-25601
Sophie’s ™ÔÊ›· X·„‹ M‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˜ ∆ËÏ.: 22540 - 24888
√ÙÈο OÙÈο K·Ù·ÎÔ˘˙ËÓfifi˜˜ ¶. ∫˘‰¿ 110, ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ: 22540-25930 ∞ı‹Ó· ÷ÏÎÔÎÔÓ‰‡ÏË ∆ËÏ: 210-3824628
™·Ì·ÚÙ˙‹ ∂˘·ÁÁÂÏ›· ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ: 22540-22514
Chic to Chic Zˆ‹ TÛÔ˘Î·Ï¿ §ÈÌ¿ÓÈ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ.: 22540 – 25970
K¤ÓÙÚ· AÈÛıËÙÈ΋˜ T˙·Ó‹ ™ÊÔ‡ÓË N·Ù¿ÛÛ· MËÙÚÔfiψ˜ 23 M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ.: 6972307705
∫ÔÌÌÒÛÂȘ
∏ÏÂÎÙÚÈο E›‰Ë
∂˘ÁÂÓ›· ÃÏ·¯Ï¿
™Ô‡Ï· ¶·ÙÛ·Ú›ÛÔ˘
Art coiffure Î·È wella §ÈÌ¿ÓÈ ª‡ÚÈÓ·˜ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ. ÁÈ· Ú·ÓÙ‚ԇ: 22540-25990
KÂÓÙÚÈ΋ AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 – 25790, Fax: 22540-23961
™ÙÚÔÁÁ˘Ïfifi˜˜ ∞ÓÙÒÓ˘ Hair expert «µ∞™ø» πÂÚÔ‡ §fi¯Ô˘ 17, ª‡ÚÈÓ· ∞Ó‰ÚÈΤ˜, °˘Ó·ÈΛ˜, ·È‰ÈΤ˜ ÎÔÌÌÒÛÂȘ ∆ËÏ. ÁÈ· Ú·ÓÙ‚ԇ: 22540-25676
§Â˘Î¿ E›‰Ë Ellegance ∫·ÏÏÈfiË ∫·Ú¿Ì·ÏË ∫ÂÓÙÚÈ΋ ∞ÁÔÚ¿ ª‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ: 22540-25397
°·ÚÔÊ·ÏÏ›‰Ô˘ 24, ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ 2254300706, 22540-51396, ∫ÈÓ: 6973036486
H/Y PC Lab KÔÙ˙·Ì¿ÓÔÁÏÔ˘ N›ÎÔ˜ AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 - 26111 KÈÓ.: 6977594154 e-mail: pclab@otenet.gr
EÌfiÚÈÔ ÊÚÔ‡ÙˆÓ ºˆÙÔÁÚ·ÊÂ›Ô °·ÚÔÊ·ÏÏ›‰Ë˜ ∂ÌÌ·ÓÔ˘‹Ï
ªÔ‡‰ÚÔ˜, ∆ËÏ: 22540-71255 E-mail: iris8@otenet.gr
¢ÈÛÎÔˆÏÂ›Ô AÓıԈϛ· Flower Studio £ÂÔ‰ÒÚ· ¶Ï·Ù·ÓÈ¿ ∆ËÏ:22540-26141 KÈÓ.: 6977601326
E›‰Ë K·ı·ÚÈfiÙËÙ·˜ Crystal Clean M·ÚÔ˘ÏÈ·Ófi˜ EÌÌ·ÓÔ˘‹Ï ∆ËÏ:22540-25830, 29576 KÈÓ.: 6979357201 °È· ·ÁÁÂÏÌ·ÙÈ΋ & ÔÈÎÔÁÂÓÂȷ΋ ¯Ú‹ÛË
ŸÎÙ¿Ô˘˜ §‹ÌÓÔ˜ KÔ˘Ùԇ΢ K. °ÂÒÚÁÈÔ˜ ªÔ‡‰ÚÔ˜ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ.: 22540 – 71001 Fax: 22540 – 72031 E-mail: koutoukisg@in.gr
™ÊÔ˘ÁÁ¿ÚÈ· ¶·Ó·ÁÈÒÙ· æ¿ÚÚ· ¡¤· ∫Ô‡Ù·ÏË 22540-92473
¶Ú·Ù‹ÚÈ· YÁÚÒÓ K·˘Û›ÌˆÓ ª‡ÚÈÓ· ∫··Û¿ÎË ∞ÏÂÍ¿Ó‰Ú· ∞ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ: 22540-92400
Big Beat EÌfiÚÈÔ ‰›ÛΈÓ, ËÏ. ™˘Û΢ÒÓ A. ∫ÂÓÙÚÈ΋ AÁÔÚ¿ M‡ÚÈÓ·˜ ∆ËÏ/Fax: 22540-22529, ∆ËÏ.: 22540-26060 B. §ÂˆÊfiÚÔ˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ TËÏ./Fax: 22540 25225 e-mail:big_beat@hol.gr
Planet ™Ô‡ÌÚ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ/Fax: 22540-23185
∆¯ÓÈ΋ EÙ·ÈÚ›·
∂›‰Ë K˘ÓËÁÈÔ‡ AÏÈ›·˜ - ™Î¿ÊË
KTI™MA O.E.
ª‡ÚÈÓ·
AÓ¤ÁÂÚÛË – K·Ù·Û΢‹ ¶ÔÏ˘ÙÂÏÒÓ ¢È·ÌÂÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ª·Ó·Ó‹˜ XÚ‹ÛÙÔ˜ ∆ËÏ.: 22540 – 23746 Fax: 22540 – 23889 KÈÓ.: 6932406055 e-mail: bananis@tee.gr
∞Ïȇ̷ٷ
∫ˆÓ. °. ¶··‰fifiÔ˘ÏÔ˜ & ™IA O.E. 4Ô ¯ÏÌ. E·Ú¯. O‰Ô‡ M‡ÚÈÓ·˜-£¤ÚÌˆÓ TËÏ.: 22540 – 25400 ∫ÈÓ.: 6944395060 Fax: 22540-25716
DATA
ª·Ó·‚È΋ ∆ڛʈÙÔ, ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ:22540-22790
ƒÔÛ‚¿Ó˘ °Âˆ. ™ÙÚ¿ÙÔ˜
Hobbyland B·Û›Ï˘ AÔÛÙfiÏÔ˘ E˘ı›· AÂÚÔ‰ÚÔÌ›Ô˘ ∆ËÏ.: 22540 – 31711 e-mail: lelos25@in.gr
∞ÙÛÈ΋ ¡ÈÎfifiÏÏ·Ô˜ E. OÚÊ·Ó›‰Ë˜ ∞ÙÛÈ΋ ∆ËÏ.: 22540 – 31206 Fax: 22540 – 31417
ªÔ‡‰ÚÔ˜ ∆Û·ÙÛ·Ï‹˜ TÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ˜ ªÔ‡‰ÚÔ˜ ∆ËÏ.: 22540 - 71301, 71709 KÈÓ.: 6932449940 Fax: 22540 – 71610 www.tsaptsalis.gr
∞˘ÙÔΛÓËÙÔ-Moto ¶ˆÏ‹ÛÂȘ/∞ÓÙ·ÏÏ·ÎÙÈο/ Service/º·ÓÔÔÈ›Ô
∞ÊÔ› ¶·Ï·ÙÈ·ÓÔ‡ ¡¤· ∫Ô‡Ù·ÏË ∆ËÏ: 22540-92493
151
∆Û·ÙÛ·Ï‹˜ ∆ÚÈ·ÓÙ¿Ê˘ÏÏÔ˜ ªÔ‡‰ÚÔ˜ §‹ÌÓÔ˘ ™˘ÓÂÚÁ›Ô: 22540-71301, AÓÙ/η: 22540-71709, ŒÎıÂÛË: 22540-71710 Fax: 22540-71610 Site: www.tsaptsalis.gr triantafyllos@tsaptsalis.gr
Moto Center ºÙˆ¯ÔÁÈ¿ÓÓ˘ °ÈÒÚÁÔ˜ 1Ô ¯ÏÌ AÂÚÔ‰ÚÔÌ›Ô˘ M‡ÚÈÓ·˜ TËÏ.: 22540 - 23394 KÈÓ.: 6978010190
∂ÓÔÈÎÈ¿ÛÂȘ A˘ÙÔÎÈÓ‹ÙˆÓ-Moto Petrides
Moto Lemnos ¶Ï¿ÓÙ˙Ô˜ §ÈÌ¿ÓÈ ª‡ÚÈÓ·˜ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ: 22540 - 25014 ∫ÈÓ: 6941694146 ∞ÓÔȯٿ fiÏÔ ÙÔ ÂÈÎÔÛÈÙÂÙÚ¿ˆÚÔ
¢·ÁÏ‹˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ M·ÚԇϷ˜ 21, ª‡ÚÈÓ· ∆ËÏ.: 22540 – 22870 KÈÓ.: 6944415712 ∂ÓÔÈÎÈ¿ÛÂȘ MÔÙÔÔ‰ËÏ¿ÙˆÓ
O‰È΋ BÔ‹ıÂÈ· Express Service ∞ÊÔ› ¶·Ï·ÙÈ·ÓÔ‡ O‰È΋ BÔ‹ıÂÈ· §‹ÌÓÔ˘, ¡¤· ∫Ô‡Ù·ÏË §‹ÌÓÔ˜ TËÏ.: 22540-92155 º¿Í: 22540-92705 ∆ËÏ. (¯ˆÚ›˜ ¯Ú¤ˆÛË) Tim:154 Vodafone: 1154
∆·¯˘ÌÂÙ·ÊÔÚ¤˜ A.C.S §‹ÌÓÔ˘ ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ.: 22540 – 23429, 25140 Fax: 22540 25533
ªÂÙ·ÊÔÚÈΤ˜ π.ª.∂ ∂.¶.∂ ∫ Ú˘ÛÙ·ÏÏ¿˜ ªÂÙ·ÊÔÚ¤˜ & ∑ˆÔÙÚÔʤ˜ ∫ÔÚÓfi˜ ∆ËÏ.: 22540 - 23890, 23891 KÈÓ.: 6944376482 Fax: 22540 - 23156
º˘ÏÏ·‰›Ù˘ °ÂÓÈΤ˜ ªÂÙ·ÊÔÚ¤˜ §‹ÌÓÔ˘ π.ª.∂ ∂.¶.∂ ÀÈÔÈ ¡ÈÎ.º˘ÏÏ·‰›ÙË ∞Ôı‹ÎË ∞ıËÓÒÓ: ª·ÚÎfiÓÈ 11 ∞ÈÁ¿Ïˆ ∆ËÏ:210-3420506, 3420585 º·Í: 210-3416595 ∞Ôı‹ÎË §‹ÌÓÔ˘: 22540-23087, 22540-25039 º·Í: 22540-24996
MÂÙ·ÊÔÚÈ΋ §‹ÌÓÔ˘ I.M.E. E.¶.E. M·ÙÛÈο˜ – B·ÎÈÚÙ˙‹˜ TËÏ.: 22540 – 23928 KÈÓ.: 6978771215-6, 6978771217 £ÂÛ/Ó›ÎË: ∆¤ÚÌ· 26˘ √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ∆ËÏ. 2310 - 753844
∆·ÍȉȈÙÈο ¶Ú·ÎÙÔÚ›·
MÂÛÈÙÈÎfi °Ú·Ê›Ô
ª‡ÚÈÓ·
§‹ÌÓÔ˜ KÙ‹Ì·
AÙ˙·Ì‹˜ KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜
∂Ï¢ı.µÂÓÈ˙¤ÏÔ˘ (¶Ï·Ù›· ∫∆∂§), ª‡ÚÈÓ· ∞¯ÈÏ·‰¤ÏÏË ª·ÚΤÏÏ· 22540 - 24766, 24766 KÈÓ.: 6945966299 limnosktima@in.gr
DATA
Travel-Tourism & Car Rental Agency ∂ÓÔÈÎÈ¿ÛÂȘ ∞˘ÙÔÎÈÓ‹ÙˆÓ HÌÂÚ‹ÛȘ ÂΉÚÔ̤˜ ÛÙË §‹ÌÓÔ ¢ÈÔÚÁ¿ÓˆÛË Ù·ÍȉÈÒÓ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Î·È ÙÔ Â͈ÙÂÚÈÎfi ∫ÂÓÙÚÈο °Ú·Ê›·: ∫·Ú·Ù˙¿ 118, ª‡ÚÈÓ· ∆ËÏ: 22540-22039, 22998, Fax: 22540-22129, ∫ÈÓ: 6947601515, 16 ÀÔηٷÛÙ‹Ì·Ù·: ∞ÂÚÔ‰ÚfiÌÈÔ ª‡ÚÈÓ·˜: ∆ËÏ: 22540-24787 ∫ÈÓ: 6947601516 §ÈÌ¿ÓÈ ª‡ÚÈÓ·˜: ∆ËÏ: 22540-29550, Fax: 22540-29555 24 Hours service: ∫ÈÓ: 6947601516 E-mail:mapet@lim.forthnet.gr petrides@otenet.gr http://www.petrides travel.gr
∞ÊÔ› ¶·Ï·ÙÈ·ÓÔ‡ ¡¤· ∫Ô‡Ù·ÏË §‹ÌÓÔ˜ ∆ËÏ: 22540-92493
§ÈÌ¿ÓÈ §‹ÌÓÔ˘ TËÏ.: 22540 25690, 25936 Fax: 22540 25691 KÈÓ.: 6932416106 e-mail: atzamisk@otenet.gr
153
Pravlis Travel ¶·ÚÈÛ›‰Ë 15, §ÈÌ¿ÓÈ M‡ÚÈÓ·˜ TËÏ.: 22540 24617, 22471 EΉ. ÏÈÌ¿ÓÈ: 22540 29577 Fax: 22540 24446 Email: pravlis@lim.forthnet.gr
AÈÔÏ›˜ K·Ú·˚ÛοÎË XÚ‡Û· §ÈÌ¿ÓÈ M‡ÚÔÈÓ·˜ ∆ËÏ.: 22540 – 22460, 22900 Fax: 22540 – 23560 ¢ÚÔÌÔÏfiÁÈ· ÁÈ· M‡ÚÈÓ·-AË ™ÙÚ¿ÙË.
ªÔ‡‰ÚÔ˜ Salamousa travel M·Ú›· ™·Ï·ÌÔ‡Û·-AÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘ ªÔ‡‰ÚÔ˜ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ.: 22540 – 71042, 71363 Fax: 22540 – 71204 e-mail: salale@otenet.gr
DATA
¶Ú·ÎÙÔÚÂ›Ô §·˘Ú›Ô˘ ªÈ¯¿Ï˘ ∫ÚÈ·Ï‹˜ ∆ËÏ: 22920-26040, 69006, 69257 Site: www.krialis.gr ¢ÚÔÌÔÏfiÁÈ· ·fi §·‡ÚÈÔ ÁÈ·: §‹ÌÓÔ-∫·‚¿Ï·-™·ÌÔıÚ¿ÎË-ÕÁÈÔ-∂˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ-ÕË-™ÙÚ¿ÙË Afi §·‡ÚÈÔ ÁÈ·: ∫¤·-∫‡ıÓÔ
I·ÙÚÔ› ¢È·ÁÓˆÛÙÈÎfi EÚÁ·ÛÙ‹ÚÈÔ §‹ÌÓÔ˘ O.E. £Âfi‰ˆÚÔ˜ I. M·‚¤·˜ – E˘¿ÁÁÂÏÔ˜ A. TÛԇ΢ π·ÙÚÔ› MÈÎÚÔ‚ÈÔÏfiÁÈÔÈ – BÈÔ·ıÔÏfiÁÔÈ §ÂˆÊ. ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ 20 ∆ËÏ.: 22540 – 22147, 24320 Fax: 22540 – 22147 ∞ÈÌ·ÙÔÏÔÁÈÎfi – AÓÔÛÔÏÔÁÈÎfi µÈÔ¯ËÌÈÎfi – MÈÎÚÔ‚ÈÔÏÔÁÈÎfi – OÚÌÔÓÔÏÔÁÈÎfi
154
¢ÂÚÌ·ÙÔÏfifiÁÁÔ˜AÊÚÔ‰ÈÛÈÔÏfifiÁÁÔ˜ ∂ϤÓË °È·ÓÓ·ÎÔÔ‡ÏÔ˘TÛÈÔ˘Ú›‰Ô˘ M‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ/Fax: 22540 24896, KÈÓ.: 6932743272 flÚ˜ I·ÙÚ›Ԣ ηıËÌÂÚÈÓ¿ ÂÎÙfi˜ ™·‚‚¿Ù/ÎÔ˘: 9.00-12.00 & TÚ›ÙË, ¶¤ÌÙË Î·È ¶·Ú·Û΢‹: 18.00-20.00
æ˘¯ÔÏfifiÁÁÔ˜ º·Ê·ÏÈÔ‡ °È¿ÓÓ· Y„ȇÏ˘ 1, PˆÌ¤ÈÎÔ˜ °˘·Ïfi˜ ∆ËÏ. ÁÚ·Ê›Ԣ: 22540 23310 ∫ÈÓ: 6972825116 æ˘¯ÔÏfiÁÔ˜ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ™¯¤ÛˆÓ. ¢¤¯ÂÙ·È Î·ÙfiÈÓ Ú·ÓÙ‚ԇ
°˘ÌÓ·ÛÙ‹ÚÈ· Anasa Gym
°˘Ó·ÈÎÔÏfifiÁÁÔ˜ ∫ˆÓ/ÓÔ˜ A. °È·Óӛη˜, M.D §. ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ 44, M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ. ÁÚ·Ê›Ԣ: 22540 29092 ∫ÈÓ: 6944517666 ª·ÈÂ˘Ù‹Ú·˜ XÂÈÚÔ‡ÚÁÔ˜ °˘Ó·ÈÎÔÏfiÁÔ˜.
AÎÙÈÓԉȷÁÓÒÛÙ˘ Z¤ÚÊÔ˜ £¤Ì˘ AÈfiÏÔ˘ 2, M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ. ÁÚ·Ê›Ԣ: 22540 25414 ∫ÈÓ: 9644472300
¶·È‰›·ÙÚÔ˜ º·ÚÌ¿ÎË EϤÓË MËÙÚÔfiψ˜ & AÓÙˆÓÈ¿‰Ë 1, M‡ÚÈÓ· TËÏ.: 22540-23170 KÈÓ.: 6937543409 flÚ Ú˜ ÁÚ·Ê›Ԣ: fl ¶Úˆ› 9.00-13.00, AfiÁÂ˘Ì· 19.00-21.30.
K·Ú‰ÈÔÏfifiÁÁÔ˜ M·ÚÈÓ¿Î˘ NÈÎfiÏ·Ô˜, MËÙÚÔfiψ˜ & AÓÙˆÓÈ¿‰Ë 1, M‡ÚÈÓ·. ∆ËÏ. ÁÚ·Ê›Ԣ: 22540 24477, KÈÓ.: 6945702813.
O‰ÔÓÙ›·ÙÚÔ˜ EÈÚ‹ÓË M·ÏÙ¿ ¶ÂÚÈÛ¤ˆ˜ 16, M‡ÚÈÓ· ∆ËÏ.: 22540 – 22623 KÈÓ.: 6947709706
B·Û›Ï˘ KÚ¤ÙÛ˘ §ÈÌ¿ÓÈ §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ.: 22540 25938 Fax: 22540 22620 e-mail: anasagym@otenet.gr
Apollonio fitness club ƒ¿ÓÈ· £¿ÓÔ˘ °.™ÂʤÚË 10, P˯¿ NÂÚ¿ ª‡ÚÈÓ· §‹ÌÓÔ˘ ∆ËÏ. 22540 – 24875
Oxygen ÃÚÈÛÙ›Ó· ™·ÓÔ‡ MÔ‡‰ÚÔ˜ (ÛÙÔ ÛÙÂÓ¿ÎÈ ‰›Ï· ÛÙËÓ EıÓÈ΋) ∆ËÏ./Fax: 22540 71297 KÈÓ.: 6974 760968
¢ÈÎËÁfiÚÔ˜ EÏ¿ӷ X·Ù˙ËÛ›ÌÔ˘ °Ú¿ÌÌÔ˘ 12, ¶Ï·Ù›· KTE§ ∆ËÏ:/Fax: 22540 22798 KÈÓ.: 6973004690 e-mail: eleana_10w@hotmail.com
BÈ‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ∞¡£ƒø¶ø¡ ∂ƒ°∞ (DEEDS OF MAN), ÙÔ˘ ÃÚ‹ÛÙÔ˘ ∫·˙ÒÏË. ŒÓ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi ‚È‚Ï›Ô, Ì ʈÙÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi, Ô˘ ·ÔÙ˘ÒÓÂÈ Í¯·Ṳ̂ӷ ·ÁÁ¤ÏÌ·Ù·, ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ·Û¯Ôϛ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡, fiˆ˜ ·ÁÁÂÈÔÏ¿ÛÙ˜, ·ÁˆÁÈ¿Ù˜, ÂÚÁ¿Ù˜ ·Ï˘ÎÒÓ, ‚·ÚÂÏ¿‰Â˜, Ú·ÎÔη˙·Ó¿‰Â˜, ÛÊÔ˘ÁÁ·Ú¿‰Â˜, Ì˘ÏˆÓ¿‰Â˜, Û·Ì·Ú¿‰Â˜, ˘Ê¿ÓÙÚ˜, ˙¢Á¿‰Â˜ Î.Ï. ™ÙÔ ÂÚÁ·ÛÙ‹ÚÈ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ fiÏ˘, ı· ‚ÚÂȘ fi¯È ÌfiÓÔ Û¿ÓȘ ʈÙÔÁڷʛ˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜, Î·È ÙÔÓ ›‰ÈÔ ¤ÙÔÈÌÔ Ó· ÛÔ˘ ·Ôηχ„ÂÈ ·›Û٢٘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ÁÈ· ÙÔÓ ÙfiÔ Î·È ÙȘ ‰È·‰ÚÔ̤˜ ÙÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó· Ï‹ıÔ˜ „ËÊÈ·ÎÒÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ ‹ ÔÙȉ‹ÔÙ ¤¯ÂÈ Û¯¤ÛË Ì ÙÔÓ ÂÍÔÏÈÛÌfi Ù˘ ʈÙÔÁÚ·ÊÈ΋˜ Ì˯·Ó‹˜ ÛÔ˘. ™˘ÓÙ·Á¤˜ §ËÌÓȷ΋˜ ÎÔ˘˙›Ó·˜, Ù˘ √˘Ú·Ó›·˜ µ·ÁÈ¿ÎÔ˘. ŒÓ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎfi Û˘ÏÏÂÎÙÈÎfi ‚È‚Ï›Ô, ̤۷ ÛÙȘ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ı· ‚ÚÂȘ οÔȘ ·fi ÙȘ ˘¤Úԯ˜ ÛÂÛÈ·ÏÈÙ¤ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘ Î·È ı· Ì¿ıÂȘ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ Á·ÛÙÚÔÓÔÌ›·˜ ÙÔ˘ ÓËÛÈÔ‡. ∏ Ó‹ÛÔ˜ §‹ÌÓÔ˜ πÛÙÔÚ›· - ¢È¿ÏÂÎÙÔ˜ - §·ÔÁÚ·Ê›·, ÙÔ˘ ¡. °ÂÚÔÓÙÔ‡‰Ë. √È ª¿ÓÙÚ˜ ÛÙË §‹ÌÓÔ, ÙÔ˘ ¡›ÎÔ˘ ™ËÊÔ˘Ó¿ÎË.
∞ÍÈfi fiÏÏÔÁÔ ‚È‚Ï›Ô ÁÈ· ÙÔÓ ÕÁÈÔ E˘ÛÙÚ¿ÙÈÔ A∏ ™∆ƒ∞∆∏™ ºˆÙÔÁÚ·ÊÈο ãπ¯ÓË, ·fi ÙÔ ·Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ µ·Û›ÏË ª·ÓÈοÎË (¤Î‰ÔÛË ÀÔ˘ÚÁ›Ԣ ∞ÈÁ·›Ô˘, ΛÌÂÓ· °. ¡ÈÎÔϷο΢).
DATA 155
™HMEIø™EI™
™HMEIø™EI™
™HMEIø™EI™
™HMEIø™EI™
™HMEIø™EI™