TEYXOΣ 104ο ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Χειμερινές Αποδράσεις στη Λέσβο 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
1
2
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
editorial & περιεχόμενα Η
χειμωνιάτικη Λέσβος έχει μια ξεχωριστή ομορφιά που αξίζει να την ανακαλύψει κανείς μέσα από διαδρομές σε ορεινά χωριά, με άφθονο φυσικό πλούτο, όπως είναι το Αμπελικό, η Άντισσα, η Φίλια, η Αγιάσος, ο Ασώματος. Πολλές όμως είναι και οι δραστηριότητες του χειμώνα, που μπορούν να μας γεμίσουν εμπειρίες και καθαρό αέρα. Οι μανιταρόφιλοι μάς παίρνουν μαζί τους στις βόλτες τους στην ύπαιθρο της Λέσβου για τη συλλογή μανιταριών. Συναρπαστικές διαδρομές στη φύση με τη Λέσχη Τετρακίνησης Λέσβου, ψάρεμα στις χειμωνιάτικες θάλασσες του νησιού, θεραπευτικά λουτρά στις ιαματικές πηγές της Λέσβου, είναι μερικές μόνο από τις δραστηριότητες που προτείνουμε σε αυτό το τεύχος. Και επειδή διαδρομές χωρίς γευστικές αναζητήσεις δεν γίνονται, προτείνουμε προορισμούς όπου μπορεί ο επισκέπτης ν’ απολαύσει παραδοσιακές ντόπιες γεύσεις μαζί με πλούσιο ορεινό τοπίο. Καλό ταξίδι… με θέα TEYXOΣ 104ο ΣΑΒΒΑΤΟ 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011 ΚΩΔΙΚΟΣ: 8173 Ιδιοκτήτης - Εκδότης - Διευθυντής: Μανόλης Μανώλας Υπεύθυνη σύνταξης: Πέλλη Γιακουμή Συντάκτες: Έφη Στραβοσκούφη, Βαγγελιώ Χρηστίδου Επιμέλεια κειμένων: Μαριάνθη Παρασκευά Φωτογραφίες: Φωτογραφικό αρχείο «EMΠPOΣ» Art Director: Xρήστος Παρασκευαΐδης Σελιδοποίηση: Μαρία Αριστοτέλους Συντονισμός τεύχους: Λάμπρος Ανεμάς Εμπορικό - Διαφημιστικό: Μαρία Κορδερά, Kαλλιόπη Ψαριανού, Έφη Στραβοσκούφη, Λάμπρος Ανεμάς, Μαντώ Χλαχλά Παραγωγή - Eκτύπωση: Eπικοινωνία Λέσβου A.E. Kαρά Tεπέ, 81100 Μυτιλήνη Τηλ. 22510 41619 Fax 22510 27300 Γραφείο Λήμνου: Γαροφαλλίδου 2, Μύρινα Τηλ. - Fax: 22540 25526 e-mail: info@emprosnet.gr URL: http://www.emprosnet.gr «VIEW» Kυκλοφορεί κάθε δεκαπενθήμερο
4
Καταρράκτες της Λέσβου: Το υδάτινο θαύμα του νησιού
6
Αμπελικό: Τοπίο παρθένας ομορφιάς
10
Καρυώνας: Χειμερινή απόδραση
12
Μονή Δαμανδρίου: Ησυχαστήριο ψυχής και πνεύματος
16
Άντισσα η αρχόντισσα
18
Ασώματος: Ορεινή ομορφιά δίπλα σας
20
Μανιταρόφιλοι σε εξορμήσεις στη Λέσβο
24
«Ορειάς»: Ορεινές διαδρομές στο νησί
28
Λέσχη Τετρακίνησης Λέσβου: Διαδρομές 4Χ4 στη φύση
30 Ψάρεμα το χειμώνα 34
Θερμά λουτρά
38 Φίλια και Σκαλοχώρι: Ορεινό τοπίο και γεύσεις 40
Πρόσκοποι: Τα παιδιά του βουνού (και της θάλασσας) 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
3
Παράκοιλα
Κτήμα Κρινέλου
Μαν’ Κάτσα
Ανακαλύψτε τους «κρυμμένους» καταρράκτες της Λέσβου
Το υδάτινο θαύμα του νησιού Της ΒΑΓΓΕΛΙΩΣ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ
Μια από τις μοναδικές φυσικές ομορφιές της Λέσβου, που ίσως λίγοι μόνο γνωρίζουν πως υπάρχει σε τέτοιο βαθμό, είναι οι καταρράκτες της. Πρόσφατα, ομάδα φυσιολατρών επισκέφτηκε και μελέτησε 14 συνολικά καταρράκτες σε όλο το νησί, που μαζί με το φράγμα της Ερεσού, συνθέτουν ένα μοναδικό υδάτινο περιβάλλον. Και που, ειδικά μέσα στους μήνες του χειμώνα που τα νερά τους είναι ακόμη περισσότερα, αξίζουν σίγουρα μια εξερεύνηση και από μέρους σας. Η επίσκεψη στον καταρράκτη της Μαν’ Κάτσα, κοντά στο Μανταμάδο, ήταν μόνο η αφορμή, προκειμένου να αρχίσουν ο φυσικός και μαθηματικός και τέως Πάρεδρος του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αθηνών, Γιώργος Χουτζαίος, και η παρέα από «συνεξερευνητές» του, να ψάχνουν τους καταρράκτες του νησιού. Ο συγκεκριμένος καταρράκτης άλλωστε, είναι από τους μεγαλύτερους και προσφέρει δυνατότητες για διάφορες δραστηριότητες, τις οποίες έχουν φροντίσει να εκμεταλλευτούν περιβαλλοντικοί σύλλογοι και ιδιώτες. Η ονομασία του, που σημαίνει «μανιασμένη σάρκα», προήλθε από το θρύλο μιας βοσκοπούλας, που ζούσε παλιά στην περιοχή
4
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
εκείνη μόνη της και παράσερνε σε «διονυσιακό» χορό, πάνω από τον καταρράκτη, τα αγροτόπαιδα της περιοχής. Για να βρείτε τους καταρράκτες, στρίβετε αριστερά, λίγο πριν τη διασταύρωση Πεδής – Ασπροποτάμου, στο 30ο χλμ. Μυτιλήνης – Μανταμάδου, προς «Λάκκο Μαν’ Κάτσα». Πέρα από το συγκεκριμένο καταρράκτη, όμως, η ομάδα «ανακάλυψε» άλλους 13 σε ολόκληρη τη Λέσβο και ειδικά στο βορειοδυτικό της τμήμα. Μοναδικά δείγματα του ιδιαίτερου αυτού δώρου της φύσης, μπορείτε να βρείτε επιπλέον στα Παράκοιλα, το Σκουτάρο, το Μεσότοπο, τη Βατούσα, τα Βασιλικά (καταρράκτες Πέσσας), την Άντισσα, τη Φίλια, την
Πελόπη και την Ερεσό. Ο καταρράκτης του κτήματος Κρινέλου, στην τελευταία, φτάνει σε ύψος τα 15 μέτρα και εντυπωσιάζει όποιον τον δει από κοντά, ενώ χρησιμοποιείται και για να αλέθει το σιτάρι, στο νερόμυλο του κτήματος, καθώς και για ύδρευση και άρδευση, ειδικά το χειμώνα. Μαζί με τους καταρράκτες, αξίζει να επισκεφτείτε και το φράγμα της Ερεσού. Από τους πιο γνωστούς είναι και οι καταρράκτες της Πέσσας, μεταξύ Αχλαδερής και Βασιλικών, που προσελκύουν πολλούς περιπατητές. Φτάνετε εκεί μέσω ενός μικρού χωματόδρομου, στα δεξιά του δρόμου που φεύγει από Αχλαδερή και οδηγεί προς το δρόμο Αγιάσου – Πολιχνίτου, λίγο πριν τη διασταύρωση. Ακόμη κι αν δυσκολεύεστε να βρείτε κάποιους από τους καταρράκτες, μπορείτε να ρωτήσετε τους κατοίκους των χωριών. Αυτοί γνωρίζουν καλά την περιοχή τους και σίγουρα θα ξέρουν να σας κατευθύνουν.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
5
φωτό: flickr:annidim28
Αμπελικό:
Τοπίο παρθένας ομορφιάς ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΕΛΛΗ ΓΙΑΚΟΥΜΗ Το Αμπελικό, ένα χωριό με πλούσιο φυσικό περιβάλλον, έχει δίκαια χαρακτηρισθεί ως τοπίο παρθένας ομορφιάς με πολλά νερά και πλούσια βλάστηση. Μεγάλο μέρος της περιοχής καλύπτεται με δάσος από πεύκα, πουρνάρια και βαλανιδιές, ενώ ο ελαιώνας βρίσκεται στη νότια πλευρά του χωριού. O επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα ποτάμια, τις σπηλιές και το Πάρκο Ρητίνης. Ρετσινάδες Η ασχολία των κατοίκων με τη ρητίνη, είναι δεμένη με την ιστορία της αμπελουργίας του χωριού, εφόσον η οινοποίηση της ρετσίνας απαιτούσε τη ρητίνη των πεύκων. Το 1929, ιδρύθηκε ο Δασικός Συνεταιρισμός Ρητίνης του Αμπελικού με μέλη 70 περίπου οικογένειες. Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι ασχολούνταν το χειμώνα με την ελιά και το καλοκαίρι με τη ρητίνη. Σύμφωνα με το αρχείο του Συνεταιρισμού, εκείνη την εποχή, νοίκιαζε χιλιάδες στρέμματα δάσους σχεδόν σε όλο το νησί, όπως στην Αγιάσο, την Πηγή, την 6
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Αγία Παρασκευή, τη Γέρα, την Κράτηγο και την Καλλονή. Έπαιρνε δάνεια, έστελνε εκπροσώπους σε συνέδρια στην Αθήνα, έκτιζε δεξαμενές και ταρσανάδες, αγόραζε δικά του κουβαδιά, είχε δικούς του αγωγιάτες και το χωριό άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία. Στρώθηκαν νέες πατωμένες σε όλο το χωριό από άσπρη μαρμαρόπετρα, ακόμη και έξω από το χωριό, όπως στο δρόμο προς τον Άγιο Ευστάθιο. Οι περισσότεροι έχτιζαν καινούργια σπίτια, αφού «δυο χρονιές καλές από τη ρητίνη, σου δίνουν ένα σπίτι», έλεγαν οι ρητινοσυλλέκτες. Η κάθε οικογένεια ζούσε μέσα σε καλύβα στα δάση από το Μάιο ως τον Οκτώβριο, είχε δική της δεξαμενή σκαμμένη μέσα στο χώμα και επιχρισμένη με ειδικό κουρασάνι, για να κρατά τη ρητίνη σε υγρή μορφή. Το 1967, όταν βγήκαν οι χημικές ρητίνες, έκλεισε το κεφάλαιο ρητίνη για το Αμπελικό, και οι κάτοικοι του από τότε ασχολούνται αποκλειστικά με την καλλιέργεια της ελιάς. Το 1996 φτιάχτηκε το Μουσείο Ρητινοσυλλογής με εκθέματα από τη ζωή των ρετσινάδων (φωτογραφικό υλικό, το αρχείο του Συνεταιρισμού Ρητίνης, τα εργαλεία των ρετσινάδων, ρητίνη, μαστίχα από ρητίνη, καθώς και ένα ξύλινο αυτοκίνητο απεικόνισης του πρώτου αυτοκι-
νήτου που πήγε στο Αμπελικό).
Περιπατητικές διαδρομές Στο χωριό υπάρχουν δύο καθορισμένες διαδρομές τις οποίες αξίζει να κάνει κανείς. Η μια συνδέεται με την ιστορία της ρητίνης και η δεύτερη διασχίζει τα 22 ξωκλήσια της περιοχής.
Τα μονοπάτια της ρητίνης Με αφετηρία το Μουσείο Ρητινοσυλλογής και με τη βοήθεια πινακίδων, ο επισκέπτης οδηγείται σε απόσταση 2 χιλιό-
μετρων, στην κορυφή του βουνού «Πεθαμένοι» και σε υψόμετρο 600 μέτρων στην τοποθεσία που βρίσκεται το Πάρκο Ρητίνης. Η διαδρομή είναι αρκετά ανηφορική και περνά από τη «γούρνα Σταυρέλη», όπου αποθήκευαν τη ρητίνη. Τη διαδρομή αυτή ακολουθούν το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης πολλοί προσκυνητές, για να ανεβούν στην κορυφή, στο εκκλησάκι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
7
Περιπατητική διαδρομή στα 22 ξωκλήσια Με αφετηρία την εκκλησία του χωριού και με ευμεγέθη πινακίδα που υπάρχει στη διασταύρωση του κεντρικού δρόμου με αυτόν που οδηγεί στην εκκλησία, μπορεί ο επισκέπτης / προσκυνητής να διαβεί στα 22 ξωκλήσια, τα οποία είναι χτισμένα από το 1680 και μετά, όπως του Αγίου Ευσταθίου και του Αγίου Θεράποντος.
Σπήλαια Στο Αμπελικό μπορεί να επισκεφθεί κανείς και αρκετά σπήλαια που υπάρχουν στην περιοχή και αξίζει κανείς να τ’ ανακαλύψει. Σπήλιος Ρογκάδας: Βρίσκεται σε πολύ δύσβατη περιοχή, λίγο πριν το ποτάμι Κότσινας. Η περιοχή ονομάστηκε Σπήλιος από τη σπηλιά που υπάρχει εκεί. Έχει εμβαδόν περίπου 15 τετρ. μέτρα. Σπήλαιο στο Παλαιοχώρι Ρογκάδας: Μεγάλο σπήλαιο στο Παλαιοχώρι Ρογκάδας. Υπάρχει μέσα στρογγυλό πέτρινο πεζούλι, όπου μπορούν να καθίσουν πολλά άτομα. Σπήλαιο Αγίου Ευσταθίου: Μικρό σπήλαιο στην περιοχή του Αγίου Ευσταθίου. Τρία Σπηλιάδια: Μικρά σπήλαια αντίκρυ από το χωριό, από οπού πήρε και την ονομασία η περιοχή.
Ο ξενώνας Αμπελικού Το 2006, εγκαινιάστηκε από το Μητροπολίτη Μυτιλήνης, Ιάκωβο το Γ΄, ο ξενώνας της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου Αμπελικού. Διαθέτει έξι κλίνες και στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό πετρόχτιστο σπίτι. Με απεριόριστη θέα, διαθέτει δύο υπνοδωμάτια, σαλόνι, κουζίνα, πλυντήριο, με θέρμανση τζάκι, ενώ στον εξωτερικό χώρο του, υπάρχει κιόσκι ακόμη και μπάρμπεκιου. Η διαμονή στον ξενώνα της εκκλησίας για τους επισκέπτες, είναι δωρεάν. Πηγή: www.ampeliko.gr
8
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
«Παλλεσβιακή Οδική Βοήθεια» Η «Παλλεσβιακή Οδική Βοήθεια» του κ. Σπύρου Φραντζή, δραστηριοποιείται στο χώρο της οδικής βοήθειας από το 2004, σε όλο το νησί της Λέσβου και συνεργάζεται με αρκετές εταιρείες εξυπηρέτησης οδικής βοήθειας. Με εμπειρία τόσο στο χώρο της οδικής βοήθειας όσο και της ασφαλιστικής αγοράς, ο κ. Φραντζής διατηρεί δυο ασφαλιστικά γραφεία σε Μυτιλήνη (Αερ. Γιανναρέλλη 26) και Καλλονή (έναντι Αστυνομικού Τμήματος Καλλονής). Η «Παλλεσβιακή Οδική Βοήθεια» βρίσκεται κοντά σας 24 ώρες το 24ώρο, 365 ημέρες το χρόνο, έχοντας πάντα στη διάθεση σας, τις γνώσεις και την πολυετή εμπειρία του κ. Φραντζή, για να εξυπηρετήσει κάθε σας ανάγκη σε περίπτωση τροχαίου ατυχήματος ή βλάβης. Ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες και δύσβατες περιοχές του νησιού μας! Η «Παλλεσβιακή Οδική Βοήθεια» είναι στη διάθεση όλων των οδηγών και ακόμα και όσοι δεν έχουν κάλυψη οδικής βοήθειας (αφού δεν προμελέτησαν να έχουν κάλυψη μέσω ασφαλιστήριου συμβολαίου), μπορούν απλά να καλέσουν στο 6973-234777 και να γίνουν αυτόματα συνδρομητές στην οδική βοήθεια βάσει του νόμου 3651/2008 (με ισχύ συνδρομής ένα έτος). Έτσι, μπορούν να εξυπηρετηθούν άμεσα μεταφέροντας το όχημα τους σε οποιοδήποτε σημείο επιθυμούν. Απολαύστε λοιπόν τις… χειμερινές εξορμήσεις σας άφοβα και ο,τιδήποτε χρειαστείτε, είμαστε δίπλα σας!
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
9
Μια χειμωνιάτικη Κυριακή στον «Καρυώνα της Μένης»
Της ΕΦΗΣ ΣΤΡΑΒΟΣΚΟΥΦΗ Βρέχει κι όσο ανεβαίνουμε, μοιάζει να μπαίνουμε μέσα στα σύννεφα που έχουν κατέβει μέχρι τον «Καρυώνα της Μένης», θαρρείς κι ήθελαν να πάρουν μια… γεύση από τις νοστιμιές της, που «σπάνε τη μύτη» και του πιο απαιτητικού καλοφαγά. Ο χειμωνιάτικος καιρός είναι ιδανικός για να επισκεφτείς την ταβέρνα της Μένης κι όπως ήταν αναμενόμενο, τα αυτοκίνητα απ’ έξω πολλά. Ευτυχώς είχαμε μεριμνήσει κι είχαμε κλείσει τραπέζι. «Καλώς τα, τα μωρά. Τι κάνετε; Τι τραβάει η όρεξή σας;», κατέφθασε στο τραπέζι η πληθωρική Μένη και πριν προλάβουμε να πούμε, άρχισε να απαριθμεί τις νοστιμιές. Σαλάτες, πίτες, σαγανάκι, λαδοτύρι, κεφτέδες, σουγάνια, παϊδάκια, λουκάνικο χωριάτικο, κόκορα κρασάτο με χυλοπίτες… Και η όρεξη να ανοίγει περισσότερο! Πολύ… απ’ όλα έφτασε στο τραπέζι και το τσιμπούσι ξεκίνησε.
ζωντάνεψε και απέκτησε πολλή από τη λάμψη και την πάντα χαρούμενη διάθεση της Μένης.
Κάπως έτσι συμβαίνει άλλωστε, με τις περισσότερες παρέες που επισκέπτονται τον «Καρυώνα της Μένης» για φαγητό.
«Χαίρομαι να κάθομαι εδώ μέσα. Μ’ αρέσει όταν είναι γεμάτο από κόσμο, μ’ αρέσει κι όταν είναι άδειο κι ανάβω το πρωί το τζάκι μου κι απολαμβάνω την ηρεμία. Διαβάζω βιβλία, φτιάχνω τα λουλούδια μου, περνάω όμορφα. Αγαπώ τον “Καρυώνα της Μένης” κι αυτό με γεμίζει», μας είπε χαρακτηριστικά η Μένη.
Από το Δεκέμβρη του 2007 που η κ. Μυρσίνη Παλαιολόγου -η γνωστή σε όλους Μένη- ανέλαβε τη λειτουργία της ταβέρνας στον Καρυώνα, τα πιάτα της έγιναν ανάρπαστα, οι θαυμαστές της κουζίνας της πολλοί και ο χώρος 10
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Αγάπη και μεράκι Βασικά συστατικά της επιτυχίας της Μένης, είναι ότι αγαπά αυτό που κάνει και το κάνει με μεράκι, το κάνει όπως θα το έκανε στο σπίτι της για τα αγαπημένα της πρόσωπα. Κι αυτό γιατί το μαγαζί το έχει σαν σπίτι της.
Αυτή η αγάπη και το μεράκι φαίνεται
και στη μαγειρική της. Όλα όσα θα δοκιμάσετε στην ταβέρνα, περνούν από τα χέρια της. Έχει, όπως μας είπε, και τη βοήθεια «των κοριτσιών της», αλλά τα πάντα είναι υπό τη δική της φροντίδα. Κρεατικά στα κάρβουνα, μαγειρευτά με βασικό συστατικό το… μεράκι της Μένης, είναι οι σπεσιαλιτέ του μαγαζιού. Ο κρασάτος κόκορας με τις χυλοπίτες, είναι από τα νοστιμότερα πιάτα που έχουμε δοκιμάσει. Η μανιταρόπιτα, η κρεμμυδόπιτα, οι πατάτες στο φούρνο, είναι για να γλείφεις τα δάχτυλα σου. Από την άλλη, οι φρεσκοκομμένες σαλάτες και το παραδοσιακό λαδοτύρι, τα παραδοσιακά ορεκτικά, όπως τα σουγάνια (σ.σ. γεμιστά με κιμά κρεμμύδια), γίνονται πάντα ανάρπαστα. Οι κανάτες με το κρασί που ευφραίνει καρδίαν σε τούτο το μαγαζί περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, πηγαινοέρχονται με γοργούς ρυθμούς κι η Μένη το απολαμβάνει. Απολαμβάνει να βλέπει τους πελάτες της ευχαριστημένους.
Ζεστή ατμόσφαιρα Η ρουστίκ ατμόσφαιρα με τα αντικείμενα της γιαγιάς, τα μπακιρένια ταψιά, τις καρδάρες, τις λάμπες πετρελαίου, το
τζάκι στη γωνιά να ανάβει, τα ματσάκια από λεβάντα, από ρίγανη και άλλα μυρωδικά που κρέμονται να ευωδιάζουν το χώρο, συνθέτουν ένα σκηνικό ιδανικό για να ξεφύγεις από την καθημερινότητα και να απολαύσεις τη φύση και το καλό φαί. Η Μένη για να υποδεχτεί τους πελάτες της, ειδικά της Κυριακές που έχει την τι-
μητική της, δεν θα χαλάσει τον κόσμο. Θα ξυπνήσει το πρωί και θα βάλει στις κατσαρόλες τα μαγειρευτά της και θα κάνει την προετοιμασία της για τα υπόλοιπα πιάτα. Από το βράδυ θα ασχοληθεί μόνο αν έχει να βάλει αρνί στο φούρνο γεμιστό να σιγοψήνεται… Κι έτσι φτάνει η ώρα, το μαγαζί γεμίζει, οι παραγγελίες δίνονται και τα τραπέζια
γεμίζουν καλούδια που μόνο η Μένη ξέρει να προσφέρει. Στο τέλος φυσικά, ιδανικό κέρασμα για επιδόρπιο, οι περίφημοι λουκουμάδες της με μέλι και χοντροκοπανισμένα καρύδια. Μην παραλείψετε λοιπόν να την επισκεφτείτε τούτους τους κρύους μήνες του χρόνου!
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
11
Μονή Δαμανδρίου:
Ησυχαστήριο ψυχής και πνεύματος ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΕΦΗ ΣΤΡΑΒΟΣΚΟΥΦΗ Το Μοναστήρι του Δαμανδρίου είναι ένα μικρό παλιό μοναστήρι, που τα τελευταία χρόνια άρχισε να ξαναζωντανεύει. Πραγματικό ησυχαστήριο της ψυχής και του πνεύματος… Χώρος προσευχής και περισυλλογής, που δεν έχει τίποτα κοινό με τις εικόνες των μοναστηριών που έχουν οι περισσότεροι πιστοί στο νου τους από επισκέψεις σε γνωστά και ονομαστά μοναστήρια. Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του, που παρακινεί τους πιστούς να το επισκεφτούν, είναι οι εξαιρετικές τοιχογραφίες του καθολικού, που μετρούν 500 χρόνια ύπαρξης. Το Δαμάνδρι βρίσκεται σε ένα γραφικό ύψωμα στα ανατολικά του Πολιχνίτου, σε μια λιόφυτη περιοχή. Μπροστά του εκτείνεται ο Πολιχνίτος και ο Κόλπος Καλλονής. Στα χαμηλά του μοναστηριού, όπου και το ξωκλήσι του Αγίου Δημητρίου, η βλάστηση είναι πυκνή και οι ψηλές λεύκες δίνουν τη δυνατότητα στους κισσούς να σκαρφαλώνουν 12
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
όλο και πιο ψηλά. Σ’ αυτή την περιοχή, άκμαζαν παλιότερα «οι κήποι» του μοναστηριού. Η πρόσβαση σήμερα στο μοναστήρι είναι πολύ εύκολη. Η τσιμεντοστρωμένη παράκαμψη, μήκους 1,5 χιλιόμετρου, απ’ το δημόσιο δρόμο Μυτιλήνης – Πολιχνίτου, οδηγεί σε ένα ευρύχωρο χώρο
στάθμευσης, ο οποίος διαρκώς επεκτείνεται. Ο ξένος επισκέπτης του νησιού, σε όποιο μέρος κι αν διαμένει, πολύ εύκολα μπορεί να φτάσει μέχρι εκεί. Την παράκαμψη για το μοναστήρι, θα τη συναντήσει σε απόσταση 2,5 περίπου χιλιομέτρων μετά τα Βασιλικά. Απ’ την περιοχή της Μυτιλήνης (Μυτιλήνη, Θερμή, Άγιος Ραφαήλ) παίρνοντας
τον κεντρικό δρόμο Μυτιλήνης – Πολιχνίτου, χρησιμοποιώντας κατά περίπτωση και τη βόρεια παράκαμψη της πόλης ή την παράκαμψη της Μόριας. Απ’ την περιοχή του βόρειου, κεντρικού ή δυτικού τμήματος του νησιού (Ερεσός, Καλλονή, Πέτρα, Μόλυβος, Μανταμάδος) ο επισκέπτης οδηγείται εύκολα προς το μοναστήρι μέσω της Αχλαδερής. Τέλος, απ’ την περιοχή του Πλωμαρίου, ακολουθείται η διαδρομή Σελάδι, Ακράσι, Αμπελικό, Μεγάλη Λίμνη, Βασιλικά. Όλες οι διαδρομές είναι βέβαια ασφαλτοστρωμένες και προπαντός κατάφυτες από πεύκα και ελιές, άλλοτε κοντά στη θάλασσα και άλλοτε σε υψώματα με υπέροχη θέα.
Δύο οι εκδοχές σύστασης της Μονής Το Δαμάνδριον (ή Δαμάνδρι) ήταν χωριό της περιοχής Πολιχνίτου κατά τον 16ο αιώνα τουλάχιστον. Τότε αναφέρονταν στο Μητροπολιτικό Κώδικα της Μητρόπολης Μυτιλήνης. Τον επόμενο αιώνα, πολλά μικρά χωριά της περιοχής καταστράφηκαν από τους πειρατές ή εγκαταλείφτηκαν για άλλους λόγους από τους κατοίκους τους, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στα μεγαλύτερα τέσσερα χωριά της περιοχής (Πολιχνίτος, Βασιλικά, Λισβόρι και Βρίσα). Έτσι έγινε και με το Δαμάντρι. Υπάρχουν δυο εκδοχές όσον αφορά τη σύσταση και λειτουργία της Μονής. Σύμφωνα με τη μια, η Μονή υπήρχε ως αστικό μοναστήρι μέσα ή κοντά στο χωριό. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, η Μονή ιδρύθηκε από εναπομείναντες μοναχούς ενός άλλου μοναστηριού σε γειτονική περιοχή, με το όνομα «Παλιομονάστηρα» (όπου σώζονται λείψανα τους), οι οποίοι ύστερα από επιδρομή που δέχτηκαν, κατέφυγαν στον εγκαταλειμμένο ενοριακό ναό της Παναγίας στο Δαμάντρι, τον οποίο μετέτρεψαν σε καθολικό του μοναστηριού που ίδρυσαν. Ή εγκαταστάθηκαν στο ήδη υπάρχον μοναστήρι. Αυτό, δηλαδή η ύπαρξη του Μοναστηριού, ενισχύεται από οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα, τα οποία ήλθαν στο φως της δημοσιότητας πρόσφατα και σύμφωνα με τα οποία, το 1548, το 19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
13
μένα χρόνο, να την ανακαινίσει. Πρώτο μέλημα, ύστερα απ’ την ανασύσταση της Μονής το 2006, υπήρξε η συγκέντρωση του αγιάσματος το οποίο εκπηγάζει από τους βράχους που βρίσκονται πίσω από το ιερό. Στη συνέχεια διαχέονταν κάτω από το δάπεδο του Ναού, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη υγρασία η οποία δημιουργούσε πολλά προβλήματα και στο ξυλόγλυπτο τέμπλο και προπαντός στις τοιχογραφίες. Ανακατασκευάστηκε –με τα ίδια υλικά– το δάπεδο και απομακρύνθηκε η υγρασία. Στη συνέχεια κάτω απ’ την επίβλεψη του Υπουργείου Πολιτισμού, στερεώθηκαν οι τοιχογραφίες και ανακατασκευάστηκαν τα επιχρίσματα (σοβάδες) με χρήση παραδοσιακών υλικών και τεχνολογίας. Απεντομώθηκε το τέμπλο, το οποίο στη συνέχεια συντηρήθηκε και αποχρωματίστηκε.
μοναστήρι υπήρχε και απέδιδε φόρους. Το μοναστήρι γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη και αυτό αποδεικνύεται απ’ τη μεγάλη (560 περίπου στρεμμάτων) γεωργική περιουσία που απέκτησε (και που σήμερα ανήκει στη Μητρόπολη Μυτιλήνης).
Κλειστό για 20 χρόνια Η συνέχεια όμως δεν ήταν καλή, επειδή δεν υπήρχαν μοναχοί, και μοναδικό μέλημα τόσο της Μητρόπολης όσο και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήταν η διαφύλαξη και διατήρηση των κτηρίων και της περιουσίας του με την ενοικίασή της σε κληρικούς ή λαϊκούς της περιοχής. Τελικά αποχαρακτηρίστηκε (1933) από Μοναστήρι και χαρακτηρίστηκε ως Μητροπολιτικό Αγρόκτημα. Τότε ανακαλύφτηκαν και οι επασβεστωμένες τοιχο14
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
γραφίες του καθολικού. Από το 1959 και για 30 περίπου χρόνια, σε ειδικά αναγερμένο κτήριο, που θεμελιώθηκε το 1939, στεγάστηκε και λειτούργησε γηροκομείο υπό την εποπτεία της Μητρόπολης Μυτιλήνης και κληρικών της περιοχής. Για είκοσι περίπου χρόνια, το μοναστήρι ήταν κλειστό και εγκαταλειμμένο (για κάποιο διάστημα φιλοξενήθηκε εκεί μια μοναχή.)
Η επανασύσταση Το 2006, η Μονή επανασυστήθηκε. Εγκαταστάθηκε ο Ιερομόναχος πατέρας Μιχαήλ Τυροπώλης, ο οποίος με ακάματο ζήλο και τη συνδρομή της δύναμης της Υπεραγίας Θεοτόκου, κατάφερε μέσα σε ελάχιστο για τα ελληνικά δεδο-
Αντικαταστάθηκαν ο δεσποτικός θρόνος, όλα τα στασίδια και οι πόρτες του ναού. Επισκευάστηκαν και εκσυγχρονίστηκαν τρία κελιά. Ανακατασκευάστηκε η παλιά αποθήκη – ελαιοτριβείο και μετατράπηκαν σε μουσειακούς χώρους. Ήδη ανακαινίζεται εκ βάθρων το ηγουμενείο, το αρχονταρίκι και οι βοηθητικοί χώροι. Έγινε ανακατασκευή ή αρμολόγηση σε μεγάλο μέρος των πέτρινων αναβαθμίδων μέσα και έξω από τη Μονή και των κτηρίων. Δημιουργήθηκε ευρύχωρος χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων και τσιμεντοστρώθηκε η παράκαμψη απ’ τον επαρχιακό δρόμο μέχρι το μοναστήρι. Με τη χάρη της Υπεραγίας Παναγίας, ένα ερείπιο μετατράπηκε σε ένα ζεστό χώρο προσευχής και κατάνυξης. Το Μοναστήρι γιορτάζει δυο φορές το χρόνο στις 23 Αυγούστου (εορτή Απόδοσης της Κοίμησης της Θεοτόκου, Εννιάμερα της Παναγίας) και στις 6 Αυγούστου (της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος. Πανηγύρι κατά παράδοση δεκαετιών). Αξίζει να περάσει κανείς και να ανάψει ένα κερί, να ξεναγηθεί στον ιστορικό αυτό χώρο και να μιλήσει με τον πατέρα Μιχαήλ, που όσοι γνώρισαν επισκέφτηκαν ξανά και ξανά. Πηγή: www.damandri.gr
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
15
76 χλμ. από την πόλη της Μυτιλήνης
Μην παραλείψετε να επισκεφτείτε: - Τη Μονή Yψηλού, που βρίσκεται χτισμένη σε ένα μικρό λόφο. Είναι το αρχαιότερο μοναστήρι του νησιού. Εκεί φυλάσσονται αρκετά κειμήλια ανεκτίμητης αξίας, καθώς και τα άμφια του Γρηγορίου του E΄. - Το ακρωτήρι του Παλιόκαστρου ή Κάστρου των Γενοβέζων, στο οποίο βρίσκονται τα ερείπια του ομώνυμου κτίσματος.
Άντισσα η αρχόντισσα Η Άντισσα είναι ημιορεινός οικισμός της δυτικής Λέσβου, που βρίσκεται σε απόσταση 76 χλμ. από την πόλη της Μυτιλήνης, πάνω σε μια ηφαιστειογενή πλαγιά που έχει θέα βόρεια προς το πέλαγος και τη μικρασιατική χερσόνησο της Τροίας. 16
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Πρόκειται για ένα γραφικό χωριό, το οποίο το χειμώνα αποτελεί έναν ιδανικό προορισμό για εξόρμηση στη λεσβιακή ύπαιθρο. Αξίζει να πάτε από νωρίς και να απολαύσετε τον καφέ σας σε ένα από τα καφενεία που βρίσκονται στην πλατεία του χωριού, με το φημισμένο πλάτανο της περιοχής να δεσπόζει περήφανος. Στην πλατεία της Άντισσας λοιπόν, εκτός από τους καφενέδες στους οποίους μπορείτε να απολαύσετε τον καφέ σας ή το ουζάκι συνοδεία μερακλίδικου μεζέ, υπάρχουν και αρκετές ταβέρνες στις οποίες θα απολαύσετε νόστιμη τοπική κουζίνα. Μία από αυτές είναι και «Το κάτι άλλο», στο οποίο θα βρείτε κρεατικά στα κάρβουνα, μαγειρευτά, αλλά και ντόπια μεζεκλίκια για να ξεκινήσετε το γεύμα σας. Εκτός από καλό φαί όμως, στην περιοχή της Άντισσας θα βρείτε και πολύ ενδιαφέροντες χώρους να επισκεφτείτε. Στην περιοχή του χωριού λοιπόν, υπάρχει και η ιαματική πηγή Τελώνια. 4-5 χλμ. βορειοανατολικά, στο δρόμο προς Μυτιλήνη, δίπλα στον ποταμό Βούλγαρη, βρίσκεται η Μονή Περιβολής. Πιο βόρεια, στις ακτές ανατολικά του Γαβαθά και του Κάμπου της Άντισσας, σώζονται τα ερείπια της Αρχαίας Άντισσας, μιας αρκετά σημαντικής πόλης του νησιού κατά την αρχαιότητα. Ιστορικά, το χωριό συνδέεται με τον Ορφέα, καθώς σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία, στην Αρχαία Άντισσα, ξεβράστηκε απ’ τη θάλασσα η λύρα του.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
17
Ασώματος. 20 μόλις λεπτά από τη Μυτιλήνη
Ορεινή ομορφιά δίπλα σας… Του ΣΤΡΑΤΗ ΜΠΑΛΑΣΚΑ
Ο Ασώματος είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της Λέσβου. Συγχωρέστε με για την αδιάλλακτη ετούτη διαπίστωση. Είναι που γιατί ανηφορίσαμε μια φορά κι από τότε ανηφορίζουμε συχνά σε ετούτο το μοναδικό χωριό στις πλαγιές του Λεσβιακού Ολύμπου. Αλλά είναι και γιατί εσείς για να το συζητάτε ακόμα, δεν ανηφορίσατε ποτέ… Αν ο Ασώματος δεν ήταν στη Λέσβο αλλά στην ηπειρωτική Ελλάδα, θα ήταν ένα από τα Ζαγοροχώρια. Ή μια άλλη Αράχωβα. Είναι όμως εδώ
στη Λέσβο με ό,τι ετούτο συνεπάγεται… Μοναξιά κι υποτίμηση μιας μοναδικής κληρονομιάς δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος. Κι όμως ετούτη η μοναξιά μπορεί να λειτουργήσει στο μέλλον κάτι σαν σωτηρία των λιγοστών που απομείνανε γαντζωμένοι στα βράχια τους. Ας είναι… Πάμε Ασώματο.
Διαδρομή
Λίγες εκατοντάδες μέτρα πριν από την Καρύνη, στρίψτε αριστερά. Σε τέσσερα περίπου χιλιόμετρα, θα είσαστε στον Ασώματο. Μην προσπεράστε το Προσκοπικό Περιβαλλοντικό Εκπαιδευτικό Κέντρο Ασωμάτου και το Περιβαλλοντικό Κέντρο του Υπουργείου Παιδείας. Κάντε μια στάση στην προτομή του Στρατή Παπανικόλα, ενός από τα αξιολογότερα παιδιά του χωριού. Και στον Συνεταιρισμό των Γυναικών του χωριού, στον κάτω όροφο του κτηρίου, που στεγάζει το Προσκοπικό Περιβαλλοντικό Εκπαιδευτικό Κέντρο Ασωμάτου. Ψωνίστε από τις γυναίκες του χωριού μοναδική βυσσινάδα, γλυ-
18
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Ψωνίστε από τις γυναίκες του χωριού μοναδική βυσσινάδα, γλυκά του κουταλιού, κι ό,τι άλλο ποθεί ο ουρανίσκος σας. Επισκεφτείτε τους τρεις ξυλογλύπτες του χωριού. Μοναδικής αξίας έργα για κάθε γούστο… κά του κουταλιού, κι ό,τι άλλο ποθεί ο ουρανίσκος σας. Παρκάρετε το αυτοκίνητο σας στο πάρκινγκ και κατευθυνθείτε προς την εκκλησιά. Ανάψτε ένα κερί στο μοναδικό ναό των Ταξιαρχών στον οποίο οφείλει το όνομα του, το χωριό. Ασώματος. Προσέξτε τη μεγάλη εικόνα του Ταξιάρχη και τις όμορφες εικόνες στην ανακαινισμένη σωστά Λεσβιακή βασιλική. Απόδειξη της δόξας που πέρασε κάποτε ανάμεσα στα σοκάκια του χωριού. Χτυπήστε άφοβα την πόρτα του σπιτιού του ιερέα του ναού. Ευγενικός πάντα και καλοπροαίρετος ο παπά Στρατής θα σας ξεναγήσει σε δυο δημιουργήματα του. Στο Λαογραφικό Μουσείο και στο Εκκλησιαστικό Μουσείο. Επισκεφτείτε και τους τρεις ξυλογλύπτες του χωριού. Μοναδικής αξίας έργα για κάθε γούστο… Πνευματική τροφή τέλος. Βγαίνοντας από την εκκλησιά, μπροστά σας είναι η πόρτα του καφενείου της Μαρίας και του Στρατή. Του Στρατή και της Μαρίας. Θα το αναγνωρίσετε από… τη μυρωδιά. Μεζέδες από αυτούς που σας φέρνουν
To καφενείο της Μαρίας και του Στρατή θα το αναγνωρίσετε από… τη μυρωδιά. Κι αν είσαστε προνοητικοί κι έχετε πάρει ένα τηλέφωνο δυο τρεις μέρες πριν, μπορεί στο καφενείο να σας περιμένει ένας καλοβρασμένος πετεινός με πιλάφι ή αγριογούρουνο στη γάστρα. στο νου, γεύσεις των παιδικών σας χρόνων. Κι αν είσαστε προνοητικοί κι έχετε πάρει ένα τηλέφωνο δυο τρεις μέρες πριν, μπορεί στο καφενείο να σας περιμένει ένας καλοβρασμένος πετεινός με πιλάφι ή αγριογούρουνο στη γάστρα. Μαζί με ό,τι άλλο ποθεί η ψυχή σας… Σε απίστευτα καλές τιμές. Πριν φύγετε, πιείτε ένα καφέ και φάτε ένα γλυκό του κουταλιού φτιαγμένο από τα χέρια της Μαρίας. Εγώ προτιμώ το κολοκύθι (μαζί με τρία τέσσερα άλλα). Περπατείστε στους δρόμους του χωριού. Λιθόστρωτα φιδοειδή σοκάκια και σπίτια του 19ου αιώνα… Σαχνισίνια με μαβιές ζωγραφιές. Μυρωδιές από το
παρελθόν και ανθρώπινες καλησπέρες… Στην πάνω πλατεία, καθίστε σε ένα από τα πέτρινα παγκάκια που φτιάχτηκαν από το Μανόλη Κοντέλλη, τον άλλο μοναδικό άνθρωπο που γέννησε ο Ασώματος. Αφουγκραστείτε ήχους ξεχασμένους…. Όλα καλά; Πάμε. Επιστρέψτε στο πάρκινγκ. Αφήστε το βλέμμα σας στο ερειπωμένο ελαιοτριβείο και φανταστείτε το στο μέλλον σαν ένα καλό ξενοδοχείο ορεινού χειμερινού τουρισμού. Γιατί όχι; Φορτώστε το αυτοκίνητο με παξιμάδια Ασωμάτου από το φούρνο του Βούρου. Θα τον βρείτε κι αυτόν από τη μυρωδιά! Στείλτε έναν με το αυτοκίνητο να σας περιμένει στην Καρύνη κι εσείς αρχίστε να κατηφορίζετε με τα πόδια από τον πίσω δρόμο που οδηγεί στην άλλη είσοδο του Ασωμάτου στην κεντρική οδό Μυτιλήνης - Αγιάσου στο ύψος της εκκλησίας του Αγίου Χριστοφόρου. Εσείς μόλις συναντηθείτε με την «πατωμένη», στρίψτε δεξιά. Ο ιστορικός δρόμος που σας ανηφορίζει στην εκκλησιά της Αγιασώτικης Παναγιάς, θα σας βγάλει στην Καρύνη. Ένα ποτήρι παγωμένο νερό κι αυτό ήταν… Ομορφιά ε;
Εναλλακτικές διαδρομές - Από τον Ασώματο, ακριβώς απέναντι από την εκκλησιά, τραβήξτε ίσια πάνω. Στο νεκροταφείο του χωριού, θα βρείτε ένα μονοπάτι που θα σας οδηγήσει στους Αγίους Αναργύρους. Μοναδικό τοπίο και μοναδικό γάργαρο νερό. - Από το ίδιο σημείο ξεκινά ο δρόμος που σε βγάζει στην Αγιάσο μέσα από τον Καστανιώνα. Εύκολη βατή διαδρομή. Μη τη φοβάστε… - Από την πλάτη του Προσκοπικού Κέντρου, αρχίζει μια ακόμα «πατωμένη», που βγάζει στη Νιχτάντα. Δείτε το δείγμα της βιομηχανικής αρχαιολογίας από τα Οθωμανικά χρόνια (ένα εργοστάσιο ιδιοκτησίας της ονομαστής Οθωμανικής φαμίλιας των Κουλαξίζηδων) κι από εκεί αν αντέχετε, πάτε στους Αγίου Αναργύρους. Κοντά είναι και τα Μυλέλια. Για αυτά όμως μιαν άλλη φορά. Τώρα αν έχετε καλά πνευμόνια, κάντε τα όλα ανάποδα. Μην κατηφορίστε αλλά απ’ όπου σας είπαμε… ανηφορήστε. Ο Ασώματος θα σας αποζημιώσει έτσι κι αλλιώς.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
19
μανιταρόφιλοι
2+1 εξορμήσεις στη Λέσβο… …με τα μάτια ενός μανιταρόφιλου
arius, χαρακτηριστικό ων. Omphalotus Ole ιών ελα ν τω τός λω στανιάς και άλλων. Ο Ομφα νει σε ξύλο ελιάς, κα μανιτάρι που φυτρώ
Γράφει ο ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΣΓΑΤΖΟΣ Δεν είναι λίγες οι φορές που εμείς οι κάτοικοι τούτου του νησιού, αν και καθημερινά το παινεύουμε, κάνουμε τα αδύνατα δυνατά για να το υποβαθμίσουμε περιβαλλοντικά. Μικρές και μεγάλες χωματερές εδώ και κει, ρέματα γεμάτα μπάζα και πλαστικές σακούλες να ανεμίζουν σαν σημαίες στις λυγαριές και τις βατομουριές. Κι όμως το νησί μας μπορεί να προσφέρει στον ντόπιο και τον επισκέπτη, ένα περιβάλλον όπου ο άνθρωπος καταλαβαίνει την άμεση σχέση του με τη φύση, την άμεση σύνδεσή του με το χώμα, το νερό και τον αέρα.
20
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Η Λέσβος, το τρίτο νησί σε μέγεθος του Αιγαίου, το έβδομο της Μεσογείου, χαρακτηρίζεται από μια ποικιλία οικοσυστημάτων τα οποία φιλοξενούν μια πλειάδα φυτών και ζώων, πολλά από αυτά είναι σπάνια και γι’ αυτό το νησί τούτο τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει πόλος έλξης για το λεγόμενο οικοτουρισμό αλλά και για περιηγητές και επιστήμονες που έρχονται να μελετήσουν πουλιά και φυτά, έντομα και θηλαστικά. Αν μάλιστα στη σημερινή περιβαλλοντική ιδιαιτερότητα της Λέσβου, προ-
σθέσει κανείς και ένα βάθος χρόνου που μπορεί κανείς να δει και να μελετήσει στο Σίγρι ή στη Βρύσα, μπορεί κανείς να καταλάβει πόσο τυχεροί είμαστε που ζούμε σε αυτό τον τόπο. Πολλαπλάσια τυχερός όμως από τον απλά υποψιασμένο κάτοικο αυτού του νησιού, μπορεί να αισθάνεται και ο …μανιταρόφιλος, ένα νέο σχετικά «είδος» για την Ελλάδα, αρκετά παλιό όμως για άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο μανιταρόφιλος δεν είναι απλά αυτός που συλλέγει μανιτάρια για να τα καταναλώσει. Είναι όποιος, εν είδει φιλοτελιστή, στις βόλτες του στην ύπαιθρο (αλλά και στην πόλη ακόμη), συλλέγει εικόνες, μυρωδιές, εμπειρίες αφής που σχετίζονται με τα μανιτάρια. Πολλές φορές οι παραπάνω εμπειρίες αποτυπώνονται σε φωτογραφίες, σκίτσα, ζωγραφιές, ενώ όλο και κάποιο μεζεδάκι θα γεμίσει το καλάθι για να συνοδεύσει το βραδινό ουζάκι, κρασί ή τσίπουρο. Στο νησί μας μάλιστα, είναι οργανωμένοι στο Μυκητολογικό Περιβαλλοντικό Σύλλογο «Μανιταρόφιλοι Λέσβου» (περισσότερα στο manitarilesvos.blogspot.com)
Αυτό που αποκαλούμε μανιτάρι, είναι το αναπαραγωγικό τμήμα -που βρίσκεται (συνήθως) πάνω από την επιφάνεια του εδάφους- ενός ζωντανού οργανισμού του μύκητα (που είναι υπόγειος). Σε μια ορισμένη φάση της ανάπτυξης αυτού του οργανισμού, όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές (υγρασία, θερμοκρασία), ξεκινούν οι αναπαραγωγικές διαδικασίες. Για να αναπαραχθούν, οι μύκητες παράγουν ένα ειδικό κύτταρο που λέγεται σπόριο. Τα σπόρια μέχρι να ωριμάσουν, συγκρατούνται σε ειδικές δομές που αποκαλούνται καρποσώματα. Αυτό ακριβώς είναι και το μανιτάρι, αυτό είναι που βλέπει ο άνθρωπος, αυτό είναι που συλλέγει, αυτό είναι που καταναλώνει ως τροφή αν και πάρα πολλά μανιτάρια είναι δηλητηριώδη για όποιον τα τρώει, ενώ κάποια από αυτά είναι θανατηφόρα. Για παράδειγμα ακόμη κι η βρώση 50 γραμμαρίων του Αμανίτη του φαλλοειδή, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Όπως κάθε ζωντανός οργανισμός έτσι και οι μύκητες εντάσσονται σε ιδιαίτερα βιο-περιβάλλοντα όπου αναπτύσ-
σονται και αναπαράγονται. Η ποικιλία βλάστησης και ένα ευνοϊκό για τον καθένα ξεχωριστά, κλίμα ευνοεί την ανάπτυξη διάφορων ειδών μυκήτων. Η Λέσβος ακριβώς εξαιτίας της ποικιλίας των επιμέρους οικοσυστημάτων και της βλάστησης καθώς και του ήπιου κλίματος της, φαίνεται να ευνοεί την ανάπτυξη ποικίλων μορφών μυκητοχλωρίδας. Ας περπατήσουμε λοιπόν σε αυτούς τους βιότοπους
Το …τσαμλίκι
Η Λέσβος καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από δάση κωνοφόρων και συγκεκριμένα τραχείας πεύκης (Pinus brutia). Από την τουρκική λέξη για το πεύκο, çam, έχει πάρει και την ονομασία του, τσαμλίκι. Στη Λέσβο μπορεί κανείς να συναντήσει και τα είδη Pinus halepensis – Χαλέπειος πεύκη, Pinus Pinea – Κουκουναριά, τα οποία έχουν φυτευτεί από ανθρώπους και πράγμα σπάνιο για νησί, την Pinus nigra, τη Μαύρη Πεύκη στην περιοχή των Χιδήρων. Τα δάση όμως αυτά φιλοξενούν και άλλα είδη δέντρων ή θάμνων, όπως είδη βελανιδιάς
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
21
μανιταρόφιλοι
ea… μόλις βγαίνει
Ένας Amanita casar
ιώνα στις παρυφές του ελα ς να τα συναντήσει πια οτό σκ βο σε ι κα ς του δάσους καθώ
cus. Μπορεί κανεί ια του γένους Agari
Μανιτάρ
(Querqus sp.), κουμαριές (Arbutus sp.) ή άλλων κωνοφόρων (Juniperus phoenicea, Juniperus oxycedrus – κέδροι, Cupressus sempervirens – κυπαρίσσι). Το τσαμλίκι λοιπόν είναι ο παράδεισος του μανιταρόφιλου. Εδώ καρποφορούν τα μανιτάρια του γένους Lactarius (L. deliciosus και L. sanguifluus), οι περιζήτητοι δηλαδή στο νησί, κοτσνίτες /τσαμίτες/πευκίτες αλλά και τα πολύμορφα ξαδέλφια τους, του γένους Russula είτε του είδους delica, τα άσπρα μανιτάρια του πεύκου που πολύς κόσμος καταναλώνει, είτε τα χρωματιστά είδη του γένους που αποτελούν πρώτης τάξης… μοντέλο για φωτογράφιση. Παντού βέβαια μέσα στα πεύκα, θα βρει κανείς και τον Suillus bellinii, ένα μανιτάρι που η κάτω του πλευρά είναι πορώδης σαν σφουγγάρι και συνήθως παραδοσιακά αποκαλείται «σφουγγαρίτης». Κάτω από τις πευκοβελόνες όμως, τις καλές μανιταροχρονιές, τα μυκήλια… δεν ησυχάζουν. Αναπτύσσονται σχηματίζοντας κύκλους ή μονοπάτια των μαγισσών, σχηματισμούς δηλαδή μαζικής καρποφορίας,
22
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
που οι παραδοσιακοί συλλέκτες ονομάζουν μανιταριές. Εύκολο λοιπόν είναι αν εντοπίσεις ένα κύκλο από λαγαρίτες (Infundibulicybe sp.) ή μαβίτες (Lepista nuda), να φανταστείς μικρές νεράιδες να χοροπηδάνε από το ένα μανιτάρι στο άλλο και μια γιαγιά να σκαρώνει ένα παραμύθι στα εγγόνια της.
Καστανιές και βελανιδιές
Στη Λέσβο μπορεί κανείς να συναντήσει δάση και εκτεταμένες συστάδες καστανιάς (Castanea sativa) και βελανιδιάς (Quercus macrolepis – Αιγίλοψ, Quercus pubescens – Ρουπάκι, Quercus coccifera – Πρίνος, Quercus infectoria, Quercus cerris). Δεκάδες είδη μανιταριών συμβιώνουν με τα φυλλοβόλα αυτά δέντρα. Πολλά από αυτά βέβαια παρασιτούν. Έτσι με τις πρώτες βροχές, θα συναντήσει κανείς πάνω στους κορμούς της καστανιάς ή της βελανιδιάς, το Laetiporus sulfureus, γνωστό σε όλη την Ευρώπη ως κοτόπουλο του δάσους, αλλά και τη Fistulina hepatica, γνωστή στη βόρεια Ελλάδα ως βοϊδόγλωσσα. Λίγο αργότερα, το έδαφος του δάσους
απ’ τ’ αβγό του
φυλλοβόλων θα γεμίσει με μικρά και μεγάλα μανιτάρια. Από τα είδη του γένους Amanita μέχρι τα περιζήτητα είδη του γένους Boletus. Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς; Τις πανύψηλες Macrolepiota ή τους πανέμορφους και νόστιμους Amanita caesarea. Από τους θανατηφόρους Amanita plalloides και Amanita pantherina μέχρι τον τοξικό Boletus satanas, που μόλις τον κόψεις, μεταχρωματίζεται θαρρείς και έχυσες μελάνι στο καλό τραπεζομάντηλο της μάνας σου…. Στον καστανιώνα, ο μανιταρόφιλος θα καταλάβει ότι κι άλλοι ενδιαφέρονται για μανιτάρια… χελώνες, γυμνοσάλιαγκες και πάνω από όλα τα αγριογούρουνα, που έχουν εισαχθεί στον καστανιώνα κι έτσι και πέσουν σε «μανιταριά» θερίζουν τα πάντα.
Με φόντο τις ελιές
Τέλος, αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς, ο απέραντος λεσβιακός ελαιώνας, η καλλιέργεια δηλαδή της ελιάς (Olea europaea) που καταλαμβάνει πεδιάδες και ακτές, πλαγιές και ρεματιές του νησιού, αποτελεί ξεχωριστό πεδίο ενδιαφέροντος για το μανιταρόφιλο, αφού εδώ μπορεί κανείς να συναντήσει πολλά είδη μυκήτων. Οι τελευταίοι βρίσκουν στον ελαιώνα μεγάλο ενδιαφέρον σε διάφορα φυτά που βρίσκουμε εδώ όπως τον ροζ και τον άσπρο Αξίσταρο (Cistus incanus & C. salvifolius),) και τα σκιαδοφόρα (Umbelliferae) αγριομάρα-
θο (Foeniculum officinale), αρτίκι (Ferula communis) και διάφορα αγκάθια (Eryngium sp.). Τα δυο τελευταία είτε βρίσκονται στα όρια του ελαιώνα είτε σε περιοχές όπως λαγκαδιές της Δυτικής Λέσβου, και συμβιώνουν με μανιτάρια του είδους Pleurotus eryngyi. Pleurotus του είδους ostreatus, μπορεί κανείς να βρει και πάνω σε λεύκες ή συκιές που είναι διάσπαρτες στα όρια χω-
Αντί επιλόγου
ραφιών. Εκεί στα όρια των λιοχώραφων, όπου δεν περνάει το σκαπτικό ανάμεσα στους ασχίστες, μπορεί κανείς να βρει διάφορα μικρά και μεγάλα είδη μανιταριών, ενώ στη χλόη στα όρια των χωραφιών ή κάτω από τις ελιές στα μέρη που μπορεί να βοσκήθηκαν (και να κοπρίσθηκαν) από πρόβατα, με τις πρώτες βροχές κάνουν την εμφάνισή τους αγαρικά (Agaricus bisporus, A. campestris),
Ξεκινήσαμε το κείμενο αυτό με την διαπίστωση ότι πολλές φορές δε σεβόμαστε τη φύση κι ό,τι αυτή μας προσφέρει. Είδαμε στη συνέχεια ψήγματα μόνο του πλούτου της μυκητοχλωρίδας του. Αν θέλουμε όμως να διατηρήσουμε αυτό τον πλούτο για τον τόπο μας, τότε πέρα από τους γενικούς κανόνες προστασίας της φύσης, πρέπει να τηρούμε τα παρακάτω: * Τα μανιτάρια που βρίσκουμε και μας ενδιαφέρουν, τα κόβουμε με μαχαίρι ή τα βγάζουμε ένα - ένα προσεκτικά και δεν τα ξεριζώνουμε. * Είναι καταστροφή να χρησιμοποιούμε τσουγκράνες ή άλλα εργαλεία και να ξεσκεπάζουμε με τα χέρια μεγάλες περιοχές του εδάφους από τα νεκρά φύλλα ή
τα μανιτάρια από τα οποία κατάγεται το μανιτάρι που συνηθίσαμε να τρώμε από τις κονσέρβες. Στον ελαιώνα μπορεί να κανείς να εντοπίσει κανείς μανιτάρια του είδους Volvariella gloiocephala, ενώ πάνω σε ρίζες ή ξύλο ελιάς καρποφορεί ο τοξικός αλλά πανέμορφος οπτικά Omfalotus olearius.
τις πευκοβελόνες. * Αντίθετα σκεπάζουμε πάλι το σημείο που ψάξαμε για μανιτάρια είτε βρήκαμε είτε όχι, για να συνεχίσουν να φυτρώνουν μανιτάρια. * Δεν καταστρέφουμε τα μανιτάρια ή τους άλλους μύκητες που δεν συλλέγουμε. * Δεν συλλέγουμε πολύ μικρά μανιτάρια. * Μαζεύουμε μόνο όσα πρόκειται να καταναλώσουμε. Και φυσικά επαναλαμβάνουμε τον πρωταρχικό κανόνα για τη δική μας ασφάλεια: * Δεν συλλέγουμε και πολύ περισσότερο δεν καταναλώνουμε είδη που δεν γνωρίζουμε είτε έχουμε την ελάχιστη αμφιβολία γι’ αυτά.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
23
διαδρομές
Ορεινές διαδρομές με τον Πεζοπορικό Σύλλογο «ΟΡΕΙΑΣ» ΚΕΙΜΕΝΟ και ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΗΡΩ ΒΕΚΡΗ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘΑΝΑΣΗΣ
Στη Μελίντα
Εξερευνώντας την «Παναγιά Κρυφτή» Μια διαδρομή που προσφέρει άπλετη γεύση από χειμερινή θάλασσα, είναι αυτή από τη Μελίντα προς την «Παναγιά Κρυφτή». Το όνομα της Μελίντας, προέρχεται από τη λατινική λέξη «Μιλίτσια», που σημαίνει «φρουρά». Πρόκειται για ένα υπέροχο μέρος, που το καλοκαίρι το επισκέπτεται πολύς κόσμος για την ωραία του παραλία, τη θάλασσα με τα πεντακάθαρα νερά και το μαγευτικό βράχο, δυτικά της παραλίας, απ’ που οι τολμηροί μπορούν να δοκιμάσουν να κάνουν μια βουτιά. Εμείς θα ξεκινήσουμε το περπάτημα μας από τη Μελίντα, θα περ-
24
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
πατήσουμε από τη δυτική πλευρά και θα πάρουμε τον παραλιακό χωματόδρομο, αφήνοντας στα δεξιά μας το δρόμο που πάει προς Παλαιοχώρι. Ο δρόμος είναι εύκολος για περπάτημα και έχει ως θέα το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου, καλύπτοντας μια διαδρομή 2,5 χιλιόμετρων. Στη μοναδική διασταύρωση που θα βρούμε, θα πάμε αριστερά και θα αρχίσουμε να κατεβαίνουμε το βουνό, ενώ λίγο πριν φτάσουμε στη θάλασσα, θα αντικρίσουμε ένα πολύ όμορφο εξωκλήσι, καλά κρυμμένο ανάμεσα στα βράχια: την «Παναγιά Κρυφτή». Σύμφωνα με την παράδοση, αφού κρύφτηκε εκεί μια κοπέλα με το παιδί της για να γλιτώσει από τους Τούρκους, σώθηκε και έταξε στην Παναγία την σπηλιά αυτή να την κάνει εκκλησία. Αφού θαυμάσουμε τη θέα και περιηγηθούμε τριγύρω, θα ανακαλύψουμε μια μικρή χαβούζα γεμάτη με καυτά ιαματικά νερά. Τολμήστε και ένα μπάνιο στη θάλασσα και κολυμπήστε κοντά στα βράχια. Εκεί θα ανακαλύψετε και τα ιαματικά νερά, που αναβλύζουν από τα βράχια μέσα από τη θάλασσα. Μια πανεύκολή διαδρομή, που αξίζει να την πραγματοποιήσετε. Γρήγορη και προσιτή, για όλη την οικογένεια.
Στο βουνό Τριεθνές
Μέχρι την Παναγιά Κρυφή… Μια ακόμη ενδιαφέρουσα διαδρομή είναι αυτή προς την Παναγιά Κρυφή, ένα ξωκλήσι που βρίσκεται στο βουνό Τριεθνές, ανάμεσα στα χωριά Βατούσα, Πτερούντα, Χίδηρα και Άγρα. Η συγκεκριμένη διαδρομή ξεκινάει από τη Βατούσα. Πρόκειται για έναν παραδοσιακό οικισμό, στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού, χτι-
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
25
διαδρομές 26
σμένο στην πλαγιά ενός λόφου. Το όνομα του χωριού προέρχεται από τη χλωρίδα της περιοχής, το θηλυκό «Βατόεσσα», που σημαίνει ότι αφθονεί σε βάτους. Με εντυπωσιακή αρχιτεκτονική, τόσο από τα πέτρινα αρχοντικά σπίτια όσο και από τους λιθόστρωτους δρόμους, που αξίζει να τους περπατήσουμε για να θαυμάσουμε το χωριό. Ξεκινάμε τη διαδρομή μας παίρνοντας το δρόμο που πάει για το χωριό Πτερούντα και σε περίπου 1.200 μέτρα, βρισκόμαστε σε μια διασταύρωση. Θα προχωρήσουμε προς το χωριό και στην αρχή του, θα βρούμε στα αριστερά μας ένα χωματόδρομο με κατεύθυνση προς το βουνό. Συνεχίζοντας το περπάτημα μας στον κεντρικό χωματόδρομο, σε 3,5 χλμ. θα βρεθούμε μπροστά σε μια διασταύρωση και θα επιλέξουμε το δρόμο που οδηγεί αριστερά. Αφού θα περπατήσουμε μέσα στο δάσος από πυκνές μαύρες πεύκες για 1 χλμ., θα στρίψουμε δεξιά και αμέσως μετά, σε λιγότερο από 100 μέτρα, θα στρίψουμε και πάλι δεξιά. Μετά από 2 χλμ. περπάτημα, θα συναντήσουμε στα αριστερά μας μια γούρνα, θα σταματήσουμε και ακριβώς μετά υπάρχει ένα κατηφορικό μονοπάτι, που σε λιγότερο από δύο λεπτά περπάτημα μέσα σε φτέρες, θα μας οδηγήσει μπροστά σε μια μικρή αποκάλυψη: το εκκλησάκι της Παναγιάς Κρυφής. Ένα καλά κρυμμένο εξωκλήσι ανάμεσα στα βράχια προστατευμένο από τις μεγάλες μαύρες πεύκες. Πρόκειται για μια διαδρομή αρκετά δύσκολη, λόγω της απόστασης και της ανηφορικής κλίσης του δρόμου. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής μας, θα δούμε ροδόδεντρα, κουμαριές, πεύκα, μαύρα πεύκα, φτέρες κλπ.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Στον Καστανιώνα της Αγιάσου
Ορεινό χειμερινό τοπίο Μια όμορφη χειμερινή διαδρομή ξεκινάει από την Αγιάσο με προορισμό το Σανατόριο και θα επιστρέψει και πάλι στο χωριό της Αγιάσου, περνώντας μέσα από μεγάλες εναλλαγές τοπίου. Θα ξεκινήσουμε το περπάτημα από την κάτω πλευρά του χωριού και μόλις περάσουμε το Αναγνωστήριο, θα στρίψουμε δεξιά, θα προχωρήσουμε μέσα από το χωριό και θα βρούμε το εκκλησάκι του Άη Γιάννη. Αμέσως μετά ξεκινάει ένα λιθόστρωτο ανηφορικό μονοπάτι, το οποίο και θα ακολουθήσουμε. Αφού θα έχουμε περπατήσει για λίγα λεπτά, θα συναντήσουμε ένα δεύτερο εκκλησάκι, αυτό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Θα συνεχίσουμε το περπάτημα όπως πάει το μονοπάτι και σε 20 λεπτά θα βρεθούμε μπροστά σε μια τρίτη εκκλησία, τον Άη Στράτη, όπου αξίζει να σταθούμε για να θαυμάσουμε τη μαρμάρινη βρύση με το τρεχούμενο νερό. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής θα συναντήσουμε οπωροφόρα δέντρα, όπως μηλιές, στη συνέχεια το μονοπάτι θα γίνει λίγο πιο ανηφορικό και θα βρεθούμε μέσα στον Καστανιώνα, με τα περίφημα και ξακουστά κάστανα της Αγιάσου. Έπειτα θα βρούμε μπροστά μας μια διασταύρωση και θα επιλέξουμε το αριστερό μονοπάτι, που σύντομα θα μας οδηγήσει στην εκκλησία της Παναγιούδας, στη θέση «Μπιτζίλια». Η περιοχή είναι ιδανική για ξεκούραση και για πικ-νικ. Θα προχωρήσουμε στρίβοντας αριστερά και στη διαδρομή μας θα δούμε το παλιό νεκροταφείο, ενώ αμέσως μετά θα βγούμε στην άσφαλτο, λίγο πιο κάτω από το Σανατόριο. Στη συνέχεια θα κατευθυνθούμε αριστερά, με προορισμό το χωριό της Αγιάσου. Λίγο πριν φτάσουμε στο χωριό, στο αριστερό μας χέρι, υπάρχει ένα παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι, με απαράμιλλη θέα, το οποίο θα μας οδηγήσει στην αγορά της Αγιάσου. Είναι μια διαδρομή κοντά δύο ώρες, μέτριας δυσκολίας. Θα συναντήσουμε δέντρα οπωροφόρα, ελαιώνες, καστανιώνες και πευκώνες. Το τοπίο εναλλάσσεται διαρκώς, κάνοντας έτσι ενδιαφέρουσα τη διαδρομή.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
27
λέσχη 4χ4
ς έ μ ο ρ δ α
Δι
Η Λέσχη Τετρακίνησης Λέσβου δημιουργήθηκε το 2007 από μια παρέα φίλων και κατόχων 4X4 οχημάτων, που αγαπούν την περιπέτεια και θέλουν να βρίσκονται κοντά στη φύση, αναζητώντας δρόμους ξεχασμένους και αξιοθέατα της Λέσβου δυσπρόσιτα για τους περισσότερους. Η Λέσχη απαρτίζεται σήμερα από 40 και πλέον ενεργά μέλη και δυο φορές το μήνα, κυρίως τη χειμερινή περίοδο, διοργανώνει ημερήσιες εκδρομές σε όλη τη Λέσβο, που περιλαμβάνουν οδήγηση σε δύσβατα μονοπάτια και επίσκεψη σε φυσικά αξιοθέατα, εθελοντικές δράσεις όπως καθαρισμός παραλιών και δενδροφυτεύσεις. Επίσης διοργανώνει νυχτερινές εκδρομές με σκοπό την αύξηση του βαθμού δυσκολίας και την εκπαίδευση των οδηγών σε δύσκολες συνθήκες, πάντα τηρώντας όλους τους κανόνες ασφαλείας και με ιδιαίτερη προσοχή στη μη επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος. Η Λέσχη Τετρακίνησης Λέσβου, από το 2009 είναι ενταγμένη στην Πολιτική Προστασία και πολλά από τα μέλη της, έχοντας παρακολουθήσει εκπαιδευτικά σεμινάρια πυρασφάλειας, τους θερινούς μήνες έχουν αναλάβει την περιπολία και επιτήρηση συγκεκριμένου
28
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
η σ ύ φ η τ σ 4Χ4
δασικού χώρου ευθύνης, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αποτροπή αλλά και την κατάσβεση πυρκαγιών. Εκτός όμως από τις εκδρομικές και εθελοντικές δραστηριότητες, η Λέσχη δραστηριοποιείται και με το μηχανοκίνητο αθλητισμό. Όντας μέλος της Ομοσπονδίας Μηχανοκίνητου Αθλητισμού Ελλάδος, έχει διοργανώσει έως τώρα συνολικά 9 αγώνες με απόλυτη επιτυχία, δίνοντας την ευκαιρία σε αγωνιζόμενους αλλά και θεατές να απολαύσουν θέαμα που έως πρόσφατα, οι κάτοικοι του νησιού μπορούσαν να δουν μόνο από την τηλεόραση. Από το 2009 και κάθε χρόνο, η Λέσχη διοργανώνει το έπαθλο 4Χ4 Λέσβου, ένας θεσμός πλέον, όπου μετά από δύο αγώνες Trial 4X4 και δύο αγώνες Enduro 4X4, ανακηρύσσονται οι καλύτεροι τετρακίνητοι της χρονιάς, οι οποίοι και βραβεύονται στο τέλος της περιόδου από την ΕΛΠΑ. Ο τελευταίος αγώνας του επάθλου 2011 είναι αγώνας Enduro 4X4 και είναι προγραμματισμένος για τις 18 Δεκεμβρίου. Τα μέλη της Λέσχης Τετρακίνησης Λέσβου και το Διοικητικό Συμβούλιο καλούν κάθε ενδιαφερόμενο, που είναι κάτοχος και μη τετρακίνητου οχήματος και του αρέσει η εκτός δρόμου απόδραση, να συμμετάσχει σε μια από τις εκδρομές που οργανώνει, να γνωριστεί με τα μέλη και να ενταχθεί και εκείνος στη Λέσχη.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
29
Ψάρεμα από την ακτή το χειμώνα, στη Λέσβο ψάρεμα
Γράφει ο ΤΥΡΙΚΟΣ ΕΡΓΑΣ Φωτογραφίες του ΜΑΝΩΛΗ ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΑΚΗ
Με καιρό στο λιμάνι
Η Λέσβος, το τρίτο σε μέγεθος νησί της χώρας, έχει τεράστια ακτογραμμή. Κολπίσκοι παντού, αμμουδερές και βραχώδεις παραλίες, ακρωτήρια, πετρώδεις «μυτούλες», δε μπορεί, θα έχει ψάρια, έτσι δεν είναι; Πράγματι υπάρχουν ψάρια. Στη Λέσβο όμως, το ψάρεμα δεν είναι και η ευκολότερη υπόθεση καθώς το βάθος των νερών ξεκινώντας από την στεριά, δεν είναι μεγάλο.
30
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
του Μολύβου
Υπάρχουν συνεχώς αβαθή, οι λεγόμενες «ρηχοπατιές». Άλλο δηλαδή να έχουμε μπροστά μας πέντε μέτρα νερό και άλλο να ψαρεύουμε στο μισό μέτρο με βυθό γεμάτο πέτρες, που μάλιστα ξεκινάει να βαθαίνει τριάντα και σαράντα μέτρα από την ακτή. Χρειαζόμαστε άλλες τεχνικές. Και το όνομα αυτών, surfcasting και όλα τα παρεμφερή. Έτσι, ενώ σε άλλα νησιά, η «καρούλα» έχει τον πρώτο λόγο, στη Λέσβο το καλάμι είναι ιδανικότερο. Υπάρχουν βέβαια και τόποι που μπορούν να ψαρευτούν με καρούλα, όμως χρειάζονται «μάστορες» για την υπόθεση αυτή. Δημοφιλέστατος προορισμός είναι το λιμανάκι του Μολύβου. Νερά βαθιά και τόπος που κρατάει ψάρια αλλά και καλαμάρια. Εκεί μπορούμε να δουλέψουμε άφοβα τα πολυάγκιστρά μας καθώς ο βυθός δεν έχει πολλές πέτρες και άρα μπλεξίματα. Τα καλάμια δουλεύουν απίκο, οι αρματωσιές πολλές και διάφορες, συρτή, καλαμαριέρα, ο Μόλυβος είναι αληθινά παράδεισος. Το φθινόπωρο πέφτουν τα γοφάρια, που τα ψαρεύουμε αφρωτά ή στα μεσόνερα με ψαροδόλι, υπάρχουν άφθονοι σαργοί και από τη μεριά που βρίσκονται τα βράχια του κυματοθραύστη, έχουν πιαστεί καλά σκαθάρια. Από εκεί και πέρα ετοιμαστείτε οι καστεράδες: Σίγρι, Τσόνια, Πεταλίδι, Λαγκάδα, Παλιός, Τσιπούρι, Πεδή, Φανερωμένη, Μελίντα, Τσιχλιώντα, κ.τ.λ., παραλίες ιδανικές για ρίψεις, γεμάτες εκπλήξεις από θηράματα. Το Λαβράκι του Σαράντου Κατσάκου από την… Καμήλα!
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
31
ψάρεμα
Εδώ χαλαρώνουμε ξεχνώντας ό,τι και να μας βασανίζει
Σκληροπυρηνικό
32
surfcasting από
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
τζεσκάκη!
το Μανώλη Φραν
Γιατί να μιλάμε όμως για δημοφιλείς προορισμούς; Η κρυμμένη ρίβα είναι αυτή που μας περιμένει, ο ήρεμος και απόμακρος κολπίσκος είναι αυτός που κρύβει το καλό ψάρεμα, δηλαδή τη γαλήνη, την ησυχία, τον τόπο όπου η καλή παρέα θα περάσει όμορφα. Δοκιμάστε να πάτε σε μέρη που δεν τα φτάνει το αυτοκίνητο. Ποδαρόδρομος! Ρωτήστε τους παλιούς να σας πουν. Αν πάλι ντρέπεστε (κακώς), μπείτε στoυς χάρτες της Google και διαλέξτε από πριν τον προορισμό σας. Οπουδήποτε, όσο πιο μακριά τόσο καλύτερα. Αρματώστε την παρέα σας και ξεκινήστε. Εκεί να δείτε ψάρια! Όμως και τίποτα να μην πιάσετε (το πιθανότερο), θα έχετε δει ένα καινούργιο μέρος της πατρίδας μας. Για όσους επιλέξουν αυτό το είδους τουρισμού, στο νησί μας υπάρχει μια παρέα από ντόπιους ερασιτέχνες ψαράδες να σας βοηθήσει στο χόμπι σας, η παρέα των «Ακρίτων Μυτιλήνης Fishing Club». Έτσι λοιπόν, όσοι φίλοι αποφασίσουν να επισκεφτούν το νησί μας για ψάρεμα, οι «Ακρίτες» είναι στη διάθεση τους για ψάρεμα, καλή παρέα και φυσικά για το πατροπαράδοτο προϊόν μας, το ουζάκι. Για πληροφορίες, στο τηλέφωνο 6971-540687.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
33
Θερμά λουτρά στη Λέσβο
Χαρείτε τις ιδιότητες των ιαματικών νερών Της ΒΑΓΓΕΛΙΩΣ ΧΡΗΣΤΙΔΟΥ
ρικά νοσήματα, ζαχαροδιαβήτη, νευρασθένεια κ.λπ. Οι πιο… τολμηροί μπορείτε να εναλλάσσετε το ζεστό σας μπάνιο με μια… παγωμένη βουτιά στα νερά του κόλπου, που βρίσκονται ακριβώς απ’ έξω. Εκμεταλλευτείτε και τις υπηρεσίες μασάζ που προσφέρονται, συνήθως μετά από ραντεβού (22510 41503). Τα λουτρά, μέχρι τέλος Δεκεμβρίου τουλάχιστον, είναι ανοιχτά καθημερινές και Σάββατο από τις 8 το πρωί έως τις 8 το βράδυ και την Κυριακή από τις 10 το πρωί έως τις 5 το απόγευμα.
εποχή της Τουρκοκρατίας. Τα νερά αναβλύζουν από πολλές πηγές, μέσα από ηφαιστειογενή πετρώματα, και θεωρούνται από τα θερμότερα της Ευρώπης. Τα ίδια τα λουτρά βρίσκονται ανάμεσα σε ευκαλύπτους, ενώ λίγο πιο πίσω, μπορείτε να δείτε και το παλιότερο συγκρότημα των λουτρών, με τους μακρόστενους κοιτώνες και τα αψιδωτά κτίσματα. Κοντά στα λουτρά, βρίσκεται και το μικρό τρικάμαρο γεφύρι του Αλμυροπόταμου, καθώς και μια παλιά βρύση. Τα νερά τους, ενδείκνυνται για ισχιαλγίες και οσφυαλγίες, ψύξεις, άλατα, αυχενικά προβλήματα και πόνους αρθρώσεων, ψωρίαση, μυκητίαση, δερματοπάθειες, αλλεργίες, γυναικολογικά προβλήματα, κ.ά. Μέχρι και τέλος Φεβρουαρίου, θα είναι ανοιχτά καθημερινά από τις 2 το μεσημέρι έως τις 7 το απόγευμα και την Κυριακή από τις 10 το πρωί, έως τις 7 το απόγευμα.
Λουτρά Πολιχνίτου
Λουτρά Λισβορίου
Από τις πιο ευεργετικές χειμερινές επισκέψεις που μπορεί να κάνει κάποιος στη Λέσβο, είναι αυτές στα ιαματικά της λουτρά. Πολιχνίτος, Γέρα και Εφταλού είναι οι περιοχές όπου μπορείτε να βρείτε θερμές πηγές, αλλά και εγκαταστάσεις που προσφέρουν χαλάρωση και ευεξία στους επισκέπτες τους. Μην το αμελήσετε! ματισμούς, αρθρίτιδα, βρογχίτιδα, εντεΛουτρά Γέρας Στην πλευρά του κόλπου της Γέρας προς τη Μυτιλήνη, λειτουργούν τα λουτρά Θέρμα, που διατηρούν ακόμη την ανατολίτικη αρχιτεκτονική και την ατμόσφαιρα των οθωμανικών χρόνων, όχι μόνο στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό τους. Διαθέτουν δύο πισίνες, μια για γυναίκες και μια γα άνδρες, ενώ η θερμοκρασία του νερού (χλωριούχο, υφάλμυρο και οξυανθρακούχο με 1,8 μονάδα ραδιενέργεια), είναι 39,7οC. Το νερό είναι εξαιρετικά διαυγές, δεν έχει καμία οσμή και το εντυπωσιακό είναι ότι πηγάζει από 2,5 χιλιόμετρα βάθος στο έδαφος. Οι θεραπευτικές ιδιότητές του είναι πολλές, αφού συνιστάται για πολλές γυναικολογικές παθήσεις, αυχενικό, ρευ-
34
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Λίγο πριν τον Πολιχνίτο, βρίσκονται τα ομώνυμα λουτρά, που υπάρχουν από την
Στην περιοχή του Λισβορίου (πριν τον Πολιχνίτο), λειτουργούν και δεύτερα
λουτρά, που όμως εδώ και καιρό βρίσκονται υπό ανακαίνιση. Δεν χάνετε τίποτα, όμως, με μια επίσκεψη, για να διαπιστώσετε εάν είναι ανοιχτά τη μέρα που θα βρεθείτε στην περιοχή. Έχουν δύο λουτήρες που είναι φτιαγμένοι ο ένας τον 16ο αιώνα και ο άλλος στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ, εφόσον έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες, πέρα από το να κάνετε το μπάνιο σας, μπορείτε και να διανυκτερεύσετε.
Λουτρά Εφταλούς
Βρίσκονται λίγο πιο έξω από το Μόλυβο και ενδείκνυνται για διάφορες παθήσεις, αλλά και για χαλάρωση, ενώ η θερμοκρασία τους κυμαίνεται από 43 έως 46 βαθμούς Κελσίου. Περιέχουν χλωριούχο λίθιο, αμμώνιο, κάλιο, νάτριο και ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρο και μαγγάνιο, νιτρικό κάλιο, κ.ά. Οι θεραπευτικές τους ιδιότητες αφορούν ρευματισμούς,
αρθρίτιδες, ισχιαλγίες, οσφυαλγίες, νευραλγίες, γυναικολογικές παθήσεις, δερματοπάθειες, κ.ά., ενώ από το πέμπτο μπάνιο και μετά, μπορούν να δώσουν σημαντικά αποτελέσματα. Μπορούν να συνδυαστούν και με μια βουτιά στα παγωμένα νερά της θάλασσας, που βρίσκεται ακριβώς μπροστά τους. Διαθέτουν έναν ομαδικό λουτήρα και επτά μπανιέρες.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
35
36
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
37
Όταν η φύση συνδυάζεται με… γευστικά μονοπάτια
Χειμώνας στη Φίλια και το Σκαλοχώρι
Της ΕΦΗΣ ΣΤΡΑΒΟΣΚΟΥΦΗ
Ένας από τους πιο δημοφιλείς χειμερινούς προορισμούς στη Λέσβο, είναι η γραφική Φίλια, όπου θα βρείτε ταβέρνες για να απολαύσετε νόστιμες γεύσεις στα κάρβουνα και στη σούβλα. Παράλληλα, είναι και από τα λίγα μέρη του νησιού, όπου μπορεί κανείς να συναντήσει μέχρι και χιόνι τις πολύ παγωμένες μέρες του χειμώνα. Στη Φίλια θα θαυμάσετε τα πετρόκτιστα σπίτια και τη διακόσμηση τους με τούβλο. Στο χωριό υπάρχει ακόμα ο ξέσκεπος μιναρές και το τζαμί, που είναι τώρα πια αποθήκη. Επισκεφτείτε οπωσδήποτε το Γυναικείο Αγροτουριστικό Συνεταιρισμό για να πάρετε χειροποίητα αμυγδαλωτά. Ενώ δεν γίνεται να παραλείψετε να απολαύσετε ένα καλό γεύμα με την παρέα σας, μια και οι μυρωδιές από τις παραδοσιακές ταβέρνες που υπάρχουν στο χωριό, θα σας «σπάσουν» τη μύτη. Βγαίνοντας από τη Φίλια και οδηγώντας λίγα χιλιόμετρα ακόμα, θα βρεθείτε στο Σκαλοχώρι. Μπείτε στα σοκάκια του χωριού και θαυμάστε τα υπέροχα πέτρινα σπίτια. Όλο το χωριό έχει θέα στη θάλασσα, ενώ στις πλατείες υπάρχουν καφενεία που αξίζει να πιείτε ένα ούζο με μεζέ από μαγειρευτά πιάτα ημέρας. Η κεντρική πλατεία του χωριού με τον πλάτανο να δεσπόζει περήφανος, είναι ιδανική για να ξεκουραστείτε, στην περίπτωση που επιλέξετε να περπατήσετε στα σοκάκια του χωριού. Αν βγείτε στον κεντρικό δρόμο από τη Φίλια και στρίψετε προς τα αριστερά, θα συναντήσετε την Ανεμώτια. Πρόκειται για ένα χωριό φημισμένο για το κρασί του κατά την αρχαιότητα. Όμορφα καλντερίμια να περπατήσετε και μια μοναδική εκκλησία με πέτρινο τέμπλο, σκαλισμένο από το γλύπτη Θεόδωρο Βλουτή, είναι μερικές από τις ομορφιές του χωριού. Σε μια ευλογημένη από τη φύση, θέση, τα Παράκοιλα είναι ένας τόπος χωμένος στα περιβόλια. Τοπίο παράξενο, που το προστατεύουν από τους αέρηδες οι γύρω βουνοκορφές, είναι ο τελευταίος σταθμός του πράσινου πριν αρχίσουμε να ανηφορίζουμε προς Αποθήκα.
38
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Μην παραλείψετε: - Να γευματίσετε σε κάποια από τις ταβέρνες στο χωριό της Φίλιας. Οι περισσότεροι σερβίρουν ντόπια κρεατικά στα κάρβουνα, κρεατικά στη σούβλα, αλλά και μαγειρευτά με μπόλικο μεράκι. Αν θελήσετε κάτι… μπελαλίδικο, όπως αρνί στη σούβλα ή κοκόρια μαγειρευτά, καλό θα ήταν να τηλεφωνήσετε μερικές μέρες πριν για να κάνετε σχετική παραγγελία. - Να επισκεφτείτε τους Γυναικείους Συνεταιρισμούς της ευρύτερης περιοχής. Καθένας με τη σπεσιαλιτέ του, έχουν να σας προτείνουν πολλές όμορφες, ντόπιες γεύσεις, φτιαγμένες με τη συνταγή της γιαγιάς. - Η περιοχή ενδείκνυται και για τα τυροκομικά της προϊόντα. Εντοπίστε τα τυροκομεία της περιοχής και επιλέξτε νόστιμα, μερακλίδικα προϊόντα από τα αγνότερα υλικά.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
39
προσκοπισμός
Τα παιδιά του βουνού (και της θάλασσας) Του ΣΤΡΑΤΗ ΜΠΑΛΑΣΚΑ
Η
ιστορία γνωστή. Οι πρόσκοποι τουλάχιστον τη μαθαίνουν κυριολεκτικά εξ απαλών ονύχων. Από παιδιά… Ο λόγος για την ιστορία του Μόγλη, που οι πρόσκοποι μικρά παιδιά όντας, δηλαδή λυκόπουλα, μαθαίνουν για το συνομήλικο τους, που κατάφερε να επιζήσει στη ζούγκλα, να γίνει φίλος με τα άγρια θηρία αλλά και να ζήσει στη φωλιά των λύκων με τους γερόλυκους, τις λύκαινες και τα μικρά λυκόπουλα… Ο σκοπός της ιστορίας προφανής. Οι πρόσκοποι μαθαίνουν από μικρά παιδιά πως τη φύση δεν τη φοβούνται. Τη σέβονται ναι… Την αγαπάν ναι…. Προπάντων όμως, την προστατεύουν ζώντας μέσα σε αυτήν. Και καταπώς συχνά λένε στις παρέες τους, το
40
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
Πού θα βρείτε τους προσκόπους; Κάθε Σαββατοκύριακο στις Εστίες τους. Περισσότερες πληροφορίες στο 6974 057429
να μαθαίνεις να ζεις στη φύση, σε βοηθά να ζήσεις αργότερα στην κοινωνία. Δεν είναι βέβαια φύση η κοινωνία… Είναι πολύ χειρότερα αλλά κάτι είναι κι αυτό… Ένας πρόσκοπος έχει δυο σπίτια. Το σπίτι του και τη σκηνή του. Δυο κρεβάτια, το κρεβάτι του και τον υπνόσακο του. Δυο ντουλάπες. Τη ντουλάπα του και το σακίδιο του. Συχνά πυκνά το λοιπόν, σε βουνά και λαγκάδια αλλά και σε παραλίες, ακόμα και μέσα σε βάρκες, οι πρόσκοποι είναι έτοιμοι να ζήσουν (και ζουν) μια μοναδική ζωή, που όπως λέει κι ένα τραγούδι τους «να η ζωή που δεν τη νιώθεις όποιος δεν έζησε μαζί μας, όποιος δεν είδε τη ζωή μας πάνω στα
ψηλά βουνά…». Γιατί είναι πραγματικά μοναδική εμπειρία να ξυπνάς το χάραμα στο βουνό, να περνάς όλη τη μέρα σου μαθαίνοντας και το βράδυ να ζεις το τέλος της μέρας γύρω από τη φωτιά. Εμπειρίες, γνώσεις, πλάκες, περιπέτειες που αξίζει να ζει κανείς. Με εκπαιδευμένους ενήλικες βαθμοφόρους, όλοι μαζί πραγματικοί φίλοι από αυτούς που λίγους αποκτάς στη ζωή σου. Στη Μυτιλήνη υπάρχουν περί τους 300 ανήλικοι και ενήλικες πρόσκοποι σε πέντε Συστήματα στη Μυτιλήνη, την Καλλονή, το Μόλυβο και το Πλωμάρι. Και κάνουν πάντα καλή παρέα σαν τους συναντήσεις στη χειμερινή Λεσβιακή φύση. Χώρια που στο μοναδικό τους σακίδιο, έχουν πάντα κάτι να σε φιλέψουν…
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
41
42
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011
43
44
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011