HEIDENHAINinfo 1 t/m 33

HEIDENHA

logo demoweek

De bezoekers van de inmiddels bekende DEMOWEEK, komen voor het bezoek aan de zes toonaangevende bedrijven dit jaar voor het eerst buiten Veenendaal. Zowel HEIDENHAIN Nederland als Somatech presenteren de producten en diensten vanuit de nieuwe locatie, het bedrijvenpark De Vallei te Ede.

DEMOWEEK nu in Veenendaal én Ede

Op de Copernicuslaan 34 kunt u in het nieuwe pand de showroom bezoeken waar het complete productenprogramma, voor het merendeel in de demo-opstelling, voor u gereed staat. Naast alle open en gesloten linealen en de nauwkeurige lengte- en hoekmeetsystemen voor de machinebouw kunt u ook de impulsgevers en de nieuwste besturingen bekijken. De complete lijn omvormers en motoren zijn ook in de showroom opgesteld. Uiteraard staan wij klaar om u desgewenst in detail te informeren over de specifieke mogelijkheden voor de door uw gewenste toepassing.

Manual Plus 4110-besturing op werkende draaibank

Ook de besturingen worden gepresenteerd. Bijzondere aandacht krijgt de allernieuwste Manual Plus 4110-besturing op een oude draaimachine. Deze maakt het mogelijk om te demonstreren hoe eenvoudig en gebruikersvriendelijk onze Teach-in-besturingen zijn. Het is verrassend dat een dergelijke oude en conventionele draaimachine, met deze besturing alle bewerkingstaken volautomatisch kan uitvoeren.

SHOWROOM OPEN VAN WOENSDAG 9 T/M ZATERDAG 12 APRIL

Nauwkeurigheid CNC-machine eenvoudig te verhogen

Bijzonder is de demonstratie van een KGM-meting waarmee de nauwkeurigheid van een bestaande CNC-machine aanzienlijk te verbeteren is. Wij zullen laten zien hoe men een CNC-machine in dynamische toestand kan meten. Vervolgens leggen wij uit hoe eenvoudig de fout via de besturing te corrigeren is. Hiervoor hoeft men de foutmeting in de besturing slechts te compenseren en de nauwkeurigheid is weer optimaal.

Digitale uitlezingen en meettasters.

Ook onze meettasters in een stationaire opstelling, die onder andere in de meetkamers en in werkplaatsen van machinefabrieken met veel succes gebruikt worden, staan klaar om aan u gedemonstreerd te worden.

Hiervoor zijn de medewerkers van onze dealer Esmeyer aanwezig. Zij onderhouden immers de contacten met de eindgebruikers en, heel belangrijk, hebben de nodige ervaring, waardoor zij een ter zake kundig en waardevol advies kunnen geven.

Evenals bij de digitale uitlezingen, die allen in demoopstelling voor u gereed staan, is ook een persoonlijk en op de situatie afgestemd advies bij de aanschaf van deze meettasters zinvol. Maak daarom gebruik van de knowhow, ervaring en technische kennis van de verkopers van Esmeyer. Zij geven u graag een specifiek advies voor gebruik van de meettechniek in uw praktijksituatie

Tastsystemen

Ook onze tastsystemen worden gedemonstreerd. Informatie over de werking brengt ook u wellicht weer op ideeën voor de verdere toepassing van deze verfijnde meetapparatuur. Naast diameterbepaling, wig- en kegelmeting of de meting van contouren vormsjablonen zijn er nog legio toepassingen denkbaar voor onze meettasters. De vele meetcycli die in onze besturingen zijn geïntegreerd maken het werken met onze tastsystemen tot een waar genoegen. U kunt uiteraard ook informatie krijgen over de praktijkgerichte cycli, zoals het voor- en nabewerken van verschillende contouren, alsmede het frezen en boren.

Programmeren via de PC:

Programmeerplaats iTNC 530

Deze noviteit, die het mogelijk maakt om onder Windows, op een PC te programmeren zal uiteraard veel aandacht krijgen. Elders in dit blad treft u een uitgebreid artikel over deze handige uitbreiding van de programmeercapaciteit van de machine-besturing TNC 530. De netwerkkoppeling tussen besturing en PC maakt de overdracht erg makkelijk!

Ook voor OEM en ontwikkelaar

Onze uitgebreide show tijdens de DEMOWEEK is niet alleen voor de gebruikers van de metaalbewerkingsmachines maar ook voor de OEM en ontwikkelaar de moeite van een bezoek waard. Er staat op dat moment een compleet overzicht waaronder bijvoorbeeld ook de nanometerliniaal en andere nieuwe producten.

Specifiek voor de ontwikkelaars, ook buiten de gereedschapindustrie, is de getoonde set lengtemeeten hoekmeetsystemen die speciaal ontwikkeld is voor toepassing in ultrahoog vacuüm (10 –12 millibar).

Lineaire motoren ETEL

Ook de lineaire motoren van onze dochteronderneming ETEL, zijn op een demonstratie-unit werkend te zien, waarbij zij worden aangestuurd met een besturing van HEIDENHAIN.

Tijdens de komende DEMO-WEEK 2001 kunt u de zes samenwerkende bedrijven weer in één keer bezoeken en u laten informeren over de laatste stand van de techniek rond de metaalbewerking. Ook dit jaar kunt u zes stickers verzamelen, waarmee u een aardig presentje bij elkaar kunt sparen. Omdat onze locatie veranderd is, zullen wij voor een uitgebreide routebeschrijving zorgen. Ook op Internet kunt u de nieuwe adresgegevens en routekaart vinden.

Houd de data vrij in uw agenda. Wij ontvangen u graag in ons nieuwe pand te Ede!

ITNC 530 MET WINDOWS 2000

Nu ook programmering op PC mogelijk

Niet in de hectiek van de productiehal, maar in alle rust de programmering met behulp van een PC verzorgen. Met de nieuwe programmeerplaats iTNC 530 is dat nu mogelijk. De TNC-contourbesturingen voor freesmachines, bewerkingscentra en boormachines zijn de laatste 20 jaar met grote stappen vooruitgegaan. Een eenvoudige koppeling met de informatietechnologie in inmiddels een feit. Bij de in 2001 gelanceerde iTNC 530 werd gekozen voor een nieuw hardwareconcept, waarbij de NC-hoofdcomputer van de regeleenheid is gescheiden en voorzien met een krachtige processor. Inmiddels is daar ook de losse programmeerplaats aan toegevoegd en software die op een standaard pc draait.

De TNC-besturingen van HEIDENHAIN zijn altijd al gebruikersvriendelijk geweest. Dankzij de simpele programmering in Klaartekst, de heldere functietoetsen en de duidelijke grafische functies behoren zij nu tot de populairste besturingen. Nu kan de bediener bovendien gebruik maken van de zelfstandig werkende programmeerplaats iTNC met de voordelen van het Windows-2000 besturingssysteem als ‘user-interface’. Men hoeft zo geen gebruik te maken van de CAD-computer of het bedienpaneel van de machine, maar kan alle benodigde programmering, met behulp van de nieuwe programmeerplaatssoftware, nu ook op een PC verzorgen.

Koppeling aan het bedrijfsnetwerk

In de nieuwe opzet is het mogelijk om de iTNC 530 te integreren in het bedrijfsnetwerk. Zo heeft de machinebediener de beschikking over alle relevante informatie, zoals technische tekeningen, gereedschapsschetsen, gereedschapslijsten en overige data. Ook op Windows gebaseerde databases met gegevens als toegestane snijsnelheden en insteekhoeken zijn eenvoudig toegankelijk. Daar komt nu nog de koppeling met de programmeerunit bij. De verbinding via Fast Ethernet is dé snelweg voor grote hoeveelheden data. Dit bespaart tijd en geld.

Gebruikersvriendelijk

programmeren

De iTNC 530 uitgerust met een volledige bedieningsunit en biedt alle voordelen van de eerdere modellen, alleen voert de TNC door de gestegen computercapaciteit de taken in de werkplaats nog sneller uit. Natuurlijk kan de programmering voor een werkstuk ook op de machine zelf ingegeven worden, ook wanneer deze juist een ander deel bewerkt. Toch kan het door optimaal benutten van de machine, b.v. door korte omsteltijden, gebeuren dat een geconcentreerde programmering daar niet mogelijk is.

Met de losse programmeerplaats heeft u nu de mogelijkheid dit op identieke wijze, op een andere locatie te verzorgen. Het toetsenbord oogt identiek aan de machinebediening en werkt ook met

HEIDENHAIN-Klaartekst-Dialoog, de vraag-en-antwoordprogrammering of met DIN/ISO. Bovendien wordt de gebruiker grafisch ondersteund en zijn de zelfde functies en vele productiecycli, waaronder die voor freeswerk en de vrije contourprogrammering FK, standaard beschikbaar.

U werkt met het bekende TNC-toetsenbord, voorzien van een volwaardig pc-toetsenbord met touchpad en uitgebreid met de Softkeys, welke u op de machine zelf in de behuizing van het TNC-beeldscherm terugvind. Op de PC wordt het bekende TNC-scherm weergegeven.

De programmeersoftware is gebaseerd op de originele iTNC-Software, dit garandeert de compatibiliteit waardoor de op deze unit vervaardigde programma’s probleemloos zullen werken op de met iTNC-besturing uitgeruste machines. Ook voor machines met oudere TNC-besturingen te gebruiken mits u alleen die functies gebruikt, waarover de oudere TNC daadwerkelijk beschikt.

Ideaal voor scholing van TNC-programmeren De programmeerplaats leent zich ook uitstekend voor opleidingsdoeleinden op scholen en in bedrijven, mede door de eenvoudige programmering in HEIDENHAIN-Klaartekst-Dialoog, als wel met DIN/ISO.

Leveringsomvang

De Programmeerplaats iTNC 530 omvat een CD met de speciale software en het toetsenbord TE 530 L, uitgebreid met de Softkey-toetsen. Voor een goede werking is een standaard-pc met Windows 2000/XP voldoende.

Teach-In in het

De automatisering is ook in de metaalbranche niet meer te stuiten. Opleidingsinstituten moeten hierop aansluiten en de leerlingen ook bekend maken met de nieuwste technieken op het gebied van meten, datacommunicatie tussen werkvoorbereiding en machinepark en natuurlijk ook met de hedendaagse besturingen voor gereedschapmachines.

In de productiebedrijven verschijnen niet alleen meer full-CNC verspanende machines maar ook steeds meer Teach-In-besturingen, de schakel tussen ‘conventioneel’ en CNC. Vooral bij de middelgrote bedrijven, waar de series niet extreem groot zijn, is het Teach-In-concept uitermate handig en inmiddels ook veel gebruikt.

HARRISON draaimachine op scholen geactualiseerd

Voor de scholen heeft HEIDENHAIN een aantrekkelijk aanbod om de HARRISON draaimachine te voorzien van de nieuwste Teach-In besturing MANUALplus 4110. Met deze zeer moderne besturing kunnen de leerlingen niet alleen op eenvoudige wijze kennis maken met de hedendaagse technieken, maar er ook mee leren omgaan! Op dit moment zijn er al drie machines omgebouwd en worden verdere plannen geconcretiseerd.

HEIDENHAIN verzorgt de complete ombouw en levert lesbrieven voor het VMBO. De docenten krijgen speciale training afgestemd op het technisch onderwijs en ontvangen de gratis programmeersoftware, waarmee op een PC geoefend kan worden. Een prima basis om de leerlingen snel wegwijs gemaakt met Teach-In en de MANUALplus-besturing.

De jeugd heeft de toekomst…. en de kennis! Ook hiermee levert HEIDENHAIN een bijdrage om de toekomstige generatie in de metaalbranche een vliegende start te laten maken waar de bedrijven uiteraard ook de vruchten van kunnen plukken.

Informatieve workshop

Er is veel interesse en op speciale workshops worden demonstraties en een toelichting gegeven. Belangstellenden hiervoor kunnen contact opnemen met onze afdeling verkoopbinnendienst.

Half februari 2002 is vanaf het ruimtevaartcentrum in Kourou (Frans-Guyana) de Europese raket ARIANE 5 gelanceerd en deze heeft de aardobservatiesatelliet Envi-Sat 1 (Environmental Satellite) veilig in een polaire baan om de aarde gebracht. Met een startgewicht van 8,2 ton en afmetingen van 25 x 10 m (tijdens de vlucht) overtroeft Envi-Sat alle eerdere Europese ruimtevaartprojecten. Met het bereiken van de polaire baan begint de satelliet het voor verschillende jaren geplande onderzoek van de aarde.

HEIDENHAIN in de ruimte

De Envi-Sat 1 is met een reeks van meetstations, dus actieve en passieve sensoren, uitgerust. Hiertoe behoort ook het passieve meetstation MIPAS , (M ichelson I nterferometer for P assive A tmospheric S ounding) dat onder andere de luchtvervuiling in de bovenste luchtlagen van de aarde meet en analyseert door middel van een scanprocedure.

De Envi-Sat 1 in zijn baan om de aarde (animatie)

Envi-Sat 1 beweegt zich voort op ca. 800 km hoogte en omcirkelt de aarde 14,3 maal per dag, met een omlooptijd van 100,6 minuten en met een herhalingscyclus van het baanspoor van 35 dagen.

Twee scanners tasten ononderbroken tangentiaal met de omlooprichting mee en dwars daarop het aardoppervlak af, en voeren de ontvangen straling toe aan een infrarood spectrometer, die daaruit de chemische samenstelling vaststelt. In de spectrometer beweegt voortdurend een meetslede lineair ca. 100 mm heen en weer, en registreert de stralingsintensiteiten van de verschillende spectrale gebieden.

Zowel beide scanners als ook de spectrometerslede zijn uitgerust met meetapparatuur van HEIDENHAIN : de kantelbeweging van de scanspiegel wordt door middel van een speciaal ontwikkeld aan een ERO 1300 verwant type met twee aftastkoppen (in dia-

metrale opstelling) geregistreerd. Om de bedrijfszekerheid te vergroten, zijn de systemen meervoudig (redundant) uitgevoerd. Bij het lineaire meetsysteem worden LIDA-banden met een speciale dubbele aftastkop ingezet.

Een bijzondere randvoorwaarde vormt het grote temperatuurbereik van - 120 ºC tot en met +50 ºC. Alle gebruikte materialen en onderdelen zijn bestand tegen straling, geschikt voor gebruik in een vacuüm en bestand tegen extreme temperaturen. Al het glasmateriaal is bestand tegen gamma-straling (LF5 GI9 van Schott) en de metaalnaven, bodemplaten en aftastkoppen zijn vervaardigd uit titaan (gering gewicht). De printplaten zijn vervaardigd uit vacuümbestendige materialen. De ontwikkeling van deze meetapparaten nam drie tot vier jaar in beslag en was buitengewoon "papierintensief", omdat ieder

MIPAS-LIDA

te zijn.

Onze meetapparaten zullen gedurende de duur van de missie van minstens vijf jaar hun functie onberispelijk moeten vervullen (...de satelliet is niet verzekerd en een servicebeurt zo ver van huis is duur!).

Het MIPAS-station aan de bovenzijde

gebruikt onderdeel (bijvoorbeeld de gebruikte LED's en foto-elementen) zo nauwkeurig mogelijk gedocumenteerd moest worden. Bovendien waren veel tests en keuringen vereist om voor de omstandigheden in de ruimte gekwalificeerd

Dochteronderneming ETEL zorgt voor synergetisch effect

Al weer sinds 1999 is ETEL een onderdeel van HEIDENHAIN. Het van oorsprong Zwitserse bedrijf heeft zich vanaf het ontstaan volledig geconcentreerd op de direct drive technologie. Gestart als een engineeringbureau is ETEL vanaf 1977 lineaire motoren en vanaf 1981 direct drive draaimotoren gaan produceren. In eerste instantie voor zeer hoogwaardige applicaties zoals de ruimtevaart en sinds de jaren 90 voor de halfgeleider industrie.

Ing. Erik Smit, General Manager, vertelt ons; “Goede communicatie met individuele klanten is van levensbelang in deze branches. Om die reden heeft ETEL zijn in de belangrijkste industrielanden dochterondernemingen opgezet. Zo is ETEL B.V., opgericht in 2001, een volle dochter van HEIDENHAIN Nederland verantwoordelijk voor de Nederlandse en het Vlaamse deel van de Belgische markt.”

Directe krachtoverbrenging

ETEL is inmiddels een bekende als het gaat om direct drive technologie in de aandrijftechniek. Erik Smit; “Het bijzondere van deze technologie is dat met een direct drive motor, de kracht wordt uitgeoefend op de plaats waar die wordt gevraagd. Dit maakt dat klassieke aandrijfcomponenten zoals spindels, tandheugels, riemen, kettingen en reductoren niet langer nodig zijn.”

Zwitserse precisie

De direct drive technologie staat vol in de belangstelling. Erik Smit; “Toch gaat de start van de ontwikkeling van deze technologie al weer terug naar het begin van de jaren 70. Eén van de ontwikkelaars van het eerste uur was Professor Dr. Nicolas Wavre van de technische universiteit van Laussane, die ook in 1974 ETEL S.A. oprichtte.”

Inmiddels is ETEL uitgegroeid tot de marktleider op het gebied van direct drive motoren. Erik Smit; “Basis van de onderneming is de R&D afdeling met in totaal 80 medewerkers. Het is binnen de onderneming dé uitdaging om steeds weer de grenzen van de mogelijkheden op te zoeken. Dus steeds sneller, waarbij acceleraties van meer dan 20 g en snelheden van 20 m/s al weer gewoon zijn. Uiteraard moet het ook steeds nauwkeuriger, de positie- en snelheidsnauwkeurigheden liggen daarbij in het nanogebied.”

Lineaire- en draaimoteren, compleet met besturingen Naast de lineaire motoren (iron less, iron core en de korte slag motoren volgens het moving coil en moving magnet principe) en draaimotoren, levert ETEL ook besturingselektronica. Kenmerkend voor deze elektronica is dat deze tot de absolute top van de markt behoort en speciaal is ontwikkeld voor direct drive toepassingen. Dit maakt dat met ETEL-elektronica de maximale prestaties kunnen worden bereikt. Sinds enige jaren levert ETEL bovendien complete systemen voor OEM-applicaties en hiervoor bedient ETEL ook de top van de markt.

Erik Smit; “Direct drive maakt het mogelijk om op het gebied van nauwkeurigheid, snelheid, flexibiliteit en betrouwbaarheid prestaties te leveren die door geen enkele conventionele aandrijving kunnen worden geëvenaard. Bovendien zijn de inbouwmaten van het aandrijfsysteem vaak een fractie van conventionele systemen. In samenwerking met

HEIDENHAIN en met gebruikmaking van haar nauwkeurige besturingen kan ETEL een kwalitatief hoogstaand productenpakket aanbieden. Dit alles maakt dat ETEL voorop blijft lopen met de ontwikkelingen en toonaangevend is in deze markt.”

Als onderdeel van HEIDENHAIN combineert ETEL de flexibiliteit van een middelgrote onderneming met de kracht en continuïteit van een grote kapitaalkrachtige onderneming. De enorme know-how van beide bedrijven op het gebied van precisietechnologie resulteert in kwalitatief hoogwaardige oplossingen.

Toepassingsgebieden direct drive Maar waar komt nu die groeiende aandacht voor direct drive vandaan?

Erik Smit; “De direct drive technologie wordt in een steeds breder gebied gebruikt. Begonnen met de ruimtevaart en later de halfgeleider industrie vindt de direct drive technologie steeds meer toepassingen. De laatste jaren vindt deze technologie zijn weg naar o.a. machine-bouwers en handling systemen. Dit alles duidt er op dat de direct drive technologie pas aan het begin van zijn levenscyclus staat.

Bij de verhuizing naar het nieuwe pand krijgt ook ETEL B.V. een representatieve ruimte. Het team bestaat uit 4 personen en over dit innovatieve bedrijf en de kwaliteitsproducten zult u zeker nog horen.

Voor meer informatie e-mail: etel@etelbv.nl website: www.etelbv.nl

Colofon:

HEIDENHAIN-INFO is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V.

Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie: Mari-Anne Vermeulen Landjuweel 20 Postbus 107 3900 AC VEENENDAAL Tel. (0318) 54 03 00 Fax (0318) 51 72 87 internet;www.heidenhain.nl

E-mailadressen: verkoop@heidenhain.nl service@heidenhain.nl documentatie@heidenhain.nl cursus@heidenhain.nl

Hoofdredactie ing. W. Hofstee Redactie De redactieraad bestaat uit: - directie: ing. W. Hofstee - productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker, J. Sturre en F. Eggink

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Veenendaal Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

“We dagen HEIDENHAIN regelmatig uit”

Het Eindhovense FEI Company vervaardigt elektronenmicroscopen voor verschillende applicatiegebieden, zoals de life science markt en de halfgeleidermarkt. Maar ook worden deze hoogwaardige microscopen ingezet voor materiaalonderzoek en industriële toepassingen. Niet alleen spelen extreem hoge meeteisen een cruciale rol: ook het kunnen functioneren van de microscopen in een ultrahoogvacuüm omgeving is van belang. Dit stelt hoge eisen aan de onderdelen, zoals aan de besturings- en meetsystemen die HEIDENHAIN levert.

Kees Kooijman (ir)

FEI Company produceert twee types electronen microscopen, zogenaamde Scanning Electronen Microscopen (SEM) en Transmissie Electronen Microscopen (TEM). Bij een SEM tast een electronenbundel het preparaat af “scanning” en genereert zo een beeld.In een TEM gaat de electronenbundel door het te onderzoeken preparaat heen waarbij de electronen een beeld maken op een fluorescentiescherm. Vergrotingen van enkele miljoenen keer zijn zo mogelijk, aldus Kees Kooijman,.Senior electronic design engineer van FEI Company”Dit laatste systeem is uitermate geschikt voor hele dunne samples. Je schiet er dan met elektronen doorheen, projecteert een vergroting op een scherm en bekijkt het resultaat alsof het een diaplaatje betreft.” Bij SEM tast een scannende bundeling het preparaat af. De ter plekke gegenereerde elektronen worden opgevangen via een detector en via dezelfde manier gescand en op een beeld gezet, een reflectiebeeld dus.

Extreme vergrotingen

De elektronenmicroscopen volgens de TEM-techniek worden vooral ingezet in de wetenschappelijke wereld. Immers, daarin is het erg belangrijk om extreme vergrotingen te kunnen realiseren van wel enkele miljoen keer. Kees Kooijman:”Denk aan onderzoek naar de structuur van virussen en dergelijke. SEM zie je vooral terug op universiteiten, in de industrie en de halfgeleiderwereld, bv voor de fabricage van chips.” SEM verslaat duidelijk de huidige optische microscopen. Daarmee zijn op wafers de kleinste details niet meer te zien. “Deze hoge vergrotingen kun je wel realiseren met SEM. Je spreekt dan al snel over nanometers, een gangbare norm in de halfgeleiderindustrie.”

Vacuümsituaties stellen andere eisen Microscopisch onderzoek van preparaten speelt zich veelal af in een totaal vacuüm. Zelfs luchtmoleculen mogen daarin niet voorkomen. Maar ook de micro-

scoop zelf doet zijn werk in een zeer stofarme omgeving. Bij de bouw van de elektronenmicroscoop moet je dan ook scherp opletten dat het geen stofdeeltjes produceert. Dan komt het aan op de juiste materialenkeuze.

De mate van uitgassing van de materialen, bepaalt of je deze in de vacuümsituatie mag gebruiken of niet. Een andere hoge eis is de magnetische eigenschap van materialen. Kees Kooijman:”We gebruiken veel aluminium omdat dat geen magnetische eigenschappen heeft. Een elektronenbundeling kan hierdoor al snel verstoord worden. Een derde eis is dat de gebruikte materialen bestand moeten zijn tegen agressieve gassen.”

Intensieve

samenwerking

tussen FEI en HEIDENHAIN

Het meest intensieve contact tussen FEI en HEIDENHAIN is ontstaan toen FEI bezig was met een x-y rotatie z-tiltsysteem voor een 300 mm inspectiesysteem voor de waferindustrie. Daarbinnen wilde FEI 300 mm wafers in 5-assen kunnen bewegen onder de bundel van de microscoop. De grote uitdaging hierin was de zeer nauwkeurige positionering. Kees Kooijman:”Dan praat je over fracties van microns, enkele tientallen nanometers.

Een tweede eis was dat we een vloeiende beweging wilden kunnen maken. Dat vergde een ingewikkelde mechanische constructie met motoren die speciaal ontwikkeld zijn voor gebruik binnen vacuüm-omgevingen. Die motoren moeten gecorrigeerd worden. Dus wil je meten waar je staat.”

Hiervoor heeft FEI de opnemers van HEIDENHAIN gebruikt. Deze waren eigenlijk niet geschikt om in een vacuümsituatie toegepast te worden. Neem bijvoorbeeld het kunststof kabeltje om een mantel heen. Of de standaardlens, die materialen bevatte die door het ultravacuüm eventueel voor vervorming zouden kunnen zorgen.

Kees Kooijman:”Geen hoogdravende problemen, maar ze moesten wel opgelost worden. De resolutie van de kop zelf is niet gewijzigd. Het zit ‘m exclusief in de materialenkeuze. Alle productcomponenten zijn afgestemd op het gebruik in deze ultrahoogvacuüm omgeving. Daar hebben we HEIDENHAIN volop over geadviseerd en vervolgens zijn zij daarmee aan de slag gegaan.”

Special product voor vacuümtoepassingen Kees Kooijman:”We hadden hierover al eens een balletje opgegooid bij HEIDENHAIN. Of ze een special wilden maken voor vacuümtoepassingen.

SEM-beelden tonen het proces van het maken van een TEM sample uit Silicium, voor het bekijken van de dwarsdoorsnede.

Uiteindelijk toonden zij hierin interesse en is er met veel daadkracht gewerkt aan een oplossing. Binnen een half jaar hadden we de prototypes al binnen. Inmiddels is dit product als reguliere toepassing op de markt gebracht en binnen de halfgeleiderindustrie verkocht. Dit werkt goed: doorgaans doen zich met de opnemers van HEIDENHAIN geen enkel probleem voor, ook niet onder de zware vacuümomstandigheden in deze sector.

Een eindloze rotatieopnemer Wat ook bijzonder is, is de rotatieopnemer. We hebben een eindloze rotatieband om onze stage. Want je wil de wafer niet alleen 360 graden roteren, maar er vervolgens eigenlijk nog een rondje mee maken. Je wil niet altijd op de grens zitten en dan weer terug moeten. Daarvoor heb je een eindeloze rotatieopnemer nodig die zeer nauwkeurig past. Daar heeft HEIDENHAIN een ideale oplossing voor bedacht: een productiemethode om de band aan elkaar te lassen die tot op een streepje nauwkeurig van de liniaal aansluit. Wij sturen een halffabrikaat van ons op naar HEIDENHAIN en zij leggen daar de band omheen en sturen de zaak weer terug.”

Meer profilering in de halfgeleiderindustrie

Kees Kooijman:”Ik heb de indruk dat HEIDENHAIN zich sterk wil profileren in de halfgeleiderindustrie. Daartoe benadrukken zij steeds meer hun expertise om hun producten ook in een vacuümsituatie toe te passen.” Kees Kooijman verwacht dat HEIDENHAIN en FEI in de toekomst vaker nauw zullen samenwerken: “Een aantal van onze oplossingen zijn we aan het miniaturiseren. Maar daarin moeten de componenten van HEIDENHAIN meegaan. Wij zijn benieuwd of zij die wens van ons gaan volgen of wellicht al kunnen invullen.

We zien HEIDENHAIN als de nummer 1-supplier, de Rolls Royce onder de opnemers. Maar het gaat er ook om, dat zij vooruitkijken en met haar innovaties niches in de markt weet in te vullen.”

Nieuwe LIF-400 serie biedt vele voordelen

De optische- en de halfgeleiderindustrie zijn zeer complex en er is veel onderlinge afhankelijkheid. Machines gerelateerd aan deze beide industrieën, van glasvezel-lasinstallaties tot optische inspectiesystemen, hebben alle een aantal zaken gemeenschappelijk, ondanks hun vele toepassingsmogelijkheden.

In beide bedrijfstakken is het essentieel dat de machines met zeer hoge resolutie werken en zeer nauwkeurige bewegingen kunnen uitvoeren. Of de toepassing nu twee of meer glasvezels samen uitlijnt en dan een lasproces uitvoert, of een glasvezel-streeprooster door een venster in een glasvezel aanbrengt, het is absoluut noodzakelijk dat zeer precieze bewegingen reproduceerbaar worden uitgevoerd. Om deze zeer fijnmazige metingen uit te voeren is het meest gebruikelijke component het lengtemeetsysteem.

Recentelijk was HEIDENHAIN in staat om de afmeting van de aftastkop van een nieuw lengtemeetsysteem, modelserie LIF 400, te verkleinen tot 26 x 16 x 16.5 mm (lxbxh). Voor lengtes korter dan 1000 mm, is de dwarsdoorsnede van de glaslineaal slechts 10 mm x 5 mm. Integratie van optische einden referentiemerken in de kleinere behuizing resulteerden in een reductie van gewicht, installatieruimte, bekabeling en installatietijd. Dit zorgt ervoor dat de machineontwerper een aanzienlijke hoeveelheid geld bespaart.

Tevens is de tolerantie van de meetsystemen voor verontreinigingen aanzienlijk verbeterd. Dankzij de nieuwe SUPRADUR meetlinealen, bieden de nieuwe open lengtemeetsystemen van de LIF-400 serie een verhoogde veiligheid tegen zulke ongeplande verontreiniging (meer over verontreiniging en SUPRADUR verderop in dit artikel – zie afbeelding 1).

Eindschakelaar en referentiemerk

Het aftasten van het incrementele spoor en de referentiemerken is gebaseerd op het beproefde interferentieel aftastprincipe. Dit wordt reeds gebruikt in HEIDENHAIN's LIP en LIF meetsystemen en wordt gekenmerkt door grote aftastvelden, eenveld-scanning en het bekende hysteresevrije optische referentiemerk. Een nieuwe eigenschap van de LIF 401 is de eindschakelaar en het referentiemerk, die samen optisch worden verkregen uit één spoor. De elektronica moet in samenhang met de eindschakelaarfunctie in staat zijn om de volgende vier condities betrouwbaar te detecteren: de gebieden aan de linker- en rechterzijde van het referentiemerk, de linker eindschakelaar en de rechter eindschakelaar.

(Afbeelding 1) De nieuwe, kleine LIF 481 met glazen meetlineaal (midden) en Zerodur meetlineaal (voorzijde) vergeleken met de LIF 181 (achterzijde)

Vandaag de dag maken belangrijke technologische verbeteringen in lengtemeetsystemen méér mogelijk, met ogenschijnlijk minder. Lengtemeetsystemen met nog kleinere afmetingen en extra functies bieden de machineproducenten nu mogelijkheden die voorheen ondenkbaar waren.

Miniaturisering

Veel toepassingen in de elektronica-industrie vragen hoge verplaatsingssnelheden en een hoge kwaliteit van de snelheidsregeling, met daarbij de noodzaak van signaalperiodes van 4 µm bij een hoge signaalkwaliteit voor betrouwbare interpolatie. Deze hoge verplaatsingssnelheden worden bereikt door een hoge acceleratie en een laag gewicht van de componenten. Hieruit vloeit een vraag naar kleinere afmetingen en een lichte constructie van de lengtemeetsystemen voort.

De optica is zodanig ontworpen dat alle vier condities kunnen worden gedetecteerd, indien opgeteld bij het referentiekenmerk van dezelfde baan, door een fasestreeprooster aan de linkerzijde van het referentiemerkteken toe te voegen en dus niet aan de rechterzijde. De verandering van de streeproosterkarakteristieken resulteert in een schakelfunctie, die karakteristiek is voor het referentiemerk.

De eindschakelaarfunctie wordt verzorgd door instelbare clips, die de gebruiker af kan stellen en toevoegen aan de gewenste positie. Als de eindschakelaar gepasseerd is, verandert het eindschakelaarsignaal van algebraïsch teken. Het referentiemerk maakt het vervolgens mogelijk om vast te stellen of de linker of de rechter eindschakelaar is geactiveerd.

(Afbeelding 2) meetlineaal met eindschakelaar, nulpositie en de signalen van de gemodificeerde referentiekenmerkspoor

Verhoogde weerstand tegen verontreiniging Het probleem van verontreiniging moet in acht worden genomen bij lichtabsorptie- of lichtdispersieverontreiniging. Deze categorie van verontreiniging kan optreden door afgesleten deeltjes of PCB-stof. Voor meetsystemen die werken volgens het interferentieel meetprincipe met enkelveld aftastmethode en grote aftastgebieden, resulteert dit type verontreiniging slechts in een reductie van de signaalamplitude. De functies van het meetsysteem, in het bijzonder de interpolatie, blijven intact, net als het referentiemerkteken, de eindschakelaar en de stuurfuncties.

De tweede categorie is verontreiniging die de diffractiekarakteristieken van het fasestreeprooster aantasten. Deze categorie kan worden veroorzaakt door vingerafdrukken die optreden tijdens montage, of olieresiduen van de geleidingsrails, die de openingen vullen tussen de streepjes in conventionele streeproosters. Deze verstoring van de streeproostereigenschappen reduceert de kwaliteit van de interpolatie en leidt in het ergste geval tot uitval van het meetsysteem. Met haar nieuwe ontwikkeling van het SUPRADUR streeprooster, heeft HEIDENHAIN een succesvolle oplossing voor dit probleem gevonden. Hier worden de 'dalen' tussen de pieken precies gevuld met een transparant diëlectricum om de vlakheid van de meetlineaal te waarborgen. Vloeistofverontreiniging, zoals oliefilms kunnen zich slechts gelijkmatig over het streeprooster verspreiden. Daarom blijven de streeproostereigenschappen, net als alle functies van het meetsysteem in grote mate onaangetast.

ter, toner, stof van printplaten en vingerafdrukken. De aftastmethode is zodanig effectief dat het meetsysteem gewoon verder blijft functioneren, ondanks deze zware verontreinigingen. Het signaal wordt niet genoeg aangetast om het functioneren van de evaluatie-elektronica te bedreigen. Een dergelijke prestatie is ongeëvenaard onder de lengtemeetsystemen met een signaalperiode van 4 µm. Zelfs de lengtefout is slechts enigszins veranderd door de verontreiniging. De kortegolffout in deze meting is vergroot van ongeveer ±0.02 µm naar ±0.2 µm binnen het gebied van de verontreiniging, maar dit is een zeer klein effect voor een dergelijke zware verontreiniging in de gemeten gebieden.

(Figuur 3) SUPRADUR streeprooster van de LIF 481 en haar effecten op de tolerantie voor verontreiniging

Deze methode, het gebruik van grote aftastgebieden, enkelveld aftastmethode en SUPRADUR streeproosters vergroot de operationele veiligheid en dus ook de betrouwbaarheid van het meetsysteem gedurende de gehele levensduur, onder redelijke montagetoleranties. Figuur 4 toont de fout van een LIF 400 door verschillende vlekken van olie, wa-

Figuur 4: Meetfout van de LIF 400 met verschillende soorten verontreiniging

Verbeterde materiaaleigenschappen maken hoge nauwkeurigheid mogelijk De getoonde lineaire lengtemeetsystemen uit de HEIDENHAIN LIF-serie zijn al jaren in gebruik voor vele toepassingsmogelijkheden, zoals diebonders en wirebonders, wafersteppers, probers, waferzagen en transportwerktuigen. De nieuwe LIF-400-serie is een aanvulling op deze productgroep. Naast de verbeteringen zoals verhoogde weerstand tegen verontreiniging en de geïntegreerde eind- en stuurfuncties, is de beschikbaarheid van materialen verbeterd. De meetlineaal met haar SUPRADUR streeproosters is nu als standaardversie verkrijgbaar op glas met een uitzettingscoëfficiënt van ongeveer 8 10-6, en in een speciale versie op ZERODUR met een uitzettingscoëfficiënt van ongeveer 0 10-6 . De nauwkeurigheidsklasse van de meetlineaal is ±3 µm.

De verkrijgbare meetlengtes van de nieuwe kleinere meetlinealen variëren van 70 mm tot en met 220 mm, en in de toekomst tot 1000 mm. De LIF 4ooserie kan een verplaatsingssnelheid aan van 1,2 m/s bij een signaalreductie van -3 dB, en 1,6 m/s bij -6 dB. Vibraties van 400 m/s2 en schokken van 700 m/s2 zijn toegestaan voor de aftastkoppen. Het toegestane bedrijfstemperatuurbereik is 0 °C to 50 °C. De LIF 400-serie vormt een belangrijke verbetering in de toepasbaarheid van open lengtemeetsystemen met een 4 µm signaalperiode. Eind- en stuurfuncties en het aftastprinciepe dat minder gevoelig is voor vervuiling, zijn in combinatie met de nog kleinere afmetingen, afgestemd op de technologie van morgen.

EENVOUDIGE PROGRAMMA'S VOOR COMPLEXE VORMEN

Radius frezen

Opgave

Met een kogelfrees moet op een blokvormig werkstuk een radius in de lengterichting worden afgefreesd. Er moeten daarbij zowel een binnen- als een buitenradius worden afgefreesd. Voor het programmeervoorbeeld gelden de volgende afmetingen:

Werkstuk

Blok: 60 mm x 120 mm x 60 mm

Radius: 45 mm

Gereedschap

Kogelfrezer met R, R2 = 5 mm

De programmeervoorbeelden hebben elk een oplossing voor bewerking met meelopend frezen, alsmede met zowel meelopend als tegenlopend frezen. De beste oppervlaktekwaliteit wordt bereikt door alleen meelopend frezen.

Regel/betekenis

0,1:Programmanaam

2,3:Afmetingen van het ruwdeel en de positie van het nulpunt

4:Het benodigde gereedschap wordt met een TOOL CALL opgeroepen

5:De Q-parameter Q1wordt berekend uit de radius -/+ de gereedschapsradius ( „-“ voor binnenradius, „+“ voor buitenradius)

6,7:Gereedschap voorpositioneren

8:Pool voor de poolcoordinaten als radiusmiddelpunt in het X-Z-vlak definieren (0,0 voor Radius binnen resp. +45, -45 voor radius buiten)

9:Gereedschap in het X-Z-vlak voorpositioneren op werkstukdiepte. Deze positie is het uitgangspunt voor de aanzetten in programmaregel 11 (en 13)

10-14:Onderprogramma LBL1 voor het affrezen van de radius

11:Aanzetbeweging op de gewenste radius Q1, die elke affreesgang in het cirkelboogsegment met -/+ 3 graden verstelt. (de „-“ bij een bInnenradius, de „+“ bij een buitenradius)

12:Frezen in Y-richting

13:Meelopend vrij bewegen OF in tegenloop de volgende aanzetbewegingen steeds -/+ 3 graden verstellen (de „-“ bij binnenradius, de„+“ bij buitenradius)

14:Meelopend terugtrekken in -Y-richting OF tegenlopend frezen in -Y-richting

15:Oproepen van de onderprogramma (CALL) met opgaven van de herhalingen (REP)

16:Terugtrekken in Z+ richting nadat de bewerking voltooid is

17:Einde programma

Radius binnen frezen

Radius buiten frezen

Radius binnen, meelopend

0BEGIN PGM RADIUS1 MM

1;RADIUS INNEN, GLEICHLAUF

2BLK FORM 0.1 Z X+0 Y+0 Z-60

3BLK FORM 0.2 X+60 Y+120 Z+0

4TOOL CALL 5 Z S1000 DL-5

5FN 2: Q1 =+45 - +Q108

6L Z+100 R0 FMAX M13

7L X+45 Y-10 Z+2 R0 FMAX

8CC X+0 Z+0

9LP PR+Q1 PA+90 R0 FMAX

10LBL 1

11LP PR+Q1 IPA+3 FMAX

12L Y+130 R0 F200

13LP PR-10 FMAX

14L Y-10 R0 FMAX

15CALL LBL 1 REP29

16L Z+100 R0 FMAX M30

17END PGM RADIUS1 MM

Radius buiten, meelopend

0BEGIN PGM r2 MM

1;RADIUS BINNEN, MEELOPEND

2BLK FORM 0.1 Z X+0 Y+0 Z-60

3BLK FORM 0.2 X+60 Y+120 Z+0

4TOOL CALL 5 Z S1000 DL-5

5FN 1: Q1 =+45 + +Q108

6L Z+100 R0 FMAX M13

7L X+45 Y-10 Z+2 R0 FMAX

8CC X+45 Z-45

9LP PR+Q1 PA+0 R0 FMAX

10LBL 1

11LP PR+Q1 IPA-3 FMAX

12L Y+130 R0 F200

13LP PR+80 FMAX

14L Y-10 R0 FMAX

15CALL LBL 1 REP29

16L Z+100 R0 FMAX M30

17END PGM r2 MM

Radius binnen, meelopend-tegenlopend

0BEGIN PGM RADIUS3 MM

1;RADIUS BINNEN, MEELOPENDTEGENLOPEND

2BLK FORM 0.1 Z X+0 Y+0 Z-60

3BLK FORM 0.2 X+60 Y+120 Z+0

4TOOL CALL 5 Z S1000 DL-5

5FN 2: Q1 =+45 - +Q108

6L Z+100 R0 FMAX M13

7L X+45 Y-10 Z+2 R0 FMAX

8CC X+0 Z+0

9LP PR+Q1 PA+90 R0 FMAX

10LBL 1

11LP PR+Q1 IPA+3 F1000

12L Y+130 R0 F200

13LP PR+Q1 IPA+3 F1000

14L Y-10 R0 F200

15CALL LBL 1 REP14

16L Z+100 R0 FMAX M30

17END PGM RADIUS3 MM

Radius buiten, meelopend-tegenlopend

0BEGIN PGM RADIUS4 MM

1;RADIUS BUITEN, MEELOPENDTEGENLOPEND

2BLK FORM 0.1 Z

Productiemachines worden geavanceerder en de mogelijkheden nemen nog steeds toe. HEIDENHAIN levert besturingssystemen voor boor- en freesmachines die u in staat stellen concurrerend te werken. Een geavanceerd systeem is echter niet voldoende. Hoewel de TNC-besturingen zeer gebruikersvriendelijk zijn, worden niet alle mogelijkheden gebruikt.

Praktijkgerichte Nederlandstalige cursussen Onze praktijkgerichte Nederlandstalige cursussen maken het mogelijk om nog efficiënter en met meer diepgang gebruik te maken van de vele mogelijkheden, waarmee u de kosten van de cursus al snel terugverdient.

Effectief programmeren voor optimaal gebruik machines na cursus makkelijk

De investering in een machine met de HEIDENHAIN-besturing kan nog rendabeler worden als u de productie snel en flexibel kunt aanpassen aan de lopende opdrachten. Dat is mogelijk als de HEIDENHAIN-besturing snel kan worden bediend en geprogrammeerd. Tijdens onze cursus leert de cursist werkstukken volgens tekening zelfstandig te programmeren. Het bewerken van onder andere rechten en cirkels, gereedschapscorrecties, bewerkingscycli, onderprogrammatechniek en data-over- dracht zijn na het volgen van de training geen probleem meer.

Met de start van de bouw in juni j.l. nog vers in het geheugen is de nieuwbouw van het kantoor en magazijn in het bedrijvenpark De Vallei voorspoedig verlopen. Dankzij een goed gecoördineerde verhuizing op vrijdag 14 maart was het mogelijk dat de medewerkers op maandag 17 maart de klanten vanuit de nieuwe werkplekken al weer van dienst konden zijn. Niet alleen deze werkplekken, maar ook de informele ruimtes zijn met zorg uitgewerkt. Bij de opzet van het pand is ook duidelijk rekening gehouden met de te verwachten expansie van HEIDENHAIN Nederland. Het materiaalen kleurgebruik van het pand zorgt voor een herkenbare uitstraling.

HEIDENHAIN Nederland verhuist

Vanaf 17 maart Copernicuslaan 34 te Ede

Expansie en ‘just in time delivery’

De reden voor de verhuizing is een heel plezierige. Niet alleen door de personeelsgroei maar ook omdat de logistieke functie van HEIDENHAIN Nederland duidelijk veranderd is. Bob Hofstee verteld; “ In het oude pand waren wij na ruim 10 jaar duidelijk uit ons jasje gegroeid en de Nederlandse vestiging krijgt ook een steeds belangrijkere rol in de uitlevering. Onze afnemers, OEM-ers, waaronder de fabrikanten in de high-tech industrie eisen ‘just in time delivery’. Dat betekend in de praktijk dat wij in de halfgeleiderindustrie bijvoorbeeld onderdelen voor de waferstepper, warmee de chips worden gemaakt, binnen vijf dagen moeten kunnen leveren.

Dat vraagt om een grotere voorraad en dus ook om een modern en ruim magazijn.”

Welzijn medewerkers centraal

Volledig volgens de bedrijfsfilosofie van HEIDENHAIN met betrekking tot de mens en natuur, is het pand gebouwd met de grootste zorg voor de werknemers en het milieu. Bob Hofstee zegt hierover: “Bij de ontwikkeling heeft het wel voelen van de medewerker centraal gestaan. Wij hebben er bewust voor gekozen dat de binnendienstmedewerkers de beste ‘plekken’ hebben.

Het merendeel heeft een werkplek aan de zuidkant van het pand. Dit garandeert goed licht en vooral een prachtig uitzicht op het groen. Zij zullen ’s zo-

mers de jonge wilde fazanten zeker rond zien lopen”. Het pand ligt in een inspirerende, parkachtige omgeving met gevarieerde en hoogwaardige bebouwing. Binnen bepalen de ergonomie op de werkplekken en de verrassende Beierse inrichting van de lunchruimte in belangrijke mate de prettige werksfeer in het nieuwe pand.

Verlijmen van de stenen voor een duurzaam en mooi resultaat.

Royale scholingsruimte en showroom

Bob Hofstee vervolgd; “Bij de opzet is gekozen voor natuurlijk licht en ruimtewerking De hoge ramen en 3 meter hoge ruimtes maken beide mogelijk. De bovenetage beslaat slechts de helft van het pand en is gereserveerd voor de showroom van 100 m2, de drie scholingsruimtes en de kantine. Daar kijk je over

de dakafwerking met sedumplanten naar het park. Dit dak is zeer isolerend en sluit visueel prachtig aan bij de groene omgeving.” In de showroom staat niet alleen het merendeel van de producten in demo-opstelling gereed, maar tevens een werkende draaibank met een besturing van het type MANUALplus en een freesbank met een TNC-besturing. In de scholingsruimte is ook een speciale ruimte waar servicemonteurs onderhoudscursussen kunnen volgen op het gebied van linealen en besturingen. Ook ETEL, dochteronderneming van HEIDENHAIN Nederland heeft een passende huisvesting gekregen in dit pand.

Uitstraling en nieuwe technologie Het pand heeft een bijzondere architectuur en uitstraling. De door de welstandscommissie vereiste verticalisme is opgelost door tussen de raampartijen niet het obligate gekleurde glazen panelen te gebruiken. Bob Hofstee; “Wij hebben er voor gekozen om hier de stenen vertikaal te gebruiken. De gevelstenen zijn volgens een nieuwe technologie verlijmd, want een kleinere voeg biedt onderhoudsvrije en mooiere kleurvlakken.

Uiteraard voldoet het pand aan hoge isolatienormen, o.a. de bredere, zwaar geïsoleerde spouwmuren en extra breed HR++glas maken het mogelijk het pand te verwarmen met de daarbinnen afgegeven warm-

te van de mensen en alle elektrische apparatuur. Het geavanceerde klimaatregeling- systeem, hetgeen gebruik maakt van een warmtewiel, zorgt voor een verantwoorde en milieuvriendelijke beheersing van temperatuur en luchtvochtigheid. De kavel biedt ruimte voor een te verwachten expansie en ook het pand is hierop voorbereid. De officiële opening zal plaats vinden op 4 april waarbij de heer Burkhard, financieel directeur van Dr. Johannes Heidenhain GmbH. de openingshandeling zal verrichten.

HEIDENHAIN

BEURZEN BIEDEN SPECIALISTISCHE INFORMATIE

‘Persoonlijk contact en gericht advies op onze stands’

Bezoek onze stands en laat u informeren Tijdens de beurzen kunt u, als u dat wenst, gebruikmaken van vakkundig en gericht advies over de toepassingen van bijvoorbeeld onze linialen en impulsgevers. Juist nú zoeken gebruikers oplossingen rond toepassingen in nieuwe producten en gebruikssituaties. Wij moeten immers allen innovatief zijn om in te spelen op de ontwikkelingen en trends. Wij zijn u daarbij natuurlijk graag van dienst. Gebruik onze expertise om uw technische doelstellingen te realiseren, in samenspraak zijn al veel verrassende mogelijkheden uitgewerkt!

lees verder op pagina 2

Precisiebeµrs 2003

8-9 oktober, Veldhoven

Nieuwe technologieën voor proces- en productinnovaties

Precisietechnologie in Veldhoven biedt u als veelzijdige vakbeurs weer onafhankelijke lezingen en de presentaties van vele leveranciers. Onze stand biedt nieuws voor iedereen die geïnteresseerd is in precisietechnologie. Of u nu als inkoper, productontwikkelaar of constructeur werkzaam bent in fijnmechanica, motion control, oppervlaktebehandeling, microtechnologie, microassemblage, optica, etc. Onze specialisten kunnen u vast helpen met de realisatie van nieuwe projecten.

Ons team vertelt u ook graag wat wij kunnen bieden voor specifieke gespecialiseerde industrietakken, zoals elektronica, de halfgeleiderindustrie, inclusief de machinebouw en industriële automatisering,kortom voor de bouwers van de micromechanica. Ook ETEL BV, dochterbedrijf en specialist in direct drive technology, zal met een eigen stand aanwezig zijn.

Gratis entree De beurs is woensdag 8 & donderdag 9 oktober van 09.30 tot 17.00 uur gratis toegankelijk en u vindt onze stand in de Kempenhal

NH Koningshof Hotel Locht 117, 5504 RM Veldhoven (bij Eindhoven)

ElektroTechniek 2003

29-9 t/m 3-10, Utrecht

Om te blijven concurreren is het noodzakelijk te investeren in nieuwe technologieën. Hierbij is het belangrijk innovaties toe te passen en zelf innovatief bezig te blijven.

Interessante ontwikkelingen en praktische oplossingen op het gebied van meetsystemen zijn bij ons voorhanden en bieden u wellicht nieuwe kansen om producten en componenten te ontwik-

DRIE

Bob Hofstee, directeur

Op onze stand demonstreren wij u graag de laatste ontwikkeling rond de miniaturisering van de diverse series incrementele en absolute impulsgevers en linialen, alsmede de mogelijkheden met onze geavanceerde meettasters.

Wij ontvangen u graag!

hal 10, stand 10A006

Ma t/m wo 10.00 tot 17.30 uur Donderdag 10.00 tot 19.30 uur Vrijdag 10.00 tot 17.00 uur

Gratis entree zonder wachttijd Toegang tot de beurs is gratis als u nu voorregistreert. Aan de kassa betaalt u € 20,-. Met één minuutje van uw tijd bent u verzekerd van gratis toegang zonder wachttijden! U kunt zich voorregistreren met een klik via de link van onze website: www.heidenhain.nl

MOCON 2003

26-27 november, Den Bosch Focus op elektronische aandrijfsystemen

Onze presentatie maakt het mogelijk om zelf te 'werken' met impulsgevers en de hoek- en lengtemeetsystemen, waaronder ook de nieuwe compacte LIDA 400-serie.

Deze beperkte maar specialistische beurs voor elektronische aandrijfsystemen biedt constructeurs en ontwikkelaars, uit alle takken van onze industrie die te maken hebben met aandrijvingen, op onze stand een goed overzicht van de mogelijkheden en de laatste ontwikkelingen.

Breed aanbod en gratis entree De low-budgetopzet van deze beurs maakt het voor velen mogelijk om deel te nemen, waardoor u een compleet overzicht krijgt. In combinatie met de gratis entree, de bereikbaarheid en de parkeerfaciliteiten is het voor geïnteresseerden in elektronische aandrijvingen zeker de moeite waard deze beurs te bezoeken.

Ons dochterbedrijf ETEL BV, specialist in direct drive technology, zal zich op een stand presenteren.

MoCon vindt plaats op 26 en 27 november in de Brabanthallen te Den Bosch, van 9.30 tot 17.30 uur. Graag tot ziens op onze stand1209 , in de Langstraathal

Colofon:

HEIDENHAIN-INFO is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V. Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie: Mari-Anne Vermeulen Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE Postbus 92, 6710 BB EDE Tel. (0318) 58 18 00 Fax (0318) 58 18 70 internet: www.heidenhain.nl

E-mailadressen: verkoop@heidenhain.nl service@heidenhain.nl

documentatie@heidenhain.nl cursus@heidenhain.nl

Hoofdredactie: ing. W. Hofstee

Redactie: De redactieraad bestaat uit: - directie: ing. W. Hofstee - productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Veenendaal Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

Digitale interface EnDat 2.2

Een van de highlights is onze nieuwe standaard voor digitale dataoverdracht, de digitale bidirectionele interface EnDat 2.2. Hiermee bieden wij een eenvoudig protocol, software en de hardwarevoor veilige en snelle dataoverdracht voor bijvoorbeeld de digitale aandrijfsystemen met positiemeetsystemen.

Miniaturisering in lengtemeetsystemen

In de zeer complexe lichttechnologie en de halfgeleiderindustrie is het essentieel dat de machines, van glasvezel-lasinstallaties tot optische inspectiesystemen, met zeer hoge resoluties werken en zeer nauwkeurige bewegingen kunnen uitvoeren. Vandaag de dag maken belangrijke technologische verbeteringen in lengtemeetsystemen méér mogelijk, met ogenschijnlijk minder. Lengtemeetsystemen met nog kleinere afmetingen en extra functies bieden de machineproducenten nu nog hogere verplaatsingssnelheden en een hoge kwaliteit van de snelheidsbesturingsregeling, met signaalperiodes van 4 µm bij een hoge signaalkwaliteit voor betrouwbare interpolatie.

Ons nieuwe lengtemeetsysteem, model LIF 401, is verkleind tot 26 mm x 16 mm x 16.5 mm (lxbxh). Integratie van extra functies in de kleinere behuizing levert een reductie op van gewicht, installatieruimte, bekabeling en installatietijd. Dit kan de machineontwerper een aanzienlijke hoeveelheid geld besparen.

DeLIF 481 en LIF 471vormen een belangrijke verbetering in de toepasbaarheid van open lengtemeetsystemen met een 4µm-signaalperiode. Eind- en stuurfuncties en een verontreinigingsbestendige aftastmethode zijn afgestemd op de technologie van morgen.

De komende beurzen, klein van opzet en makkelijk te bezoeken, zijn ook voor u dé plaats voor een goede informatie-uitwisseling en, niet onbelangrijk, ook nieuwe oplossingen. De aanwezige HEIDENHAIN-medewerkers zijn goed geïnformeerd en kunnen u adequaat adviseren. Wij ontmoeten u graag spoedig.

W. Hofstee directeur

vervolg van pagina 1 DRIE BEURZEN BIEDEN SPECIALISTISCHE INFORMATIE

De nieuwe, kleine LIF 481 met glazen meetlineaal.

vervolg van pagina 1: Electrotechniek

HEIDENHAIN ZET NIEUWE STANDAARD Interface EnDat 2.2:

sneller, universeel en veilig

Digitale aandrijfsystemen met positiemeetsystemen als feedback vereisen snelle dataoverdracht met hoge betrouwbaarheid. De opnemers en meetsystemen moeten niet alleen sn é l, maar ook steeds m éé r data afleveren. Nieuwe technieken zijn nodig om die dataoverdracht veiliger en sneller te verzorgen, waarbij standaardisering van het protocol, de software en de hardware noodzakelijk is.

De EnDat-interface van HEIDENHAIN is een digitale bidirectionele interface voor positiemeetsystemen. Het is in staat voor zowel absolute als incrementele meetsystemen positie-informatie en andere relevante informatie te verzenden en te ontvangen. Vanwege de seriële dataoverdracht zijn slechts vier signaallijnen nodig. De data worden, synchroon met het kloksignaal, overgedragen en aan de volgelektronica aangeboden.

Voordelen in de compatibiliteit De EnDat 2.2 is qua communicatie, instructiecommando en timing compatible met versie 2.1, maar biedt significante voordelen. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om naast de positie-informatie nog additionele informatie mee te zenden, zonder daar eerst een extra commando voor te geven. Het protocol is uitgebreid en de timing is als volgt geoptimaliseerd:

• snelle klokfrequentie 4MHz, 8MHz in testfase

• kortere rekentijd (positie binnen 5µm)

• minimale 'dead-time' (ca. 3µm)

Naast de positie-informatie kunnen er een of twee datablokken met additionele informatie worden meegestuurd (status, temperatuur, snelheid, parameters). Elk informatieblok wordt afgesloten met een eigen CRC.

Voordelen van de EnDat-interface

De belangrijkste voordelen zijn:

• één interface voor alle absolute én incrementele meetsystemen

• eenvoudige ontvangstelektronica en volgelektronica met EnDat-chip en standaardcomponenten

• verbeterde economische voedingsspanning (zonder remote-sensing)

• eenvoudig kabel- en stekkerconcept (M12, 8-pins)

• hoge systeembetrouwbaarheid (CRC)

• automatische configuratie

• diagnose- en alarmfuncties

• hogesnelheid-datatransmissie (data ca. 10µm)

Hardware

De data tussen meetsysteem en volgelektronica worden bidirectioneel verstuurd volgens RS-422 synchroon met een ‘klok’, geleverd door de volgelektronica.

Meetsystemen met de nieuwe interface

EnDat is verkrijgbaar in twee versies, EnDat 2.1 en EnDat 2.2. Meetsystemen met EnDat 2.2 worden medio 2004 verwacht.

De EnDat-interface heeft de potentie voor een nieuwe standaard voor de betrouwbare digitale interface, o.a. voor absolute en incrementele meetsystemen.

SPECTO

Ideale meettaster voor toepassingen in de automatiseringstechniek

In de procesbewakings- en automatiseringstechniek moeten meettasters niet alleen een nauwkeurigheid van ±1 µm hebben, ook de eisen met betrekking tot de steeds geringere afmeting en de mechanische robuustheid zijn zeer belangrijk. Fabrikanten moeten op de toenemende miniaturisering inspelen.

Op dit punt zet de nieuwste meettaster HEIDENHAIN-SPECTO de toon. De incrementele meettasters hebben een meetweg van 12 of 30 mm en de nieuwste uitvoering is uitgevoerd met een referentiemerk, wat vooral in ketenvormige installaties productiviteitsvoordelen heeft.

Ook zonder veelvuldig kalibreren stabiel De incrementele aftasting volgens het fotoelektrische principe levert een groot voordeel op. Hierdoor werken de meettasters namelijk een lange tijd stabiel, zonder opnieuw gekalibreerd te hoeven worden.

Kogelgeleide meetstift tot 1,2 m/s De hoge dynamische eisen die de automatiseringstechniek stelt, zijn terug te vinden in de mechanische constructie. Zo zijn de meettasters geschikt voor snelheden van de meetstift tot 1,2 m/s. Alle uitvoeringen zijn voorzien van een meetstift met kogelgeleiding en een goede bescherming tegen vervuiling. Daarnaast zijn er uitvoeringen leverbaar waarbij de meetstift pneumatisch uitgestuurd kan worden.

Elektrische kenmerken 11 µASSTTL1 VSS voor meettasterST 120xST 127xST 128x ST 300xST 307xST 308x Uitgangssignalen/ 11 µASSTTL1VSS signaalperiode 20 µm4 µm (5 v. interpolatie)20 µm 2 µm (10 v. interpolatie)

Elektrische aansluiting Kabel 1,5 m met steker; aanpas- en interface-elektronica in de steker geïntegreerd steker HEIDENHAIN-steker (stift)sub-d-steker (stift) HEIDENHAIN-steker (stift) 9-polig 15-polig 12-polig toelaatbare kabellengte30 m max. 100 m max. 150 m max. Voedingsspanning 5 V ±5 %/<85mA 5 V ±10%/<120mA 5 V ±5 %/<85mA

naar believen Trillingen (55 tot 2000 Hz) ≤ 100 m/s2 (EN 60 068-2-6) Schok (11 ms) ≤ 1000 m/s2 (EN 60 068-2-27)

Beschermingsklasse IP 64 Bedrijfstemperatuur 10 tot 40 °C; referentietemperatuur 20 °C

Bevestiging Inspanschacht ø 8h6 Massa (zonder kabel)40 g 50 g 40 g 50 g

Speciaal voor productieautomatisering, robotica en handlingtechnologie biedt HEIDENHAIN met de nieuwe serie compacte absolute singleturnimpulsgevers (ECN 1113) en multiturn-impulsgevers (EQN 1125) een onderscheidende oplossing.

NIEUWE STANDAARD IN MINIATURISERING

Anders dan met tot nu toe op de markt beschikbare oplossingen, is het nu mogelijk om servomotoren met een ashoogte vanaf 20 mm uit te rusten met een absolute impulsgever. Deze impulsgevers leveren direct na inschakeling of na een stroomonderbreking de absolute positiewaarde, wat ingewikkelde verplaatsingen naar referentiepunten (dikwijls over veel assen) overbodig maakt. Bovendien verlagen ze de onderhoudsfrequentie en is de installatie minder gevoelig voor storingen.

TOPMODEL ONGEVOELIG VOOR INTERFERENTIE EN UITVAL BATTERIJ

De EQN 1125-multiturn-impulsgever, topmodel van de nieuwe serie, gebruikt voor het vaststellen van de omwentelingen een echte mechanische aandrijving. Hierdoor is deze, in tegenstelling tot oplossingen met elektronische omwentelingstellers, ongevoelig voor interferentiesignalen en uitval van een back-upbatterij. De mechanische aandrijving voldoet aan zeer strikte eisen voor bedrijfszekerheid en is onderhoudsvrij.

De singleturn-impulsgever ECN 1113 en de multiturn-impulsgever EQN 1125 verzenden de absolute positie-informatie via de snelle, seriële en bidirectionele EnDat-interface. Eén omwenteling geeft informatie over 8.192 posities. De multiturn kan eveneens 4.096 omwentelingen onderscheiden.

LIF 400-serie: meer mogelijk met minder!

Vandaag de dag maken belangrijke technologische verbeteringen in lengtemeetsystemen m éé r mogelijk, met ogenschijnlijk minder. Lengtemeetsystemen met nog kleinere afmetingen en extra functies bieden de machineproducenten nu mogelijkheden die voorheen ondenkbaar waren.

Veel toepassingen in de elektronica-industrie vragen hoge bewegingssnelheden en een hoge kwaliteit van de snelheidsregeling (met daarbij de noodzaak van signaalperiodes van 4 µm bij een hoge signaalkwaliteit voor een betrouwbare interpolatie). Deze hoge bewegingssnelheden worden bereikt door een hoge acceleratie en een laag gewicht van de componenten. Hieruit vloeit een vraag naar kleinere afmetingen en een lichte constructie van de lengtemeetsystemen voort.

Miniaturisering

Recentelijk was HEIDENHAIN in staat om de afmeting van de glazen meetliniaal van de kop van ons lengtemeetsysteem, model LIF 401, te verkleinen tot 26 mm x 16 mm x 16,5 mm (lxbxh). Voor lengtes korter dan 1000 mm, is de dwarsdoorsnede slechts 10 mm x 5 mm. Integratie van extra optische einden stuurfuncties in de kleinere behuizing resulteerden in een reductie van gewicht, installatieruimte, bekabeling en installatietijd. Dit zorgt ervoor dat de machineontwerper een aanzienlijke hoeveelheid geld bespaart.

Tevens is de tolerantie van de meetsystemen voor verontreinigingen aanzienlijk verbeterd. Dankzij de nieuwe SUPRADUR®-meetlinialen zijn de nieuwe open lengtemeetsystemen van de LIF-serie sterke en zeer nauwkeurige meetsystemen met een verbeterde afscherming tegen verontreiniging.

Eind- en stuursignaal Nieuwe eigenschappen van de LIF 401 zijn de eindschakelaar en de stuursignalen, die samen met het referentiekenmerk optisch worden opgewekt uit één spoor.

Verhoogde weerstand tegen verontreiniging Het probleem van verontreiniging moet in acht worden genomen bij lichtabsorptie- of lichtdispersieverontreiniging. Deze categorie van verontreiniging kan optreden door afgesleten deeltjes of PCB-stof. Voor meetsystemen die werken volgens het interferentieel meetprincipe met enkelveld-aftastmethode en grote aftastgebieden, resulteert dit type verontreini-

ging slechts in een reductie van de signaalamplitude. De functies van het meetsysteem, in het bijzonder de interpolatie, blijven intact, net als het referentiemerkteken, de eindschakelaar en de stuurfuncties. De tweede categorie is verontreiniging die de diffractiekarakteristieken van de fasestreeproosters aantasten. Deze categorie kan worden veroorzaakt door vingerafdrukken die optreden tijdens montage, of door olieresiduen van de geleidingsrails, die de openingen vullen tussen de stappen in conventionele streeproosters. Deze verstoring van de eigenschappen van het streeprooster reduceert de kwaliteit van de interpolatie en leidt in het ergste geval tot uitval van het meetsysteem. Met zijn nieuwe ontwikkeling van het gepatendeerde SUPRADUR®streeprooster, heeft HEIDENHAIN een succesvolle oplossing voor dit probleem gevonden.

NIEUW nu ook cursussen voor service en onderhoud!

Productiemachines worden geavanceerder en de CNC-besturingen steeds gebruikersvriendelijker. De mogelijkheden nemen nog steeds toe. HEIDENHAIN levert besturingssystemen voor draai-, boor- en freesmachines die u in staat stellen concurrerend te werken. Een geavanceerd systeem alleen, is echter niet voldoende. Voor het optimaal benutten van de productiecapaciteit zijn een juiste bediening en programmering essentieel. Onze praktijkgerichte cursussen maken het mogelijk om nog efficiënter en met meer diepgang gebruik te maken van de vele mogelijkheden, waarmee u de kosten van de cursus al snel terugverdient.

Verhoogde productiviteit en flexibiliteit door optimale programmering De investering in een productie-unit kan nog rendabeler worden als u de productie snel en flexibel kunt aanpassen aan de lopende opdrachten. De cursist leert werkstukken volgens tekening zelfstandig te programmeren. Het bewerken van onder andere rechten en cirkels, gereedschapscorrecties, bewerkingscycli, onderprogrammatechniek en dataoverdracht zijn na het volgen van de training geen probleem meer. Ook als u de bestaande machines modificeert door plaatsing van een nieuwe besturing, kunt u door onze cursus de mogelijkheden volledig benutten. Naast TNC-programmeercursussen zijn er ook trainingen mogelijk voor het programmeren met Q-parameters en het gebruik van 3D-tastsystemen.

GEBRUIKERSCURSUSSEN

• BASIS TNC-PROGRAMMEREN

• TNC-PROGRAMMEREN VOOR GEVORDERDEN

•

PROGRAMMEREN MANUALplusM voor draaimachines

NIEUW: ONDERHOUD EN SERVICE IN CURSUSPROGRAMMA

Naast de cursussen voor de gebruikers, kunnen ook de servicemedewerkers van een technische dienst of serviceverlenend bedrijf geschoold worden in het onderhoud van HEIDENHAIN-systemen. Of het nu gaat om de CNC-besturingen, datacommunicatie of de meetsystemen, een effectieve scholing kan op maat worden samengesteld. Afhankelijk van de benodigde kennis van de servicetechnici wordt zo'n cursus uit de verschillende modules opgebouwd. Deze puur technische scholingen worden steeds vaker door de verschillende klantgroepen van HEIDENHAIN NEDERLAND bezocht en in de recent betrokken nieuwbouw in EDE zijn er nog meer en betere mogelijkheden om deze in groepjes van maximaal vier personen te verzorgen. Er is inmiddels een interessant aanbod aan modules.

Het effect op de tolerantie voor verontreiniging van een traditioneel streeprooster, vergeleken met het SUPRADUR®-streeprooster van de LIF 481. De LIF 481 en LIF 471 vormen een belangrijke verbetering in de toepasbaarheid van open lengtemeetsystemen met een 4µm-signaalperiode.

Verbeterde materiaaleigenschappen maken hoge nauwkeurigheid mogelijk De getoonde lineaire lengtemeetsystemen uit de HEIDENHAIN LIF-serie zijn al jaren in gebruik in vele toepassingen, zoals die-and-wirebonders, wafersteppers, probers, waferzagen en transportwerktuigen. De nieuwe LIF 401 is een aanvulling op deze productgroep. Naast de verbeteringen, zoals verhoogde weerstand tegen verontreiniging en de geïntegreerde eind- en stuurfuncties, is de beschikbaarheid van materialen verbeterd. De meetliniaal met haar SUPRADUR®-streeproosters is nu als standaardversie verkrijgbaar op glas met een uitzettingscoëfficiënt van ongeveer 8 ppm/K, en in een speciale versie op ZERODUR met een uitzettingscoëfficiënt van ongeveer 0 ppm/K. De nauwkeurigheidsgraad van de meetliniaal is ±3 µm.

OPENING NIEUWBOUW

Met dank aan de

gulle gevers

Met oog voor detail is onze nieuwe huisvesting, en die van onze dochteronderneming ETEL BV, gerealiseerd en inmiddels ook in gebruik genomen. Na ruim 10 jaar waren wij duidelijk uit ons jasje gegroeid, mede omdat de Nederlandse vestiging ook een steeds belangrijkere rol krijgt in de ’just in time delivery’. Met het nieuwe pand in Ede kunnen wij onze klanten vanuit een plezierige werkomgeving en ruim magazijn beter bedienen.

Op 4 april werd ons nieuwe pand officieel geopend door de heer R. Burkhard, financieel directeur van Dr. JOHANNES HEIDENHAIN GmbH. Met plezier kijken wij terug op de gezellige bijeenkomst. Uit de positieve reacties blijkt dat vele gasten onze slogan 'oog voor detail' in onze werkwijze en het pand herkennen en ook waarderen. De vele prettige en informele contacten op deze dag zijn voor het gehele team een extra stimulans om onze relaties, ook in de komende periode weer optimaal van dienst te zijn.

Uw gebruikte liniaal weer als nieuw

Sinds enige tijd beschikt HEIDENHAIN over een opmerkelijke machine. Deze kan linialen tot drie meter met behulp van ultrasone werking opzienbarend schoon krijgen. Hiervoor worden de kop en afdichtingsrubbers verwijderd, waarna diverse onderdelen in 'bad' gaan.

In het verleden was het moeizaam om linialen die voor service bij HEIDENHAIN werden afgeleverd weer 100% schoon te krijgen. Ook in de productieomgeving is dit een hels, zo niet onmogelijk, karwei. Op onze serviceafdeling was men heel handig geworden met speciale tissues en wattenstaafjes, maar dat was een zeer arbeidsintensieve methode.

Nu worden de daarvoor geschikte onderdelen in manden geplaatst, in het speciale bad bewerkt met ultrasone golven (frequenties), nabehandeld en bij de montage voorzien van nieuwe afdichtingsrubbers. Zo'n liniaal is dan weer net zo proper als een nieuwe, hetgeen de nauwkeurigheid ten goede komt. Een recente reactie van een klant na het retourneren: “Waarom is er een nieuwe liniaal geleverd?”

Bijgaande foto's spreken boekdelen. Is uw liniaal aan zo'n schoonmaakbeurt toe, neem dan contact op met onze serviceafdeling, telefoon (0318) 58 18 40.

Dankzij de vele royale giften konden wij deze mijlpaal bekronen met een cheque van € 5340,- voor het project 'Maak de droom waar' van de Stichting Welzijn Gehandicapten. Een mooi bedrag, waarvoor wij alle gulle gevers dan ook hartelijk danken.

Wij nemen aan dat u de laatste stand van zaken van onze meetsystemen, impulsgevers en besturingen, evenals de speciale 'direct drive'-motoren van ETEL, hebt bekeken. De belangstelling uit de relevante branches, ook tijdens de DEMOWEEK Ede-Veenendaal 2003, was een bemoedigend signaal voor een positieve toekomst binnen de branche.

Ing. W. Hofstee

Ook HEIDENHAIN volgt de gebruikersvriendelijke voordelen van de digitale snelweg. Het is voor de bezoekers van onze site niet alleen mogelijk om de documentatie online aan te vragen maar ook om deze direct als pdf-file te downloaden. Hiermee spelen wij in op de behoefte van de gebruikers om alle informatie direct beschikbaar te hebben. Bijkomend voordeel is ook dat u het digitaal kunt archiveren en desgewenst ook delen van de informatie in andere documenten kunt gebruiken.

1.U gaat naar onze site.

2.Selecteer ‘producten’ 3.Selecteer ‘documentatie aanvragen’ of ‘downloaden’

4.Kies ‘klik hier als u een brochure (PDF) wilt downloaden’ u komt dan automatisch op de site van ons moederbedrijf.

5.Kies taal: Duits of Engels. 6.Selecteer gewenste documentatie. 7.De computer zal de geselecteerde brochure direct als PDFdownloaden! 8. U kunt de PDFnu op de gewenste plaats opslaan.

V.l.n.r. : de directie van Dr. JOHANNES HEIDENHAIN GmbH., dhr. Burkhard, dr. Wagatha en dhr. Hagenau, in gesprek met dhr. Hofstee

V.l.n.r. : de directie van Dr. JOHANNES HEIDENHAIN GmbH., dhr. Burkhard, dr. Wagatha dhr. Hagenau, in gesprek dhr. Hofstee

4 Nieuw 3D-tastsysteem; TS 640

CURSUSSEN met subsidiemogelijkheden

5 Positiemeting: liniaal versus impulsgever

6 Nieuwe gebruikersfuncties van de iTNC 530

8 - De PLANE-functie biedt vele mogelijkheden

9 -Bewerkingscycli iTNC 530 uitgebreid

10 Esmeijer: Rendementsvol produceren van kleine series haalbaar

HEIDENHAIN

HEIDENHAIN steelt de show met noviteiten

3D-tastsysteem TS640 en POSITIP 880 digitale uitlezing voor 6 assen

Optimistische uitspraken van Bob Hofstee, directeur van HEIDENHAIN, als de redactie even bij hem aanschuift om de laatste ontwikkelingen te horen. Hij memoreert het belang dat HEIDENHAIN hecht aan persoonlijk contact, o.a. via beurspresentaties, om ontwikkelaars en gebruikers te kunnen informeren.

Bob Hofstee: “Wij hebben indicaties dat de TechniShow nu precies op het goede moment plaatsvindt. Juist nú is de informatie over nieuwe ontwikkelingen en producten bij bedrijven nodig. Door de gewijzigde opzet van de TechniShow en de combi met de beurs ESEF, de vakbeurs voor toeleveren en uitbesteden, krijgt de bezoeker een compleet beeld. Niet alleen van fabrikanten maar ook van de grotere metaalbewerkingsbedrijven, die voor de bekende Nederlandse producenten de toeleverancier zijn. Alle expertise in productietechnologie en de gebruikers daarvan, zijn nu op één lokatie te bezoeken.” Door het gelijktijdig houden van beide beurzen, is in één klap de meest complete presentatie voor de ‘maakindustrie’, het beste uit twee werelden, in de Jaarbeurs te bewonderen. De stand van HEIDENHAIN vindt u in de sector met leveranciers

van meetsystemen, Hal 10, standnummer D051. Ook Esmeijer, dealer voor de meetsystemen, is in Hal 12 prominent aanwezig.

NOVITEITEN IN DEMO-OPSTELLINGEN

Op de overzichtelijke stand van HEIDENHAIN ziet u als noviteit o.a. de tastsystemen, het handwiel metgeïntegreerde digitale uitlezing, en de POSITIP-beeldschermteller die, naast een new look, vele handige en praktische gebruikersfuncties heeft gekregen.

De softwarematige uitbreiding van de iTNC 530, waarbij de nieuwe freescycli zeker de moeite waard zijn, kunnen op een programmeerplaats gedemonstreerd en door de bezoeker zelf getest worden. De bezoeker kan zelf een werkstuk programmeren en hierbij zal de eenvoud in het gebruik zeker opvallen.

LINIAAL VERSUS IMPULSGEVER

De Techni-Show is just in time. Bob Hofstee: “Het just in time-principe is niet alleen belangrijk in het productieproces, maar is ook van toepassing op de beurzen. Ik heb de indruk dat de investeringsbereidheid toeneemt. Voor ons zijn er duidelijke signalen dat de economie aantrekt, de investeringsbereidheid en ook de vraag naar onze producten stijgt en wij zien de eerste tekenen van herstel. ” U

Op de stand spelen wij ook in op een zeer actueel onderwerp, de liniaal versus impulsgever als meetsysteem voor de exacte positiebepaling van de slede van een NC-bewerkingsmachine. Vrijwel al deze machines gebruiken kogelomloopspindels om de sledes te verplaatsen en het is eenvoudig en goedkoop om via impulsgevers indirect de positie van de slede te bepalen. Hoewel dit de gebruikelijke

Nieuw

Bob Hofstee, directeur

standaarduitrusting is, veroorzaakt deze methode echter een aantal intrinsieke problemen die, indien niet van tevoren goed overwogen, de gebruiker later voor grote uitgaven stelt.

De verschillen zijn overtuigend te tonen in een demo-opstelling met zowel een pulsgever als een liniaal.

Harrison-draaimachine met MANUALplus-besturing

Blikvanger op de stand is de Harrison-draaimachine, voor velen bekend omdat deze is ontwikkeld voor opleidingsdoeleinden. Deze is gemoderniseerd met een MANUAL-Plus 4110-besturing en wordt gedemonstreerd door VMBO-leerlingen van het Trias College uit Krommenie, dat de machine ook bereidwillig heeft uitgeleend. Het is een van de twaalf machines die, in het kader van het VMBO-onderwijsproject, inmiddels zijn voorzien van deze actuele besturing, waardoor leerlingen met deze technologie leren omgaan. Deze demonstraties zijn absoluut ook voor anderen dan alleen leraren van het VMBO het bekijken waard!

Evenals andere jaren wordt tijdens de beurs ook een competitie van de nationale beroepenwedstrijd 2004 voor metaal en elektro gehouden. Maar liefst 13 disciplines strijden om het echte eremetaal en een ticket voor de WorldSkills in Helsinki. Een spektakel dat altijd het bekijken waard is en weer de beste vakmensen zal profileren.

‘I love Industry’

Outsourcing is actueler dan ooit! Bedrijven richten zich meer en meer op hun kernactiviteiten en zullen in toenemende mate (industrieel) werk gaan uitbesteden. Zowel het ‘meer eenvoudige werk’ als hoogwaardige uitbesteding zoals modules en subassemblies. Bob Hofstee: “Nederland kent een aantal fantastische, toonaangevende bedrijven zoals ASML met zijn ‘wafer scanner’, een van de meest geavanceerde eindproducten in Nederland. Denk in dit kader ook aan Philips, Océ, Scania met de vrachtwagens en nog vele anderen die de mooiste en modernste technologie inzetten om een technisch product te maken waar wij trots op kunnen zijn. Metaalverwerkend Nederland kan in het paviljoen ‘I love Industry’ nu eens zelf zien waar zij als toeleverancier veelal aan meewerken en welke eindproducten daarvan gemaakt worden. De meet- en regelsystemen van HEIDENHAIN spelen een belangrijke rol in de productieprocessen van deze high-tech bedrijven en die technologie demonstreren wij de standbezoeker graag!”

Meet of ú een prijs heeft !

De dikte van bijgesloten winkelwagenmuntje bepaalt of u een prijs wint. Op onze stand bepalen wij samen met u de dikte van het muntje op een onderdeel van een micron nauwkeurig. Zo kunt u zelf eens werken met deze meettaster en de nauwkeurigheid, het gebruiksgemak en snelle werking ervaren.

Wellicht bent u een van de gelukkigen die een muntje heeft dat enkele microns dikker is. Dan wint u een van de 100 prijzen. Kom naar onze stand in Hal 10, standnummer D051, en maak kans op een van de 100 prijzen!

Met de serie compacte absolute singleturnimpulsgevers (ECN 1113) en multiturn-impulsgevers (EQN 1125) biedt HEIDENHAIN speciaal voor de productie-automatisering, robotica en handlingtechnologie een nieuwe standaard in miniaturisatie. Met deze ECN/EQN-serie is het moge-

lijk om servomotoren met een ashoogte vanaf 20 mm uit te rusten met een absolute impulsgever. Deze impulsgevers leveren direct na inschakeling of na een stroomonderbreking de absolute positiewaarde, wat complexe verplaatsingen naar referentiepunten (dikwijls over veel assen) overbodig maakt. Bovendien verlagen ze de onderhoudsfrequentie en is de installatie minder gevoelig voor storingen.

Ongevoelig voor interferentie en uitval batterij

De EQN 1125-multiturn-impulsgever, topmodel van de nieuwe serie, gebruikt voor het vaststellen van de omwentelingen een echte mechanische aandrijving. Hierdoor is deze, in tegenstelling tot oplossingen met elektronische omwentelingstellers, ongevoelig voor inter-

ferentiesignalen en uitval van een back-upbatterij. De mechanische aandrijving voldoet aan zeer strikte eisen voor bedrijfszekerheid en is onderhoudsvrij.

Snelle EnDat-interface

De singleturn-impulsgever ECN 1113 en de multiturn-impulsgever EQN 1125 verzenden de absolute positie-informatie via de snelle, seriële en bidirectionele EnDat-interface. Eén omwenteling geeft informatie over 8.192 posities. De multiturn kan tevens 4.096 omwentelingen onderscheiden.

Bedrijfstemperatuur tot 115 °C

Door de miniaturisatie van de servomotoren stijgen de bedrijfstemperaturen. De serie EQN-impulsgevers is ontworpen voor gebruik bij temperaturen tot 115 °C.

W. Hofstee, directeur

NOVITEIT PRIMEUR: de POSITIP 880

VEELZIJDIGE UITLEZING, IDEAAL DOOR ONDERSTEUNENDE FUNCTIES

De nieuwe POSITIP 880 is een veelzijdige uitlezing, met name geschikt voor frees- en boormachines en voor draaibanken met maxim aal 6 assen. De POSITIP biedt naast de functies van de ND-uitlezingen ook extra hulpmiddelen bij de uitvoering van werkzaamheden. Zo ondersteunt de POSITIP u met overzichtelijke menu’s, op het grote, uitstekend afleesbare kleuren-vlakbeeldscherm bij alle bewerkingen.

Tweede bedieningsplaats

Voor bewerkingen met grote machines kan een aparte uitlees- en bedieningseenheid op de POSITIP 880 worden aangesloten. Hierdoor zijn ook op een tweede bedieningsplaats alle positiewaarden en functies onder controle.

Veel functies & eenvoudig gebruik

Via softkeys biedt de POSITIP een groot aantal functies, zoals het nulstellen van de weergave, het invoeren van absolute maten en kettingmaten enz. De functies van alle softkeys worden in helder Nederlands weergegeven of met duidelijke pictogrammen aangeduid. Alle werkstanden, bewerkingsstappen en beeldscherm-weergaven worden met de functie “HELP ”uitgebreid toegelicht, zo nodig grafisch. En deze uitleg is altijd van toepassing op hetgeen dat op dat moment op het beeldscherm wordt weergegeven.

Via ‘INFO’ heeft de bediener de beschikking over nog meer hulpmiddelen, zoals de rekenmachine, stopwatch, de snijgegevens-calculator bij het frezen of de conuscalculator voor de instellingen van de bovenslede bij het draaien. Aan de hand van gebruikersparameters, die met een toets opgevraagd kunnen worden, kan men bijvoorbeeld de omschakeling tussen radius- en diameterweergave of de weergave van afzonderlijke waarden of totaalwaarden van twee assen wijzigen.

Voor kleine series ook programma’s op te slaan

De POSITIP is programmeerbaar en kan daarom ook voor de productie van kleine series op conventionele gereedschapsmachines worden gebruikt. Maximaal 999 programmablokken per programma kunnen in

NIEUW HR 420:

de POSITIP opgeslagen worden. Deze programma’s kunnen stap voor stap worden ingevoerd of worden gemaakt door het overnemen van de werkelijke positiewaarden (Teach-in-programmering). Met behulp van subprogramma’s hoeft een terugkerende bewerking van hetzelfde werkstuk slechts eenmaal ingevoerd te worden. Opgeslagen cycli, zoals ‘gatencirkel’, ‘gatenreeksen’ of ‘kamers’ (boren, frezen) en ‘afspanen’ (draaien), verkorten de programma’s en de programmeertijd aanzienlijk.

Een bijzondere functie op een digitale uitlezing is de grafische positioneerhulp van de POSITIP 880. Met de grafische weergave is het mogelijk contouren eenvoudig nauwkeurig af te werken door de beitelpositie binnen de aangegeven toleranties te houden.

Nieuw Handwiel met display

Sinds 1981 is het elektronische handwiel, net als de Klartext-dialoog, een belangrijk onderdeel van onze TNC-besturing. Vooral bij het instellen is dit handwiel een onmisbaar hulpmiddel voor de bediener. Daarmee beweegt men de machinesledes overeenkomstig de draaiing van het handwiel.

Het recent geïntroduceerde Handwiel HR 420 biedt op het display veel nuttige informatie, zoals de actuele positie van de afzonderlijke assen. Het toont ook de verplaatsing van de assen per voelbare ‘klik’ van de voorgeprogrammeerde aanzet, het geprogrammeerde spindeltoerental alsmede de gekozen werkstand en foutmeldingen.

Met behulp van de toetsen stelt men de te bewegen as en verplaatsing per ‘klik’ in. Het continu verplaatsen van de assen is natuurlijk ook mogelijk. Als men de actuele positie in het programma wil opslaan, is

dat met een enkele druk op te knop geregeld. Natuurlijk is het NC-programma of de spindel ook vanaf de HR 420 te starten en te stoppen. Bovendien is voorzien in een spindel- en aanzet-override.

De fabrikant van de machine kan, met behulp van softkeys en de in de TNC geïntegreerde PLC, aanvullende functies programmeren. Het nieuwe Handwiel HR 420 met display is een geweldig hulpmiddel voor alle machines met een iTNC 530-besturing van HEIDENHAIN.

Nieuw 3D-tastsysteem: TS 640 NOVITEIT

Steeds terugkerende uitrichtwerkzaamheden zijn nu nog efficiënter uit te voeren. Met de nieuwe versie van ons tastsysteem voor de iTNC 530-besturingen, de TS 640, werkt u makkelijk, precies en tijdbesparend.

Geïntegreerde vrijblaas-voorziening Een geïntegreerde vrijblaas-voorziening op de TS 640 maakt het mogelijk om aangetaste en verontreinigde plekken schoon te blazen. Via de drie sproeikoppen, aan de onderzijde van het tastsysteem, worden met behulp van perslucht of koelmiddel, grote verontreinigingen weggeblazen. Deze nieuwe voorziening bespaart niet alleen tijd, maar maakt het ook mogelijk om automatische meetcycli onbemand te laten uitvoeren.

Verbeterde infrarood-signaaloverdracht Ook de infrarood-signaaloverdracht naar de besturing is geoptimaliseerd. De hiervoor geplaatste LED’s zijn nu gelijkmatig verdeeld over de buitenkant van de TS 640. Hierdoor is de rondomstraling verbeterd en, zonder spindeloriëntatie, is de ontvangst nog betrouwbaarder . Bovendien is ontvangst via gereflecteerde signalen nu ook mogelijk, zodat de posi-

CURSUSSEN met

tionering van de ontvanger nog minder belangrijk is geworden.

Daarnaast is het bereik van 3 meter uitgebreid is tot 7 meter, waardoor bij grotere machines nu kan worden volstaan met één ontvanger in de bewerkingsruimte.

Uitrichten en vermeten

3D-tastsystemen zijn niet alleen geschikt om opgespannen werkstukken uit te richten, maar ze zijn ook toe te passen voor de automatische vermeting van bewerkte producten op de machine.

Hiervoor bieden de meeste CNC-besturingen, en de HEIDENHAIN TNC-besturingen in het bijzonder, een serie meetcycli waarmee de meest voorkomende geometrische vormen gemeten kunnen worden. Bijvoorbeeld gaten, rechthoekige en ronde kamers, spiebanen, sleuven, gatencirkels en vlakken kunnen dan automatisch bepaald en vermeten worden.

voor gebruik en onderhoud

Effectief programmeren voor optimaal gebruik machines

Voor het optimaal benutten van de productiecapaciteit van deze machines in een productielijn is een juiste bediening en programmering essentieel. Ook bij modificatie van bestaande machines door plaatsing van een nieuwe besturing, kunnen door onze cursussen de mogelijkheden volledig benut worden. Het programmeren van de TNC gebeurt met behulp van HEIDENHAIN-KlartextDialoog, een gebruikersvriendelijke methode waarbij de deelnemer, op het scherm, in begrijpelijke taal wordt begeleid. Een besturingssysteem wordt tijdens de training door maximaal twee cursisten gedeeld, zodat iedere deelnemer de gelegenheid krijgt om praktische ervaring op te doen.

Onze praktijkgerichte Nederlandstalige cursussen maken het mogelijk om nog efficiënter en met meer diepgang gebruik te maken van de vele mogelijkheden, waarmee de kosten van de cursus al snel terugverdiend worden.

Vakkundig onderhoud beperkt machinestilstand Naast de cursussen voor de gebruikers, kunnen ook de servicemedewerkers van een technische dienst of serviceverleningsbedrijf geschoold worden in het onderhoud van HEIDENHAINsystemen. Of het nu gaat om de CNC-besturingen, datacommunicatie of de meetsystemen, een effectieve scholing kan op maat worden samengesteld. Afhankelijk van de benodig-

de kennis van de servicetechnici wordt zo’n cursus uit de verschillende modules opgebouwd. Deze puur technische scholingen worden in groepjes van maximaal 4 personen verzorgd.

HEIDENHAIN biedt een professioneel verzorgd cursusprogramma in zijn scholingslokaal te Ede. De cursussen worden gegeven met behulp van een TNC-besturinguit de 310-, 400- of 500-serie, af te stemmen op het type dat de cursist gebruikt.

CURSUSOVERZICHT 2004

BASIS TNC programmeren TNC (151/155/246/310/355/360/407/415/45/426/430 en i530)

Data

•03 t/m 05 & 11 en 12 maart 2004 (week 10 en 11)

•12 t/m 14 & 27 en 28 mei 2004 (week 20 en 22)

•16 t/m 18 & 24 en 25 juni 2004 (week 25 en 26)

TNC programmeren voor gevorderden

Voorkom problemen en werk met liniaal aantoonbaar nauwkeuriger op NC-bewerkingsmachine

Positiemeting: liniaal versus impulsgever

Voor de sledeverplaatsing gebruiken vrijwel alle NC-bewerkingsmachines een kogelomloopspindel. Hierbij is de indirecte positiebepaling van de slede met een impulsgever eenvoudig en goedkoop. Deze methode veroorzaakt echter een aantal intrinsieke problemen, die met ons lengtemeetsysteem niet of nauwelijks ontstaan.

Oorzaken positiefouten

Bij positionering via impulsgevers is alleen de servomotor in de regelkring opgenomen. Dit betekent dat voor een nauwkeurige positiebepaling het aandrijfsysteem tussen servomotor en slede een eenduidige en reproduceerbare overbrengingsverhouding moet hebben. In de praktijk onmogelijk en daarmee zijn positioneerfouten onvermijdelijk. Bij gebruik van een lengtemeetsysteem zal de regelkring het gehele aanzetmechanisme omvatten. Alle mechanische afwijkingen van het aandrijfsysteem worden dus gesignaleerd en gecorrigeerd (zie tekening).

Lokale opwarming van een kogelomloopspindel in het verplaatsingsbereik van de kogelomloopmoer na zes uur heen en weer bewegen, met 24 m/min tussen twee 150 mm van elkaar verwijderde punten.

Dubbele functie kogelomloopspindel

Grotere afwijkingen worden vooral veroorzaakt door de dubbele functie van de omloopspindel. Enerzijds moet deze de roterende beweging van de servomotor zo stijf mogelijk in een rechtlijnige beweging van de slede omzetten, anderzijds moet hij ook dienen als precisieonderdeel van een meetinstrument. Een problematisch compromis omdat zowel de stijfheid als ook de opwarming van de kogelomloopmoer bij benadering proportioneel afhangt van de voorspanning van de kogelomloopmoer en het lager. Opwarming van de omloopmoer heeft uitzetting van de spindel tot gevolg.

Opwarming omloopmoer

Hoewel de kogels in de omloopmoer perfect lijken te rollen treedt aanzienlijke glijweerstand op. Naast microslip treedt vooral macroslip op, omdat de kogels niet volledig rollend door de schroefvormige groeven worden geleid. Ook iedere keer dat de kogel het terugvoersysteem wordt ingevoerd, moet zijn bewegingsrichting volledig omdraaien. Zo moet ook zijn rotatie-energie (in ijlgang draait een kogel met 8000 omw/min) worden af- en opgebouwd, en kunnen de kogels gaan klemmen. Deze verschijnselen leiden tot een aanzienlijke warmte-ontwikkeling in de kogelomloopmoer wat bij meting via impulsgevers tot grote positioneerfouten kan leiden.

Positie verschuift ±250 µm en drift neemt toe In ijlgang wordt bij een toerental van 2000 omw/min circa 100 tot 200 Watt aan wrijvingswarmte gegeneerd. De invloed hiervan op het positioneergedrag van een bewerkingscentrum kan vrij eenvoudig worden getest. Er is gebleken dat na 90 minuten de positie die het verst van het vaste lager van de kogelomloopspindel is verwijderd kan verschuiven met circa 250 µm. Opvallend is dat de drift direct na inschakeling snel toeneemt. Tijdens de afkoelfase doet zich het omgekeerde voor. Ondanks een geringe aanzetsnelheid

Drift van drie posities bij de meting van de positioneernauwkeurigheid volgens ISO/DIS 230-3 op een bewerkingscentrum met een vast/losse gelagerde kogelomloopspindel.

verschuift de verst afgelegen positie binnen drie kwartier meer dan 110 µm. Al na de eerste cyclus is een vergroting van de kogelomloopspindel te herkennen. De gemeten positioneernauwkeurigheid hangt daarom met name bij een beperkt aantal herhalingen direct van het aantal herhalingen af.

Seriebewerking, na één uur thermisch evenwicht spindel

Dat de gevolgen van deze thermische uitzetting van de kogelomloopspindel dan ook significante invloed heeft op een seriebewerking met een vaste opspanpositie is niet verrassend. Er kan gemakkelijk een drift van circa 90 µm bij een tijdsconstante van de temperatuursverhoging van ongeveer een uur optreden. Dit betekent dat, bij een kritische nauwkeurigheid, het machinenulpunt tijdens dit uur regelmatig moet worden gecontroleerd en bijgesteld. Wanneer het bewerkingsprogramma wordt gewisseld duurt het eveneens een uur voordat de kogelomloopspindel weer een thermisch evenwicht heeft bereikt. Bij gebruik van een lengtemeetsysteem heeft een dergelijke drift nauwelijks invloed.

Conclusie

Thermische uitzetting van de kogelomloopspindel is de belangrijkste bron van onnauwkeurigheid bij de positionering met spindel en impulsgevers. Met typische tijdsconstanten van 1 á 2 uur ontstaan, afhankelijk van het bewerkingsprogramma, afwijkingen in de orde van grootte van 0,1 mm. Na iedere programmawisseling zal de omloopspindel pas na een uur zijn thermische stabiele toestand bereiken. Vuistregel is dat de thermische uitzetting van een 1 meter lange, koude omloopspindel 0,5 tot 1µm bedraagt voor iedere heen en weergaande beweging. Het gebruik van een lengtemeetsysteem garandeerd te alle tijden een nauwkeurige positiebepaling. Hoe hoger de eisen ten aanzien van snelheid en nauwkeurigheid van de machine, hoe zwaarder de positionering met behulp van een lengtemeetsysteem in overweging moet worden genomen. Door op nieuwe machines direct voor een lengtemeetsysteem te kiezen kunnen onnodige kosten voorkomen worden, maar het loont ook om bestaande machines alsnog van een liniaal en aftaster te voorzien.

Positieregeling Snelheidsregeling

Nieuwe gebruikersfuncties van de iTNC 530

In de loop van dit jaar is een aanzienlijk aantal praktische gebruikersfuncties aan de software van de iTNC 530 toegevoegd. Hierbij zijn ook functies die de machinebediener nog beter ondersteunen bij het programmeren, met name bij het testen van het ingevoerde programma. In dit artikel treft u kort de informatie hierover aan. Op onze website kunt u de zeer uitgebreide informatie lezen.

• Preset-Tabel

Nieuwe, zeer uitgebreide tabel voor het beheren van vele referentiepunten, in het bijzonder in relatie met de PLANE-functie.

REFERENTIEPUNTENBEHEER MET DE PRESET-TABEL

Ieder referentiepunt eigen basisrotatie Het nieuwe referentiepuntenbeheer van de iTNC via de Preset-Tabel, met de naam PRESET.PR, vereenvoudigt het instellen van de machine. De stilstandtijd van de machine wordt gereduceerd. Nu kunnen niet alleen zo veel referentiepunten als men wil in de Preset-Tabel ingevoerd worden, bij ieder referentiepunt kan nu ook een eigen basisrotatie ingegeven worden.

Deze optie kan zeer nuttig zijn als men verschillende werkstukken in een of meer klemmen geplaatst heeft.

Gezwenkte bewerkingsvlakken Ook het bepalen van het referentiepunt bij een gezwenkt bewerkingsvlak is nu veel eenvoudiger geworden. Zo kan men nu in iedere willekeurige vlakpositie referentiepunten in de Preset-Tabel opslaan en deze referentiepunten vervolgens in een andere vlakpositie weer benaderen.

Ook voor automatische kopwisselaar Machines die een automatische kopwisselaar hebben, profiteren ook van de Preset-Tabel. Het referentiepunt blijft ook na een kopwissel bewaard en hoeft niet opnieuw bepaald te worden. Bij machines die verschillende verplaatsingsbereiken hebben, bijvoorbeeld bij pendelbewerking, genereert de iTNC voor ieder verplaatsingsbereik een Preset-Tabel.

Zo gauw de verplaatsingsbereiken veranderd worden, activeert de iTNC de bij dit verplaatsingsbereik behorende Preset-Tabel met het referentiepunt dat het laatst actief was.

• PLANE-functie

Een functie waarmee heel eenvoudig gezwenkte bewerkingsvlakken gedefinieerd kunnen worden. Voorbeeld-animaties op het scherm maken het voor de bediener eenvoudiger om de juiste vlakdefinitie te kiezen. Het betreft een uitbreiding op de functie Cyclus 19 BEWERKINGSVLAK ZWENKEN, die reeds in de TNC 415B beschikbaar was.

Waren tot voor kort, via Cyclus 19, alleen as- en ruimtelijke hoeken mogelijk, nu kunnen met de PLANE-functie op zes verschillende manieren gedraaide bewerkingsvlakken gedefinieerd worden, al naar gelang de gegevens die op de tekening van het werkstuk beschikbaar zijn.

Voor het optimale gebruiksgemak van deze complexe functies in de praktijk, heeft de grafische weergave van de iTNC ‘leren bewegen’. Voor iedere mogelijke vlakdefinitie is een animatie beschikbaar, die reeds vóór de functiekeuze bekeken kan worden. Tijdens de ingaven tonen, zoals bij de cyclusdefinitie reeds lang gebruikelijk is, overzichtelijke hulpafbeeldingen welke ingaven de iTNC verwacht.

Een belangrijk voordeel van de PLANE-functie is ook dat het positioneringsgedrag bij het zwenken, opgeslagen kan worden. Dit voorkomt verrassingen bij het afwerken van de programma’s. De beschikbare instellingen voor het positioneringsgedrag zijn bij alle PLANE-functies hetzelfde, hetgeen het gebruiksgemak aanzienlijk vergroot.

Nieuwe freescycli

• voor het vlakfrezen, rekening houdend met een opmaat te kiezen bewerkingsstrategie, krachtiger en flexibel inzetbaar; cyclus 232

• voor rechthoek- en rondkamers alsmede sleuven en ronde sleuven; cycli 251 tot 254

Programmeer-ondersteuning

• Grafische testweergave De weergavesnelheid van de programmatest is nu instelbaar.

• Foutmeldingen

Alle in de wachtrij staande foutmeldingen kunnen met behulp van de toets ERR op het scherm opgeroepen worden.

• Meldingen op het beeldscherm weergeven Met behulp van de Q-Parameter-functie FN16: FPRINT kunt u desgewenst zelf samengestelde meldingen op het beeldscherm van de iTNC laten verschijnen, bijvoorbeeld om de bediener gerichte aanwijzingen te geven.

Terug van weggeweest:

converteren van FK naar Klartext-Dialoog De functie waarmee FK-programmma’s eenvoudig te converteren (om te zetten) zijn naar Klartext-Dialoog-programma’s is op verzoek van onze gebruikers weer opgenomen. Hiervoor is het wel eerst verbeterd. Nu behoudt het door de iTNC geproduceerde Klartext-Dialoog-programma na de conversie, als commentaar, het regelnummer van de bijbehorende FK-regel in het FK-programma. Hiermee is het eenvoudiger te bepalen welke reeksen uit de bron- en doelbestanden bij elkaar horen.

‘Omgekeerd’ programma

Met deze nieuwe iTNC-functie is het mogelijk om een geprogrammeerde contour ook van achteren naar voren (achterwaarts) af te werken. Hierbij wordt de bewerkingsrichting van een bestaande contour, bij voorkeur vanuit een CAD/CAM-systeem

gegenereerd, omgekeerd. Met behulp van deze functie laat een contour zich op zeer eenvoudige wijze op verschillende dieptes voorwaarts en achterwaarts vervaardigen, zodat er geen onnodige ongebruikte terugbeweging ontstaat.

Programmering van de aanzet

In een verplaatsingsregel kan nu, als alternatief voor de aanzetsnelheid, ook de tijd waarin de geprogrammeerde verplaatsing dient te geschieden in seconden ingevoerd worden.

Deze functie wordt met behulp van de softkey FT in de stappendialoog geactiveerd en werkt vervolgens per regel.

NIEUWE GEBRUIKERSFUNCTIES VAN DE ITNC 530

De PLANE-functie biedt vele mogelijkheden

BESCHIKBARE

PLANE SPATIAL

VLAKDEFINITIES

Deze functie biedt de mogelijkheid, net als bij cyclus 19, tot drie ruimtelijke hoeken SPA, SPB en SPC te definiëren.

PLANE PROJECTED

Bepaalt het bewerkingsvlak door twee projectiehoeken, die door de doorsnede tussen het gezwenkte vlak en de hoofdcoördinaatvlakken (Z/X en Z/Y) ontstaan.

PLANE EULER

Maakt het mogelijk het gezwenkte bewerkingsvlak door drie op elkaar gebaseerd zijnde rotaties rond het telkens actieve coördinatenstelsel te definiëren.

PLANE VECTOR

Deze functie maakt de definitie van de vlakken door twee vectoren mogelijk. Een vector geeft een definitie van de normaalrichting van het vlak (loodlijn op het gezwenkte vlak), een tweede vector geeft een definitie van de richting van de gedraaide X-as. PLANE VECTOR is dan voordelig te gebruiken, als via een

CAD-systeem normaalvectoren eenvoudig definieerbaar zijn.

PLANE POINTS

Deze functie geeft alleen een definitie van drie willekeurige punten in het gezwenkte bewerkingsvlak en de iTNC berekent daaruit de stand van de rotatieassen, waarmee het vlak kan worden bereikt. De resultaten van de meetcyclus 431 (METEN VLAK) kunnen direct als invoerparameters voor PLANE POINTS worden gebruikt.

PLANE RELATIVE

Maakt het incrementele doorzwenken mogelijk, gerelateerd aan een reeds gedefinieerd gezwenkt bewerkingsvlak. Daardoor kunt u bijzonder eenvoudig in een schuin vlak afkantingen maken.

PLANE RESET

Zet een actieve functie ‘Vlak zwenken’ terug, onafhankelijk van de wijze waarop u het vlak vooraf gedefinieerd had. Het vanuit cyclus 19 noodzakelijke dubbele terugzetten vervalt. Ook bij het terugzetten kunt u het positioneringsgedrag bepalen.

NIEUWE GEBRUIKERSFUNCTIES VAN DE ITNC 530

PLANE SPATIAL

PLANE PROJECTED

PLANE EULER

PLANE VECTOR

PLANE POINTS

PLANE RELATIVE

BEPALEN VAN HET POSITIONERINGSGEDRAG

Indraaien MOVE/TURN/STAY (invoer strikt noodzakelijk). De functie MOVE zorgt ervoor, dat de iTNC bij het voltooien van de PLANE-functie de zwenkassen automatisch zal indraaien. De positie van het gereedschap ten opzichte van het werkstuk blijft daarbij behouden, de iTNC maakt dus bij het indraaien een compenserende beweging. De positioneringsverplaatsing en de afstand van het draaipunt van de gereedschapspunt kunnen direct in de PLANE-functie vrij gedefinieerd worden.

De functie TURN , die in het bijzonder voor machines met draaitafels en/of zwenktafels ontwikkeld werd, draait de draaias(sen) ook automatisch in, verandert echter de positie van het gereedschap niet. De iTNC maakt bij het indraaien geen automatische compenserende beweging.

Met behulp van STAY activeert de iTNC het gedraaide vlak slechts rekenkundig en moet u met een aparte positioneringsreeks de zwenkassen in de door de iTNC berekende hoekstand plaatsen. Deze bewaart de iTNC bij het uitvoeren van de PLANE-functie in de parameters Q120 tot Q122, precies zoals dit bij cyclus 19 al was gerealiseerd.

Keuze voor een oplossing SEQ (invoer naar keuze). Alle definities van vlakken kunnen in de regel door twee verschillende standen van de machine-assen worden verwezenlijkt. Met de functie SEQ bepaalt u zelf welke van de beide oplossingsmogelijkheden u wilt gebruiken.

Tafel of coördinatenstelsel draaien TABLE ROT/COORD ROT (invoer naar keuze). Ontstaat een nieuw bewerkingsvlak zodat deze door rotatie van een afzonderlijke draaias bereikt kan worden, dan kunt u bepalen of de iTNC de as daadwerkelijk moet draaien of dat de iTNC slechts het coördinatenstelsel intern moet draaien. Deze functie is van groot nut als zeer moeilijk hanteerbare onderdelen op de draaitafel bewerkt moeten worden en een rotatie van de tafel wegens botsingsgevaar niet mogelijk is.

Bewerkingscycli iTNC 530 uitgebreid

Freescycli 251 tot 254 Ook de programma’s voor de vier freescycli, rechthoekige kamer (cyclus 251), rondkamer (cyclus 252), sleuf (cyclus 253) en ronde sleuf (cyclus 254) zijn toegevoegd.

Daarbij werd er in het bijzonder op gelet dat de programmering zo uniform mogelijk kan verlopen.

Na enige maanden werken in de praktijk, konden tussentijds verschillende suggesties van gebruikers met betrekking tot de uitruimstrategie geïntegreerd worden. De cycli verlopen nu bij het uitruimen zo, dat er zo weinig mogelijk nutteloze verplaatsingen zijn. In het bijzonder tussen de bewerkingen ‘voorbewerken’ en ‘nabewerken’ konden onnodige terugtrek- en positioneringsbewegingen uit de programma’s gehaald worden, hetgeen een positief effect op de bewerkingstijd heeft.

Bij de freescycli 253 en 254 bestond tot nog toe, op grond van de uitruimstrategie, de beperking dat de sleufbreedte de drievoudige gereedschapsbreedte niet mocht overschrijden. Nu kan men met een willekeurig klein gereedschap, iedere gewenste sleuf maken. De cycli maken de sleuf, van binnen naar buiten, steeds breder.

• Cyclus 232 vlakfrezen

Met de nieuwe cyclus 232 kunt u een glad oppervlak, in verscheidene aanzetbewegingen, vlakfrezen waarbij rekening gehouden wordt met een opmaat. Daarbij staan drie bewerkingsstrategieën ter beschikking.

• Strategie Q389 =0 Meandervormig bewerken, zijdelingse verplaatsing tot buiten het te bewerken oppervlak.

• Strategie Q389 =1 Meandervormig bewerken, zijdelingse verplaatsing binnen het te bewerken oppervlak.

• Strategie Q389 =2 Regel voor regel bewerken, zijdelingse verplaatsing en terugtrekken in positioneervoeding.

NIEUWE GEBRUIKERSFUNCTIES VAN DE ITNC 530

MOVE/TURN/STAY

oplossing SEQ

TABLE ROT/COORD ROT

LAURENS HARTMANS, DIRECTEUR ESMEIJER BV:

“Manarm, uiterst secuur en toch rendementsvol produceren van kleine series is haalbaar”

Stond voorheen productverkoop centraal, anno 2004 profileert Esmeijer zich vooral als adviseur.

Laurens Hartmans, directeur Esmeijer BV:”Voordat we producten leveren, onderzoeken we eerst hoe de klant meer rendement en efficiency kan behalen, binnen de eigen gestelde bedrijfsmissie.”

Evolutie van vertegenwoordiger naar adviseur

Vanaf de oprichting in 1919 heeft Esmeijer B.V. zich ontwikkeld tot een begrip op de Nederlandse markt als importeur van verspanende precisiemetaalbewerkingsmachines en verspanende-, span- en meetgereedschappen. Esmeijer vertegenwoordigt gerenommeerde Zwitserse, Japanse en Duitse producenten, waaronder HEIDENHAIN. Door de gecombineerde kennis van Esmeijer is het vaak mogelijk klanten te helpen met een praktijkgericht advies. Het programma van HEIDENHAIN biedt hierbij vaak uitkomst in de optimalisatie van het productie proces van de klant. Of het nu om een digitale uitlezing, KGM, meettaster of 3D-tastsysteem gaat, men probeert altijd de juiste oplossing voor het probleem van de klant te vinden. De klantenkring van Esmeijer omvat zowel bedrijven uit de Top 100, als ook zeer kleine bedrijven en alle schakeringen daartussen. Zij stammen uit verschillende takken van industrie, onderzoek en onderwijs en hebben gemeen dat zij de hoogste eisen stellen aan hun producten en de daarvoor benodigde productie- en controlemiddelen.

Esmeijer BV heeft zich in rap tempo veranderd van een productgeoriënteerde organisatie naar een organisatie waarbij het probleem van de klant centraal staat. Laurens Hartmans licht toe:“Circa twee jaar geleden hebben we een pas op de plaats gemaakt en ons eens écht afgevraagd waar de werkelijke behoefte van onze markt ligt. In die spiegel hebben we zelf ook gekeken. Wat bleek? We waren bij het helpen van onze relaties veel te veel productgericht bezig. Dat inzicht heeft onze missie doen veranderen. Voordat we onze relaties nu een product adviseren kijken we eerst naar zijn specifieke probleem. Daar adviseren we de juiste oplossing bij. En dat die oplossing uitmondt in een aanschaf van producten via Esmeijer is een mógelijke stap, maar geen uitgemaakte.”

Meer rendement en efficiency met behoud van eigen missie Laurens Hartmans:“Welke beleidsterreinen wij onder de loep nemen? Klopt de routing op een locatie eigenlijk wel? Hoe kun je robotisering aanpakken?

om dit te realiseren, maar daar stopt het advies niet. Samen met de klant draagt men er zorg voor dat de meetapparatuur optimaal in het productieproces wordt opgenomen, teneinde aan de vraag van de klant (minder afkeur) te voldoen.

Het probleem van de klant is ook Esmeijer’s probleem

René van der Peet, adviseur technische producten, vult aan:“De zes buitendienstmedewerkers van Esmeijer BV zien zichzelf allang niet meer als de klassieke vertegenwoordiger. We zitten niet tegenover, maar samen met de klant aan één kant van de tafel. Het probleem van de klant is óns probleem en als partner proberen we samen een oplossing te vinden. Kunnen we die niet uit eigen keuken halen, dan bieden we oplossingen in de vorm van strategische allianties met partners die deze producten en knowhow wel leveren, denk aan CAD/CAM. Voor de klant willen we één aanspreekpunt zijn die turnkey oplossingen levert. De klant steekt na oplevering de stekker erin en het wérkt. Kortom, met behoud van hun bedrijfsmissie leren wij klanten efficiënter te werken via een persoonlijk en op de situatie afgestemd

Kunnen de doorlooptijden korter? Maar vooral bekijken we hoe Esmeijer een turn-key oplossing kan leveren die de klant, met behoud van zijn eigen missie, méér rendement en méér efficiency oplevert, met een optimale nauwkeurigheid.” De hamvraag is: hoe haal ik meer rendement uit mijn dure machinepark? Het antwoord is simpel: door minder afkeur te produceren. Een oplossing voor de klant kan dan zijn om de kwaliteit met behulp van geavanceerde meetapparatuur te bewaken. Esmeijer biedt middels de producten van HEIDENHAIN diverse oplossingen

Een praktijkvoorbeeld

Laurens Hartmans:“Een klant is een kritisch product aan het frezen. Op de werkvloer horen wij dat de machine niet lekker loopt en wijzen die klant erop dat je het vermogen kunt uitlezen op de besturing. Die klant had daar geen idee van. Samen met HEIDENHAIN zijn er toen wat parameters omgezet waarna die klant exact het opgenomen vermogen kon zien. Zo kon deze klant, dankzij dit simpele advies, 25% op de bewerkingskosten besparen.”

“Met behoud van de eigen missie leren wij bedrijven efficiënter te werken via een persoonlijk en op de situatie afgestemd advies.”

advies. Het gebruik van meettasters en digitale uitlezingen is vaak heel specifiek en daarom is de knowhow en technische kennis van onze ‘verkopers’ essentieel.”

Audit brengt tekortkoming of behoefte op tafel Laurens Hartmans:“Wij luisteren naar de klant. Vaak ligt er een probleem, een tekortkoming of een behoefte. En die klant heeft vaak al een conclusie over zijn bedrijf en de machinerie en apparatuur getrokken. Dat doet die klant, en dat is begrijpelijk, vanuit zijn eigen kennis. Maar wij hebben een compleet beeld van álle mondiale ontwikkelingen op dit mooie vakgebied. Vanuit die expertise zetten we daar vraagtekens bij. Samen met de klant gaan we dan via een audit terúg in dit beslissingsproces. Kloppen de uitgangspunten eigenlijk wel? Samen met de klant herformuleren we dan de wérkelijk benodigde oplossing. Die adviesfunctie kan ertoe leiden dat we uiteindelijk een klant kunnen helpen aan een veel beter renderende en efficiëntere oplossing dan de

de door ons vertegenwoordigde fabrikanten besproken. Bijvoorbeeld HEIDENHAIN staat daar uitermate voor open. Een goede wisselwerking. Neem één van onze klanten met een machine die heel snel kon verplaatsen, maar met een besturing die dit niet kon bijhouden. Daar is door HEIDENHAIN snel op gereageerd. Daarnaast komt het voor dat wij met de klant tot een idee voor een oplossing komen en HEIDENHAIN de bijbehorende toepassing ooit al heeft gemaakt en nog op de plank heeft liggen.”

Manarm en toch uiterst nauwkeurig produceren heeft de toekomst

De focus in het advieswerk van Esmeijer BV ligt op het uitzoeken hoe een klant binnen de eigen bedrijfsmissie zo efficiënt mogelijk kan werken. Vaak komt men dan uit op automatisering/manarm produceren. Daar ligt de werkelijke winst in de ogen van Laurens Hartmans. Waarom is manarm produceren zo aantrekkelijk? Laurens Hartmans:“Onze visie is dat automatiseren en robotiseren een absolute must is om te overleven. De kennis zit niet meer op de werkvloer, maar in de werkvoorbereiding. Dáár worden de oplossingen bedacht en vervolgens voeren de machines uit. Dus daar hoeven geen medewerkers meer aan te staan. Laat die mensen bijvoorbeeld CAD/CAM leren programmeren en zo meer toegevoegde waarde voor de baas leveren. Die kant gaat het in onze visie écht op wil je optimaal efficiënt en kostenbewust produceren. Kies je niet voor manloos produceren, dan gaat je dat geld kosten.”

klant eerst zelf had berekend. Of we adviseren de nieuwste technologie waarvan de mogelijkheden nog niet bij de klant bekend waren. Dat is de kracht van onze positie. Onze nieuwe adviespositie is door onze relaties met open armen ontvangen. Maar nog steeds weet een groot deel van de markt niet dat wij hen gericht en aantoonbaar succesvol kunnen helpen bij het beter inrichten van hun business.”

Een gezonde wisselwerking

Esmeijer meent dat zij hun adviesrol pas optimaal kunnen vervullen als de klanten hen tot in alle details inzicht geven in hun bedrijfsvoering. Laurens Hartmans:“Op grond van onze solide reputatie en langdurige historie krijgen we dat vertrouwen doorgaans snel. Maar opdrachtgevers moeten er dan wel voor openstaan dat wij wellicht, op grond van ons onderzoek, een complete strategiewijziging adviseren. Op onze beurt staan wij weer open voor suggesties die onze relaties doen tot verbetering van de door ons geadviseerde producten. Deze worden uiteraard bij

Onafhankelijk advies in het belang van de klant René van der Peet:“Door nauwgezet alle ontwikkelingen in de metaalbewerking te volgen kunnen we putten uit een enorme kennis. Deze kennis gebruiken we om het productieproces van onze klanten met behulp van de nieuwste technologie te

Een praktijkvoorbeeld René van der Peet:“Vorig jaar had ik een klant die tapes wilde meten. In zijn opstelling kwam hij erachter dat de druk van de taster onvoldoende was. De klant wilde dus, via ons, de druk op deze tasters verhogen. HEIDENHAIN bleek voor een andere OEM’er als eens zoiets gemaakt te hebben. Met dit ‘special product’ konden wij die oplossing direct aan onze klant aanbieden.”

“De kennis zit niet meer op de werkvloer, maar in de werkvoorbereiding.”

Colofon:

HEIDENHAIN-INFO is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V. Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie: Mari-Anne Vermeulen Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE Postbus 92, 6710 BB EDE Tel. (0318) 58 18 00 Fax (0318) 58 18 70 Internet: www.heidenhain.nl

E-mailadressen: verkoop@heidenhain.nl service@heidenhain.nl documentatie@heidenhain.nl cursus@heidenhain.nl

Hoofdredactie: ing. W. Hofstee

Redactie: De redactieraad bestaat uit: - directie: ing. W. Hofstee - productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Veenendaal Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

optimaliseren. Daar ligt de kracht van ons advieswerk. Dit advieswerk doen we volstrekt onafhankelijk. In theorie kan ons advies leiden tot de aanschaf van een product door de klant dat níet via ons bedrijf verkrijgbaar is. Dat kan ons in feite niet schelen, als de klant maar bij de oplossing gebaat is. Zouden we alleen voor eigen parochie preken, dan ondergraven we onze missie waarin staat dat we streven naar langetermijnrelaties met onze klanten. De klant denkt niet meer in leveranciers, maar zoekt partners.”

Automatiseren en robotiseren is een must De markt globaliseert, constateert Esmeijer BV. Bijvoorbeeld China, met al zijn productiekracht, staat eigenlijk op de poorten van ons land te kloppen, héél dichtbij dus. Deze bedreiging kunnen de Nederlandse producenten alleen pareren door de kosten omlaag te brengen. Anders bestaan zij over een paar jaar niet meer. Manarm produceren is daartoe de sleutel. René van der Peet:“Het fabriceren van een hoogwaardig product in de metaalbewerking is zeer kennisintensief. Om een goed product van de machine te krijgen moet men eerst met vakmanschap het juiste programma genereren, een opspanning bedenken en de juiste gereedschappen uitzoeken. Ook het op het productieproces volgende controleproces vraagt veel aandacht. In de gemiddelde Nederlandse werkplaats is het nu nog zo dat de vakman maar ca. 20% van zijn tijd aan deze werkzaamheden spendeert. De rest van de tijd wordt gebruikt om de machine te beladen.

Hierdoor kampt de metaalbewerking nog steeds met een ietwat negatief imago. Men denkt aan vuile werkplaatsen met vijlsel op de grond, waar mannen in smerige overalls het zware werk verrichten. Door dat imago is de instroom van nieuwe vakmensen gering en dus de uitstroom aan vakkennis evenredig groot. Er vormt zich dus langzaam een schaarste aan goede vaklieden in de metaalbewerking. De vakkennis van deze mensen zal dus beter benut moeten worden om een gelijke of hogere output te realiseren. Door robots te plaatsen in de werkplaats en vakmensen te gebruiken voor de toelevering van de benodigde gegevens wordt de ‘vuile’ machinebediener ineens een keurige manager van zijn eigen productiecel.”

Manarm produceren is dus de enige weg om rendementsvol en kennisintensief te produceren. Ook aan de controle op de productie worden steeds hogere eisen gesteld. De huidige producttoleranties vragen om nauwkeurige meetapparatuur. HEIDENHAIN stelt de machinebediener in staat met de hoogste precisie de maatvoering van een product te controleren, waarbij de meetgegevens desgewenst direct teruggevoerd kunnen worden in het productieproces.

Manarm produceren zonder desinvesteringen Esmeijer BV heeft voor dit manarm produceren een klantgericht, gerobotiseerd concept. Elk bedrijf kan hierin zijn automatisering aanpassen aan de eigen wensen. Voor de één betekent dit een zo groot mogelijke autonomie, voor de ander is het beter beheersen van de doorlooptijd van het product van groot belang, of beide…. Binnen het concept is er plaats voor de huidige productiemiddelen. Een ondernemer die hiervoor kiest hoeft dus niet te desinvesteren en kan eerst rustig zijn positie bepalen.

Succesvolle Controllers-day HEIDENHAIN De recent gehouden Controllers-day die HEIDENHAIN en Esmeijer BV gezamenlijk georganiseerd hadden was een succes. Bezoekers konden via 4 workshops leren hoe men met de inzet van de systemen van HEIDENHAIN bewerkingsprocesen gecontroleerder kan laten verlopen. Laurens Hartmans:“Bij geautomatiseerde systemen speelt de betrouwbaarheid van het proces een grote rol. Alleen door een continue controle is manloze fabricage van hoogwaardige producten mogelijk.

Meer efficiency, kostenreductie en uitstekende kwaliteit

HEIDENHAIN speelt hierin met de huidige lijn meetsystemen een sleutelrol.” Veel klanten waren niet op de hoogte van de mogelijkheden binnen het HEIDENHAIN-programma. Laurens Hartmans: “Op deze dag konden wij klanten in één keer een heleboel bruikbare basisinformatie geven over onze producten. Via gerichte scholing zetten we dan stap 2 met deze klanten. Zij zien in dat die aanpak van onze zijde hen ook écht iets brengt: meer efficiency, meer kostenreductie en een uitstekende eindkwaliteit met de hoogste nauwkeurigheid.” Met name het HEIDENHAIN KGM 2D-controlesysteem oogstte veel belangstelling. Met dit systeem is het mogelijk om afwijkingen in bewerkingsmachines met behulp van een dynamische controle te constateren en te minimaliseren. Hierdoor zal de machine nauwkeuriger produceren. Wederom een stap op de weg naar optimaal produceren.

KGM 2D-controlesysteem

1 Nieuwe producten :

-SmarT.NC: een belangrijke vernieuwing

-Hoekmeetsystemen met holle as van 100 mm

2 Bob Hofstee: ‘halfgeleider- en elektronicaindustrie trekt aan’

3 Nieuwe uitvoering serie impulsgevers ROD 400 en ERN 400

5 Cursusoverzicht

6 BOM: Zéér nauwkeurige kankerbestraling met hoekopnemers van HEIDENHAIN

8 Nieuwe producten: Langere LIF 400 nu leverbaar

11 Beursoverzicht

12 Precisiebeµrs 2004 & Aandrijftechniek 2004

HEIDENHAINFO

smarT.NC-toetsen voor openen nieuwe gebruikers-interface van HEIDENHAIN

smarT.NC-navigatie voor snelle navigatie binnen een smarT.NCingavescherm Cursortoestenblok voor eenvoudig navigeren in Klaartekst en smarT.NC

De nieuwe gebruikers-interface van HEIDENHAIN

De nieuwe gebruikers-interface smarT.NC maakt het programmeren nog eenvoudiger. Met de overzichtelijke invulschermen maakt de gebruiker in een oogwenk het programma voor de gewenste NC-bewerking. Uiteraard wordt deze daarbij, tijdens het ingeven, door beelden op het scherm ondersteund.

En als men het programma in de Klaartekst-dialoog wil aanpassen? Geen probleem. Ook nu heeft HEIDENHAIN veel aandacht besteed aan de compatibiliteit. De gebruiker heeft altijd de mogelijkheid van smarT.NC naar Klaartekst en terug te wisselen. Niet alleen het programmeren maar ook testen en het aflopen van de programma’s is met smarT.NC mogelijk.

De TNC-besturingen van HEIDENHAIN waren altijd al gebruikersvriendelijk. De eenvoudige programmering in de HEIDENHAIN-Klaartekst-dialoog, op de praktijk gerichte cycli, de duidelijke functies van de toetsen en de informatieve grafische weergaven, maakten deze besturingen gedurende de laatste 25 jaar tot een van de meest favoriete werkplaatsgerichte besturingen.

Eenvoudig programmeren Met smarT.NC programmeert de bediener, met

behulp van ingaveschermen, nog eenvoudiger en overzichtelijker. Voor simpele bewerkingen hoeft men maar een paar velden in te vullen. Dat betekent echter geen beperking voor complexe bewerkingen: extra schermen verdiepen de functionaliteit van de betreffende bewerkingsstap.

Zoals gewend: beeldscherm en toetsenbord Op het eerste gezicht zien het beeldscherm en het toetsenbord er gewoon uit. Ervaren Klaartekstdialoogprogrammeurs voelen zich meteen thuis en werken zoals ze gewend zijn met de volledige functionaliteit van de iTNC. Alleen vallen er een paar groene toetsen op: de ene opent de smarT.NCinterface, de andere vereenvoudigen het navigeren binnen de ingaveschermen. De Klaartekst-dialoogprogrammeur zal als pluspunt vaststellen dat de cursortoetsen weer als separaat toetsenblok direct en trefzeker te bedienen zijn.

Grafische weergave: vol details en veelzijdig De verbeterde grafische weergave van de iTNC 530 geeft werkstukken nu veel gedetailleerder weer en ondersteunt u ook bij het testen van complexe vijfassige programma’s met meervlaksbewerkingen en gezwenkt bewerkingsvlak.

Bij een steeds groter aantal toepassingen zijn meetsystemen met specifieke eigenschappen nodig. Belangrijk zijn een absolute interface, een hoge beschermingsklasse, geringe inbouwafmetingen en een holle as met een grote diameter. De hoekmeetsystemen RCN 727 en RCN 827 met een holle-asdiameter van 100 mm voldoen volledig aan deze eisen.

Tot voor kort waren de meetsystemen RCN 727 en 827 alleen met een holleasdiameter van 60 mm beschikbaar. Nu is het de constructeurs gelukt een holle as van 100 mm te realiseren. Om dit te bewerkstelligen – bij gelijkblijvende minimale buitenafmetingen – is voor deze grote holle as de opbouw van het systeem volledig opnieuw ontworpen.

Deze RCN 727 en 827 met de nieuwe grote holle as, zijn voor wat betreft de montage aan de kant van de stator volledig compatibel met de overeenkomstige hoekmeetsystemen met een 60 mm holle as. Deze nieuwe uitvoering van de RCN 727 wordt volgens planning leverbaar vanaf oktober en de RCN 728 vanaf december van dit jaar.

smarT.NC: EEN BELANGRIJKE VERNIEUWING

en elektronicaindustrie trekt aan’

De branchecijfers van de Vimag en onze afzet in de halfgeleider- en elektronicaindustrie zijn tekenend voor de positieve marktontwikkeling. Er is een duidelijke opleving merkbaar in de halfgeleiderindustrie; het trekt aan. En niet alleen wij, als toeleverancier van apparatuur in deze hightech producten, merken dat, maar ook zeker de leveranciers van gereedschapmachines. Er wordt weer goed geïnvesteerd en naar verwachting zet dit ook volgend jaar nog door. Er zijn fabrikanten die de optimistische verwachting hebben dat de omvang van de halfgeleider- en electronica-industrie in 2007 verdubbeld zal zijn tot ruim 300 miljard dollar. Een enorme vraag wordt verwacht vanuit de consumenten in Azië. Wij hebben het druk en zijn blij dat onze toekomstverwachtingen, zij het wat vertraagd, nu toch gerealiseerd worden. Al bij het ontwerp van ons nieuwe pand in Ede dat we in april 2003 betrokken, was een stevige groei ingecalculeerd en nu is de ruimte in het pand ook daadwerkelijk nodig voor de extra medewerkers en voorraad, waardoor wij onze klanten adequaat kunnen helpen en ‘just in time’ toeleveren.

Klein, kleiner, kleinst... en ...???

De miniaturisatie zet onverminderd door. Bij de nieuwste chip zijn de smalste verbindingen op de chip nog maar 65 nanometer dik (65 miljoenste deel van een milimeter). Hiermee lijkt de fysieke grens van siliciumdioxide bereikt, maar nieuwe materialen worden al onderzocht. HEIDENHAIN Nederland ervaart in positieve zin de gevolgen van de ‘ramp-up’ in de halfgeleiderwereld met de daaraan gekoppelde positieve ontwikkeling in de gereedschapmachinebranche. Hieruit blijkt toch ook wel dat bedrijven zoals ASML en Philips trekkers zijn voor een complete industriële branche in Nederland. Als je de krant mag geloven lijkt China het land van de toekomst en overwegen veel bedrijven de productie daar onder te brengen.

Europa, let op uw zaak

Voor de Nederlandse industrie zou het een slechte zaak zijn als een bedrijf als Philips of ASML naar het Verre Oosten zou vertrekken. Ook voor de overheid is het zaak hiervoor te waken. Nederland is toch een land dat in belangrijke mate afhankelijk is van innovaties en hightechbedrijven. Concurreren is nog steeds mogelijk als men bereid is verder te automatiseren en te robotiseren. De kennisindustrie zal in belangrijke mate een krachtige impuls aan de werkgelegenheid moeten geven. Alleen als de ontwerp- en productiekennis ook daadwerkelijk in eigen land toegepast en benut kan worden is dit haalbaar. Een hightechbedrijf moet zijn kennis direct kunnen omzetten in werkende techniek. In dit kader is bijvoorbeeld de High Tech Campus van Philips een prachtig initiatief dat veel perspectief voor de toekomst biedt.

Internationaal herstel

Internationaal gezien constateert HEIDENHAIN dat er wereldwijd wat meer vertrouwen is in de economie en de investeringen toenemen, met name weer waar het gaat om de halfgeleider- en electronica-industrie. Ook de gereedschapmachine industrie toont wereldwijd duidelijk tekenen van herstel, waarbij de opleving in het Verre Oosten significant is.

Voor ons toch signalen waardoor wij de toekomst weer met vertrouwen tegemoet zien en ons focussen op de passende sales, service en support aan onze afnemers.

Beurzen Aandrijftechniek & Precisiebeµrs

De komende beurzen, klein van opzet en makkelijk te bezoeken, zijn ook voor u dé plaats voor een goede informatie-uitwisseling en, niet onbelangrijk, ook nieuwe oplossingen. De aanwezige HEIDENHAIN-medewerkers zijn goed geïnformeerd en kunnen u adequaat adviseren. Op de beurs Aandrijftechniek zullen wij uiteraard de nieuwste impulsgevers en hoekmeetsystemen demonstreren. Tijdens de Precisiebeµrsligt het accent uiteraard op de geminiaturiseerde en zeer nauwkeurige linialen en hoekmeetsystemen. Belangrijkste is dat wij onze klanten weer persoonlijk kunnen ontmoeten en de noviteiten kunnen bespreken. Ik hoop ook u persoonlijk te kunnen begroeten.

Bob Hofstee, directeur

‘Halfgeleider-

Nieuwe uitvoering ROD 400 en ERN 400

De serie impulsgevers ROD 400 en ERN 400, al jaren als industriestandaard gezien, zijn grondig aangepast. Belangrijke aanpassingen hebben geleid tot aanzienlijke verbetering van de schokbestendigheid, zodat de impulsgevers nu ook bij innovatieve toepassingen, zoals lasersnijmachines of pons-/nibbelmachines, kunnen worden ingezet zonder extra voorzieningen te treffen.

Trillingen tot 300 m/s 2, schokken tot 5000 m/s 2

De maximaal toegestane versnelling kon aanzienlijk verhoogd worden. Alle ROD 400-systemen met kabeluitgang zijn nu bestand tegen trillingen tot 300 m/s2 en tegen schokken tot 5000 m/s2. Hiermee zijn ze geschikt voor extreme omstandigheden. De speciale kabeluitgang zorgt ervoor dat deze kabel zowel axiaal als radiaal van de impulsgever weggeleid kan worden. Dit beperkt weer het grote aantal

varianten, vereenvoudigt de bestelmethode en verhoogt de beschikbaarheid.

Nog

kortere behuizing

Voor alle varianten met een axiale of radiale flensdoosaansluiting kon daarnaast ook nog de lengte van de behuizing verkort worden, waardoor deze even kort wordt als van de impulsgever met een kabeluitgang. Zo kan ook indien er weinig ruimte is vrij gekozen worden uit de verschillende aansluitmogelijkheden.

Aanbouw impulsgevers met een holle as Voor de aanbouw van impulsgevers met een holle as is de verandering t.a.v. klemming op de as belangrijk; deze is nu gelijk voor eenzijdig openalsook voor doorgaande holle-asvarianten.

BETERE PRESTATIES VOOR ELEKTRISCHE AANDRIJVINGEN

Een betere besturing bij geringere koppelrimpels, kleinere afmetingen, geringere toerentalafwijkingen. Dat zijn de eisen die aan moderne elektrische aandrijfsystemen gesteld worden en die dan ook in de technische ontwikkeling van impulsgever voor elektrische aandrijvingen naar voren komen. Bij dit soort meetsystemen zijn verbeteringen en innovaties noodzakelijk.

den toegepast. Dit laatste type heeft normaal gesproken een hoge beschermingsklasse om het binnendringen van de verontreinigde koelluchtstroom in de impulsgever te verhinderen.

Impulsgever met holle as ERN 480 met de universele statorkoppeling in de nieuwe uitvoering

Het soort aandrijving bepaalt in principe de eisen die aan een terugkoppelsysteem voor elektrische aandrijvingen gesteld worden. Zo zijn impulsgevers die in synchroonmotoren worden geïntegreerd heel anders dan die in combinatie met asynchroonmotoren met geforceerde koeling wor-

Een uitstekend systeem voor dit soort toepassingen is bijvoorbeeld de impulsgever voor aanbouw, de ERN 480. Om dit meetsysteem zo eenvoudig mogelijk op de meestal cilindrisch uitgevoerde motoras te kunnen monteren, wordt in het algemeen een holleasuitvoering gebruikt. De impulsgever wordt eenvoudig over de as geschoven en aan de kant van de motoras met een klemring vastgezet. De flens van het meetsysteem wordt via de statorkoppeling met de behuizing van de motor verbonden. Deze montagemethode staat kleine afwijkingen toe in de montagetoleranties van de gietdelen van de motor in axiale richting, zonder de overdrachtskwaliteit van de statorkoppeling van het meetsysteem negatief te beïnvloeden.

Overzicht van de beschikbare statorkoppelingen: bestaande koppeling (rechts), verbeterde koppeling (links), geoptimaliseerde koppeling voor axiale bewegingen +/- 5 mm aan flexodrukpersen (achter)

Overdrachtskwaliteit van de koppeling bepalend

De overdrachtskwaliteit van de koppeling is een van de factoren die de regelbaarheid van de aandrijving bepalen. Belangrijk is een zo groot mogelijke stijfheid in de meetrichting (torsiestijfheid), terwijl de koppeling ook zo groot mogelijke montagetoleranties alsmede axiale en radiale asbewegingen van de motoras ten opzichte van de motorbehuizing moet kunnen compenseren. De radiale asbewegingen, van bijvoorbeeld de aandrijving van een lift, kunnen in de orde van grootte van enkele tienden van millimeters liggen. Axiale asbewegingen, bijvoorbeeld in flexodrukpersen, uit hoofde van de werking daarvan, zelfs enige millimeters.

Grotere torsiestijfheden bij gelijkblijvende asbewegingen

De vernieuwde HEIDENHAIN-statorkoppeling realiseert nu grotere torsiestijfheden bij gelijkblijvende axiale en radiale asbewegingen. Hiermee worden kortere ‘opzwaai’tijden bij toerentalveranderingen bereikt, omdat de versterkingsfactor van de regelaar hoger kan worden ingesteld zonder de eigen frequentie te beïnvloeden.

Bij een maximaal toelaatbare axiale en radiale uitwijking van de motoras op het meetpunt verandert op grond van de symmetrische opbouw van de statorkoppeling de nauwkeurigheid van de meting slechts met enkele boogseconden. Bij het koppelen van de impulsgever via draadconstructies of stiften zijn de afwijkingen veel groter.

Galvanische scheiding tussen de as en de stator

Hiervoor biedt HEIDENHAIN een galvanische scheiding tussen de as en de stator van de impulsgever. De montagemethode en afmetingen van de impulsgever blijven ongewijzigd.

Bij koppeling aan de motor met een rotorkoppeling kan de galvanische scheiding van de as van de impulsgevers met de HEIDENHAIN-koppeling K17 verzorgd worden. Een kunststof montageklok bewerkstelligt een galvanische scheiding via de kant van de stator.

Voorkomt wervelstromen die de levensduur van de motor verkorten

Naast de verbetering van de regelbaarheid van de aandrijving, draagt de impulsgever ook bij aan een langere levensduur van de asynchroonmotor. Vooral asynchroonmotoren met grote afmetingen, zoals die bijvoorbeeld in roer- en maalwerken of bij de folieproductiesystemen worden toegepast, hebben vaak het probleem van wervelstromen, hetgeen duidelijk invloed heeft op de onderhoudsintervallen van de installatie. Hierbij loopt de wervelstroom door de kogellagers en dit leidt tot een langzame vernietiging van de kogelbanen van de motor of de impulsgever. De prestatie en de levensduur van deze motoren kunnen aanzienlijk worden verbeterd als de stroom door deze kogellagers van de motor en natuurlijk ook van de impulsgever ingeperkt wordt.

EEx-veilige impulsgever met kunststof montageflens en rotorkoppeling K17

Vereenvoudigt configuratie met EEx-beschermde uitvoering

Voor de opbouw met een askoppeling zijn tevens impulsgevers in een EEx-klasse leverbaar, die het bijvoorbeeld een ontwikkelaar van aandrijvingen voor roer- en maalwerken een stuk eenvoudiger kunnen maken. Het toepassingsgebied van deze impulsgevers reikt namelijk verder dan de gebruikelijke beschermde zones 2 en 22, en komt tot aan zone 1. Om aan de EEx-klasse volgens EG-richtlijn 94/9/EG (ATEX) te kunnen voldoen moet de elektronica van de impulsgever wel bij een bepaalde oppervlaktetemperatuur uitgeschakeld kunnen worden.

Asynchroonmotoren verwarmen, als gevolg van hun constructie, bij directe koppeling van de as de EEximpulsgevers nogal. Om te vermijden dat de aandrijving niet met een klap stil komt te staan, zonder toerental en terugmelding van de positie, geven de EEx-impulsgevers van HEIDENHAIN ongeveer 10 K onder de afschakeltemperatuur een additioneel schakelsignaal af. Hiermee blijft de aandrijving altijd onder controle, zodat het vermogen eruggeschroefd kan worden, of de aandrijving op gecontroleerde wijze kan worden gestopt.

Driemaal hogere trillingsbelasting

Ondanks de kortere lengte van deze serie met de buitendiameter van 58 milimeter, heeft deze reeks toch nog betere specificaties dan voorheen. Zo zijn deze systemen tot driemaal beter bestand tegen trillingen als antwoord op de hogere eisen met betrekking tot de robuustheid.

33 miljoen meetstappen per omwenteling Om de regeling en betrouwbaarheid te verbeteren en de kostprijs toch te verlagen, worden de absolute impulsgevers met optische aftasting net als de absolute impulsgevers zonder eigen lagering met inductieve aftasting, met een geïntegreerde interpo-

Door wervelstroom beschadigde kogellager

latie uitgevoerd. De resolutie van 13 bit, hetgeen overeenkomt met 8192 meetstappen per omwenteling, wordt nu door een 25-bits resolutie (circa 33 miljoen meetstappen per omwenteling) vervangen. Deze resolutie voldoet voor de actuele en de toekomstige regelingen bij toenemende prestaties van de besturingen met betrekking tot de meetwaarden voor de positie en de snelheid.

De overdracht van de meetwaarde loopt via de EnDat 2.2-interface. Aanvullende analoge signalen, zoals tot nu toe gebruikelijk, zijn bij een de 25-bits resolutie en een overdracht van de positie binnen ongeveer 6 ms niet meer nodig. Hierdoor kan er in plaats van de huidige kabel – met 16 aders, binnenen buitenafscherming – bij de EnDat 2.2-interface een kabel gebruikt worden met slechts 6 aders en uitsluitend een buitenafscherming.

In tegenstelling tot vergelijkbare high-speed-interfaces hoeven geen kostbare CAT-5-kabels toegepast te worden, maar voldoet de standaard 12-polige

kabel en standaardstekers M12. Dit levert behoorlijke kostenbesparing in de bekabeling. Omdat de signaaloverdracht puur digitaal is, kunnen de positiewaarden veel beter tegen storingen beveiligd worden en daardoor ook preciezer aan de volgelektronica worden overgedragen.

Optimale thermische belasting van de aandrijving Het overdrachtsprotocol EnDat 2.2 is compatibel met versie 2.1 en biedt meer functies die een betere benutting van de aandrijving mogelijk maken. Zo zijn de wikkelingen van synchroonmotoren bestand tegen temperaturen van meer dan 120 graden Celsius. Dit temperatuurbereik kan echter niet worden toegepast, omdat de elektronica van de impulsgever in de motor niet zo warm mag worden. Om de aandrijving wel optimaal te kunnen benutten, is informatie nodig over de temperatuur van de impulsgever en de wikkelingen in de motor.

De verbeterde impulsgevers ECN 1325 en EQN 1337 meten deze temperaturen, digitaliseren deze waarden en geven deze informatie via de datastroom van de positiewaarden door aan de volgelektronica. Hiermee kunnen de tot nu toe voor de temperatuurmeting gebruikte aders in de verbindingskabel komen te vervallen.

Met deze nieuwe impulsgevers voor de synchroonmotoren zijn de meetwaarden commutatief te bepalen, evenals de snelheid, versnelling, temperatuur en positie. Dit laatste ook over meer omwentelingen absoluut.Daarnaast kunnen de gegevens over de geautomatiseerde inbedrijfname van het meetsysteem en de motor in het EEPROM vastgelegd worden.

Gezondheidszorg benieuwd naar prestaties vernieuwde BOM

ZÉÉR NAUWKEURIGE KANKERBESTRALING MEDE DANKZIJ HOEKOPNEMERS VAN HEIDENHAIN

Bestraling is een reguliere therapie voor kankerpatiënten. De nauwgezetheid waarmee dit dient te gebeuren

was voor de Nederlandse firma Accessories Radiotherapy reden om enkele jaren geleden het Body Outline

Measurement device te ontwikkelen. Dé invulling van een hiaat in bestralingsland volgens de heer W.H.C. Theunissen die het Body Outline Measurement (BOM) device samen met zijn compagnon Hans van Straalen ontwikkelde. Inmiddels wordt het nieuwste generatie BOM device getest, bedoeld om de storingsgevoeligheid van een eerdere versie te reduceren.

De Eindhovense firma Accessories Radiotherapy importeert en produceert hulpmiddelen voor radiotherapie, bedoeld om kankerpatiënten te bestralen. Alleen al in Nederland zijn 21 instituten actief met radiotherapie. Naast het vertegenwoordigen op de Nederlandse markt van drie buitenlandse producenten maakt Accessories Radiotherapy ook zelf producten. Zoals sets met ondersteuningskussentjes voor patiënten die bestraald worden. Maar vooral richt Accessories Radiotherapy momenteel haar focus op het perfectioneren van een eigen vinding: het Body Outline Measurement device. De heer Theunissen van Accessories Radiotherapy werkt hiervoor samen met een compagnon: Hans van Straalen. Deze is hoofd van een serviceteam en verantwoordelijk voor de bestralingsapparatuur van de radiotherapie in het Eindhovense Catharina ziekenhuis.

Eerst simuleren, dan bestralen Kankerpatiënten worden bestraald met lineaire versnellers. Daarmee kun je onder tal van hoeken en met diverse veldgroottes nauwgezet patiënten bestralen. Maar elke bestraling begint met een simulator waarop de behandelend arts de bestraling nabootst. Deze simulator geeft de radiotherapeut de kans vooraf exact te bepalen hoe hij een tumor wil bestralen, onder welke hoek, enzovoorts. De gegevens uit deze simulator moeten worden overgebracht naar een planningscomputer en worden ingetekend binnen de omtrek van de patiënt. De heer Theunissen: “Daarvoor hebben we enkele jaren geleden het Body Outline Measurement device ontwikkeld, een accessoire voor de simulator. Een

apparaat dat je simpelweg in de accessoiregleuf van de simulator schuift. Als je klaar bent met de simulatie staan de bestralingsgebieden aangetekend, plus de veldgrenzen. Maar ook wil de radiotherapeut de omtrekgegevens hebben van de patiënt. Die omtrekmeetgegevens gaan in de planningscomputer, plus alle gegevens van de simulator. Als dit in kaart brengen klaar is, zitten deze gegevens netjes in de pc van de besturingseenheid van het eigenlijke bestralingsapparaat. Het bestralen kan dan beginnen.”

Een stuk secuurder Nog steeds maken medici deze body outline measurements van patiënten op andere manieren. Bijvoorbeeld met loodstrips die om een patiënt werden gelegd of aangedrukte gipsverbanden die harden en nagetekend worden. Maar bijvoorbeeld zo’n loodstrip volgt weliswaar de contouren van een patiënt, maar niet in detail. De heer Theunissen: “Ook is het gangbaar om te werken met frames met een soort breinaalden die boven en opzij tegen de patiënt worden geduwd. De ruimte tussen die pennen geeft dan de contour van de patiënt aan. Deze gegevens gaan vervolgens de computer in. Het Body Outline Measurement device werkt nóg secuurder dan deze gedateerde methoden.”

Hoekopnemers van HEIDENHAIN

De heer Theunissen: “Ons Body Outline Measurement device maakt al deze gedateerde methoden overbodig. De BOM is een klein en makkelijk handelbaar accessoire dat je zo in de accessoiregleuf van de simulator kunt duwen. Aan de BOM zit een arm met drie gewrichten. In elk van de drie gewrichten is een hoekopnemer geplaatst van HEIDENHAIN: de ERO 1470 1000 met geïntegreerde 10-voudige interpolatie. De ERO is een incrementele impulsgever met een hoge interpolatie. Deze drie hoekopnemers berekenen de coördinaten van het uiteinde van

De heer W.H.C. Theunissen

De heren Theunissen en Van Straalen: ‘Een uitgekiende testopstelling’.

Gaffel met ingebouwde hoekopnemer.

de arm in de ruimte. Op het moment dat je de patiënt aanraakt op een punt, via een schakelaartje, wordt dit meetpunt in de ruimte via infrarood signaal doorgeven naar een ontvanger, aangesloten op de pc. Dit punt staat rechtstreeks in de pc, geschikt als gedetailleerde en nauwkeurige input voor het behandelplan. Zo doe je dat rondom de hele patiënt.”

Snel, secuur en betaalbaar Bijzonder aan de BOM is niet alleen zijn nauwkeurigheid, maar ook zijn snelheid van werken. Binnen de gezondheidszorg is snelheid cruciaal, omdat er met dure apparatuur wordt gewerkt, bediend door hooggeschoolde specialisten. Vertraging door een te langzaam werkend hulpmiddel is dan erg jammer. De BOM is daarom ontworpen om zijn gedetailleerde meetwerk snel te verrichten. De heer Theunis-

sen: “Alle drie de werkvelden die nodig zijn om een patiënt te bestralen, meet en verwerkt de BOM binnen een halve minuut. Razendsnel dus. Ook kan iedereen de BOM bedienen, dit maakt het werken ermee goedkoper.” Verder is de BOM van Accessories Radiotherapy ongeveer de helft goedkoper dan versies die concurrenten op de markt brengen.

De voordelen van de nieuwste generatie Het eerste ontwerp van de BOM dateert alweer van enkele jaren geleden. Na verkoop van enkele exemplaren bleek de storingsgevoeligheid van deze exemplaren in de praktijk nog te groot, reden om de verkoop te staken. De heer Theunissen: “Inmiddels hebben wij, in samenwerking met technisch tekenbureau TTHM/TTMD een tweede generatie ontwikkeld, waarbij o.a. de eerdere hoekopnemers van HEIDENHAIN zijn vervangen door de genoemde ERO 1470 1000. Daarmee voeren we nu testen uit. Mechanisch is alles kant-en-klaar, elektronisch ook en de software bevindt zich in de eindfase. Onder andere de Vrije Universiteit, bezitter van de BOM van de eerdere generatie, wil heel graag de nieuwste versie testen. De nieuwe BOM heeft geen losse armen, maar een gaffel met daartussenin een hoekopnemer. Dat is veel betrouwbaarder in het gebruik. HEIDENHAIN was bekend bij mijn compagnon Hans van Straalen. Hij is verantwoordelijk voor de gedeelten binnen de BOM die te maken hebben met elektronica en software. Na een uitgebreide inventarisatie van leveranciers en hun hoekopnemers kwam hij uit bij HEIDENHAIN. In oktober vinden er in Nederland en Amerika grote beurzen plaats op het gebied van radiotherapie. Dan willen we de nieuwe generatie BOM uitgetest en uitontwikkeld hebben. In de wereld is een aantal grote spelers dat apparatuur levert voor radiotherapie. Ons doel is hen te bewegen om ons accessoire standaard mee te leveren met hun bestralingsapparatuur. En zo leveren wij een extra ‘wapen’, voorzien van de uiterst preciese apparatuur van HEIDENHAIN, in de strijd tegen die verschrikkelijke ziekte die kanker heet.”

Plot meetgegevens

“Na een uitgebreide inventarisatie van leveranciers van hoekopnemers kwam Accessories Radiotherapy uit bij HEIDENHAIN.”

BOM, compact op te bergen

LIF 400 NU TOT 1020 MM LEVERBAAR

Open lengtemeetsystemen van meer dan een meter

Het interferentiële open lengtemeetsysteem LIF 400 werd al in 2002 geïntroduceerd. Met meetlengtes tot 220 mm werd een SUPRADUR-faserooster op de markt gebracht. Naar aanleiding van de vele verzoeken van onze afnemers worden nu meetlengtes tot 1020 mm geleverd. Deze systemen worden op basis van het DIADUR-principe geproduceerd.

Meetsystemen voor lineaire motoren in de halfgeleiderindustrie

In de halfgeleiderindustrie en automatiseringstechniek worden steeds preciezere en ook snellere machines vereist. Alleen zo kan men voldoen aan de toenemende eisen met betrekking tot de miniaturisatie, kwaliteit en productiekosten. In deze zeer dynamische toepassingen op machines die met één of meer assen zijn uitgerust, worden in toenemende mate lineaire motoren toegepast. Voordelen van deze directe aandrijvingen zijn, onder andere, de geringe slijtage en onderhoudsbehoefte alsmede een hoge productiviteit. Deze productiviteit kan echter alleen dán toenemen als zowel de besturing, de motor, de machinestructuur als het positiemeetsysteem optimaal op elkaar zijn afgestemd.

Direct drives stellen hogere eisen aan de kwaliteit van de signalen van het meetsysteem en optimale meetsysteemsignalen bieden de volgende voordelen:

• verminderen vibraties in de structuur van de machine

• verhinderen de geluidsbelasting door snelheidsafhankelijke motorgeluiden

• vermijden overbodige warmteontwikkeling

• staan het maximaal mechanische nominaal vermogen van de motor toe

Uit bovenstaande blijkt dat de prestaties van de lineaire motor op het gebied van nauwkeurigheid, loop- en opwarmingsgedrag worden bepaald door de keuze van het positiemeetsysteem.

Opbouw van directe aandrijvingen

Beslissend voordeel van directe aandrijvingen is de zeer stijve koppeling tussen het bewegende deel en

de rest van de constructie, zonder verdere overdrachtselementen. Hierdoor kunnen in zo’n regelkring veel hogere versterkingsfactoren worden toegepast dan in conventionele regelkringen.

Snelheidsmetingen in directe aandrijvingen Bij directe aandrijvingen zijn er geen additionele impulsgevers voor het bepalen van de snelheid. Waarden voor de positie en de snelheid worden bij lineaire motoren via een lengtemeetsysteem en bij directe roterende aandrijvingen via een hoekmeetsysteem bepaald. Omdat de mechanische koppeling tussen het toerentalmeetsysteem en de positioneeras ontbreekt, moet het positiemeetsysteem een voldoende hoge resolutie hebben om ook bij langzame bewegingen een exacte snelheidsregeling mogelijk te maken. De snelheid wordt berekend aan de hand van de per tijdseenheid afgelegde weg. Dit principe, dat ook wordt toegepast bij conventionele aandrijvingen, bestaat uit een differentiaal die perio-

dieke verstoringen of ruisen van het signaal versterkt. In het bijzonder bij directe aandrijvingen neemt, door de enorme versterkingsfactoren van de regelkring, de invloed van de signaalkwaliteit op het regelgedrag toe.

Interpolatie van signalen noodzakelijk Moderne meetsystemen beschikken over een incrementeel, dus tellende, of absolute positieopname. De informatie over de afgelegde weg wordt in het meetsysteem omgezet in twee verschoven sinussignalen van 90 graden.

Bij beide principes is het, om de vereiste hoge resolutie te halen, noodzakelijk deze sinusvormige signalen te interpoleren. Als gevolg van een niettoereikende aftasting, door vervuiling van de verdeling en door een gebrekkige signaalverwerking, kunnen de signalen van de ideale sinus gaan afwijken. Tijdens de interpolatie ontstaat een periodieke positieafwijking binnen de signaalperiode van het uitgangssignaal van het meetsysteem, aangegeven als de positieafwijking binnen een signaalperiode of als de interpolatiefout. Bij hoogwaardige meetsystemen bedraagt deze fout typisch 1 tot 2% van de signaalperiode.

Effect van de interpolatiefout op warmte- en geluidsproductie

Bij een toenemende frequentie van de interpolatiefout kan de aandrijving het foutverloop niet meer volgen. Echter, de door de interpolatieafwijkingen ontstane stromen verhogen de geluidsproductie en leiden tot extra opwarming van de motor. Een vergelijking tussen de werking van lengtemeetsystemen met kleine en grote interpolatieafwijkingen geeft het belang aan van hoogwaardige positiesignalen.

Het gebruikte lengtemeetsysteem van het type LIDA veroorzaakt bijna geen verstoringen in de motorstroom; de motor laat een rustige loop zien en ontwikkelt weinig warmte. Worden door ontregeling van de signalen van hetzelfde meetsysteem de interpolatiefouten vergroot, dan ontstaan bij dezelfde instellingen van de regelaar grote verstoringen in de motorstroom, met als gevolg een sterke geluidsproductie en opwarming van de motor.

Dynamisch gedrag

Bij directe aandrijvingen worden vaak digitale filters voor het afvlakken van de meetsysteemsignalen gebruikt. De faseverschuiving door deze filtering moet echter tot een minimum beperkt blijven, omdat anders met een vermindering van de dynamische nauwkeurigheid rekening gehouden moet worden. Positiemeetsystemen met een optimale signaalkwaliteit helpen de inzet van filters te vermijden; de bandbreedte van de regeling blijft bestaan.

Positiemeetsysteem voor directe aandrijvingen

Voor een optimaal gebruik van directe aandrijvingen in de halfgeleiderindustrie zijn dus linialen nodig die een kwalitatief hoogwaardig positiesignaal met kleine interpolatieafwijkingen genereren. Meetsystemen met het foto-elektrische aftastprincipe zijn daarvoor bijzonder geschikt, omdat met deze methode zeer fijne verdelingen kunnen worden afgetast en zo bijgedragen wordt aan het potentieel van directe aandrijvingen.

Motorstroom [A]

Motorstroom van een directe aandrijving met een positiemeetsysteem:

A: met kleine interpolatie-afwijkingen B: met grote interpolatie-afwijkingen

Tijd [s]

Opwarmgedrag van een lineaire motor, regeling en meetsysteem:

A: met kleine interpolatie-afwijkingen B: met grote interpolatie-afwijkingen

Glas of staal voor exacte verdelingen HEIDENHAIN-meetsystemen met optische aftasting maken gebruik van maatverdelingen uit homogene materialen. Als dragermateriaal dienen glas- of staalsoorten en bij grote meetlengten worden stalen banden toegepast. De fijne verdelingen – typische delingsperioden zijn 40 µm tot minder dan 1 µm –worden via een fotolithografisch proces geproduceerd. Ze hebben een zeer hoge randscherpte en gelijkmatigheid: basisvoorwaarden voor kleine interpolatiefouten en daarmee een rustige loop en hoge regelkringversterkingsfactoren.

Slijtagebestendige maatverdelingen Bij open lengtemeetsystemen wordt de maatverdeling door de aard van de constructie zwaar belast. HEIDENHAIN gebruikt daarom robuuste verdelingen die op speciale wijzen worden geproduceerd. Bij het DIADUR-principe worden de structuren uit chroom op een drager van glas of staal aangebracht. Het AURODUR-principe omvat stalen maatbanden met een harde goudlaag.

Bij SUPRADUR wordt op de reflecterende onderlaag eerst een transparante laag aangebracht. Daarop wordt als verdeling een extreem dunne chroomlaag aangebracht. Deze meetsystemen zijn nauwelijks gevoelig voor vervuiling. Door de platte structuren zijn er praktisch geen mogelijkheden voor stof, vuil en vocht om zich te hechten aan de maatverdeling. De productiemethoden van HEIDENHAIN garanderen een langdurig goede signaalkwaliteit die ten goede komt aan de veeleisende toepassing van directe aandrijvingen.

SUPRADUR-principe: optische 3D-verdeling met vlakke structuur

reflecterende onderlaag

HH-info28-1a_v 06-09-2004 15:48 Pagina 10

Lissajous-figuur

Geoptimaliseerd aftastprincipe

Niet alleen de hoge kwaliteit van de roosterverdeling, maar ook het aftastprincipe is verantwoordelijk voor kleine interpolatiefouten. Open lengtemeetsystemen van HEIDENHAIN werken met één-veldaftasting, met als voordeel dat de uitgangssignalen uit slechts één aftastveld gegenereerd worden. Dit grote aftastveld en de speciale optische filtering door de structuur van het tegenrooster en fotosensor genereren uitgangssignalen met een constante kwaliteit over de gehele meetlengte.

De voordelen zijn:

• geringe signaalruis

• kleine interpolatiefouten

• hoge verplaatsingssnelheden

• goede regelbaarheid bij direct-drive-motoren

• geringe opwarming van de motor

Signaalopwekking met het ‘afbeeldend meetprincipe’ (LIDA 400)

Het ‘afbeeldend meetprincipe’ werkt, eenvoudig beschreven, met signaalverwerving door middel van optische schaduw. Twee streeproosters met, bijvoorbeeld, een gelijke delingsperiode, liniaal en aftastplaat, worden ten opzichte van elkaar verplaatst. Het materiaal van de aftastplaat is lichtdoorlatend, terwijl ook de maatverdeling van een lichtdoorlatend of reflecterend materiaal is voorzien. Valt nu parallel licht door een rooster, dan ontstaan op een bepaalde afstand lichte en donkere velden. Deze worden ‘afgebeeld’ en hier bevindt zich het tegenrooster met een gelijke delingsperiode.

Bij een relatieve beweging van beide roosters ten opzichte van elkaar, wordt het doorvallende licht gemoduleerd. Als de gaten tegenover elkaar staan, schijnt er licht doorheen. Bij streepjes heerst er schaduw. Foto-elementen genereren uit deze lichtveranderingen een elektrisch signaal. De speciale verdeling filtert daarbij het licht op een dusdanige wijze dat bijna sinusvormige uitgangssignalen ontstaan.

In een XY-weergave op een oscilloscoop resulteren deze in een zgn. Lissajous-figuur; bij ideale uitgangs-

signalen ontstaat in het midden een cirkel (zie afbeelding). Afwijkingen in de cirkelvorm en de positie ervan veroorzaken positieafwijkingen binnen een signaalperiode en grijpen daarmee dus direct in op het meetresultaat. De grootte van de cirkel, overeenkomstig de amplitude van de uitgangssignalen, mag binnen bepaalde grenzen variëren zonder de meetnauwkeurigheid te beïnvloeden.

Afwijkingen in de cirkelvorm leiden bij directe aandrijvingen tot geluidsproductie, slechte regelbaarheid en additionele opwarming.

Weinig gevoelig voor vervuiling Productiemachines en manipulatoren in de elektronica-industrie vereisen hoge versnellingen en een compacte bouw. Omdat open lengtemeetsystemen zonder wrijving werken en door het ontbreken van een behuizing extreem klein en licht van gewicht zijn, worden deze veelal gebruikt. De bijzondere aftastprincipes en productiemethoden van HEIDENHAIN bieden ook zonder ombouw een ‘ongevoeligheid’ voor vervuiling en waarborgen een hoogwaardig meetsignaal.

Onze open lengtemeetsystemen werken, als beschreven, met de één-veldaftasting, waarbij slechts één aftastveld gebruikt wordt voor het genereren

Condensor Lichtbron LED

Colofon: HEIDENHAIN-INFO is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V. Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie: Mari-Anne Vermeulen Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE Postbus 92, 6710 BB EDE Tel. (0318) 58 18 00 Fax (0318) 58 18 70 Internet: www.heidenhain.nl

E-mailadressen: verkoop@heidenhain.nl service@heidenhain.nl documentatie@heidenhain.nl cursus@heidenhain.nl

Hoofdredactie: ing. W. Hofstee

Redactie: De redactieraad bestaat uit: - directie: ing. W. Hofstee - productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Veenendaal Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

toepassing signaal-max.

van de aftastsignalen. Lokale vervuilingen van de maatverdeling, bijvoorbeeld vingerafdrukken ontstaan gedurende de montage of olievlekken uit geleidingen, beïnvloeden de lichtintensiteit op de signaalcomponenten en daarmee overeenkomstig de aftastsignalen. De uitgangssignalen veranderen daardoor in amplitude, echter niet in offset en faseverschuiving. Deze signalen zijn zoals altijd hoog te interpoleren; de interpolatiefouten blijven klein.

Het grote aftastveld reduceert de gevoeligheid voor vervuiling nog een keer, wat de kans op uitval van een systeem door vervuiling nog verder reduceert. De LIDA 400 en LIF 400 bijvoorbeeld, met een in vergelijking tot de delingsperiode zeer groot aftastveld van 14,5 mm2, leveren zelfs bij verontreinigingen met een doorsnede van 3 mm nog hoogwaardige meetsignalen. De positieafwijkingen blijven ver onder de waarde die als nauwkeurigheidsklasse van het meetsysteem is aangegeven. Belangrijk is dus dat optische meetsystemen met geringe gevoeligheid voor vervuiling een optimaal aftastprincipe hebben alsmede een groot aftastveld en een vervuilingongevoelige maatverdeling.

Realistische aanbouwtoleranties

Aan zeer kleine signaalperioden zijn in het algemeen zeer kleine toleranties wat betreft de afstand tussen aftastkop en maatband verbonden. Het interferentiële aftastprincipe van de LIF 40 maakt het, net als bij het nieuwe aftastrooster van de LIDA 400, ondanks de kleine signaalperioden mogelijk met realistische montagetoleranties te werken. De signaalamplitude verandert binnen de montagetoleranties slechts minimaal, hetgeen bepalend is voor de hoge betrouwbaarheid van de maatgevende open lengtemeetsystemen van HEIDENHAIN.

Lengtemeetsystemen voor lineaire motoren

Dit alles maakt de open lengtemeetsystemen van HEIDENHAIN bij uitstek geschikt voor het gebruik bij nauwkeurige en snelle machines in de halfgeleiderindustrie en automatiseringstechniek. Ondanks de open bouwwijze zijn ze ongevoelig voor vervuiling, garanderen ze een langdurige stabiliteit en zijn ze snel en eenvoudig te monteren.

Op grond van hun geringe gewicht en compacte afmetingen zijn de meetsystemen uit de serie LIF, LIP en LIDA bijzonder geschikt voor de toepassing in combinatie met lineaire motoren.

5 T/M 8 OKTOBER UTRECHT

INNOVATIES, ONTWIKKELINGEN EN OPLOSSINGEN

Als bezoeker kunt u zich op Aandrijftechniek 2004 in één keer op de hoogte stellen. U vindt er alle innovaties, ontwikkelingen en oplossingen op het gebied van aandrijftechniek, productieautomatisering en besturingstechniek. Samen met de andere beurzen van De Industriële Week biedt Aandrijftechniek een up-to-date beeld van de totale productieketen. Die andere beurzen kunt u trouwens gratis bezoeken met uw toegangsbewijs voor Aandrijftechniek 2004.

Het is belangrijk innovaties toe te passen en zelf innovatief bezig te blijven. Om te blijven concurreren, is het noodzakelijk te investeren in nieuwe technologieën. Interessante ontwikkelingen en praktische oplossingen op het gebied van de meetsystemen zijn bij ons voorhanden en bieden u wellicht nieuwe kansen om producten en componenten, met veel toegevoegde waarde, te ontwikkelen. Het contact op deze beurs tussen uw bedrijf en onze specialisten is vast (niet weer wellicht) wellicht de aanzet om specifieke kennis en technologieën in te zetten voor toepassingen in de praktijk.

Op onze stand demonstreren wij u graag de laatste ontwikkeling rond de miniaturisatie van de diverse series incrementele en absolute impulsgevers en linialen, alsmede de mogelijkheden met onze geavanceerde meettasters.

Speciale aandacht Incrementele

impulsgevers

Met name de ROD & ERN 400 zijn na de redesign de extra aandacht waard. Aanpassingen zorgen voor aanzienlijke verbetering van de schokbestendigheid, zodat de impulsgevers nu ook bij innovatieve toepassingen, zoals lasersnijmachines of pons-/nibbelmachines, kunnen worden gebruikt.

NIEUWSTE TECHNOLOGIEËN VOOR PROCES- EN PRODUCTINNOVATIES

Het congres & de vakbeurs in Veldhoven bieden u ook dit jaar weer onafhankelijke lezingen en presentaties van vele leveranciers. In november 2004 zal de vierde editie van de Precisiebeµrsplaatsvinden; belangrijk voor bedrijven en kennisinstellingen die in precisietechnologie zijn gespecialiseerd. Deze technologie ontwikkelt zich in een hoog tempo, waarbij de grenzen nog lang niet zijn bereikt. Dit vraagt om specialisatie op vele gebieden. Samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen is daarbij noodzakelijk om specialistische kennis en technologieën te mobiliseren voor nieuwe oplossingen.

Onze stand heeft nieuws voor iedereen die is geïnteresseerd in precisietechnologie. Of u nu inkoper, productontwikkelaar of constructeur in het micro- of nanometergebied bent, onze specialisten kunnen u zeker helpen met de realisatie van nieuwe projecten in fijnmechanica, motion control, oppervlaktebehandeling, microtechnologie, microassemblage, optica, etc.

Miniaturisatie in de ‘spotlights’

In de zeer complexe lichttechnologie en de halfgeleiderindustrie is het essentieel dat de machines, van glasvezel-lasinstallaties tot optische-inspectiesystemen, met zeer hoge resoluties werken en zeer nauwkeurige bewegingen kunnen uitvoeren. Voortdurende technologische verbeteringen in lengtemeetsystemen, met nog kleinere afmetingen en extra functies, bieden de machineproducenten nu nog hogere verplaatsingssnelheden en een uitstekende kwaliteit van de regeling, door een zeer hoge signaalkwaliteit door betrouwbare interpolatie. Het tentoongestelde programma is hier uiteraard op afgestemd en met name het vernieuwde interferentiële open lengtemeetsysteem LIF 400 staat onder de spot en is zeker de moeite van het bekijken waard.

Lif 400

Nog kortere behuizing

Alle modellen, ongeacht het type aansluiting, zijn nu even lang, waardoor er vrij gekozen kan worden uit verschillende aansluitmogelijkheden.

Wij ontvangen u graag!

5-8 oktober Jaarbeurs Utrecht,Hal 12,stand 12.D.051

Ma t/m wo: 10.00 tot 17.30 uur

Donderdag: 10.00 tot 19.30 uur

Vrijdag: 10.00 tot 17.00 uur

Ons zusterbedrijf ETEL, o.a. met haar directdrive motoren, kunt u in de stand 12 C 050 naast ons vinden.

GRATIS ENTREE ZONDER WACHTTIJD

Toegang tot de beurs is gratis als u nu voorregistreert. Aan de kassa betaalt u € 20. Met één minuutje van uw tijd bent u verzekerd van gratis toegang zonder wachttijden! U kunt zich voorregistreren met een klik via de link op onze website: www.heidenhain.nl

Bouwers van de micromechanica informeert ons team ook graag wat HEIDENHAIN te bieden heeft voor de specifieke, gespecialiseerde branches, zoals de elektronica- en de halfgeleiderindustrie, inclusief de machinebouw en industriële automatisering,

Ons dochterbedrijf en specialist in ‘direct drive technology’, ETEL BV, zal ook met een eigen stand in de Kempenhal aanwezig zijn en wel in de stand naast ons.

Stand HEIDENHAIN in Kempenhal

Hal 12, stand 12.D.051

GRATIS ENTREE

De beurs is woensdag 10 endonderdag 11 november van 09.30 tot 17.00 uur gratis toegankelijk en u vindt onze stand in de Kempenhal.

NH Koningshof Hotel, Locht 117, 5504 RM Veldhoven (bij Eindhoven).

Bob Hofstee draagt leiding goedlopend bedrijf over aan Jaap Bazuin

Na 15 jaar geeft directeur Bob Hofstee het stokje over aan Jaap Bazuin, inmiddels sinds november in zijn nieuwe functie actief en terugkijkend op een plezierige en intensieve inwerkperiode.

Jaap Bazuin (38) heeft vanuit achtergrond en werkervaring affiniteit met industriële elektronica en de vergaande automatisering hiervan. Zo werkte hij de laatste elf jaar bij Schlumberger/Actaris, een bedrijf gespecialiseerd in meet- en regeltechniek voor toepassingen in energie- en waterdistributie, waar hij verantwoordelijk was voor het commerciële beleid in Nederland.

Nieuwe toepassingen en markten

Bob Hofstee (62):”Ik heb er voor gekozen om na 40 jaar intensief werken gebruik te maken van onze vroegpensioenmogelijkheid en het is juist nú een uitstekend moment om HEIDENHAIN NEDERLAND over te dragen. Het afgelopen jaar sloten wij af met een goed resultaat en de verwachtingen zijn dat de groei gecontinueerd kan worden. Na het aantrekken van de economie, plukken wij nu de vruchten van onze jarenlange inspanningen. Onze nieuwe toepassingen worden daadwerkelijk ingezet, ook in voor ons nieuwe markten.

Ik heb alle vertrouwen in mijn opvolger en het is geruststellend dat ik het bedrijf achterlaat met een enthousiast team, gegroeid van zeven naar 22 medewerkers, uitstekende accommodatie en een gezonde bedrijfsvoering.”

Jaap vult aan:”Als je ziet wat HEIDENHAIN inves-

teert in ontwikkeling en haar productiefaciliteiten, is het snel duidelijk dat zij haar plaats als markt- en technologieleider, en de daarbij bijbehorende innovatieve rol, niet gauw zal verliezen. Onder andere de nauwkeurigste meetsystemen komen, wereldwijd gezien, nog steeds uit Traunreut.”

Uitbreiding high tech productiefaciliteiten “Voor mij was het bezoek aan de hightech productiefaciliteiten met de cleanrooms tekenend voor de zeer hoge kwaliteitsstandaard en ik wist dat ik graag een bijdrage aan het succes van deze onderneming wilde leveren. Om ook in de toekomst nummer één te kunnen blijven wordt er stevig geïnvesteerd. Zo is er op dit moment een bouwput van 16 meter diep met een oppervlak van 6000 m2, zo groot als een voetbalveld. Hier komt de uitbreiding van de productie- en ontwikkelcapaciteit in een pand van vijf verdiepingen.”

Bob: “Toonaangevend voor de kwaliteit is ook de productie van halffabrikaten in eigen beheer. Het is conform de filosofie van de oprichter Dr. Johannes Heidenhain dat je alleen zo de optimale kwaliteit kunt waarborgen.”

Jaap vervolgt: “Het is indrukwekkend dat HEIDENHAIN zo eigenwijs is om alle benodigde knowhow en productiefaciliteit in huis te halen,

smarT.NC-toetsen voor openen nieuwe gebruikersinterface van HEIDENHAIN

smarT.NC-navigatie voor snelle navigatie binnen een smarT.NC-ingavescherm

zodat op die manier ook de kwaliteit volledig beheersbaar is. Daarnaast houden wij bepaalde kennis ook graag in huis. Mijn uitdaging is het om de mooie resultaten van Bob te continueren en dat met een prima team in een nieuw pand.

Gelukkig biedt dat ook de ruimte om nog verder te groeien. Wij zullen de markten stevig bewerken en uitbreiden. Ook de komende beurzen en de DEMOWEEK bieden ons de gelegenheid om nieuwe producten en toepassingen te introduceren.”

DEMOWEEK 2005

Dit jaar is er een noviteit tijdens de DEMOWEEK. Alle deelnemers verzorgen seminars en bij HEIDENHAIN kunnen de bezoekers in een continuprogramma in een half uur geïnformeerd worden over de SmarT.NC, waarmee programmeren van de besturing nog eenvoudiger wordt gemaakt, of de KGM-meetapparatuur voor compensatie van machinefouten.

Bob:”Voor het eerst is smarT.NC in ons land nu ook werkend te bewonderen en wordt deze gebruikersvriendelijke programmering op een besturing gedemonstreerd.” Om zelf de voordelen te ervaren, kunt u smarT.NC ook op een programmeerplaats proberen.

Ook in avonduren en op zaterdag

Bijgaande folder geeft u alle informatie over de DEMOWEEK 2005. Op verzoek van vele bezoekers zijn de openingstijden verschoven. Jaap meldt hierover: “Dit jaar zijn wij op woensdag en donderdag tot acht uur ’s avonds en zaterdag tot 13.00 uur geopend. Het complete team staat weer klaar om te demonstreren en u te informeren. Wij kijken er naar uit om u te begroeten.”

Voor Bob Hofstee het afscheid, voor Jaap Bazuin een mooie gelegenheid om velen van u te ontmoeten.

Graag tot ziens tijdens de DEMOWEEK 2005!

VERNIEUWEND EN ZÉÉR GEBRUIKERSVRIENDELIJK

Nieuwe gebruikersinterface voor smart iTNC origineel

De nieuwe gebruikersinterface smarT.NC maakt het programmeren nog eenvoudiger. Met de overzichtelijke invulschermen maakt de gebruiker in een oogwenk het programma voor de gewenste NC-bewerking, tijdens het ingeven geholpen door ondersteunende beelden op het scherm. En als men het programma in de Klaartekst-dialoog wil aanpassen? Ook nu heeft HEIDENHAIN veel aandacht besteed aan de compatibiliteit. De gebruiker heeft altijd de mogelijkheid van smarT.NC naar Klaartekst en terug te wisselen. Niet alleen het programmeren, maar ook testen en het aflopen van de programma’s is met smarT.NC mogelijk.

De TNC-besturingen van HEIDENHAIN waren altijd al gebruikersvriendelijk. De eenvoudige programmering in Klaartekst-dialoog, op de praktijk gerichte cycli, de duidelijke functies van de toetsen en de informatieve grafische weergaven, maakten deze besturingen tot een van de meest favoriete werkplaatsgerichte besturingen.

Grafische weergave, eenvoudiger én extra toetsen

Voor simpele bewerkingen hoeft de bediener, via de invulschermen, maar een paar velden in te vullen.

groene toetsen opent men de smarT.NC-interface en vereenvoudigt men het navigeren binnen de invulschermen. De cursortoetsen zijn weer direct als separaat toetsenblok te bedienen. De verbeterde grafische weergave van de iTNC 530 geeft werkstukken nu veel gedetailleerder weer en ondersteunt ook bij het testen van complexe vijfassige programma’s met meervlaksbewerkingen en gezwenkt bewerkingsvlak.

Cursortoestenblok voor eenvoudig navigeren in Klaartekst en smarT.NC

Voor complexe bewerkingen verdiepen extra schermen de functionaliteit van de betreffende bewerkingsstap. Ervaren Klaartekst-dialoogprogrammeurs werken zoals ze gewend zijn met de volledige functionaliteit van de iTNC. Met de toegevoegde

Overzichtelijk en snel te bedienen Eenvoudige bewerkingen verlangen slechts ingave van enkele procesgegevens. Met smarT.NC wordt zo’n bewerkingsstap eenvoudig en snel in één enkel overzichtsscherm gedefinieerd. De bewerkingsparameters voeren de gekozen bewerkingsstap op de standaardmanier uit. De bediener kan, via achterlig-

Traunreut

Colofon:

HEIDENHAIN-INFO is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V.

Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie: Angela Mater

Adreswijzigingen s.v.p. doorgeven via email: documentatie@heidenhain.nl

Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE

Postbus 92, 6710 BB EDE

Tel. (0318) 58 18 00

Fax (0318) 58 18 70

Internet: www.heidenhain.nl

Hoofdredactie: ing. W. Hofstee

Redactie: De redactieraad bestaat uit: - directie: ing. J.E. Bazuin - productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Veenendaal Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

gende schermen, de parameters voor aanvullende bewerkingsopties ingeven. Aanvullende functies, zoals meetcycli, definidefinieeeert men in aparte schermen.

Bewerkingsposities eenvoudig en flexibel programmeren

Vaak zijn bewerkingsposities in patronen ten opzichte van het werkstuk vastgelegd.

Met de patroongenerator in smarT.NC worden de meest verschillende bewerkingspatronen eenvoudig en bijzonder flexibel geprogrammeerd, uiteraard met grafische ondersteuning.

Contouren programmeren

Contouren zijn ook grafisch ondersteund met invulschermen. De individuele elementen worden ook in een boomstructuur weergegeven, de daarbij behorende gegevens in een invulscherm.

De contour zelf wordt in een apart bestand als Klaartekst-dialoog programma opgeslagen, zodat u deze later individueel voor de verschillende

Programmeren en programma’s afwerken, alles in één enkele werkstand smarT.NC voert alle noodzakelijke taken uit: van het genereren van een individueel programma, via de programmatest tot aan het afwerken van een complex programma. In de werkstand ‘programma-afloop’ worden de gedefinieerde bewerkingsstappen één voor één, of allemaal achter elkaar afgewerkt. In de stand ‘programma-afloop regel-voor-regel’ kiest men de gewenste bewerkingsstappen en voert deze uit in de gewenste volgorde.

Overzichtelijke programmastructuur Het in twee delen opgedeelde beeldscherm biedt overzicht: links navigeert men snel binnen een boomstructuur. Rechts worden de mogelijke bewerkingsparameters overzichtelijk getoond. Eventuele alternatieve ingavemogelijkheden worden, in de lijst met softkeys aangeboden.

Minder ingaven, snel vinden en wijzigen Globale programmaparameters, zoals de veiligheidsafstanden, voedingen voor het positioneren, etc. hoeven maar één keer, aan het begin van een programma, vastgelegd te worden. Alle niet noodzakelijke ingave-parameters worden afgeschermd. Met de nieuwe navigatietoetsen is elke willekeurige bewerkingsparameter binnen een ingavescherm snel te vinden en te wijzigen. Met een andere toets schakelt u tussen schermweergaven.

Optimale grafische programmeerondersteuning

bewerkingen opnieuw kunt gebruiken. Bij niet volledig beschikbare maatvoering, gebruikt men ook bij smarT.NC de krachtige Vrije Contourprogrammering FK. Alle mogelijke beschikbare ingaven worden overzichtelijk geordend weergegeven, helpschermen tonen de benodigde ingaven.

Ook onervaren bedieners kunnen snel en zonder al te veel scholing programmeren. smarT.NC biedt overzichtelijke helpschermen die de noodzakelijke ingaven duidelijk maken, inclusief grafische symbolen en tip-teksten. Met de grafische testweergave simuleert de iTNC530 de werkstukbewerking en de hoge resolutie kan zelfs zeer fijne 3D-contouren vol details visualiseren. Voor meer informatie over de iTNC530 en smarT.NC:

• download de brochure op onze website www.heidenhain.nl.

• e-mail naar info@heidenhain.nl en vraag de Cd-rom ‘Presentatie van de iTNC530’.

Kijk voor uitgebreide info op onze website: www.heidenhain.nl

Extreem nauwkeurig en polijstvrij contactlenzen ‘draaien’

Eén van de weinige bouwers van machines om contactlenzen te produceren is Opteq B.V., sinds medio 2004 deels overgenomen door het Britse CONTAMAC. Ing. H.J. Kiela: “Fabrikanten van contactlenzen stellen extreme eisen aan de vorm van lenzen en de optische kwaliteit ervan. Aan al die eisen kan onze machine in één productiegang voldoen, ook dankzij de nauwkeurigheid van de meetlinialen van HEIDENHAIN.

De heer Kiela: “In 1997 heb ik Opteq B.V. opgericht en in 2000 verkochten we de éérste machine die polijstvrij complexe contactlenzen kan maken, zowel hard als zacht.” Polijstvrij produceren is een cruciaal criterium binnen de wereld van contactlenzen. Producenten van contactlenzen worden in toenemende mate geconfronteerd met hoge eisen omtrent de optische kwaliteiten van contactlenzen.

Kiela: “Er is bijvoorbeeld behoefte aan leesdeelcorrecties en prisma’s voor stabilisatie in het oog.”

Uitgelezen terrein voor precisie-instrumenten

Traditioneel werkt men in de industrie voor de productie van contactlenzen met voordraaien en het vervolgens via polijsten erin verwerken van de vereiste vorm en de optische kwaliteiten. Dat is een techniek die beperkingen kent, als je én complexe lenzen wilt produceren én ook nog eens in een hoge oplage.

Kiela: “Die situatie heb ik gevolgd en dit heeft geresulteerd in de productie van onze machines.

Met onze machine kan een fabrikant van contactlenzen alle handelingen die vereist zijn in één keer draaien: de binnenkant, de voorkant, de rand, noem maar op. Maar ook het polijstvrij draaien gebeurt in die gecombineerde gang. Het eindproduct is dus direct te verkopen. Handmatige nabewerkingen zijn niet meer nodig. Dat bespaart kosten en maakt de productie veel eenvoudiger.

HEIDENHAIN voegt extra nauwkeurigheid en zekerheid toe

De heer Kiela kende HEIDENHAIN al heel lang, van vorige projecten bij andere werkgevers: “Het was een voor de hand liggende stap om de voor die tijd nieuwste ontwikkelingen, het nanometer meetsysteem, de LIP 382 van HEIDENHAIN, mee te nemen in onze machine. Hiermee hebben we een belangrijke stap voorwaarts gezet inzake betrouwbaarheid en nauwkeurigheid. Voor HEIDENHAIN zijn wij een kleine klant, maar wel een met hoge eisen voor wat betreft meetsystemen. De meetresolutie voor de Zas staat ingesteld op 0,8 nanometer. Behoorlijk nauwkeurig dus, maar de huidige meetlinialen van HEIDENHAIN kunnen dit aan. De meetliniaal van HEIDENHAIN is bijzonder stabiel. Eenmaal ingesteld gedraagt het zich veel stabieler dan vorige generatie meetsystemen en heb je lange tijd nergens omkijken naar. De oudere meetlinialen behoeven beduidend meer zorg.”

Met gemak méér dan 1 nanometer oplossingsvermogen.

“Daarnaast hebben we een hoge meetresolutie nodig om de juiste nauwkeurigheid te bewerkstellingen om de oppervlakken te maken die horen bij hoogwaardige contactlenzen. Met oudere meetsystemen haalden we met moeite 5 nanometer meetstap en dat is net voldoende om het vereiste kwaliteitsniveau in de oppervlakte te halen. Met onze Diatop 100 halen we met gemak een resolutie van kleiner dan 1 nanometer. Maar let op: op één as. Helaas heeft de nu door ons toegepaste liniaal grotere inbouwmaten waardoor we deze niet overal in kunnen plaatsen. Het ontbreken van een referentiepunt in de nieuwe linialen is specifiek voor onze toepassing een gemis. Met de voorganger zou het systeem weer aan nauwkeurigheid en aan bedrijfszekerheid inboeten als we dit meetsysteem op alle

OPTEQ

assen plaatsen. Kortom, de LIP 382 van HEIDENHAIN heeft voor onze toepassing beperkingen, maar daarnaast is er ook een aantal verbeteringen bereikt, zoals met name de hoge mate van nauwkeurigheid.”

Hoge productie = aantrekkelijke kostprijs

"Onze machine is een mooi voorbeeld van moderne technologie in een industrieel jasje. In één ploegendienst kunnen hiermee zo’n 16.000 tot 20.000 afzonderlijke lenzen gemaakt worden. Kiela: “Het is een kleine, dure machine. Maar omdat hij zoveel kant-en-klare lenzen produceert, kom je aan een aantrekkelijke kostprijs.” De machines worden bijna uitsluitend in het buitenland verkocht. “Oorspronkelijk deden we, als startend bedrijf, de verkoop zelf en dat is behoorlijk zwaar. Je klanten kopen een kapitaalgoed en vragen zich af of je er over tien jaar nog bent als leverancier

In de laatste jaren waren wij al gegroeid omdat wij niet wilden dat ons bedrijf van de kennis van één man afhankelijk is. In het verlengde hiervan hebben we onze klanten ook opgeleid om zelf serviceaspecten te kunnen verrichten. Door de gedeeltelijke overname van ons bedrijf, medio 2004, door CONTAMAC, is de commerciële kant van onze bedrijfsvoering gewaarborgd. CONTAMAC is een innovatieve Engelse fabrikant van onder meer grondstoffen voor de contactlensindustrie en beschikt over een uitstekend ontwikkeld verkoopnetwerk.”

Grote markt voor optische precisie-instrumenten

382

“alle handelingen in één keer draaien: de binnenkant, de voorkant, de rand”

NIEUWE PRODUCTEN

Productiever werken met nieuwe digitale uitlezing

De POSITIP 880 is een veelzijdige uitlezing die met name geschikt is voor handbediende frees- en boormachines en voor draaibanken met maximaal zes assen. De POSITIP 880 biedt naast de functies van de ND-uitlezingen ook extra hulpmiddelen ter ondersteuning bij de uitvoering van werkzaamheden. Zo ondersteunt de POSITIP u met overzichtelijke menu’s, op het grote, uitstekend afleesbare kleurenvlakbeeldscherm bij alle bewerkingen. Dit geldt ook voor bewerkingen op grote machines. Aangezien er een aparte uitlezing- en bedieningseenheid op de POSITIP 880 kan worden aangesloten, hebt u ook op een tweede bedienplaats alle positiewaarden en functies onder controle.

Veel functies – eenvoudig gebruik

Via softkeys biedt de POSITIP 880 een groot aantal functies, zoals het nullen van de weergave, het invoeren van absolute maten en kettingmaten enz. De functies van alle softkeys worden in helder Nederlands weergegeven of met duidelijke pictogrammen aangeduid. Alle werkstanden, bewerkingsstappen en beeldschermweergaven worden met de functie “HELP” uitgebreid toegelicht, zo nodig grafisch. En deze uitleg is altijd van toepassing op hetgeen wat op dat moment op het beeldscherm wordt weergegeven. Via “INFO“ hebt u de beschikking over nog meer hulpmiddelen, zoals de rekenmachine, de stopwatch, de snijgegevenscalculator bij het frezen of de conuscalculator voor de instellingen van de bovenslede bij het draaien. Aan de hand van gebruikersparameters, die u met een toets opvraagt, kunt u bijvoorbeeld de omschakeling tussen radius en diameter of de weergave van afzonderlijke waarden of totaalwaarden van twee assen wijzigen.

Kleine series vervaardigen met programma’s

De POSITIP is programmeerbaar en kan daarom ook voor de productie van kleine series op conventionele gereedschapsmachines worden gebruikt. U kunt maximaal 999 programmablokken per programma in de POSITIP opslaan. Programma’s kunnen stap voor stap worden ingevoerd of worden gemaakt door het overnemen van de werkelijke positiewaarden (Teach-in-programmering). Met behulp van subprogramma’s hoeft u terugkerende bewerkingen van hetzelfde werkstuk slechts eenmaal in te voeren. Opgeslagen cycli, zoals ‘gatencirkel’, ‘gatenreeksen’ of ‘kamers’ (boren, frezen) en ‘afspanen’ (draaien), verkorten de programma’s en de programmeertijd aanzienlijk.

Site met scholingsportal biedt toegankelijke informatie in 3D

Geïnteresseerden in HEIDENHAIN-cursussen hebben een nieuwe troefkaart. Al vóór aanvang van de cursus kunnen zij zich met een nieuw interactief trainingsprogramma belangrijke basiskennis zonodig eigen maken en aansluitend de kennis op het gemak testen. Het interactieve scholingsprogramma moet leiden tot een zo gelijkwaardig mogelijk basiskennisniveau van alle deelnemers bij aanvang van de cursus. Dit om een moeiteloze start van de cursus mogelijk te maken. Bij elke cursusbevestiging voor de basiscursus TNC-programmeren wordt ook gevraagd deze cursus interactief voor te bereiden.

De onderwerpen

De training is eenvoudig en volgens het motto: kennisvergaring moet eenvoudig zijn en plezier geven. Elk thema is te kiezen met een enkele muisklik en vervolgens gaat het stap voor stap door de verschillende onderdelen. Er wordt een groot kennisgebied behandeld. Daarom beperkt het systeem zich bij elk thema tot de belangrijkste informatie. De volgende aspecten worden behandeld:

•Referentiesystemen

• NC-Assen

• Gereedschappen

• De TNC

• Basisbegrippen van het programmeren

• Veelvuldig gebruikte functies

Interactief trainen; eenvoudig op ontdekking

Interactief trainen moet eenvoudig zijn en nieuwsgierig maken. Zo laat het voorbeeld van de functies ‘contourbenaderen en contourverlaten’ zien dat het bedienen van een interactief trainingssysteem eenvoudig kan zijn, ook al is de stof soms wat ingewikkelder. Uiteindelijk moet de gebruiker zich op het belangrijkste, de inhoud van de training, kunnen concentreren.

Eén klik en de film loopt: wanneer de 3D-animatie getoond wordt, omschrijft het systeem de functies van de gereedschapsbeweging met teksten.

Voortgang zelf bepalen Ingewikkelde functies worden in separate stappen onderverdeeld en de uitleg is eenvoudig te begrij-

NIEUW & BIJZONDER! Basiscursus TNC nu interactief voor te bereiden!

Gereedschapgeoriënteerde bewerking op de iTNC 530

Met de gereedschapgeoriënteerde bewerking kunnen verschillende, identieke werkstukken met slechts één bewerkingsprogramma gereedschapgeoriënteerd worden bewerkt. Het voordeel van deze methode: een bewerkingsstap wordt eerst op álle aangegeven werkstukken toegepast, aansluitend vindt de volgende bewerkingsstap plaats. Dit betekent, dat alle werkstukken eerst met het betreffende gereedschap worden bewerkt, voordat het gereedschap voor de volgende bewerkingsstap wordt gewisseld. Daardoor worden de wisseltijden tot een minimum gereduceerd en de bewerkingstijd wordt duidelijk korter.

De gereedschapgeoriënteerde bewerking werd oorspronkelijk voor het palletbeheer geconcipieeeerd om verschillende werkstukken, die zich op een pallet bevinden, zo voordelig mogelijk te bewerken. Het is echter duidelijk, dat deze bewerkingsmethode ook voor andere doelen kan worden ingezet. Op deze wijze kunt u tijd besparen, omdat bij gelijke werkstukken bij meervoudige opspanningen of in verschillende machineklemmen op de machinetafel, u het bijbehorende NC-programma niet speciaal hoeft te structureren.

Overzichtelijke en praktische invoerschermen

palletbestand kunt u via Softkeys kiezen tussen een vereenvoudigd overzicht met de werkstukken of gedetailleerde informatie. Zo kunt u uw werkstuk efficiënt en overzichtelijk gereedschapgeoriënteerd programmeren. Om een iTNC de gereedschapgeoriënteerde bewerkingen te kunnen laten uitvoeren, moet de machine hiervoor door de fabrikant zijn voorbereid. U heeft slechts een conventioneel bewerkingsprogramma en een palletbestand nodig.

Onderbroken opdracht eenvoudig te vervolgen In de praktijk worden aan een NC-machine vaak hoge eisen aan de flexibiliteit gesteld. Moeten opdrachten b.v. worden onderbroken voor een spoedopdracht. Ook in dit geval biedt de gereedschapgeoriënteerde bewerking veel gebruiksgemak. De iTNC slaat tijdens de bewerking van het palletbestand een merkteken op, waarmee u tot twee weken na onderbreking weer op de onderbrekingsplek verder kunt werken.

Ook de toewijzing van lege plaatsen in het palletbestand is een op de praktijk gerichte functie. Op deze wijze kunt u eenvoudig het overzicht houden na bijvoorbeeld een gereedschapsbreuk of tijdens de bewerking van de overige werkstukken. In combinatie met de pallettabel staan u natuurlijk ook andere speciale functies ter beschikking zoals een automatische programmastart op de gewenste tijd.

pen. Zo krijgt men snel het overzicht. In elk geval bepaalt de gebruiker de snelheid, omdat die in de animatie zelf, met behulp van een muisklik, steeds de volgende stap activeert.

Zelfstandig leren en testen

Met dit trainingssysteem bepaalt de gebruiker zelf over welke thema’s hij iets meer zou willen leren of waarin hij zich verder zou willen verdiepen. Naast multiple choice-testen is er ook een aantal toetsen waarbij de oplossing aan de hand van animaties moet worden gevonden. En ‘zakken’ is niet mogelijk, men komt ook verder als men niet direct de juiste oplossing heeft gevonden. Kijk op; www.heidenhain.nl, ga via Cursussen naar TNC-Training en klik op e-learning portaal site (binnenkort ook in het Nederlands!).

Trainingen voor gebruik en onderhoud

BASIS TNC programmeren

TNC (151/155/246/310/355/360/407/ 415/45/426/430 en i530)

• 9 t/m 11 & 17 t/m 18 maart 2005

• 11 t/m 13 & 19 t/m 20 mei

• 15 t/m 17 & 23 t/m 24 juni

TNC programmeren voor gevorderden

TNC (151/155/246/355/360/407/415/45/426/430 en i530)

• 13 t/m 15 & 21 t/m 22 april 2005

Programmeren MANUALplus Data op aanvraag

SERVICE-SCHOLINGEN

•Linialen en incrementele impulsgevers

•Besturingen

• Maatcursussen Service & Onderhoud Data op aanvraag

Wij behouden ons het recht voor bovenstaande data te wijzigen.

Advies en noviteiten in informele sfeer

Tijdens de komende beurzen en demodagen kunt u, als u dat wenst, gebruik maken van vakkundig en gericht advies over de toepassingen van bijvoorbeeld onze linialen en impulsgevers. Juist nú zoeken gebruikers oplossingen rond toepassingen in nieuwe producten en gebruikssituaties. Wij moeten immers allen innovatief zijn om in te spelen op de ontwikkelingen en trends. Daarbij zijn wij u natuurlijk graag van dienst. Gebruik onze expertise om uw technische doelstellingen te realiseren. In samenspraak zijn al veel verrassende mogelijkheden uitgewerkt. Wij ontvangen u graag!

ELECTRONICS & AUTOMATION 2005

JAARBEURS, UTRECHT

Industriële automatisering

Investeren in nieuwe technologieën is noodzakelijk. Zo kan men productiviteit-verbetering en technische innovatie realiseren in de elektronica- en industriële automatiseringbranche. Innovatief bezig blijven en gebruik maken van de nieuwe technische mogelijkheden is belangrijk, ook om concurrerend te blijven!

De technologische ontwikkelingen gaan snel en niet alleen als u internationaal ‘zaken wilt doen’ bent u gebaat bij het breed toepassen van mechatronica.

Interessante noviteiten en praktische oplossingen op het gebied van de meetsystemen zijn bij ons voorhanden en bieden u wellicht kansen om producten en componenten te ontwikkelen met veel toegevoegde waarde.

Deze beurs geeft mogelijk de aanzet om specifieke kennis en technologieën in te zetten voor toepassingen vanuit uw bedrijf en in uw product.

Op onze stand demonstreren onze specialisten u graag de laatste ontwikkeling rond de miniaturisering van de diverse series incrementele en absolute impulsgevers en linialen, alsmede de mogelijkheden van onze geavanceerde meettasters.

Wij ontvangen u graag!

Woensdag 9 t/m vrijdag 11 maart 2005, hal 1, stand C104

Openingstijden:

Woensdag en donderdag van 09.30 tot 17.30 uur Vrijdag van 09.30 tot 16.00 uur

GRATIS ENTREE, ZONDER WACHTTIJD

Toegang tot de beurs is gratis als u nu voorregistreert. Aan de kassa betaalt u € 20,-. Met één minuutje van uw tijd bent u verzekerd van gratis toegang zonder wachttijden! U kunt zich voorregistreren met een klik via de link op onze website; www.heidenhain.nl

MOCON 2005, 30 & 31 MAART, ’S HERTOGENBOSCH

Focus op elektronische aandrijfsystemen

MOCON spitst zich toe op motion control en integreert het ‘high-end’ gedeelte van de aandrijftechnieken met elektrische componenten. Uiteraard speelt de hard- en software voor controle en aansturing hierbij een belangrijke rol.

Deze beperkte maar gespecialiseerde, professionele beurs voor elektronische aandrijfsystemen biedt constructeurs en ontwikkelaars, uit alle takken van onze industrie die te maken hebben met aandrijvingen, op onze stand een goed overzicht van de mogelijkheden en de laatste ontwikkelingen. Onze presentatie maakt het voor u mogelijk om zelf te 'werken' met impulsgevers en de hoek- en lengtemeetsystemen, waaronder ook de compacte LIDA 400-serie.

Ons dochterbedrijf ETEL BV, specialist in direct drive technology, zal zich op de naastgelegen stand (7012) presenteren.

Breed aanbod en gratis entree

Geïnteresseerden in elektronische aandrijvingen kunnen kennis nemen van de producten en diensten van 220 exposanten. In combinatie met de gratis entree, bereikbaarheid en de parkeerfaciliteiten is het zeker de moeite waard deze beurs te bezoe-

MOCON vindt plaats op 30 en 31 maart in de Brabanthallen te s-Hertogenbosch, van 9.30 tot 17.30 uur

Graag tot ziens op onze stand 6013 , in de Langstraathal

DEMOWEEK 2005

Openingstijden

woensdag 6 april van 12.00 tot 20.00 uur donderdag 7 april van 12.00 tot 20.00 uur vrijdag 8 april van 12.00 tot 18.00 uur zaterdag 9 april van 09.00 tot 13.00 uur Lees alle bijzonderheden in de DEMOWEEK-bijlage!

INGANG

1 Nieuwe producten: ECN 113/125

2 3D-tastsytemen: Tijdsbesparing en verhoogde betrouwbaarheid

3 Erich Huber, Primacon GmbH

Kruisroostermeetsysteem veel nauwkeuriger

6 Nieuwe producten: Endat 2.2 interface

7 Nieuwe producten: Encoder EQN 437

Cursusoverzicht

8 Opleving van industrie zet door

HEIDENHAINFO

Nieuwe ECN 125 en aangepaste ECN 113

De absolute impulsgevers met holle as van onze modellenserie ECN 100 zijn, al snel na de introductie, zeer populair geworden. Deze ontwikkeling weerspiegelt de algemene trend naar absolute meetsystemen. Met name de toepassing op synchroon- en torquemotoren vormt een belangrijk aandeel in de groeiende belangstelling voor deze betrouwbare en compacte impulsgevers.

Hogere trillingsbestendigheid Belangrijke wijzigingen in de uitvoering van deze absolute impulsgevers met holle as zijn de ongelakte eendelige afdekkap, de verbeterde toegang tot de bevestigingsschroeven van de statorkoppeling en de nog betere ophanging van de printplaat. Dit alles resulteert in nog hogere waardes met betrekking tot de trillingsbestendigheid. Met hetzelfde positieve resultaat zijn bovengenoemde wijzigingen al eerder bij de incrementele varianten uitgevoerd.

NIEUW: ECN 125, 25 bits singleturn De ECN 113, een 13 bits impulsgever in singleturn SSI of EnDat uitvoering en 5 Volt voedingsspanning, was reeds eerder leverbaar. Met de introductie van de ECN 125 kunt u nu ook kiezen voor een 25 bits singleturn impulsgever met een EnDat 2.2 interface en met voedingsspanning van 3,6 tot 5,25 Volt. Uiteraard is de encoder uitgevoerd met een 8-polige steker, conform de interfacespecificaties.

SSI interface: variabele telrichting en tot 30 Volt Voor de systemen met de SSI interface kan nu een reset of een wisseling van de telrichting worden doorgevoerd door een spanning aan te leggen op een bepaalde ingangspin. Via een in de verbindingskabel geïntegreerde spanningsregelaar kan de SSI versie ook met 10 tot 30 Volt gevoed worden. Deze impulsgevers met holle as, uit de serie ECN 125, zijn leverbaar met een asdiameter van 20, 25, 38 en 50 mm bij een buitendiameter van 87 mm. Ook is er de keus tussen een aansluiting via een connector op het huis van de encoder of via een vaste kabel.

Vakbeurs met congres Veldhoven 11 en 12 oktober

Precisiebeµrs 2005 Veldhoven 30 november & 1 december

zie achterzijde

3-D TASTSYSTEMEN

Tijdsbesparing en verhoogde betrouwbaarheid

De 3D-tastsystemen van HEIDENHAIN zijn ontwikkeld voor gebruik op gereedschapsmachines, en wel in het bijzonder voor freesmachines en bewerkingsc entra. Met deze tastsystemen worden insteltijden, het vastleggen van werkstuknulpunten en het uitvoeren van controles, in tijd tot een minimum beperkt. De tastsystemen staan garant voor een zeer hoge betrouwbaarheid. Het g egenereerde signaal bij schakelen verloopt via een contactloos, optisch systeem dat zeer weinig onderhoud nodig heeft.

De HEIDENHAIN 3D-tastsystemen maken het mogelijk zeer precieze, geautomatiseerde en onbemande metingen te verrichten. Er zijn twee soorten tasters op de markt, een werkstuktaster (TS640) en een gereedschapstaster (TT130). De TS640 voor het meten van producten welke op de machine zijn vervaardigd en de TT130 voor het meten van de geometrie, lengte en de radius, van het gereedschap.

Onbemand produceren met behulp van tasters

In het streven naar hogere efficiëntie in het productieproces zijn de tastsystemen TS640 en TT130 uitermate geschikte hulpmiddelen. Met deze tasters is het mogelijk te detecteren of de productie wel geheel volgens planning en specificaties verloopt.

Gereedschapcontrole en automatische vervanging De TNC beschikt over cycli, voor de gereedschapstaster TT130, die onder andere kapotte gereedschappen kunnen opsporen. De programmeur kan een routine in zijn programma inbouwen, zodat de machine een zustergereedschap kan nemen, waardoor het productieproces door kan gaan.

Productmeting en automatische aanpassing

Ook voor de TS640 zijn in de TNCmeetcycli beschikbaar om producten,

TS 640 en de TT 130

welke net vervaardigd zijn, te meten. Bij een geconstateerde afwijking is het mogelijk de waarden te corrigeren via een automatische schrijfactie naar het betreffende gereedschap in de gereedschapstabel.

Meetcycli in vier programmeerfuncties beschikbaar

De cycli voor de 3D-tastsystemen kunnen zowel in automatisch bedrijf als handbediening met of zonder gebruik van handwiel in een regel geprogrammeerd en uitgevoerd worden. De meetcycli die in de TNC voorhanden zijn kunnen we onderverdelen in de volgende categorieën:

• werkstuk uitrichten (basisrotatie of hoekverdraaiing van de freestafel).

• werkstuknulpunt instellen.

• geometrie van het werkstuk meten.

• gereedschappen meten en controleren.

Meetrapport genereren

Daarnaast is het mogelijk een meetrapport (log-file) te genereren dat de TNC in de vorm van TXT-bestand op de harddisk wegschrijft.

ERICH HUBER, DIRECTEUR PRIMACON GMBH

Kruisrooster- en vergelijkingsmeetsysteem veel nauwkeuriger dan laser-interferometer

“Wie bang is om naar de dokter te gaan, omdat hij bang is voor de diagnose, doet zichzelf tekort. Bij gereedschapsmachines is dit niet anders.” Met dit opmerkelijke statement opent het omslagartikel in het Duitse magazine NCFertigung.

“Pas met dynamische en statische metingen worden de echte zwakke punten blootgelegd, waarna de mogelijkheid ontstaat tot een constructieve verbetering met als doel de toegezegde nauwkeurigheid ook werkelijk te gaan halen.” Deze uitspraken zijn van Erich Huber, directeur van Primacon GmbH en hij vervolgt: “Wie zich in het µm-bereik beweegt zoals de firma Primacon GmbH met zijn precisie freesmachines, kiest in het geval van betrouwbare en precisieafname en controles van gereedschapsmachines bijvoorbeeld niet voor een laserinterferometer, maar voor de kruisrooster- en vergelijkingsmeetsystemen van HEIDENHAIN”. Onderstaand een samenvatting van het genoemde artikel.

niet geschikt vindt:

“In de meest optimale situatie haalden we daarmee een meetonzekerheid van 4 µm.

En dat is voor ons veel te veel, de meeste klanten eisen een positioneernauwkeurigheid van +/- 1 µm. Daarom hebben wij dus bij de diagnose zeer nauwkeurige en betrouwbare meetsystemen nodig, die door wisselende omgevingsfactoren niet van hun stuk raken”.

Kruisrooster principieel veel nauwkeuriger

En hij doceert: “De werking van de laser interferometer is gebaseerd op de constante brekingsindex van lucht. Echter deze brekingsindex verandert met de druk, de temperatuur en de luchtvochtigheid. En in onze gebruikssituatie helpen daar compensaties ook niet meer. Dan is de methode met het kruisrooster en vergelijkingsmeetsysteem principieel veel nauwkeuriger en daarom vertrouwen wij slechts en alleen daarop”.

Testen van cirkel- en vrije vorm tot 1 µm nauwkeurig Wat is er nu eigenlijk met deze meetsystemen te controleren?

Erich Huber; “Het kruisroostermeetsysteem KGM 182 dat beschikbaar is in uitvoeringen van 140 en 230 mm diameter, test het contourgedrag van NC-gestuurde gereedschapsmachines in de dynamisch situatie. Dat gebeurt niet alleen met

cirkelvormtesten met radii van respectievelijk 70 en uiteraard vrij programmeerbaar.

Stand van elke ascombinatie simpel te controleren En welke informatie wordt bij deze testen verkregen?

“Als eerste of de tafel echt haaks staat en daarbij is gelijktijdig ook de omkeerfout µm- nauwkeurig herkenbaar Het kruisroostermeetsysteem KGM 182

Wij kunnen ons niet voorstellen om weer zonder kruisrooster- en vergelijkingsmeetsysteem te moeten werken.

kent geen genade en toont de contour die in werkelijkheid wordt beschreven.” licht de heer Huber toe. “Wanneer een cirkel niet rond is maar ook maar een klein beetje elliptisch is, geeft het meetsysteem dit direct aan en brengt dat ook gedetailleerd op het scherm in beeld. Dat betekent dat de assen niet haaks staan. Men kan dan gericht ingrijpen. Op deze manier is elke ascombinatie te controleren: het liggende vlak X-Y of rechtop gezet het vlak X-Z of YZ. Dat is zeer eenvoudig te verzorgen en naar onze ervaring en overtuiging zijn gereedschapsmachines alleen op deze manier uit te leveren met de nauwkeurigheid die in de brochure wordt beloofd”.

Voor twee loodrecht ten opzichte van elkaar staande asrichtingen geeft de KGM 182 tegelijkertijd 90 graden in fase verschoven sinusvormige meetsysteemsignalen af met een signaalperiode van 4 µm. Deze signalen worden 4096-voudig geïnterpoleerd, zodat voor elke as een meetstap van circa 1 nm beschikbaar is.

Erich Huber; ”Nog fijner gaat het in de praktijk met de resolutie echt niet meer. Een belangrijk voordeel van het kruisroostermeetsysteem KGM 182 zit in de contactloze werking ervan, er zijn geen invloeden van wrijving van gelagerde kogels, zoals die bij ballbar metingen niet te vermijden zijn. Echter, vooraf-

gaand aan de cirkelvorm test, moeten eerst de lineaire assen worden gekalibreerd. Hierbij wordt het vergelijkingsmeetsysteem VM 182 van HEIDENHAIN toegepast. Hiermee kunnen naast lineaire en niet-lineaire fouten, ook omkeerfouten van assen van gereedschapsmachines volgens DIN/ISO 230-2 in kaart worden gebracht.”

Afwijkingen in de geleidingen compenseren Daarnaast kan het vergelijkingsmeetsysteem naast de positioneerfouten tegelijkertijd orthogonale (dwars)afwijkingen in de geleidingen van de betreffende gereedschapsas constateren. Daarbij verklaart de heer Huber:”Bepaald door het principe van de coördinatentafel, verplaatst zich met elke asbeweging het zwaartepunt van het systeem. En dat veroorzaakt nu eenmaal elastische vervormingen, zodat het systeem zich over een cirkelboog beweegt. In de Y-as is de uitwerking hiervan misschien gering, omdat alleen het eigen gewicht een rol speelt, op een lengte echter van 240 mm loopt de fout toch op tot 24 µm. Alleen met een lineaire compensatie is deze fout te verminderen tot circa 2 µm. In combinatie met een niet-lineaire compensatie komt men zelfs nog lager uit”

In twee vlakken kalibreren voor optimaal resultaat

Toch is dit allemaal nog niet alles, de uitkomsten verschillen ook nog een keer met de hoogte waarop bewogen wordt. Dat betekent dat, om een optimaal resultaat te behalen, in twee vlakken gekalibreerd moet worden. “Gelukkig is dat niet veel extra werk, omdat de compensatiewaarden automatisch ter correctie naar de besturing worden overgedragen,” aldus Erwin Huber.

Het vergelijkingsmeetsysteem VM 182 bestaat uit een stalen liniaal met een zeer nauwkeurig 2-coördinaten faserooster. Daarnaast heeft het een contactloze aftasting door middel van een over de verdeling geleide aftastkop. De incrementele signalen hebben een signaalperiode van 4 µm. Deze signalen met meetstappen van 1 µm tot 0,005 µm en zelfs 1 nm worden via een, door HEIDENHAIN te leveren, PC-tellerkaart verwerkt.

Het instellen voor een test is voor een ervaren medewerker snel routine.

KRUISROOSTER- EN VERGELIJKINGSMEETSYSTEEM VEEL NAUWKEURIGER

De beschreven optische kruisroostermeetsystemen zijn sinds 1997 beschikbaar. Maar hoe heeft dan de firma Primacon voor deze datum zijn freesmachines afgenomen en gecontroleerd?

Erwin Huber: ”Als we al niet de eerste machinefabrikant waren die er in 1997 mee gingen werken, dan hoorden wij toch wel bij de allereerste in de branche. Daarvoor hebben we altijd, heel tijdrovend, met eindmaten gekalibreerd. Overigens ook met goede resultaten, al betrof het toen maar 8 meetpunten tegenover nu 25 meetpunten met het kruisroostersysteem. Niet zo nauwkeurig en betrouwbaar en vooral ook niet zo snel.”

Een KGM 182 is wel een aanschaf van duizenden euro’s. Loont zich de investering?

Erwin Huber antwoordt: ”Voor ons als gereedschapsmachinefabrikant absoluut, omdat het principe vreselijk nauwkeurig is, onontkoombaar precies waarbij de meetresultaten zowel numeriek als ook grafisch worden weergegeven. Wij kunnen ons dus niet voorstellen te moeten werken zonder deze kruisrooster- en vergelijkingsmeetsystemen van HEIDENHAIN.”

Afschrift van de meetresultaten bij

uitlevering

Bij Primacon worden alle geproduceerde gereedschapsmachines volgens de beschreven methoden afgenomen en gecontroleerd. En als de klant het wenst, krijgt hij een afschrift van de meetresultaten als bewijs voor de nauwkeurigheid bij uitlevering van de machine. Erwin Huber:“In bijzondere gevallen kunnen we deze documentatie zelfs gebruiken om een verzwegen ‘aanvaring’ tijdens het gebruik van de machine aan te tonen.”

Omgekeerd kan de gebruiker van de gereedschapsmachine bij het toepassen van deze nauwkeurige meetsystemen, bij haar leverancier aantonen dat er een verschil bestaat tussen de nauwkeurigheid die wordt opgeven in de brochure en de door de machine behaalde resultaten. In elk geval loont het de moeite na te gaan hoe uw gereedschapsmachine werd afgenomen en gecontroleerd. Dat geeft u dan ook informatie over mogelijke ongewenste toleranties die u met deze wetenschap kunt bijstellen.

Met het kruisroostermeetsysteem KGM zijn niet alleen cirkelvormen, maar ook vrije 2D contouren af te lopen - de contour kan natuurlijk vrij geprogrammeerd worden.

De nauwkeurigheid van grotere verplaatsingen asparallel aan een bepaalde as wordt vooral met het vergelijkingsmeetsysteem VM 182 bepaald.

Colofon: HEIDENHAIN-info is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V.

Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie: Lenneke Borgdorff Adreswijzigingen s.v.p. doorgeven via e-mail: documentatie@heidenhain.nl

Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE Postbus 92, 6710 BB EDE

Tel. (0318) 58 18 00 Fax (0318) 58 18 70 Internet: www.heidenhain.nl

Hoofdredactie: ing. J.E. Bazuin

Redactie: - directie: ing. J.E. Bazuin -productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Veenendaal Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

steker

NIEUWE PRODUCTEN

EnDat 2.2 seriële interface voor positiemeetsystemen

Verhoogt betrouwbaarheid en kwaliteit, bespaart kosten

Het gebruik van de nieuwe digitale bi-directionele interface bespaart niet alleen kosten bij de producenten van motoren en machines en bij installatiebouwers, het verbetert ook de betrouwbaarheid en de productiekwaliteit. Digitale aandrijfsystemen met positiemeetsystemen als feed-back vereisen snelle dataoverdracht met hoge betrouwbaarheid. De opnemers en meetsystemen moeten niet alleen snél, maar ook steeds méér data afleveren.

Nieuw bij EnDat 2.2, de door HEIDENHAIN ontwikkelde digitale bi-directionele interface voor zeer dynamische aandrijvingen, is de volledig digitale dataoverdracht naar de volgelektronica met nog slechts 4 aders. De data worden, synchroon met het kloksignaal, overgedragen en aan de volgelektronica aangeboden.

Verbeterde aandrijfeigenschappen

Het analoge signaal ondervindt daarbij op weg naar de volgelektronica geen storingen meer, omdat de interpolatie van de analoge signalen reeds in het meetsysteem plaatsvindt.

Daardoor verbeteren de aandrijfeigenschappen: de positioneer- en de herhalingnauwkeurigheid, de gelijkloop en het dynamische gedrag. Een automatische detectie van de signaallooptijd bij het inschakelen maakt bij takfrequenties van 4 MHz een kabellengte van meer dan 100 meter mogelijk. Doordat ook de positiewaarde reeds in het meetsysteem wordt gevormd, zijn kortere aftastcycli mogelijk, zonder dat de rekentijd van de (CNC)-besturing beïnvloedt wordt.

EnDat 2.2 – Bi-directionele interface voor positiemeetsystemen

Omdat de interpolatie-elektronica vervalt kan de volgelektronica eenvoudiger en dus ook kleiner worden. Dataleidingen en ook, door een verbetering van de systeemelektronica, de voedingsleiding van de remote sensing zijn vervallen. Hierdoor is het mogelijk een kleinere steker toe te passen en zijn de kosten voor de bekabeling lager. Bovengenoemde aspecten maken dat de benodigde inbouwruimte nog kleiner is.

De incrementele en de absolute meetsystemen hebben nu een vergelijkbare interface, hetgeen besparing bij het voorraadbeheer oplevert.

Voordelen in de compatibiliteit

De EnDat interface van HEIDENHAIN verzendt en ontvangt data, voor zowel absolute als incrementele meetsystemen. De EnDat 2.2 is qua communicatie, commando en timing compatible met versie 2.1, maar biedt significante voordelen. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om naast de positie-informatie nog additionele informatie mee te zenden, zonder daar eerst een extra commando voor te geven.

Het protocol is uitgebreid en de timing is als volgt geoptimaliseerd:

• snelle klokfrequentie 4MHz, 8MHz in testfase

• kortere rekentijd (positie binnen 5 µs)

• minimale ‘dead-time’ (ca. 3 µs)

Voordelen van de EnDat-interface

De belangrijkste voordelen zijn:

• één interface voor alle absolute én incrementele meetsystemen

• eenvoudige ontvangstelektronica met EnDat-chip en standaard componenten

• verbeterde economische voedingsspanning (zonder remote sensing)

Schematische opbouw EnDat 2.2

• eenvoudig kabel- en stekkerconcept (M12, 8-pins)

• hoge systeembetrouwbaarheid (CRC)

• automatische configuratie

• diagnose- en alarmfuncties

• hoge snelheid datatransmissie (Data ca. 10 µs)

Naast de positie-informatie kunnen er één of twee datablokken met additionele informatie worden meegestuurd. (status, temperatuur, snelheid, parameters). Elk informatieblok wordt afgesloten met een eigen CRC.

Hardware

De data tussen meetsysteem en volgelektronica wordt bi-directioneel verstuurd volgens RS-422 synchroon met een ‘klok’, geleverd door de volgelektronica.

Nieuw: EQN 437

Multiturn encoder met holle as

Na de eerdere introductie van de nieuwe behuizing van de standaard incrementele encoders, heeft HEIDENHAIN ook bij de absolute encoders enkele noviteiten.

Hogere resolutie en nog betere trillingsbestendigheid

Met de introductie van de EQN 437, een nieuwe encoder met holle as, biedt HEIDENHAIN een nieuw type in de serie absolute multiturn encoders.

In vergelijking met de EQN 425, de 25-bits soortgenoot, heeft dit nieuwe type een hogere resolutie van 37 bits en zijn er ook enkele verbeteringen zoals de verhoogde trillingsbestendigheid en betere bestendigheid tegen magnetische velden.

Snelheid of positie nog verfijnder te behouden Het aantal posities per omwenteling is 33 554 432 (25 bits) en het aantal herkenbare omwentelingen is 4096 (12 bits). Met de 25 bits resolutie, binnen één

omwenteling, zal het voor de volgelektronica nog makkelijker zijn, de gewenste regeling in snelheid of positie te houden.

Nieuwe EnDat 2.2 interface te gebruiken Door de verhoogde resolutie is ook geen analoog signaal meer nodig. Hierdoor kan de bi-directionele EnDat 2.2 interface toegepast worden, een geschikte oplossing voor hoogdynamische regelingen.

Trainingen voor gebruik en onderhoud

HEIDENHAIN levert besturingssystemen voor boor-, frees- en draaimachines die een bedrijf in staat stellen concurrerend te werken. Een geavanceerd systeem is echter niet voldoende. Niet alleen voor de gebruiker maar ook voor de servicemonteur biedt HEIDENHAIN op maat gesneden trainingen. Onze praktijkgerichte Nederlandstalige cursussen maken het mogelijk om nog efficiënter en met meer diepgang gebruik te maken van de vele mogelijkheden, waarmee de kosten van de cursus

BASIS TNC programmeren

• 05 t/m 07 en 13 t/m 14 Oktober 2005

• 9 t/m 11 en 17 t/m 18 november 2005

• 07 t/m 09 en 15 t/m 16 december 2005

TNC programmeren voor gevorderden Data op aanvraag

Programmeren MANUALplus Data op aanvraag

SERVICE-SCHOLINGEN

• Linialen en incrementele impulsgevers

•Besturingen

•Maatcursussen Service & Onderhoud Data op aanvraag

Wij behouden ons het recht voor bovenstaande data te wijzigen.

iTNC-TRAINING

Voor de deelname aan HEIDENHAIN TNC-programmeercursussen wordt een bepaalde basiskennis verwacht. Deze kunt u via de website testen en eventuele hiaten aanvullen met behulp van de interactieve e-learning portaal site Ga daarvoor naar HEIDENHAIN scholingsportal op www.heidenhain.nl Onder het kopje iTNC-Training kunt u toegang krijgen tot deze informatie.

Organisatie en assortiment klaar voor ondersteuning klanten

Nieuw type besturing

Goed voorbeeld is een te verwachte nieuwe besturing. Deze is juist eenvoudiger dan de TNC 530 en kan als basismodel worden ingezet. Hiermee bieden wij nu een compleet portfolio en kunnen voor alle gebruiksituaties een passende besturing leveren. Een ander voorbeeld van onze investeringen in de gereedschapmachine-markt is de verdere ontwikkeling van de SmarT.NC, een prima gebruikers-interface die meegroeit met de geavanceerde TNC-besturingen.

Versterking account team

Door de groei in omzet was uitbouw van de organisatie nodig en onze klanten merken dat direct door de uitbreiding in de verkoopgroep. David van der Heijden is ons team komen versterken als Account Manager voor de gereedschapmachine-markt. Hij is bekend met deze wereld en heeft affiniteit met productieomgevingen en de vergaande automatisering hiervan. De laatste negen jaar heeft hij daarmee ervaring opgedaan bij HEIDENHAIN Numeric te Eindhoven waar hij o.a. heeft samengewerkt met gerenommeerde gereedschapmachine-fabrikanten aan de ontwikkeling van de freesbank-besturing MillPlus IT. David is het aanspreekpunt voor de dealers, importeurs en retrofitters en kan deze kundig adviseren.

Informatief congres; EFFICIËNT VERSPANEN

Op dinsdag 11 en woensdag 12 oktober 2005 organiseert het Mikrocentrum Nederland een vakbeurs met congres EFFICIËNT VERSPANEN in Veldhoven. Wij zijn tijdens deze dagen ook aanwezig en presenteren onze tasters en externe programmeermogelijkheden. Ook bij die gelegenheid ontmoeten wij u graag om uw vragen te beantwoorden.

Tekenen van herstel voor semiconductorindustrie

De semiconductor-industrie in Nederland geeft signalen af dat de moeilijkste periode achter de rug

is. De producenten van de geavanceerde machines kunnen weer uitleveren en dat heeft ook voor ons positieve gevolgen ten aanzien van de omzet van de producten voor deze nano-technologie. Onze omzet biedt continuïteit en met het versterkte team en een goed productenpakket zien wij de toekomst met vertrouwen tegemoet.

Precisiebeµrs 2005

Tijdens deze veelzijdige vakbeurs op 30 november & 1 december zijn er in Veldhoven weer onafhankelijke lezingen over de nieuwste technologieën voor proces- en productinnovaties en de presentaties van vele leveranciers. Ook HEIDENHAIN is dan weer present met de laatste ontwikkelingen voor de precisietechnologie. Onze stand biedt nieuws, of u nu werkt in fijnemechanica, motion control, oppervlaktebehandeling, microtechnologie, microassemblage, optica, etc. Onze specialisten kunnen ongetwijfeld adviseren bij de realisatie van uw projecten.

Digitale interface EnDat 2.2

Een van de highlights is onze nieuwe standaard voor digitale data-overdracht, de digitale bi-directionele interface EnDat 2.2. Hiermee bieden wij een eenvoudig protocol, software en de hardware voor veilige en snelle data-overdracht voor bijvoorbeeld de digitale aandrijfsystemen met positiemeetsystemen.

Ons team ontvangt u graag op onze stand om te vertellen over wat wij kunnen bieden voor bouwers van de micromechanica, in de gespecialiseerde industrietakken zoals elektronica, de halfgeleiderindustrie, maar ook in de machinebouw en industriële automatisering. Uiteraard kunt u ook contact opnemen met HEIDENHAIN Nederland, wij adviseren u met plezier.

Jaap Bazuin, directeur

De productontwikkeling van HEIDENHAIN is intensief. Wij verwachten met de nieuwe producten die medio september werden gelanceerd tijdens de EMO in Hannover, onze klanten met een breder scala producten nog b eter van dienst te kunnen zijn. Bij de ontwikkeling van o.a. de tastsystemen, een nieuwe besturing en een digitale uitlezing, is nadrukkelijk gekeken naar de behoefte in de markt, waardoor het niet zo is dat de nieuwe producten ook altijd nóg geavanceerder zijn.

Ing. J.E. Bazuin

NOVITEITEN ÉN BEURSAANBIEDINGEN

Het aansturen van bewerkingsprocessen en productiecontrole maken wij steeds gemakkelijker

Voor veel van onze klanten en de gebruikers van onze producten, is de Techni-Show hét technologieplatform waar vraag en aanbod elkaar treffen. Uiteraard willen wij u daar ontmoeten, van gedachten wisselen over het gebruik van onze nauwkeurige en betrouwbare producten in uw vakgebied en u informeren over onze noviteiten. HEIDENHAIN heeft niet alleen oog voor detail maar streeft ook naar optimaal gebruiksgemak. Dat resulteert in de vergaande vereenvoudiging van de aansturing van bewerkingsprocessen en productiecontrole. Uiteraard wordt dit getoond op onze stand maar daarnaast hebben wij beursaanbiedingen die zeker de moeite waard zijn.

Gemak dient de mens Mede op basis van reacties van onze klanten worden voortdurend nieuwe producten ontwikkeld. Daarbij staan gebruikersvriendelijk en de vergaande miniaturisering veelal centraal, hetgeen wij op onze stand kunnen demonstreren.

Zo maakt de nieuwe software voor onze besturing iTNC 530 het werken eenvoudiger en biedt weer extra programmeerfuncties zoals een DXFconverter en botsingsbewaking.

De vraag naar een besturing uit het middensegment , heeft geresulteerd in de TNC 320 Een compacte, maar veelzijdige besturing voor maximaal 5 assen, die ook de programmeermogelijkheden met de grafische ondersteuning, vele praktijkgerichte cycli en het bedieningsgemak biedt.

Een draadloos en zeer compact 3D-tastsysteem voor het automatisch uitrichten en meten van werkstukken en gereedschappen is de TS 440.

De taster TT 140, een gereedschapmeetsysteem voor lengte en radius van stilstaand of draaiend gereedschap, kan de opname en de cyclische controle geheel automatisch verzorgen.

Lasermeetsystemen zijn ook nieuw in ons leveringsprogramma. Als antwoord op de marktvraag bieden wij de TL NANO en TL MICRO voor controle en bewaking van gereedschap. In deze uitgave kunt u ook lezen over de genoemde noviteiten.

Inruilpremie voor oude tellers

Daarnaast promoten wij onze actie met de nieuwe, prijsvriendelijke teller ND 780 en bijbehorende linialen. Voor complete sets hebben wij interessante aanbiedingen. Daarnaast bieden wij voor uw oude teller, ongeacht het merk, een aanzienlijke inruilpremie. Zo kan een oude machine, tot maximaal drie assen, met een geringe investering voorzien worden van een complete digitale uitlezing ! Op onze stand informeren wij u graag.

Programmeercursussen met aanzienlijke korting

Voor het optimaal benutten van de productiecapaciteit is de juiste bediening en programmering van de HEIDENHAIN-besturing essentieel. Voor ons reden om onze programmeercursussen tijdens de beurs met een aanzienlijke korting aan te bieden.

Naast bovengenoemde is er nog meer te zien! Met plezier ontvangen wij u tijdens de Techni-Show 2006, van dinsdag 14 t/m zaterdag 18 maart, op onze stand 11.D060 in hal 11 Ons team adviseert u desgewenst over de mogelijkheden en toepassing van onze producten in uw productieproces of technologie.

Tot ziens Jaap Bazuin, directeur

Lasermeetsystemen

TS 440

TNC 320

Veel extra functies met nieuwe NC-software

De besturing iTNC 530 van HEIDENHAIN heeft met de nieuwste software (versie 34049x-02) weer een aantal extra mogelijkheden gekregen. Daardoor is de veelzijdige programmering van frees-, boormachines en bewerkingscentra nog gebruikersvriendelijker, veiliger en ook sneller geworden.

De belangrijkste noviteiten:

• dynamische botsingsbewaking (DCM)

• import van DXF-bestanden

• uitgebreidere Klaartext- en smarT.NC-programmering

• 3D-lijngrafieken voor het testen van gemaakte programma’s

• puntenfilters voor extern gemaakte programma’s

• virtuele gereedschapsas

• USB-ondersteuning van externe opslagmedia

Twee belangrijke nieuwe functies beschrijven we hieronder uitgebreider:

Dynamische botsingsbewaking DCM

Door complexe machinebewegingen bij 5-assige bewerkingen en de veelal hoge verplaatsingssnelheden wordt het steeds moeilijker de exacte asbewegingen te voorspellen. Een ‘botsbewaking’ is daarbij een nuttige functie, die de machinebediener ontlast en hem helpt schade aan de machine te vermijden. Ofschoon NC-programma’s uit een CAM-systeem botsingen tussen gereedschap respectievelijk gereedschapsopname en het werkstuk vermijden, wordt met de machinecomponenten die zich in de bewerkingsruimte bevinden geen rekening gehouden. Tenzij dat men investeert in kostbare, externe software voor machinesimulatie. Maar ook dan weet men nog niet zeker dat de omstandigheden in de machine nog net zo zijn ( bijv de opspanpositie) als

toen ze gesimuleerd werden. Een botsing herkent men in het gunstigste geval dus pas als het product op de machine bewerkt wordt.

Besturing onderbreekt bewerking

Door de dynamische botsingsbewaking DCM van de iTNC 530 wordt de machinebediener van deze zorg bevrijd. De besturing onderbreekt bij een dreigende botsing de bewerking en verhoogt daarmee de veiligheid voor de bediener en machine. Schade aan de kostbare machine en daarbij behorende dure stilstandtijden kunnen hiermee vermeden worden. Ook onbemand produceren wordt bedrijfszekerder.

Werkt bij automatische en handbediening

De botsingsbewaking DCM werkt echter niet alleen in automatisch bedrijf (programma afloop) maar is ook actief in de werkstand handbediening. Wanneer een machinebediener bijvoorbeeld bij het uitrichten van een werkstuk met een onderdeel op een ‘botsingkoers’ zit in de bewerkingsruimte, wordt dit

WERKEN MET DE ITNC 530 NOG EENVOUDIGER

Zoomfunctie op details van een geïmporteerd DXF-bestand. Bewerkingsprogramma op basis van geïmporteerde DXF-data.

door de iTNC 530 herkend en worden de as-bewegingen met een foutmelding gestopt.

Komen twee onderdelen van de machine te dicht bij elkaar, dan zijn er drie waarschuwingsniveaus: •voorwaarschuwing bij een afstand van minder dan 14 mm

•waarschuwing bij een afstand van minder 8 mm •foutmelding bij een afstand van minder dan 2 mm

Natuurlijk geeft de iTNC 530 de bediener aan, welke machinecomponenten zouden gaan botsen. De voorwaarschuwing en de waarschuwing kunnen door de machinebediener gewist worden, waarna hij de assen verder normaal kan bewegen. Bij de foutmelding moet DCM eerst worden uitgeschakeld. Pas dan kan het botsingsgevaar worden opgelost door de assen bijvoorbeeld uit het gevaarlijke gebied te bewegen.

De noodzakelijke definities van de machinecomponenten worden door de machinefabrikant verzorgd. De beschrijving van de bewerkingsruimte en de objecten waarmee gebotst kan worden gebeurt via geometrische lichamen, zoals vlakken, blokken en cilinders.

Complexe machineonderdelen kunnen ook uit verschillende geometrische onderdelen worden samengesteld. Het gereedschap wordt automatisch als een cilinder met de gereedschapsradius, zoals in de gereedschapstabel gedefinieerd, voorgesteld. Voor zwenkinrichtingen kan de machinefabrikant de tabellen die ook voor de machine-kinematiek worden gebruikt, toepassen bij de definities van de botsobjecten.

Gegevens werkstuktekeningen eenvoudig te importeren

Waarom nog steeds complexe contouren programmeren, wanneer de gegevens van een werkstuktekening reeds in het DXF-formaat beschikbaar zijn? Met de nieuwe NC-Software 34049x-02 heeft men nu de mogelijkheid deze bestanden direct in de besturing iTNC 530 te openen en de contouren daaruit te extraheren. Dit spaart niet alleen programmeer- en testtijd, het geeft ook de zekerheid dat de gemaakte contour exact overeenkomt met hetgeen de constructeur heeft getekend. De door de iTNC 530 ondersteunde DXF-formaten zijn wereldwijd in vele gangbare CAD-programma’s beschikbaar.

Het bestand kan via het netwerk of via bijvoorbeeld een USB-stick in de iTNC worden ingelezen en, net als een NC-programma, via het programma-management van de iTNC geopend worden. De iTNC houdt daarbij rekening met de actieve werkstand en genereert aansluitend een contourprogramma voor smarT.NC of een Klaartext-dialoog-programma.

DXF-bestanden omvatten meestal diverse lagen (layers), waarmee de constructeur zijn tekening heeft opgebouwd. Met een muisklik kunnen alle, in de tekening aanwezige, overbodige lagen worden uitgeschakeld om zo min mogelijk overbodige informatie op het scherm te hebben. De iTNC kan een contour overigens ook selecteren als deze in verschillende lagen is opgeslagen.

Nulpunt verplaatsen

Ook bij de definitie van het nulpunt van het werkstuk wordt de bediener door de iTNC geholpen. Het nulpunt van de tekening van het DXF-bestand ligt niet altijd zodanig, dat het als werkstuk-nulpunt gebruikt kan worden, zeker niet wanneer de tekening verschillende aanzichten bevat. De iTNC heeft daarom de functie waarmee, simpel door het aanklikken van een element, het nulpunt verplaatst kan worden.

Contourherkenning

Bijzonder gemakkelijk is de functie contourherkenning.

De bediener selecteert een willekeurig element met de muis en zodra hij een tweede element heeft gekozen, herkent de iTNC de gekozen omlooprichting en start met de automatische contourherkenning. De iTNC selecteert dan automatisch alle eenduidig herkenbare contourelementen, tot de contour is gesloten of zich vertakt. Met enkele muisklikken worden omvangrijke contouren vastgelegd en heeft de bediener het direct te gebruiken TNC-programma, waaraan hij slechts de technologie hoeft toe te voegen, het eenvoudigst via smarT.NC. Een krachtige zoomfunctie en verschillende instelmogelijkheden vervolmaken de functionaliteit van de DXF-converter, waarbij ook aanpassingen voor het werken met oudere TNC-besturingen mogelijk zijn. Ook kan bijvoorbeeld de resolutie aangepast worden, wanneer het programma afgewerkt moet gaan worden met een oudere TNC-besturing, of overgangstolerantie opgegeven worden voor het geval de contourelementen niet exact op elkaar aansluiten.

TT 140, gereedschap-tastsysteem met kabelaansluiting

Opname en controle van stilstaand en draaiend gereedschap

Constante hoge nauwkeurigheid van de bewerkingen vereist een exacte opname van de afmetingen van het gereedschap en cyclische controle van de gereedschapslijtage. Onze TT 140, een andere noviteit voor de vermeting van stilstaande en draaiende gereedschappen kan dit automatisch en efficiënt verzorgen.

Lengte en diameter snel bepaald

De TT140 gereedschaptaster kan veel tijd besparen door het direct op de machine meten van bijna ieder type gereedschap. Het kan gebruikt worden voor het meten van de gereedschaplengte en diameter, inclusief de afzonderlijke snijvlakken.

Breukbeveiliging

Een voorgeprogrammeerde breuk in de stift beschermt het tastsysteem bij een bedieningsfout.

Optische positie-signalering

De uitslag van de taster wordt ook via een LED gesignaleerd, hetgeen direct zichtbaar maakt dat de TT 140 zich in uitgezwenkte positie bevindt.

TT 140

< 15 µm 2 σ ± 1

bij een tastsnelheid van 0,4 m/min

Met het nieuwe compacte tastsysteem TS 440 biedt HEIDENHAIN weer een noviteit voor het automatisch uitrichten en meten van werkstukken en gereedschappen.

Dit kleine broertje van de TS 640 kenmerkt zich door zijn uiterst compacte afmetingen. Met een diameter van 49 mm en lengte van 63 mm is deze taster bijzonder geschikt voor toepassingen waar weinig werkruimte voorhanden is. Technisch komt de kleinere TS 440 overeen met de reeds bestaande TS 640 en beide zijn met name geschikt voor CNCmachines met automatische gereedschapwisseling.

Infrarood voor schakelsignaal

De TS 440 zendt zijn schakelsignaal via infrarood naar de zend- en ontvangsteenheid SE 640. De voor deze signaaloverdracht verantwoordelijke LED’s en de ontvangmodule zijn gelijkmatig over de omtrek van de TS 440 verdeeld, waardoor een overdrachtbereik van drie meter gehaald wordt. In combinatie met de zend- en ontvangsteenheid SE 540, die voor de montage in de spindel bedoeld is, kan de TS 440 ook in grote machines worden toegepast.

Gebruiksvoorbeelden

Werkstuk uitrichten; met de tastsystemen uit de TS-serie van HEIDENHAIN is het tijdrovende uitrichten van te bewerken werkstukken niet meer nodig. Van het werkstuk wordt, na het willekeurig opspannen, door het aantasten van bijvoorbeeld een zijde of twee boorgaten de scheefligging van het werkstuk bepaald. De CNC compenseert dit vervolgens eenvoudig in het coördinatensysteem of met behulp

Compenseren door verschuiving van het coördinatensysteem.

Compenseren door tafelrotatie

van de rotatie van de draaitafel. Referentiepunt bepalen; ook het benodigde referentiepunt, voor de programmering van de gewenste bewerking, is met het onze TS-tastsystemen snel en nauwkeurig te bepalen. Afhankelijk van de beschikbare functies van de CNC is ook dit volautomatisch mogelijk.

Automatisch reiniging met perslucht of koelmiddel

De TS 440 is met de vrijblaas-voorziening zeer eenvoudig schoon te houden. Met behulp van perslucht of met koelmiddel kan de tastpositie van grotere verontreinigingen gezuiverd worden. Aan de onderzijde van het tastsysteem zijn drie sproeikoppen voor deze vrijblaas-voorziening geïntegreerd. Het spaart tijd en maakt het gebruik van de automatische tastcycli tijdens onbemand bedrijf mogelijk.

TS440 blazend in praktijk

3D-Tastsystemen zijn bijzonder geschikt om naast het snelle uitrichten van het werkstuk, ook de werkstukvermeting op de machine uit te voeren. Hiervoor bieden de meeste CNC-besturingen – in het bijzonder ook de HEIDENHAIN TNC-besturingen – een serie van meetcycli. Hiermee zijn de meest voorkomende geometrische vormen zoals gaten, rechthoekige en ronde kamers, eilanden, gatencirkels en vlakken te meten.

Sinds jaar en dag wordt de incrementele liniaal van het type LS 303 (C) toegepast bij conventionele machines. De interface van deze liniaal zijn de bekende sinusvormige 11µA incrementele signalen.

Samen de invoering met de nieuwe digitale uitlezing ND 780 en de reeds eerder geïntroduceerde Positip PT 880 komt met de nieuwe liniaal LS 388 nu ook de technisch modernere incrementele 1Vss interface ter beschikking voor de conventionele machines.

LS

388 C

De digitale uitlezing ND 780 is met name geschikt voor frees- en boormachines, en draaibanken met maximaal drie assen. De uitlezing ND 780 onderscheidt zich door klaartekstdialogen (ongecodeerde tekst), die u helpen bij het positioneren en bij de toepassing van de speciale uitleesfuncties.

De positiewaarden, dialoog- en invoerweergave, grafische functies en de grafische positioneringhulp zijn uit te lezen op het contrastrijke vlakbeeldscherm De restwegweergave helpt bij het positioneren. De bediener bereikt eenvoudig de volgende positie door naar uitleeswaarde nul te gaan.

Speciale functies

Functies voor de desbetreffende toepassing zijn gemakkelijk te activeren via de parameterinvoer. De programmatuur beschikt over speciale functies voor het maken van boorpatronen (gatenreeksen, gatencirkels). Referentiepunten worden snel en exact berekend met de kantentaster KT 130. De uitlezing ND 780 ondersteunt daarbij met speciale tastfuncties.

Van radius- naar diameteruitlezing, ook voor aparte bovensledes

In de werkstand Draaien kan eenvoudig van radiusnaar diameteruitlezing omschakeld worden. De uitlezing ondersteunt tevens bij draaibanken met aparte bovensledes. Met de somweergave kan de bediener de bed- en bovenslede gezamenlijk of afzonderlijk laten weergeven. Voor het vastleggen van referentiepunten kan de gebruiker het draaideel aftekenen en de gereedschapspositie bevriezen. Vervolgens kan het werkstuk worden teruggetrokken, zodat het zonder belemmering gemeten kan worden.

International Sales Manager

Synthese tussen hardware en software realiseert performance in ultra-precisie draaibewerkingen

“Voor dit hightech project, dat alle aandacht van de organisatie vergt, is alleen het beste van het beste goed genoeg”

Huub Balm, International Sales Manager bij Hembrug B.V.: “Wij profileren ons meer en meer als leveranciers van een procesgecontroleerde totaaloplossing voor onze klantenkring waarbij het nauwkeurige nadraaiproces centraal staat. Het hart van die technische oplossing wordt gevormd door zelf ontwikkelde, uiterst stabiele hydrostatische draaimachines, eventueel aangevuld met automatische laad/losinstallaties en post process meetapparatuur Met deze speciale draaimachines is het mogelijk gehard stalen componenten (HrC 64 en hoger) proceszeker in serie te draaien binnen 2 µm maatnauwkeurigheid. De Hembrug machines zelf hebben een oplossend vermogen van maar liefst 0,01 µm ofwel 10 nanometer

Hembrug is een firma in beweging met een relatief grote afdeling Engineering die moeilijke draaiopgaven van een internationale markt kan invullen. Met een grote groep technici en een relatief klein verkoopapparaat, maar wel op basis van een groot agentennetwerk, is Hembrug wereldwijd actief met de focus op Europa.

Gespecialiseerd in fijnverspaning

Op het gebied van fijnverspaning heeft Hembrug een naam van formaat opgebouwd. Huub Balm: “Hembrug biedt met deze aanpak betrouwbare turn key draaioplossingen voor de klant. Draaimachines van Hembrug vinden we met

name in de lagerindustrie, de automobielindustrie, de matrijzenbouw, in de fabricage van hydraulische en pneumatische schakelapparatuur, de machinebouw, de vliegtuigbouw en de optische industrie.”

Steeds nauwkeuriger

Hembrug heeft deze speciale positie in de markt weten te veroveren door haar projectmatige benadering en een steeds groter wordende tevreden klantenkring. Huub Balm: “De nauwkeurigheid van de machines in combinatie met een stevige proceskennis en jarenlange ervaring van de medewerkers zijn unieke onderscheidende elementen. Er is Hembrug B.V. veel aan gelegen een technologische voorsprong te behouden en dit wordt mede bereikt door aandacht voor opleiding van medewerkers, deelname aan (internationale) EU ontwikkelingsprogramma’s en de intensieve contacten met klanten, kennisinstituten en niet te vergeten leveranciers.”

Een concreet voorbeeld van extreme precisie

Met plezier geeft Huub Balm een concreet voorbeeld van een industriële toepassing van de genoemde extreme precisie: “Momenteel produceert Hembrug samen met het zusterbedrijf Hemtech in Valkenswaard een hydrostatisch gelagerde draaitafel als module voor een speciale slijpkop die een zeer nauwkeurige bewerking gaat uitvoeren voor een nieuwe telescoop. Voor dit hightech project, dat alle aandacht van de organisatie vergt, is alleen het beste van het beste goed genoeg.”

De sprong naar het Verre Oosten

De uiterst geavanceerde en zeer nauwkeurige totaalconcepten met als basis de hydrostatische precisie-draaimachines van Hembrug zijn de immer actieve Aziatische industrieën niet ontgaan: “Naast onze traditionele bewerking van de West-Europese markt en die in de Verenigde Staten, zien we ook steeds meer behoefte aan Hembrug draaioplossingen ontstaan vanuit Azië. Die markt betreden we nu via agenten die actief zijn in bovengenoemde sectoren en met reeds bewezen applicatie-oplossingen. Met deze beproefde applicaties leggen we de basis voor nieuwe afzetgebieden en daarvoor hebben we ook de juiste technische verkoopargumenten in huis. Deze aanpak blijkt succes te hebben.

Het risico van uitval door vervuiling Hembrug maakt uiteraard niet alle onderdelen van haar precisiedraaibanken zelf. Zo hebben sinds jaar

Hembrug B.V. te Haarlem: specialist in precisie hydrostatica

Planetentandwiel, gedraaid op

Het in Haarlem gevestigde Hembrug B.V. is al sinds de late jaren zestig gespecialiseerd in het ontwikkelen, bouwen en implementeren van hydrostatisch gelagerde precisie draaimachines voor het extreem nauwkeurig finishdraaien met CBN g ereedschappen (in gehard staal) of diamant gereedschappen (in non ferro metalen en exotische materialen). Het begrip u ltra-precisie neemt Hembrug B.V. zéér nauw.

Huub Balm,

en dag de linialen van HEIDENHAIN de voorkeur. “Op jaarbasis nemen wij enkele tientallen meetsystemen af”, zegt Huub Balm: “De HEIDENHAIN linialen spelen een prominente rol in de nauwkeurige slede- en hoofdspilelementen van de precisiedraaibanken van Hembrug (redactie; open liniaal LIP 401 en de gesloten liniaal LF 481). Ze vormen een belangrijk bestanddeel van de nauwkeurige modules.

speciale toepassingen een leverancier kan zijn. De inbreng van know how en betrouwbare precisie producten van HEIDENHAIN blijven van groot belang voor het welslagen van de nieuwste technische ontwikkelingen binnen Hembrug.”

Voor de bouw van speciaalmachines gebruiken we eveneens linialen van HEIDENHAIN, maar in andere varianten dan voor de in serie vervaardigde draaimachines. De specifieke voorkeur voor HEIDENHAIN is gebaseerd op de geleverde kwaliteit en de betrouwbaarheid. Voor Hembrug is het belangrijk dat er in het veld geen storing plaatsvindt als gevolg van vervuiling van het meetsysteem. Met name in een productie-omgeving waar in ploegendienst wordt gewerkt met snijvloeistoffen, is dat een belangrijk thema. Dit weet HEIDENHAIN te bewerkstelligen door ons de juiste types gesloten linialen te adviseren en vervolgens betrouwbare meetsystemen voor de productiedraaimachines te leveren.”

Innoveren richting nieuwe bewerkingen Hembrug plukt weliswaar de vruchten van haar voorsprong op de markt van precisiedraaien, echter het bedrijf uit Haarlem zal nooit op haar lauweren rusten. Huub Balm: “We steken voortdurend veel energie en middelen in de ontwikkeling van de nieuwste machinemodules, verfijning van bewerkingen, ontwikkeling van speciale spanmiddelen en snijgereedschappen en de procesontwikkeling voor de bewerking van nieuwe materialen. Denk hierbij vooral aan exotische materialen als keramiek, titanium, stavax, wolfram carbide en andere. In de toekomst zal Hembrug veel aandacht aan deze ontwikkelingen blijven besteden”

Balans tussen

HEIDENHAIN,

Siemens en Hembrug

Voor de besturing van haar precisiedraaibanken gebruikt Hembrug om technische redenen meestal Siemens. Huub Balm: “Een belangrijk argument voor deze keuze was dat zij het totale aandrijvingpakket en de motoren kunnen bieden. Mede als gevolg hiervan kunnen onze ingenieurs een perfecte fijnafregeling van de digitale aandrijvingen realiseren. De combinatie van Siemens, HEIDENHAIN én de hydrostatica van onze machines pakt bijzonder gunstig uit voor ultra-precisie bewegingen. Voor de besturing is het zeker niet uitgesloten dat HEIDENHAIN voor toekomstige ontwikkelingen en

Proefopstelling Hembrug-draaibank voor lagers van windmolen-turbines

Testen van machine voor hoognauwkeurig harddraaien van hydraulische regelventielen

Draaimachine Hembrug in kleur SKF Precision Bearings

Gesloten liniaal LF 481

Open liniaal LIP 401

Nieuwe programmeerplaats in eigentijds design en speciale versie voor de MANUALplus 4110

Met de losse programmeerplaats en bijbehorende software heeft de gebruiker de mogelijkheid de programmering voor de TNC-besturingen en MANUALplus 4110 van HEIDENHAIN op identieke wijze, maar op een andere locatie dan de machine te verzorgen. In voorgaande jaren leverde HEIDENHAIN als losse programmeerplaats voor de TNC een forse unit, waarvan het toetsenbord identiek was aan de machinebediening. Inmiddels is er een compacte oplossing beschikbaar.

Speciaal toetsenbord

Sinds enige tijd wordt de Programmeerplaats iTNC als een speciale losse toetsenbord-unit geleverd. Dit toetsenbord werkt in combinatie met een PC en bijbehorend scherm en is ondergebracht in een stevige doch slanke behuizing. De toetsen zijn identiek aan het bekende TNC-toetsenbord voor de machinebediening, inclusief de nieuwe smarT.NCtoetsen en de Softkeys welke u op de machine zelf in de behuizing van het TNC-beeldscherm terugvindt. Het geheel gaat vergezeld van de nieuwste software; NC software versie 340 490-02. Op de PC wordt, met behulp van deze software, het bekende TNC-scherm weergegeven en werkt men met de nieuwe smarT.NC programmeermethode, via de Klaartext-dialoog, de programmering op basis van vraag-en-antwoord, of met DIN/ISO. Bovendien wordt de gebruiker grafisch ondersteund en zijn dezelfde functies en vele productiecycli, waaronder die voor freeswerk en de vrije contourprogrammering FK, standaard beschikbaar.

Software-opties en FCL-functies als freeware

Alle software-opties en FCL-functies (feature con-

tent level functies) die voor de besturing aangeschaft kunnen worden, zijn nu in demoversies als freeware beschikbaar op onze site; www.heidenhain.nl/service. Zo kunnen gebruikers de softwarepakketten of de gratis Demo-versie van de Programmeerplaats iTNC, met al de functies uitgebreid testen en vervolgens beslissen of bijvoorbeeld een upgrade op de machine zinvol is.

Virtueel toetsenbord

Juist de gebruikers van de Demo-versie van de Programmeerplaats kunnen nu nog een betere indruk krijgen hoe eenvoudig de TNC via zijn toetsen te bedienen is. Met behulp van het iTNC Control Panel kan gekozen worden voor een aanvullend, virtueel toetsenbord, dat alle belangrijke dialoog-

toetsen van de programmeerplaats-unit bevat. Om gelijktijdig het TNC-scherm en dit virtuele toetsenbord in beeld te krijgen dient u wel te beschikken over een beeldscherm van minimaal 1280 x 1024 pixels.

Optioneel PLC-Basis Programma

Bij de installatie van de software iTNC Programmeerplaats kan nu ook gekozen worden voor het gelijktijdig installeren van het PLC-Basis Programma. Daarmee is het mogelijk om de vervaardigde cycli, ook daadwerkelijk op de computer te simuleren en zo virtueel het uiteindelijke resultaat te beoordelen.

Programmeerplaats voor MANUALplus

De DataPilot 4110 is de PC-programmeerplaats voor de MANUALplus 4110. Door de programmering, het testen van de programma’s en programma-optimalisering via de PC te verzorgen wordt de stilstandtijd van de machine aanzienlijk teruggebracht. Programmeren van cycli, interactieve contour programmering en DFX-import van contouren is met dit systeem zeer eenvoudig. Zelfs functies zoals definiëren werknulpunt, meten gereedschap of de bewerking van een cyclus, wordt met de DataPilot grafisch gesimuleerd, evenals de beweging van de assen en spindels. Dat geeft de bediener het vertrouwen voor de latere verwerking op de machine.

Makkelijk programmeren en archiveren

Ook bij deze Programmeerplaats wordt het vertrouwde en gebruikersvriendelijke grafische scherm van de ManualPlus op de PC weergegeven. De functies zijn identiek aan de ManualPlus, waardoor men de zekerheid heeft dat het geprogrammeerde ook direct op de machine draait. DataPilot 4110 is de ideale oplossing voor de programmering, het aangepast hergebruiken en de archivering van de bewerkingscycli van de MANUALplus 4110.

Digitale technieken en internet maken het voor u mogelijk om op onze website snel en eenvoudig alle informatie te vinden over het door u benodigde product. De website is aangepast aan de tijd en nog gebruikersvriendelijker van opzet geworden. Bedienings- en technische handboeken, maar ook brochures met productspecificaties, afbeeldingen en tekeningen zijn eenvoudig via de website te

Verwijzing naar downloads

In deze uitgave ziet u bij veel artikelen een pdf-symbooltje, hetgeen aangeeft dat u uitgebreide informatie op onze website kunt downloaden.

Toegang tot productassortiment

Indien u de informatie liever per post ontvangt kunt u de bestelling aanvinken en op het mailsymbool klikken. De functies ZOEKTEKST of PRODUCT ZOEKEN bieden ook een snelle ingang naar informatie.

Onder de ‘knop’ PRODUCTEN & TOEPASSINGEN heeft u op ieder gewenst moment de toegang tot ons uitgebreid productassortiment en kunt u desgewenst zelf selecteren welke specificatie het beste past bij uw toepassing. Uiteraard kunt u tevens gebruik maken van de ervaring en kennis van onze verkoopmedewerkers, die u zonodig graag adviseren bij uw definitieve keuze.

Gereedschaplengte- en radius meten tot 30.000 toeren aan toe

Lasersystemen voor controle en bewaking van gereedschap

Uitval en nabewerking voorkomen

Om uitval en nabewerking in de seriematige productie te voorkomen en constante kwaliteit te waarborgen is de conditie van het gereedschap van groot belang. Slijtage of een beschadiging aan het snijvlak kunnen, zeker bij manloze productie, hoge kosten met zich meebrengen. Het exact registreren van de lengte en doorsnede van het gereedschap en de cyclische controle van de slijtage zijn noodzakelijk.

Tijdig signaleren defect gereedschap

De efficiëntie van het productieproces kan bovendien aanzienlijk verhoogd worden als een kapot gereedschap tijdig gesignaleerd wordt. Hiervoor zijn de lasermeetsystemen van HEIDENHAIN, de TL Nano en TL Micro uitermate geschikte middelen. Met deze systemen is het mogelijk te detecteren of de productie wel volgens plan verloopt. De TNC’s van HEIDENHAIN bezitten voorgeprogrammeerde cycli voor het lasermeetsysteem, die onder andere defecte gereedschappen kunnen opsporen. De programmeur kan hiervoor een routine in zijn programma inbouwen, die in zo’n situatie de machine een zustergereedschap laat nemen. Hierdoor hoeft het productieproces dan niet onderbroken te worden.

1 µm nauwkeurig, ook bij 30.000 toeren Deze meetsystemen zijn met een reproduceerbaarheid van 1 µm zeer nauwkeurig en er kunnen diameters van 0,03 mm gemeten worden. Met dit type taster is het ook mogelijk te meten met draaiend gereedschap bij zeer hoge toerentallen, zelfs hoger dan 30.000 rpm.

Beschikbare meetcycli

Deze meetsystemen zijn met een reproduceerbaarheid van 1 µm zeer nauwkeurig en er kunnen diameters van 0,03 mm gemeten worden. Met dit type taster is het ook mogelijk te meten met draaiend

gereedschap bij zeer hoge toerentallen, zelfs hoger dan 30.000 rpm.

Bij de lasermeetsystemen TL Nano en TL Micro zijn de volgende meetcycli beschikbaar:

• kalibreren van het lasermeetsysteem

• temperatuurcompensatie van de NC-assen

• tap-lengtemeting van centrische gereedschappen

• gereedschapinstelling in lengte en radius met controle van radiaal verloop

• enkelvoudige snijkantcontrole op rechte snijkant geometrie

• gereedschapbreukcontrole

• enkelvoudige snijkantcontrole op afgeronde snijkantsymmetrie

• gereedschapinstelling in de lengte, radius en snijhoek-radius

Onderstaand worden de cycli kort toegelicht.

Kalibreren van het lasermeetsysteem Een belangrijk programma biedt de cyclus voor het kalibreren van de HEIDENHAIN TL-lasermeetsystemen. Voordat met de laserlichtsensor kan worden gemeten is het nodig, eerst de exacte posities van de schakelpunten op de machine te bepalen. Een kalibreerdoorn van HEIDENHAIN, die de vorm heeft van een cilindervormige paspen met schacht rond 8/12 mm en proefcilinder 12/20 mm, wordt in de gereedschaphouder vastgezet. Vervolgens worden de lengte, de diameter en de hoogte zeer nauwkeurig gemeten. Voor de kalibreermeting moet een zo goed mogelijke rondloop worden gewaarborgd. De nauwkeurige afmetingen van de proefdoorn (L=lengte, R=radius, DL=hoogte, DR=0,5*afwijking rondloop) worden uit de gereedschaptabel gelezen als het programma wordt opgeroepen. Het programma meet de proefdoorn in relatie tot de opgegeven referentiematen. De meetresultaten worden in verschillende kalibreerparameters (Q-parameters) geschreven en opgeslagen.

Naast de bekende tasters van HEIDENHAIN, is nu een nieuwe productgroep aan het assortiment toegevoegd.Met de lasermeetsystemen, de TL NANO en TL MICRO, kan HEIDENHAIN ook de vraag naar deze t echniek uit de markt beantwoorden. Uiteraard is ook van deze producten de kwaliteit, de betrouwbaarheid en de service conform onze hoge standaard.

gereedschapdiameter

middenmeting 0,03 tot 30 mm 0,1 tot 80 mm 0,1 tot 180 mm 0,03 tot 37 mm tangentiële meting boven 0,03 tot 30 mm 0,1 tot 98 mm 0,1 tot 324 mm tangentiële zijkantmeting 0,03 tot 30 mm 0,1 tot 122 mm 0,1 tot 428 mm tangentiële meting 0,03 tot 44 mm reproduceerbaarheid ±0,2 µm ± 1 µm ±1 µm ±0,2 µm

Temperatuurcompensatie van de NC-assen Om bij hoge nauwkeurigheidseisen het temperatuurafhankelijke warmtegedrag van de machine te compenseren, kan de thermisch bepaalde lengtewijziging van de assen eenvoudig worden gemeten met behulp van de laserlichtsensor en de kalibreerdoorn van de TL-lasermeetsystemen. De nauwkeurige afmetingen van deze proefdoorn worden tijdens het oproepen van het programma uit de gereedschaptabel gelezen. Het programma meet de proefdoorn en bepaalt de actuele radiale en axiale positie van het midden van de laserstraal. Deze positie wordt vergeleken met de referentiepositie uit de TCreferentiemeting. Het berekende verschil kan dan b.v. als additionele nulpuntverschuiving worden verrekend. Het bewerkingsprogramma wordt dan voortgezet met de gecorrigeerde waarden.

Tap-lengtemeting van centrische gereedschappen

Een cyclus voor de lengtemeting van centrische gereedschappen met het HEIDENHAIN- lasermeetsysteem is ook beschikbaar Het programma kan bekende gereedschappen (lengte L≠0mm)of onbekende gereedschappen (lengte L=0) opmeten. Het resultaat van de meting wordt in de gereedschaptabel onder het actuele gereedschap weggeschreven.

Gereedschapinstelling in lengte en radius met controle van radiaal verloop Het programma met de cyclus voor het opmeten van de lengte en diameter van centrische gereedschappen en een optionele controle van het radiaal verloop kan ook eenvoudig met TL-lasermeetsystemen uitgevoerd worden. Het programma kan bekende gereedschappen (lengte/radius L≠0/R≠0mm)of onbekende gereedschappen (lengte/radius L=0 / R=0 mm) opmeten. Het resultaat van de opmeting wordt in de gereedschaptabel onder het actuele gereedschap Tnr weggeschreven.

Enkelvoudige snijkantcontrole op rechte snijkant geometrie

Om een foutvrije onderdeelproductie te waarborgen, dient men voor kritieke gereedschappen voor en na de bewerking een controle op snijkantbreuk of snijkantslijtage uit te voeren. Het draaiende gereedschap wordt zo door de lichtstraal bewogen, dat alle snijkantdiameters kunnen worden gecontroleerd, ook of deze nog passen binnen de tolerantie van het radiaal verloop. Dit programma biedt, in combinatie met een HEIDENHAIN-lasermeetsysteem, de cyclus voor de enkelvoudige snijkantcontrole van gereedschappen met verschillende snijkanten. Het programma gaat uit van gereedschap met bekende gegevens, dat met het geldige gereedschap uit het gereedschapsgeheugen worden gelezen.

Controle op gereedschapbreuk

Om een foutvrije bewerking van de onderdelen te verzekeren, dienen de kritieke gereedschappen voor en na de bewerking op breuk te worden gecontroleerd. Het draaiende gereedschap wordt daarvoor zo door de lichtstraal bewogen, dat de gereedschapslengte kan worden gemeten en de naleving van de lengtetolerantie kan worden gecontroleerd. Deze cyclus is het programma voor de, in combinatie met ons lasermeetsysteem, controle op breuk van cilindrische gereedschappen. Ook dit programma gaat uit van gereedschapsgegevens uit het gereedschapsgeheugen.

Enkelvoudige snijkantcontrole op afgeronde snijkant symmetrie

Evenals voor de controle op rechte snijkant geometrie is er een cyclus, om met behulp van de HEIDENHAIN TL Micro, de individuele snijkantcontrole van gereedschappen met verscheidene snijkanten met kogelkop/hoekradii geautomatiseerd te verzorgen. Ook nu op basis van bekende gereedschapsgegevens, die ook uit het gereedschapsgeheugen worden gelezen.

Hiervoor wordt het draaiende gereedschap zo door de lichtstraal bewogen, dat alle snijkanten worden gecontroleerd op de toegestane vormtolerantie. Deze controle kan alléén met behulp van een gefocusseerd lasersysteem (TL Micro dragersysteem) met de vereiste nauwkeurigheid worden uitgevoerd. Daarnaast moet altijd aan beide zijden worden gekalibreerd (Q57=0) met de kalibreerdoorn, omdat bij de baanberekening rekening moet worden gehouden met het exacte radiale en axiale laserstraalmidden.

1. Meten van de gereedschapslengte

2. Signaleren van stiftbreuk 3. Meten van gereedschapsdiameter 4. Herkennen van radiusbreuk

5. Meting schroefdraadfrees 6. Meten profielboor 7. Meten afronding radius 8. Kalibreren met de kalibreerdoorn

TL Micro 150TL Micro 200TL Micro 300TL Nano

Compact, veelzijdig en alles in één unit

S inds meer dan 30 jaar bewijzen de TNCbesturingen van HEIDENHAIN in het dagelijks gebruik aan de frees-, de boormachin es en bewerkingscentra hun kunnen. Het zijn de werkplaatsgeoriënteerde programmeermogelijkheden met de grafische onders teuning, de vele praktijkgerichte cycli en het bedieningsgemak die alle besturingen van HEIDENHAIN kenmerken. Ook in de TNC 320 treft u dit basisprincipe weer aan. Deze besturing is speciaal ontwikkeld voor bedrijven die een besturing kiezen uit het middensegment, maar wel de nauwkeurigheid, het bedieningsgemak en de betrouwbaarheid van HEIDENHAIN wensen.

Werkplaatsgeoriënteerde programmeermogelijkheden Veelvoorkomende frees- en boorbewerkingen kunnen door de bediener aan de machine zelf geprogrammeerd worden. Dit met behulp van ‘Klaartekst’, simpele dialoogteksten met grafisch ondersteunende schermbeelden. Voor standaardbewerkingen, maar ook voor de complexe programma’s, kan gebruik gemaakt worden van een grote verscheidenheid aan voorgeprogrammeerde bewerkingscycli en coördinatentransformaties.

Eenvoudige bediening

Voor de eenvoudige bewerkingen, zoals bijvoorbeeld het vlakfrezen van oppervlakken, hoeft voor de TNC 320 geen programma geschreven te worden. De assen zijn namelijk net zo makkelijk handmatig te verplaatsen met behulp van een druk op de astoetsen of, als het zeer nauwkeurig moet gebeuren, met behulp van het elektronische handwiel HR 410.

Grafische weergave lopend programma

Op de TNC 320 is het mogelijk tijdens de productie van een werkstuk een ander programma of testprogramma grafisch weer te

geven. Bovendien kan het scherm real-time laten zien welke bewerking uitgevoerd wordt Koelvloeistof en de beschermkap maken direct zicht op de bewerking vaak onmogelijk Met een druk op de knop ziet de bediener op het scherm het resultaat van de actuele bewerking grafisch weergegeven.

Off line programmeren

De programma’s van de TNC 320 kunnen ook prima op een PC geschreven worden. De interface voor Fast-ethernet garandeert zeer korte overdrachtstijden, zelfs bij langere programma’s. De TNC 320 kan ook programma’s verwerken die in DIN/ISO geprogrammeerd zijn.

Compact en overzichtelijk

De TNC 320 is een compacte, maar veelzijdige besturing voor vier (optioneel vijf) assen Dankzij het flexibele bedieningsconcept en uitgebreide mogelijkheden is zij in het bijzonder geschikt voor het gebruik op universele frees- en boormachines voor:

• seriematige- of enkelstuksproductie

• matrijzenbouw

• machinebouw

• research en ontwikkeling

• bouw van prototypes in laboratoria

• reparatieafdelingen

• training- en scholingsafdelingen

Deze besturing biedt niet alleen de noodzakelijke programma’s maar bovendien vele handige extra functies zoals:.

• vrij contourprogrammering

• voorgeprogrammeerde freescycli voor complexe contouren

• snel bepalen van het referentiepunt met behulp van de 3-D-taster

Uitgebreide informatie en technische specificatie over deze nieuwe besturing vindt u in de brochure. Deze kunt u eenvoudig downloaden via internet (www.heidenhain.nl) of bestellen 0318- 581800.

TNC320 met bediener

HEIDENHAIN

NIEUWE PRODUCT

LIDA 200 Lengtemeetsysteem

met lage prijs en hoge kwaliteit

De serie bekende lengtemeetsystemen met de naam LIDA is weer uitgebreid. Het programma is aangevuld met de LIDA 200, een open incrementeel lengtemeetsysteem dat speciaal is ontwikkeld voor gebruik bij die lineaire aandrijvingen waar niet om een hoge µm-nauwkeurigheid gevraagd wordt.

Meetstappen van 5 µ m tot 0,5 µm

De LIDA 200 is voorzien van een stalen band met een 200 µm verdeling, de geïntegreerde interpolator maakt meetstappen mogelijk van 5 µm tot 0,5 µm. Het systeem wordt direct op het machineframe gemonteerd door middel van het dubbelzijdige tape Precimet. Bij toepassingen waar thermische veranderingen zijn te verwachten, is het ook mogelijk aluminium dragers als interface te gebruiken.

Optische referentiemerken en minder vuilgevoelig

Vanzelfsprekend beschikt het meetsysteem, net als vrijwel elk HEIDENHAIN meetsysteem, over optische referentiemerken. De LIDA 200 is, net als de andere modellen van de LIDA-serie, dankzij het toegepaste 1-veld aftastprincipe relatief ongevoelig voor vervuiling.

Interfaces

Naast de TTL-interface is de LIDA 200 ook leverbaar met sinusvormige 1Vpp uitgangssignalen.

Scherp geprijsd

Het streven van HEIDENHAIN naar lage productiekosten van de LIDA 200, heeft geresulteerd in een zeer concurrerende prijs. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de afdeling Verkoop, telefoon 0318-581800

Compacte besturing in één unit

Al meer dan 30 jaar worden de TNC-besturingen van HEIDENHAIN aan frees-, boormachines en bewerkingscentra naar volle tevredenheid gebruikt. De werkp laatsgeoriënteerde programmeermogelijkheden met de grafische ondersteuning, de vele praktijkgerichte cycli en het bedieningsgemak zijn de meest gewaardeerde kenmerken van de besturingen van HEIDENHAIN. Innovatie heeft er voor gezorgd dat de besturingen voordurend nieuwe en gebruiksvriendelijke toepassingsmogelijkheden meekregen. Niet alleen nieuwe technologieën maar ook de wensen in de markt zorgen voor de vernieuwingen.

Zo is de nieuwe besturing TNC 320 speciaal ontwikkeld voor bedrijven die een besturing kiezen uit het middensegment, maar wel de nauwkeurigheid, het bedieningsgemak en de betrouwbaarheid van HEIDENHAIN wensen.

Oók op de machine simpel te programmeren De bediener kan veelvoorkomende werkplaatsgeoriënteerde frees- en boorbewerkingen eenvoudig aan de machine zelf programmeren. Dit met behulp van ‘Klaartekst’, de simpele dialoogteksten met grafisch ondersteunende schermbeelden. Voor standaardbewerkingen, maar ook voor de complexe programma’s, kan gebruik gemaakt worden van een grote verscheidenheid aan voorgeprogrammeerde bewerkingscycli en coördinatentransformaties.

Eenvoudige handbediening mogelijk

Voor de eenvoudige bewerkingen, zoals bijvoorbeeld het vlakfrezen van oppervlakken, hoeft voor de TNC 320 geen programma geschreven te worden. De assen zijn namelijk net zo makkelijk handmatig te verplaatsen met behulp van een druk op de astoetsen of, als het zeer nauwkeurig moet gebeuren, met behulp van het elektronische handwiel HR 410.

Programma-onafhankelijke weergave van lopend of testprogramma

Op de TNC 320 is het mogelijk tijdens de productie van een werkstuk een ander programma of testprogramma op het scherm grafisch weer te geven. Bovendien kan het scherm real-time laten zien welke bewerking uitgevoerd wordt. Koelvloeistof en de beschermkap maken direct zicht op de bewerking vaak onmogelijk. Met één druk op de knop ziet de bediener op het scherm het resultaat van de actuele bewerking grafisch weergegeven.

Off line op de PC programmeren, ook in DIN/ISO

De programma’s van de TNC 320 kunnen ook prima op een PC geschreven worden. De interface voor Fast-ethernet garandeert zeer korte overdrachtstijden, zelfs bij langere programma’s. Ook programma’s die in DIN/ISO geprogrammeerd zijn kan de TNC 320 prima verwerken.

Compact, overzichtelijk en tot 5 assen De TNC 320 is een compacte, maar veelzijdige besturing voor vier (optioneel vijf) assen.

Dankzij het flexibele bedieningsconcept en uitgebreide mogelijkheden is zij in het bijzonder geschikt voor het gebruik op universele frees- en boormachines voor:

• seriematige- of enkelstuksproductie

• matrijzenbouw

• machinebouw

• research en ontwikkeling

• bouw van prototypes in laboratoria

• reparatieafdelingen

• training- en scholingsafdelingen

Deze besturing biedt naast de noodzakelijke programma’s bovendien vele handige extra functies zoals:

• vrije contourprogrammering

• voorgeprogrammeerde freescycli voor complexe contouren

• snel bepalen van het referentiepunt met behulp van de 3-D-taster

Uitgebreide informatie en technische specificatie over deze nieuwe besturing vindt u in de brochure. Deze kunt u eenvoudig downloaden via internet (www.heidenhain.nl) of bestellen 0318- 581800.

real time weergave

Klanten benutten onze know how steeds beter

Niet alléén producten bepalen ons succes. Met name de toegevoegde waarde, door beschikbare know how en toonaangevende high-tech ontwikkelingen, wordt voor onze klanten steeds belangrijker. Juist onze afnemers van de meet- en regeltechniek maken gelukkig steeds meer gebruik van onze kennis voor de ontwikkeling en realisatie van hun veelal specialistische producten. Door open te communiceren over de gewenste toepassing in hun product is een gericht advies mogelijk en kunnen wij de veelal technische hoogstandjes samen optimaliseren. Ook een eventuele aangepaste specificatie van onze producten is bij grote aantallen bespreekbaar. Door gebruik te maken van onze know how ontdekt men onze meerwaarde, een steeds belangrijker onderdeel van ons ‘aanbod’.

Eenvoudige montage bespaart veel kosten Niet alleen de techniek, de gerichte ondersteuning en de service bepalen ons succes. Bij de ontwikkeling van alle apparaten is de focus op de constructie, de montagemogelijkheden en servicevriendelijkheid ook heel belangrijk. Onze nieuwe ring-encoder, de ERA 4000, is een goed voorbeeld van een recente ontwikkeling waarin deze belangrijke ontwerpcriteria met succes een hoofdrol hebben gespeeld. Eenvoudige montage resulteert in gemak en lagere kosten bij de aanbouw- en servicewerkzaamheden. Bij de prijsbeoordeling is dat, gezien de huidige uurtarieven, wel degelijk van belang. Ook deze aspecten bepalen onze toegevoegde waarde en veelal de keuze voor de kwaliteitsproducten van HEIDENHAIN.

Nominatie als mooiste bedrijfspand van Ede

In het najaar van 2006 zal het Wooninfo-centrum voor de tweede maal de Architectuurprijs Ede uitreiken. Vorig jaar werd de prijs toegekend aan een woningbouwproject en dit jaar wordt een utiliteitsgebouw gekozen. Hiervoor zijn vier panden, waaronder dat van HEIDENHAIN Nederland, genomineerd. Uiteraard zijn wij vereerd dat de kwaliteiten van de architectuur en bouwwijze herkend worden. Volledig volgens onze bedrijfsfilosofie is het pand gebouwd met de grootste zorg voor de werknemers en het milieu. Bij de ontwikkeling heeft het aspect ‘wel voelen’ van de medewerker centraal gestaan. Zo hebben de binnendienstmedewerkers de lichtste werkplekken, met uitzicht op het groen. Met name het strakke design van pand en tuin spreekt de jury aan. Op 27 september zal de vakjury-winnaar en de publieksprijs bekendgemaakt worden. Ook op onze website zal de uitslag worden vermeld.

Jaap Bazuin; "Ook voor ons pand geldt onze slogan, HEIDENHAIN, oog voor detail"

Lagere prijs door vereenvoudigde specificatie

Door een aanpassing van de specificaties kunnen wij onze afnemers ook lager geprijsde lengtemeetsystemen aanbieden. Het gamma is aangevuld met de LIDA 200, speciaal ontwikkeld voor gebruik bij die lineaire aandrijvingen waar minder hoge eisen op het gebied van nauwkeurigheid worden gevraagd. De afnemer heeft zo een kwaliteitsproduct mét onze toegevoegde waarde, tegen een lagere prijs.

Demo's met werkende modellen op najaarsbeurzen

Om in te kunnen spelen op de wensen en vragen van onze afnemers is het directe contact van essentieel belang. In het najaar zijn wij dan ook weer present op een aantal beurzen.

Hier wordt, o.a. met behulp vanwerkende modellen, aandacht besteed aan de grote gevolgen die interpolatiefouten kunnen hebben voor de regelkringen. Uiteraard zullen wij ook een aantal noviteiten tonen zoals de EQN 437, een encoder met de hoge resolutie van 37 bit.

Ook het eerder genoemde en prijsvriendelijke lengtemeetsysteem LIDA 200 en het zeer compacte en eenvoudig aan te bouwen hoekmeetsysteem ERA 4000 kunt u op onze stands werkend beoordelen. Over onze universele interface Endat 2.2, die o.a. absolute metingen met hogere snelheden mogelijk maakt, kan ons verkoopteam u uiteraard ook diepgaand informeren.

Jaap Bazuin, directeur

3 t/m 6 oktober 2006-08-09 Hal 11, standnummer C.022 Jaarbeurs, Utrecht 21, 22 & 23 November Evenementenhal, Gorinchem

29 en 30 november 2006, Beneluxhal standnummer: 42 NH Koningshof Hotel, Veldhoven

IAC Geometrical Engineers in Emmen, opgericht in 1984, is begonnen als hoogwaardig dienstverlener op het gebied van het kalibreren van meetinstrumenten voor de industrie. Al vrij snel na de start begon het bedrijf met het ontwerpen, bouwen en kalibreren van speciale meetinstrumenten die niet te koop waren op de markt. Paradepaard is de range Master Scanners, met sinds kort de XL300, speciaal voor grote schroefdraadkalibers met een diameter tot circa 300 mm.

IAC directeur ir. Reginald Galestien:

“Met de Master Scanner XL300 is er eindelijk een scanner voor gróte schroefdraadkalibers”

IAC directeur ir Reginald Galestien: “De Master Scanner vervult alle wensen van de moderne industrie voor het efficiënt meten en kalibreren van kalibers. Zijn excellente meetzekerheid en geavanceerde functies maken de Master Scanner het ideale instrument voor kalibratie-laboratoria. Snelle en betrouwbare kalibraties zijn mogelijk geworden voor een wijde range parallelle of conische moerpenkalibers, boutringkalibers, gladde instelringen en pennen.”

In één automatische cyclus

“De Master Scanner heeft het unieke vermogen om in één automatische cyclus alle informatie te presenteren die nodig is voor het optimaal afregelen van de

bewerkingsmachines. Tijdens het scannen worden elke seconde vele duizenden 2-d contourpunten met hoge resolutie in het geheugen van de computer opgeslagen. Na het scannen van de eerste contour wordt de meetkracht omgekeerd en wordt de taster verplaatst voor het scannen van de tweede contour. Elk contourpunt heeft een resolutie van 0,01µm voor elk van de twee assen.

Direct na afloop van het scannen berekent en presenteert de Master Scanner de parameters: flankdiameter, buitendiameter, kerndiameter, spoed, deelflankhoeken, profielafwijkingen, coniciteit, etc.”

Diverse soorten afnemers

“Veel kaliberfabrikanten uit de hele wereld passen de scanner toe voor hun productiebeheersing. Ook hebben we afnemers van de Master Scanners die zelf schroefdraad in veel kalibers in eigen huis produceren. Zoals bij BMW in München of bij Bosch waar de dieselpompen worden gemaakt. Alleen bij Bosch in Duitsland zijn al 14.000 schroefdraadkalibers die permanent gecontroleerd moeten worden. Daar gebruiken ze onze Master Scanner voor, evenals bij Volkswagen. Deze grootverbruikers hebben zóveel kalibers in eigen huis te meten dat het interessant wordt voor hen om dat zelf te doen met onze Master Scanner. Tot slot leveren we aan

Groot conisch schroefdraadringkaliber op MSXL300

bedrijven met speciale toepassingen, denk daarbij aan research en dergelijke.”

XL300: speciaal voor grote schroefdraadkalibers

“Onder de naam Master Scanner hebben we in ‘94/’95 vier typen op de markt gebracht, met als enige onderlinge verschil hun meetbereik. In 2005 hebben we een nieuwe Master Scanner geïntroduceerd die werkt volgens hetzelfde meetprincipe, maar verschilt door de bouwwijze en het toepassingsgebied. Deze heet de XL300 en is speciaal gemaakt voor hele grote schroefdraadkalibers. Binnen de range van de Master Scanner werd hierin nog niet voorzien. Op basis van marktonderzoek ontdekte ik dat de markt voor schroefdraden zich vooral richt op de kleintjes. Het meetbereik van de eerste Master Scanner dekte dat heel goed af. Maar vorig jaar werden we geconfronteerd met een klant die hele grote schroefdradenkalibers maakt, met diameters die zelfs boven de 300 mm uit komen. Deze klant wilde weten of wij ook een Master Scanner konden maken voor dat grote formaat. Men had namelijk problemen met de productie omdat de conventionele meetmachines niet voldeden.”

Een groot kaliber kost meer tijd, geld en materiaal

“Een groot schroefdraadkaliber kost nu eenmaal veel geld en materiaal, maar ook veel machinetijd om alles heel goed en nauwkeurig te krijgen. Speciaal voor deze klant hebben we de Master Scanner XL300 ontwikkeld. De bouwwijze is specifiek afgestemd op deze klant, maar we kunnen dit systeem, met dezelfde type constructie, tot een meter uitbreiden. De toepassingsgebieden hiervoor zijn luchtvaart, de medische techniek en procesregelapparatuur voor olieraffinaderijen waar explosiegevaar een rol speelt. Uiteraard zien we ook een markt voor de algemene productie van schroefdraadkalibers.”

Samenwerking met HEIDENHAIN

Diverse componenten van HEIDENHAIN zijn verwerkt in de XL300, zoals de zeer nauwkeurige LIP 581 linialen, bedoeld voor het positioneren van de kalibers in x- en y-richting en het positioneren van de meetarm in de z-richting. Tevens past men een MT 2581 meettaster, in combinatie met de tellerkaart IK 121V, toe in deze machine. “Een groter meetbereik verlangt ook een meetsysteem dat zoiets aan kan. In dit geval moest het meetsysteem dus langer zijn. HEIDENHAIN heeft ons een open meetsysteem geleverd voor de XL300, in tegenstelling tot de gesloten systemen die we gebruiken voor de andere producten binnen de range. Daar was ik wat bevreesd voor. Het afregelproces zag ik daarbij als een probleem. Je moet de liniaal en de meetkop

ten opzichte van elkaar uitlijnen. Achteraf is dit enorm meegevallen. We hebben een elektronische uitrichthulp gebruikt en door de medewerkers van HEIDENHAIN is in no-time alles keurig netje afgeregeld. Die samenwerking was helemaal naar tevredenheid. We hebben goede instructies gekregen en nu doen wij het zelf.”

Ingesprongen op een lacune Een scanner voor een groot schroefdraadkaliber bestond nog niet. “Deze lacune is ontstaan toen de eisen voor geaccrediteerde laboratoria toenamen. Vroeger deed men een beperkt onderzoek en dat was voldoende.”

IAC GEOMETRICAL ENGINEERS B.V. heeft een zusteronderneming die geaccrediteerde kalibratieservice verzorgt. IAC Meettechnische Service is door de RvA erkend voor het uitvoeren van geometrische kalibraties en gespecialiseerd in schroefdraadkalibraties en lasermetingen.

ir Galestien: “Tegenwoordig worden bij geaccrediteerde instellingen andere eisen gesteld. Bijvoorbeeld in Duitsland wil men dat alles wordt gemeten. Doe je dat met conventionele middelen dat ben je lang bezig en heb je nog maar een fractie van de benodigde informatie. Alles wordt gemeten. de profielhoeken, de flankdiameter, de kerndiameter, de stand-off, noem maar op en het liefst in korte tijd. Een monnikenwerk als je dat met de hand moet doen. De Master Scanners nemen dit werk over en de XL300 kan een diameter van zo’n 300 mm aan.”

Conisch schroefrdraadpenkaliber op MSXL300

Controle van de MSXL300 met een Agilent 5529A Laserinterferometer

“Excellente meetzekerheid en geavanceerde functies maken de Master Scanner het ideale instrument voor kalibratielaboratoria.

Voor het gebruik van impulsgevers op servomotoren zijn drie technieken beschikbaar. De keuze is sterk afhankelijk van de nauwkeurigheidseisen die gesteld worden aan de betreffende toepassing, want resolvers, inductieveen optische impulsgevers onderscheiden zich duidelijk op het gebied van nauwkeurigheid en resolutie.

OPTISCH OF INDUCTIEF?

Keuze bij impulsgevers voor de regelkring van servo-aandrijvingen

Resolvers zijn bijzonder robuust, maar de positioneernauwkeurigheid en gelijkloop van optische impulsgevers zijn veel beter en bovendien zorgen ze ook nog voor een veel rustiger loop van de aandrijving. Inductieve impulsgevers gebruiken hetzelfde aftastprincipe als resolvers, waarbij de inductieve impulsgevers echter een resolutie van 17 bit kunnen bereiken.

Servo-aandrijvingen worden voor het meten van de positie en de snelheid veelal uitgerust met optische impulsgevers of resolvers. Steeds vaker wordt echter om multi-turn absolute meetsystemen gevraagd, die net zo goedkoop en robuust zijn als resolvers. Bovendien is er steeds meer vraag naar een eenvoudige aansluiting van de impulsgever aan de regeling, via een seriële interface.

Alternatief tussen resolver en de optische encoder.

Encoders met een inductieve aftasting, multi-turn resolutie en uitgerust met de bi-directionele EnDatinterface vullen het gat tussen de resolvers en de optische encoders. Behalve de uitvoering van de encoder heeft de kwaliteit van de signalen een grote invloed op het gedrag van de regeling. Een beperkt oplossend vermogen en periodieke afwijkingen kunnen voor veel beperkingen zorgen op het gebied van de nauwkeurigheid en de loopcultuur In dit artikel wordt verder ingegaan op de verschillen in werking van de diverse type encoders voor de regelkring voor servo-aandrijvingen.

Meetsystemen voor servo-aandrijvingen

Encoders met optische aftasting; deze zijn gebaseerd op fijne verdelingen die, door de naderhand uitgevoerde interpolatie, een zeer hoge resolutie mogelijk maken. [afbeelding 1]. Optische impulsgevers hebben vaak 512 of 2.048 signaalperioden per omwenteling, waarbij elke signaalperiode elektronisch nog een keer met 12 respectievelijk 14 bit geïnterpoleerd wordt. Zij zijn de standaard voor toepassingen met hoge eisen op het gebied van nauwkeurigheid. Bij optische impulsgevers in multiturn uitvoering kan de absolute positie binnen een range van 4.096 omwentelingen eenduidig bepaald worden.

Resolvers; zij verwerken de elektrische koppeling van twee spoelen en ze leveren meestal slechts één signaalperiode per omwenteling van de motor. De verkregen positiewaarde is daarmee absoluut binnen een omwenteling, de met elektronische interpolatie verkrijgbare resolutie is echter gering. Ook inductieve encoders verwerken de interactie tussen 2 spoelen en de positiewaarde wordt als absolute waarde doorgegeven. Via een verdeling met 32 respectievelijk 16 signaalperioden per motoromwenteling wordt een al duidelijk hogere resolutie bereikt dan bij resolvers. En net als bij optische impulsgevers kunnen 4.096 omwentelingen eenduidig gedetecteerd worden. Kritisch voor de nauwkeurigheid van inductieve aftastprincipes is de spleet tussen de spoelen. Veranderingen in de spleet

kunnen bijvoorbeeld door temperatuursinvloeden in de motor ontstaan.

Inductieve impulsgevers ; deze impulsgevers van HEIDENHAIN beschikken over geavanceerde elektronica die de invloed van de luchtspleet op de gekoppelde inductiviteit en daarmee de meetwaarden verregaand compenseert.

Grenzen aan de positiemeting

Het meten van de positie via resolvers of encoders wordt verstoord door bepaalde en toevallig optredende fouten. Tot de bepaalde fouten horen: Trillingen door een gebrek aan stijfheid van delen van de encoder, off-set-, fase- en amplitudefouten en ook hogereharmonischen in de analoge signalen van de impulsgever.

Ook behoren fasefouten in het positiesignaal, bij het berekenen van de positiewaarden uit de analoge signalen van het meetsysteem, tot de bepaalde fouten. Deze ontstaan door de beperkte overdrachtsbandbreedte tussen het meetsysteem en de besturing en afwijkingen door de interpolatie. Toevallige positiefouten ontstaan onder andere door ruis op de analoge signalen van het meetsysteem.

Effect op de positioneerresolutie in de regelkring

Het effect van de encoderresolutie laat zich aan de hand van een rekenvoorbeeld eenvoudig verklaren [afbeelding 1].

Bij een resolververwerking met 14 Bit is de kleinst

haalbare positioneerstap (Least significant Bit) sLSB =384.10-6 rad.

De daaruit ontstane snelheidsfout kan bepaald worden via differentiaalberekeningen. Voor de eenvoud kan het effect op de motorstroom als gevolg van het I-aandeel in de motorregelaar en in de positieregelaar verwaarloosd worden.

Met de parameters uit de tabel wordt, in de regelkring van het voorbeeld in afbeelding 1, een sprongvormige verandering in de motorstroom van 3,4 A opgewekt.

Deze waarde komt overeen met 50% van de maximale stroom van de motor in dit voorbeeld. In combinatie met resolvers worden bij het snelheidssignaal dan ook vaak afvlakkingsfilters toegepast. Deze veroorzaken echter op hun beurt weer faseverschuivingen in de regelkring en die beperken daarmee weer de maximaal haalbare regelkringversterkingsfactoren. Lange aftasttijden en gereduceerde regelkringversterkingen (Kv-factoren) verminderen de sprongvormige veranderingen in de motorstroom.

Juist korte aftasttijden en hoge Kv-factoren zijn de basisvoorwaarden voor goede prestaties van de aandrijving. Bij een positieresolutie van een inductieve opnemer van 17 Bit, wordt in dit voorbeeld een sprong in de motorstroom van 400 mA veroorzaakt. Met optische encoders kan men tot 25 bit interpoleren, waarmee een sprong in de motorstroom van minder dan 2 mA optreedt. Filters zijn dus in dit geval zelfs bij hoge aftastfrequenties niet nodig.

Effect van periodieke meetfouten

Tot de bepaalde fouten horen ook periodieke meetfouten die ontstaan bij het aflezen van de hoekinformatie tussen twee incrementen van de maatverdeling. Met heeft het dan over interpolatiefouten. Deze fouten hebben een periodiek verloop over de afstand van een increment van de verdeling. Ze beïnvloeden de positioneernauwkeurigheid en kunnen de gelijkloop en ruisgedrag behoorlijk negatief beïnvloeden.

Het effect van de interpolatiefouten in de regelkring wordt duidelijk gemaakt aan de hand van twee verschillende toerentallen, visueel gemaakt in afbeelding 2. Als gevolg van de interpolatiefouten berekent de snelheidsregelaar soll-stromen die de

POSITIEREGELAARTOERENREGELAAR

positiefout gelijkloop motorstroom

F requentie van de interpolatiefout

I- fout beïnvloedt positioneernauwkeurigheid – fout gelijkloop neemt toe II - positiefout neemt af – fout gelijkloop maximaal III –positiefout verwaarloosbaar - fout gelijkloop neemt af

v= aanzetsnelheid ps= signaalperiode meetsysteem p s/i = fout in de signaalperiode T= regelaarfrequentie

v= motortoerental ps= lengte periode spectrum T= aftasttijd i= 1, 2, 3 overbrenging

Afbeelding 2: invloed van de interpolatiefout op de servo-aandrijving

Verloop bij toenemende snelheid

aandrijving overeenkomstig het verloop van de positieafwijking afremt, dan wel versnelt.

De samenhang tussen toerental, periodelengte van de interpolatiefout en de regelfrequentie worden in afbeelding 2 schematisch voorgesteld. Bij lage voedingen wordt de interpolatiefout door de aandrijving gevolgd (afbeelding 2, bereik I).

Wordt het toerental verhoogd, dan wordt ook de frequentie van de interpolatiefout verhoogd. De aandrijving kan de interpolatiefout echter slechts binnen zijn eigen bandbreedte volgen. Daarboven neemt het effect van de interpolatiefout op de bewegingen van de motoras af, (afbeelding 2 , bereik II).

Daarentegen nemen de verstoringen in de motorstroom steeds verder toe, wat bij grote Kv-factoren en een onvoldoende signaalkwaliteit tot storende aandrijfgeluiden leidt. (afbeelding 2, bereik II en III).

Wordt het toerental verder verhoogd, dan kunnen frequenties in het spectrum van de interpolatiefout groter worden dan de helft van de aftastfrequentie. De regeling interpreteert dan deze frequenties van het spectrum als van een lagere frequentie.

Met de in de tabel 1 aangegeven getallen en met een impulsgever met 32 signaalperioden, volgt de aandrijving de basisfrequentie in het toerentalbereik tot 188 min-1. De positieafwijkingen vallen ook nog eens duidelijk groter uit en liggen typisch in het interval ±400 10-6 rad.

Bij resolvers werken de spectrum-aandelen met lange en korte periodes in op het gelijkloopgedrag. De basisfrequentie van meetafwijkingen heeft een golflengte van een omwenteling. Met de in de tabel opgegeven getallen en een regelbandbreedte van 100 Hz volgt de aandrijving de basisfrequentie tot 6.000 min-1. Daarmee komen praktisch in het hele toerentalbereik afwijkingen van het toerental voor, veroorzaakt door de resolver

Modulaire encoder integratie Servo-aandrijvingen moeten per toepassing aan verschillende nauwkeurigheidseisen voldoen. De verlangde nauwkeurigheid heeft een doorslaggevende invloed op keus voor het type meetsysteem. Universele interfaces voor de elektrische en de mechanische integratie van de encoder zijn daarom een voorwaarde voor veelzijdige modulaire aandrijfsystemen.

Colofon: HEIDENHAIN-info is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V.

Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties. Redactiesecretariaat en administratie: Lenneke Borgdorff

Adreswijzigingen s.v.p. doorgeven via e-mail: documentatie@heidenhain.nl

Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE Postbus 92, 6710 BB EDE Tel. (0318) 58 18 00 Fax (0318) 58 18 70 Internet: www.heidenhain.nl Hoofdredactie: ing. J.E. Bazuin Redactie: directie: ing. J.E. Bazuin productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Huissen Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

In bepaalde toerentalbereiken worden deze delen van het spectrum van de interpolatiefout daarom weer in bereik I van de bandbreedte van de positieregelaar gespiegeld, zodat aanzienlijke positiefouten kunnen ontstaan. Voor de te bereiken nauwkeurigheid van een servo-aandrijving zijn zowel de amplitude als de lengte van de maatafwijkingen bepalend. Een aandrijving volgt een deel van het spectrum van de periodieke meetafwijking slecht binnen bereik I, waarvan de grenzen door de bandbreedte van de regeling bepaald worden.

Bij een regelbereik van 100 Hz en een optische impulsgever met 2.048 impulsen volgt de aandrijving de basisfrequentie van de interpolatiefout tussen 0 en 2,8 min-1. Door de “onderaftasting” ligt de frequentie van de interpolatiefouten tussen de 290 en 296 min-1, tussen 583 end 589 min-1 etc. weer binnen de regelbandbreedte.

In dit toerentalbereik blijven de positieafwijkingen bij een impulsgever met 2.048 strepen gewoonlijk binnen de interval ±30 10-6 rad. Inductieve impulsgevers hebben duidelijk minder signaalperioden. De interpolatiefouten hebben dan overeenkomstig langere perioden, waardoor ook het snelheidsbereik, waarin de aandrijving het aandeel van het spectrum van de interpolatiefout volgt, aanmerkelijk toeneemt.

Betrouwbare bi-directionele EnDat-interface Zowel bij de inductieve als ook bij de optische encoders van HEIDENHAIN wordt de absolute positiewaarde in de encoder zelf opgebouwd en via de betrouwbare bi-directionele EnDat-interface naar de besturing gestuurd.

Daarmee zijn impulsgevers met verschillende aftastprincipes modulair te koppelen aan de aandrijf-

Afbeelding 3; universele impulsgeverflens voor de montage van resolvers, inductieve- en optische impulsgevers

regeling. Via de EnDat-interface kunnen, voor de aandrijving relevante aanvullende gegevens, als een elektronisch typeplaatje in de impulsgever opgeslagen worden.

Er is een hoge mate aan flexibiliteit bij de keuze van encoders, indien men gebruik maakt van de encoders met de universele impulsgever-flens, zoals in afbeelding 3 geïllustreerd is. Daarbij is de motoras van een conus voorzien die de aanbouw van zowel resolvers als impulsgevers mogelijk maakt.

De montage van de stator wordt bij resolvers vaak via 3-punts-montage verzorgd. Optische en inductieve impulsgevers worden via een centreergat in het motorhuis uitgericht en met een spreidkoppeling of een excenterschroef vastgezet.

Samenvatting:

Terwijl resolvers vooral robuust zijn, hebben optische impulsgevers op het gebied van positioneernauwkeurigheid, gelijkloopgedrag en loopcultuur van de aandrijving duidelijke voordelen (zie afbeelding 4). Impulsgevers met optische aftasting, absolute positiewaarde uitgifte over meer omwentelingen en een bi-directionele interface EnDat worden in een breed toepassingsgebied tot aan de zeer dynamische positioneeraandrijvingen in gereedschapsmachines gebruikt.

Inductieve impulsgevers passen vergelijkbare aftastprincipes toe als resolvers, waarbij nu echter een resolutie van 17 bit per omwenteling mogelijk is. Hiermee kan de loopcultuur van de aandrijving, in vergelijking met een regeling met resolvers, verhoogd worden. Gelijktijdig worden de randvoorwaarden geschapen voor een hoge dynamiek in de regelkring, wat in het bijzonder bepalend is voor elektronisch gesynchroniseerde aandrijvingen. Voor

wat betreft de elektrische en de mechanische interface zijn inductieve en optische impulsgevers compatibel, waarbij een modulaire opbouw van de aandrijving mogelijk is met een instelbare nauwkeurigheid.

Afbeelding 4: de toepassing bepaald of bij servoaandrijvingen resolvers, inductieve- of optische impulsgevers worden toegepast

Trainingen voor gebruik en onderhoud

HEIDENHAIN levert besturingssystemen voor boor-, frees- en draaimachines die een bedrijf in staat stellen concurrerend te werken. Een geavanceerd systeem is echter niet voldoende. Niet alleen voor de gebruiker maar ook voor de servicemonteur biedt HEIDENHAIN op maat gesneden trainingen. Onze praktijkgerichte Nederlandstalige cursussen maken het mogelijk om nog efficiënter en met meer diepgang gebruik te maken van de vele mogelijkheden, waarmee de kosten van de cursus al snel terugverdiend worden.

CURSUSOVERZICHT

TNC-PROGRAMMEREN [BASIS]

Tijdens de basiscursus TNC-programmeren leert men de werkstukken volgens tekening zelfstandig te programmeren. Na het volgen van deze cursus zal de cursist gestructureerde programma's kunnen schrijven. Deze cursus is voor werknemers die het programmeren verzorgen van een van de volgende types TNC; 151/155/246/355/360/407/410/415/425/426/430/iTNC530

Voor de inschrijving is TNC-kennis niet noodzakelijk, kennis van het frezen is wel aan te bevelen. cursusdata; 18/19/20 en 26/27 oktober cursusdata; 8/9/10 en 16/17 november cursusdata; 6/7/8 en 14/15 december

TNC-PROGRAMMEREN [GEVORDERDEN ]

Deze cursus maakt het mogelijk de kennis uit te breiden die nodig is voor het vervaardigen van gestructureerde programma's en voor het bewerken van werkstukken met een verhoogde moeilijkheidsgraad. Ook Q-Parameter-programmeren en FK komen ruim aan bod.

Deze cursus is voor werknemers die het programmeren verzorgen van een TNC 151/155/246/355/360/407/410/415/425/426/430/iTNC530

Om aan de cursus te kunnen deelnemen is de kennis van Basiscursus TNC-programmeren of ruime ervaring met TNCbesturingen noodzakelijk. cursusdata; 27/28/29 september en 5/6 oktober Alle cursusdata onder voorbehoud.

PROGRAMMEREN MANUALplus

• SERVICE-SCHOLINGEN

• LINIALEN EN INCREMENTELE IMPULSGEVERS

• BESTURINGEN

• MAATCURSUSSEN SERVICE & ONDERHOUD Data op aanvraag

iTNC-Training

Voor de deelname aan HEIDENHAIN TNC-programmeercursussen wordt een bepaalde basiskennis verwacht. Deze kunt u via de website testen en eventuele hiaten aanvullen met behulp van de interactieve e-learning portaal site.

Ga daarvoor naar HEIDENHAIN scholingsportal. Onder het kopje iTNC-Training kunt u toegang krijgen tot deze informatie.

hoekmeetsysteem op basis van stalen of aluminium ring

Dynamische toepassing en hoge nauwkeurigheid

Deze hoekmeetsystemen van de ERA 4000-serie zijn zeer geschikt voor gebruik in dynamische toepassingen. Speciaal daar, waar een hoge en betrouwbare resolutie in combinatie met een hoge nauwkeurigheid gewenst is, zoals bijvoorbeeld bij ‘pick & place’ machines, radarantennes, en ‘handling machines’.

Vuilongevoelig

Het inmiddels bekende 1-veld aftastprincipe van HEIDENHAIN maakt ook dit meetsysteem relatief vuilongevoelig.

Uitermate geschikt voor dynamische positieregelkringen

Dit zeer compacte hoekmeetsysteem ERA 4000 is leverbaar in diameters van 50mm tot 300mm en is specifiek bedoeld voor dynamische positieregelkringen. De binnendiameters variëren tussen 26mm en 280mm.

Zeer eenvoudige montage, afstelling en controle

Een noviteit is ook de geïntroduceerde mechanische fijnafstelling in de aftastkop, hetgeen de montage en controle van dit hoekmeetsysteem zeer eenvoudig maakt. Het centreren van de ERA 4000 wordt vereenvoudigd door de drie markeringen die op de trommel zijn aangebracht.

Krimpen op een as

Om het hoekmeetsysteem nog makkelijker te kunnen toepassen is er nu ook een uitvoering leverbaar, waarbij de trommel op een as kan worden gekrompen.

In de tabellen is de relevante technische info weergegeven. Er is een speciale brochure welke u ook via internet (www.heidenhain.nl) kunt downloaden.

M

de ERA 4000 lanceert HEIDENHAIN een nieuw en compact hoekmeetsysteem. Dit meetsysteem is gebaseerd op een stalen of aluminium ring en deze is met verschillende delingsperioden leverbaar. Zo zijn er uitvoeringen met een delingsperiode van 20 µm, 40 µm en 80 µm. De meetstappen van bovengenoemde uitvoeringen gaan tot 0.000.01 graad.

EXE-serie; sinusvormige uitgangssignalen van 11 µA SS

De bekende interpolatie-units van HEIDENHAIN, de EXE 600 serie zijn vervangen door een geheel nieuwe serie onder de naam EXE 100. Deze apparaten hebben een aansluiting voor lengte- of hoekmeetsystemen met 11 µASS sinusvormige uitgangssignalen.

Mechanisch gezien heeft de nieuwe serie meetsysteemsignaal-interpolatoren nog steeds de hoge beschermingsklasse IP65. De robuuste behuizing is echter wel veel kleiner geworden. Elektrisch zijn de nieuwe modellen compatibel met de voorgangers, met dien verstande dat voor het controleren van de meetsysteemsignalen voorheen de Adapterkabel nummer 19 nodig was. Nu kan dat eenvoudig met de actuele PWT signaaltest-apparaten.

IBV-serie; sinusvormige uitgangssignalen van 1 V SS .

De units uit de serie IBV 100 hebben een aansluiting voor incrementele lengte- of hoekmeetsystemen met 1 VSS sinusvormige uitgangssignalen.

Potentiometers om eventuele offsetfouten als gevolg van de relatieve hoge interpolatiefactor te compenseren, zoals te vinden in de IBV 650, zijn ook in de IBV 102 weer beschikbaar

Voor alle machines met handmatig te verplaatsen assleden

Onze digitale uitlezing ND 780 is niet alleen geschikt voor frees-, boormachines en draaibanken met maximaal drie assen. Deze uitlezing is inzetbaar voor álle machines en installaties waarbij assleden handmatig worden verplaatst, dus ook voor andere toepassingen op gereedschapsmachines, meetapparatuur en speciale machines.

Grafische ondersteunende schermen

De uitlezing ND 780 onderscheidt zich door simpele dialoogteksten met grafisch ondersteunende schermbeelden, die helpen bij het positioneren en bij de toepassing van de speciale uitleesfuncties. Positiewaarden, dialoog- en invoerweergave, grafische functies en de grafische positioneringhulp zijn uit te lezen op het contrastrijke vlakbeeldscherm. De restwegweergave helpt bij het positioneren.

De bediener bereikt eenvoudig de volgende positie door naar uitleeswaarde nul te gaan.

Speciale functies voorgeprogrammeerd

Functies voor de verschillende toepassingen zijn gemakkelijk te activeren via de parameterinvoer. De programmatuur beschikt over speciale functies voor het maken van boorpatronen (gatenreeksen, gatencirkels). Referentiepunten worden snel en exact berekend met de kantentaster KT 130. De uitlezing ND 780 ondersteunt daarbij met speciale tastfuncties.

Ook voor aparte bovensledes

Bij draaibanken met aparte bovensledes kan, met de somweergave op de uitlezing, de bed- en bovenslede gezamenlijk of afzonderlijk weergegeven worden. Voor het vastleggen van referentiepunten kan de bediener het draaideel aftekenen en de gereedschapspositie bevriezen. Vervolgens kan het gereedschap worden teruggetrokken, zodat het werkstuk zonder belemmering gemeten kan worden. In de werkstand Draaien kan eenvoudig van radius- naar diameteruitlezing omgeschakeld worden. Vraag

bij:

Tel. 010 415 27 88. e-mail: info@esmeijer.nl website: www.esmeijer.nl

Vertrouwen afnemers en eindgebruiker bepaalden ons succes

Deze uitgave van ons magazine hebben wij om meer dan één reden als SPECIAL uitgebracht. Wij bieden u niet alleen informatie over de DEMOWEEK en veel wetenswaardigheden over onze producten en toepassingen, ook ons eigen bedrijf krijgt aandacht. HEIDENHAIN NEDERLAND bestaat 25 jaar en zo’n jubileum is toch een moment om samen met u terug te kijken. Dankzij uw vertrouwen, als afnemer of eindgebruiker, hebben wij succesvol kunnen opereren op de Nederlandse markt. Een impressie van de afgelopen jaren kunt u elders lezen.

HEIDENHAIN-besturingen het meest gevraagd

In Nederland is een belangrijk deel van alle CNC-frees- en boormachines en CNC-bewerkingscentra voorzien van een besturing van HEIDENHAIN. Men erkent het voordeel van een gebruikersvriendelijke man-machineinterface. Met de combinatie van de bewezen besturings-software en de hardware van HEIDENHAIN, bieden wij de markt uitgebalanceerde en kwalitatief hoogwaardige oplossingen voor de boor-, frees- en draaibankbesturingen. De nieuwste besturing, iTNC 530, biedt zo veel meer mogelijkheden dat deze eigenlijk niet te vergelijken is met voorgaande modellen en de TNC 320 levert de machinebouwer niet alleen een eenvoudiger, maar ook voordeliger besturing. Hierdoor is het voor de OEM mogelijk om prijsgedifferentieerd te leveren. Op pagina 10 t/m 12 van deze SPECIAL treft u uitgebreide informatie aan.

Gereduceerde prijzen 3D-tasters

Naast besturingen bieden wij ondermeer linialen en tasters. In het kader van prijs/kwaliteit is ook onze pakketaanbieding van de draadloze tastsystemen TS 640, TS 440 en TT 140 voor het meten van werkstukken en de gereedschappen interessant (zie achterzijde). Met een geringe investering kunnen hiermee de efficiëntie en nauwkeurigheid tijdens de productie aanzienlijk toenemen.

Investeringsbereidheid

Dat het beter gaat met de economie merken wij aan de investeringsbereidheid van onze klanten. Blijkbaar gaat de omzet bij onze afnemers omhoog en is er weer vertrouwen en ruimte voor vernieuwing. Met name voor het segment gereedschapsmachines verwachten wij een significante groei te kunnen realiseren. Er is niet alleen groei in het aantal bewerkingsmachines, ook de retrofit heeft een impuls gekregen. Uitgestelde projecten worden nu aangepakt en in de branche kiest men kennelijk voor gebruiksgemak en kwaliteit. Onze omzetcijfers zijn positief, het CPB verwacht een stijging van 3%, maar onze prognose ligt daar toch aanzienlijk boven.

Mensen, R&D en productiefaciliteiten

Door de positieve resultaten is het voor HEIDENHAIN in Duitsland mogelijk stevig te investeren in de toekomst, niet alleen in productiefaciliteiten maar vooral in mensen en ontwikkeling. Alleen zo kan HEIDENHAIN ook in de komende jaren een sterke en vooral innovatieve partner blijven. De productieverhoging van sommige productgroepen maakte uitbreiding van de productiefaciliteiten noodzakelijk.

Voor de encoders werd al in drie shifts gewerkt, veelal in een 6-daagse werkweek. Een supermoderne locatie, het A30-gebouw, voor de ontwikkeling en seriematige productie van de encoders is inmiddels in gebruik genomen. Dit pand heeft een bijzondere bodemconstructie om trillingen, die de nauwkeurigheid tijdens de productie kunnen beïnvloeden, te elimineren. 250 palen van een meter doorsnee en een lengte van 15 meter dragen de enorme betonnen funderingen, voor de diverse machines gesepareerd, die stabiliteit en temperatuurbeheersing mogelijk maken. Het gebouw telt 5 verdiepingen en een oppervlakte van

25 JAAR ACTIEF OP DE NEDERLANDSE MARKT

Jaap Bazuin

Foto en doorsnede gebouw A30

Retrofit

en is ook bijna alle ruimte gebruikt.

27000 m2 Research & development en de productie-afdelingen voor de verschillende hoekmeetsystemen zijn voorzien van een zeer geavanceerd systeem voor luchtbehandeling en klimaatcontrole. In dit gebouw zijn 600 medewerkers druk met de kwalitatieve productie van de vele encoders.

Ook HEIDENHAIN Nederland investeert in mensen en de support. Daarnaast is ook het logistieke systeem verfijnd en met direct beschikbare ruilbesturingen wordt down time van bewerkingsmachines in de gereedschapbranche uiteraard zo veel mogelijk voorkomen. Hierbij luidt het motto; “eerst zorgen dat er weer geproduceerd kan worden, daarna kijken wat de oorzaak was”! Al deze facetten van onze klantondersteuning worden in de markt geapprecieerd en dat zien wij terug in de stijgende omzet en in een positief resultaat. Uiteraard willen wij dit continueren en met name de eindgebruikers zullen nog meer ondersteuning krijgen. Onze betrokkenheid gaat verder dan de levering van een product alléén en service en support wordt ook steeds meer gewaardeerd. In het vertrouwen dat onze werkwijze aansluit bij uw wensen, zien wij ook de komende jaren met vertrouwen tegemoet.

Advies en noviteiten in informele sfeer

Tijdens de komende DEMOWEEK kunt u gebruik maken van vakkundig en gericht advies over de toepassingen van bijvoorbeeld onze linialen en impulsgevers. Juist nú zoeken gebruikers oplossingen rond toepassingen in nieuwe producten en gebruikssituaties. Wij moeten immers allen innovatief zijn om in te spelen op de ontwikkelingen en trends. Gebruik onze expertise om uw technische doelstellingen te realiseren. In samenspraak zijn al veel verrassende mogelijkheden uitgewerkt.

Dit jaar wordt u ook ontvangen op onze service-afdeling. De werkwijze en mogelijkheden m.b.t. support en service willen wij graag onder uw aandacht brengen.

Uiteraard zijn er ook weer noviteiten tijdens de DEMOWEEK. De laatste ontwikkelingen rond de smarT.NC worden u graag gedemonstreerd. Deze gebruikersvriendelijke programmering is werkend opgesteld. Om zelf de voordelen te ervaren, kunt u smarT.NC ook op een programmeerplaats proberen. Daarnaast zal de prominente opstelling en demonstratie van de 3D-tastsystemen zeker uw belangstelling trekken.

Gastoptreden: encoders in apparaat voor het supersnel inmeten. Een opzienbarende toepassing van onze hoekmeetsystemen kunt u zien bij de demonstratie van de PROLINER‚ een meetsysteem van Prodim. In dit magazine kunt u al meer lezen over de ontwikkeling, het gebruik van onze encoders hierin en de brede toepasbaarheid van deze zeer gebruikersvriendelijke ‘maatnemer’.

Hoewel DORMER TOOLS verhuisd is, kunnen zij u toch informeren. De noviteiten en enkele medewerkers zijn tijdens de DEMOWEEK in ons pand aanwezig.

Modelbouw De twee hobby-modelbouwers, Arnold Leijnse en Pieter van Marion, zijn weer present met hun de locomotieven, stoommachines en verbrandingsmotoren. Zij laten u graag zien wat zij kunnen maken op een conventionele machine, voorzien van de digitale uitlezing, de POSITIP.

Ook in avonduren en op zaterdag

Bijgaande folder geeft u alle informatie over de DEMOWEEK 2007. Ook dit jaar bent u op woensdag en donderdag van tien uur ‘s morgens tot acht uur ’s avonds, en op vrijdag tot zes uur, van harte welkom. Zaterdag trakteren wij de vroege vogels vanaf acht uur op een champagne-ontbijt en ontvangen wij u graag tot een uur Het complete team staat weer klaar om te demonstreren en u te informeren. Wij kijken er naar uit om u te begroeten. Graag tot ziens tijdens de DEMOWEEK 2007!

ing. Jaap Bazuin

Fabrieksterrein in Traunreut, door de jaren heen zijn de meeste gebouwen al weer vervangen

25 jaar actief voor klant en eindgebruiker

Het is inmiddels al weer 25 jaar geleden dat DR. JOHANNES HEIDENHAIN GmbH een vestiging opende in Nederland. In juni 1982 werd HEIDENHAIN NEDERLAND BV als dochteronderneming opgericht. Niet alleen voor de verkoop, maar juist voor de after-sales en service. Dicht bij de geleverde besturingen en meetsystemen, om bij een eventuele storing adequaat en snel te kunnen reageren en de eventuele stilstand tot een minimum te beperken.

De heer Mennings startte met één collega, Hennie Looman die nog steeds bij ons werkt, het service- en verkooppunt in een verzamelkantoor op het Landjuweel te Veenendaal. Het is hun verdienste dat de naam HEIDENHAIN al snel in goede zin bekend werd en de producten ook door de eindgebruikers zo gewaardeerd werden. Voor die tijd was de begeleiding en training van de eindgebruiker erg intensief.

DR. JOHANNES HEIDENHAIN GmbH te Traunreut (D) produceerde in die tijd precisieverdelingen, microstructuren, streepplaten, elektronische lengte- en hoekmeetsystemen voor machines, apparaten en installaties. Voor de gereedschapindustrie waren de digitale uitlezingen en werkplaatsprogrammeerbare numerieke besturingen voor gereedschapswerktuigen nog opzienbarend.

Een voor die tijd moderne machine met een TNC 121

Historie

De geschiedenis van de moederonderneming begint in 1889 te Berlijn waar de werktuigbouwkundige Wilhelm Heidenhain een metaaletserij stichtte.

In 1923 trad Dr. Johannes Heidenhain in dienst van het bedrijf van zijn vader waar in 1928 het loodsulfietprocédé (METALLUR) werd ontwikkeld en gepatenteerd, dat voor het eerst een exacte reproductie van een originele verdeling mogelijk maakt.

Met behulp van het gedeeltelijk wegetsen van een metallur-laag op het glas kon een veel fijnere schaalverdeling aangebracht worden.

Omdat de metallur-laag minder bestand was tegen chemische en mechanische beschadiging werd zij voorzien van een afdekglas. Dit zorgde er dan gelijktijdig voor dat het aflezen, met een optische vergroting, van de schaal niet gehinderd werd door stof. Precisie en kwaliteit was toen al het motto.

DIADUR, de slijtvaste precisieverdeling

Vanaf 1950 kan via het DIADUR-procédé een uiterst slijtvaste precisieverdeling d.m.v. kopiëren vervaardigd worden. Optische projectie-meetunits (voor werktuigmachines, rondtafels, controle- en meetinrichtingen) werden in het programma opgenomen. Nieuw hierbij was de voorstelling van de complete meetwaarde als een getal. (t/m 0,001 mm resp. 1 boogseconde). Tot op heden is er geen betere methode gevonden en zelfs bij de vervaardiging van halfgeleiders wordt deze techniek met chroommaskers gebruikt.

Weeguitslag

TNC 410

Nieuwbouw in Veenendaal

De groei in Nederland maakte uitbreiding noodzakelijk en al in 1988 is het eigen, markante pand op het Landjuweel 20 gebouwd.. Naast de ruimte voor het kantoor en de serviceafdeling, beschikte HEIDENHAIN ook daar weer over een volledig en goed geëquipeerde trainingsruimte voor professionele instructie op de TNC-besturingen. Het team was inmiddels gegroeid tot 7 medewerkers en voor hen stonden niet alleen een goed product maar ook snelle, optimale service en ondersteuning al centraal.

Steeds nauwkeuriger

De nauwkeurigheid van onze systemen is met een factor 100 gestegen.

Al is 1997 noemde de heer Hofstee, directeur van 1990 tot 2005, de stijging onvoorstelbaar en schreef in de HEIDENHAINinfo; “Door oog te hebben voor de te verwachte ontwikkelingen op technisch en technologisch gebied kan HEIDENHAIN de ontwikkelingen voorblijven of, in een samenwerkingsverband, de juiste systemen mee-ontwikkelen. De micro-elektronica vraagt meetstappen van een duizendsten van een micron.”

De innovatieve kracht van de ontwikkelaars van HEIDENHAIN is nog steeds even sterk, maar de laatste 10 jaar is de nauwkeurigheid van onze geavanceerde meetsystemen nog verder toegenomen. Tegenwoordig is 0,000001 mm (1nm) en 0,001 boogseconde al normaal.

Tot op een duizendste van een micron Rond die tijd werd ook het lengtemeetsysteem LT 171, ideaal voor printplaatboormachines, gepresenteerd. Deze meetsystemen vormden de eerste stappen van HEIDENHAIN NEDERLAND in de wereld van de microelektronica en chipsindustrie. Het gebruik van onze systemen in de wafer-steppers bepaalt inmiddels een substantieel deel van onze omzet.

Het leveringsprogramma omvatte de uiterst nauwkeurige meetsystemen, digitale uitlezingen, kanten- en meettasters en meetinstrumenten voor de nauwkeurigheidscontrole van gereedschapsmachines. Daarnaast leverden we de, voor die tijd geavanceerde, TNC-besturingen met als topmodel de TNC 410 MA met geïntegreerde motorregeling.

Met de overname van Grundig Numeric en oprichting van HEIDENHAIN Numeric in 1997, kwam er veel knowhow voor het “draaien” bij. Onze TNC-besturingen waren voor het frezen ontworpen. Sindsdien zijn in het HEIDENHAIN-leveringsprogramma de besturingen van de serie CNC PILOT voor NC-draaimachines bestemd en de besturingen van de serie MANUALplus voor Teach in draaimachines.

Ook bij freesbesturingen was er een welkome groei: de ATEK HS PLUS bracht de HSC-knowhow met zich mee die de TNC’s aanvulde. Na een periode van twintig jaar produceerde HEIDENHAIN in 1996 in Duitsland de 100.000ste besturing, een TNC-426.

Direct contact met afnemer en eindgebruiker

De contacten met en service aan de afnemers en eindgebruikers hebben centraal gestaan in de werkwijze van HEIDENHAIN. Vooral de beurzen en huisshows zoals de DEMOWEEK waren en zijn belangrijke evenementen om de contacten te onderhouden.

Landjuweel 20 , Veenendaal

Een MANUALplus

Handen uit de mouwen voor de nieuwbouw Ede v.l.n.r Henny Looman, Bob Hofstee en de aannemer Technishow 2000

Trainingscentrum Veenendaal

150.000ste NC-besturing in 2001 Precies tijdens de EMO 2001 produceerde HEIDENHAIN zijn 150.000ste NC-besturing, sinds de start in 1976 met de TNC 110. Deze besturingen waren ondertussen onderverdeeld in 46 verschillende modellen. Het meest succesvol was destijds de TNC 426/TNC 430 met meer dan 25.000 verkochte exemplaren sinds de introductie in 1994.

Een maatje groter in EDE Het milieuvriendelijke pand op de huidige locatie in Ede werd in 2003 met 17 medewerkers betrokken. Met name voor de service-afdeling en het magazijn was meer ruimte noodzakelijk. Voor een “just in time” toelevering was ook een royaal magazijn nodig.

In het daarop volgende jaar was er een belangrijke vernieuwing voor het bedieningsgemak van de besturingen, de introductie van de nieuwe gebruikersinterface smarT-NC. Elders in dit magazine kunt u meer over de voordelen van deze gemakkelijke programmeermethode lezen.

Systemen voor nauwkeurige en efficiënte productie De markt vraagt om een steeds hogere nauwkeurigheid in het productieproces en dat geldt niet alleen in de elektronica-industrie. Daarnaast moet men kostenefficiënt produceren en de machines optimaal benutten. HEIDENHAIN heeft zich gefocust op kwaliteit en levert systemen met een zeer hoge nauwkeurigheid. Dat geldt voor de meetsystemen, digitale uitlezingen, kanten- en meettasters en de meetinstrumenten voor de nauwkeurigheidscontrole van gereedschapswerktuigen en natuurlijk ook voor de besturingen. Met deze producten en de geboden service en training verwacht HEIDENHAIN NEDERLAND u ook in de komende jaren optimaal van dienst te kunnen zijn.

Productassortiment in 2007

Meetopstelling met taster uit 1998

Schrijf het kortste programma en win een TomTom navigatiesysteem

In het kader van ons jubileum en de DEMOWEEK 2007 belonen wij de maker van het ‘kortste’ programma met een cadeau. In de praktijk blijkt het voor veel gebruikers een uitdaging om de programmering zo kort mogelijk te houden, voor ons reden om u uit te dagen. Of u dit nu maakt in de Klaartekst-Dialoog of in smarT.NC, alleen het resultaat telt!

Wij zijn benieuwd met welk systeem het winnende programma gemaakt wordt.

Met het nieuwe smarT.NC zou het makkelijker moeten zijn, want deze interface maakt programmeren aantoonbaar eenvoudiger. Met de overzichtelijke invulschermen maakt de gebruiker in een oogwenk het programma voor de gewenste NC-bewerking. Uiteraard wordt deze daarbij, tijdens het ingeven, door beelden op het scherm ondersteund. En als men het programma in de Klaartekst-dialoog wil aanpassen? Geen probleem. HEIDENHAIN heeft veel aandacht besteed aan de compatibiliteit, de gebruiker heeft altijd de mogelijkheid van smarT.NC naar Klaartekst en terug te wisselen. Programmeren, testen en het aflopen van de programma’s, alles is met smarT.NC mogelijk.

DE PROGRAMMEERWEDSTRIJD

Trouwe gebruikers van onze besturingen, die smarT.NC nog moeten missen, kunnen ook aan de wedstrijd meedoen en het programma in Klaartekst vervaardigen.

De opdracht: Schrijf uw bewerkingsprogramma voor de vervaardiging van een condensorplaat, materiaal16 CrMo 4 4, met de afmetingen van 110 x 110 x10 mm in een minimaal aantal instructies of programmaregels.

smarT.NC-toetsen voor openen nieuwe gebruikers-interface van HEIDENHAIN

smarT.NC-navigatie voor snelle navigatie binnen een smarT.NCingavescherm Cursortoestenblok voor eenvoudig navigeren in Klaartekst en smarT.NC

De TNC-besturingen van HEIDENHAIN waren altijd al gebruikersvriendelijk. De eenvoudige programmering in de HEIDENHAIN-Klaartekst-dialoog, op de praktijk gerichte cycli, de duidelijke functies van de toetsen en de informatieve grafische weergaven, maakten deze besturingen tot een van de meest favoriete werkplaatsgerichte besturingen.

Grafische weergave, eenvoudiger én extra toetsen

Voor simpele bewerkingen hoeft de bediener, via de invulschermen, maar een paar velden in te vullen. Voor complexe bewerkingen verdiepen extra schermen de functionaliteit van de betreffende bewerkingsstap. Ervaren Klaartekst-dialoogprogrammeurs werken zoals ze gewend zijn met de volledige functionaliteit van de iTNC. Met toegevoegde groene toetsen opent men de smarT.NC-interface en vereenvoudigt men het navigeren binnen de invulschermen. De cursortoetsen zijn weer direct als separaat toetsenblok te bedienen. De grafische weergave van de iTNC 530 geeft werkstukken gedetailleerd weer en ondersteunt ook bij het testen van complexe vijfassige programma’s met meervlaksbewerkingen en gezwenkt bewerkingsvlak.

Overzichtelijk en snel te bedienen

Eenvoudige bewerkingen verlangen slechts ingave van enkele procesgegevens. Met smarT.NC wordt zo’n bewerkingsstap eenvoudig en snel in één enkel overzichtsscherm gedefinieerd. De bewerkingsparameters voeren de gekozen bewerkingsstap op de standaardmanier uit. De bediener kan, via achterliggende schermen, de parameters voor aanvullende bewerkingsopties ingeven.

Optimale grafische programmeerondersteuning Ook onervaren bedieners kunnen snel en zonder al te veel scholing programmeren. smarT.NC biedt overzichtelijke helpschermen die de noodzakelijke ingaven duidelijk maken, inclusief grafische symbolen en tip-teksten. Met de grafische testweergave simuleert de iTNC 530 de werkstukbewerking en visualiseert de zeer fijne 3D-contouren gedetailleerd.

Condensorplaat

Attentie en wellicht een hoofdprijs U kunt uw programma tijdens de DEMOWEEK van 21 t/m 24 maart op floppydisk, cd of via een usbstick inleveren en toelichten. U ontvangt dan in ieder geval een geschenkje van HEIDENHAIN. Onder diegene met de minste instructies of programmaregels, wordt de prijs, een TomTom One navigatiesysteem, verloot.

detailtekening condensorplaat

De inzendingen worden door onze trainer beoordeeld en over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd. De winnaar krijgt bericht en wordt in de volgende HEIDENHAINinfo gepubliceerd.

PRODIM maakt inmeten nu supersnel en nauwkeurig mogelijk

Het oude gezegde “met meten wordt de meeste tijd versleten’ is inmiddels achterhaald. Of het nu gaat om het inmeten van een natuurstenen keukenblad, een tegelvloer in een winkelcentrum, een draaitrap of het interieur van een scheepsjacht, met de PROLINER®‚ kan in enkele minuten elke willekeurige 2- of 3D-vorm foutloos ingemeten en digitaal opgeslagen worden en dat op 0,5 mm nauwkeurig.

PRODIM INTERNATIONAL BV, gevestigd in Helmond, heeft met de introductie van haar meetsystemen een snel werkende en nauwkeurige oplossing voor het verkrijgen van de benodigde maten. Een handzame computergestuurde meetunit is voorzien van een, in alle richtingen, vrij ronddraaiende 3D-kop met een uittrekbare draad van 5 meter, die op zijn beurt weer is voorzien van een metalen stift. Door die stift, heel simpel, naar een te meten positie te brengen en deze met een druk op een knop op de afstandsbediening te ‘bevestigen’, wordt de afstand als referentiepunt opgeslagen. Geheel naar wens kan zo een reeks meetpunten, in alle gewenste grillige vormen, digitaal als DFX-file opgeslagen worden. Gelijktijdig wordt het resultaat als lijntekening op het LCD-touch screen van de meetunit zichtbaar

Meten met een tikje van de pen Hans Evers, mede-aandeelhouder en primair verantwoordelijk voor de mechanica van het systeem: “De PROLINER® kan rechte, kromme of zeer complexe vormen tot op een halve millimeter nauwkeurig inmeten. Elk object is in horizontale, verticale of schuine posi-tie door één persoon te meten. In enkele seconden markeert de meetpen de ‘aangewezen’ X-Y-Z coördinaten, individueel of desgewenst doorlopend.”

Op deze manier zijn binnen- en buitencontouren van een object of vorm digitaal te registreren.

Metingen tot 10 meter kunnen in een keer worden verricht, grotere metingen kunnen eenvoudig gemaakt worden door tekeningen te combineren.

“Het systeem bouwt op basis van referentiepunten de maten op en desgewenst in verschillende lagen om zo 3-dimensionaal de verschillende lagen op een vlak te krijgen. Geïntegreerde software maakt bewerking ter plaatse mogelijk. De gegenereerde gegevens kunnen bijvoorbeeld direct gebruikt worden in alle gangbare CAD-systemen en de voorbereidingsprogramma’s van bewerkingsprocessen op CNC-machines. De data is dankzij converters geschikt voor DXF, IGES en ASCII.”

De toepassingsgebieden lijken, na het horen van de successtories, eindeloos. Hans: “Een deurenfabrikant meet in zijn projecten nu 250 in plaats van 13 deuren op een ochtend. Hij exporteert de gegevens naar zijn bewerkingsmachine waarop met gemak 250 stuks per week geproduceerd kunnen worden, perfect passend en probleemloos af te hangen. Als je weet dat in de beglazingsindustrie 13% van geleverd glas ongebruikt blijft, voor een groot deel door meetfouten, is het duidelijk dat men ook in die branche dankbaar gebruik maakt van onze apparatuur Het zal helder zijn dat onze meetunit van ± € 15000,- snel is terugverdient.”

Een leuk voorbeeld is het gebruik van de PROLINER® bij de restauratie van de kathedrale basiliek Sint-Jan in Den Bosch. Hier worden glasin–lood ramen voorzien van dubbel glas en ook de ornamenten worden 3D ingemeten. Deze worden elders volledig nagemaakt en uiteindelijk uitgewisseld met de bestaande. Met behulp van deze apparatuur wordt overigens de gehele kerk ingemeten en in CAD-tekeningen vastgelegd.

Tiende van een millimeter op een afstand van 5 meter registreren

De PROLINER® werkt in de praktijk snel en is zeer gebruiksvriendelijk. De techniek die er achter zit is echter zeer complex. Dat de ontwikkeling van dit stukje high tech, jaren van research en ontwikkeling heeft gekost is niet verwonderlijk. Hier kan een boek over geschreven worden volgens Tonnie Janssen, als medeaandeelhouder verantwoordelijk voor de hard- en software van de meetapparatuur. Tonnie: “Het belangrijkste is dat iedere tiende van een millimeter op een afstand van 5 meter geregistreerd moet kunnen worden. Bij de genoemde deuren is de speling tussen deur en kozijn aan iedere kant slechts 2,5 millimeter, de door ons gegarandeerde nauwkeurigheidsnorm van een halve millimeter is absoluut noodzakelijk. Cruciaal in ons systeem zijn de 3 ERO-encoders van HEIDENHAIN en de door ons zelf ontwikkelde software die draait op een computer die in onze opdracht en naar onze specifi-

METEN IS WETEN

Hans Evers met de Proline Laser®

caties geproduceerd wordt. Het heeft langdurig research gekost voordat iedere meting in een kubus, op allerlei manieren met de PROLINER® gemeten, dezelfde resultaten en afmetingen gaf en bovendien binnen de toleranties bleef. Het totale mechaniek, inclusief de lagers, mag geen speling vertonen. Als er in het systeem één onderdeeltje niet goed functioneert, is de totale meting incorrect. Alle onderdelen zijn van hoogstaande kwaliteit en worden onderworpen aan een strenge controle alvorens zij geassembleerd worden.”

Encoders met constante kwaliteit en hoge nauwkeurigheid “De keuze voor de ERO-hoekmeetsystemen van HEIDENHAIN is weloverwogen gemaakt. Deze relatief prijsvriendelijke analoge encoders bieden niet alleen constante kwaliteit, maar ook de noodzakelijke hoge en betrouwbare resolutie in combinatie met hoge nauwkeurigheid. Encoders van andere leveranciers haalden, in relatie tot de prijs, deze kwaliteiten absoluut niet. De inmiddels gebruikte ERO-encoders vertonen onderling weinig tot geen verschil en voldoen voor 100% aan de beloofde specificaties. Het incrementele sinusvormige uitgangssignaal wordt met onze eigen hard- en software realtime verwerkt en geïnterpoleerd naar een bloksignaal met zoveel mogelijk flanken. Ook de interpolatie-elektronica hiervoor is in eigen beheer ontwikkeld, alles om de door ons beloofde meetnauwkeurigheid te kunnen leveren.”

Cirkel in drie miljoen meetstappen verdeeld Hans vervolgt:“Met de combinatie van onze eigen mechaniek, speciale software en de encoders van HEIDENHAIN, zijn wij in staat een cirkel in 3 miljoen meetstappen op te delen. Dit levert, in combinatie met andere slimmigheden, onder de meest extreme gebruikssituaties de gegarandeerde nauwkeurigheid. Inmiddels hebben wij wereldwijd octrooi en is

ook de CE-keur toegekend. Alle meetsytemen die het pand verlaten, nieuw of na een jaarlijkse servicebeurt t.b.v. het ijkcertificaat, worden getest op onze grote kalibreertafel van 3 x 6 meter. Zo kunnen wij de meting, met een nauwkeurigheid van < 0,1 mm, bij maximaalstand controleren.”

Tonnie vertelt:“Met 15 medewerkers verzorgen wij R&D, productie en verkoop. PRODIM maakt ook gebruik van de expertise van externe specialisten, zelfstandige toppers op hun vakgebied zoals fijnemechanica, analoge en digitale elektronica, low level en high level software programmering, etc. Ook van de knowhow en ondersteuning van HEIDENHAIN hebben wij dankbaar gebruik gemaakt.”

Meerdere meetsystemen

“Inmiddels biedt PRODIM twee verschillende modellen aan en voor de ruimtelijke meting over grote afstanden heeft men nu ook lasertechniek omarmd. Bijvoorbeeld de afmetingen van plafonds of gevelbeplating zijn met de Proline Laser, ook voorzien van 2 ERO-encoders, over een afstand van 50 meter te bepalen. Dit met een nauwkeurigheid van 1,5 mm en met een reflector is dit zelfs op 250 meter haalbaar.”

W ereldwijde belangstelling

De belangstelling groeit en de derde partner, Dick Teune, stuurt de marketing en wereldwijde verkoop. Via PRODIM USA wordt niet alleen snelle service voor de Amerikaanse markt gegarandeerd, ook de helft van de verkoop wordt daar gerealiseerd. Op termijn zullen in veel continenten de boeken met spreuken over ‘meten’ aangepast moeten worden!

Tijdens de DEMOWEEK is de PROLINER®‚ bij HEIDENHAIN te bewonderen en kan de bezoeker hiermee zelf eens meten.

Van prototype tot seriebouw

encoders, hart van de machine de koppen,

De kalibreertafel

Tonnie Janssen

Besturingen iTNC 530 en TNC 320 maken weer méér mogelijk

Sinds meer dan 30 jaar bewijzen de TNC-besturingen van HEIDENHAIN in het dagelijks gebruik aan de frees-, de boormachines en bewerkingscentra hun kunnen. Het zijn de werkplaatsgeoriënteerde programmeermogelijkheden met de grafische ondersteuning, de vele praktijkgerichte cycli en het bedieningsgemak die alle besturingen van HEIDENHAIN kenmerken. Veelvoorkomende frees- en boorbewerkingen kunnen door de bediener, aan de machine zelf, geprogrammeerd worden. Dit met behulp van ‘Klaartekst’, simpele dialoogteksten met grafisch ondersteunende schermbeelden. Voor standaardbewerkingen, maar ook voor de complexe programma’s, kan gebruik gemaakt worden van een grote verscheidenheid aan voorgeprogrammeerde bewerkingscycli en coördinatentransformaties.

De besturing iTNC 530 van HEIDENHAIN heeft haar naam als veelzijdige contourbesturing voor frees- en boormachines alsmede voor bewerkingscentra gevestigd. De iTNC530 onderscheidt zich niet alleen door het op de werkplaats afgestemde programmeren in Klaartekstdialoog, de gebruikersvriendelijke programmeertaal van de HEIDENHAIN, maar ook door de vele handige functies en innovatieve eigenschappen. Bijvoorbeeld:

• nauwkeurige geleiding van het gereedschap bij bewerkingen in 5 assen

• eenvoudig zwenken van het bewerkingsvlak

• praktijkgerichte instel- en uitrichtfuncties

• maximale contournauwkeurigheid bij HSC-frezen

• omvangrijke bewerkingscycli

• handige ondersteuning tijdens het programmeren dankzij goed te begrijpen functietoetsen, vrije contourprogrammering, grafische weergave en helpschermen

• opwaarts compatibele bewerkingsprogramma‘s

• externe programmering en snelle dataoverdracht

• spreekt meer dan 20 talen

smarT.NC

Tot de successtory van de iTNC 530 behoort ook smarT.NC, de nieuwe aanvullende programmeermethode met de gebruiksvriendelijke, werkplaats georiënteerde gebruikersinterface. Overzichtelijke scherminvoer, duidelijke grafische ondersteuning en uitvoerige helpteksten vormen samen met zaken zoals de eenvoudig te bedienen patroongenerator een overtuigend concept.

Informatie snel beschikbaar met geïntegreerd Helpsysteem

Bij vragen over een programmastap is op de iTNC 530 en op de programmeerplaats iTNC 530 nu het handige helpsysteem TNCguide beschikbaar. Hiermee kan de gebruikersdocumentatie in een

apart venster worden weergegeven. De TNCguide is op drie manieren op het scherm te krijgen, via de HELP-toets op het iTNCtoetsenbord, met een klik op het helpsymbool ( ) dat continu op het TNC-beeldscherm wordt weergegeven of door met de muiscursor op een willekeurige softkey te klikken, die dan in een vraagtekensymbool verandert.

De TNCguide toont de informatie meestal direct in de juiste context (context-

HEIDENHAIN werkt voortdurend aan verdere ontwikkeling, verbetering en vereenvoudiging. Met de NC-software 340 49x-03 beschikt de iTNC 530 over een reeks nieuwe functies voor de machinefabrikant en gebruikers. Deze maken het werken met de besturing nog eenvoudiger en de bediening van de machine nog veiliger.

De belangrijkste nieuwe functies zijn:

• geïntegreerd helpsysteem TNCguide

• adaptieve aanzetregeling AFC

• globale programma-instellingen

• uitbreiding van de DXF-converter

• gereedschapstabel in smarT.NC

• uitgebreid bestandsbeheer in smarT.NC

• smarT.NC programmeren en tegelijk uitvoeren.

De werkwijze wordt uitvoerig uitgelegd. De iTNC 530 bevat de ook de Nederlandstalige documentatie voor de desbetreffende NCsoftware. Extra talen kunnen gedownload en op de harde schijf van de TNC opgeslagen worden.

In het helpsysteem zijn gebruikershandboek voor Klaartekstdialoog, smarT.NC en Tastcycli opgenomen. Indien men over een programmeerplaats beschikt, wordt het gebruikershandboek Programmeerplaats iTNC 530 meegeïnstalleerd.

AANGEPAST BEWERKEN

Baanaanzet automatisch geregeld met Adaptive Feed Control

Bij HEIDENHAIN-besturingen kunnen weliswaar vanoudsher, naast de invoer van de aanzetsnelheidper regel of cyclus, ook handmatige correcties via de overridepotentiometer worden uitgevoerd. Dit hangt echter altijd af van de ervaring en - niet op de laatste plaats - van de aanwezigheid van de operator. Bij de adaptieve aanzetregeling AFC (Adaptive Feed Control) wordt, afhankelijk van de desbetreffende spilcapaciteit in procenten, de baanaanzet automatisch door de TNC geregeld. Dit gebeurt met behulp van de aanzet-overridefactor, die normaliter uit de positie van de overridepotentiometer wordt bepaald. Deze factor wordt bij ingeschakelde AFC (optie) dan niet meer door de potentiometer, maar afhankelijk van de spilcapaciteit en de overige procesgegevens bepaald en hieruit wordt de baanaanzet berekend.

SOFTWARE BIEDT NIEUWE EN AANGEPASTE FUNCTIES

Nieuwe functies voor de iTNC 530

Nieuwe tastcycli NIEUWE PROGRAMMEERFUNCTIES

Nieuwe tastcycli

De groep cycli voor het automatisch vastleggen van het referentiepunt is uitgebreid met de tastcycli 408 en 409 (UNITS 408 en 409 in smarT.NC). De cycli registreren het midden van een sleuf respectievelijk het midden van een dam en schrijven het resultaat naar een willekeurig te kiezen regel van de nulpuntof preset-tabel. Bovendien is tastcyclus 4 toegevoegd waarmee u eenvoudig driedimensionaal kunt tasten.

Uitbreidingen van de DXF-converter

Bij de DXF-converter (optie) kan de bediener nu behalve contouren ook bewerkingsposities selecteren en als puntentabellen opslaan. De volgende posities kunnen als bewerkingspositie worden gedefinieerd:

• beginpunt, eindpunt of midden van een baan

• begin-, eind- of middelpunt van een cirkelboog

• kwadrantovergangen of middelpunt van een volledige cirkel

• snijpunt van twee rechten, ook in het verlengde ervan

• snijpunt rechte - cirkelboog

• snijpunt rechte - volledige cirkel

De in de DXF-converter gemaakte puntentabellen zijn heel eenvoudig in smarT.NC te gebruiken. De functies zijn echter ook beschikbaar in Klaartekstdialoog

Vereenvoudigde selectie van contouren

Men kan nu ook stomp tegen elkaar liggende contourelementen ‘openbreken’, om contourselectie mogelijk te maken.

De iTNC herkent kritische plaatsen automatisch en geeft met symbolen aan of elementen moeten worden opgebroken resp. verlengd of verkort, bijvoorbeeld als de te selecteren grenzen van het element te ver uit elkaar liggen.

Globale programmeerinstellingen (optie)

Deze, speciaal bij grote gereedschappen te gebruiken, functie biedt de mogelijkheid verschillende coördinatentransformaties en instellingen te definiëren die globaal en overlappend voor het gekozen NC-programma werken zonder dat dit hiervoor veranderd hoeft te worden.

Stringbewerking

Met behulp van Q-parameterprogrammering kan de bediener de stringvariabelen QS op verschillende manieren manipuleren, bijv. deelteksten extraheren of verschillende tekstvariabelen QS optellen.

smarT.NC

Nieuw en uitgebreid bestandsbeheer Het bestandsbeheer in smarT.NC is volledig herzien en nieuwe functies zijn o.a.:

• opslag smarT.NC-programma’s in willekeurige directory‘s

• bestandsbeheer niet alleen met softkeys maar ook volledig met de muis te bedienen

• preview van bestandsinhoud vóór de feitelijke selectie (bestanden puntenpatroon en contourprogramma‘s)

• sorteren op naam, type, grootte, wijzigingsdatum en status

• favorieten vereenvoudigen selectie van directory‘s

• snelle selectie van bestanden m.b.v. cursorpositionering

• weergave van bestandsinformatie configureerbaar

• datumweergave naar keuze

smarT.NC: nieuw bestandsbeheer

Combineren van puntenpatroon en contourkamer

Een willekeurige contourkamer kan nu ook op een willekeurig puntenpatroon worden uitgevoerd. Hierdoor kunnen herhaalde bewerkingen van een contourkamer eenvoudig worden gedefinieerd.

smarT.NC: combineren van puntenpatroon en contourkamer

smarT.NC: gereedschapstabel bewerken

smarT.NC: positioneerhoogte in puntenpatroon variabel definiëren

Gereedschapstabel in smarT.NC

In de werkstand smarT.NC kan de gereedschapstabel nu ook rechtstreeks bewerkt worden. De weergave van de gereedschapsgegevens is gebaseerd op de weergave op het invoerscherm in smarT.NC. De bediener beschikt nu over een overzichtelijk ingedeelde weergave van de beschikbare gereedschapsgegevens en kan deze eenvoudig bewerken. Zoals gebruikelijk bij smarT.NC, bieden de grafische symbolen, die afhankelijk van het gedefinieerde gereedschapstype worden weergegeven, een sneller overzicht.

Positioneerhoogte in puntenpatronen

In een puntenpatroon kan nu aan elke gedefinieerde bewerkingspositie een positioneerhoogte worden toegewezen. De TNC benadert deze positie dan op de gedefinieerde hoogte. Toepassing: passeren van spaninrichtingen of andere obstakels.

TOT 5 ASSEN

Voor die bedrijven die een besturing kiezen uit het middensegment, maar wel de nauwkeurigheid, het bedieningsgemak en de betrouwbaarheid van HEIDENHAIN wensen, is de TNC 320 ontwikkeld.

Oók op de machine simpel te programmeren

Ook deze besturing bezit het gebruikersvriendelijke basisprincipe van Klaartekst met de simpele dialoogteksten met grafisch ondersteunende schermbeelden. De bediener kan veelvoorkomende werkplaatsgeoriënteerde frees- en boorbewerkingen eenvoudig aan de machine zelf programmeren.

Eenvoudige bediening

Voor de eenvoudige bewerkingen, zoals bijvoorbeeld het vlakfrezen van oppervlakken, hoeft voor de TNC 320 geen programma geschreven te worden. De assen zijn namelijk net zo makkelijk handmatig te verplaatsen met behulp van een druk op de astoetsen of, als het zeer nauwkeurig moet gebeuren, met behulp van het elektronische handwiel HR 410.

Deze besturing biedt niet alleen een grote verscheidenheid aan voorgeprogrammeerde bewerkingscycli en coördinatentransformaties, maar bovendien vele handige extra functies zoals vrij contourprogrammering, voorgeprogrammeerde freescycli voor complexe contouren en het snel bepalen van het referentiepunt met behulp van de 3D-taster.

Grafische weergave lopend programma

Koelvloeistof en de beschermkap maken direct zicht op de bewerking vaak onmogelijk. Met een druk op de knop ziet de bediener op het scherm het resultaat van de actuele bewerking grafisch weergegeven. Het scherm kan real-time laten zien welke bewerking uitgevoerd wordt.

Tijdens de productie van een werkstuk, kan ook een ander programma of testprogramma grafisch weergeven worden.

Compact, veelzijdig en alles in één unit

De TNC 320 is een compacte, maar veelzijdige besturing voor vier (optioneel vijf) assen. Dankzij het flexibele bedieningsconcept en uitgebreide mogelijkheden is zij in het bijzonder geschikt voor het gebruik op universele frees- en boormachines voor:

• seriematige- of enkelstuksproductie

• matrijzenbouw

• machinebouw

• research en ontwikkeling

• bouw van prototypes in laboratoria

• reparatieafdelingen

• training- en scholingsafdelingen

TNC 320, VOORDELIGE BESTURING VOOR FREES- EN BOORMACHINES

real time weergave

LS 388, nieuwe liniaal

NU OOK VOOR CONVENTIONELE MACHINES EEN MODERNE 1VSS INTERFACE

Sinds jaar en dag wordt de incrementele liniaal van het type LS 303 (C) toegepast bij conventionele machines. De interface van deze liniaal zijn de bekende sinusvormige 11µA incrementele signalen.

Met de introductie van de liniaal LS 388 is nu de technisch modernere incrementele 1Vss interface ook beschikbaar voor de conventionele machines. Als u deze combineert met de digitale uitlezingen ND 780 en POSITP PT 880 kunt u profiteren van alle voordelen van het ‘digitale’ werken. De liniaal LS 388 heeft net als zijn voorganger een delingsperiode van 20 µm en wordt standaard geleverd met afstandsgecodeerde referentiemerken. Mechanisch is de LS 388 compatibel met de LS 303, de aanbouwtoleranties zijn echter ruimer. De LS 388 heeft in beide richtingen een tolerantie van+/- 0,5 mm, terwijl dit bij de LS 303 slechts +/- 0,2 mm respectievelijk +/- 0,3 mm is.

LS 388 C

Nauwkeurigheidsklasse ±10 µm Meetlengten ML in mm 70 tot 1070, 1140, 1240

Referentiemerk Afstandgecodeerd; voor het bepalen van de absolute positiewaarden na max. 20 mm Beschermingsklasse IP 53 bij inbouw volgens EN 60 529 montagehandleiding

Werktemperatuur 0 tot 50 °C Spanning 5V ± 5 %

Uitgangssignaal/ Signaalperiode 1VSS/20 µm

Onze cursussen bevorderen een optimaal gebruik van uw machines

HEIDENHAIN levert niet alleen de besturingssystemen voor boor-, frees- en draaimachines die u in staat stellen concurrerend te werken. Trainen van de machinebediener zien wij, net als onze service, als belangrijk onderdeel van ons productenpakket. Het draagt bij aan een optimaal gebruik van uw investering. Voor het optimaal benutten van de productiecapaciteit van deze machines en ook snel en flexibel te kunnen reageren op lopende opdrachten, is een juiste bediening en programmering essentieel. Onze praktijkgerichte training maakt het mogelijk om nog efficiënter en met meer diepgang gebruik te maken van de vele mogelijkheden, om zo ook snel en flexibel te kunnen reageren op lopende opdrachten. Ook als u bestaande machines modificeert door plaatsing van een nieuwe besturing, kunt u door onze cursus de mogelijkheden volledig benutten. De kosten van de cursus worden zo al snel terugverdiend.

NC-PROGRAMMEREN / BASISCURSUS

Tijdens de basiscursus TNC-programmeren leert men de werkstukken volgens tekening zelfstandig te programmeren. Na het volgen van deze cursus zal de cursist gestructureerde programma's kunnen schrijven.

Doelgroep

Bedieners van TNC 151/155/246/355/360/407/410/ 415/425/426/430/iTNC530

Voorwaarden

Geen TNC-kennis noodzakelijk, kennis van het frezen is wel aan te bevelen.

Cursusinhoud

•verklaring van de basisfuncties van een besturing

•verklaring van de functies op het toetsenbord

•uitleg over coördinatenstelsels (carthesiaans/polair)

•werken met de data-overdracht-functies van de TNC

•werken met absolute en incrementele maten

TNC-PROGRAMMEREN VOOR GEVORDERDEN

Deze cursus maakt het mogelijk de kennis uit te breiden die nodig is voor het vervaardigen van gestructureerde programma's en voor het bewerken van werkstukken met een verhoogde moeilijkheidsgraad. Ook Q-Parameter-programmeren en FK komen ruim aan bod.

Doelgroep Bedieners van TNC 151/155/246/355/ 360/407/410/415/425/426/430/iTNC530

Voorwaarden

Basiscursus TNC-programmeren of ruime ervaring met TNC-besturingen.

Cursusinhoud

Onderdeel Conventioneel

•bewerken van boorpatronen met verschillende gereedschappen

•frezen in meerdere sneden

Colofon:

HEIDENHAIN-info is een uitgave van HEIDENHAIN NEDERLAND B.V.

Het blad verschijnt periodiek en wordt gratis toegezonden aan haar relaties.

Redactiesecretariaat en administratie: Lenneke Borgdorff

Adreswijzigingen s.v.p. doorgeven via e-mail: documentatie@heidenhain.nl

Copernicuslaan 34, 6716 BM EDE Postbus 92, 6710 BB EDE

Tel. (0318) 58 18 00

Fax (0318) 58 18 70

Internet: www.heidenhain.nl

Hoofdredactie: ing. J.E. Bazuin

Redactie: directie: ing. J.E. Bazuin

productmanagement: ing. N.Th. Schuitemaker

Eindredactie en realisatie: Enterprise Communications, Huissen Overname van artikelen is toegestaan mits met bronvermelding.

•programmeren van rechten en cirkels, gatencirkels

•programmeren met behulp van labels (onderprogramma's) en herhalingen

•gereedschapsradiuscorrecties

Cursusdata:

23-05-2007 – 01-06-2007

20-06-2007 – 29-06-2007

•frezen met toepassing van gecombineerde coördinatenomrekening (b.v. nulpuntverschuiving, spiegelen)

•toepassen van contourcycli Onderdeel Parameters

•wegwijs maken in Q-parameter-programmeren/ basisfuncties

•boren, 2D-curves/eenvoudige 3D-lichamen Onderdeel Vrije Contour Programmeren van niet-NC-bemate tekeningen door de vrije-contourprogrammering (FK)

Cursusdata: 25.04.2007 - 04.05.2007

Bij

Kosten: € 1050,- per cursus, per deelnemer, excl. BTW Wilt u meer informatie, bel dan (0318) 581800.

Service-afdeling HEIDENHAIN speerpunt in dienstverlening

De service-afdeling van HEIDENHAIN is op de kop af een kwart eeuw actief in Nederland. Servicemanager Ronald van Zanten: “Een perfecte service zijn we aan onze stand én klanten verplicht, al vanaf het allereerste begin. Die service verlenen we zowel aan de importeurs als aan de eindgebruikers. Daarvoor is onze service-afdeling op sterkte met vijf toegewijde heren en twee dames. Een aantal van hen is al zeer lang werkzaam bij HEIDENHAIN. Onze klanten kunnen terugvallen op hun ruime technische ervaring met onze producten.”

Alles draait binnen HEIDENHAIN om het kwaliteitszorgsysteem. Ronald van Zanten: “Alle gegevens die we hierbinnen inbrengen op het gebied van reparaties worden nauwkeurig geanalyseerd en vormen, indien relevant, weer input voor technische verbeteringen. Alle klanten profiteren daarom vroeg of laat van de know how van de service-afdeling. Maar allereerst staan we uiteraard heel alert klaar voor klanten die te kampen hebben met storingen of defecten. We kunnen snel reageren en de fout achterhalen door onze uiterst geavanceerde HEIDENHAIN test- en kalibratiesystemen. Die staan direct tot onze beschikking in onze volledig geoutilleerde werkplaats, uitgerust met een antistatische vloer.” Overigens, reparaties kunnen ook on-site worden uitgevoerd bij de klant, alles gaat in overleg.

Doorvragen = oplossen

De eerste opvang van de vragen is de verantwoordelijkheid van de beide dames uit het team. Zij vormen zich een gedetailleerd beeld van het aangemelde probleem en begeleiden uiteindelijk het totale serviceproces. “We krijgen de meest uiteenlopende vragen binnen”, benadrukt Ronald van Zanten. “Veel gaan over storingen, maar ook over de bediening en toepassing van onze besturingssystemen. De essentie is dat we bij elke melding heel diepgaand doorvragen. Onze besturingen vormen in een grote

machine maar een klein onderdeel. Echter, het is wél de plek waar fouten worden geregistreerd, ook al komt de eigenlijke fout daar niet vandaan. Wat het display zegt, is voor heel veel klanten maatgevend als de brón van de fout. Daarom hebben we op de service-afdeling heel veel kennis van allerlei soorten machines waarin onze besturingen worden toegepast.In alle gevallen geeft het ons heel veel voldoening om de klant te kunnen aangeven wáár in de

Kwart eeuw actief in Nederland

Ronald van Zanten

Lenneke Borgdorff en Gijsje van Brienen (r)

Theo van Kooten

Ron de Jeu

machine de oorzaak van de storing zit. Het gaat erom dat de klant dóór kan.”

Snelservice: al 25 jaar een zeer beproefd concept

Een unieke dienstverlening van de service-afdeling is het fenomeen Snelservice. Ronald van Zanten: “Voor veel van onze klanten een vertrouwd begrip, voor anderen nog onbekend. Daarom is een uitleg op zijn plaats. Snelservice begint met een gesprek tussen een klant en één van onze servicemedewerkers. Blijkt uit dat gesprek dat er een systeem van HEIDENHAIN defect zou kunnen zijn, dan maken wij een afspraak met deze klant. De klant bouwt het defecte onderdeel zelf uit, stapt in de auto en levert bijvoorbeeld de liniaal bij ons af. Op het moment dat de klant binnenkomt met de liniaal, stopt één van onze servicemedewerkers meteen met zijn werk, pakt het te repareren onderdeel en begint onmiddellijk met de reparatie.” Maar een onderdeel hoeft niet kapot te zijn om op de service-afdeling te belanden: “We hebben nu ook een linialen-reinigingsmachine in huis die linialen snel en grondig reinigt. Wie daarvoor belangstelling heeft raad ik aan contact op te nemen.”

Snelservice

“Onze systemen vormen vaak het hart van de machine en als hier een storing in zit, functioneert de machine niet. Hierdoor komt vaak een compleet productieproces stil te liggen. Door onze Snelservice is dat vlot en voordelig te voorkomen.” De extra kosten voor deze Snelservice bedragen € 100,-. Voor deze kosten is een reparatie eigenlijk altijd mogelijk binnen één werkdag. Als men dat vergelijkt met een normale reparatie die een doorlooptijd heeft van ongeveer een week, dan is de rekensom in dringende gevallen snel gemaakt. Deze Snelservice is nu al meer dan 20 jaar een beproefd concept dat prima functioneert.

Uniek ruilsysteem

Naast Snelservice vestigt Ronald van Zanten ook graag de aandacht op het ruilsysteem van HEIDENHAIN: “Als er bijvoorbeeld een besturing defect is ontvangt de klant de volgende dag al een identiek, gerepareerd exemplaar ter vervanging. Daarna betaalt de klant alleen de reparatiekosten van zijn besturing. Men krijgt dus niet een nieuw, maar een ánder exemplaar. Het door de klant aangeboden defecte product wordt technisch weer op de laatste stand der techniek gebracht en vervolgens ook in het magazijn opgeslagen, voor een nieuwe cyclus van dit unieke ruilsysteem. Dit precies volgens de richtlijnen die we wereldwijd hanteren.”

Oud maar onverslijtbaar

“Ook over tientallen jaren oude producten van HEIDENHAIN hebben we nog veel know how en een complete verzameling technische manuals. Dat er inderdaad vraag is naar reparaties van jaren oude besturingen, die wij ook uitvoeren, zegt ook wel iets over hun kwaliteit en duurzaamheid.”

Vaste tarieven

Eerder in dit artikel viel al een vast bedrag voor de extra kosten voor Snelservice. HEIDENHAIN onderscheidt zich door het gebruik van vaste reparatietarieven. Dit betekent dat de klant vooraf altijd een kostenbegroting ontvangt. Ronald van Zanten: “Dit voorkomt verrassingen bij de klant. Primair staat bij ons het oplossen van het probleem centraal.“

Wij staan stand-by Wilt u ook gebruik maken van de vele mogelijkheden die de service-afdeling van HEIDENHAIN u biedt? Belt u dan met Ronald van Zanten, of één van zijn collega’s uit zijn serviceteam, tel.: 0318 - 581840, mailen kan natuurlijk ook: service@heidenhain.nl

Tijdens de DEMOWEEK kunt u ook op onze serviceafdeling komen kijken. U bent van harte welkom, ongeacht uw vraag.

“Onze kerntaak is het voorkomen dat bij de klant productieprocessen stil komen te liggen.”

Gijs Stoop

Marcel van der Peet

Uitrichten en meten van werkstukken met compact 3D-tastsysteem

De 3D-Tastsystemen van HEIDENHAIN zijn bijzonder geschikt om naast het snelle uitrichten van het werkstuk, ook de werkstukvermeting op de freesmachine of CNC-machine uit te voeren. Hiervoor bieden de meeste CNC-besturingen – in het bijzonder ook de HEIDENHAIN TNC-besturingen – een serie van meetcycli. De meest voorkomende geometrische vormen zoals gaten, rechthoekige en ronde kamers, eilanden, gatencirkels en vlakken zijn hiermee te meten. Met de draadloze tastsystemen van onze speciale actie TS 640, TS 440 en het gereedschapstastsyteem TT 140 gebeurt het uitrichten en meten van werkstukken en gereedschappen automatisch, snel en zeer nauwkeurig.

Het nieuwe compacte 3D-tastsysteem TS 440

Dit kleine broertje van de TS 640 is uiterst compact en met een diameter van 49 mm en lengte van 63 mm bijzonder geschikt voor toepassingen waar weinig werkruimte voorhanden is. Technisch komt de kleinere TS 440 overeen met de reeds bestaande TS 640 en beide zijn met name geschikt voor CNC-machines met automatische gereedschapwisseling.

Infrarood voor schakelsignaal

De TS 640 of TS 440 zendt zijn schakelsignaal via infrarood naar de zend- en ontvangsteenheid SE 640. Door de gelijkmatige verdeling van de voor de signaaloverdracht verantwoordelijke LED’s over de omtrek van de TS 440, is een overdrachtbereik van drie meter haalbaar In combinatie met de in de spindel gemonteerde zend- en ontvangsteenheid SE 540, kunnen deze tasters ook in grote machines toegepast worden.

Automatisch reiniging met perslucht of koelmiddel De tastpositie van de TS 640/440 kan met behulp van perslucht of met koelmiddel van verontreinigingen gezuiverd worden. Aan de onderzijde van dit tastsysteem zijn drie sproeikoppen voor deze vrijblaas-voorziening geïntegreerd. Het spaart tijd en maakt het gebruik van de automatische tastcycli tijdens onbemand bedrijf mogelijk.

Gereedschapstastsysteem TT 140

OPNAME EN CONTROLE VAN STILSTAAND EN DRAAIEND GEREEDSCHAP

De exacte opname van de afmetingen van het gereedschap en cyclische controle van de gereedschapslijtage is vereist voor een constante hoge nauwkeurigheid van de bewerkingen. Het gereedschapstastsysteem TT 140, bekend als de ‘Paddestoel’ met kabelaansluiting voor de vermeting van stilstaande en draaiende gereedschappen kan dit automatisch en efficiënt verzorgen.

Bepalen lengte en diameter: de TT 140 meet bijna ieder type gereedschap direct op de machine en bepaalt zo de gereedschaplengte en diameter, inclusief de afzonderlijke snijvlakken.

Meting van gereedschaplengte met stilstaande of draaiende spindel

Meting van gereedschapsdiameter met stilstaande of draaiende spindel.

Breukbeveiliging; een voorgeprogrammeerde breuk in de stift beschermt het tastsysteem bij een bedieningsfout.

Optische positie-signalering: de uitslag van de taster wordt ook via een LED gesignaleerd, en maakt

•compleet gereedschapstastsysteem

•kabels, max. 10 m.

•Nederlandstalig handboek

•montage en instructie op de machine € 6000,-

Draadloos tastsysteem, de TS 640 of TS 440 TASTSYSTEEM, ZEND- EN ONTVANGSTEENHEID EN BENODIGDE KABEL VOOR FREESMACHINE

Schakelknop

Genoemde prijzen gelden voor montage op een machine die is voorzien van een HEIDENHAIN-besturing iTNC530. Deze aanbiedingen is inclusief complete montage, werkend opgeleverd, inclusief instructie en een Nederlandstalig handboek, wijzigingen voorbehouden. Voor montage op andere besturingen gelden andere prijzen.