15 minute read
Dossier renovatie
Dossier renovatie: Side by Side
DENC-STUDIO © Luc Roymans DENC-STUDIO © Luc Roymans
Advertisement
Circulair bouwen
Dirk Mattheeuws (voorzitter NAV) en Bart Cobbaert (DENC-STUDIO) over circulair bouwen
Volgens Nederlandse cijfers is 35 procent van onze CO2-uitstoot en 30 procent van onze afvalstromen te linken aan gebouwen. Twee derde van die CO2-uitstoot is afkomstig van het (energie)gebruik ervan, een derde van bouw, onderhoud en sloop. Een energieneutraal gebouw is dus nog geen CO2-neutraal gebouw. Om dat laatste niveau te bereiken is circulair bouwen een absolute voorwaarde, waarbij opbouw en afbraak geen of slechts een minimale CO2-emissie met zich meebrengen. Bij de realisatie en het onderhoud van een energieneutrale woning spelen architect en bouwheer een grote rol. Maar hoe zit dat bij een circulaire woning en welke weg is er nog af te leggen? We legden enkele stellingen voor aan twee architecten – kwestie van niet al onze eieren in één mand te leggen. Bart Cobbaert, zaakvoerder van DENC-STUDIO, is pleitbezorger van de circulaire gedachte. Dirk Mattheeuws is de huidige voorzitter van Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV).
AST77 © Steven Massart
Win-win met JUUNOO
Met zijn architecten- en studiebureau DENC-STUDIO nomineerde Bart Cobbaert de start-up JUUNOO voor de Circubuild- award, een soort wisseltrofee. JUUNOO is een herbruikbaar systeem voor lichte, niet-dragende interieurwanden. De basis van het systeem zijn uitschuifbare metalen staanders, voorzien van een onder- en bovenregel. Bij de productie wordt gebruikgemaakt van staal met minstens 40 procent gerecycleerde grondstoffen. De materiaalkost van een JUUNOO-wand is hoger, maar de verminderde nood aan manuren compenseert dit in belangrijke mate. De wanden kunnen snel geplaatst, verplaatst of weggehaald worden, met een minimum aan voorkennis of ervaring. Dankzij het modulaire karakter, de robuuste uitvoering, de ontwerpvrijheid en de compatibiliteit met diverse afwerkingen kan het systeem vele malen worden hergebruikt, zelfs in gebouwen met een andere plafondhoogte. DIRK COBBAERT: ‘Wanneer een systeem minder materiaalverslindend en over zijn levensloop gezien goedkoper is, dan spreken we van een win-winsituatie. Het systeem verkoopt als het ware zichzelf. Het systeem wist een prestigieuze Red Dot Design Award in de wacht te slepen en zelfs in coronatijden extra kapitaal op te halen. Het hoeven niet altijd grootse of dure dingen te zijn. Vele beetjes helpen.’
AST77 © Steven Massart STELLING 1: Circulair bouwen leeft nog niet bij architecten FOUT
DIRK MATTHEEUWS: ‘Het leeft absoluut en zal enkel aan belang winnen. In 2019 heeft NAV samen met veel andere instellingen de Green Deal Circulair Bouwen ondertekend. Samen met de Vrije Universiteit Brussel hebben we ons de afgelopen twee jaar bovendien gefocust op het verspreiden van kennis over dit thema bij onze leden. Onze opleidingen, lerende netwerken en publicaties hierrond vonden gretig aftrek. Architecten hebben duidelijk veel interesse voor wat mogelijk de volgende grote transitie binnen de bouwsector wordt.’
BART COBBAERT: ‘Het begrip leeft wel degelijk, al weten velen niet precies wat het inhoudt en/of wat de mogelijkheden zijn. Het begrip “circulair” lijkt wel nog sneller ingang te vinden dan “duurzaam”, maar daarin schuilt net het gevaar dat “circulair” een vervelend containerbegrip wordt, nog voor het goed en wel op grotere schaal ingeburgerd is. Websites, boekwerken en cursussen die focussen op circulair ondernemen en bouwen worden vandaag frequent geconsulteerd en er zijn al veel producten en praktijkvoorbeelden beschikbaar. Aan de andere kant schrikken financiële en juridische drempels wel nog af.’
ClickBrick: het 100 procent demonteerbare gevelsteensysteem: Publireportage
Circulair bouwen in vertrouwen met Wienerberger
Dankzij hun lange levensduur en hun mogelijkheden tot hergebruik en recyclage lenen kleidakpannen, kleiklinkers en bakstenen zich uitstekend voor circulaire bouwprojecten. Met ClickBrick gaat Wienerberger nog een stap verder. Het systeem laat toe om gevelstenen demonteerbaar te plaatsen zonder mortel of lijm, zodat hergebruik kinderspel wordt.
De producten van Wienerberger hebben een lange levensduur en zijn gemakkelijk te demonteren en te hergebruiken. Kleipannen worden uitsluitend mechanisch bevestigd, zodat ze ook na vele decennia opnieuw volwaardig inzetbaar zijn. Ook kleiklinkers kun je vlot wegnemen en opnieuw toepassen als tuinbestrating of verharding. De waterdoorlatende Passaqua- collectie laat bovendien toe om water via de voegen te laten doordringen in de bodem. Hergebruik van gevelstenen wordt mogelijk door kalkmortels als metselspecie in te zetten, die achteraf gemakkelijk te scheiden zijn van de stenen.
ClickBrick: demonteerbare baksteengevels
Met ClickBrick ontwikkelde Wienerberger een innovatief circulair bouwsysteem om gevelstenen droog te stapelen, dat prat gaat op een cradle-to-cradlecertificatie. Dankzij deze verwerkingsmethode kunnen de bakstenen later makkelijk gedemonteerd en hergebruikt worden. Bij dit droogstapelsysteem komt geen mortel of lijm te pas. Het is gebaseerd op een uiterst solide, mechanische verankering met roestvrijstalen clips en dito spouwankers.
Kleiklinkers kunnen gemakkelijk ergens anders terug worden hergebruikt als tuinverharding of bestrating
De plaatsing verloopt soepel en snel, en wordt niet beïnvloed door de weersomstandigheden. Specifieke metselvaardigheden zijn niet vereist. Projectbegeleiding en advies op maat inzake technische en esthetische detailleringen en hulpmiddelen garanderen een kwaliteitsvolle uitvoering. Het ClickBrick-systeem maakt gebruik van op maat gekalibreerde bakstenen met een groef, die een uiterst geringe maattolerantie hebben. Daardoor is er geen verloop zichtbaar in de gevels. Gezien de afwezigheid van voegen komen de kleur, vorm en structuur van de stenen optimaal tot hun recht.
Getest en goedgekeurd
Uit een studie van de VUB blijkt dat een ClickBrick-gevel bij demontage na dertig jaar maar liefst 70 procent van zijn waarde behoudt en perfect kan worden ingezet voor een volgend bouwproject. Bij demontage na vijftig jaar bedraagt de restwaarde nog altijd 56 procent. Ook de levenscyclusanalyse (LCA) toont aan dat ClickBrick een bewezen lage milieu-impact heeft, dankzij de lange levensduur van de bakstenen, een minimale materialeninzet en een makkelijke demontage met een minimum aan arbeid en zonder beschadigingen.
Kleidakpannen kunnen eenvoudig van een dak worden genomen en in hun geheel op een andere werf op het dak worden gelegd; project Arch. W. Vanacker, Moorslede
Wienerberger nv
Kapel ter Bede 121, 8500 Kortrijk 056 24 96 38 info@wienerberger.be www.wienerberger.be
VIVA Architecture © Yannick Milpas
STELLING 2: Circulair bouwen staat vandaag verder in projectbouw dan woningbouw JUIST
DIRK MATTHEEUWS: ‘In Vlaanderen ligt de klemtoon nu eerder nog op het energievraagstuk en onze ruimtelijke ordening. Wat energie betreft, is er bijvoorbeeld verre van een consensus bij architecten rond een verstrenging van het S-peil en zijn we actief op zoek naar voorbeelden die de argumenten van voor- en tegenstanders kunnen staven. Wat ruimtelijke ordening betreft, staat de bouwshift nog altijd maar in zijn kinderschoenen en is het lot van de vrijstaande villa op een verkaveling in de praktijk nog altijd niet definitief bezegeld.’ BART COBBAERT: ‘We mogen niet vergeten dat de architect een adviserende rol heeft, die wel degelijk belangrijk is, maar tegelijkertijd ondergeschikt aan het opdrachtgeverschap. Bereidwillige, innoverende opdrachtgevers zijn de sleutel tot succes. In de bedrijfswereld, waar innovatie vaak levensnoodzakelijk is, vinden we geregeld vooruitstrevende opdrachtgevers. Waar total cost of ownership belangrijk is, wordt circulair bouwen nog sneller in overweging genomen. Universiteiten en ziekenhuizen, bijvoorbeeld, denken op langere termijn. De gemiddelde particulier beschouwt zijn eengezinswoning als zijn spaarpot en die heeft andere dingen aan het hoofd.’
VIVA Architecture © Yannick Milpas
STELLING 3: Een actieve overheid is cruciaal in de uitrol van circulair bouwen JUIST
DIRK MATTHEEUWS: ‘Absoluut. We moeten vaststellen dat in onze onmiddellijke omgeving, in Nederland en Brussel, men op dat vlak al veel verder staat. Waar wij het nu hebben over gasvrije verkavelingen onder bepaalde voorwaarden, denkt men in Nederland al aan het “ontgassen” van bestaande verkavelingen, wat een kostprijs tot 30 tot 40.000 euro per lot met zich mee zou brengen. In Brussel, waar de noodzaak aan minder CO2-uitstoot letterlijk voelbaar is, geldt al langer de passiefnorm voor nieuwbouw. Vlaanderen hinkt wat achterop.’ BART COBBAERT: ‘Het Vlaamse opdrachtgeverschap is vaak particulier en daarom versnipperd. Om iedereen te bereiken zijn er behoorlijk veel tijd en middelen nodig. Particuliere opdrachtgevers hebben ook vaker wat ondersteuning nodig in de vorm van subsidies om overtuigd te worden en ook voor klassieke projectontwikkelaars zijn er te weinig incentives. Objectieve normen, wetten en subsidies zijn dan ook noodzakelijk.’
DENC-STUDIO © Luc Roymans DENC-STUDIO © Luc Roymans
STELLING 4: Digitaal ontwerpen op basis van bijvoorbeeld BREEAM1 en BIM2 is een absolute noodzaak om circulair te kunnen bouwen FOUT
DIRK MATTHEEUWS: ‘Dat zijn zeker bruikbare elementen. Vooral BIM vindt makkelijk zijn weg naar onze architectenbureaus en wordt nu al toegepast in eengezinswoningbouw. BREEAM is een waardevol instrument omdat het je als architect dwingt om holistisch na te denken over de duurzaamheid van een gebouw. Dat gaat dan niet enkel over hergebruikte materialen, maar ook over de toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers, bijvoorbeeld, en de leefbaarheid voor de gebruiker en de omgeving.’ BART COBBAERT: ‘In de uitwerkingsfase kan BIM een meerwaarde zijn. De beschikbaarheid van een “digitale tweeling” bij de werkelijke bouwstart zou normaal gezien moeten resulteren in minder fouten, minder inzet van materialen, een betere planning, optimalisatie, hogere productiviteit en minder kosten. Maar is het een voorwaarde? Dat niet.’
Circulair denken: een Zwitsers model
Dat Zwitserland op het vlak van duurzaamheid een voortrekkersrol speelt, is een open deur intrappen. Om te weten wat dat in de praktijk betekent, gingen we even langs bij Michel Van Dommelen, sales director Belgium voor V-Zug, de producent van premium huishoudtoestellen. Een korte samenvatting.
Productie en transport
V-Zug-toestellen worden CO2-neutraal geproduceerd. Eventuele restemissie van transport wordt gecompenseerd door de financiering van een herbebossingsproject. Dankzij platformproductie werkt het bedrijf met een minimum aan soorten metaal, wat recyclage vergemakkelijkt. Kunststof wordt zo veel mogelijk vermeden en de kostbare elektronische componenten zijn later makkelijk te verwijderen en te hergebruiken.
Zuinig op energie
V-Zug streeft naar een zo laag mogelijk energiegebruik en produceert voor zover dat technisch mogelijk is enkel toestellen met een A-label. Om consumenten te motiveren ze ook optimaal te gebruiken lanceerde het merk een Eco-managementprogramma en zelfs een app waarmee je je gebruik kunt vergelijken met dat van andere klanten.
Huur eens een toestel
V-Zug denkt na over nieuwe businessmodellen om de levensduur en het hergebruik van de toestellen te maximaliseren. Door toestellen te verhuren met een professioneel onderhoudscontract, bijvoorbeeld, gaan ze langer mee, en het bedrijf ziet ook potentieel in de tweedehandsmarkt.
VIVA Architecture© Luc Roymans STELLING 5: Circulair bouwen moet verplicht deel uitmaken van het curriculum in een architectenopleiding JUIST
DIRK MATTHEEUWS: ‘Ik ben daar een absolute voorstander van. De uitdagingen die circulair bouwen met zich meebrengt, zullen enkel maar de creativiteit van onze toekomstige architecten aanscherpen. Dat aspect hoeft ook helemaal niet technisch uitgewerkt of onderwezen te worden en kan perfect ingepast worden in de academische opleiding die het vak architectuur nu al is, namelijk met een basis aan technische achtergrond en kennis. Het onderwerp “circulariteit” zie ik als een opportuniteit om creatief architecturaal denken te stimuleren en als een noodzakelijke voorwaarde om onze lokale achterstand ten opzichte van Nederland en Brussel te verkleinen. Enkel op die manier zul je de sector tijdig en actief bij het bredere openbare debat kunnen betrekken.’ BART COBBAERT: ‘Het gangbare ideaalbeeld van onbeperkte economische groei botst duidelijk op de grenzen van onze planeet, die slechts beperkte middelen heeft. Onze huidige wegwerpeconomie, van grondstof naar product tot afval, is onhoudbaar. Grondstoffen, water en ruimte zijn eindig. Architecten zijn creatieve mensen of pretenderen dat toch te zijn. Wel, stilstaan is achteruitgaan. Zeker jonge architecten moeten innovatie omarmen. Ik heb nooit begrepen dat achttienjarigen kiezen voor een creatieve opleiding om dan toch hun brood te gaan verdienen met kopietjes van eerdere plannen. Bij DENC-STUDIO zagen we de extra randvoorwaarden rond duurzaam bouwen nooit als een verarming of beperking van onze ontwerpvrijheden, wel als een nieuwe logica voor het ontwerpproces, als extra uitdaging en aanknooppunt voor de ontwikkeling van nieuwe ideeën.’
1 BREEAM = certificeringsmethode voor een duurzaam gebouwde omgeving 2 BIM = Building Information Model, een digitaal bouwmodel, waarmee een gebouw virtueel opgebouwd wordt met materialen waaraan informatie is gekoppeld. 3 10R prioriteitenladder: Rethink (heroverwegen) > Redesign (herontwerpen) >
Reduce (verminderen) > Re-use (hergebruik) > Repair (repareren) > Refurbish (renoveren of opknappen) > Remanufacture (reviseren) > Repurpose (hergebruik met een ander doel) > Recycle (verwerking en hergebruik) > Recover (herwinnen) STELLING 6: Werken met gerecycleerde materialen moet prioriteit krijgen FOUT
DIRK MATTHEEUWS: ‘Als we de huidige situatie pragmatisch bekijken, dan ligt de circulaire “winst” die architect en bouwheer kunnen maken eerder bij het nu hergebruiken van beschikbare materialen. In de ontwikkeling en de integratie van herbruikbare materialen zie ik nu vooral een rol weggelegd voor producenten en aannemers bij grotere projecten. Als we de materialen die nu al gerecycled worden in een databank kunnen opslaan als Mosard, dan hebben we een basis die vrij snel algemeen gebruikt kan worden. Vroeger gingen (ver)bouwers weleens bij “opkopers” op zoek naar oude bakstenen of ramen, maar daar is de keuze beperkt. Breng je het aanbod samen in een centrale databank, dan wordt het een ander verhaal.’ BART COBBAERT: ‘De grootste winst ligt in het niet (nieuw)bouwen. Moeten we echt een nieuwe polyvalente zaal bouwen, als er in de gemeente al vier zijn die niet volgeboekt raken? Kan een schoolinfrastructuur tijdens naschoolse uren niet ten dienste worden gesteld van de buurt, in het kader van het “brede school”- gedachtegoed? Collectiviteit en meervoudig gebruik zijn dragers van duurzaamheid. Elk materiaal dat niet gebruikt wordt, dient de duurzame gedachte. Circulariteit is geen “of-of”- maar een “en-en”-verhaal en we kunnen niet anders dan inzetten op diverse fronten. De 10R prioriteitenladder3 is echt wel een bruikbaar instrument. Preventie en hergebruik gaan voor op recyclage’
SAPA: Publireportage
SAPA maakt ramen van gerecyclede ramen
Verlaag uw energielasten
Goed isoleren is veruit de beste investering voor uw woning. Dankzij hun lage U-waarde zorgen de superisolerende profielen van SAPA ervoor dat uw geld niet door ramen en deuren naar buiten gaat. Immers, hoe lager de zogeheten U-waarde is, hoe beter een raam of deur isoleert. De SAPA- profielen hebben dankzij het gebruik van de nieuwste materialen een uitermate lage U-waarde. Daarenboven voorkomt de geoptimaliseerde middendichting tocht en warmteverlies. De innovatieve systemen brengen uw energiefactuur naar beneden en dragen bij aan een aangenaam wooncomfort. Ze zijn bovendien beschikbaar in verschillende designs en uitvoeringen, zodat u steeds de beste oplossing hebt voor uw woning.
Je kunt duurzaam denken, maar het is belangrijker om duurzaam te zijn
Wist u dat in tegenstelling tot andere materialen aluminium helemaal gerecycled kan worden? Zonder verlies van kwaliteit of materiaaleigenschappen? Er wordt geschat dat er wereldwijd 200.000.000 ton aluminium objecten is die aan het einde van hun levenscyclus voor 100% kunnen worden hergebruikt. Zo worden de ramen, deuren en schuifsystemen van het merk SAPA geproduceerd uit Hydro CIRCAL 75R post-consumed aluminium. Dit aluminium wordt verkregen door het smelten van oude ramen aan het einde van hun levenscyclus of andere voorwerpen met een gelijkwaardige legering. Een veel milieuvriendelijker product dan primair aluminium en dit productieproces draagt actief bij aan de ontwikkeling van de circulaire economie. Zo wordt slechts 5% van de energie verbruikt die nodig is voor primaire aluminiumproductie en wordt ook de CO2-uitstoot aanzienlijk gereduceerd. Hydro CIRCAL 75R is het eerste gecertificeerde gerecyclede aluminium ter wereld. ‘75R’ betekent dat ten minste 75% van het nieuwe aluminium afkomstig is van post-consumer materiaal. Het grote verschil met andere, gangbaardere industriële processen die hun eigen productieafval gebruiken, is dat Hydro CIRCAL nieuw leven geeft aan ramen die al in een gebouw werden geplaatst. Voor Hydro CIRCAL is 75% een minimum startpunt voor een continu proces dat gericht is op het geleidelijk bereiken van totale recycling.
In handen van de vakman
Ramen en deuren vormen een belangrijk onderdeel van elke woning. Ze hebben een esthetische waarde en dragen tevens bij tot de energetische prestaties. Bij de keuze ervan gaat u het best niet over een nacht ijs en u hebt tijdens het proces vast een heleboel vragen. Om u zo goed mogelijk te begeleiden bij het maken van de juiste keuze kunt u terecht bij de SAPA Aluminium Vakman. De fabricage van SAPA aluminium ramen en deuren is immers echt ‘vakwerk’. Daarom werkt SAPA uitsluitend samen met getrainde professionals, de SAPA Aluminium Vakmannen, met elk een sterke lokale verankering. Met enthousiasme en vakkennis maken en plaatsen zij uw ramen en deuren volgens de regels van de kunst. Bovendien organiseert SAPA voor hen en hun medewerkers regelmatig opleidingen, waardoor u er steeds op kunt vertrouwen dat uw project in veilige handen is. Op www.SAPA.be vindt u makkelijk de SAPA-vakman in uw buurt. Is er geen vakman in uw buurt? Mail ons via SAPA. ramen@hydro.com en we brengen u in contact met de juiste vakman.
Wie is SAPA?
SAPA is vandaag de dag een toonaangevend merk in duurzame aluminium bouwsystemen binnen de afdeling Hydro Building Systems van Norsk Hydro ASA. Wij ontwikkelen en commercialiseren innovatieve systeemoplossingen voor gevels, ramen, deuren, schuif- en vouwdelen, veranda’s, lichtstraten en zonwering. Het merk SAPA werd opgericht in Vetlanda (Zweden) in 1963 en is de afkorting van Skandinaviska Aluminium Profiler AB. SAPA heeft ook een sterke Belgische verankering. De Belgische tak van het bedrijf is immers ontstaan in 2003 met de overname van de activiteiten van het toenmalige RC System. De wortels van RC System gaan terug tot in 1949, toen Remi Claeys de onderneming stichtte. Sinds 2017 maakt SAPA deel uit van Norsk Hydro ASA, een wereldwijd en volledig geïntegreerd aluminiumbedrijf.
Hydro Building Systems Belgium NV
Industriezone Roosveld 11 3400 Landen www.sapa-ramen.be
