ΕΠΑΘΛΟ τεύχος 107

107

#

Σαμοθράκη

Αστυπάλαια Σκιάθος

ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2016

4,00 € ∅ www.epathlo.gr

Ζάρακας ∅ Sup ∅ Στην κουζίνα της Κεφαλονιάς ∅ Η Ύδρα του Leonard Cohen

ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΩΝ

ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ ΤΗΛΕΧΕΙΡΙΣΤΗΡΙΑ ΜΟΤΕΡ

ΖΗΤΟ ΑΝΤΙΠ ΥΝΤΑΙ ΡΟ ΣΕ ΟΛ ΣΩΠΟΙ ΗΤ ΕΛΛΑ ΗΝ ∆Α

1ο χλµ Άργους-Ν. Κίου, Άργος Τηλ. 27510 23866 - 27510 66001 • Fax. 27510 22676 • Κιν. 6986099738, 6970605399

www.motercontrol.com

Εθνικής Αντιστάσεως 4 ΝΑΥΠΛΙΟ τηλ. 2752 400907

ALL DAY CAFE - RESTAURANT

ΑΣΘΕΝΟΦΟΡΟ ΟΛΟ ΤΟ 24ΩΡΟ - 27410 85268 / 76760

ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΚΤΑΚΤΟΥ ΑΝΑΓΚΗΣ ΚΑΛΥΨΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΜΕ ΟΛΑ ΤΑ ΤΑΜΕΙΑ ΚΑΙ ΟΛΕΣ ΤΙΣ Ι∆ΙΩΤΙΚΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΕΣ

ΚΑΛΥΨΗ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ

9 10

Φιλοξενία διαρκείας...

14

Ατζέντα

18

30

30

Νέα, προτάσεις, οικολογία, πολιτισμός

Σαμοθράκη

Το νησί-βουνό

Αστυπάλαια

Πεταλούδα του Αιγαίου

42

Σκιάθος

52

Όνειρο στο κύμα

Ζάρακας

Στεριανό νησί

64

SUP

70

Στην κουζίνα της Κεφαλονιάς

52

Ψιλά γράμματα

18

Αντί επάθλου

78

Σπορ φτιαγμένο για την Ελλάδα

Αναδρομές

Η Ύδρα του Leonard Cohen

82

Μια στάση εδώ

Εξώφυλλο: Αστυπάλαια Νίκος Υφαντής

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου

Επιμέλεια κειμένων - διορθώσεις: Συλβί Ρηγοπούλου

Δημιουργικό: POSITIVE designlab Γιάννης Σουλτανίδης www.positive.net.gr

Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Θοδωρής Ερμήλιος, Χρήστος Κανατάς, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Ιωάννα Παραβάλου, Αλεξία Τούλιου, Νίκος Υφαντής

Αρχισυνταξία - photo editing: Θάλεια Νουάρου Συντακτική ομάδα: Βίκυ Γεωργούλη, Θοδωρής Ερμήλιος, Χρήστος Κανατάς, Νίνα Κουλετάκη, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Ιωάννα Παραβάλου, Αλεξία Τούλιου

6 | www.epathlo.gr

Διαφήμιση: Γεωργία Ντόκου Τμήμα συνδρομών: Φρόσω Αγγελοπούλου

ΕΔΡΑ: Μιδέας 5, 21055 Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ. 27520 45095, 99700 Fax. 27520 45096 e-mail: info@epathlo.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: 20,00 € Επιχειρήσεων - Νομικών προσώπων Εξωτερικού: 50,00 € | Ο.Τ.Α.: 65,00 € Εθνική Τράπεζα: 314 / 36897354

Εκτύπωση: ΚΑΤΑ ΓΡΑΜΜΑ, Κιάτο Κορινθίας ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167 Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΠΕΙΡΑΙΩΣ TOURISM 360° Αναπόσπαστο κοµµάτι της τουριστικής σας επιχείρησης. Ολοκληρωµένη πρόταση προϊόντων και υπηρεσιών για τη βελτίωση και εξέλιξη της καθηµερινής λειτουργίας της επιχείρησής σας που σας παρέχει: • Λογαριασµό όψεως µε επιπρόσθετα προνόµια.

• Μειωµένες προµήθειες σε εισερχόµενα και εξερχόµενα εµβάσµατα.

• Τερµατικά αποδοχής καρτών POS µε εξατοµικευµένη τιµολόγηση και υπηρεσία Άµεσης Μετατροπής Συναλλάγµατος (DCC).

• Πλατφόρµα ePOS Paycenter για πολλαπλούς τρόπους είσπραξης µέσω internet.

• Ευέλικτες χρηµατοδοτικές λύσεις. Επισκεφθείτε ένα κατάστηµα της Τράπεζας Πειραιώς για να σχεδιάσουµε µαζί τα επόµενα βήµατα της επιχείρησής σας. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες παρέχονται υπό τις ισχύουσες περιοριστικές διατάξεις στην κίνηση κεφαλαίων.

T. 18 28 38, www.piraeusbank.gr

Η πρώτη τράπεζα στην Ελλάδα

Θάλεια Νουάρου Αλεξία Τούλιου

Τις ιδέες μου όλες ενησιώτισα, στη συνείδησή μου έσταξα λεμόνι

Σ

αν πεταλούδα η Αστροπαλιά μοιάζει να συγκρατεί την απεραντοσύνη του μπλε. Αρχέγονος ναός η Σαμοθράκη, μας καλεί να κοινωνήσουμε στο ατέλειωτο πράσινο, να βαφτιστούμε στις βάθρες, να υποκλιθούμε στην άγρια ομορφιά. Σαν γνήσιες νησιώτισσες, οι γειτονιές του Ζάρακα κρατούν εικόνες ανόθευτες κι αυθεντικές. Σεργιανούμε στο κύμα, την άκρη του ονείρου. Στη Σκιάθο του Παπαδιαμάντη, την Ύδρα του Κοέν, την κεφαλονίτικη κουζίνα... Ελληνικό καλοκαίρι, άλλωστε, σημαίνει καλοκαίρι στο νησί. Ήλιος, θάλασσα, φιλέματα, μοναχικά δέντρα και σπίτια ταπεινά. Μια έρημη ακτή κι ένας Καραγάτσης στο χέρι. Στα νησιά λοιπόν είναι αφιερωμένο το καλοκαιρινό μας τεύχος. Ρούχο της θάλασσας, πολύτιμα πετράδια, μικροί καθρέφτες που αντανακλούν τη γαλήνη, τις θύμησες, το φως. Μακρινά, και κάποτε ιδιότροπα, μικρά ησυχαστήρια του νου και της ψυχής… Τις ιδέες μου ενησιώτισα, έγραφε ο μεταγλωσσικός Ελύτης στα «Πάθη» του Άξιον Εστί. Πως τις απομόνωσε, τις οριοθέτησε ήθελε να πει, αφήνοντας τη συνείδησή του καθαρή. «Απομονώνοντας τις ιδέες μου αντιστέκομαι στην αλλοτρίωση, υπερασπίζομαι το δακτυλικό μου αποτύπωμα, χαράσσω και ακολουθώ την ιδιωτική μου οδό. Ζω με την ελευθερία – την απελευθέρωση του δικού μου κόσμου. Χωρίς φραγμούς. Αυθεντικά…» είχε δηλώσει μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Τα Νέα στις αρχές του ’90. «Και με αυτήν την έννοια, η απομόνωση δεν αποκλείει διόλου τη συνεύρεση», συνεχίζει. «Αντίθετα, την καθιστά ζωντανή, ουσιαστική και άμεση… Να έχεις την ψυχή σου στα δάχτυλα, στα μάτια, στα ρουθούνια, στα χείλη. Από ‘κει μιλάει ο κόσμος… Είναι ένας συμβολικός τρόπος να παρακινήσεις τους ανθρώπους…» Καλοκαίρι στο νησί. Φιλέρημα και συντροφικά. Σε μιαν ακτή έρημη, μα όχι …έρημοι, όπως θα πει ένας φίλος. Λιτά, με δυο ρούχα κι ένα σάκο αναμνήσεις.

Kι ένα μόνο εισιτήριο επιβίβασης. Τα άλλα τα βρίσκουμε εκεί.

ΑΝΤΙ ΕΠΑΘΛΟΥ | 9

Φιλοξενία διαρκείας... Θάλεια Νουάρου

Μπορεί να την κληρονομήσαμε από τον Ξένιο Δία, τους Διόσκουρους, την Βαυκίδα και τον Φιλήμονα. «Φιλοξενώ» για τους αρχαίους σήμαινε αγαπώ τον ξένο, τον περαστικό, τον διαβάτη. Τον περιποιούμαι, του προσφέρω χώρο και χρόνο, τον αποχαιρετώ με δώρα και ευχές, γίνομαι μαζί του φίλος. Μια φιλία που ακόμη και οι απόγονοι είχαν την υποχρέωση να τιμούν. Ένας άγραφος ηθικός νόμος που προσφερόταν σε όλους, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση ή την κοινωνική τους θέση. Μια ιεροτελεστία, η μη τήρηση της οποίας θεωρούνταν ύβρις...

Γ

ια τους κατοίκους αυτής της ταλαίπωρης χώρας, η φιλοξενία ήταν κάτι σαν έμφυτη αρετή. Γραμμένη στο DNA μας, κυλούσε στο αίμα, το πετσί μας. Είχαμε άλλωστε να το περηφανευόμαστε. Πόσοι και πόσοι ξένοι αγάπησαν τη χώρα αυτή γι’ αυτόν και μόνο τον λόγο, ώστε να την επισκέπτονται πιστά εδώ και χρόνια. Πόσοι μάλιστα απ’ αυτούς πήραν την απόφαση να μεταναστεύσουν, να εργαστούν και να ζήσουν μόνιμα στην Ελλάδα. Δεν ήταν σίγουρα μόνο ο ήλιος, η θάλασσα, το κλίμα, το τοπίο. Ο λόγος ήταν οι άνθρωποι που γνώρισαν στα ταξίδια τους. Μπορεί να ακούγεται υπερβολικό, μα είναι πέρα για πέρα αληθινό. Άνθρωποι που αγάπησαν τον τόπο αυτό περισσότερο από τον δικό τους, που, ακόμη και σήμερα, με τόσο αβέβαιες συνθήκες, επιλέγουν να ζουν εδώ. Από μια βαθύτερη ανάγκη για μια άλλου είδους ποιότητα συνύπαρξης και επικοινωνίας που μόνο οι άνθρωποι μπορούν να σου προσφέρουν. Ήλιο, θάλασσα, αμμουδιές κι αξιοθέ-

10 | ΨΙΛΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

ατα βρίσκεις κι αλλού. Πολλές οι εναλλακτικές επιλογές, μεγάλος ο ανταγωνισμός, δύσκολη η οικονομική συνθήκη. Γιατί κάποιος να επιλέξει εμάς έναντι των άλλων; Για να κάνει φίλους, είναι η απάντηση. Να νιώσει ευπρόσδεκτος, να μοιραστεί τη χαρά της προσφοράς και της φιλοξενίας. Το αγνό φαγητό, το κέρασμα, το δόσιμο, την παρέα, τα φιλόξενα σπίτια, τους ανοιχτούς ανθρώπους. Να νιώσει οικεία, σαν στο σπίτι του. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τους Έλληνες τουρίστες αυτής της χώρας, που κακά τα ψέματα, ήταν αυτοί που για χρόνια στηρίζανε την ντόπια οικονομία… Κάποτε ήρθε η κρίση. Οι φόροι παράλογοι, δυσβάστακτοι, οι ασφαλιστικές εισφορές διογκώνονται, οι παροχές στερεύουν. Για τους ανθρώπους που δουλεύουν με τον τουρισμό, όλα αυτά μεταφράζονται σε άγχος, κούραση, θυμό, αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι. Όμως κι ο άλλος που έχει κάνει τον κόπο να σε επισκεφθεί ζει στην ίδια χώρα με σένα. Έχει τα ίδια άγχη και προβλήματα, ασφυκτιά όσο εσύ και –το μόνο σίγουρο– ξοδεύει απ’ το υστέρημά του. Μπορεί να μην έχει πια να ξοδέψει για κείνο το πλούσιο τραπέζι που θα ’θελες να στρώσεις για να τα βγάλεις πέρα τον χειμώνα που έρχεται. Έχει όμως ξοδέψει ενέργεια, χρόνο, χρήματα –όσα του έχουν απομείνει–, όπως ακριβώς κι εσύ. Έχει κι αυτός επενδύσει: στο ταξίδι. Αυτό το πολύτιμο, άυλο αγαθό που πατά με το ένα πόδι στον άνθρωπο. Η επιλογή του σε τιμά κι έτσι ακριβώς οφείλεις να τον τιμήσεις κι εσύ. Να νιώσει επιθυμητός, καλοδεχούμενος –όχι κινητό πορτοφόλι– κι ας τη βγάζει με ψωμί κι ελιά, κι ας κοιμάται στην παραλία. Η αυθεντική φιλοξενία δεν κάνει άλλωστε διακρίσεις. Φιλοξενία είναι το χαμόγελο που μιλά, η ευγένεια –όχι η επιτηδευμένη μα η

φυσική–, να φέρεσαι όπως θα ήθελες να σου φερθούν. Έχει να κάνει με τον λόγο που κρατάς, την ενέργεια που αποπνέεις, την ποιότητα αυτού που προσφέρεις. Δεν μιλάμε για εθελοδουλία και τεμενάδες, ψεύτικα χαμόγελα και την όποια υποκρισία χάριν του πρόσκαιρου οφέλους. Μιλάμε για απλότητα, σεβασμό, ειλικρίνεια, γενναιοδωρία. Να προφέρεις αυτό που θα ‘τρωγες κι εσύ, να κάτσεις να πιες μαζί με τον άλλον, να γνωριστείς, να μιλήσεις, να φροντίσεις να περάσει όμορφα, όπως ακριβώς θα ‘κανες για κάποιον φίλο. Δεν μπαίνεις στον ρόλο του φιλόξενου, είσαι φιλόξενος. Προσφέρεις το καλύτερο – και όχι μονάχα αυτό που αγοράζεται, μα το καλύτερο από εσένα. Σαν από ανάγκη. Ενδιαφέρεσαι, βοηθάς, συμμετέχεις. Πόσο άτοπα μπορεί να ακούγονται όλα αυτά όταν σε μια τόσο δύσκολη συνθήκη, περιμένεις πώς και πώς τη «σεζόν» για να δουλέψεις; Κι ούτε αναφέρομαι φυσικά στους επισκέπτες που αποζητάνε όλα τούτα στα μέσα του Αυγούστου. Πόσους να

αντέξουνε τα μέρη και οι άνθρωποι να εξυπηρετήσουν; Όμως, με δυο μήνες δουλειά τον χρόνο δεν έζησε ποτέ κανείς, και το Δεκαπενταύγουστο καλύτερα να μένεις εκεί που είσαι. Πόσο χαίρομαι τους ανθρώπους που ταξιδεύουν Ιούνιο, Ιούλιο, Σεπτέμβρη. Πριν ή μετά τη μάζα, τον πανικό. Που αποζητούν την αυθεντικότητα, την αληθινή εικόνα του τόπου. Πόσο λυπάμαι τα μέρη εκείνα που στην πρώτη βροχή ερημώνουν, που έμαθαν να υπάρχουν αποκλειστικά για τον τουρισμό. Κλείνει η παρένθεση. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με τον τουρισμό θα πρέπει να αγαπάνε τον τόπο και τον συνάνθρωπο. Από τον ξενοδόχο μέχρι τον οδηγό του λεωφορείου και τη γιαγιά στην αυλή. Όση πολυτέλεια κι αν προσφέρει ένα ξενοδοχείο, όποια θέα κι αν έχει ένα τοπίο, δεν συγκρίνεται με την ενέργεια που θα αποκομίσει κάποιος από τον ντόπιο κόσμο. Με τη προϋπόθεση φυσικά ότι αυτός ο κόσμος υπάρχει, ζει και πονά τον τόπο του – δεν ήρθε εδώ κι αυτός σαν επισκέπτης να κάνει «αρπαχτή» και να επιστρέψει του χρόνου. «Δεν μας νοιάζουν οι Έλληνες, μας νοιάζουν οι Τούρκοι, οι Ρώσοι, οι Κινέζοι – όποιοι τέλος πάντων έχουν (ακόμη) τα λεφτά». Λόγια που ακούστηκαν στα τελευταία ταξίδια μας. Για να ασχολείσαι ουσιαστικά με τον τουρισμό, θα πρέπει να σε νοιάζει και ο τελευταίος μπακ-πάκερ. Ξένος ή Έλληνας. Θυμήσου, απλώς, πως κάτι τέτοιοι ανέδειξαν τα νησιά μας σε κορυφαίους προορισμούς ανά τον κόσμο. Και, τέλος πάντων, ας μην επιτρέψουμε στην όποια κρίση να αλλοιώσει τις αξίες, την ταυτότητα, την ομορφιά μας. Δεν θα το κάνουμε για τους άλλους. Για εμάς θα το κάνουμε.

Τόποι φιλόξενοι | 11

Βοιωτία

Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών

Χίος

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών διαθέτει πλέον εκθεσιακό χώρο εμβαδού 1.000 τ.μ. και φιλοξενεί πλήθος αντικειμένων, αντιπροσωπευτικών των χιλιετιών της συνεχούς ανθρώπινης δραστηριότητας στη Βοιωτία. Η νέα έκθεση διαρθρώνεται σε συνολικά δεκαοκτώ ενότητες, έντεκα από τις οποίες ακολουθούν χρονολογική σειρά από την Παλαιολιθική εποχή έως και την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, και παρουσιάζεται διαχρονικά ο πολιτισμός, η καθημερινή ζωή, καθώς και η πολιτική και κοινωνική εξέλιξη στη Βοιωτία. Σε εξειδικευμένες ενότητες παρουσιάζεται η ιστορία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών και των πρώτων αρχαιολογικών ερευνών στην περιοχή, οι μύθοι που σχετίζονται με τη Βοιωτία και η πνευματική ακτινοβολία της από την αρχαιότητα έως και τη σύγχρονη εποχή, με ιδιαίτερη αναφορά στις τραγωδίες του θηβαϊκού μυθολογικού κύκλου. Το νέο υπερσύγχρονο κτίριο κατασκευάστηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μ. Σουβατζίδη, με ενοποίηση των κτιρίων που προϋπήρχαν, γύρω από ένα κεντρικό αίθριο. Διαμορφώθηκαν 1.390 τ.μ. ημιυπαίθριων και 1.750 τ.μ. υπαίθριων εκθεσιακών χώρων, στους οποίους εκτίθενται αρχαιότητες που δεν επηρεάζονται από τις καιρικές συνθήκες. Στη βάση του κτιρίου υπάρχει επισκέψιμος ανασκαφικός χώρος. Στον εσωτερικό χώρο του μουσείου, συντηρήθηκε και έγινε επισκέψιμος πλέον και ο μεσαιωνικός πύργος που ανήκει στην οχύρωση της φραγκοκρατούμενης Θήβας και κτίστηκε το 1278 από τον Νικόλαο Β’ Σεντ-Ομέρ. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις αρχές Ιουνίου από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Π. Παυλόπουλο και πλαισιώθηκαν από πλούσιο πρόγραμμα πολιτιστικών εκδηλώσεων. Θρεψιάδου 1, πλ. Κεραμόπουλου, Θήβα. Τηλ.: 22620 27913.

Κοντά στο Πυργί, ένα από τα μεσαιωνικά μαστιχοχώρια στη νότια Χίο, το μοναδικό σημείο της Μεσογείου όπου καλλιεργείται ο σχίνος της ποικιλίας Pistacia lentiscus var.

Chia, «γεννήθηκε» το όγδοο και μεγαλύτερο «παιδί» του δικτύου θεματικών μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς. Πρόκειται για ένα υπερσύγχρονο, εντυπωσιακό μουσείο, σκοπός του οποίου είναι να αναδείξει την παραγωγική ιστορία της καλλιέργειας και της επεξεργασίας της μαστίχας, την οποία εντάσσει στο πολιτιστικό τοπίο της Χίου. Ο επισκέπτης ανακαλύπτει την παραδοσιακή τεχνογνωσία της μαστιχοκαλλιέργειας, παρατηρεί πώς η διαχείριση της μαστίχας διαμόρφωσε το αγροτικό και οικισμένο τοπίο της νότιας Χίου, γνωρίζει μια σημαντική πτυχή της παραγωγικής ιστορίας της Ελλάδας και βλέπει τη διασπορά και τις ποικίλες χρήσεις της μαστίχας, της φυσικής ρητίνης που το 2015 αναγνωρίστηκε ως φυσικό φάρμακο. Η μουσειακή εμπειρία ολοκληρώνεται στην υπαίθρια έκθεση, στην οποία το κοινό έρχεται σε επαφή με το φυτό και το φυσικό περιβάλλον στο οποίο αυτό ευδοκιμεί. Στο νέο στολίδι του νησιού θα φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις, θα οργανώνονται εκδηλώσεις και δράσεις πολιτισμού, ενώ στην αίθουσα Κεντητήρι θα εκπονούνται τα εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου. Το έργο, που εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Π. Παυλόπουλο, υλοποιήθηκε από το ΠΙΟΠ με τη συνεργασία της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Θέση Ράχη (Τεπέκι), Πυργί. Γενική είσοδος €3, μειωμένη €1,5. Οργανωμένες επισκέψεις: Τηλ.: 22710 72212, www.piop.gr

14 | www.epathlo.gr

Μουσείο Μαστίχας από το ΠΙΟΠ

Ρέθυμνο

Μουσείο αρχαίας Ελεύθερνας

Πέρσες του Αισχύλου

Από την ομάδα ΘΕΑΜΑ …νικώντας καθετί «ξένο» και τη μάχη της προκατάληψης με τον ίδιο μας τον εαυτό… Το μοναδικό επαγγελματικό θέατρο στην Ελλάδα που αποτελείται από ηθοποιούς με αναπηρία στην κύρια σύνθεσή του, το ΘΕΑΜΑ (Θέατρο Ατόμων με Αναπηρία), μέλος της Κίνησης Καλλιτεχνών με Αναπηρία, παρουσιάζει το αρχαιότερο σωζόμενο δράμα (472 π.Χ.) του Αισχύλου Πέρσες, σε σκηνοθεσία Βασίλη Οικονόμου. Κορυφαία του χορού η ερμηνεύτρια της λαϊκής προφορικής μας παράδοσης Γιώτα Βέη. Η τάση του δραματικού ποιητή να κινείται από την αρχικά προφορική ποίηση προς τη συμβατικά καλούμενη «οπτική» ποίηση, αποτελεί τη θεμελιώδη αρχή των Περσών. Η αόριστη ανησυχία εξελίσσεται επί της σκηνής σε πραγματικό γεγονός. Το αποτέλεσμα της ναυμαχίας της Σαλαμίνας σκορπά τον θρήνο στην Περσία και ο Αισχύλος, περιγράφοντας την κορύφωσή του στη «βάρβαρη» χώρα, επιβάλλει λογοτεχνικά την πρώτη σωζόμενη αντιπολεμική πράξη. Ο σεβασμός σε ό,τι «ξένο» αποτελεί το πρώτο βήμα για την ισότιμη αποδοχή του. Σταθμοί περιοδείας: 13-14/7: Εθνικό Θέατρο (Σκηνή Ν. Κούρκουλος, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου) - 16/8: Θέατρο Πάρκου (Κατερίνη, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Ολύμπου) - 24/8: Θέατρο Ρεματιάς στο Χαλάνδρι - 15/9: Θέατρο Θανάσης Βέγγος (στο πλαίσιο του Πολιτιστικού Σεπτέμβρη Κορυδαλλού) - 22/9: Δημοτικό Θέατρο Παπάγου- 8/10: Δημοτικό Ωδείο Λάρισας. Εισιτήρια: €10 (κανονικό), €5 (άνεργοι, φοιτητές, συνταξιούχοι, ΑμεΑ), διαθέσιμες θέσεις για αμαξίδια. Με διερμηνεία στην ελληνική νοηματική γλώσσα.

Το πάθος και το προσωπικό όραμα ενός ανθρώπου, του καθηγητή Νικόλαου Σταμπολίδη, το οποίο ενστερνίστηκαν πολλοί από την επιστημονική, πολιτική και επιχειρηματική κοινότητα, γίνεται πραγματικότητα. Έπειτα από 30 χρόνια συστηματικής ανασκαφικής έρευνας του Πανεπιστημίου Κρήτης, που συνεχίζεται έως σήμερα από τον καθηγητή, τους συνεργάτες και τις ομάδες τους, το Μουσείο αρχαίας Ελεύθερνας άνοιξε τις πύλες του και ως μια μοναδική κιβωτός πολιτισμού παρουσιάζει τα σημαντικότερα ευρήματα και τους θησαυρούς από τη νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας και την πόλη της αρχαίας Ελεύθερνας. Η αρχαία Ελεύθερνα, στην καρδιά της Κρήτης, περίπου στη μέση απόσταση από την αρχαία Κυδωνία (Χανιά) στα δυτικά και την Κνωσό στα ανατολικά και ακόμη από τη Φαιστό και τη Γόρτυνα στα νότια, δεν είναι τυχαίο που κατοικήθηκε από νωρίς (τουλάχιστον από την 3η και τη 2η χιλιετία). Είναι ένας τόπος ευεργετημένος από τη φύση, με άφθονο πόσιμο νερό, πλούσια χλωρίδα και πανίδα, παρουσία λατομικού ασβεστολιθικού πετρώματος, ακόμα και σιδήρου στα γειτονικά Ταλαία Όρη, αλλά και ιδιαίτερα ασφαλής, λόγω της οχυρωματικής θέσης που προσφέρει. Εκεί, οι ανασκαφικές και άλλες έρευνες του Πανεπιστημίου Κρήτης, οι οποίες ξεκίνησαν το 1985 και συνεχίζονται, έφεραν στο φως σημαντικότατα ευρήματα, που καλύπτουν όλη τη διαχρονία της περιοχής, από το 3000 π.Χ. έως τον 14ο αι. μ.Χ. Εκείνο, όμως, που «φώτισαν» κυρίως είναι ένα μεγάλο κομμάτι των λεγόμενων «Σκοτεινών χρόνων» (9ος-6ος αι. π.Χ.), την αυγή του ελληνικού πολιτισμού, εποχή που διηγείται ο Όμηρος στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Με θέα τον Ψηλορείτη, το νέο μουσείο καταλαμβάνει έκταση 1.700 τ.μ. μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Ελεύθερνας, συνολικής έκτασης 13 στρεμμάτων. Καινοτομία του μουσείου είναι ότι κάθε λίγα χρόνια θα εκτίθενται νέα ευρήματα, αφού οι ανασκαφές συνεχίζονται. Τα εγκαίνια πραγματοποιήθηκαν στις 19 Ιουνίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Π. Παυλόπουλο και οι ξεναγήσεις ξεκίνησαν επίσημα από τις 26 Ιουνίου. Η είσοδος είναι προς το παρόν ελεύθερη για το κοινό. Ελεύθερνα Μυλοποτάμου. Τηλ.: 28340 92501, www.mae.com.gr

ΑΤΖΕΝΤΑ Νέα, προτάσεις, οικολογία, πολιτισμός | 15

παραλία Κιβερίου

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ-ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

ΠΛΑΚΙΔΙΩΝ

ΤΖΩΤΖΟΣ

1o χλμ. Άργους - Κορίνθου (γέφυρα Ξηριά) - τηλ. 27510 23007 • τηλ./fax. 27510 23361

18 | ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Σαμοθράκη

Σαμοθράκη Το νησί-βουνό

Χώρα

Ευθύς αμέσως αντιλαμβάνεσαι ότι δεν πρόκειται για ένα απλό αιγαιοπελαγίτικο νησί. Σε μια ελάχιστη έκταση συγκεντρώνει σε πλήρες μεγαλείο όλη την πολυποίκιλη ελληνική φύση. Το όρος Σάος ή Φεγγάρι κυριαρχεί με τον όγκο του, καθώς ορθώνεται απότομα και μεγαλόπρεπα, αφήνοντας ελάχιστο πεδινό ή καλλιεργήσιμο χώρο. Αστείρευτα τα νερά ντύνουν το τοπίο με έναν μανδύα καταπράσινο. Μια ζούγκλα από πλατάνια, αμέτρητες λιμνούλες, ρυάκια, καταρράκτες. Κι εκεί που τελειώνει το πράσινο, αρχίζει το αιγαιοπελαγίτικο μπλε. Νησί βουνίσιο, θεϊκό, μαγικό, ναός του Αιγαίου... Είναι πραγματικά ευλογία να καταφέρεις να επισκεφτείς έναν τόσο υπέροχο τόπο… Χρήστος Κανατάς Θάλεια Νουάρου, Χρήστος Κανατάς

20 | www.epathlo.gr

Το ιερό των Θεών

Καϊκάκι στα κρυστάλλινα νερά της Σαμοθράκης Ένα βουνό από σύννεφα στεφανώνει το όρος Φεγγάρι

Ε

ίναι η τρίτη φορά που έχω την τύχη να επισκέπτομαι το νησί. Μεγάλο το ταξίδι ως την Αλεξανδρούπολη, μακρινός ο στόχος και δύσκολα επιτεύξιμος˙ το μόνο σίγουρο, όμως, ότι αξίζει τον κόπο… Ό,τι μπορείς να φανταστείς έχει αυτό το μικρό νησάκι: βουνό, λίμνες, ποτάμια, αμέτρητα πλατάνια και σκιές, παραλίες με πεντακάθαρα νερά, αρχαιότητες, μια παραδοσιακή πανέμορφη χώρα, ιαματικά λουτρά. Πραγματικά όλα σε ένα!

Καμαριώτισσα και Χώρα Καθώς προσεγγίζουμε το νησί-βουνό, δεν προσλαμβάνουμε καμιά αίσθηση αγριάδας – σαν λιοντάρι κουρνιασμένο που κοιμάται γλυκά μοιάζει… Θυμάμαι τις διηγήσεις φίλων μου για πεζοπορικά ατυχήματα στα φαράγγια του νησιού. Ή ότι το πιο μεγαλόπρεπο ρέμα, ο Φονιάς, μπορεί να φουσκώσει ξαφνικά αν βρέξει ψηλά στο βουνό, δικαιολογώντας απόλυτα το όνομά του. Όχι, η Σαμοθράκη δεν αστειεύεται. Η φυσική ομορφιά της σε σαγηνεύει, αλλά για να τη χαρείς πραγματικά, οφείλεις να είσαι πολύ προσεκτικός και υπεύθυνος, εξοπλισμένος με όλα τα απαραίτητα για πεζοπορία ή ορειβασία. Πολλοί είναι οι άνθρωποι που χάνονται κάθε χρόνο, τις περισσότερες φορές από απερισκεψία… Οι λιγοστοί επιβάτες κατεβαίνουμε στην Καμαριώτισσα, επίνειο της Σαμοθράκης, που είναι ταυτόχρονα και το Σαμοθράκη | 21

Λιβελούλες, το σήμα κατατεθέν του νησιού

μεγαλύτερο χωριό της. Η εικόνα δεν σε απογοητεύει πλήρως, μα ούτε σε ενθουσιάζει. Γνωρίζεις, όπως συμβαίνει σε πολλά άλλα νησιά, ότι τα καλά δεν σου φανερώνονται από την πρώτη στιγμή. Όμως στο λιμάνι είναι που θα βρεις όλα τα απαραίτητα. Σούπερ μάρκετ, ενοικιάσεις οχημάτων, το μοναδικό βενζινάδικο, τράπεζες, καφέ, ταβερνάκια κι υπηρεσίες. Μια όμορφη βόλτα στην Καμαριώτισσα είναι να περπατήσεις μισή ώρα από το λιμάνι μέχρι τον φάρο, στο τέλος του ακρωτηρίου, με τους ψαράδες και τα εκκλησάκια. Η καρδιά του νησιού είναι η Χώρα. Τόσα έχεις ακούσει γι’ αυτήν, οπότε δεν κρατιέσαι, κινείς να τη συναντήσεις! Και φυσικά δικαιώνει τις προσδοκίες απόλυτα… Αμφιθεατρικά χτισμένη σε πλαγιά, γραφική με τα δίπατα σπιτάκια με τις κεραμιδένιες σκεπές, θυμίζει… αλλά και δεν θυμίζει Αιγαίο. Έχει το δικό της χρώμα, τη δική της αγέρωχη κορμοστασιά. Με το κάστρο να δεσπόζει στην άκρη της και με θέα μακρινή ως τη θάλασσα, είναι το οικιστικό στολίδι ολόκληρου του νησιού. Το καλύτερο σημείο για να την απολαύσεις είναι παραδόξως η… «Τράπεζα»! Το γωνιακό καφέ της πλατείας, με εξαιρετική θέα σ’ όλο τον οικισμό και το πέλαγος. Ο Ηλίας και η Δώρα ζούσαν μέχρι πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα. Όπως πολλοί «ξένοι» –όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη–, τα παιδιά ερωτεύτηκαν το νησί κι αποφάσισαν να μείνουν μόνιμα φτιάχνοντας με μεράκι το καφέ που στέγαζε παλιά την τράπεζα της Χώρας. Μαρτυρία το παλιό χρηματοκιβώτιο, που κανείς πια δεν γνωρίζει τον συνδυασμό να το ανοίξει! «Τράπεζα με… θέα», η ονομασία που έχουν δώσει στο στιλάτο μαγαζάκι που προσφέρεται για πρωινό, καφέ, κρέπα και βραδινό ποτάκι. Με αφετηρία την πλατεία θα περιηγηθείς στα στριφογυριστά στενοσόκακα της χώρας, θα ανακαλύψεις τις κρυφές όμορφες γωνιές της, τις 22 | www.epathlo.gr

Τράπεζα με... θέα στη Χώρα του νησιού εκκλησίες της, τα περιποιημένα μαγαζάκια της. Ο παραδοσιακός της φούρνος λειτουργεί πάνω από 150 χρόνια και φτιάχνει σε ξυλόφουρνο εξαιρετικά αρτοπαρασκευάσματα. Συνολικά 999 εκκλησίες διαθέτει η Σαμοθράκη και πολλές από αυτές βρίσκονται στη Χώρα. Στην Κοίμηση της Θεοτόκου, βρίσκεται η εικόνα της Παναγιάς Κρεμνιώτισσας αλλά και οι κάρες των πέντε αγίων μαρτύρων της Σαμοθράκης. Είναι εμφανές ότι χτίστηκε σε σημείο τέτοιο ώστε να είναι προστατευμένη από τις επιδρομές των πειρατών. Λέγεται επίσης ότι τα σπίτια του οικισμού είναι με τέτοιο τρόπο χτισμένα, ώστε κανένα να μην κρύβει τον ήλιο από το άλλο. Στην

Παίζοντας φλάουτο στη Γριά Βάθρα

Στο φαράγγι του Ξεροπόταμου

Καταρράκτης στη Γριά Βάθρα

Σαμοθράκη | 23

Η Σαμοθράκη δεν αστειεύεται. Η φυσική ομορφιά της σε σαγηνεύει, αλλά για να την χαρείς πραγματικά, οφείλεις να είσαι πολύ προσεκτικός. Το καφενείο στα Θέρμα άκρη της πόλης βρίσκεται το βυζαντινό κάστρο, ο πύργος του οποίου χτίστηκε από τους Γατελούζους (ή Γκατιλούζι), Φράγκους άρχοντες, όπως κι ο Πύργος του Φονιά, καθώς και ο Πύργος πάνω από την Παλαιόπολη. Ορεινή και απόκρημνη, η Σαμοθράκη έχει περιορισμένο οδικό δίκτυο. Είναι σχεδόν στρογγυλή και οι αποστάσεις της μικρές. Ουσιαστικά έχει έναν δρόμο. Ανατολικά καταλήγει στην παραλία των Κήπων και δυτικά στην Παχιά Άμμο. Η Χώρα, αλλά και το λιμάνι, βρίσκονται περίπου στη μέση. Στο φαράγγι του Ξεροπόταμου Παραλία Παχιά Άμμος Στον δρόμο για τον Φονιά

24 | www.epathlo.gr

«Παίρνεις τον δρόμο προς τα δυτικά για Μακρυλιές και Ξεροπόταμο», θα μου πει ο Ηλίας. «Εκεί θα βρεις και το παλιό λιοτρίβι και το τυροκομείο». Θυμάμαι το όμορφο ρέμα του Ξεροπόταμου με τον καταρράκτη και τη βαθρούλα του. Φτάνοντας και περνώντας το χωριό, συναντάς την αφετηρία του μονοπατιού, όπου ξεκινούν τα κόκκινα σημάδια. Σύντομα βρίσκεσαι να περπατάς δίπλα σ’ ένα κανάλι νερού, που θα σε οδηγήσει στο ποτάμι. Η φύση ολοζώντανη με τα πλατάνια να κυριαρχούν και τη μονοτονία του πράσινου να σπάει από τα ροζ λουλούδια-στολίδια από τις διάσπαρτες πικροδάφνες. Βατραχάκια που κωμικά χοροπηδάνε εδώ κι εκεί και λιβελούλες, σε απόχρωση βαθύ μπλε ελεκτρίκ, σου κρατάνε παρέα, μαζί με το νερό που κελαρύζει ατέρμονα τη μουσική του δάσους. Ξαπλώνεις στους βράχους και απολαμβάνεις… Πόση ανάγκη έχεις αυτή τη φυσική ηρεμία, ειδικά αν είσαι άνθρωπος της

δρόμος. Υπάρχει βέβαια και ο Βάτος, μια απίθανη παραλία, η επόμενη στη σειρά, με το δικό της ποταμάκι να εκβάλλει με βάθρες και καταρράκτες. Την επισκέπτεσαι μόνο με καραβάκι από τα Θέρμα ή με ιδιόκτητο πλωτό μέσο, διαφορετικά μέσω μονοπατιού από την Παχιά Άμμο και δίωρο περπάτημα – πάντα με τον κίνδυνο να χάσεις τον δρόμο… Στην Παχιά Άμμο, το μπάνιο επιβάλλεται σαν ένα ευχάριστο αλμυρό διάλειμμα, αφού όταν κάνεις διακοπές στη Σαμοθράκη, συνηθίζεις να βουτάς στις βάθρες με το γλυκό, ποταμίσιο νερό… Ξαπλώνεις στην παραλία κι από πάνω σου ορθώνεται παντοδύναμος ο ορεινός όγκος του Σάος, ενώ μπροστά εκτείνεται απέραντο το Αιγαίο… Η κορυφή του, το Φεγγάρι, έχει υψόμετρο 1.611 μ. και είναι η τρίτη ψηλότερη νησιωτική κορφή, μετά τις αντίστοιχες της Κρήτης και της Εύβοιας. Παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής για τη Χώρα, απαραίτητο είναι να περάσεις από τον Προφήτη Ηλία με τις ταβέρνες του για να απολαύσεις από ψηλά το καλύτερο ηλιοβασίλεμα στο νησί, παρέα με κατσικάκι στη σούβλα και ντόπιο κρασί. Παλαιόπολη

Κερήθρα απευθείας από το μελίσσι! πόλης, γαλουχημένος στις εντάσεις. Σαφώς απαραίτητη η βουτιά στα κρύα και πεντακάθαρα νερά της βάθρας αλλά και το ντους κάτω από τον καταρράκτη, που σε εξαγνίζουν και διώχνουν μακριά άγχη και σκέψεις, φέρνοντας χαμόγελο και αναζωογόνηση… Στο τυροκομείο Παπανικολάου, λίγο έξω από το χωριό, δοκιμάζεις τα εκλεκτά μακρυλίσια τυριά: βραβευμένη γραβιέρα, εξαιρετικό κασέρι, κατσικίσια φέτα, φρέσκο ανθότυρο με μέλι (το μέλι της Σαμοθράκης είναι εξαιρετικό, καθώς οι μέλισσες συλλέγουν από μεγάλη ποικιλία φυτών…). Τέτοιο τυρί πάντως δεν έχεις ξαναφάει… Κι αυτό γιατί η ωρίμανση εδώ διαρκεί πολύ περισσότερο απ’ ό,τι συνήθως σε άλλες μονάδες παραγωγής, ενώ το γάλα το φέρνουν ολόφρεσκο απευθείας οι βοσκοί με τα αμέτρητα αιγοπρόβατα που κατοικούν στο νησί, ξεπερνώντας κατά πολύ τον ανθρώπινο πληθυσμό. Επίσης, όλα τα ζώα του νησιού πάνε και ξαλμυρίζουν στη θάλασσα… Καθώς τα κατσίκια στο νησί αφθονούν, είναι και το παραδοσιακό φαγάκι του νησιού, που θα το δοκιμάσεις σχεδόν παντού και σε διάφορες εκδοχές. Στην «Αυλή», το όμορφο ταβερνάκι μέσα στη φύση, το δοκιμάσαμε γεμιστό με ρύζι, συκωτάκια και μυρωδικά. Αξίζει μια σύντομη βόλτα στο παλιό λιοτρίβι του Τερζή, δίπλα στο ρέμα. Εγκαταλειμμένο σήμερα σε ταξιδεύει πίσω στο παρελθόν. Παχιά Άμμος Με φάτσα στον Νοτιά και θέα την Ίμβρο και τη Λήμνο, η Παχιά Άμμος είναι η μοναδική αμμουδερή παραλία του νησιού που προσεγγίζεις οδικώς. Εδώ μάλιστα τερματίζει κι ο

Στον δρόμο για τους Κήπους, πρώτη στάση κάνεις στην Παλαιόπολη. Εδώ γινόταν η λατρεία των μεγάλων Θεών και τελούνταν τα Καβείρια μυστήρια. Εδώ σου υπενθυμίζεται πως αυτό το νησί έχει κάτι το αρχέγονο. Άγρια η ομορφιά του, δεν σου δίνεται εύκολα… Ή που θα το ερωτευτείς, λένε, ή το πόδι σου δεν θα ξαναπατήσεις. Για να μείνεις, πρέπει να μυηθείς στα μυστήριά του, να ανακαλύψεις τις κρυφές πτυχές του, τα μυστικά του. Και πάνω απ’ όλα, να σεβαστείς την αιώνια ομορφιά του. Σύντομα βρίσκεσαι στο Ιερό των Μεγάλων θεών, το βασικότερο μνημείο της Παλαιόπολης. Εδώ βρισκόταν η Νίκη της Σαμοθράκης, το περίφημο ακέφαλο άγαλμα, ένα αριστούργημα που κοσμεί το Μουσείο του Λούβρου, που στο παρελθόν είχα την τύχη να το επισκεφθώ και να θαυμάσω το ανεπανάληπτο μεγαλείο του. Δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι ανθρώπινο χέρι έχει σμιλέψει αυτό το αξεπέραστο κομψοτέχνημα… Σύμφωνα με τον θρύλο, είχε τοποθετηθεί σε μια μαρμάρινη πλώρη καραβιού και γύρω γύρω έτρεχε άφθονο νερό. Από τη θάλασσα λοιπόν φαινόταν σαν ένα κατάλευκο πλοίο να εφορμά μέσα από βουνίσιους καταρράχτες. Προσπαθείς να δημιουργήσεις την εικόνα στο μυαλό σου, πώς θα ήταν τότε όλη αυτή η ομορφιά! Η Νίκη για τους αρχαίους Έλληνες είχε φτερά, για να τους θυμίζει πάντα το γεγονός ότι όσο μεγαλειώδης και αν είναι μια νίκη, είναι πάντα εφήμερη και από στιγμή σε στιγμή μπορεί να ανοίξει τα φτερά της και να πετάξει μακριά… Για τα Καβείρια μυστήρια γνωρίζουμε πως όλοι, πλούσιοι ή φτωχοί, νέοι ή ηλικιωμένοι, άντρες ή γυναίκες, είχαν το δικαίωμα στη μύησή τους. Όσοι μυούνταν στα μυστήρια των Καβείρων έλεγαν πως αποκτούσαν τη δύναμη να αποφεύγουν τους κινδύνους, να πετυχαίνουν στις πιο αβέβαιες προσπάθειες και να νικούν τους εχθρούς. Η μύηση είχε επίσης να κάνει με τη γέννηση, παρότι οι Κάβειροι θεωρούνταν χθόνιες θεότητες. Ήταν πολύ σημαντικά, τόσο που η Σαμοθράκη αναφερόταν ως Δήλος του Βορρά. Φημίζεται ότι ο Φίλιππος Β’ της Μακεδονίας ήταν μυημένος και ότι εκεί γνώρισε την Ολυμπιάδα, τη γυναίκα του και μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επίσης είχαν μυηθεί προσωπικότητες όπως ο Αγαμέμνονας και ο Οδυσσέας, ενώ σύμφωνα Σαμοθράκη | 25

Η Παναγια Κρεμνιώτισσα κι η παραλία της Παχιάς Άμμου

Στη Γριά Βάθρα πολλές Παραλία Παχιά Άμμος 26 | www.epathlo.gr

λιμνούλες είναι μπαλκόνια με θέα το Αιγαίο!

Ηλιοβασίλεμα με θέμα τον Άθω από την Παναγιά την Κρεμνιώτισσα

Κήποι με τη μυθολογία και ο Ορφέας, ο Ηρακλής και ο Ιάσονας. Όλα αυτά δείχνουν πόσο σημαντικά ήταν για την αρχαιότητα τα Καβείρια, αλλά δυστυχώς απ’ όλα τα ελληνικά μυστήρια είναι αυτά για τα οποία διασώζονται οι λιγότερες πληροφορίες. Αυτό δείχνει με πόσο απόλυτη ευλάβεια τηρείτο η μυστικότητα κατά τις τελετές. Είναι γνωστό, τέλος, ότι η λατρεία είχε ως βάση της το πυρ, τη φωτιά. Θέρμα, Παράδεισος και Γριά Βάθρα Τα Θέρμα, οικισμός με λιμανάκι, είναι η αφετηρία για τη Γριά Βάθρα αλλά και τον Παράδεισο. Το όνομα οφείλεται στα ιαματικά λουτρά που διαθέτουν, στα οποία μια επίσκεψη είναι απαραίτητη, ειδικά μετά από μια καλή πεζοπορία! Εκτός από τα οργανωμένα, υπάρχουν και ανοιχτές, ελεύθερες μικρές πισίνες για να βουτήξεις τα πόδια σου απολαμβάνοντας από ψηλά την ατελείωτη άπλα προς το Αιγαίο. Τις βρίσκεις αν ακολουθήσεις σύντομη πορεία στον χωματόδρομο, δίπλα στο κτίριο των λουτρών. Το παραδοσιακό καφενείο στην πλατεία είναι το χαρακτηριστικό σημείο όπου καταλήγει ο δρόμος από το λιμανάκι, το εισαγωγικό σημείο του χωριού. Τα Θέρμα είναι ένα πανέμορφο χωριό, χαμένο κάπου μέσα στη ζούγκλα των πλατανιών, που καταλαμβάνει σχεδόν όλο το βόρειο τμήμα του νησιού. Από το κέντρο φεύγουν δρόμοι, μα για να βρεις τα ενοικιαζόμενα ή τα ταβερνάκια της περιοχής, πρέπει να προσπαθήσεις! Στον «Παράδεισο», κάτω από τα πυκνά πλατάνια, δοκιμάσαμε εξαιρετικό κατσικάκι στη λαδόκολλα, την καλύτερη εκδοχή του φημισμένου τοπικού εδέσματος. Η διαδρομή μέσα στο δάσος για τη Γριά Βάθρα είναι μαγική. Ξεκινώντας στο μονοπάτι, σύντομα συναντάς την πρώτη από τις αμέτρητες βάθρες της με τα αντίστοιχα καταρρακτάκια. Από εδώ ξεκινά και το μονοπάτι που οδηγεί στις ψηλότερες βάθρες. Εκεί βλέπεις και χώρους για σκηνές, μικρούς και απομονωμένους, σχεδόν σαν να έχει κάθε σκηνή τη δική της βάθρα. Και όσο ανεβαίνεις, ο βαθμός δυσκολίας αυξάνει… Πολλές λιμνούλες μάλιστα

είναι μπαλκόνια με θέα το Αιγαίο! Ο Παράδεισος, το άλλο ρέμα κοντά στα Θέρμα, είναι λιγότερο γνωστό αλλά εξίσου εντυπωσιακό, με βάθρες που επίσης κοιτάζουν στη θάλασσα και με τον μεγάλο καταρράκτη του να φαίνεται από το χωριό. Θα βρεις την αφετηρία του πηγαίνοντας προς το ξενοδοχείο «Μαρίβα». Αν είσαι λάτρης της κατασκήνωσης στον δρόμο, μετά τα Θέρμα προς τον Φονιά συναντάς και τα δύο οργανωμένα πλατανοσκέπαστα κάμπινγκ, που, ακόμα και τον Δεκαπενταύγουστο, θα σου προσφέρουν με βεβαιότητα χώρο με 100% σκιά ολημερίς! Φονιάς Με ονομασία που σε γεμίζει δέος, περπατάς σκεπτικός για να συναντήσεις το μεγαλοπρεπές ποτάμι. Εδώ βρίσκεται ένας από τους μεγαλύτερους καταρράκτες του νησιού με ύψος 35 μέτρα, στην τοποθεσία Κλείδωση. Περπατάς σε ευθεία, παράλληλα με το ποτάμι, μέσα σε πανέμορφο δάσος για να φτάσεις στην πρώτη βάθρα. Από εκεί υπάρχει απότομο ανηφορικό μονοπάτι που οδηγεί στις ψηλότερες βάθρες μέχρι και την Κλείδωση. Η διαδρομή μέχρι τον πανύψηλο καταρράκτη δεν είναι ιδιαίτερα δύσκολη και διαρκεί περίπου 2 ώρες, ανάλογα με τον ρυθμό, και μπορεί να την ολοκληρώσει και κάποιος με μέτρια φυσική κατάσταση. Στο τέλος, βέβαια, η θέα σε αποζημιώνει και με το παραπάνω… Ο Φονιάς αξίζει περισσότερη εξερεύνηση, καθώς έχει τις μεγαλύτερες λιμνούλες, που μοιάζουν με μεγάλες πισίνες και είναι ιδανικές για κολύμπι. Η διαδρομή όμως είναι δύσκολη και απαιτεί προσοχή. Το όλο τοπίο, με τα πανάρχαια πλατάνια και τις ρίζες των δέντρων να δημιουργούν γλυπτά σε συνδυασμό με τα βράχια, θαρρείς πως ξεπήδησε από τις ιστορίες του Τόλκιν… Τοποθεσία απίστευτου αισθητικού κάλλους είναι οι πηγές του Φονιά ή Καρυές, όπως συνηθίζεται να τις λένε. Ξεκινώντας από την Άνω Μεριά, παίρνεις έναν χωματόδρομο που σε οδηγεί ψηλά, αφήνεις το όχημα και μετά από μία ώρα Σαμοθράκη | 27

περπάτημα σε σηματοδοτημένο μονοπάτι, τις προσεγγίζεις. Στις εκβολές του Φονιά, στην παραλία, συναντάς και τον μεσαιωνικό Πύργο του Φονιά. Άνω Μεριά και Κήποι Το απέραντο δάσος με πλατάνια, λυγαριές και βαλανιδιές και τα ρυάκια με τα τρεχούμενα νερά κάνουν την Άνω Μεριά έναν πραγματικά ονειρεμένο τόπο για να ζήσεις... Όλα τα σπίτια διαθέτουν περιποιημένους κήπους και είναι μέσα στη βλάστηση. Θυμίζει τα Θέρμα, αλλά σε πιο ορεινή έκδοση. Ο ποταμός Άγκιστρος είναι που περνά από το χωριό και το υδροδοτεί. Ακολουθώντας έναν χωματόδρομο, φτάνεις στην ξακουστή για την ποιότητά της ταβέρνα «Καρυδιές». Ό,τι φας εδώ είναι των ανθρώπων που την έχουν. Μέσα στη φύση θα έχεις την τύχη να δοκιμάσεις πρωτόγνωρες γεύσεις, όπως είναι η τσιγαριστή φασολάδα στο τηγάνι. Κατηφορίζοντας φτάνεις στην παραλία των Κήπων, το άλλο τερματικό σημείο του οδικού δικτύου. Εδώ είναι που παρκάρουν τα αμάξια τους οι λουόμενοι κάτω από σκιές και τα κατσίκια καβαλάνε τα αυτοκίνητα για να φάνε από τα λιγοστά δέντρα που υπάρχουν! Είναι μια βοτσαλωτή πανέμορφη παραλία, στην οποία αξίζει να κολυμπήσεις. Αν κοιμηθείς αποβραδίς στην παραλία, θα βιώσεις ένα από τα πιο αξιομνημόνευτα ξημερώματα της ζωής σου! Παναγιά Κρεμνιώτισσα

Καταρράκτης στη Γριά Βάθρα 28 | ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ

«Η Παναγιά η Κρεμνιώτισσα είναι από τα πιο όμορφα μέρη του νησιού», με έχει πληροφορήσει ο Ηλίας, και πράγματι τη βλέπω να δεσπόζει μετέωρη στην κορφή ενός βράχου, σαν αετοφωλιά. «Μάλιστα, υπάρχει κι ένα ταβερνάκι που το ‘χει ένας ντόπιος, ό,τι σου βγάζει είναι γνήσιο κι αυθεντικό, από τα περβόλια του!»

Γριά Βάθρα Το ιδανικό μέρος για να κλείσει η περιήγηση στη Σαμοθράκη, αν και βρίσκεται στην αντίθετη ακριβώς κατεύθυνση, πάνω από την Παχιά Άμμο. Όλα τα προϊόντα από το μποστάνι και απίστευτη η απλωσιά μπροστά σου προς το Αιγαίο, ενώ στη μέση ορθώνεται το ύψωμα με το πανέμορφο εκκλησάκι. Δοκιμάσαμε κολοκυθολούλουδα, σπιτικό τυρί και γιδοπίλαφο σε ένα ασύγκριτο σκηνικό, καθώς βασίλευε ο ήλιος. Απίστευτα τα χρώματα της δύσης, διαγράφεται μέχρι και η κορυφή του Άθω. «Εδώ είναι σαν να βρίσκεσαι συνέχεια σε καρτ ποστάλ!» θα πει κυριολεκτώντας ο κυρ Μανώλης. Την άλλη μέρα, το πλοίο αναχωρεί. Ανάμεικτα συναισθήματα. Είδες πολλά, αλλά τη Σαμοθράκη δεν τη χορταίνεις… Κρύβει τόσα κι άλλα τόσα. Σκέφτεσαι πότε θα ξανάρθεις, να χαθείς και πάλι στο παραδεισένιο τοπίο της. Να επισκεφτείς τη νότια μεριά και να θαυμάσεις τον καταρράκτη Κρεμαστό, που από τα 180 μέτρα πέφτει απευθείας στη θάλασσα. Να ανέβεις στην κορυφή, το Φεγγάρι, και τόσα άλλα… «Η Σαμοθράκη είναι ο ναός όλων των νησιών, η εκκλησία. Δεν μοιάζει με κανένα άλλο», θα μας πει ο κυρ Μανώλης» και για μία ακόμη φορά, έχει απόλυτο δίκιο.

Απέραντο πράσινο παντού

Παλαιόπολη Θέρµα Καµαριώτισσα

ΧΩΡΑ Αλώνια

Κερασιά προφ. Ηλίασ

∆άφνεσ

Στην Παλαιόπολη, το Samothraki Village Hotel βρίσκεται σε εξαιρετική θέση δίπλα στη θάλασσα με εκπληκτική θέα προς το Θρακικό πέλαγος. Θα απολαύσεις πλούσιο πρωινό, ενώ διαθέτει γυμναστήριο, τζακούζι, σάουνα και πισίνα για χαλάρωση. Δυνατότητα παραχώρησης οχήματος. Τηλ.: 25510 42300, www.samothrakivillage.gr Παρόλο που δεν είναι πολύ μεγάλο το νησί, χρειάζεσαι απαραίτητα μεταφορικό μέσο. Αυτοκίνητο ή μηχανάκι διαθέτει το Akis Rent a Car στην Καμαριώτισσα, ενώ προσφέρει και δυνατότητα διαμονής σε low budget δωμάτια. Τηλ.: 25510 41620, 6976 435139, www.samothrakirentcar.com Στη Χώρα, το ολοκαίνουριο Τράπεζα café είναι ένα ονειρικό μέρος για όλες τις ώρες της ημέρας στο μπαλκονάκι με την απίστευτη θέα στο Κάστρο, τη Χώρα, το Αιγαίο… Τηλ.: 25510 41532, www.facebook.com/Trapeza-cafe-samothrace Ευχαριστούμε τον Αντιπεριφερειάρχη Τουρισμού Έβρου κ. Μιχάλη Αμοιρίδη και τον Αντιδήμαρχο Σαμοθράκης κ. Παππά. Ευχαριστούμε επίσης τον Μανώλη Στεργίου από τον Δήμο Σαμοθράκης για τις πληροφορίες που μας παρείχε. Σαμοθράκη | 29

30 | ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Αστυπάλαια

Αστυπάλαια

Πεταλούδα του Αιγαίου

Το καμπαναριό της Παναγιάς της Πορταΐτισσας μέσα από το Σαράι στο κάστρο

Τρεμοπαίζουν έκπληκτα τα βλέφαρα στο ξύπνημά τους… Γύρω μου αντί για το χαλάκι το βοτσαλάκι, κι εμπρός μου όχι η γνώριμη ντουλάπα αλλά γιαλός… ο Πέρα Γιαλός. Ο ουρανός ξημερώνει κι εγώ κουλουριασμένη στο φτερό μιας πεταλούδας αναρωτιέμαι αν ονειρεύομαι ακόμη. Και το έχω ανάγκη αυτό το όνειρο, εδώ, που σαν κηλίδα του Ρόρσαχ, καταμεσής του πελάγους, χύθηκε τούτος ο τόπος υποσχόμενος ολιγοήμερη ίαση. Μήτε Δωδεκάνησα μήτε Κυκλάδες� αν και ανήκει διοικητικά στα πρώτα και διαθέτει το αρχιτεκτονικό ύφος των Κυκλάδων, η Αστυπάλαια είναι ένα μοναδικό νησί, μια πεταλούδα που θα με ταξιδέψει στο όνειρο γύρω της, μέσα της, μέσα μου.

Αλεξία Τούλιου

32 | www.epathlo.gr

Νίκος Υφαντής

Άποψη της Χώρας από τον Πέρα Γιαλό

Α

στυπάλαια, δηλαδή παλιά πόλη, Πύρρα για το πορφυρό της γης, Ιχθυόεσσα για το καλό της ψάρι, μα εγώ θα την αποκαλώ αλλιώς. Σύμφωνα με τη μελέτη του αστρονόμου Michael Ovenden, το νησί, που περιβάλλεται από πολλές βραχονησίδες, βρίσκεται στον 36ο παράλληλο και διαθέτει ψηλό βουνό, που επιτρέπει ορατότητα σε ορίζοντα 360° αποτελώντας έτσι το ιδανικό πρώιμο μέρος χαρτογράφησης των αστερισμών. Αυτά λοιπόν είναι τα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνει η Αστροπαλιά. Πρώτη γνωριμία με το νησί Με σώμα πιασμένο, αφού το μισό της νύχτας το έβγαλα σε μια ξαπλώστρα, καθώς το καράβι σε αφήνει αξημέρωτα, ευχαριστώ τον Θεό που οι ντόπιοι εδώ ξυπνούν νωρίς και θα πιω κι εγώ ένα καφεδάκι στη «Βουλή». Κάτω από ένα αμπελάκι, οι κάτοικοι θα πάρουν σοβαρές αποφάσεις που θα κρίνουν το μέλλον της χώρας. Μόνο που ο άνεμος θα τις παρασύρει στο κύμα και αυτό με τη σειρά του θα τις πηγαινοφέρνει, μια στην ακτή και μια στο νερό, μέχρι να ξεχαστούν. Ο ατμοσφαιρικός Καραγάτσης που κρατώ στα χέρια μου δένει τέλεια με τις ανελέητες βουτιές ενός κοράκου στην προσπάθεια αρπαγής μιας γάτας. Μάταια όμως. Αστυπάλαια | 33

Το μεγάλο πανηγύρι που γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο κρατάει δύο μέρες: μία για τους ντόπιους και μία για τους ξένους, όπου προσφέρεται και το «λαμπριανό» γεμιστό κατσικάκι.

Συγκρότημα εκκλησιών στη γειτονιά του κάστρου Ο κύριος Γιάννης Αγγελίδης μάς μεταφέρει στα δωμάτια του Viva Mare, όπου θα φιλοξενηθούμε. Η θέα με κρατάει σιωπηλή για αρκετή ώρα. Στα πόδια μου ο Πέρα Γιαλός να συγκρατεί την απεραντοσύνη του μπλε και πλάι μου η χώρα να σκαρφαλώνει ως την κορυφή του ουρανού. Το πρωινό φως γλυκαίνει το αυστηρό λευκό των σπιτιών και όσο περνάει η ώρα τούς χαρίζει μια ανεπαίσθητη κυκλική κίνηση. Και μοιάζουν στα μάτια μου τέλειοι κύβοι, ζαριές που σε στιγμές χαλάρωσης έριχνε ο Θεός και είναι τόσα ώστε να σχηματίσουν την πιο αρμονική οικοδομική πυραμίδα. Με ένα μικρό πέταγμα, η πεταλούδα μάς πάει ως την πλατεία της χώρας. Το «καφενείο του Μουγγού», από τα πιο παλιά της Ελλάδας, τολμάει να εμφανίζεται σε τόνους του πράσινου και του μπλε. Ιδιαίτερη διακόσμηση από φωτογραφίες αταίριαστων προσωπικοτήτων και ένα μπαλκόνι που θα σας κάνει να ξεχαστείτε για ώρες απολαμβάνοντας από καφέ μέχρι ούζο με μεζέ. Μια φωνή που τραγουδάει θα είναι και η πρώτη επαφή με την κ. Μαρούλα Κουσουλίνη, ιδιοκτήτρια του εστιατορίου «Άγονη Γραμμή». Ανεξάντλητα γόνιμη σε κέφι και ενθουσιασμό, η Μαρούλα δεν σου επιτρέπει τα τυπικά. Δεν γνωριζόμαστε, μα είναι από τα πιο οικεία πρόσωπα στη ζωή και όσοι ξένοι την επισκεφτούν, θα νοιαστούν γι’ αυτήν. Μακαρούνες ταραχτές, φάβα με κρεμμύδι και κάπαρη, πουγκάκια που ευωδιάζουν δυόσμο, μπεκρή μεζέ και άφθονο τσίπουρο είναι λίγα από τα τοπικά κεράσματα που απλόχερα μας πρόσφερε. Οι ζεστές ακτίνες του ήλιου που ξεφεύγουν κοροϊδεύοντας την καλαμωτή και ζωγραφίζουν τα πάντα ριγέ, καθώς και τα κοριτσόπουλα που στήνουν χορό μες στο καταμεσήμερο ζωντανεύουν νοσταλγικές μνήμες από τα παιδικά μας χρόνια, τότε που τα καλοκαίρια μάς αρκούσε να χανόμαστε στον κόσμο της ελληνικής κωμωδίας και του μιούζικαλ. Στην απέναντι πλευρά, οι στοιχισμένοι ανεμόμυλοι στέκουν περίλυποι καβαλιέροι μακριά από τις ντάμες τους. Χάνο34 | www.epathlo.gr

Τέχνη στην υπηρεσία του Θεού

Στον δρόμο για την παραλία Βάτσες, μια πρώτη βουτιά στο χρώμα

Γλιστρώντας στο όνειρο ντας τον αρχικό τους ρόλο ήδη από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, λειτουργούν πια ως χώροι στέγασης γραφείων και πολιτισμού. Μάλιστα ο ένας μύλος έχει ανοίξει τη μικρή του αγκαλιά σε μια ξενόγλωσση Βιβλιοθήκη, την οποία με πολλή φροντίδα έχει αναλάβει η κ. Στέλλα Παπαδοπούλου. Στην πλατεία επίσης μπορεί να επισκεφτεί κανείς και τη Ναρκίσσειο Δημοτική βιβλιοθήκη. Μικρούλα, μα με πολλά βιβλία και άκρως ρομαντική διακόσμηση. Η λευκή δαντελένια κουρτίνα αφήνει το μικρό αεράκι να δροσίσει τις μόνιμες επισκέπτριες της βιβλιοθήκης, που δεν είναι άλλες από παλιές κούκλες καθισμένες πάνω σε πολυθρόνες και σαν κοιτάζεις το ελαφρό μειδίαμά τους, τις φαντάζεσαι να ξεπηδούν από τις αράδες των παραμυθιών. Λίγα τετράγωνα πιο κάτω, αναγεννάται από το χέρια της κυρίας Πόπης Αχλαδιώτη μια υποψία περασμένης εποχής. Δέκα χρόνια της πήρε να ολοκληρώσει μια αυθεντική παραδοσιακή φορεσιά. Και με πολύ μεράκι χτίζει το εσωτερικό ενός παλιού σπιτιού. Επιθυμία της και ευχή μας να ολοκληρώσει σύντομα το δικό της λαογραφικό μουσείο.

Συνάντηση θεών Οικισμοί και παραλίες Παρέα με την πεταλούδα θα γυρίσουμε και το υπόλοιπο νησί. Αφού περάσουμε την ένωση των δύο φτερών, του κορμού της δηλαδή, εκεί όπου στέκει το εκκλησάκι του Σταυρού, θα κατευθυνθούμε προς την παραλία Χρυσή Άμμο, ένα τοπίο όντως χρυσό, βραχώδες κι έρημο, στο οποίο θα κάνουμε και το πρώτο μπάνιο. Στον δρόμο θα συναντήσουμε πολλές μάντρες ή μαντριά που κατασκευαστικά και λειτουργικά είναι μοναδικά στον ελλαδικό χώρο. Εδώ οι χωρικοί πασχίΑστυπάλαια | 35

Χρυσαφένιες φιγούρες στην παραλία της Χρυσής Άμμου

Κορωνίδα της Χώρας, ίσως το πιο όμορφο κάστρο που έχω δει ποτέ...

ζουν ακόμη να παρασκευάσουν και να εξαγάγουν τα τυροκομικά προϊόντα τους. Στα 10 χλμ. ανατολικά της Χώρας βρίσκεται ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του νησιού, η Ανάληψη ή αλλιώς Μαλτεζάνα, στην οποία υπάρχει και το αεροδρόμιο αλλά και η σπηλιά της Παναγιάς της Πουλαριανής. Οι ψαράδες κατηφείς μετρούν την αγωνία τους στα δίχτυα, αφού όπως μας ενημερώνουν, έχει αυξηθεί ο πληθυσμός της φώκιας, κάτι που δρα επιβαρυντικά στις ψαριές τους. Προς τα βορειονανατολικά, σε 21 χλμ. απόσταση, βρίσκεται ο πιο μικρός οικισμός του νησιού, το Βαθύ, το οποίο μετράει ελάχιστα σπίτια και μία μόνο ταβέρνα. Ο μεγάλος δρόμος που φτιάχνεται υπόσχεται την ταχεία ανάπτυξή του. Στο Βαθύ βρίσκεται το δεύτερο μεγάλο σπήλαιο, αυτό του Δράκου. Κοντά στη Χώρα, υπάρχει ο Πέρα Γιαλός αλλά και το Λιβάδι. Η παραλία του Λιβαδιού ενδείκνυται για οικογένειες. Εκεί μπορεί κανείς να φάει τους νόστιμους σπιτικούς μεζέδες της κυρίας Φρόσως, στο εστιατόριο «Γεράνι». Επίσης ένα ιδιαίτερο ταβερνάκι, ο «Κροκόδειλος», εκφράζει όλη την ιδιοσυγκρασία του Αστυπαλιώτη, αφού δεν διαθέτει ούτε καν τηλέφωνο. Πιστός πελάτης μια κουφή γάτα αλμπίνα, που περιμένει να της δώσουμε λίγο από το νοστιμότατο φαγητό μας. Η διαδρομή προς την παραλία Βάτσες σε γεμίζει εικόνες. Ανάμεσα σε βουνά με μοβ θυμαρένια μονοπάτια πλάι στη ρεματιά και σχηματοποιημένες εξωγήινες μορφές από το παιχνίδισμα των σταχυών, θα καταλήξουμε στη θάλασσα. Πέτρα στο χρώμα του αιματίτη υποδηλώνει τις συνέπειες του ηφαιστείου της κοντινής Θήρας. Στην περιοχή πάνω στον βράχο υπάρχει το τρίτο σπήλαιο, αυτό του Νέγρου. Μετά από ένα απολαυστικό μπάνιο, σειρά έχει ένα δροσιστικό κοκτέιλ, αφού η παραλία διαθέτει και beach bar. Αποκαμωμένη η πεταλούδα μας ξαποσταίνει στο ήρεμο μπαράκι «Αρχιπέλαγος». Όλοι το προτιμούν τη δύση γιατί η θέα τότε είναι μαγική. Στην πραγματικότητα, το φως είναι που κάνει τα πράγματα να φαίνονται διαφορετικά. Τώρα το βραδάκι από εκεί έχει την τιμητική του το κάστρο. Το λευκό έχει δώσει τη θέση του στα χρυσαφένια φώτα. Κορωνίδα της Χώρας, ίσως το πιο όμορφο κάστρο που έχω δει ποτέ. Δεν θα ταίριαζε κάτι λιγότερο σε μια πριγκίπισσα όπως είναι η Αστροπαλιά.

36 | www.epathlo.gr

Το κάστρο των Querini Αφήνοντας τα παραλιακά, ετοιμαζόμαστε να ανηφορίσουμε στο κάστρο. Με συνοδό την Ξένια, το κορίτσι που γνωρίζει πολλά, ανεβαίνουμε τους ντουμεσέδες, τα μεγάλα πλατύσκαλα τα φτιαγμένα ειδικά για να εξυπηρετούνται τα γαϊδουράκια. Πού και πού βρίσκουμε λίγο ίσκιο κάτω από κάποια συκιά για να απολαύσουμε την ακακία της Κωνσταντινούπολης, που στην πραγματικότητα ανήκει στο γένος Αλβιζία και σαν πυροτέχνημα στολίζει τα μπαλκονάκια και τις αυλές. Στον δρόμο μας συναντάμε συμπλέγματα εκκλησιών, γειτονιές αγίων, σπάνιο φαινόμενο στον αιγαιακό χώρο. Ανάμεσα σε αυτές είναι και η Μεγάλη Παναγιά, την ευλογία της και προχωρούμε. Το κάστρο, χτισμένο τον 14ο αιώνα από την οικογένεια των Querini, ακολουθεί το ανώμαλο του εδάφους με ύψος και επιβλητικότητα που σαν να προεκτείνει ακόμη περισσότερο τον βράχο. Μπροστά στην είσοδο στέκομαι κάτω από τον αμυντικό μηχανισμό των κατοίκων. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια οπή από την οποία

Η Χώρα από τον Παλιόμυλο

Στις αυλές του παραδείσου…

Άσπρο, μπλε φως, σκιά - αυτά είναι η Αστροπαλιά Αστυπάλαια | 37

Κυκλαδίτικο τοπίο στα Δωδεκάνησα

πετούσαν στους επιδρομείς καυτό νερό ή λάδι ή κιούπι με μέλισσες. Το ιδανικό φρούριο, με θέα και στα δύο λιμάνια, φιλοξένησε κάποτε στα 4 στρέμματά του χιλιάδες ανθρώπους. Και λέγεται ότι παρά τον συνωστισμό, η επίτευξη ενός τέλειου αποχετευτικού συστήματος δεν επέτρεπε την εξάπλωση ασθενειών. Το φως είναι απίστευτα έντονο στο εσωτερικό του κάστρου. Δυο κατάλευκες εκκλησίες, αυτή του Αγίου Γεωργίου, χτισμένη στα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα, και της Ευαγγελίστριας το φωτίζουν ακόμη περισσότερο. Γύρω γύρω μπλε ουρανός και θάλασσα γίνονται ένα και στο κάτω μέρος της ματιάς μου, η Μονή της Παναγιάς της Πορταΐτισσας με το ξεχωριστό κωδωνοστάσιο, πιστό αντίγραφο της Παναγιάς της Τήνου. Το μεγάλο πανηγύρι που γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο για χάρη της κρατάει δύο μέρες: μία για να γιορτάσουν οι ντόπιοι και μία για τους ξένους, όπου προσφέρεται και το «λαμπριανό» γεμιστό κατσικάκι. Οι κατοικίες που έχουν απομείνει μέσα στο κάστρο φανερώνουν και τις κοινωνικές ανισότητες, αφού στους πιο πλούσιους τα υλικά ανέβαιναν σε ποιότητα όπως αυξάνονταν και τα τετραγωνικά. Παράδειγμα το σπίτι της «κοκόνας του γιατρού», στο οποίο σώζεται ακόμη το ξυλόγλυπτο ταβάνι. Με τόση ομορφιά δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις τη λύσσα του Μπαρμπαρόσα, όταν το 1753 κατέστρεψε ολόκληρο το νησί αφήνοντάς το ακατοίκητο για 72 χρόνια, στρέφοντας έτσι αναγκαστικά τους περισσότερους κατοίκους του

38 | www.epathlo.gr

στην Κρήτη. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που με την επιστροφή των νεότερων γενιών ρίζωσε και μια νέα φιλοσοφία για τη ζωή. Αποχαιρετώντας το κάστρο προσέχω στην είσοδο τα απομεινάρια ενός λιονταριού που τώρα θυμίζει αυτί. Και είμαι σίγουρη, παραμένει εκεί για να ακούει τις εκφράσεις θαυμασμού των επισκεπτών. Θα κατηφορίσω προς το νεκροταφείο. Οι κάργιες στους σταυρούς εντείνουν το μακάβριο σκηνικό, μόνο που πλησιάζοντας κοντά στους τάφους, που ταιριάζουν απόλυτα στην αρχιτεκτονική εικόνα του νησιού, εντυπωσιάζομαι από τις φωτογραφίες των θανόντων. Τα σοβαρά πορτρέτα έχουν δώσει τη θέση τους σε χαρούμενες μορφές που απεικονίζονται σε μέρη ή ασχολίες που αγαπούσαν ή με τα αγαπημένα τους ρούχα. Σε κάποιες μάλιστα το φόντο τραβάει περισσότερο το βλέμμα. Οι Αστυπαλιώτες δεν έχουν χιούμορ – έχουν συλλάβει την ουσία της ευτυχισμένης ζωής και μας την τονίζουν ακόμα και μέσα από τον θάνατο.

Επιστροφή… φορτωμένοι με καλή ψαριά

Λάμψεις πριν από το ξημέρωμα Τα μυστικά του νησιού Η πεταλούδα έχει να μας αποκαλύψει δύο από τα μεγαλύτερα μυστήριά της, που την κάνουν τόσο ξεχωριστή όσο και γοητευτική. Το 1995, στην περιοχή Κυλίνδρα, που βρίσκεται κάτω από το κάστρο, σ’ ένα μόνο πρωινό ανακαλύφθηκαν 30 αγγεία με σκελετούς βρεφών. Μέχρι σήμερα οι έρευνες έχουν φέρει στο φως 3.000 αντίστοιχες ταφές αλλά και την πεποίθηση πως η περιοχή αυτή αποτελούσε το μοναδικό βρεφικό νεκροταφείο του τότε γνωστού κόσμου, το οποίο μάλιστα χρησιμοποιήθηκε από το 700 π.Χ. έως και τον 2ο αι. μ.Χ. Από επιγραφές υπάρχουν υποψίες πως στο σημείο αυτό δέσποζαν οι ναοί της Λοχίας Αρτέμιδος και της Ειλειθύιας, που είναι θεότητες άμεσα συνδεδεμένες με την κύηση και τον τοκετό. Η μέθοδος του εγχυτρισμού (ταφή μέσα σε αγγείο) των βρεφών πέρα από την αλληγορία της μήτρας ενισχύει ακόμη περισσότερο και την ιερότητα του χώρου, γιατί πίστευαν πως η θεά θα τους φέρνει ξανά τα μωρά τους, όπως ακριβώς ήταν, και στην επόμενη γέννα. Επιστήμονες από όλο τον κόσμο έχουν ασχοληθεί σοβαρά με αυτά τα ευρήματα και τις πιθανές αιτίες θνησιμότητας. Το δεύτερο μυστικό είναι πως στα φτερά της αποδεδειγμένα δεν μπορεί να επιβιώσει φίδι ή σκορπιός, κάτι που επιβεβαιώνει και ο Αριστοτέλης όταν γράφει «Εχθρόν είναι τοις όφεσιν η των Αστυπαλαίων γη». Ο θρύλος το αποδίδει στην κατάρα του οσίου Άνθιμου, ο οποίος πριν πεθάνει,

Με τόση ομορφιά δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις τη λύσσα του Μπαρμπαρόσα, όταν το 1753 κατέστρεψε ολόκληρο το νησί αφήνοντάς το ακατοίκητο για 72 χρόνια. Αστυπάλαια | 39

Βάτσες: ίσως η ομορφότερη παραλία του νησιού

Μακαρούνες ταραχτές, φάβα με κρεμμύδι και κάπαρη, πουγκάκια που ευωδιάζουν δυόσμο, μπεκρή μεζέ και άφθονο τσίπουρο…

είχε πει «να μην υπάρχουν φίδια σε τούτο το νησί, φίδια να είναι οι άνθρωποι». Και ίσως να είναι αλήθεια, αν επιτέλους πάψουμε να ενοχοποιούμε τα φίδια που σαν όλα τα ζώα δεν πειράζουν αν δεν τα πειράξεις, και εστιάσουμε στη νωχελικότητά τους, κάτι που διαθέτουν οι Αστυπαλιώτες, αφού έξυπνα έχουν αποτινάξει τις επιβλαβείς συνέπειες του άγχους. Τέλος, οι επιστήμονες το αποδίδουν στο θειάφι και στην έντονη περιεκτικότητα του χώματος σε αυτό. Πιθανολογώ 40 | www.epathlo.gr

πως η σύσταση του εδάφους μπορεί να είχε κάποια σχέση και με την επιλογή του νεκροταφείου των βρεφών, ίσως γιατί καθυστερούσε την αποσύνθεση και τη φθορά. Τριγυρίζω ακόμη στις γειτονιές του κάστρου και αποχαιρετώ από το μπαλκόνι του Αιγαίου αυτόν τον τόπο, που μου πήρε το μυαλό αλλά και έδιωξε μακριά τον αρνητισμό. Σαν να τελειώνει το όνειρο, μου φαίνεται, και να γυρίζω στα παλιά, αφού η πεταλούδα με αφήνει μεταμεσονύκτια σ’ ένα άλλο μπαλκόνι, αυτό του καραβιού, να κοιτάζω το σκοτεινό λιμάνι της, χωρίς να βλέπω τίποτα πια από την ομορφιά της και δεν θέλω να ξυπνήσω, δεν μου φτάνει η ανάμνηση κι επιλέγω να την αποχαιρετήσω κάπως έτσι... «Στέκομαι ανάμεσα στο βογκητό μιας θαλασσόδαρτης ακτής και μες στα χέρια μου κρατώ κόκκους χρυσούς της άμμου – Πόσο λίγοι! Κι όμως πώς γλιστράνε από τα δάχτυλά μου... Πώς θα κατορθώσω μόνο έναν απ’ το ανήλεο κύμα να γλιτώσω;» Edgar Allan Poe.

Πέργκολα που ζήλεψε του Παλιόμυλου τα φτερά

Βαθύ

Ανάληψη ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑ Λιβάδια

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία το Viva Mare Traditional Studios στη Χώρα της Αστυπάλαιας. Παραδοσιακή διακόσμηση και μαγευτική θέα, που χαρίζει πολύτιμες στιγμές χαλάρωσης. Τηλ. 22430 61571-2, κιν. 6945 431485, www.astypaleavivamare.gr Η καλύτερη λύση για να γνωρίσει κανείς όλο το νησί και τις πολλές παραλίες του είναι η ενοικίαση οχήματος σε προσιτές τιμές από το Vergouli Car & Moto Rental στον Πέρα Γιαλό. Τηλ. 22430 61351, κιν. 6970 101410, 6979 107882, www.rent-a-car-astypalaia.com Ιδανική επιλογή για να απολαύσει κανείς τα τοπικά εδέσματα του νησιού είναι το εστιατόριο Άγονη Γραμμή στο

κέντρο της Χώρας, απέναντι από τους ανεμόμυλους. Η άριστη ποιότητα, η άψογη εξυπηρέτηση και το χαμόγελο της ιδιοκτήτριας, κ. Μαρούλας Κουσουλίνη, είναι από τους λόγους που θα σας κάνουν να το επισκεφτείτε ξανά και ξανά. Άψογο ρακόμελο και μουσικές βραδιές. Τηλ.

22430 62102. Μετά από ένα απολαυστικό μπάνιο στο Λιβάδι, επισκεφτείτε το εστιατόριο Γεράνι με τους εκλεκτούς μεζέδες και τα ψαρικά του. Η διακόσμηση στην όμορφη αυλή του φανερώνει το μεράκι της ιδιοκτήτριας, κ. Φρόσως Γιαννάρου. Διαθέτει επίσης και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Τηλ. 22430 61484-61337, κιν. 6942 263926, www.astypalaiagerani.gr

Αστυπάλαια | 41

42 | ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Σκιάθος

Σκιάθος

Όνειρο στο κύμα Άπόψη της πόλης από το κάστρο

Πευκόφυτες, ατέρμονες χρυσές αμμουδιές, παραμυθένια μονοπάτια που οδηγούν σε άγνωστους παραδείσους, άγρια βράχια για βουτιές σε σμαραγδένια νερά, καλντερίμια στη νυχτερινή, άυπνη πόλη. Το Μπούρτζι, οι γραφικές Πλάκες, κάστρα και βιώματα από τις σελίδες του κυρ Αλέξανδρου. Αυτή είναι η Σκιάθος. Τόπος έμπνευσης για όνειρα, χαλάρωση και περιπέτεια.

Μάρω Κουρή

44 | www.epathlo.gr

Βουτιές στα σμαραγδένια νερά στο Μπούρτζι με θέα τις Πλάκες

Η νυχτερινή ζωή στα σοκάκια της Σκιάθου

Τ

ο κάστρο με τις είκοσι δύο εκκλησιές και το τζαμί, χτισμένα στο βορινότερο άκρο του νησιού, όπου τον 14ο αιώνα οι Σκιαθίτες κατέφυγαν κυνηγημένοι από τους πειρατές ζώντας στο ακρωτήρι απομονωμένοι από το υπόλοιπο νησί, είναι η πρώτη μας απόδραση για να νιώσουμε τη δόνηση του νησιού. Η λίμνη της Στροφιλιάς, κατόπιν, σταθμός πραότητας και αμέτρητων αποδημητικών πουλιών, διαφορετικών ειδών, καθώς και μερικών γκουρού που μεταφέρουν στους ανθρώπους την τέχνη της αυτοεξέλιξης πλάι στην όχθη της λίμνης.

Η παραλία Κουκουναριές και πίσω ο υδροβιότοπος

Σκιάθος | 45

Μοτοκρός ανάβαση προς την Παναγία Κεχριά του 16ου αιώνα με τον ροζ τρούλο μέσα στον ελαιώνα, σε μια off road διαδρομή στο βελαδινόδασος. Ο όρμος της μικρής Κεχριάς, το ρόδινο ακρογιάλι του Παπαδιαμάντη, μας εμπνέει να στείλουμε ένα «ευχαριστώ» ευγνωμοσύνης στο ηλιοβασίλεμα. Παραδινόμαστε στο Τώρα. Πλάι στα κύματα, στο τρεχούμενο νερό ενός κοχυλιού-έκπληξης και στις μουσικές ανάσες του παραλιακού καπηλειού! Έτσι κάπως ξεκινάνε οι διακοπές στη Σκιάθο και συνεχίζονται με νυχτοπερπατήματα στα μπαράκια, δροσερά κοκτέιλ στις μαξιλάρες, στα σκαλάκια απέναντι από το λιμάνι, μεζεδάκια στα ταβερνεία των πλακόστρωτων, και με χορό μέχρι το πρωί στις live μουσικές σκηνές. Γινόμαστε παιδιά… Η πρωινή επίσκεψη στο σπίτι του Παπαδιαμάντη και η βολτίτσα στις Πλάκες και στο Μπούρτζι τελειοποιούνται με μια βουτιά στα κοραλλένια νερά με θέα προς τις Πλάκες, μαζί με τα παιδιά της γειτονιάς, ξανά και ξανά… Κι όταν γινόμαστε παιδιά, ανοίγει παρορμητικά η όρεξη για εξερεύνηση. Θαλάσσια σπορ στη χρυσή, οργανωμένη αμμουδιά Κουκουναριές, που καλύπτεται κυριολεκτικά από τα ομώνυμα δέντρα και από πολύ κόσμο. Στον οικισμό Τρούλο, με την αξέχαστη παραλία και τα ταβερνάκια, ακολουθούμε τη σήμανση προς το Μοναστήρι της Παναγίας Εικονίστρας, που χάνεται μέσα στις καστανιές, μόλις 8 χλμ. από την πόλη. Προσπερνάμε την παράκαμψη για Μεγάλο Ασέληνο μέσα σε ένα τοπίο από κουκουναριές. Ο Μεγάλος Ασέληνος έχει παχιά άμμο και ένα ωραίο μαγαζάκι. Μπορείτε να φθάσετε εκεί και με καραβάκι. Μετά το μοναστήρι, συνεχίζουμε τον βατό χωματόδρομο πάνω από τον καταπληκτικό όρμο του Μικρού Ασέληνου με την ήσυχη παραλία, όπου φθάνεις με έναν πεντάλεπτο ποδαρόδρομο. Στο επί Τουρκοκρατίας κρυφό σχολειό του Ιωάννη του Κρυφού, οι τοιχογραφίες του 1726, άγνωστου αγιογράφου, είναι από τις σπουδαιότερες στο νησί. Όπως και στον Χριστό του Κάστρου, θαυμάζουμε ολόσωμες παραστάσεις και το γενεαλογικό δέντρο του Χριστού. Στο ξωκλήσι μπορείτε να φθάσετε από τη μονή της Παναγίας Εικονίστρας απολαμβάνοντας έναν 40λεπτο περίπου περίπατο κάτω από σκιερά πλατάνια και σφενδάμια. Αλλά και ο χωματόδρομος συνεχίζει μέσα σε ρεματιές με τρεχούμενα νερά, κάτω από πλατάνια, και καταλήγει μετά από τρία χιλιόμετρα στην ερημική παραλία των Αλυγαριών, το ρόδινο ακρογιάλι του παπαδιαμαντικού αριστουργήματος με τα θραύσματα κασσίτερου.

Μεγάλος Ασέληνος

Το «ρόδινο ακρογιάλι» του Παπαδιαμάντη μας εμπνέει να στείλουμε ένα «ευχαριστώ» ευγνωμοσύνης στο ηλιοβασίλεμα…

46 | www.epathlo.gr

Κολύμπι στα Λαλάρια

Μικρή παραλία που βρίσκουμε εν πλω κάνοντας βαρκάδα

Η Παναγιά Κεχριά Σκιάθος | 47

Παραλία Τζανέρια Μοναστήρι της επανάστασης και της τέχνης Πλοιάριο κατάμεστο με επισκέπτες περνά μπροστά από τις Πλάκες

Σιφέρι 48 | www.epathlo.gr

Τέσσερα μόλις χιλιόμετρα από την πόλη, στον μυχό του κατάφυτου ρέματος του Λεχουνιού με τις πηγές, στην τοποθεσία Αγαλιανού, κάτω από την ψηλότερη κορυφή Καραφλυτζανάκα της Σκιάθου, είναι κτισμένο το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή Βαγγελίστρας (1794-1806) από μοναχούς κολλυβάδες που αποχώρησαν από το Άγιον Όρος, λόγω του αναβρασμού που υπήρχε με αφορμή την ημέρα του μνημοσύνου, το Σάββατο δηλαδή αντί της Κυριακής, και βασικό σύνθημα την επιστροφή στην αρχαία παράδοση της Εκκλησίας. Το πνεύμα των κολλυβάδων επηρέασε έντονα τη ζωή των κατοίκων της Σκιάθου και του πιο αξιόλογου των Ελλήνων πεζογράφων, του Σκιαθίτη Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, αλλά και του επίσης Σκιαθίτη από τη μητέρα του λογοτέχνη Αλέξανδρου Μωραϊτίδη. Η Μονή βοήθησε ηθικά και υλικά τα προεπαναστατικά κινήματα και την Επανάσταση του 1821. Σε αυτό το μοναστήρι, το 1807 σχεδιάστηκε, υφάνθηκε, ευλογήθηκε και υψώθηκε η πρώτη ελληνική σημαία, που εκτίθεται μαζί με πολλά μοναδικά κειμήλια στο Λαογραφικό μουσείο, στο πρώην ελαιοτριβείο της μονής. Στο μουσείο θαυμάζουμε λαϊκές φορεσιές των βόρειων Σποράδων, αργαλειούς και διάφορα άλλα εκθέματα: το μαγκιπείο, που ήταν ο φούρνος και το ζυμωτήριο της μονής, σημαντικό φωτογραφικό υλικό με θέμα τους Βαλκανικούς Πολέμους και τα γεγονότα που οδήγησαν στην απελευθέρωση το 1912-13. Τέλος, στον δεύτερο όροφο, φιλοξενούνται μουσικά όργανα απ’ όλο τον κόσμο. Σε αυτό το μοναστήρι, ο επικεφαλής ιερομόναχος Νήφων όρκισε τους οπλαρχηγούς Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Ανδρέα Μιαούλη, Παπαθύμιο Βλαχάβα, Γιάννη Σταθά, Νικοτσάρα, τον Σκιαθίτη διδάσκαλο του Γένους Επιφάνιο - Στέφανο

Μουσείο μουσικών οργάνων στο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας

Μαξιλάρες στα μπαράκια της Σκιάθου

Δημητριάδη και πολλούς άλλους, μετά από μεγάλη σύσκεψη που έκαναν στο Μοναστήρι της Ευαγγελιστρίας για να καταστρώσουν το σχέδιο δράσης τους. Ο «Αλυπιακός οίνος», όπως αναφέρει ο Παπαδιαμάντης στο διήγημά του, «τα μαύρα κούτσουρα ήταν κατάλληλος ν’ ανακουφίζει τας λύπας, τους καημούς και τα βάσανα του κόσμου τούτου», είναι το κέρασμα στους προσκυνητές και φίλους της Μονής, όπου παρασκευάζονται παραδοσιακά γλυκά, μέλι, τσίπουρο, και εμφιαλώνεται το παραγόμενο ελαιόλαδο. Τον Δεκαπενταύγουστο συρρέουν πλήθη πιστών, ενώ την παραμονή κατανυχτική είναι η περιφορά του Επιτάφιου της Παναγίας, ένα έθιμο που διασώζεται σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας. Κοντινός ο περίπατος στο μονοπάτι, από Αγίους Αποστόλους ως το Κρύο Πηγάδι, δημιουργεί ευφορία, ανάμεσα στις ιαματικές σφενδαμιές και τις αγριοκορομηλιές με πεταλούδες και πουλιά να μας συντροφεύουν. Διακοπές είναι οι παραλίες…

Αχλαδιάς έχει άριστη τουριστική υποδομή, ενώ προστατευμένη μέσα σε όρμο είναι η Καναπίτσα με πρασινογάλανα νερά σε κατάφυτη τοποθεσία με δωμάτια και ξενοδοχεία, και η διπλανή Τζανέρια απ’ όπου ξεκινούν τις πλεύσεις τους τα καραβάκια. Πιο ρομαντική η Αγία Παρασκευή, ενώ στο κάμπινγκ μέσα στον εύφορο Ξάνεμο η παραλία βλέπει το ηλιοβασίλεμα. Το φλογερό κόκκινο μας μαγεύει πάνω στα νερά του Μεγάλου Γιαλού. Στο εξωτικό Μανδράκι με τους πελώριους αμμόλοφους φθάνουμε με καραβάκι, όπως και στα νησάκια Τσουγκριές, που προσφέρονται για απόλυτη νηνεμία στον ίσκιο πυκνής φυλλωσιάς. Με πλεούμενο, προτείνουμε τον όρμο του Νικοτσάρα όπου τα δέντρα φιλούν τη θάλασσα και καθρεφτίζονται μέσα της, τη μικρή ακτή Κεφάλα και τα Λαλάρια με τα ολόλευκα βότσαλα για να κολυμπήσουμε στα τιρκουάζ νερά ως τα απόκρημνα βράχια με τις σπηλιές.

…γι’ αυτό και καταλήγουμε στα γαλήνια νερά της Μεγάλης Άμμου, της μεγαλύτερης παραλίας του νησιού με το πράσινο να κυριαρχεί, τόσο στην οργανωμένη πλευρά όσο και στην πιο ερημική. Η χρυσαφένια άμμος της Σκιάθος | 49

Η Pension «Μεσσήνη» που οφείλει το όνομά της σε μυθική βασίλισσα & θεότητα, κόρη του Αργείου βασιλιά Τρίοπα, βρίσκεται στην πανέμορφη πόλη του Ναυπλίου. Σε ένα διατηρητέο νεοκλασικό κτίσμα στην καρδιά της παλιάς πόλης, 180 περίπου χρόνων, όπου διατηρεί αναλλοίωτα τα αρχιτεκτονικά του γνωρίσματα, θα απολαύσετε μια άνετη διαμονή, καθώς η pension μας έχει όλες τις απαραίτητες υποδομές, διαθέτοντας 5 πολυτελή δωμάτια σε προσιτές τιμές, για να κάνει μοναδική την παραμονή σας στην πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας όποια περίοδο και αν έλθετε και να σας θυμίσει παλιές ρομαντικές εποχές.

Σωφρόνη 7 Ναύπλιο, 21100 Τηλ: (+30) 27520 - 22102 • FAX: (+30) 27520 - 22103 • Κιν: 6945577624 e-mail: info@messinipension.gr

www.messinipension.gr

Ζάρακας

Στεριανό νησί

Θάλεια Νουάρου Θάλεια Νουάρου, Jean-Michel Perrenoud

Ο γραφικός οικισμός της Παραλίας

Μέσα Ιούνη κι η μεγάλη πόλη μοιάζει καμίνι αληθινό. Ζητώ τη δροσιά της θάλασσας, το βουνίσιο αεράκι, νύχτες στην αυλή πλάι στον παφλασμό των κυμάτων. Βουτιές σε νερά καθάρια, διαυγή, ούζο με μεζέ θαλασσινό, ερημικές ακτές, τοπία ανόθευτα. Ήσυχα, ταπεινά, αυθεντικά. Δεν θα το πίστευα, αν κάποιος μου έλεγε πως όλα τούτα θα τα έβρισκα στον Ζάρακα της Λακωνίας. Έναν κρυφό παράδεισο, που ωστόσο γνωρίζει πιστούς θαμώνες εδώ και πόσα χρόνια. Αληθινός εξώστης στο Μυρτώο, κάτω από τις θεόρατες βουνοκορφές του Πάρνωνα, δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από κάποιο νησί.

52 | ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ

Μπαλογκέρι

Μια σπάνια έμπνευση της φύσης έριξε λέει άγκυρα στην ακτή του Γέρακα… «Θυμάμαι το χρώμα των νερών», θα μου πει ένας φίλος Κρητικός στο ταξίδι μου σε τούτη τη μεριά της Λακωνίας. «Είναι ακόμα έτσι σμαραγδένια;» Ναι, είναι… και φυσικά εντυπωσιάζουν και τον πλέον υποψιασμένο νησιώτη… Μόλις δε παραδοθεί ο καινούριος δρόμος που θα ενώνει την περιοχή με το Φωκιανό της Αρκαδίας, αυτός ο μικρός παράδεισος της λακωνικής γης θα έρθει ακόμη πιο κοντά. Άραγε για καλό; Πώς να μην αναρωτιέται κανείς, αφού ένας από τους λόγους που η περιοχή διατηρήθηκε παρθένα κι αναλλοίωτη από τα κακώς κείμενα του «τουρισμού» ήταν η απουσία οδικής σύνδεσης με την υπόλοιπη Πελοπόννησο. Ο πρώτος κακοτράχαλος δρόμος άνοιξε στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ενώ η παραλιακή οδός που ένωσε τους οικισμούς του Ζάρακα με τη Μονεμβασιά φτιάχτηκε μόλις στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Μέχρι και τη δεκαετία του ’90 οι οικισμοί συνδέονταν ακτοπλοϊκά με τον Πειραιά. Πολλοί θυμούνται ακόμη το δελφίνι για το Κυπαρίσσι αλλά και την «Παναγιά τη Μυρτιδιώτισσα» στην άγονη γραμμή της Πελοποννήσου, που ένωνε τον Γέρακα με τα λιμάνια της Λακωνίας και τα Κύθηρα. Στενές σχέσεις

Μια ανάσα με... θέα στο ξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων στον Γέρακα Ζάρακας | 53

Μεγάλη Άμμος

Στα σοκάκια του Κυπαρισσιού

διατηρούσαν για πολλά χρόνια οι κάτοικοι με την Ύδρα, τις Σπέτσες και τον Πειραιά, εξού και ο έντονα νησιωτικός χαρακτήρας της περιοχής. Γέρακας Με φόντο τον βράχο της Μονεμβασιάς –αληθινό πέτρινο καράβι να σε ακολουθεί– διασχίζουμε τον οικισμό της Παλαιάς Μονεμβασιάς δίπλα στα ερείπια της ακρόπολης Επιδαύρου Λιμηράς. Πιο κάτω αγναντεύουμε από ψηλά την Κόχυλα, την απομονωμένη βοτσαλωτή παραλία της Αριάνας με το Δασκαλιό, το μικρό ερημικό νησάκι που οχυρώθηκε από τους Βενετούς. Η θέα του πανέμορφου δαντελωτού ανάγλυφου ταξιδεύει το βλέμμα μέχρι το ακρωτήρι Κρεμμύδι, που κλείνει τον όρμο της Μονεμβασιάς αφήνοντάς τον οριστικά πίσω μας. Μια σπάνια έμπνευση της φύσης έριξε λέει άγκυρα στην ακτή του Γέρακα… Στα 5 χλμ. από την Αριάνα, ένα στενό θαλάσσιο κανάλι εισχωρεί στη στεριά δημιουργώντας ένα φυσικό λιμάνι και σχηματίζοντας φιορδ! Μια πρώτη γεύση παίρνεις από μακριά, μόλις το επίνειο του Γέρακα ξεπροβάλει καταπράσινο με τα καΐκια και τη μικρή νησίδα. Στην είσοδο σε υποδέχεται ένας μικρός υδροβιό54 | www.epathlo.gr

Στο λιμάνι του Γέρακα

Βαθιά και διάφανα τα νερά, προσφέρουν αβίαστη θέα ως τον πυθμένα τους

τοπος, τμήμα του μεταναστευτικού διαδρόμου των πουλιών, προστατευόμενος από το δίκτυο Natura. Στα ενδότερα, το λιμανάκι ξεδιπλώνει τη γραφικότητά του. Μία μόνο ταβερνούλα, παγκάκια για αγνάντεμα, καΐκια και ψαρόβαρκες. Καλά προστατευμένο από τους ανέμους το «ευλίμενον χωρίον» του Παυσανία αποτελεί από την αρχαιότητα γνωστό αγκυροβόλιο. Βυζαντινοί, Υδραίοι, Σπετσιώτες και όλοι όσοι ήθελαν να προστατευτούν απ’ τους ανέμους άραζαν με τα πλοία τους εδώ. Ακολουθώντας τη σήμανση για την ακρόπολη του Ζάρακα, ένας ανηφορικός τσιμεντένιος δρόμος θα μας ανεβάσει στα ψηλότερα σπίτια του χωριού απ’ όπου η θέα είναι εξαιρετική και σε ακτίνα 360 μοιρών!

Ξαποσταίνω στο κατάλευκο ξωκλήσι των Αγίων Αναργύρων ρουφώντας τη θέα του τοπίου, με τα κατάρτια των ιστιοφόρων και τα διαδοχικά κεραμιδόσπιτα. Όπως πληροφορεί η σχετική πινακίδα, το μονοπάτι, που είναι κυκλικής διαδρομής μήκους 2 χλμ., οδηγεί μέχρι την άκρη των τειχών, στο χείλος του γκρεμού που αποτελεί τη θαλάσσια είσοδο στο λιμάνι. Καθώς είναι αθέατο από τη θάλασσα, στο σημείο αυτό λέγεται πως υπήρχε αλυσίδα που εμπόδιζε τα ανεπιθύμητα πλοία να μπουν στον όρμο. Κατά την επιστροφή, ένα άλλο μονοπάτι διέρχεται από το κάστρο και τον αρχαιολογικό χώρο. Κατοικημένος από τα προϊστορικά χρόνια, ο Ζάρακας πήρε την ονομασία του από τον Λακεδαιμόνιο ήρωα και οικιστή της περιοχής Ζάραξ, απόγονο του Κενταύρου Χείρωνα και φίλο του Απόλλωνα, που μαζί με την Αφροδίτη λατρευόταν στην περιοχή. Αργότερα η πόλη πήρε το όνομα Ιέραξ. Ίσως επειδή μορφολογικά μοιάζει με γεράκι ίσως και από παραφθορά της λέξης Ζάραξ. Καθώς η πόλη βρισκόταν στα όρια των επικρατειών του Άργους και της Σπάρτης, αποτέλεσε για χρόνια επίκεντρο διαμάχης των δύο πελοποννησιακών δυνάμεων. Κατηφορίζουμε με τα πόδια προς την μπούκα του λιμανιού, όπου συνεχίζει παραλιακά και ο δρόμος. Τραπεζάκια έξω στα τρία χαριτωμένα ταβερνάκια και το παραδοσιακό καφεπαντοπωλείο του Σοφού, που στέκει εδώ από το 1890. Ο Παναγιώτης Σοφός, ένας από τους κληρονόμους του καφενέ και ψαράς της περιοχής, εφοδιάζει με φρέσκα ψάρια τις γύρω ταβέρνες και τη γειτονική Ζάρακας | 55

Ο θεόρατος βράχος του αρχαίου Ασκληπιείου με το ξωκλήσι της Παναγιάς, αφετηρία αναρριχητικών και πεζοπορικών διαδρομών

Μονεμβασιά. Το καΐκι μόλις χθες το ’ριξε στη θάλασσα. Μια εν πλω περιήγηση, σκέφτομαι, ο καλύτερος τρόπος να νιώσεις στο πετσί σου τη θαλασσινή ομορφιά του τόπου, να απολαύσεις τις αναρίθμητες παραλίες των όρμων… Εχθροί των ψαράδων οι αμέτρητες φώκιες, που φωλιάζουν στις γύρω σπηλιές. Διόλου απίθανο λοιπόν κάποιο ανοιξιάτικο βραδάκι να τις συναντήσεις να σεργιανίζουν στο λιμάνι! Ψάρι ημέρας, θαλασσινά και παραδοσιακές λιχουδιές του τόπου γευτήκαμε στη βεράντα της «Αύρας» με θέα το λιμάνι. Αν σε πιάσει η ζέστη, το όμορφο λιμανάκι –στο σημείο όπου ξεκινά το κανάλι– προσφέρεται για βουτιές στα καταπράσινα νερά του. Βαθιά και διάφανα, παρέχουν αβίαστη θέα ως τον πυθμένα. Απλόχερη δροσιά χαρίζει και το καφενεδάκι στη σκιερή πλατεία του Γέρακα, τον παραδοσιακό οικισμό με την όμορφη θέα στα ορεινά, που συναντάς σε μικρή απόσταση από το λιμάνι. Κυπαρίσσι Παραβλέποντας προσωρινά τις ορεινές ομορφιές του Ζάρακα, σπεύδουμε …βραδέως προς το Κυπαρίσσι. Καθώς πλησιάζεις, ο δρόμος στενεύει και οι τεράστιοι βράχοι σκεπάζουν το κεφάλι σου, ενώ από κάτω ξεδιπλώνεται το πέλαγος. Νύχτα με ανατολή του ολόγιομου φεγγαριού θα αντικρίσουμε το θέαμα αυτό που δύσκολα ξεχνά κανείς. Παρότι απομονωμένο, το «διαμάντι» του Μυρτώου έχει φιλοξενήσει πολλές διασημότητες– μέχρι την πριγκίπισσα Νταϊάνα και το ζεύγος Μπους, καθώς πρόκειται για έναν τόπο ασύγκριτης γραφικότητας, που πατά με το ένα πόδι στη θάλασσα και με το άλλο στο βουνό. Μοιάζει σαν να «γκρεμίζεται» ο Πάρνωνας μες στα κρυστάλλινα νερά… Στην άκρη του συνοικισμού της Παραλίας, το «Μουράγιο» μάς υποδέχεται στη θαλασσινή αυλή του με τα κόκκινα γεράνια. Μοιάζει με σχεδία επάνω στο νερό, αφού βρίσκεται κυριολεκτικά μέσα στη θάλασσα. Το παραδοσιακό αναπαλαιωμένο καπετανόσπιτο του κ. Τάσου Χελιώτη, ένα πέτρινο αρχοντικό του 1860, έχει την καλύτερη θέα σ’ ολόκληρο το Κυπαρίσσι και προσφέρεται για διαμονή. Στην απόλυτη ησυχία ακούς απ’ το παράθυρο τον παφλασμό των κυμά56 | www.epathlo.gr

των… Τι άλλο να ζητήσει κανείς! Πρωινός καφές με τα χειροποίητα γλυκά της κ. Δήμητρας, πορτοκάλι και κιτρολέμονο. Στην άκρη του λιμανιού, ο «Πύργος», ένα σπίτι με … ιστορία, που χρονολογείται λίγο μετά τη σύσταση του ελληνικού κράτους και λειτούργησε ως τελωνείο. Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου ανατινάχθηκε από τους Γερμανούς, καθώς είχε καταληφθεί από τις αντιστασιακές δυνάμεις. Ο ερειπωμένος Πύργος ανακατασκευάστηκε στις αρχές του ’90 από την οικογένεια Παπαπαύλου και επανακατοικήθηκε. Δίπλα από το Μουράγιο ξεκινά και το μονοπατάκι για τον Άι-Γιώργη, ένα ήσυχο λιμανάκι με το ομώνυμο ξωκλήσι, που συναντάς μετά από μια ελατοσκέπαστη διαδρομή 20 λεπτών. Ό,τι πρέπει για πριβέ βουτιές. Μια πρωινή βόλτα στα ενδότερα σε μεταφέρει σε σκηνικό αιγαιοπελαγίτικο. Ασβεστωμένα σοκάκια, λευκά σπίτια με μπλε πορτοπαράθυρα, όμορφα παλιά καφενεία επάνω στη θάλασσα ή στη σκιά των θολωτών στενών με τις βοκαμβίλιες. Περιποιημένες αυλές και «καλημέρες» από τις οικοδέσποινες του χωριού. Η πανέμορφη παραλία της Μεγάλης Άμμου προσκαλεί για μια βουτιά στα πεντακάθαρα, λαχταριστά νερά της. Ο παραλιακός δρόμος συνεχίζει ως τη Μητρόπολη, τον νεότερο συνοικισμό του Κυπαρισσιού, με τη μικρή παραλία της Αγίας Κυριακής, για να καταλήξει στο γραφικό λιμανάκι του Αγίου Νικόλα. Εδώ θα βρείτε και το

Κυπαρίσσι

Μπαλογκέρι

Η θέα του Κυπαρισσιού από ψηλά

«Kavo Cortia», ένα πέτρινο συγκρότημα, το ωραιότερο από τα καταλύματα του Κυπαρισσιού, που διαθέτει δωμάτια εξαιρετικής αισθητικής και εστιατόριο με ελληνική κουζίνα και όμορφη θέα στο λιμάνι. Ο δρόμος συνεχίζει ως τα Κάψαλα με τα πετρόχτιστα ποιμενικά σπιτάκια, τα λιοτρίβια, τους φούρνους και τα μαντριά μέσα στον ελαιώνα με τις ασπρελιές. Παρότι εγκαταλειμμένος, ο παλιός κτηνοτροφικός οικισμός παραμένει ένα ανοιχτό λαογραφικό μουσείο. Αφήνοντας πίσω μας το θαλασσινό τοπίο, περνάμε μέσα από τα ανηφο-

ρικά στενά της Βρύσης, τον παλαιότερο συνοικισμό του Κυπαρισσιού με τα πετρόχτιστα σπιτάκια και τη θέα στο Μυρτώο. Από πάνω της στέκει ο λαξευτός βράχος του αρχαίου Ασκληπιείου, πλάι στις πηγές της Αταλάντης. Πρόκειται για έναν απόκρημνο γκρεμό από κόκκινο ασβεστόλιθο, γεμάτο πτυχώσεις κι εντυπωσιακούς σταλακτίτες, που προκαλεί δέος. Στη βάση του βράχου, στέκει ακόμα ο παλιός πέτρινος νερόμυλος, ένας από τους τρεις που λειτουργούσαν μέχρι τη δεκαετία του ’60. Ψηλά, σφηνωμένο στη σπηλιά, το εκκλησάκι της Παναγιάς της Τριχερούσας κι ακόμη ψηλότερα ο μοναχικός Προφήτης Ηλίας. Εδώ βρίσκεται και η Παλαιοχώρα των «Κύφαντων», της αρχαίας ονομασίας του Κυπαρισσιού, που την πήρε από τα πολλά κυρτώματα (κύφος) και τις καμπύλες των λόφων και των βουνών. Τα μικροσκοπικά σπιτάκια που είχαν χτίσει οι κάτοικοι στο βουνό, προκειμένου να κρυφτούν από τον Τούρκο κατακτητή, δυστυχώς ανακαλύφθηκαν και άπαντες σκοτώθηκαν, ενώ οι γυναίκες έπεσαν από τον γκρεμό για να γλιτώσουν. Όλα τούτα και πολλά ακόμη μπορείς πια να τα επισκεφθείς μέσα από το πλούσιο δίκτυο των σηματοδοτημένων μονοπαΖάρακας | 57

Πύργος

τιών. Στη βάση του θεόρατου βράχου ξεκινά και ο «Νερόμυλος» ένα από τα έξι αναρριχητικά πεδία που πρόσφατα εγκαινιάστηκαν από τον δήμο με σκοπό να επιμηκυνθεί η τουριστική περίοδος. Το Κυπαρίσσι θέλει να κρατήσει αυθεντική την ταυτότητα και τον χαρακτήρα του και υιοθετεί εναλλακτικές μορφές τουρισμού. «Δεν θέλουμε να γίνουμε Μονεμβασιά ούτε Πόρτο Χέλι, προτιμάμε την ησυχία, λίγος κόσμος και καλός…» θα μας πει χαρακτηριστικά ο αντιδήμαρχος Παναγιώτης Τραϊφόρος. Μόλις ολοκληρωθούν και οι 200 αναρριχητικές διαδρομές στα στέρεα, ανθεκτικά βράχια με θέα το πανέμορφο αυτό τοπίο, το Κυπαρίσσι προβλέπεται να αναδειχθεί σε κορυφαίο αναρριχητικό προορισμό. Ορεινά και παραλίες

Στο λιμανάκι του Αγίου Νικολάου

Βουτιές στο λιμανάκι του Γέρακα 58 | www.epathlo.gr

Η ευρύτερη περιοχή του Ζάρακα έχει πολλά ακόμη να μας διηγηθεί. Από το Κυπαρίσσι με κατεύθυνση προς Νότο περνάς μέσα από το όμορφο πετρόχτιστο χωριουδάκι του Χάρακα με τις παραδοσιακές αυλές και τους παππούδες στα καφενεία. Αξίζει μια πεζοπορία μέχρι την Παλαιόχωρα με τον προφήτη Ηλία και την πανοραμική θέα στο Αιγαίο. Στον συνοικισμό Πιστάματα του περιποιημένου Λαμπόκαμπου, το βιολογικό οινοποιείο του Δούκα προσφέρεται για όμορφες βόλτες στους φροντισμένους αμπελώνες και τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας. Στη Ρειχιά θα σταματήσεις οπωσδήποτε. Οι λόγοι πολλαπλοί. Ολοζώντανο το κεφαλοχώρι του Ζάρακα προσφέρεται για ντόπιο κατσίκι στις παραδοσιακές ταβέρνες του. Στο καφενείο της Μουριάς θα πιούμε ένα τσίπουρο με ζυμωτό ψωμί, και ντόπια τυριά. «Χωριάτικα κι απλά», θα πει εύστοχα ο Νίκος. Στο παντοπωλείο του Παντελή θα δοκιμάσουμε παραδοσιακούς σαμουσάδες απ’ τα χεράκια «της Γιώτας». Είναι ένα γεμιστό γλυκό από χειροποίητο μελωμένο φύλλο, που θυμίζει μπακλαβά, με τη διαφορά ότι τηγανίζεται. Θα μάθουμε για το «αρμάθι», τα άγρια χόρτα του βουνού που περνιούνται στην κλωστή σαν γιρλάντες κι αποξηραίνονται. Τα πάντα φτιάχνει η κ. Παναγιώτα Λάγγη, από ζυμαρικά και τραχανά μέχρι φρέσκες γκόγκες και καλτσούνια, που στη λακωνική εκδοχή τους γεμίζονται με χόρτα και πασπαλίζονται

Λαογραφικό Μουσείο Ρειχιάς

με ντόπιο τυράκι. Στο μικρό μαγαζάκι θα βρείτε επίσης εξαιρετικό μέλι της περιοχής, ρειχιώτικο ελαιόλαδο και σπιτικό ξίδι. Μαζί της θα επισκεφθούμε και το λαογραφικό μουσείο της Ρειχιάς, που με τόση φροντίδα και προσωπική δουλειά δημιουργήθηκε από τον Δημήτρη και τη Χαρίκλεια Μπέλεση με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση Γεωργίου Μπέλεση. Η ιδέα ήρθε από μακριά. Δυσπρόσιτη κι απομονωμένη η περιοχή, στερούνταν πηγών νερού, εύφορης γης, δασών κι επικοινωνίας. Συνθήκες απόλυτης λιτότητας, που γαλούχησαν τον άνθρωπο και την αρχιτεκτονική του τόπου, έσπρωξαν όμως ταυτόχρονα πολλούς κατοίκους στον δρόμο για την ξενιτιά. «Δεν υπάρχει σπίτι στη Ρειχιά που να μην έχει έναν μετανάστη», θα μου πει ο κ. Γιώργος στην τηλεφωνική μας συνομιλία. Πολλά σπίτια ερήμωσαν, ενώ στη μακρινή Αμερική όλο και κάποιο αντικείμενο κρατούσαν οι ομογενείς για να θυμούνται τη ρίζα τους. «Δεν έπρεπε να χαθεί τίποτα», συνεχίζει. Έτσι έπεισε τους πάντες να συγκεντρώσουν το λαογραφικό υλικό στο κτίριο του παλιού σχολείου, που είχε καταρρεύσει και στήθηκε σχεδόν απ’ την αρχή. Δέκα χρόνια τους πήρε η όλη προσπάθεια… Το μουσείο, που εγκαινιάστηκε το 1988, τιμήθηκε με έπαινο από την Ακαδημία Αθηνών. Εργαλεία, σκεύη, φορεσιές και μια σειρά φωτογραφιών του χώρου και του τοπίου βλέπει σήμερα ο επισκέπτης. Το μουσείο έχει παραχωρηθεί πλέον στον Δήμο και για να το επισκεφθείτε, θα πρέπει να απευθυνθείτε πρώτα

Θεά του Κυπαρισσιού από την «Παραλία»

Ο Πάρνωνας γκρεμίζεται στα κρυστάλλινα νερά του Μυρτώου

Ζάρακας | 59

Βλυχάδα

Από τη Ρειχιά ξεκινά και ο δρόμος για δύο από τις ωραιότερες παραλίες της περιοχής, τη Βλυχάδα και το Μπαλογκέρι

Μικροσκοπικοί κολπίσκοι στη Μητρόπολη 60 | www.epathlo.gr

στο ΚΕΠ του χωριού. Με έναν όμορφο περίπατο στα στενάκια και τις γειτονιές του μαθαίνουμε για τη Ρειχιά της Μάρθας Φριντζήλα, που κατάγεται από δω δίνοντας συχνά το παρών σε συναυλίες. Στα ψηλά αγναντεύουμε το ξωκλήσι του προφήτη Ηλία και την «Τρύπια πέτρα», το σήμα κατατεθέν της Ρειχιάς «ένα πέτρινο κάδρο στα χίλια μέτρα ύψος με θέα το Μυρτώο...» Από τη Ρειχιά ξεκινά και ο δρόμος για δύο από τις ωραιότερες παραλίες της περιοχής και ίσως ολόκληρης της Λακωνίας: τη Βλυχάδα και το Μπαλογκέρι. Η διαδρομή διασχίζει τη Ράχη, ένα τοπίο μαγικό με βαθιές χαράδρες και διάσπαρτα μνημεία, ψηλά στις εντυπωσιακές βουνοκορφές. Συνεχίζει σε καλό χωματόδρομο που στα δεξιά οδηγεί στον καταγάλανο βοτσαλωτό κόλπο της Βλυχάδας, σφηνωμένο μέσα στις δασωμένες πλαγιές, κι αριστερά στο Μπαλογκέρι, έναν κλειστό όρμο περιτριγυρισμένο από απόκρημνους βράχους. Τοπία υπέροχα κι ανόθευτα απ’ την ανθρώπινη παρουσία. Ο δρόμος για το Μπαλογκέρι κάποια στιγμή σταματά. Συνεχίζεις για λίγο με τα πόδια μέχρι που αντικρίζεις τον πανέμορφο όρμο και απλά τα χάνεις από την ομορφιά. Η κατάβαση στα τελευταία μέτρα απαιτεί προσοχή, καθώς είναι ιδιαίτερα απότομη. Μέχρι πρόσφατα πάντως την παραλία επισκεπτόσουν αποκλειστικά διά θαλάσσης ή με πολύωρη πεζοπορία. Εδώ καταλήγει και το φαράγγι Μπαλογκέρι, που ξεκινά από τη Ρειχιά και η διάσχισή του θεωρείται εμπειρία ζωής. Στην άκρη του όρμου, στο χείλος του γκρεμού, λαμποκοπά από μακριά το κατάλευκο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας. Είναι του 19ου αιώνα κι οι λιγοστές

Κόχυλα, η παραλία της Αριάνας

«Αύρα», τραπεζάκια έξω στον Γέρακα

φιλόξενες καλόγριες που το απαρτίζουν θα το χαρούν ειλικρινά που θα τις επισκεφθείτε. Τραπεζάκι στη σκιά με θέα το πέλαγος, λουκούμι και κουλουράκια θα μας προσφέρουν ευθύς αμέσως ευχαριστώντας που κάναμε τον κόπο να φτάσουμε ως εκεί. Η μοναχή Ξένη θα μας ξεναγήσει στον δισυπόστατο ναό του Αγίου Γεωργίου και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (κτισμένοι ο ένας μέσα στον άλλον) και την τέχνη του «Ρόδου του Αμάραντου», την αυτοκρατορική εικόνα της βρεφοκρατούσας Παναγιάς. Για την επιστροφή θα επιλέξουμε μια εναλλακτική διαδρομή μέσα από το

βουνό. Μέσα από αμέτρητες ελατοσκέπαστες στροφές θα βγούμε στο Λεωνίδιο. Από δω θα διασχίσουμε παραλιακά ολόκληρη την Αρκαδία και την Αργολίδα με τα θαλασσινά τοπία τους, ευγνωμονώντας για την αστείρευτη ομορφιά που σε πείσμα των καιρών κρατά αυτός ο τόπος.

Στο Κυπαρίσι, το Μουράγιο του Τάσου και της Δήμητρας φημίζεται για τη φιλοξενία και την προνομιακή του θέση πάνω στη θάλασσα. Τηλ.: 27320 55019 & 6944 559010, www.mouragio-kiparissi.gr Παράδοση και πολυτέλεια στα πετρόχτιστα studios και διαμερίσματα του Cavo Kortia, με υπέροχη θέα στον κόλπο του Κυπαρισσιού. Στο εστιατόριό του θα απολαύσετε ψάρια, θαλασσινά και ελληνικές γεύσεις με …θέα. Τηλ.: 27323 00414, 6948 984176, www.cavokortia.gr Φροντισμένα κι οικονομικά ενοικιαζόμενα δωμάτια αλλά και εστιατόριο με σπιτικά μαγειρευτά, ψάρια, θαλασσινά, ψητά της ώρας και πολλές παραδοσιακές νοστιμιές στους Πλόες, στο Κυπαρίσσι. Τηλ.: 27320 55237, 55288, www.ploesrooms.gr Αύρα. Γνωστή ψαροταβέρνα για θαλασσινά και ψάρια ημέρας, γαριδομακαρονάδες, σαγανάκι, φρέσκες σαλάτες, καλτσούνια κι άλλες λιχουδιές στο πανέμορφο μπαλκόνι πάνω στο λιμάνι του Γέρακα. Τηλ.: 27320 23817, 6942 786321. Μουριά. Παραδοσιακό καφενείο στη Ρειχιά για τσίπουρο με μεζέ, μεράκι και χαμόγελο. Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε και τα παραδοσιακά προϊόντα «της Γιώτας» από το διπλανό παντοπωλείο. Τηλ.: 6973 072475.

Ζάρακας | 61

Ενοικιαζόμενα Δωμάτια Κυπαρίσσι Λακωνίας τηλ.: 27320-55288 • email: sm.klapsi@gmail.com www.ploesrooms.gr

Κυπαρίσσι Λακωνίας τηλ.: 27320-55237 • email: sm.klapsi@gmail.com www.ploesrooms.gr

Στην ποιητική Μονεµβασιά η ατµόσφαιρα είναι µαγική, γεµάτη ροµαντισµό και ιστορία.

Mνηµείο παγκόσµιας εµβέλειας, αποτελεί βασικό σταθµό για κάθε περιηγητή. Στο θαλασσινό Κυπαρίσσι, ο ορεινός όγκος του Πάρνωνα µοιάζει να κόπηκε από κάποιο τεράστιο µαχαίρι για να καταλήξει στις ακτές του Μυρτώου Πελάγους. Ο ήρεµος κόλπος της Νεάπολης µε τα άσπρα σπίτια και τα στενά δροµάκια θυµίζει µε τη γραφικότητά του νησιώτικους οικισµούς. Η φύση την αγάπησε τόσο πολύ που επέλεξε εκεί να αποκαλύψει δύο από τα πιο σπάνια γεωλογικά φαινόµενα στην Ευρώπη. Το Σπήλαιο Καστανιάς και το Απολιθωµένο ∆άσος Αγίας Μαρίνας συµπληρώνουν την εικόνα της πολυποίκιλης και αγέρωχης Λακωνικής γης.

Απολιθωµένο ∆άσος Παραλία Πλύτρας

SUP

Σπορ φτιαγμένο για την Ελλάδα

Θοδωρής Ερμήλιος

Χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις φυσικής κατάστασης, με πολλή διασκέδαση και απεριόριστο πεδίο δράσης, το SUP δείχνει να ταιριάζει γάντι στο ελληνικό καλοκαίρι και μπαίνει στη ζωή όλο και περισσότερων ανθρώπων. Αρκεί μια σανίδα, όρεξη για κουπί και έφυγες για θάλασσες, λίμνες και ποτάμια!

64 | ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Δ

ύσκολα θα βρεις άλλο σπορ με μεγαλύτερο εν δυνάμει κοινό και ευρύτερο πεδίο δράσης... που να μην εξαρτάται άμεσα από τις καιρικές συνθήκες και να συνδυάζει τη γυμναστική και τη διασκέδαση τόσο ευχάριστα. Προσθέστε σε όλα τα παραπάνω και το μηδενικό κόστος χρήσης, και το SUP μάλλον δεν έχει αντίπαλο! Αναρωτιέστε ακόμα τι είναι το SUP;! Καταρχήν ως λέξη προέρχεται από τα αρχικά του “Stand Up Paddle surfing” και στα ελληνικά μεταφράζεται ως «όρθια σανιδοκωπηλασία». Οι ρίζες του χάνονται πίσω στις χιλιετίες και υπάρχουν ατέλειωτες ιστορίες για ιθαγενείς που κωπηλατούσαν όρθιοι για να ταξιδέψουν, να ψαρέψουν, να πολεμήσουν ή ακόμα και να διασκεδάσουν. Η σύγχρονη εκδοχή του σπορ ωστόσο ξεκινάει πολύ πιο πρόσφατα, με τις πρώτες ομαδικές εμφανίσεις SUPer να πραγματοποιούνται μόλις στις αρχές της τρέχουσας χιλιετίας. Για όσους δεν έχουν συναντήσει ακόμα ή δεν έχουν προσέξει κάποιον κωπηλάτη όρθιο σε σανίδα, να πούμε πως το SUP χρειάζεται ένα σχετικά μεγάλο σκάφος (σανίδα) και έναν αναβάτη που κωπηλατεί όρθιος με ένα μόνο κουπί.

Αυτό μπορεί να γίνεται και σε ήρεμη θάλασσα χωρίς αέρα, οπότε δεν απαιτεί ιδιαίτερη τεχνική, αλλά και σε πιο τρικυμιώδεις συνθήκες, με την προϋπόθεση πως πρόκειται για έμπειρο αναβάτη. Αυτό το μεγάλο εύρος χρήσης σε σχέση με τις καιρικές συνθήκες φαίνεται πως το έχει κάνει τόσο δημοφιλές, καθώς συγκεντρώνει ανθρώπους τελείως διαφορετικών κοινοτήτων, από κορυφαίους surfer που βολτάρουν χαλαρά όσο η θάλασσα δεν έχει κύμα μέχρι μεσήλικες που βρήκαν ένα ευχάριστο σπορ μετά από χρόνια γυμναστικής απραξίας. Σε ήρεsup | 65

ενοικίαση όλη την καλοκαιρινή σεζόν στα περισσότερα μέρη της χώρας μας. Για όσους θέλουν να αποκτήσουν τον δικό τους εξοπλισμό, υπάρχουν πολλές επιλογές ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός και καλό είναι να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό που θα σας συμβουλεύσει για το κατάλληλο για εσάς σκάφος, ανάλογα με τις σωματικές σας διαστάσεις και τις προτιμήσεις σας ως προς την ευστάθεια, την ευελιξία και τις συνθήκες που θα επιλέξετε. Έχετε υπόψη σας πως ένα σκάφος για SUP έχει μήκος μεγαλύτερο από τρία (μερικές φορές και τέσσερα) μέτρα, οπότε καλό είναι να έχετε προβλέψει σχετικά με τον τρόπο μεταφοράς του (π.χ. σχάρα σε αυτοκίνητο), ενώ τέλος υπάρχει και η λύση των φουσκωτών SUP, που είναι ευκολότερα στη μεταφορά τους. Ιδανική γυμναστική

μη θάλασσα μπορείς να διανύσεις σχετικά μεγάλες αποστάσεις εξερευνώντας κοντινές παραλίες και νησάκια, ενώ μόλις το κύμα κάνει την εμφάνισή του, το SUP με την απαραίτητη εξάσκηση αποτελεί τον πιο εύκολο τρόπο για να νιώσεις λίγη από τη χαρά που προσφέρει το surf.

Το να μπορείς να γυμνάσεις όλο το σώμα στην ένταση και τη διάρκεια που θέλεις, νιώθοντας παράλληλα την απόλαυση της πλεύσης, κάνει το SUP ιδιαίτερα ελκυστικό. Η προσπάθεια ισορροπίας ενδυναμώνει τα πόδια και τον κορμό, ενώ το κουπί αναλαμβάνει χέρια, πλάτη και ώμους. Αν μάλιστα καταφέρετε να διατηρήσετε και συνεχόμενη διάρκεια, πετυχαίνετε μια αερόβια άσκηση σε περιβάλλον που πολλοί θα ζήλευαν. Κάποιοι έχουν προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα και συνδυάζουν το SUP με τη yoga, κάτι που σημαίνει πως μάλλον ποτέ δεν θα βαρεθείτε με το συγκεκριμένο άθλημα. Όπως και να ’χει, είναι σημαντικό να αποφεύγετε τις μεσημεριανές ώρες το καλοκαίρι (ή τουλάχιστον να είστε σωστά προετοιμασμένοι), ενώ για όσους θέλουν να συνεχίσουν το φθινόπωρο ή ακόμα και τον χειμώνα, μια στολή θαλάσσης είναι απαραίτητη για να νιώθετε πιο άνετα και να διατηρήσετε τον χρόνο παραμονής σας στη θάλασσα σε φυσιολογικά πλαίσια.

Το SUP στην Ελλάδα Την τελευταία πενταετία γνώρισε μεγάλη άνοδο και μεγάλο μερίδιο ευθύνης γι’ αυτό φέρει η προβολή του μέσω αγώνων σε εντυπωσιακά μέρη. Από τον Ισθμό και τη διάσχιση της ομώνυμης διώρυγας μέχρι το κωπηλατοδρόμιο του Σχοινιά, και από την πισίνα του ΟΑΚΑ μέχρι το Μικρολίμανο του Πειραιά, ενώ φυσικά δεν θα μπορούσαν να λείπουν από το πρόγραμμα αγώνες σε πανέμορφα νησιά και εξωτικές παραλίες ανά την Ελλάδα. Λόγω της αυξανόμενης δημοφιλίας του, ο εξοπλισμός που απαιτείται έχει προστεθεί στη λίστα των περισσοτέρων surf station και πλέον διατίθεται προς 66 | www.epathlo.gr

Φέτος διεξάγεται το έκτο ελληνικό κύπελλο SUP με τέσσερις στάσεις σε Αττική και Άνδρο. Ο τελικός έχει προγραμματιστεί για τις 30 Οκτωβρίου στη διώρυγα του Ισθμού.

ΚΡΕΑΤΑΓΟΡΑ

Άργοσ Κορίνθου 212 Τηλ. 2751021081 Ναύπλιο Ασκληπιού & Τσιλικανίδου 1 Τηλ. 2752027861 Νέα Κίοσ Κεντρική Πλατεία 2751051347

Η παραδοσιακή οµορφιά των Κυθήρων έκανε τουσ αρχαίουσ Έλληνεσ να πιστεύουν πωσ εδώ πρωτοπερπάτησε η ωραιότερη θεών και ανθρώπων, η θεά του έρωτα. Η µελιτέα, όπωσ ονόµαζαν τη θεά Αφροδίτη. Δεν είναι τυχαίο το επίθετο µελιτέα (µελένια) αφού µόνο το τελειότερο πλάσµα τησ γησ θα µπορούσε να έχει την γλυκύτητα, την εµφάνιση και το άρωµα του ΘΥΜΑΡΙΣΙΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ. Το νησί ήταν γνωστό από την αρχαιότητα για το εξαιρετικήσ ποιότητασ µέλι του. Υπάρχουν ενδείξεισ ότι από εδώ ξεκίνησε η εφαρµογή τησ κινητήσ κηρήθρασ στην αρχαιότητα, για να εξαπλωθεί σε όλον τον κόσµο µόλισ στο τέλοσ του περασµένου αιώνα. Πολλέσ διακρίσεισ και βραβεία έχουν κάνει το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ γνωστό και περιζήτητο. Εσείσ που θέλετε ν' απολαύσετε το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ... ΜΟΝΟ από το πρατήριο του Μελισσοκοµικού Συνεταιρισµού και στα καταστήµατα µε το σήµα µασ.

ΕΚΘΕΣΗ & ΠΡΑΤΗΡΙΟ ΧΟΝ∆ΡΙΚΗΣ-ΛΙΑΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΑ ΑΡΩΝΙΑ∆ΙΚΑ Πληροφορίεσ: ρίεσ: ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΚΥ ΚΥΘΗΡΩΝ τηλ. 27360 34370 - email: melikyth@otenet.gr

Στην κουζίνα της Κεφαλονιάς

Ιωάννα Παραβάλου

Αρμενίζει στο Ιόνιο και μας μαγεύει με την αστείρευτη ομορφιά της. Κατάφυτη ως την πιο ψηλή κορφή του Αίνου, η Κεφαλονιά είναι προικισμένη με μαγευτικές παραλίες, εντυπωσιακά σπήλαια, γραφικά χωριά κι απάνεμα λιμάνια, μα και ανθρώπους ζεστούς, φιλόξενους, ερωτικούς… Όσο για τις λαχταριστές γεύσεις της, που θα τις απολαύσουμε στα γραφικά ταβερνάκια της, εκεί που σκάει το κύμα, θα μας μείνουν σίγουρα αξέχαστες!

70 | ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Στο γραφικό λιμανάκι Πόρτο Αθέρας για μπάνιο και ουζάκι…

Τα σταφύλια ωριμάζουν στον ήλιο για να δώσουν εκλεκτά κρασιά

Για φαγητό στα γεμάτα χρώμα δρομάκια του Φισκάρδου

Στην κουζίνα της Κεφαλονιάς | 71

Ο

μολογώ πως της έχω ιδιαίτερη αδυναμία... Η Κεφαλονιά στα δικά μου μάτια είναι ένα νησί που «έχει τις χάρες όλες»! Η ξεχωριστή φυσιογνωμία της ξεδιπλώνεται μέσα στα πυκνά δάση της και… δίνει βουτιά στα καταγάλανα ακρογιάλια της με τα κρυστάλλινα νερά. Αποκαλύπτεται μυστηριακά στην ειδυλλιακή Σπηλαιολίμνη της Μελισσάνης και στο Σπήλαιο της Δρογκαράτης με τους σταλακτίτες και τους σταλαγμίτες… Βγαίνει βόλτα στο κοσμοπολίτικο Φισκάρδο και χαλαρώνει στην ξεχωριστή Άσσο με το περήφανο κάστρο, και στην Αγία Ευφημία με το απάνεμο λιμάνι της, γεμάτο ιστιοπλοϊκά και ψαροκάικα… Πρωτεύουσα του νησιού είναι το Αργοστόλι. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ο Βοτανικός Κήπος Κεφαλονιάς, αλλά και η Λάσση με ωραίες ακρογιαλιές. Ένα από τα χωριά της Κεφαλονιάς που ξεχωρίζουν είναι τα Κουρκουμελάτα, με επιβλητικά αρχοντικά και ολάνθιστους κήπους, αλλά και υπέροχη θέα! Ωστόσο, πανέμορφες γωνιές κρύβει και η περιοχή του Ληξουρίου, με γραφικά ψαρολίμανα και όμορφες παραλίες, καθεμιά με τη δική της χάρη! Απόδραση στη γεύση της… Το νησί δεν φημίζεται μόνο για τις φυσικές ομορφιές του, αλλά και για τις απίθανες παραδοσιακές γεύσεις του, συνταιριασμένες με τέχνη και με παλιές μυστικές συνταγές… Πίτες, χόρτα και κρεατικά χαρακτηρίζουν την παραδοσιακή κουζίνα της Κεφαλονιάς, με συνταγές μοναδικές και πεντανόστιμες! Αγαπημένο ορεκτικό είναι η καυτερή σκορδαλιά (από πατάτα), η οποία συνοδεύει ιδανικά τον τηγανητό μπακαλιάρο και τα βραστά κολοκυθάκια (τα μωρόπουλα, όπως τα λένε οι ντόπιοι). Από τις πιο γνωστές πίτες, που τιμούν το καθημερινό τραπέζι,

Βαρκάδα στη μαγευτική σπηλαιολίμνη της Μελισσάνης

72 | www.epathlo.gr

είναι η κεφαλονίτικη κρεατόπιτα, η μπακαλιαρόπιτα (ή βακαλαόπιτα), η αγκιναρόπιτα, η τυρόπιτα και η χορτόπιτα με άγρια χόρτα ή αγριολάχανα (καυκαλήθρες, λάπατα, σέσκουλα), με σπανάκι και πράσα. Αγαπημένο έδεσμα είναι και τα τσιγαρίδια (χορταρικά τσιγαρισμένα). Από τα κρεατικά, στη μαγειρική χρησιμοποιείται μεγάλη ποικιλία, όπως το κατσικάκι λαγωτό (με σκόρδο, δενδρολίβανο και λεμόνι), το σοφιγάδο (μοσχάρι κοκκινιστό με μπαχαρικά και μακαρόνια ή πατάτες), ο λαγός με κόκκινη σάλτσα, ο κόκορας λαγωτός με χοντρά μακαρόνια ή στον φούρνο με πατάτες, το κουνέλι ξιδάτο κ.ά. Στις ταβέρνες δίπλα στη θάλασσα θα απολαύσουμε άφθονη ποικιλία από ολόφρεσκα ψάρια και θαλασσινά, όπως αστακομακαρονάδες, γαριδομακαρονάδες, λινγκουίνι με όστρακα, χέλι καπνιστό, γαύρο μαρινάτο, ψητό σκουμπρί, τσίρο στα κάρβουνα, μπακαλιάρο ή χταπόδι με αλιάδα (σκορδαλιά), ψάρι μπουργέτο και πολλά άλλα… Στην Κεφαλονιά θα δοκιμάσουμε και τα εξαιρετικά ντόπια τυριά, όπως φέτα, μυζήθρα, μανουρομυζήθρα, κεφαλοτύρι, γραβιέρα και πρέντζα. Στο

Ολόφρεσκα θαλασσινά και ψάρια στην «Κυανή Ακτή», στο Αργοστόλι

Τηγανητές ντομάτες με σκόρδο στην ταβέρνα «Captain Nicolas» στην περιοχή Σπιάτζα-Βάτσα Ληξουρίου

Στην Κεφαλονιά θα δοκιμάσουμε και τα εξαιρετικά ντόπια τυριά, όπως φέτα, μυζήθρα, μανουρομυζήθρα, κεφαλοτύρι, γραβιέρα και πρέντζα

Για ουζάκι, ψαρομεζέδες και θέα θάλασσα στην ταβέρνα «Γιαλός» στο Πόρτο Αθέρας Στην κουζίνα της Κεφαλονιάς | 73

νησί υπάρχουν 14 τυροκομεία (μικρομεσαίες, οικογενειακές επιχειρήσεις). Από παραδοσιακά γλυκά της Κεφαλονιάς θα δοκιμάσουμε τις μάντολες (από το mandorla, που σημαίνει αμύγδαλο στα ιταλικά) και είναι καραμελωμένα αμύγδαλα. Γνωστό είναι και το παστοκύδωνο (πάστα κυδωνιού με αμύγδαλα), ενώ ιδιαίτερη γεύση έχει και η μυστόπιτα (με μούστο, σιμιγδάλι και αμύγδαλα).

Καλλιέργειες με ζουμερές φράουλες και τα εκλεκτά προϊόντα του κτήματος FAR M OUT στα Κουρκουμελάτα

Στο Κτήμα FAR M OUT Στο ταξίδι μου στην Κεφαλονιά είχα την τύχη να επισκεφθώ το Κτήμα FAR M OUT (στην κατάφυτη περιοχή των Κουρκουμελάτων) και να γνωρίσω δύο ανθρώπους με ευαισθησίες, τη Στεφανία και τον Σταύρο, που ξέφυγαν από την πολύβουη Αθήνα, για να επιστρέψουν στα πατρογονικά εδάφη και να καλλιεργήσουν τα λιόδεντρα, τα αμπέλια και τα κτήματα με τα κηπευτικά που έμεναν για χρόνια σε αγρανάπαυση. Έτσι, μέσα από τον έρωτά τους για τη γη και τον σεβασμό για το περιβάλλον, το όνειρό τους έγινε πραγματικότητα! Κάνοντας μια επίσκεψη (κατόπιν συνεννόησης) σε κάποιο από τα κτήματα με τις καλλιέργειες, θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε και να δοκιμάσουμε ζουμερές φράουλες και να αγοράσουμε όποιο από τα εκλεκτά προϊόντα FAR M OUT μας αρέσει, όπως μαρμελάδα φράουλα, μανταρίνι ή πορτοκάλι, ελαιόλαδο, κρασιά (λευκό και κόκκινο), φρέσκες φράουλες, kale και μπροκολάκια. Επίσης, στην παραλία του Αργοστολίου με τα σκάφη λειτουργεί το κατάστημά τους με εκθετήριο των προϊόντων τους και φρέσκους χυμούς με βιολογικά φρούτα από τα κτήματα FAR M OUT. Πληροφορίες: τηλ.: 26710 26513, e-mail: info@farmout.gr, site: www. farmout.gr Στην υγειά μας… με τα εξαιρετικά κρασιά του νησιού! Η Κεφαλονιά παράγει και εκλεκτά κρασιά, όπως η Ρομπόλα. Αν θέλουμε να πάρουμε μια γεύση από τις ποικιλίες που παράγονται εδώ, θα πάμε για μια ξενάγηση στο Κτήμα Gentilini, κοντά στα Κουρκουμελάτα, για να μάθουμε πολλά για τη διαδικασία παραγωγής των κρασιών του κτήματος. Φυσικά, θα τα δοκιμάσουμε όλα, για να επιλέξουμε αυτό που μας αρέσει. Για την ξενάγηση θα επικοινωνήσουμε 74 | www.epathlo.gr

προηγουμένως με τον κ. Γιώργο Κουκουβίνο (τηλ.: 6942 677962). Πληροφορίες: www.gentilini.gr Αξίζει, επίσης, μια επίσκεψη στο οινοποιείο του Συνεταιρισμού Παραγωγών Ρομπόλας Κεφαλληνίας (έτος ίδρυσης 1982), που συγκεντρώνει και επεξεργάζεται το 85% περίπου της παραγωγής σταφυλιού της ποικιλίας Ρομπόλα Κεφαλονιάς, στην περιοχή Ομαλά Κεφαλονιάς. Πληροφορίες: τηλ.: 26710 86301, www.robola.gr Πού θα φάμε καλά… Σε όποιο μέρος της Κεφαλονιάς κι αν βρεθούμε, θα βρούμε προσεγμένα εστιατόρια και γραφικά ταβερνάκια με κληματαριές, για να απολαύσουμε ολόφρεσκα θαλασσινά και παραδοσιακές γεύσεις του νησιού. Μερικές καλές επιλογές είναι στο Αργοστόλι η «Κυανή Ακτή», για χέλι καπνιστό, λινγκουίνι alle vongole, πετροσωλήνες (δαχτύλους) με σκόρδο, ντόπιες γαρίδες (γάμπαρη) και ψάρια στη σχάρα. Για καλά μαγειρευτά θα πάμε στην «Παλιά Πλάκα», στην ίδια περιοχή. Στην παραλία Άβυθος, στο «Ενετικό», για αστακομακαρονάδα, κουνέλι κεφαλονίτικο κοκκινιστό με σκόρδο και γαριδομακαρονάδα. Για γκουρμέ γεύσεις, στο «Katavoth rest area», στο Φανάρι Αργοστολίου. Στο Φισκάρδο, στο εστιατόριο της «Vasso’s», για κατσικάκι λαγωτό, σοφιγάδο, κρεατόπιτα, ρεβιθοσαλάτα, μπακαλιαρόπιτα, τυροπιτάκια κεφαλονίτικα και αμυγδαλόπιτα. Ακόμη, στη γνωστή ταβέρνα της «Tασίας»,

για θαλασσινά και παραδοσιακές γεύσεις. Στον δρόμο για το Φισκάρδο, στο «Rosie’s Kitchenbar - Café», για υπέροχες σαλάτες και νόστιμα πιάτα με βιολογικά βότανα που παράγονται στο κτήμα. Στην παραλία Τραπεζάκι, στο «Denis», για θαλασσινό σαγανάκι, παϊδάκια, πανσέτα μοσχαρίσια και εκλεκτή πικάνια. Στο λιμανάκι Πόρτο Αθέρας, στην ταβέρνα «Γιαλός», για ψάρια ψητά, γαρίδες, γαύρο μαρινάτο, σκουμπρί ψητό, τσίρο, αλλά και μπιφτέκι σπέσιαλ. Πάνω στην αμμουδιά του Πόρτο Αθέρας, στην ταβέρνα «Ο Δρόσος», για ολόφρεσκα θαλασσινά. Στα Βάτσα, στην ταβέρνα «Spiaggia», για πεταλοχόρταρο, αρμυρίχα, αλιάδα, αθούλια, κομιντόρια τηγανητά (ντομάτες τηγανητές), μπακαλιάρο σκορδαλιά. Λίγο πιο ψηλά, στο «Captain Nicolas», για κρεατόπιτα στο πήλινο, αστακομακαρονάδα και τηγανητές ντομάτες. Προτού φύγουμε από το νησί, θα αγοράσουμε μάντολες, μαντολάτα, παστέλια και παστοκύδωνο, που αποτελούν τα παραδοσιακά γλυκά προϊόντα της Κεφαλονιάς. Στην κουζίνα της Κεφαλονιάς | 75

Κεφαλονιά

Παραδοσιακή συνταγή Κεφαλονιάς

Κρεατόπιτα κεφαλονίτικη

Έ

να από τα χαρακτηριστικά φαγητά του νησιού είναι η κεφαλονίτικη κρεατόπιτα. Οι ντόπιες νοικοκυρές τη φτιάχνουν από τρία ξεχωριστά είδη κρέατος (χοιρινό, τράγιο και μοσχαρίσιο), ενώ στο Ληξούρι κάποιες μαγείρισσες βάζουν και δαμάσκηνα. Στην Κεφαλονιά φτιάχνουν επίσης εξαιρετική μπακαλιαρόπιτα από παστό μπακαλιάρο, σπέσιαλ αγκιναρόπιτα από τρυφερές καρδιές αγκινάρας, νόστιμες τυρόπιτες με ντόπια τυριά και χορτόπιτες σε πολλές παραλλαγές.

Υλικά: Για τη γέμιση: • 1 κιλό αρνί χεράκι • 1 μεγάλο ξερό κρεμμύδι • 3-4 σκελίδες σκόρδο • 2 ντομάτες ψιλοκομμένες • 1 ποτήρι κρασί λευκό • 4 δαφνόφυλλα • 1 κουταλιά της σούπας πελτές • 1 1/2 λίτρο νερό • 1 ποτήρι του κρασιού ελαιόλαδο • Α λάτι, πιπέρι • 1 ποτήρι του κρασιού ρύζι κίτρινο • ½ ματσάκι άνηθο ψιλοκομμένο Για το φύλλο: • 500 γρ. αλεύρι κίτρινο (σκληρό) • 1-2 κουταλιές της σούπας ελαιόλαδο • 300 γρ. νερό • Α λάτι, πιπέρι 76 | www.epathlo.gr

Π

λένουμε καλά το αρνάκι και το κόβουμε σε μικρά κομμάτια. Το βάζουμε στην κατσαρόλα με λίγο λάδι και το σοτάρουμε. Μόλις ροδίσει ελαφρά, το σβήνουμε με κρασί. Προσθέτουμε το ψιλοκομμένο κρεμμύδι, το σκόρδο, τα δαφνόφυλλα, αλάτι, πιπέρι, τον πελτέ και τις ντομάτες ψιλοκομμένες. Στο τέλος ρίχνουμε το νερό. Σκεπάζουμε την κατσαρόλα και αφήνουμε να βράσει έως ότου μαλακώσει το κρέας. Προσθέτουμε τον άνηθο και το ρύζι, και ανακατεύουμε καλά. H γέμιση θα είναι έτοιμη μόλις μαλακώσει το ρύζι. Ανοίγουμε το φύλλο και αφού λαδώσουμε τα πήλινα, απλώνουμε ένα φύλλο στο κάτω μέρος, βάζουμε τη γέμιση και σκεπάζουμε με μικρότερο σε μέγεθος φύλλο. Τοποθετούμε τα πήλινα στον φούρνο στους 180°C. Μόλις ροδίσει το φύλλο, οι κρεατόπιτες είναι έτοιμες για σερβίρισμα. Η συνταγή είναι από την ταβέρνα «Captain Nicolas» στα Βάτσα Ληξουρίου.

Η Ύδρα του Leonard Cohen Νίνα Κουλετάκη

«Όταν έχεις ζήσει στην Ύδρα, δεν μπορείς να ζήσεις πουθενά αλλού, ούτε καν στην Ύδρα» Leonard Cohen

Λ

ονδίνο, χειμώνας του 1959. Ένας νεαρός Kαναδός περιπλανιέται στο συννεφιασμένο και βροχερό Λονδίνο, βουτηγμένος στην κατάθλιψη. Είναι ποιητής και συγγραφέας, μουσικός και τραγουδοποιός. Ο χειμώνας της Ευρώπης μοιάζει να έχει αποστραγγίσει την έμπνευσή του και να τον έχει βυθίσει στην απελπισία. Τα βήματά του τον οδηγούν στο Hστ Εντ, μπροστά από το υποκατάστημα της Τραπέζης της Ελλάδος. «Εκεί», σκέφτεται, «στον ήλιο. Ίσως εκεί να βρίσκεται η λύση». Μετά από δύο εικοσιτετράωρα, βρίσκεται στην Αθήνα. Πρώτη του μέριμνα να ανέβει στον βράχο της Ακρόπολης.

78 | ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ

Τα βράδια συγκεντρώνονται στου Κάτσικα, ένα μικρό μπακάλικο στο λιμάνι. Η πεζούλα γύρω από το μοναχικό δέντρο γίνεται η σκηνή τους, κι ο Κάτσικας κουβαλά μεζέδες και ούζα.

Και μετά γραμμή για το λιμάνι του Πειραιά, για να επιβιβαστεί στο πλοίο της γραμμής της εποχής –ένα ατμόπλοιο που διένυε την απόσταση Πειραιάς-Ύδρα σε κάμποσες ώρες– και να φτάσει στο μικρό νησί του Αργοσαρωνικού. Ήδη από το 1957, όταν η Σοφία Λόρεν είχε φτάσει στην Ύδρα για τα γυρίσματα της ταινίας «Το παιδί και το δελφίνι», το νησί είχε τραβήξει την προσοχή διεθνούς φήμης καλλιτεχνών και προσωπικοτήτων, ανάμεσα στις οποίες βρίσκονταν η Μπριζίτ Μπαρντό και η Τζάκι Κέννεντι. Μια μικρή ομάδα διανοουμένων, συγγραφέων και καλλιτεχνών είχε ήδη εγκατασταθεί στην Ύδρα και δημιουργούσε. Ανάμεσά τους οι Αυστραλοί συγγραφείς Τζορτζ Τζόνσον και Τσάρμιαν Κλιφτ, ο Νορβηγός συνάδελφός τους Άξελ Τζένσεν, ο Άγγλος ζωγράφος Άντονι Κίνγκσμιλ. Ο νεαρός Καναδός, που δεν ήταν άλλος από τον Λέναρντ Κοέν, φιλοξενείται αρχικά στα σπίτια τους, μέχρι να κατασταλάξει μέσα του η απόφαση ότι η Ύδρα είναι ο τόπος στον οποίο θέλει να ζήσει το επόμενο διάστημα και να νοικιάσει το δικό του σπίτι, κοντά στο λιμάνι, για το οποίο πληρώνει 14 δολάρια τον μήνα. Ανάμεσα στους πρώτους που τον επισκέφτηκαν και που φιλοξενήθηκαν σ’ εκείνο το σπίτι ήταν και ο Άλεν Γκίνσμπεργκ. Η ιδιότυπη αυτή κοινότητα περνάει τα πρωινά της δημιουργώντας και τα βράΗ Ύδρα του Leonard Cohen | 79

δια συγκεντρώνεται στου Κάτσικα, ένα μικρό μπακάλικο στο λιμάνι, το οποίο έχει κάνει στέκι της και άτυπη λέσχη. Εκεί απαγγέλλουν τα ποιήματά τους, διαβάζουν τις ιστορίες τους, παίζουν τις μουσικές τους, τραγουδούν τα τραγούδια τους. Η πεζούλα γύρω από το μοναχικό δέντρο που βρίσκεται έξω από το μπακαλικάκι, γίνεται η σκηνή τους, και ο Κάτσικας κουβαλά μεζέδες και ούζα. Στο μικρό λιμάνι της Ύδρας, που την εποχή εκείνη είχε μόνο τέσσερα καφενεία κι ένα μπαρ, ο Κοέν θα βρει τον εαυτό του. Το ελληνικό νησί, για τα δεδομένα της Ευρώπης ξεχασμένο από τον χρόνο, με την ηλεκτροδότηση να περιορίζεται στην περιοχή του λιμανιού και τα σπίτια στον λόφο του να φωτίζονται τις νύχτες με λάμπες γκαζιού και πετρελαίου, θα γίνει το σκηνικό στο οποίο ο Κοέν θα εμπνευστεί και θα δημιουργήσει τα αριστουργήματά του, μέσα από την εθελούσια απομόνωσή του αφενός, αλλά και τη ζεστασιά και τη φιλοξενία των ντόπιων αφετέρου. Και τότε ακριβώς θα θελήσει να αποκτήσει μια μόνιμη εστία στο νησί. Θα αγοράσει για 1.500 δολάρια ένα σπίτι, το πρώτο που αγόρασε ποτέ στη ζωή του, λίγες μέρες μετά τα γενέθλια των 26 χρόνων του. Πρόκειται για το σπίτι ενός ψαρά με τρεις ορόφους, πέντε δωμάτια και ανεμπόδιστη θέα, σε μιαν ανηφοριά της Ύδρας, μισοκατεστραμμένο κι ετοιμόρροπο. Θα ξοδέψει χρόνο και χρήμα για να το συνεφέρει, σεβόμενος την αρχιτεκτονική και την οικιστική παράδοση του νησιού. Θα το επιπλώσει με όσα από τα έπιπλα του ψαρά ήταν σε καλή κατάσταση και θα συμπληρώσει τα υπόλοιπα με παραγγελίες σε τεχνίτες του τόπου. Εκεί θα ζήσει τα επόμενα οκτώ χρόνια της ζωής του, καθώς κι έναν από τους πιο μεγάλους του έρωτες. Το σπίτι αυτό βρίσκεται στην κατοχή του μέχρι σήμερα. Στο μεταξύ, η Ύδρα συνεχίζει να συγκεντρώνει πληθώρα διασημοτήτων. Το 1962, η Μελίνα Μερκούρη και ο Άντονι Πέρκινς καταφθάνουν για τα γυρίσματα της «Φαίδρας» και μετά και από αυτήν την ταινία, η κατάσταση ξεφεύγει. Ορδές διασήμων καταπλέουν στο μικρό νησί και οι ντόπιοι αρχίζουν να ασφυκτιούν. Για να εξυπηρετηθούν όλες αυτές οι προσωπικότητες, ο απλός και ήρεμος χαρακτήρας του τόπου αναγκαστικά μεταλλάσσεται. Ο Κοέν είναι έξαλλος. «Θα έπρεπε να τους απαγορεύεται να αποβιβάζονται σε τόσο γαλήνια λιμάνια», θα πει. Παρ’ όλα αυτά, όμως, είναι βαθιά ευτυχισμένος. Έχει γνωρίσει κι έχει ερωτευτεί την Μαριάν Ίλεν, πρώην σύζυγο του συγγραφέα Άξελ Γιάνσεν, που εγκαταλείφθηκε στην Ύδρα μαζί με τον μικρό της γιο, συνονόματο του πατέρα του, όταν 80 | www.epathlo.gr

εκείνος έφυγε με μιαν άλλη γυναίκα. Ο Λέναρντ, η Μαριάν και ο μικρός Άξελ θα ζήσουν στο σπίτι της Ύδρας για μια οκταετία, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Κοέν θα γράψει δύο βιβλία με ποιήματα, δύο μυθιστορήματα και πολλά τραγούδια, και θα θέσει τις βάσεις για την παγκόσμια αναγνώρισή του των επόμενων χρόνων. Όλα τα ωραία, όμως, κάποτε συναντούν το τέλος τους. Ο μεγάλος έρωτας του Λέναρντ και της Μαριάν θα δώσει τη θέση του σε μια βαθιά φιλία που κρατά μέχρι σήμερα, στην Ελλάδα θα έρθει η χούντα και ο Κοέν θα εγκαταλείψει την Ύδρα, αφενός εξαιτίας της ανελευθερίας και αφετέρου για να ανταποκριθεί στις διαρκώς αυξανόμενες υποχρεώσεις της διασημότητας που πλέον έχει γίνει. Το σπίτι στην Ύδρα, που γνώρισε συγκλονιστικές στιγμές έμπνευσης και δημιουργίας, όχι μόνο από τον Κοέν αλλά και από τους φίλους του καλλιτέχνες που τον επισκέπτονταν εκεί, όπως η Τζάνις Τζόπλιν και ο Μπομπ Ντίλαν, δεν έχει εγκαταλειφθεί στην τύχη του. Ανήκει στην οικογένεια και συντηρείται κανονικά. Πρόσφατα ο γιος του Λέναρντ, ο Άνταμ Κοέν, ακολουθώντας τα χνάρια του πατέρα του, το επισκέφθηκε και έζησε εκεί ένα διάστημα, για να ολοκληρώσει τον πρώτο προσωπικό του δίσκο στο νησί όπου, ως παιδί, περνούσε τα καλοκαίρια του. Οι Κοέν, η δημιουργικότητά τους και η Ύδρα συνδέονται με δεσμούς αγάπης κι αλληλεξάρτησης.

Η Ελλάδα είναι καλό μέρος για να κοιτάς το φεγγάρι, δεν είναι; Μπορείς και στο σεληνόφως να διαβάσεις/Και στην ταράτσα να διαβάσεις μπορείς/Μπορείς να δεις ένα πρόσωπο/όπως έμοιαζε σαν ήσουνα νέος/Το φως ήταν ωραίο τότε λάμπες πετρελαίου και κεριά κι αυτές οι φλογίτσες/που επέπλεαν στο φελλό πάνω στο ελαιόλαδο/ Όσα αγάπησα στην παλιά μου ζωή δεν τα ξεχνώ.

Leonard Cohen

…στάση ζωής!

Σ

τον Φίλυρο της Θεσσαλονίκης, οι στάσεις των αστικών λεωφορείων μεταμορφώνονται σε πρωτότυπους χώρους διαβάσματος! Ένα έπιπλο σε μορφή δένδρου φιλοξενεί δεκάδες βιβλία, ένα παγκάκι αναμονής για το λεωφορείο και πολλές θέσεις διάθεσης εφημερίδων και περιοδικών. Κατά την αναμονή του, ο επιβάτης ξεφυλλίζει ένα βιβλίο και, αν επιθυμεί, το παίρνει μαζί και όποτε τελειώσει, το επιστρέφει. «Καλό θα ήταν να επιστρέψει και ένα επιπλέον βιβλίο που έχει στη δική του βιβλιοθήκη, το έχει διαβάσει και του άρεσε η υπόθεση», δηλώνει ο κ. Ι. Καϊτεζίδης, δήμαρχος Πυλαίας-Χορτιάτη, που στόχο έχει να μετατρέψει τις παλιές πέτρινες στάσεις σε σύγχρονες βιβλιοθήκες. Μια πρωτότυπη πρωτοβουλία για τα ελληνικά δεδομένα, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο «Κίνηση Επικοινωνίας Πολιτών Φιλύρου». Μια παρόμοια προσπάθεια ανοιχτής δανειστικής βιβλιοθήκης ξεκίνησε πρόσφατα και στην Κίμωλο από τους «Κιμωλίστες», την εθελοντική ομάδα του νησιού, σε συνεργασία με τον Δήμο Κιμώλου. Βιβλία που αποτελούν δωρεά των κατοίκων του νησιού τοποθετούνται όμορφα μες στα σκιερά κυκλαδίτικα σοκάκια, ελεύθερα προς ανάγνωση. Με το σύνθημα «Take a Book, Leave a Book» οι ανοιχτές βιβλιοθήκες φαίνεται πως κερδίζουν έδαφος – και γιατί όχι, αφού προσφέρουν απλόχερα χρώμα, έμπνευση και ομορφιά αλλά και γνώση, μοίρασμα, εμπιστοσύνη συνεισφέροντας στην κοινωνική ανάπτυξη. Ένα μήνυμα ηχηρό, μια στάση ζωής που θα πρέπει να αποτελέσει παράδειγμα για όλους.

82 | ΜΙΑ ΣΤΑΣΗ ΕΔΩ



153 χρόνια παράδοση και ποιότητα στην γεύση Βασ. Κωνσταντίνου 20, Άργος – 212 00 Τηλ. 2751067322 • Fax. 2751068453 e-mail: info@mavrakis.gr

w w w. m av r a k i s . g r