Νίνα Κουλετάκη
Ο
Ιούλης στην Κούβα είναι ζεστός. Ζεστός και υγρός. Τη μέρα ποτάμια ιδρώτα κυλούν στο κορμί σου και τη νύχτα τροπικές καταιγίδες σε μουσκεύουν ως το κόκαλο. Οι πόλεις και τα χωριά ετοιμάζονται να υποδεχτούν την εποχή των τυφώνων και των τσουνάμι, που θα αρχίσει σε λίγο. Στα παράθυρα μπαίνουν ταινίες σε σχήμα Χ, για να συγκρατήσουν τα τζάμια που, σίγουρα, θα σπάσουν από τον δυνατό αέρα. Περπατώντας στα δρομάκια του Τρινιδάδ, στην κεντρική Κούβα, κάμποσους Ιούληδες πριν, έπιασα με την άκρη του ματιού μια μισοσκότεινη είσοδο. Μέσα, μια κούκλα, ντυμένη με κάτασπρο μεταξωτό φόρεμα, ήταν καθισμένη σε μια παλιακή ψάθινη καρέκλα. «Σαντερία», ψιθύρισα. Ναι, στεκόμουν μπροστά σε μια εκκλησία της Σαντερία, της τοπικής θρησκείας της Κούβας.
80 | ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ
Αναμνήσεις από την Κούβα
Η δίψα των ψυχών
Περίπου τα τρία τέταρτα των Κουβανών πιστεύουν σε κάποιο είδος αφροκουβανικής θρησκείας. Οι πιστοί της Ρέγλα δε Ότσα Ιφά, γνωστής ως Σαντερία, ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ακόμη και ο Φιντέλ υποτίθεται ότι πίστευε στη Σαντερία. Την έφεραν μαζί τους οι Αφρικανοί σκλάβοι και αυτή τους εξασφάλισε το πνευματικό καταφύγιο και τη δύναμη που χρειάζονταν όταν ξεριζώθηκαν από τις πατρίδες τους. Η Σαντερία τιμά τους προγόνους, αλλά δεν αποκλείει άλλες μορφές λατρείας, όπως τον καθολικισμό. Είναι πολυθεϊστική θρησκεία, της οποίας οι θεότητες ή ορίσα είναι θεοποιημένοι πρόγονοι. Οι Σαντέρο (πιστοί) τους επικαλούνται για να δώσουν λύσεις στα προβλήματα της καθημερινότητας. Κάθε ορίσα αντιστοιχεί σε έναν καθολικό άγιο και έχει το δικό του χρώμα. Οι σαντέρο ντύνουν κούκλες με τα χρώματα του ορίσα στον οποίο είναι αφιερωμένες. Η ντυμένη στα λευκά κούκλα, η οποία βρισκόταν στη μέση του δωματίου, ήταν αφιερωμένη στον Ομπαταλά, που συμβολίζει τη δημιουργία, την ειρήνη και την αρμονία. Το χρώμα του είναι, φυσικά, το λευκό. Πέρασα το σκοτεινό κατώφλι και βρέθηκα μέσα στην εκκλησία. Μία αίθουσα όλη κι όλη με μια πορτίτσα που οδηγούσε σε μια δροσερή αυλή. Εκεί καθόταν η Μπαμπαλουά, η ιέρεια, και κάπνιζε το πούρο της. Σηκώθηκε και ήρθε προς το μέρος μου. Την καλημέρισα και της ζήτησα την άδεια να μείνω και να βγάλω φωτογραφίες. Μου το επέτρεψε και ήταν πρόθυμη να απαντήσει σε όλες τις απορίες μου. Στην άκρη της εκκλησίας ήταν ο βωμός. Από τα χρώματα, το λευκό και το μπλε, υπέθεσα ότι η συγκεκριμένη εκκλησία ήταν αφιερωμένη στη Γεμαγιά, σύμβολο της θάλασσας και της μητρότητας. Η Μπαμπαλουά επιβεβαίωσε τη σκέψη μου. Με ρώτησε πώς ήξερα τόσα για τη Σαντερία και της εξήγησα τη μικρή μου διαστροφή: λόγω του αντικειμένου της συλλογής μου –κούκλες–, ενδιαφέρομαι για οτιδήποτε τις έχει ως στοιχείο, ακόμα και για θρησκείες. Η Σαντερία είναι μία από αυτές τις θρησκείες, η άλλη είναι εκείνη των Βουντού. Με ξενάγησε στη μικρή εκκλησία και ήταν πρόθυμη να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις μου. Μου εξήγησε πως τα πνεύματα των ορίσα έχουν ενσωματωθεί σε καθαγιασμένες πέτρες, οι οποίες φυλάσσονται μέσα σε πήλινα ή πορσελάνινα σκεύη. Κάθε σαντέρο έχει, συνήθως, πέντε τέτοια σκεύη, που ταξινομού-
