ΕΠΑΘΛΟ τεύχος 125

www.epathlo.gr

Ορεινή Αιγιάλεια Λύκαιο όρος Πύλη, Ελάτη, Περτούλι Πρόνοια Ναυπλίου Ο έρωτας στην αρχαιότητα Ελληνικό πρωινό 2020 - Ι ≈ 4,00 €

#

125

Καλιάνοι Κορινθίας 200 16, Κορινθία • Τηλέφωνο: +30 27470 22420 • Email: info@stymfalia-sa.gr

stymfalia-sa.gr

η ΙΚΤΕΟ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ Α.Ε. σας παρέχει Εγγυημένο Τεχνικό Έλεγχο για όλες τις κατηγορίες οχημάτων. Κλείστε Ραντεβού στο 27520 99400 & κερδίστε από τις ειδικές προσφορές

45€ ΙΧ, 50€ ΦΙΧ, 25€ ΜΟΤΟ, 10€ ΚΕΚ

1 ΚΤΕΟ

Νο

στον Ν. Αργολίδας

www.ikteoargolidos.com.gr

• Κατασκευάζουµε ηλιακούς Θερµοσίφωνες από το 1979 • Τα προϊόντα µας εξάγονται σε 57 χώρες • Πιστοποίηση κατά ISO 9001:2015 & Solar Keymark • Ροµποτική τεχνολογία Laser υψηλής απόδοσης

∆ΗΜΑΣ ΑΕΒΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΗΛΙΑΚΩΝ ΘΕΡΜΟΣΙΦΩΝΩΝ 2o χλµ Άργους - Ναυπλίου, Άργος 21200, Τηλ. 27510 29110 - 27510 20920, Fax 27510 62671

www.dimas-solar.gr • info@dimas-solar.gr

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου Αρχισυνταξία: Θάλεια Νουάρου Δημιουργικό-Layout: Γιάννης Σουλτανίδης www.positive.net.gr Διαφήμιση: Γεωργία Ντόκου Δημήτριος Σελλής www.airon.gr

36

Συντακτική ομάδα: Νίκος Γαλάνης, Αναστασία Γέωργα, Έλενα Κολλάτου, Νίνα Κουλετάκη, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Αλεξία Τούλιου, Δημοσθένης Τσαπάρας. Διορθώσεις κειμένων: Αλέκος Ξυλοπόδης

12

44

9 Αντί Επάθλου ●●●●●●●●●●●●●●●●● 10 Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός ●●●●●●● 12 Ορεινή Αιγιάλεια. Αληθινή σαν παραμύθι ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 24 Λύκαιο Όρος. Μετάβαση σε χρόνο αλλοτινό ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 34 Πύλη, Ελάτη, Περτούλι. Ένας καμβάς στα νότια της Πίνδου. ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 44 Πρόνοια Ναυπλίου. Συνοικία το όνειρο. ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 54 Ο έρωτας στην αρχαιότητα. Ξενάγηση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● ●●●● 66 ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ: Ελληνικό Πρωινό. Κάθε μέρα, κάθε πρωί. ●●●●●●●●● 74 ΣΥΝΤΑΓΕΣ: Ελιές με σταφίδες, μέλι, πορτοκάλι και σουσάμι / Κέικ Αλμυρό με γραβιέρα και σύκα ●●●●●● 76 ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ: Η Αθήνα της Μαρίκας. ●●●●●●●●●●●●●● 82 Μια στάση εδώ

Εξώφυλλο: Αφροδίτη, Θάλεια Νουάρου Αφροδίτη του Πραξιτέλη. Η θέα της ομορφιάς πρώτη φορά γυμνή. ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167 Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

6

Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Νίκος Γαλάνης, Σπήλιος Ζιδρόπουλος, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Λεωνίδας Τούμπανος, Αλεξία Τούλιου, Νίκος Υφαντής Επεξεργασία εικόνας: Γιάννης Πουλημένος Εκτύπωση: pressious Arvanitidis www.pressious.com

ΕΔΡΑ: Μιδέας 5, 21055, Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ.2752045095, 99700 Fax. 2752045096 e-mail: info@epathlo.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: 20,00 € Επιχειρήσεων Νομικών προσώπων Εξωτερικού: 50,00 € Ο.Τ.Α.: 65,00 € Εθνική Τράπεζα: 427 / 00523295 Πειραιώς: 5500018321433 Συνδρομές: Φρόσω Αγγελοπούλου, Γιώτα Μπούνου

ΠΑΡΑΔΟΣΗ & ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΓΕΥΣΗ

Welcome to Provio world!!! Το Provio είναι η νέα μεγάλη δύναμη στο χώρο του φρέσκου παγωτού στην Ελλάδα. Σε σύντομο χρονικό διάστημα κατάφερε να καθιερωθεί στην αγορά της Πελοποννήσου και πλέον αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς.Η φαντασία,τεχνογνωσία και το πάθος των ζαχαροπλαστών του Provio προσφέρουν εμπνευσμένες δημιουργίες που εξελίσσουν την γεύση του παγωτού και απογειώνουν τις αισθήσεις. Τα παγωτά παρασκευάζονται με φρέσκο πρόβειο γάλα ημέρας και φρέσκια κρέμα γάλακτος.

τηλ. 27520 99300 • fax. 27520 25822 email. info@foodprom.gr • www.provio.gr

© Tatiana Bolari/eurokinissi Θάλεια Νουάρου

Ε

ίναι από τις λίγες φορές που νιώθω ανήμπορη να γράψω οτιδήποτε αναφορικά με όλα αυτά τα τραγικά που συμβαίνουν γύρω μας. Σαν αυτή η άνοιξη να μ’ έχει καταπιεί. Θα έγραφα για πράγματα όμορφα, για ανθρώπους ζεστούς με θαλπωρή στην καρδιά και για τοπία όμοια με ζωγραφιστούς καμβάδες. Για βαδίσματα καρτερικά, γέφυρες που ενώνουν τον άνθρωπο με τη φύση και τον θεό. Για τόπους ευλογημένους, γεμάτους παραμύθια, μουσικές και χαρωπές φωνές, για μοναχικούς θεματοφύλακες της προσφοράς και της αγάπης. Για προσφυγικές γειτονιές και τόπους εργατών που σε περιβάλλουν σήμερα με στοργή και με γλέντια. Για τον έρωτα που καταλύει κάθε φόβο αποτελώντας γιατρικό για την ψυχή που κατοικεί στο πρόσκαιρο ετούτο σώμα − κι η θνητή φύση αποχτά μερίδιο στην αθανασία. Για το ωραίο που είναι αιώνιο, αν κανείς το μάθει από νωρίς. Μα κι ο κούκος είναι όμορφο πουλί αλλά την άνοιξη δεν τη φέρνει, θα πεις και θα ‘χεις δίκιο. Σαν ένα πετραδάκι να ‘χει κάτσει στο λαιμό της αδυνατώντας να αρθρώσει λόγο. Ανήμπορη και να αναπνεύσει ακόμη, αφήνεται να βουλιάζει στον φόβο, την ασχήμια, το μίσος. Οι παλιοί άνθρωποι, όταν τσούγκριζαν τα ποτήρια τους, εύχονταν μαζί με την υγεία και ειρήνη στον κόσμο. Εμείς φαίνεται το ξεχάσαμε. Κι επειδή «γλυκύς φαίνεται ο πόλεμος σ’ αυτούς που δεν τον ξέρουν», να θυμόμαστε πως η πολεμολαγνεία ανέκαθεν βόλευε αποκλειστικά τους πλούσιους και τους ισχυρούς. Όλους αυτούς που κινούν τα νήματα σ’ ένα ιδιόμορφο θέατρο σκιών με υποχείριο τον άνθρωπο. Τον άνθρωπο που παλεύει να εξουδετερώσει τα τέρατα που φώλιασαν μέσα του.

ΑΝΤΙ ΕΠΑΘΛΟΥ

9

© Αθηνά Πέρκα © Χριστίνα Μαραγκού

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΕΦΑΛΑΡΙΟΥ Μουσείο Νερού, Λαογραφίας και Φυσικής ιστορίας

ΑΙΘΙΟΨ

Ω

Φωτογραφικό λεύκωμα &

ς πρεσβευτής του νερού, ενός από τα πολυτιμότερα φυσικά αγαθά, το πλήρως ανακαινισμένο Μουσείο Νερού στο Κεφαλάρι επιτρέπει στο κοινό με έναν διασκεδαστικό τρόπο, να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα σε σχέση με το θεμελιώδες αυτό στοιχείο, το οποίο όλοι μας θεωρούμε δεδομένο. Μέσα από ζωντανές, διαδραστικές εμπειρίες παρουσιάζονται η χημεία και η σύσταση του νερού, ο κύκλος του στη φύση, οι ιδιότητες και οι πολλαπλές χρήσεις του στην παραγωγή και την καθημερινότητα, από τα παλιά χρόνια ως σήμερα. Παιχνίδια που εξετάζουν τις γνώσεις των επισκεπτών σε σχέση με το νερό, που χρησιμοποιούν το νερό ως κινητήρια δύναμη και ως μέσο παραγωγής μουσικής, σιντριβάνια και καταρράκτες που χορεύουν ακολουθώντας την κίνηση του σώματος, γίνονται τα μέσα για να ενδυναμωθεί η σχέση του ανθρώπου με τη φύση του νερού. Με τη συλλογή, την καταγραφή και την τεκμηρίωση των αντικειμένων του, το Λαογραφικό Μουσείο βοηθά παράλληλα τον επισκέπτη στην κατανόηση και τον ενστερνισμό του λαϊκού πολιτισμού της περιοχής. Το Μουσείο, που είναι ιδιωτική πρωτοβουλία, περιλαμβάνει και εκθέματα φυσικής ιστορίας, προβάλλοντας τις ιδιότητες και την χρήση τους σήμερα, ενώ διοργανώνει περιοδικές εκθέσεις, εκδηλώσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και σεμινάρια. Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού, απέναντι από τον ναό της Ζωοδόχου Πηγής. Η επίσκεψη και η ξενάγηση γίνεται έπειτα από τηλεφωνική συνεννόηση. Πληροφορίες στα τηλ.: 27510 86360 & 86366, 6944 562400, κ. Νικόλαος Χρήσιμος, email: info@kefalari.com.gr,

10

Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός

εργαστήρια της Μάρως Κουρή «

Σ

το Τούρμι μάς καλωσορίζουν οι γυναίκες Χάμερ, με τα μαλλιά πλεγμένα σε δαχτυλίδια με λάσπη και βούτυρο. Στις όχθες του Όμο μάς καλωσορίζει η φυλή Κάρο, ένα μείγμα βοσκών και ψαράδων. Γυναίκες της φυλής Ντέσενεχ αναδύονται σαν φιγούρες του Τζιακομέτι μέσα από τις χαμηλές καλύβες της ερήμου. Στο Εθνικό Πάρκο Μάγκο οι γυναίκες Μούρσι παραμορφώνουν τα αυτιά και το κάτω χείλος τους βάζοντας χειροποίητα, πήλινα πιάτα…»

«Tα βιωματικά εργαστήρια «Φωτογραφίζοντας με το Κλικ της καρδιάς» είναι η αφορμή για να έρθουμε κοντά στην ευαλωτότητα και στα άβολα κομμάτια μας. Μέσα από τη φωτογραφική διεργασία και μέσα από τις προκλήσεις του ταξιδιού κοιτάζουμε τον καθρέφτη μας…», αναφέρει η εμψυχώτρια των εργαστηρίων, Μάρω Κουρή. Το δίγλωσσο, φωτογραφικό λεύκωμα «Αιθίοψ - Ethiopian», το οποίο προέκυψε από τα βιωματικά εργαστήρια των ομάδων στις φυλές της κοιλάδας του ποταμού Όμο, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μετρονόμος. Το λεύκωμα μπορεί κανείς να προμηθευτεί από κεντρικά βιβλιοπωλεία ή να το παραγγείλει στο τηλ.: 6977296831. Βιβλιοθήκες, οι οποίες ενδιαφέρονται να λάβουν δωρεάν το λεύκωμα, μπορούν να επικοινωνούν στο email: maro_kouri@yahoo.com. Για τους επερχόμενους προορισμούς των φωτογραφικών εργαστηρίων στην άγνωστη Καππαδοκία και αλλού: https://marokouri.blogspot.com.

Ιδιόκτητοι αμπελώνες 400 στρεμμάτων, γύρω από το οινοποιείο. Σπάνιες γηγενείς ποικιλίες Κυδωνίτσα – Μαυρούδι. Οίνοι από βιολογική καλλιέργεια αμπελώνων. Πιστοποίηση ΔΗΩ. Επισκέψιμο οινοποιείο. Ξεναγήσεις – γευσιγνωσία. Εύκολη πρόσβαση επί της Ε.O. Σπάρτης – Γυθείου.

ΚΤΗΜΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΑΚΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ - ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ 17ο χλμ. ΕΘΝ. ΟΔΟΥ ΣΠΑΡΤΗΣ - ΓΥΘΕΙΟΥ Τηλ.: 27310 36555 Fax: 27310 36550, e-mail: info@estatetheodorakakos.gr

www.estatetheodorakakos.gr

11

Ορεινή Αιγιάλεια Αληθινή σαν παραμύθι

Αλεξία Τούλιου Νίκος Υφαντής, Αλεξία Τούλιου, Θάλεια Νουάρου, Σπήλιος Ζιδρόπουλος, Area Synest

12

Πρωινό ξύπνημα της λίμνης Τσιβλού.

13

Παραμυθένιο σκηνικό στο Area Synest. Θεματικό πάρκο Συνεβρού.

Οι παλιοί άνθρωποι, που ήταν σοφότεροι, επικαλούνταν συχνά στα χείλη τους τα πλάσματα της φύσης και μέσα από τις φλόγες μιας φουφούς ζωντάνευαν δράκους, ξωτικά, νεράιδες και φασαριόζες μάγισσες, που γέμιζαν τα σπιτικά μ' ελπίδα και χαρά, απαλύνοντας έτσι τις παιδικές φοβίες. Σήμερα ο άνθρωπος, κενός συνάμα θορυβώδης, τα εξόρισε όλα να κρύβονται βαθιά στη φύση, σε ποταμούς και δάση, βουνοκορφές και λίμνες, χωρίς όμως ποτέ να καταφέρει, να πάψουν να γοητεύουν όποιον ακόμη πιστεύει στην αξία του παραμυθιού. Ένα ταξίδι στο παραμύθι θα κάνουμε κι εμείς, στη μαγευτική ορεινή Αιγιάλεια, στα χωριά της Νωνάκριδος, εκεί που μια βιαστική μαγισσούλα έκθαμβη κι αυτή από την ομορφιά του τόπου, προσγειώθηκε αδέξια πάνω στο δέντρο, πριν προλάβει να μας προϋπαντήσει.

Τ

ο λευκό σκηνικό πίσω από τις μεγάλες τζαμαρίες του ξενοδοχείου μας είναι το απρόσμενα ευχάριστο καλωσόρισμά μας, εδώ στη Ζαρούχλα. Η κυρία Μαρία Οικονομοπούλου, ιδιοκτήτρια του Zarouchla Inn Hotel, με την ευγένεια και την αμεσότητα που την χαρακτηρίζει, μας κάνει να αισθανθούμε σαν στο σπίτι μας. Σ' έναν χώρο ζεστό κι εκλεπτυσμένο, γευόμαστε, με το χειροποίητο ποτό που μας τρατάρει, δυο τρεις κουβέντες για τον τόπο και νιώθουμε έτοιμοι να τον εξερευνήσουμε.

14

Ο επιβλητικός Χελμός.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Ορεινή Αιγιάλεια, Αληθινή σαν παραμύθι

15

●●

●

●●●

●

Η Παναγία η Καταφυγιώτισσα κρυμμένη στον βράχο. ●●

Ο πύργος της Ζαρούχλας. ●●●

Το χωριό Σόλος. ●●●●

Μεσημεριανή βόλτα στο δάσος της Ζαρούχλας. ●●●●●

Πίσω απ’τα νέφη οι θεοί ορκίζονται στον μυθικό Χελμό.

16

Ο υπόκωφος και αποφασιστικός ήχος της μπότας, που βυθίζεται στο χιόνι, δίνει τον ρυθμό για μία ακόμη βαθιά ανάσα καθαρού οξυγόνου. Το ξηρό κρύο παγώνει μεν το πρόσωπο, μ' έναν τρόπο όμως τόσο αναζωογονητικό που παραδόξως δεν αισθάνεσαι κρύο. Όσο το ανεπαίσθητο αεράκι ξεφορτώνει με χάρη απ' τα δέντρα τις ώριμες νιφάδες πάνω στα μαλλιά μας, εγώ χαζεύω ένα μικρό κομμάτι ουρανού παγιδευμένο στον κρύσταλλο ενός σταλακτίτη ν' αργολιώνει στην κάψα του χειμερινού ήλιου. Το ποταμάκι τρέχει σιμά σε μια βόλτα που κάθε κύτταρό μας αναγεννάται και πράγματι, μετά από πολύ καιρό νιώθουμε πάλι ζωντανοί και ευδιάθετοι. Η αγάπη των κατοίκων, το ιδανικό κλίμα αλλά και η τοποθεσία του χωριού συμβάλλουν τα μέγιστα στην τουριστική ανάπτυξη. Αξιοθέατα, όπως ο πύργος της Ζαρούχλας ή αλλιώς του Φιλικού και πρωτεργάτη της επανάστασης, Ασημάκη Φωτήλα, όπως επικράτησε να λέγεται μετά το 1821, με τις πολεμίστρες και τη ζεματίστρα αξιοποιήθηκε και λειτουργεί ως ξενώνας, ενώ γίνονται παράλληλα προσπάθειες αναστήλωσης και για τον πύργο της οικογένειας Χαραλάμπη. Το παλιό σχολείο χρησιμοποιείται ως πολιτιστικός χώρος, που φιλοξενεί μια μόνιμη έκθεση φωτογραφίας και ζωγραφικής με θέμα τις ομορφιές του τόπου. Ανηφορίζοντας, συναντάμε τη μεταβυζαντινή εκκλησιά της Αγίας Τριάδας. Στο εσωτερικό της φέρει μια σπάνια τοιχογραφία με τους αγγέλους, μόνο που εμείς δεν έχουμε την τύχη να δούμε, καθώς ανοίγει μόνο στην εορτή της. Ο ναός στηρίζεται σε υποστυλώματα, έτσι τον θαυμάζουμε

●●●●

από τον προαύλιο χώρο που δεν στερείται ομορφιάς. Πάνω στη μεγάλη ξύλινη κούνια υπάρχει μια ακόμη πύλη παραμυθιού. Ανεβαίνοντας κανείς γυρίζει τις σελίδες του και αντικρύζει εμπρός έναν τεράστιο στρατό ελάτων που με τα χαριτωμένα λευκά του κράνη συγχρονισμένα, νιώθει πως θέλει ν' ανέβει στον θεό. Μια κλεφτή ματιά στη δεύτερη σελίδα και η μακρινή εικόνα της χιονισμένης Ζαρούχλας θυμίζει ζαχαρωτά σπιτάκια σε βιτρίνα βιενέζικου ζαχαροπλαστείου τα Χριστούγεννα. Η αρμονία του φυσικού χώρου μαγεύει και δεν είναι τυχαίο που πλήθος κόσμου επιλέγει αυτό το προαύλιο για γάμους και βαφτίσεις. Η ώρα περνά και επιστρέφουμε στο χωριό. Κατά μήκος του πλακόστρωτου δρόμου παρατάσσονται και τα διάφορα ταβερνάκια. Μουσική και χαρωπές φωνές δραπετεύουν μαζί με τα πυκνά μυρωδάτα σύννεφα καπνού από ξύλο και κρέας, που προκαλούν τις ήδη παραδομένες αισθή-

●●●●●

σεις σου. Και τι καλύτερο από το να κλείνεις το γεύμα σου μ' ένα ζεστό ρόφημα ή ένα καλοφροντισμένο γλυκό στο ξύλινο Kαφέ Jazz bar «Στο ρέμα», δίπλα στα νερά της ρεματιάς. Κάποιοι τόποι δεν είναι τυχαίοι, είναι ευλογημένοι όπως η Ζαρούχλα, αφού μια βόλτα σε αυτή αποτελεί ψυχοθεραπεία και προσφέρει ευεξία, γιατί η φύση είναι ο καλύτερος γιατρός. Από το χωριό της Ζαρούχλας ο δρόμος συνεχίζει σε μια εκπληκτικής ομορφιάς διαδρομή, πάντα με τετρακίνηση ή ακόμη καλύτερα πεζοπορία, που οδηγεί στο δάσος Φενεού. Σόλος και Πριστέρα Ένα ακόμη χωριό, αστείρευτο σε φυσικούς θησαυρούς, που το προτιμά ο ίσκιος αλλά το αποζημιώνει η θέα, είναι ο Σόλος. Από τους πιο βόρειους οικισμούς, αποτελεί βασίλειο πανίδας και χλωρίδας. Ορχιδέες, μανιτάρια, χόρτα και βότανα ενισχύουν μια νεότερη μορφή εναλλακτικού τουρισμού. Η γη είναι τόσο απλόχερη, που λέγεται μάλιστα, πως κάποιοι ξένοι επιστήμονες ανακάλυψαν εδώ ένα από τα σπανιότερα βότανα στον κόσμο. Στον Σόλο ο περιπατητής θα περιπλανηθεί σε μονοπάτια εύκολα και δύσβατα. Ανταμοιβή στον κάματό του ένας κρυμμένος καταρράκτης ύψους 10 μέτρων, όαση δροσιάς τους καλοκαιρινούς μήνες. Ένα μέρος το ανακαλύπτεις με τις αισθήσεις σου. Τον Σόλο όμως τον γνωρίσαμε κυρίως μέσα από την καρδιά του κυρίου Γιώργου

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Ορεινή Αιγιάλεια, Αληθινή σαν παραμύθι

17

●

Ζιδρόπουλου που μαζί με τον γιο του Σπήλιο είναι οι ιδιοκτήτες της ταβέρνας «Νηρηίδες». Ο κύριος Γιώργος, θεματοφύλακας ενός χωριού που τον χειμώνα νυχτώνει έρημο, επιβάλλεται νωχελικά μ' έναν μονόλογο σοφίας, καθώς το πορφυρό της σόμπας φωτίζει το πρόσωπό του σ' ένα ατμοσφαιρικό περιβάλλον που τυλίγεται από μια… εσάνς τζαζ μουσικής. «Μέχρι και τα πουλιά έφυγαν... όμως εμείς εδώ − πάντα εδώ − να ευχαριστήσουμε και τον έναν επισκέπτη που θα τύχει να περάσει. Γιατί αν δεν φας καλά, θα φύγεις και δεν θα ξανάρθεις. Δεν ξέρουμε πολλά, ξέρουμε όμως από κρέας, τυρί και λάδι…». Και μετά σιωπή και όλη η ομορφιά που κρύβει μέσα της ν' αποτυπώνεται σ' ένα τοπίο απρόσκοπτο, ν' αποκαλύπτεται σταδιακά απ’ τη σελήνη του Γενάρη, που σαν αυγουστιάτικος ήλιος ανατέλλει πίσω απ' τη χιονισμένη βουνοκορφή. Τέτοιες ώρες είναι αμαρτία να ζητάς παραπάνω ευτυχία, όταν η στιγμή ρέει από ρουμπινένιο κρασί και πλημμυρίζει γεύση μεστή από τα μανιτάρια του Σπήλιου και το κοκκινιστό της κυρίας Χριστίνας. Και ξέρεις πως οι γεύσεις αυτές απευθύνονται σε απαιτήσεις άλλου επιπέδου, σχεδόν θεϊκού, αφού εδώ κοντά κατοικούν οι Νηρηίδες και οι Θεοί παρέα με τον Ήλιο μαζεύονται στην Στύγα να δώσουν όρκο βαρύ, που αν 18

ποτέ πατήσουν, σε λήθαργο βαθύ θα πέσουν 10 χρόνια… Πράγματι, από το χωριό Περιστέρα το μονοπάτι, δύσκολο πολύ, οδηγεί αυτούς που γνωρίζουν από αναρρίχηση στα μυθικά ύδατα της Στυγός, τις πηγές δηλαδή του ποταμού Κράθη, στα 2.100μ. Δηλητηριώδη κι αθάνατα έλεγαν πως είναι και καταλήγουν να τρέχουν στον Άδη. Εκεί η Θέτις βούτηξε τον γιο της Αχιλλέα μα – κρίμα − άφησε τρωτό σημείο του την φτέρνα. Στα ίδια δύσκολα βουνά διαδραματίστηκε και η ελληνική εκδοχή του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας δηλαδή του Τάσου και της Γκόλφως με τον ερωτά τους να στιγματίζει την παράδοση. Από την Περιστέρα ο δρόμος συνεχίζει για το χιονοδρομικό του Χελμού, στην κορφή του οποίου βρίσκεται και το εντυπωσιακό αστεροσκοπείο Αρίσταρχος. Ο πάγος δεν μας επέτρεψε μεγάλη βόλτα στον Σόλο, ωστόσο καταφέραμε να δούμε κάποια απ' τα στολίδια του. Την εντυπωσιακή βρύση στην είσοδο του χωριού, τη βυζαντινή εκκλησιά του Αγίου Γεωργίου, που λέγεται ότι χτίστηκε από αυγό και κεραμίδι, αλλά και τον αγέρωχο Πύργο του οπλαρχηγού Νικολάου Σολιώτη.

Αγρίδι και Βαλιμή Συνεχίζοντας την εκδρομή ξαποστάσαμε στον υπερφυσικό ίσκιο του μεγάλου πλάτανου του χωριού Αγία Βαρβάρα και χαιρετήσαμε το μικρό και τακτοποιημένο Βουνάκι. Στο δοξασμένο Αγρίδι, εκεί που πρωτοακούστηκαν οι πιστολιές για τη λευτεριά, η ιστορία τιμάται κάθε άνοιξη με θεατρικά και δρώμενα. Η Παναγία των Καταφυγίων, μια σωστή αετοφωλιά στον βράχο, δεν απέχει πάνω από 1χλμ από το Αγρίδι. Λένε πώς κάποτε, όταν ο Κολοκοτρώνης ερωτεύτηκε μια μοναχή, φρόντισε να προστατεύσει σε τρύπες του βράχου οχτώ οικογένειες... Μ' ένα ζουμερό λαχταριστό γαλακτομπούρεκο η κυρία Νία Χριστοπούλου, πρόεδρος του συλλόγου, μας υποδέχεται στο χωριό Βαλιμή, που σήμερα κόβει τη βασιλόπιτά του. Η Βαλιμή, Νύμφη σωστή, όχι μόνο

●●

●●●

«Μέχρι και τα πουλιά έφυγαν... όμως εμείς εδώ να ευχαριστήσουμε και τον έναν επισκέπτη που θα τύχει να περάσει. Γιατί αν δεν φας καλά, θα φύγεις και δεν θα ξανάρθεις. Δεν ξέρουμε πολλά, ξέρουμε όμως από κρέας, τυρί και λάδι…».

●●●●

● Είσοδος στο όνειρο. Θεματικό πάρκο Συνεβρού. ●● Ο κ. Σπήλιος Ζιδρόπουλος συλλέκτης

και λάτρης των μανιταριών. ●●● Οι θησαυροί της σύγχρονης γαστρονομίας. ●●●● Παιχνίδια της φύσης.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Ορεινή Αιγιάλεια, Αληθινή σαν παραμύθι

19

στο όνομα μα και στη χάρη, ο χειμώνας ερωτευμένος μαζί της την γδύνει κυριολεκτικά, αφήνοντας μια ανεπανάληπτη θέα να πλανέψει τον επισκέπτη σαν βρεθεί κάτω από την εκκλησιά της Παναγιάς στην πλατεία του χωριού. Τυχερός όποιος βρεθεί στη γιορτή της το καλοκαίρι, γιατί εκεί τα κεράσματα δίνουν και παίρνουν. Ένα σχολείο που αντιστέκεται στον χρόνο κρύβεται σε μια κατηφόρα του χωριού, εγωιστικά να απολαμβάνει το όμορφο τοπίο. Πλησιάζοντας θυμάμαι περασμένες εποχές κάπως κινηματογραφικές, αφού νιώθω πως όλο και κάποια χρυσομαλλούσα δασκάλα θα μας γνέψει πονηρά απ' το παραθύρι να μπούμε για μάθημα. Τον τελευταίο καιρό το κτίριο εξυπηρετεί τις ανάγκες του συλλόγου. Θεματικό Πάρκο Συνεβρού Κάποιοι προέρχονται από μια πάστα ανθρώπων που αγαπούν τη ζωή. Που αγαπούν να την ανακαλύπτουν στην πιο αγνή της μορφή, στην απλότητα και την σημασία της επιβίωσης αλλά και στην ομορφιά της πολυτέλειας που προσφέρει η ανθρώπινη επέμβαση. Ο κύριος Ματίκ Μανικιάν, με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και στα πλάσματά του, έφτιαξε ένα καταφύγιο να προστατεύει το παραμύθι, που οι άνθρωποι των πόλεων αρνήθηκαν. Το καταφύγιο δεν είναι άλλο από το θεματικό πάρκο στο Συνεβρό Αιγιαλείας και φέρει το όνομα Αrea Synest. Το nest που στα ελληνικά σημαίνει φωλιά συμπυκνώνει τη φιλοσοφία αυτής της δημιουργίας. Φτιάχνοντας μεγάλες επίγειες φωλιές ο άνθρωπος δύναται να οικειοποιηθεί το περιβάλλον των πουλιών, να ταυτιστεί με αυτά και μέσα από ένα περιβάλλον θαλπωρής να εναρμονιστεί ευθέως με το πρωταρχικό του σπίτι, που δεν είναι άλλο από τη φύση. Το πάρκο εκτείνεται σε μεγάλη απόσταση, όμως οι συχνές πινακίδες κάνουν τη βόλτα παιχνιδάκι. Οι εκπλήξεις πολλές. Η αρμένικη εκκλησία επιβάλλεται στο πλακόστρωτο μονοπάτι. Πιο πέρα το κοτοχωριό, το κουνελοχωριό, ο περιστερώνας, η λίμνη με τα νούφαρα και ο παραδοσιακός καφενές. Η τέρψη ολοκληρώνεται με παραδοσιακές λιχουδιές αρμένικης και ελληνικής κουζίνας. Το πάρκο ενδείκνυται για κάθε ηλικία και εγγυάται τη διασκέδαση. Εξάλλου το παραμύθι είναι δικαίωμα όλων. Τσιβλού Από τα παραμύθια βέβαια εγώ προτιμώ τα πιο σκοτεινά, εκείνα που διαδραματίζονται κοντά σε κάποια λίμνη, για να μπορεί ο ήρωας να ρίξει μέσα της χίλια μυστικά και άλλα τόσα πάθη, που κανείς ποτέ δεν θα μάθει. Αξημέρωματα λοιπόν βρίσκομαι σ' ένα υδάτινο δημιούργημα μιας αλλοτινής καταστροφής, τη λίμνη Τσιβλού, μία από τις πιο εντυπωσιακές της χώρας. Την άνοιξη του 1913 η οργή της φύσης γκρέμισε για πάντα το χωριό Συλίβαινα, χωρίς όμως να πάρει ανθρώπινη ζωή. Τις πέτρες και το χώμα σκέπασαν για πάντα τα νερά του Κράθη τόσο, μέχρι να πάψουν μονομιάς σε ένα ασάλευτο σεντόνι, εκεί στο βάθος της κοιλάδας που άνεμος ποτέ του δεν φυσά, μην τύχει και ταράξει τις μισοσβησμένες μνήμες… Γύρω μου τα ψηλά βουνά δεν επιτρέπουν το δυνατό πρώτο φως του ήλιου. Μπορώ λίγο ακόμη ν' ονειρευτώ στην αχλή, που αιωρείται πάνω απ' το σκοτεινό νερό, πως είναι ψυχές που κλαίνε για κάθαρση, για λύτρωση. Δεν βλέπω, νιώθω... όμως το φως είναι ανελέητο και αλλάζει σελίδα στο παραμύθι, καμαρώνοντας για τις ιλουστρασιόν εικόνες του. Ένα μέρος σμαράγδι από το γεμάτο έλατα κεντημένο βουνό και λίγο ζαφείρι για συμπλήρωμα απ' τον γαλανό ουρανό βάφουν στα χρώματα του παγωνιού τη λίμνη. Ο παράδεισος κάνει επίδειξη στη γη με τις λάμψεις του ήλιου να χοροπηδούν στο νερό. Για δες ένας σωστός καθρέφτης και σκύβω για να δω. Ξεχωρίζω ένα ένα τα χαρακτηριστικά μου. Μικρό το κακό, επιφανειακό, ευτυχώς η εσωτερικότητα ασφαλής, αόρατη. Να γι' αυτό τις σέβομαι τις λίμνες, γιατί λιμνάζουν, δεν πληγώνουν. Θελκτική πάντα σε καλεί κοντά της όμως με κάθε βόλτα που φέρνει το κουπί είναι πάντα πιθανή μια νέα αποκάλυψη και οι επαναστάσεις δεν είναι για άλλους. Σε λίγο θα μαζευτούν εδώ πολλοί, μαζί με αυτούς θα αλλάξει και η εποχή. Θα έρθει η εποχή που οι επαναστάσεις θα αγαπούν πιο πολύ να υπάρχουν και − πώς αλλιώς − αφού η άνοιξη είναι από μόνη της μια ολοκληρωτική επανάσταση.

20

info's Ευχαριστούμε θερμά την πρόεδρο του ΔΗΚΕΠΑ, δημοτική σύμβουλο κ. Μαρία Τσουκαλά, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Βαλιμής «Ο Καύκαρης» και όλους όσους συνέβαλλαν στην πραγματοποίηση του ρεπορτάζ: Για τη φιλοξενία ευχαριστούμε το Zarouchla Inn Mountain Hotel. Ένα νέο ξενοδοχειακό συγκρότημα ανάμεσα στις ομορφιές της ορεινής Ακράτας και τα γειτονικά Καλάβρυτα. Άνετοι χώροι, φιλόξενο περιβάλλον και μπουφές με σπιτικό πρωινό στο κέντρο του όμορφου χωριού. Δίπλα στο δάσος και τα μονοπάτια του ποταμού Κράθη είναι ιδανικό για μια απολαυστική διαμονή. Τηλ.: 69444143943, email: inn1033@yahoo.com. Τον Σπήλιο Ζιδρόπουλο και το εστιατόριό του «Νηρηίδες» στον Σόλο. Ένα αληθινό διαμάντι στη μέση του πουθενά είναι από μόνο του λόγος να επισκεφθείς την περιοχή. Διακοσμημένο μοναδικά, με χρώμα και ξυλόγλυπτα αντικείμενα και τζαμαρία με θέα τις κορυφές του Χελμού. Τη ζεστή του ατμόσφαιρα συμπληρώνουν οι ψαγμένες μουσικές, το τζάκι και φυσικά οι ανεπιτήδευτα φιλικοί ιδιοκτήτες που γίνονται φίλοι σου. Σπιτικά φαγητά από ντόπια υλικά εποχής, μαγειρεμένα με μοναδική μαεστρία και αγάπη. Εξαιρετικό το ριζότο μανιταριών από άγρια πορτσίνι μαζεμένα από το βουνό, το αγριογούρουνο, το φρικασέ με άγρια χόρτα, το χοιρινό με κολοκύθια, η προβατίνα τους. Ρωτήστε και τους ντόπιους! Τηλ.: 26960 33991.

Λίγο μπλε και λίγο πράσινο για να φτιάξω τον παράδεισο. Λίμνη Τσιβλού.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Ορεινή Αιγιάλεια, Αληθινή σαν παραμύθι

To Θεματικό Πάρκο τέχνης Area Synest απευθύνεται σε όλη την οικογένεια και είναι ανοιχτό κάθε Σαββατοκύριακο, επίσημες αργίες και εορτές, και την περίοδο του Πάσχα καθημερινά. Το απαράμιλλης αισθητικής Home Hotel, που βρίσκεται στον φιλόξενο και παραμυθένιο χώρο του μέσα στη φύση, προσφέρει δυνατότητα πολυτελούς διαμονής. Περισσότερες πληροφορίες: τηλ. 69800 85090, www.areasynset.gr

21

ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΗ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ α EL 1600002

Η Εταιρεία Ιδρύθηκε από την οικογένεια Κοντονή το 1983. Με την πολυετή εµπειρία της οικογένειας Κοντονή στον κλάδο παραγωγής και εµπορίας ζωοτροφών, κατόρθωσε να δηµιουργήσει ένα Σύγχρονο Εργοστάσιο Παραγωγής Πλήρων Μιγµάτων (Συνθέτων) Ζωοτροφών, για όλα σχεδόν τα είδη ζώων και για κάθε είδος εκτροφής: Επαγγελµατική, Ερασιτεχνική και Οικόσιτo Η εταιρεία εισήλθε δυναµικότατα και στον τοµέα παραγωγής ειδικών πλήρων µιγµάτων για τη διατροφή αλόγων και εισπράττει την ικανοποίηση της αγοράς. Παράλληλα έχει αναπτύξει συνεργασία µε οίκους του εξωτερικού για Εισαγωγή και Εµπορία Πρώτων Υλών Ζωοτροφών (Καλαµπόκι - Σόγια Βρώµη - Κριθάρι - Τριφύλλι) και Ειδικών Προϊόντων ∆ιατροφής των Ζώων (Γάλατα σε σκόνη - Ισορροπιστές - Τροφές για ζώα συντροφιάς, σκύλους και γάτες, σε Ξηρά µορφή ή Κονσέρβες).

•

•

•

Στις ιδιόκτητες εγκαταστάσεις της έχει:

- Σύγχρονο εργοστάσιο µε τελευταίας τεχνολογίας µηχανολογικό εξοπλισµό παραγωγής µιγµάτων ζωοτροφών σε: αλεύρι (mash) κόκκους (pellets) τρίµµατα (crumbles) νιφάδες (flakes) - Συγκροτήµατα αποθηκευτικών χώρων (silos) για την ασφαλή αποθήκευση Πρώτων Υλών (δηµητριακών καρπών), χωρητικότητας 15.000 τόννων.

- Οριζόντια αποθήκη για την αποθήκευση - παράδοση χύδην προϊόντων, εµβαδού 1.000 τ.µ.

- Οριζόντια αποθήκη για την αποθήκευση Ετοίµων Προϊόντων σε σάκκους, εµβαδού 1.500 τ.µ.

••

••

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΜΕ ΦΥΤΙΚEΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ, ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ - ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ Η ΦΥΡΚΟ παράγει Πλήρη Μίγµατα (Συνθέτων) Ζωοτροφών, για: Πτηνοτροφία (αυγοπαραγωγής, πάχυνσης) Άλλα Πτηνά (Περιστέρια, Φασιανοί, Πέρδικες, Ορτύκια, Γαλοπούλες, Στρουθοκάµηλοι) για αναπαραγωγή και πάχυνση Koνικλοτροφία (αναπαραγωγής, πάχυνσης)

•• •

•• ••

Χοιροτροφία Αιγοπροβατοτροφία (γαλακτοπαραγωγής, πάχυνσης) Βοοτροφία (γαλακτοπαραγωγής, πάχυνσης) Άλογα

∆ΙΑΘΕΤΕΙ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ: Αραβόσιτο, Κριθάρι, Βρώµη, Σιτάρι, Σογιάλευρο, Τριφύλλι (χύδην ή συσκευασµένες) ΠΡΟΜΙΓΜΑΤΑ - ΙΣΟΡΡΟΠΙΣΤΕΣ ΟΛΛΑΝ∆ΙΑΣ πτηνοτροφίας χοιροτροφίας µηρυκαστικών TΡΟΦΕΣ ΓΙΑ ΖΩΑ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑΣ, ΣΚΥΛΟΥΣ & ΓΑΤΕΣ: Ιταλίας, Ολλανδίας, σε: ξηρά µορφή και κονσέρβες ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΑ ΓΑΛΑΤΑ σε σκόνη Ολλανδίας, για: χοιρινά αρνιά - κατσίκια µοσχάρια

• • •

•

• •

•

•

ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΤΗΣ Η ΦΥΡΚΟ ΕΦΑΡΜΟΖΕΙ ΑΥΣΤΗΡΟ ΠΟΙΟΤΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ:

Ε∆ΡΑ - ΕΡΓΟΣΤΑΣΤΙΟ 80ο χιλ/τρο Εθνικής Οδού Αθηνών - Κορίνθου (Ισθµός Κορίνθου) Τηλ.: 27410-20875 & 26246 Fax: 27410-72064 e-mail: fyrko@otenet.gr ιστοσελίδα: www.fyrko.gr YΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΒΑΦΗ 2 & ΒΙΖΥΗΝΟΥ Άγιος Ιωάννης Ρέντη Τηλ.: 210-42 50 001-2 Fax: 210-42 50 004 e-mail: info@fyrko.gr ιστοσελίδα: www.fyrko.gr

• •

Εργαστηριακοί έλεγχοι για την πιστοποίηση µη ύπαρξης αφλατοξινών, βαρέων µετάλλων, φυτοφαρµάκων κλπ. Αυστηρές προδιαγραφές στην Προµήθεια των Πρώτων Υλών

ΕΠΕΝ∆ΥΣΕΙΣ - ΒΗΜΑΤΑ ΠΡΟΟ∆ΟΥ

•• •

Έλεγχος τήρησης των προδιαγραφών Ύπαρξη εξοπλισµού ελέγχου της παραγωγικής διαδικασίας Ύπαρξη οργάνων ελέγχου των παραχθέντων αποθηκευµένων προϊόντων

Η ΦΥΡΚΟ µε τις επενδύσεις στις οποίες προχώρησε διαχρονικά, µέχρι και την τελευταία του 2017-2018 που υλοποίησε Επενδυτικό Σχέδιο συνολικής δαπάνης περίπου € 2εκ., µε ίδια κεφάλαια αλλά και σηµαντική χρηµατοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κατόρθωσε να διαθέτει σήµερα το πλέον Καινοτόµο, Ολοκληρωµένο και Αυτοµατοποιηµένο σύστηµα και συγκρότηµα παραγωγής ζωοτροφών στον Ελλαδικό χώρο, Μειωµένων Ενεργειακών Αναγκών - Φιλικότερο προς το Περιβάλλον και Πιστοποιηµένο από την ∆ιεθνούς Κύρους LLOYD’S σύµφωνα µε τα Παγκόσµια Πρότυπα BS EN ISO 22000:2005 µε αριθµό έγκρισης ISO 22000 - 00010975 και έλαβε το δικαίωµα χρήσης του σήµατος. Έτσι συνεχίζουµε να διασφαλίζουµε, τον απαράβατο κανόνα και στόχο µας, που σηµαίνει την παραγωγή µιγµάτων ζωοτροφών εγγυηµένης: Ποιότητας, Απόδοσης και Υγιεινής, από Πιστοποιηµένες Πρώτες Ύλες τόσο από Ελληνικά, όσο και ∆ιεθνή Εργαστήρια, προστατεύοντας την ∆ηµόσια Υγεία και τον Έλληνα Καταναλωτή Ζωοκοµικών Προϊόντων, προσφέροντας στους Έλληνες παραγωγούς Πτηνο-Κτηνοτρόφους, ότι καλλίτερο και υγιεινότερο µπορούν να ταΐσουν τα ζώα τους. ΕΓΚΡΙΣΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΗ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ «α ΕL 1500002» Η ΦΥΡΚΟ είναι από τις πρώτες εταιρείες παραγωγής ζωοτροφών στην Περιφέρεια Πελοποννήσου και στην Ελλάδα που έλαβε επίσηµη έγκριση παρασκευαστή, µετά τους ενδελεχείς ελέγχους του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίµων καθώς και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που απεδείκνυαν ότι η εταιρεία πληρεί τις προϋποθέσεις εξασφάλισης Ποιότητας & Υγιεινής που προβλέπονται από την Εθνική και Κοινοτική Νοµοθεσία, και συνεχίζει να ελέγχεται από τα αρµόδια όργανα.

ΓΙΑ ΟΛΟ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

Λύκαιο Όρος Μετάβαση σε χρόνο αλλοτινό

Ο μόνος τρόπος για να γνωρίσεις έναν τόπο είναι περπατώντας τον, και εδώ, στη γη που γεννήθηκε ο Πάνας, η πεζοπορία μοιάζει μονόδρομος. Ο κατσικοπόδαρος γιός του Ερμή, σύμβολο της βουκολικής ζωής, προστάτης γεωργών, βοσκών, κτηνοτρόφων, αλλά και έμβλημα μοναχικότητας, καθώς εγκαταλείφθηκε από τη μητέρα του αμέσως μόλις γεννήθηκε, αποτελεί τον Θεό που γεφυρώνει τον άνθρωπο με τη φύση. Βάδισμα καρτερικό και σταθερό στον καθαρό αέρα, στους ήχους και τα αρώματα είναι ο μόνος τρόπος να ξυπνήσεις τις αισθήσεις σου και να επανασυνδεθείς με τη φύση και τον εαυτό. Λεωνίδας Τούμπανος, Έλενα Κολλάτου

Η

διώρυγα της Κορίνθου αποτελεί το ορόσημο που χωρίζει την Πελοπόννησο από την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα. Τα Ίσθμια λειτουργούν στο μυαλό μου σαν πέρασμα. Διασχίζοντας με το αμάξι τη γέφυρα, πάντα ανασηκώνομαι ελαφρά στο κάθισμα, για να μπορέσω να δω έστω και στιγμιαία τη θάλασσα και να έχω έτσι και το οπτικό ερέθισμα, ότι εισέρχομαι σε τόπο διαφορετικό. Ο καινούργιος αυτοκινητόδρομος με τις απανωτές σήραγγες ενισχύει την αίσθηση του περάσματος, της μετάβασης σε χρόνο αλλοτινό. Όταν πλέον, μετά τη Μεγαλόπολη, εγκαταλείπουμε την εθνική οδό και αρχίζουμε να ανηφορίζουμε τα βουνά, αφήνομαι στην απόλαυση του τοπίου...

24

Ο Ορειβατικός Σύλλογος Λουτρακίου στο μονοπάτι για την Αμπελιώνα.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ / Λύκαιο Όρος, Μετάβαση σε χρόνο αλλοτινό

25

●●

Apollo Trails και Αμπελιώνα Μεσσηνίας

●

Με υψόμετρο στα 1400μ., το Λύκαιο Όρος, ο Αρκαδικός Όλυμπος ή Ιερή Κορυφή ήταν το ιερό βουνό των αρχαίων Αρκάδων. ● Σε πολύ μικρή απόσταση από την Αμπελιώνα βρίσκεται

ένα πυκνό δάσος από αιωνόβιες καστανιές, από τα μεγαλύτερα και παλαιότερα της Πελοποννήσου. ●● Το μονοπάτια διασχίζουν ενδιαφέρουσες εναλλαγές τοπίου

και πολλά μικρά εκκλησάκια. ●●● Η Αμπελιώνα είναι ένα γραφικό χωριό, που κουβαλάει τους ήχους και τα αρώματα μιας άλλης εποχής. ●●●● Η επιβλητική θέα από το Λύκαιο Όρος.

26

Η Αρκαδία είναι ένας τόπος ειδυλλιακός, αγνός, αγροτικός, ορεινός, περιστοιχισμένος από βουνά, μακριά από τη θάλασσα. Εδώ οι άνθρωποι κατοικούν συνεχόμενα από αρχαιοτάτων χρόνων. Η παρουσία τους είναι εμφανής καθώς ο μόχθος της επιβίωσής τους έχει διαμορφώσει τη γη και το τοπίο. Ο οικισμός της Αμπελιώνας στα σύνορα Αρκαδίας, Ηλείας και Μεσσηνίας (στην αρχαιότητα η Αρκαδία είχε διαφορετικά όρια από τα σημερινά) θα είναι το ορμητήριό μας για την εξερεύνηση του ολοκαίνουριου δικτύου μονοπατιών «Apollo Trails», που μετρά συνολικά 90χλμ. και πήρε το όνομά του από τον «Παρθενώνα της Πελοποννήσου», τον Ναό του Απόλλωνα στις Βάσσες. Η Αμπελιώνα είναι ένα παραδοσιακό ορεινό χωρίο, χτισμένο σε καταπράσινο δάσος από καστανιές και αναρίθμητες φυσικές πηγές, λιθόστρωτα καλντερίμια και πετρόχτιστα σπίτια. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει η Τρανή Βρύση που τρέχει όλο τον χρόνο δροσερό νερό, ποτίζει τα κηπευτικά και τις καλλιέργειες, ενώ αποτελεί την κύρια πηγή τροφοδότησης του τοπικού δικτύου ύδρευσης. Λίγα μέτρα από την πλατεία και σε απόλυτη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον βρίσκεται το ειδυλλιακό συγκρότημα Abeliona Retreat του Σπύρου Αγγελόπουλου. Είναι ο μοναδικός ξενώνας στο χωριό, ένας ζεστός

●●●

και φιλόξενος χώρος που προσφέρεται για ξεκούραση τόσο του σώματος όσο και του πνεύματος, αφού εδώ μέσα από θεραπευτικές δραστηριότητες μπορεί κανείς να έρθει σε επαφή με τον εαυτό του. Η Αμπελιώνα έχει μονοψήφιο αριθμό μόνιμων κατοίκων, η πλειοψηφία των οποίων ανήκει στην τρίτη ηλικία. Χωρίς το όραμα του Σπύρου και του πατέρα του, Νίκου Αγγελόπουλου, που με προσωπική δαπάνη αναγέννησε το χωριό, βάζοντάς το στον ταξιδιωτικό χάρτη, αυτό θα είχε πιθανότατα την τύχη των υπόλοιπων ορεινών οικισμών της ελληνικής υπαίθρου, που ερήμωσαν με την πάροδο του χρόνου. Σε μια προσπάθεια ενδυνάμωσης της τοπικής κοινωνίας και ανάδειξης του θησαυρού της φυσικής και πολιτιστικής ομορφιάς του τόπου, αναστήλωσε όλο το χωριό φροντίζοντας την πλατεία, τα πεζοδρόμια, φτιάχνοντας τον πρώτο ξενώνα, τις «Εποχές», και το καφενείο του χωριού, «Το μαγαζάκι του Σπύρου». Είναι τόσο εμφανής η δουλειά και το μεράκι τους, που μπαίνοντας στο χωρίο αμέσως αντιλαμβάνεσαι ότι κάτι διαφορετικό γίνεται

●●●●

εδώ. Η αναγέννηση όμως δεν περιορίστηκε στα παραπάνω. Ως συνεχιστής του οράματος, ο γιός του, Σπύρος Αγγελόπουλος, μετάλλαξε τον ξενώνα στο σύγχρονο «Abeliona Retreat», δημιουργώντας παράλληλα, το δίκτυο μονοπατιών «Apollo Trails», το οποίο εντάσσεται σε ένα συνολικό σχέδιο, που έχει ως« στόχο την ανάδειξη της περιοχής ως έναν νέο τουριστικό προορισμό με εναλλακτικό πρόσημο (Arcadian Land of Apollo). «Ο φυσικός πλούτος, το πλήθος των μνημείων αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, η άυλη πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού θα βοηθήσουν στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, στον επαναπατρισμό των κατοίκων των χωριών της, και εν τέλει στην αναβίωση ενός γεωγραφικού χώρου, γύρω από τον Ναό του Επικούριου Απόλλωνα, ο οποίος έμοιαζε να είχε ξεχαστεί από τον Θεό», μας λέει ο ίδιος. Όπως συμβαίνει συχνά, η πλειονότητα των μονοπατιών προϋπήρχε, συνδέοντας κατά το παρελθόν τα χωριά μεταξύ τους. Ο κ. Φοίβος Τσαραβόπουλος, από τα «Μονοπάτια της Ελλάδας» (Paths of Greece), μας μίλησε για τις δυσκολίες ανίχνευσης και εξερεύνησης του παλιού δικτύου. «Σε κάποιες περιπτώσεις η διάνοιξη ήταν αρκετά απαιτητική… Καθώς τα μονοπάτια δεν είχαν χρησιμοποιηθεί για πολλές δεκαετίες, η βλάστηση τα είχε κατακλύσει, γεγονός που μας ανάγκασε ουσιαστικά να ανιχνεύουμε τη διαδρομή καθαρίζοντας μέτρο-μέτρο…». Το Apollo Trails αποτελείται από εννέα διαδρομές και συνδέεται με δύο ακόμη μονοπάτια του Παρράσιου Πάρκου Πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα μονοπάτια αποτελούν διαδρομές μέσα στον χρόνο και συνδέουν το παρελθόν με το παρόν. Τα ονόματα των μονοπατιών: της Θεραπείας,

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ / Λύκαιο Όρος, Μετάβαση σε χρόνο αλλοτινό

27

●

του Φωτός, της Αγάπης, της Ευδαιμονίας, της Χαράς, της Απλότητας κ.ά, μαρτυρούν την ευεργετική επίδραση που έχουν στους περιπατητές, οι οποίοι θα αφεθούν στην ομορφιά της φύσης και θα τα περπατήσουν. Εμείς διαλέξαμε να περπατήσουμε το «Ιερό Μονοπάτι», που ξεκινάει από την Αμπελιώνα και καταλήγει στην κορυφή του Λύκαιου Όρους, με ενδιάμεση στάση στον Άγιο Σώστη. Το «Ιερό μονοπάτι» για την κορφή του Λύκαιου Το Abeliona Retreat είναι χτισμένο στην πλαγιά του βουνού και τα μπαλκόνια του χαζεύουν το οροπέδιο της Αρκαδίας, μέσα από το οποίο ο ζωοδότης ήλιος φέγγει μπροστά μας και σηκώνεται στο στερέωμα. Ρουφήξαμε λαίμαργα την πρωινή λάμψη του, μισοκλείσαμε τα μάτια μας στις πρώτες δειλές ζεστές ακτίνες του και αφεθήκαμε να παρασυρθούμε στις πρωινές συνομιλίες των πουλιών. Ήπιαμε τον καφέ μας, ελληνικό στη χόβολη και μετά από μια πλούσια ζεστή φέτα ψωμί με βούτυρο και μέλι, αφήσαμε πίσω μας τον ξενώνα ανηφορίζοντας το μονοπάτι. Η διαδρομή περνάει μέσα από πυκνή βλάστηση, η οποία αν και χειμώνας γίνεται απόλυτα αισθητή, για να καταλήξει στην άσφαλτο κι από εκεί στον γραφικό οικισμό του Άγιου Σώστη στις δυτικές πλαγιές του Λύκαιου Όρους. Από εδώ και έπειτα η θέα με την ανηφοριά αποκτά γραμμικό συσχετισμό: όσο περισσότερο αυξάνεται η ανηφόρα τόσο περισσότερο η θέα αποκαλύπτεται και αποζημιώνει την προσπάθεια της ανάβασης. Οι καταπράσινοι ζωηροί κισσοί δίνουν μια νότα αισιοδοξίας στο χειμωνιάτικο τοπίο. Σφιχταγγαλιασμένοι με τους γυμνούς κορμούς των δέντρων μοιάζουν με απόπειρα… παρηγορητική της φύσης προς τα δέντρα! Τα μωβ κρινάκια, που προβάλουν διστακτικά εδώ και εκεί, διαδίδουν το μήνυμα για την έλευση της άνοιξης που πλησιάζει. Διασχίζουμε ένα μικρό οροπέδιο, με πεζούλια, αλώνια και ερειπωμένα καλύβια, απόδειξη τρανή στο διηνεκές, του ανθρώπινου μόχθου, ενώ στο βάθος δεσπόζει η κορυφή του Λύκαιου. Στεκόμαστε για λίγο να θαυμάσουμε την ομορφιά που μας περιβάλλει και να πάρουμε μιαν ανάσα. Με υψόμετρο στα 1400μ., το Λύκαιο Όρος - ο Αρκαδικός Όλυμπος ή Ιερή Κορυφή ήταν το ιερό βουνό των αρχαίων Αρκάδων. Το όνομά του προέρχεται από τη ρίζα Λυκπου σημαίνει φως. Εδώ, πίστευαν, ότι γεννήθηκε ο Δίας, που στη συνέχεια παραδόθηκε από τη μητέρα του Ρέα στις τρείς Νύμφες: τη Νέδα, τη Θεισόα και την Αγνώ για να τον αναθρέψουν. Στις παρυφές του όρους η αρχαιολογική ανασκαφή έχει φέρει στο φως αρχαίο στάδιο με ιππόδρομο. Εδώ λάμβαναν χώρα τα Λύκαια, φημισμένοι αθλητικοί αγώνες προς τιμήν του Λύκαιου Διός που χρονολογούνται πριν ακόμα από τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Θεματοφύλακες της ιστορίας, πρόβατα και κατσίκια συνεχίζουν αμέριμνα τη βοσκή τους πλάι στα αρχαία

● Οι ανασκαφές στις παρυφές του Λυκαίου Όρους

έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα, που βεβαιώνουν την πανάρχαια καταγωγή των λατρευτικών δραστηριοτήτων και αγώνων στην περιοχή. ●● Ο Ορειβατικός Σύλλογος Λουτρακίου

στο μονοπάτι για την Αμπελιώνα.

28

●●

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ / Λύκαιο Όρος, Μετάβαση σε χρόνο αλλοτινό

29

σπαράγματα και μας εισάγουν το αίσθημα της αρμονίας: η μακραίωνη ανθρώπινη δημιουργία εναρμονίζεται με τη φύση σε μια εικόνα γαλήνια. Αν κάτσεις λίγο σιωπηλός μπορεί και να ακούσεις τον θεό Πάνα που παίζει το σουραύλι του και τραγουδά καθισμένος σε κάποιο βράχο, ατενίζοντας τα βουνά… Ο χωματόδρομος, που ξεκινά από το σημείο των ανασκαφών, μας οδηγεί στην κορυφή του Προφήτη Ηλία του Λύκαιου. Λουσμένη στο φως, έχει σχήμα στρογγυλό και μοιάζει με αρχαίο τύμβο. Εδώ, μέχρι το τέλος της αρχαιότητας, συγκεντρώνονταν ο αγροτοποιμενικός πληθυσμός της περιοχής και εκδήλωνε με θυσίες ζώων, την ευλάβειά του προς τον Δία. Καθώς απομακρύνεται από τα γήινα, ψηλά στις βουνοκορφές ο άνθρωπος επικοινωνεί καλύτερα με το Θείο… Στην κορυφή του αντικρίζει κανείς ως σήμερα τον Βωμό… τέφρας από τα διαδοχικά στρώματα της στάχτης που σχημάτισαν τα υπολείμματα των καμένων οστών… Η θέα από την κορυφή του Λυκαίου είναι εκπληκτική και επιβλητική. Κάτω από τα πόδια μας, στη μια πλευρά δεσπόζει το οροπέδιο της Μεγαλόπολης και από την άλλη η κοιλάδα του Αλφειού, μέχρι το Ιόνιο. Η γαλήνη του φυσικού τοπίου, σε συνδυασμό με τις δονήσεις από την πανάρχαια λατρεία του Δία, δεν μπορεί παρά να συναρπάσει και τον πιο απαιτητικό περιπατητή. Η αγωνιώδης αναζήτηση του ανθρώπου από την απαρχή της ιστορίας να γνωρίσει εκείνη τη δύναμη που διαφεντεύει το στερέωμα και δίνει πνοή στην ύλη, αποκτά εδώ μορφή που σχεδόν την αγγίζεις. Η Αρκαδία υπήρξε κατά το παρελθόν σύμβολο της βουκολικής ζωής με τους μύθους, που προσωποποιούν τη φύση, να εμπνέουν την τέχνη και τους ποιητές. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το μεγάλο ρεύμα Αρκαδισμού, που άνθισε κατά την Αναγέννηση. Το αρκαδικό ιδεώδες του απλού, ήρεμου και νομάδικου βίου των κατοίκων, σε συνδυασμό με τη φυσική ομορφιά από τις κοιλάδες και τα καταπράσινα βουνά, αποτελεί φόρο τιμής στο αρκαδικό μέτρο, που δεν επιτρέπει τα ανθρώπινα να επιβληθούν στη φύση. Αυτό το νιώθει έντονα ο επισκέπτης στην Αμπελιώνα. Ο καθαρός αέρας, η ευτυχία της ήρεμης ζωής, η

● ● Τα μονοπάτια στην Αρκαδική γη του Απόλλωνα είναι

έμπευση για να βρεις την ευδαιμονία και το φως μέσα σου. ●● Λύκαιο Όρος. Τα μονοπάτια στην Αρκαδική γη

του Απόλλωνα είναι έμπευση για να βρεις την ευδαιμονία και το φως μέσα σου.

χαρά του απλού και φυσικού που γεύεσαι περπατώντας τον τόπο και μαθαίνοντας την ιστορία του, δεν μπορεί να σε αφήσει ασυγκίνητο. Στο ταξίδι αυτό ο χρόνος, σαν μια ακόμα ψευδαίσθηση, καταρρέει. Τα μονοπάτια δεν συνδέουν μόνο τον ένα τόπο με τον άλλο, αλλά σε οδηγούν πίσω στην αληθινή σου φύση και ταυτότητα - στην παράδοση άνευ όρων στη φυσική ροή. Και ένα είναι σίγουρο, φεύγεις γεμάτος και πιο πλούσιος.

Αν κάτσεις λίγο σιωπηλός μπορεί και να ακούσεις τον θεό Πάνα που παίζει το σουραύλι του και τραγουδά καθισμένος σε κάποιο βράχο, ατενίζοντας τα βουνά…

30

●●

info's Ευχαριστούμε θερμά την κυρία Γεωργία Αρβανίτη από το Apollo trails και τον κύριο Φοίβο Τσαραβόπουλο από τα Μονοπάτια της Ελλάδας για την πολύτιμη βοήθειά τους. Για την φιλοξενία ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Σπύρο Αγγελόπουλο και το όλο το προσωπικό του Abeliona Retreat. Τοπική αρχιτεκτονική, φυσικά υλικά και μια μαγευτική τοποθεσία στην πλαγιά ενός καταπράσινου βουνού, το Abeliona Retreat είναι το ιδανικό μέρος για να ξαναβρείτε το προσωπικό σας μονοπάτι. Αποτελεί ιδανικό περιβάλλον για να συνδυάσετε Trekking με Yoga, διαλογισμό και άλλες ομαδικές θεραπευτικές δραστηριότητες που συχνά διοργανώνονται στο ειδικά διαμορφωμένο Yurt. Στο εστιατόριό του θα απολαύσετε ένα μενού βασισμένο σε ντόπια, πιστοποιημένα βιολογικά υλικά και παραδοσιακές συνταγές. Πληροφορίες – κρατήσεις: www.abeliona-retreat.com. Ο Σπύρος Σταρίδας από τα Μονοπάτια της Ελλάδας σχεδίασε τους έντυπους χάρτες και την χαρτογραφική απεικόνιση του κάθε μονοπατιού του δικτύου Apollo trails. Πληροφορίες για όλες τις διαδρομές θα βρείτε στην ιστοσελίδα www.apollotrails.com.

31

Νίκοσ ∆ήµου Γυψοσανίδεσ Ψευδοροφέσ-Χωρίσµατα Χρώµατα Μονωτικά Υλικά

κέντρο διανοµήσ Θερµοµόνωση και ενεργειακή αναβάθµιση Ανακαίνιση και εκσυχρονισµόσ Εξοικονόµηση ενέργειασ και χρηµάτων

3ο χλμ. Π.Ε.Ο. Άργους-Τρίπολης τηλ. 27510 29260 κιν. 6974 867 628 email. gipsform@otenet.gr

Πόρτες πάνελ, παράθυρα αλουµινίου-σιδήρου, θωρακισµένες, εσωτερικές Πέργκολες αλουµινίου - σιδήρου, Στέγαστρα, Αντιηλιακά σκιάδια

Κάγκελα αλουµινίου σιδήρου - ΙΝΟΧ

Πύλη, Ελάτη, Περτούλι Ένας καμβάς στα νότια της Πίνδου Μάρω Κουρή

34

35

Με τη φρέσκια πεποίθηση ότι οι επιθυμίες μου είναι ευλογίες, μπήκα στο πρώτο τρένο που έφευγε από τον σταθμό. Προορισμός μας τα Τρίκαλα… Τί ξεκούραστη εμπειρία που είναι η αποφυγή προγραμματισμού… Έχοντας εμπιστοσύνη στη ροή, το μόνο που ποθούσα ήταν να βρεθώ στο απόλυτο λευκό. Να λευκάνει ο νους σαν το χιονισμένο, απάτητο τοπίο και να λουστεί από το ηλιόφως του καταχείμωνου. Με ανθρώπους ζεστούς και με θαλπωρή στην καρδιά.

Τ

ο λεωφορείο έφθασε στην Ελάτη. Εκεί γνώρισα έναν 62χρονο Σαρακατσάνο, που τόλμησε να ζήσει μόνιμα στη φύση. Ο κύριος Ηλίας Φιλοκώστας περιποιείται τους ανθρώπους στη «Βίλα Φιλοκώστα» στο Περτούλι. Με ξενάγησε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, αφού πρώτα δυνάμωσα με το άφθονο και εύγεστο πρωινό από χειροποίητες μαρμελάδες φρούτων του δάσους και άλλα καλούδια, που φτιάχνει η σύζυγός του, η κυρία Βάσω. ●●

Πύλη Η πανέμορφη κωμόπολη της Πύλης, παλιότερα λεγόταν Πόρτα και ακόμη πιο παλιά Πόρτα-Παζάρ. Ήταν η δική μου πόρτα στον καμβά που αναζητούσα… Ανοίγοντάς την πρόβαλλαν αντικριστά τα δύο ολόλευκα βουνά. Ο Κόζιακας και ο Ίταμος σχηματίζουν φυσική πύλη και πέρασμα στα γραφικά, ορεινά χωριά των Τρικάλων, ενώ ο Πορταϊκός ποταμός κυλά… «φενγκσουϊκά» ανάμεσά τους. Στο μοναστήρι της Κοιμήσεως Θεοτόκου Γκούρας με την πανοραμική θέα προς τον Θεσσαλικό κάμπο, οι μοναχές με κερνάνε λουκουμάκι στο αρχονταρίκι και προσευχές ευγνωμοσύνης. Στιγμή χαράς που ούτε καν την είχα παραγγείλει, αισθάνομαι διαβαίνοντας τον φουσκωμένο Πορταϊκό ποταμό από τη μεγαλύτερη κρεμαστή πεζογέφυρα των Βαλκανίων. Βγαίνοντας από την Πύλη πέφτω στην αγκαλιά των πανύψηλων πλατανιών και των τρεχούμενων νερών στο ειδυλλιακό σκηνικό του νερόμυλου και της νεροτριβής, της «ντριστένιας», όπως τη λένε οι ντόπιοι. Στο Καφέ «Νερόμυλος», πλάι στα αναμμένα ξύλα του τζακιού απολαμβάνω μια κούπα ζεστό φασκόμηλο με μέλι (τον χειμώνα ανοίγει μόνο Παρασκευοσαββατοκύριακα). Το λίθινο, τοξωτό γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα είναι το παλαιότερο από τα τέσσερα γεφύρια που διασχίζουν τον Πορταϊκό, συνδέοντας τη Θεσσαλία με την Ήπειρο. Χτίστηκε το 1527 από τον τότε Μητροπολίτη Λαρίσης, πολιούχο Τρικάλων, Καλαμπάκας και Πύλης, Άγιο Βησσαρίωνα, ο οποίος γεννήθηκε στην Πύλη. Πώς μου αρέσει να περνά ο χρόνος εκεί, στην κορυφή του γεφυριού με το άκουσμα του βρυχώμενου Πορταϊκού. Μια παρέα με κιθάρες και πνευστά μερακλώνουν με πικ νικ στην άκρη του ποταμού κι οι ντόπιες γυναίκες πουλούν ρίγανη και βότανα που 'χουν μαζέψει σκαρφαλωμένες στους ορεινούς βράχους, λέγοντάς μας ιστορίες από τις περιπέτειες τους… Διαβαίνω το γεφύρι κι ακολουθώ για ένα χιλιόμετρο το μονοπάτι στην άλλη πλευρά του ποταμού για να ανάψω κερί στη βυζαντινή εκκλησιά της Πόρτα-Παναγιάς, της Παναγιάς των Μεγάλων Πυλών, που χρονολογείται από την εποχή της Άννας Κομνηνής (1283 μ.Χ.). Χτίστηκε πάνω σε αρχαίο ναό, όπως το μαρτυρούν οι κίονες και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη. Δέος με κατακλύζει μπροστά στις δύο ψηφιδωτές εικόνες του Χριστού και της Παναγίας.

36

●

Στο Περτούλι δημιουργήθηκε το πρώτο ξυλουργικό εργοστάσιο, όπου ερχόντουσαν με τα πόδια οι εργάτες 20χλμ. μακριά, έως το 1972, οπότε και σταμάτησε η λειτουργία του. ● Πύλη. ●● Η Αγία Παρασκευή στα Πετρουλιώτικα Λιβάδια.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Πύλη, Ελάτη, Περτούλι

37

●

Τί να γράψω για το άβατο στις γυναίκες μοναστήρι του Δούσικου, του πασίγνωστου για τα θαύματα στη Μολδοβλαχία Αγίου Βησσαρίωνα. Δεν έχω παρά να το αποδεχτώ... Το δραστήριο στην εποχή του μοναστήρι με 365 κελιά, πλουσιότατη βιβλιοθήκη και κτήματα στη Ρουμανία, λεηλατήθηκε, πέρασε καταστροφές στο πέρασμα των χρόνων και σήμερα λειτουργεί με λίγους μοναχούς. Η αγιογράφηση του Καθολικού από τον ζωγράφο της Κρητικής Σχολής Τζώρτζη και το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Καθολικού μαθαίνω ότι είναι αριστουργήματα. Βγαίνοντας από τη χαράδρα του Πορταϊκού, μια σονάτα ευτυχίας ακούγεται από τους καταρράκτες Παλαιοκαρυάς, που μοιάζει να φοράνε σαν πολύτιμο περιδέραιο το ομώνυμο τοξωτό γεφύρι. Τα ελατοσκέπαστα βουνά της Κατούνας και οι κορυφές Γκρόπα και Καράβα με καλωσορίζουν. Στα 500 μέτρα, λειτουργεί ο νερόμυλος Δριστέλλα και ένα γραφικότατο καφενείο και ταβερνάκι, όπου κάθε χρόνο στις 6 Αυγούστου διοργανώνεται η Γιορτή της Πέστροφας. Ντόπιοι από την ευρύτερη περιοχή πλένουν εδώ κιλίμια, κουβέρτες και βελέτζες, πίνοντας και ένα τσιπουράκι… Να’ναι καλά η κρίση! Με κατεύθυνση το Ρωποτό, το παγκοσμίως γνωστό από τα ΜΜΕ χωριό-φάντασμα που βουλιάζει από τις καθιζήσεις, στο συνοικισμό Άη Γιάννη συναντάμε τη δεύτερη, ενεργή νεροτριβή κοντά στην όμορφη ταβέρνα «Ροπωτιανών Γεύσεις» μες τα πλατάνια. Ύστερα, παίρνουμε τον δρόμο για Ελάτη κι οι γαστρονομικές νοστιμιές συνεχίζονται στο τραπέζι της «Αναβρυσούλας» με φρέσκια πέστροφα του ιχθυοτροφείου της. Ελάτη Στα 14χλμ. από την Πύλη, στα 900μ. υψόμετρο ξεπροβάλλει η κοσμοπολίτισσα Ελάτη ή αλλιώς Τύρνα, αγκαλιασμένη από τις κορυφές του Ψήλου, της Αρκουδότρυπας και του Κόκκινου Βράχου. Αχόρταγη από βόλτες στον κεντρικό δρόμο περπατώ ανάμεσα στα μαγαζιά, όπου μοσχοβολάνε εδέσματα από μανιτάρια και

●

Ιππασία και snow mobile στα Πετρουλιώτικα Λιβάδια από την Kerketio Extreme Sport.

38

χορτόπιτες με αρωματικά βότανα των βουνών. Ξεστρατίζω στα σοκάκια των αρχοντικών, ξεδιψώντας στις παραδοσιακές κρήνες με κρυστάλλινο νερό. Ξαποσταίνω ρεμβάζοντας τη θέα από τον Κόκκινο Βράχο και από το άνοιγμα της σπηλιάς της Αρκουδότρυπας θαυμάζω τους τολμηρούς αναρριχητές. Τα βράδια, ο δρόμος λαμπυρίζει από τα κατάμεστα μπαράκια και τους αμέτρητους ξενώνες, που φιλοξενούν τους γοητευμένους επισκέπτες. Διαθέτουν τζάκια, σουίτες, υδρομασάζ, σοφίτες, σαλόνια, πισίνες, αίθουσες σεμιναρίων αλλά και … λιτά δωμάτια για όλα τα βαλάντια. Ανυπομονώ να γνωρίσω τον γλύπτη του ξύλινου ποδήλατου με το σκιουράκι, Άγγελο Πατσιατζή. Ο νέος που τόλμησε να κάνει το κέφι του επαγγελματική σταδιοδρομία ενάντια στο ρεύμα της κατευθυνόμενης μιζέριας και αεργίας. Ταβέρνες όπως τα «Κανάβια», το «Ανώγι», το «λημέρι του Βασίλη», καφενεία και τσιπουράδικο, όπως του Ξενοφώντα, της Καλλιόπης, το πανέμορφο καφέ «Κεχρί» και το «Δίστρατο» κοσμούνται από ξυλόγλυπτά του: κορνίζες με παραστάσεις, ροζέτες στο ταβάνι, πόμολα, κάβες, κρεμάστρες και πίνακες. Ξαφνιάζομαι μπροστά στην τρίμετρη ξύλινη, ολόγλυφη αρκούδα που στέκεται στην αυλή ενός σπιτιού καναδέζικου σχεδιασμού, ψηλά στο χωριό…

Πέντε χιλιόμετρα πριν το Περτούλι, το Χιονοδρομικό Κέντρο διαθέτει τρεις πίστες, τρεις αναβατήρες και τρία σαλέ, ενώ διεξάγονται βραδιές νυχτερινού σκι!

●

Πετρουλιώτικα Λιβάδια Μετά την Ελάτη η ανάβαση συνεχίζεται ανάμεσα στις κατάφυτες πλαγιές ως τα 1.250 μέτρα υψόμετρο στα Περτουλιώτικα Λιβάδια. Παρέα με τον εαυτό μου σαγηνεύομαι από τα σιγοτράγουδα του Ξεριά. Το Περτουλιώτικο ποτάμι που τροφοδοτεί τον

●

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Πύλη, Ελάτη, Περτούλι

39

Αχελώο, δημιουργώντας στη ροή του μαιάνδρους ή «κλούρια», όπως τα λένε οι ντόπιοι, γεμάτους βατράχια και ποταμόψαρα. Καβάλα στο άλογο πάνω στο λευκό χαλί και έπειτα… ποδαράτο στο μονοπάτι, όπου ζαρκάδια ξεδιψούν σε λιμνούλες πλάι σε παλιές βρύσες (τις «κοπάνες» όπως τις έλεγαν οι ντόπιοι). Ανεβαίνοντας ως το καταφύγιο «Χατζηπέτρος» στα 1738μ., περνάμε ρυάκια και πηγές, γύρω μας ορειβάτες... Ευκαιρία να βγούμε από τη ζώνη βολέματος με την καθοδήγηση των έμπειρων εκπαιδευτών του Kerketio Extreme Sport… Έπειτα από ένα σύντομο μάθημα ιππασίας, μπορείτε να ιππεύσετε άνετα κάτω από τα ψηλόκορμα έλατα. Κάποιοι κάνουν τοξοβολία, άλλοι snowmobiles, κι άλλοι συμμετέχουν σε ομάδες πεζοπορίας. Ύστερα θα επιβραβεύσουμε τον εαυτό μας την απόλαυση μίας καυτής, αρωματικής σοκολάτας, ενός λαχταριστού ραβανί ή μιας γαλατόπιτας κοντά στο αναμμένο τζάκι. Όταν το χιόνι λιώσει, η θέση Τρία Ποτάμια ανάμεσα στα χωριά Πολυθέα και Καλλιρόη, προσφέρεται για ποδήλατο βουνού μέσα στα πυκνά έλατα. Για πεζοπορία προτείνεται το Ευρωπαϊκό Μονοπάτι Ε4 στον Κόζιακα. Σαρακατσαναίων Αντάμωμα Στα Περτουλιώτικα Λιβάδια κάθε τελευταία Κυριακή του Ιουνίου διοργανώνεται εδώ και 40 χρόνια το Πανελλήνιο Αντάμωμα Σαρακατσαναίων Ελλάδας, Βουλγαρίας και Σκοπίων. Καβάλα στα άλογα, ντυμένοι με κάπες και παραδοσιακές φορεσιές στήνεται το καραβάνι, όπου φορτώνανε τα πράγματα και κατασκηνώνανε στις Σαρακατσάνικες καλύβες, αναβιώνοντας παλιά έθιμα. Η ζωντανή δημοτική μουσική από κλαρίνα ξεσηκώνει τον κόσμο σε πανάρχαιους, τεράστιους, κυκλικούς χορούς επισημαίνοντας τη γιορτή της επικοινωνίας και σύνδεσης των ανθρώπων μεταξύ τους και τη γιορτή Ευγνωμοσύνης προς τη μάνα-Γη. Στο τρικούβερτο γλέντι μαθαίνω από τους παππούδες, ότι σαν παιδιά ερχόντουσαν εδώ να βοσκήσουν τα πρόβατα και τα κατσίκια, να φέρουν φαγητό στους πατεράδες τους και να πάνε το γάλα στις μητέρες τους, στα πεδινά, που το έπηζαν σε τυρί και έφτιαχναν βούτυρο κάνοντας τις γειτονιές να μοσχοβολάνε και τους εμπόρους να αγοράζουν. «Παιδιά και πρόβατα γεννιόντουσαν στον δρόμο καθώς το καραβάνι πήγαινε από το Κιλελέρ στην πεδιάδα. Κατασκηνώναμε σε μαντριά το χειμώνα και τα καλοκαίρια μεταφερόμασταν 40

Το λίθινο, τοξωτό γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα είναι το παλαιότερο από τα τέσσερα γεφύρια που διασχίζουν τον Πορταϊκό, συνδέοντας τη Θεσσαλία με την Ήπειρο.

στο Περτούλι στις στάνες, όπου πλέκαμε με βέργες και «απέλες» (λεπτές ξύλινες τάβλες), τις οποίες παλαμίζαμε (σοφατίζαμε) εσωτερικά με πηλό κι ασβεστώναμε για την καθαριότητα, τα δοχεία για το τυρί» μας λέει ο κυρ-Ηλίας. «Από το τυρί αυτό, η χρυσοχέρα μητέρα μου έφτιαχνε τυρόπιτα, γαλατόπιτα και τραχανά… Στο «μπουτινέλο» (δοχείο ενός μέτρου) χτυπούσαμε το γίδινο γάλα και φτιάχναμε το βούτυρο…»

Kανακεύω την ψυχή μου στο Περτούλι Χτισμένο στις πλαγιές του Κόζιακα, του πανέμορφου μακρόστενου βουνού, το Περτούλι σε υψόμετρο 1.100μ αποτελεί αγαπημένο θέρετρο. Παλιά αρχοντικά με κόκκινες στέγες μεταμορφώνονται σε ατμοσφαιρικούς ξενώνες. Γεύσεις και μυρωδιές διαποτίζουν τον τόπο, όπου είναι αμφιθεατρικά χτισμένος ο οικισμός. Στον κεντρικό δρόμο, που διασχίζεται από ακριβά αμάξια και κομψοντυμένους παραθεριστές, κάποτε γινόταν το νυφοπάζαρο. Κάθε Σάββατο στα ρεπό τους περνούσαν από εδώ οι υπηρέτριες της τότε καλής κοινωνίας των Τρικάλων και Θεσσαλονίκης… Το Περτούλι περιβάλλεται από ελατόδασος έκτασης 35.000 στρεμμάτων που έχει αναλάβει με συμβόλαιο διάρκειας 100 ετών το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στήνοντας εδώ τα καταλύματα, όπου κάνουν την πρακτική τους οι φοιτητές της Δασολογίας κάθε καλοκαίρι. Τα περισσότερα από τα εξαιρετικά κτίρια του σπουδαίου αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη είναι δυστυχώς παρατημένα. Στις 7 Ιουλίου, στο πανηγύρι της Άγιας Κυριακής, 2χλμ. πριν μπούμε στο Περτούλι, σερβίρεται φασολάδα ή κριθαράκι

με κρέας, ανάλογα τη μέρα. Για την ιστορία, στο Περτούλι δημιουργήθηκε το πρώτο ξυλουργικό εργοστάσιο, όπου ερχόντουσαν με τα πόδια οι εργάτες 20χλμ. μακριά, έως το 1972, οπότε και σταμάτησε η λειτουργία του. Υπήρχαν σχολεία, καταστήματα, καφέ-ζαχαροπλαστεία και χάνια με δωμάτια διανυκτέρευσης επάνω, ταβέρνα, και στάβλους κάτω. Πέντε χιλιόμετρα πριν το Περτούλι, το υπέροχο Χιονοδρομικό Κέντρο διαθέτει τρεις πίστες, τρεις αναβατήρες, τρία σαλέ, ενώ διεξάγονται βραδιές νυχτερινού σκι! Το απομονωμένο δεύτερο σαλέ φιλοξενεί παρέες κατόπιν συνεννόησης στο τηλ. 24340 91545.

info's Villa Filokosta Pertouli. Ένα διώροφο εξοχόσπιτο 150 τ.μ. και τεσσάρων υπνοδωματίων για άνετη φιλοξενία έως 12 ατόμων. Μεγάλο τζάκι και με παραδοσιακό πρωινό και κολατσιό. Κατόπιν συνεννόησης η κυρία Βάσω μαγειρεύει. Tηλ.: 24340 91069, 6977716136 fb.: villafolokosta-pertouli.

Kerketio Extreme Sport. Snowmobile και ιππασία στο χιόνι από έμπειρους εκπαιδευτές, τοξοβολία, ποδήλατο βουνού και πεζοπορία στα Πετρουλιώτικα Λιβάδια. Προσφέρονται επίσης ποικίλες δραστηριότητες στον Αχελώο, όπως rafting, monoraft, canoekayak, που αναζωογονούν την ψυχή. Τηλ. 24340 91559, 6978 131029.

Επισκεφθείτε µας στον νέο ανακαινισµένο χώρο µας

Μελετητική Βασιλόπουλος Δηµήτρης & Συνεργάτες Ο φορέας µας είναι ο µοναδικός στην Πελοπόννησο που έχει πιστοποιηθεί από τον ΟΠΕΚΕΠΕ για την υποβολή δηλώσεων ΟΣΔΕ σε 2 Νοµούς Αργολίδας και Κορινθίας.

www.agro-trust.gr Γραφεία Αργολίδας: παραλιακή Ναυπλίου-Νέας Κίου 10 21100, Ναύπλιο τηλ. 2752029727-8 κιν. 6948729691 e-mail: agronaf@otenet.gr

Γραφεία Κορινθίας: Παπακωνσταντίνου 81Β 20500, Νεµέα τηλ.: 2746020000 e-mail: info@agro-trust.gr

Υπεύθυνος: Δηµήτρης Βασιλόπουλος (Σύµβουλος Αναπτυξιακών προγραµµάτων Μελετητής Γεωπόνος Msc Γ.Π.Α.)

Οι πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις στο Δήμο Ναυπλιέων γεμίζουν την καθημερινότητα μας και τις 365 μέρες του χρόνου με μουσικές, θεατρικές παραστάσεις, χορούς, εκθέσεις, εικαστικά και αθλητικά δρώμενα. Με τη συνδρομή του ντόπιου καλλιτεχνικού δυναμικού και συνεργασίες με εξαιρετικά σχήματα και φορείς απ’ όλη την Ελλάδα υπηρετούμε τον πολιτισμό, την ευγενή άμιλλα αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Τα μοναδικά μνημεία του Δήμου Ναυπλιέων, ενταγμένα πλήρως στις λειτουργίες της πόλης, φιλοξενούν κάθε χρόνο τις εκδηλώσεις προσδίδοντάς τους μια ξεχωριστή μαγεία. Σας καλούμε να συνταξιδέψετε σε αυτή την πολιτιστική πανδαισία, και με οδηγό την καλή διάθεση να στηρίξετε την προσπάθεια ανάδειξης του Δήμου μέσα από την Τέχνη, τον Πολιτισμό και τον Αθλητισμό του.

Γραφεία ΔΟΠΠΑΤ Λεωφόρος Ασκληπιού (Βίλα Ζυμβρακάκη) Τηλ.: 27520 27153, 27520 99085 Γραφείο Μαραθωνίου / Τηλ.: 27520 99085 Βουλευτικό / Τηλ.: 27520 27096. email: doppat.nafplio@gmail.com

www.doppat.gr  doppat.nafplio  @doppat.nafplio

44

Πρόνοια Ναυπλίου Συνοικία το όνειρο

Σχεδόν κάθε αστικό κέντρο έχει και μια κρυμμένη γωνιά, που μυρίζει φτώχεια, ανθρώπινο πόνο, προσφυγιά... Για το όμορφο και γραφικό Ναύπλιο, η συνοικία της Πρόνοιας είναι αυτό ακριβώς. Μια ιστορική γωνιά χτισμένη πέτρα στην πέτρα από τα μουτζουρωμένα χέρια της εργατικής τάξης. Μα κάθε τέτοια γειτονιά διατηρεί τη δική της γοητεία, που ολοένα και κερδίζει έδαφος στους εναλλακτικούς ταξιδιώτες από όλο τον κόσμο. Τα σοκάκια γεμίζουν με χρώμα και τα παλιά σπίτια ανακαινίζονται για να γίνουν πολυσύχναστες ταβέρνες και καταλύματα φιλοξενίας...

Νίκος Γαλάνης

Νίκος Γαλάνης

Π

οιός δεν έχει περπατήσει στα πλακοστρωμένα σοκάκια της πρώτης πρωτεύουσας, στη μαγευτική περατζάδα της παραλίας, αγναντεύοντας το θαλασσινό φρούριο, το Μπούρτζι; Ποιός δεν έχει ανέβει στο κάστρο της Ακροναυπλίας και στα σκαλιά του Παλαμηδιού; Όμως, ελάχιστοι γνωρίζουν πως κάτω από αυτόν τον άγρυπνο φύλακα της ιστορικής πόλης, κρύβεται ένας αστικός θησαυρός που μέσα του μπορείς να μυρίσεις, δεις, νιώσεις όλη τη σύγχρονη αστική ιστορία της Ελλάδας. Τον ερχομό των πρώτων προσφύγων, τη βαυαρική εποπτεία, τους αγώνες της εργατιάς, τη βιομηχανοποίηση, την ανάπτυξη αλλά και την εγκατάλειψη στο έμπα της νέας χιλιετίας. Η Πρόνοια βρίσκεται στα ανατολικά της παλιάς πόλης και απέχει από αυτήν μόλις 5 λεπτά με τα πόδια. Γύρω της, την «αγκαλιάζουν» οι λόφοι του Παλαμηδιού και της Ευαγγελίστριας. Αποτέλεσε τον πρώτο οργανω45

●

●●

46

μένο προσφυγικό συνοικισμό που δημιουργήθηκε ποτέ. Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, για να στεγάσει Κρήτες και άλλους πρόσφυγες αγωνιστές από τις περιοχές της Ελλάδας που δεν είχαν ακόμη ελευθερωθεί, επέλεξε τη συγκεκριμένη περιοχή, ακριβώς έξω από την «Πύλη της Ξηράς», με τη βοήθεια του γνωστού πολεοδόμου Σταμάτη Βούλγαρη. Ο ίδιος ο Κυβερνήτης, μάλιστα, «βάφτισε» αυτό το προάστιο, δίνοντάς του το όνομα «Πρόνοια», ώστε να καταδείξει τη στοργή που περιέβαλε τους νέους κατοίκους του νεοσύστατου κράτους. Περπατώ στην 25ης Μαρτίου, στον δρόμο που σε οδηγεί στο Παλαμήδι αλλά ταυτόχρονα αποτελεί και την είσοδο στην προσφυγική γειτονιά. Η χάραξη της κεντρικής αυτής οδικής αρτηρίας ρυθμίστηκε με βάση ένα πραγματικό και οπτικό τέρμα, τον λόφο της Ευαγγελίστριας. Ονομάζεται έτσι από τον ομώνυμο ναό που βρίσκεται εκεί από την εποχή της Ενετοκρατίας. Η δόμηση γύρω από την κεντρική τσιμεντένια νησίδα είναι εντυπωσιακή. Ακολουθώντας το Ιπποδάμειο σύστημα, ο Βούλγαρης, ο πρώτος Έλληνας πολεοδόμος, χώρισε με ακρίβεια σε τετραγωνισμένα οικόπεδα την περιοχή. Σήμερα, δεξιά κι αριστερά συνυπάρχουν εγκαταλελειμμένα αρχοντικά σπίτια άλλα ανακαινισμένα, που χρησιμοποιούνται ως ταβέρνες (και μάλιστα αποτελούν πολυσύχναστα στέκια των ντόπιων), καθώς και πολυκατοικίες αισθητικής της δεκαετίας του 1970. Όπως ανηφορίζω, χώνομαι δεξιά για να περπατήσω στην καρδιά της γειτονιάς. Καθώς περιπλανιέμαι στα στενά πεζοδρομημένα σοκάκια, απλώστρες με υγρά ρούχα με προϋπαντούν έξω από τις στενές πόρτες των σπιτιών. Δεν χωράνε αλλού, αφού τα σπίτια εκ σχεδιασμού ήταν μικρά, μονόχωρα, σχεδόν τετράγωνα. Μπροστά μου βλέπω ένα μεγάλο άνοιγμα, μια πλατεία μεγαλύτερη και από τη διάσημη πλατεία Συντάγματος στο κέντρο της παλιάς πόλης. Είναι η πλατεία Εθνοσυνέλευσης, που σήμερα στεγάζει το δημοτικό σχολείο και το νηπιαγωγείο. Όπως προφανέστατα δείχνει το όνομά της, εδώ, το 1832, πραγματοποιήθηκε η Δ' Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων. Στον χώρο που τώρα ορθώνεται το σχολείο, φαντάζομαι το ξύλινο παράπηγμα που κατασκευάστηκε πρόχειρα, ώστε να συνεδριάζουν οι 224 βουλευτές. Από τα ανοίγματά του, «τσιμπουκτσήδες» χώνουν τους ναργιλέδες, ώστε να καπνίσουν οι θεριακλήδες πατέρες του Έθνους. Βλέπετε, από τότε απαγορευόταν το κάπνισμα σε εσωτερικούς χώρους! Αναρωτιέμαι προς τα πού να κινηθώ, αφού γύρω μου με ζαλίζουν τα δεκάδες ΑΦΙΕΡΩΜΑ / Πρόνοια Ναυπλίου

●●●

●●●●

Στην προσφυγογειτονιά της Πρόνοιας, ο Μανώλης Χιώτης έφτιαξε το πρώτο του έγχορδο και σχημάτισε τις πρώτες δικές του νότες. ● Τα χρόνια της αθωότητας. ●● Η Πρόνοια σε ασπρόμαυρο φόντο. ●●● Ο Λέων των Βαυαρών. ●●●● Άμαξα με φόντο την Ευαγγελίστρια.

47

●

●

Γκράφιτι στιλ Bansky σε μια γωνιά. ●●

Η Πρόνοια είναι το κέντρο του παραδοσιακού καρναβαλιού. ●●●

Πολύχρωμα σπίτια δίνουν ξεχωριστό τόνο.

48

●●

πανομοιότυπα πλακοστρωμένα δρομάκια. Στο βάθος παρατηρώ το δεύτερο μεγάλο άνοιγμα της γειτονιάς, την εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Βαδίζω προς τα εκεί ράθυμα. Καθοδόν συναντώ έναν μουστακαλή ασπρομάλλη, ντυμένο με στρατιωτικά ρούχα να σκαλίζει το χώμα σε κάποιες γλάστρες. «45 χρόνια εδώ» μου φωνάζει ο κυρ Αντώνης δείχνοντάς μου το σπίτι του. Ρίχνω κλεφτές ματιές μέσα. Το εσωτερικό του θυμίζει λαογραφικό μουσείο. Παλιά έπιπλα και ηλεκτρικές συσκευές βουτηγμένα μέσα στη σκόνη του ξεφτισμένου χρόνου. Ένα τρανζιστοράκι στο βάθος σιγοψιθυρίζει: «Εσύ είσαι η αιτία που υποφέρωωωω…». Ο Μανώλης Χιώτης, ο γίγαντας του λαϊκού τραγουδιού και του μπουζουκιού, εδώ στην προσφυγογειτονιά της Πρόνοιας έβαλε δυο συρμάτινες χορδές σε ένα παλιόξυλο, έφτιαξε το πρώτο του έγχορδο και σχημάτισε τις πρώτες δικές του νότες. Ο κυρ Αντώνης στο πρόσωπό μου φαίνεται, ότι βρήκε κάποιον πρόθυμο να αραδιάσει όλες τις ιστορίες του τόπου. «Τα παιδικά μου χρόνια» μου λέει «τα περνούσα στην πλατεία. Με τον αδερφό μου και τους φίλους μου παίζαμε μπάλα μέχρι τα μεσάνυχτα. Θυμάμαι πόσες φορές είχα περάσει τα κάγκελα του σχολείου απέναντι, για να πιάσω την μπάλα, πόσες φορές έπεφτε η μπάλα στο σιντριβάνι, το οποίο είχε κάγκελα με καρφιά γύρω γύρω, πόσες φορές χτυπούσαμε σε γόνατα, χέρια. Εκεί είχαμε και ένα μαγαζί, σουβλατζίδικο. Τα παιδικά μου χρόνια μύριζαν λάδι, τζατζίκι, χώμα, σκόνη και αίμα. Τώρα περνάς και είναι άδεια η πλατεία, πού και πού θα δεις κάνα δυο παιδιά να παίζουν για λίγο…» Τον αποχαιρετώ και κατηφορίζω για την Αγία Τριάδα, την ενορία της Πρόνοιας. Χτίστηκε κι αυτή την ίδια εποχή με την υπόλοιπη γειτονιά, κατά τα πρώτα βήματα του ελληνικού κράτους. Αφού ανάψω ένα κερί στη μνήμη όλων εκείνων, που έδωσαν τον οβολό τους για να ανεγερθεί, παρατηρώ ότι ο ναός είναι δισυπόστατος, δηλαδή αφιερωμένος σε δύο και όχι μόνο στην Αγία Τριάδα! «Λίγοι ξέρουν» μου εξηγεί ο εφημέριος «πως ο ναός είναι αφιερωμένος και στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο. Για να καλοπιάσουν τον Καποδίστρια και να δωρίσει το οικόπεδο, του υπόσχονται πως ο νέος ναός θα αφιερωθεί στον Ιωάννη τον Πρόδρομο. Αφενός για να τιμήσουν το όνομα του Κυβερνήτη αφετέρου να γιορτάζουν την ημέρα που αυτός κατέφθασε στο Ναύπλιο για πρώτη φορά, το 1828». Βέβαια, ο Καποδίστριας δολοφονήθηκε και δεν πρόλαβε να δει την ολοκλήρωση του ναού. Έτσι, η υπόσχεση ναι μεν κρατήθηκε αλλά σε δεύτερη μοίρα, αφού ο ναός αφιερώθηκε στην Αγία Τριάδα και αποκαλείται έτσι μέχρι και σήμερα. Σκαλοπάτια με οδηγούν δυτικά στις παρυφές του λόφου του Παλαμηδιού. Εκεί, στη σκιά του πέτρινου γίγαντα βρίσκονται ακόμα αποδείξεις, πως η περιοχή κατοικήθηκε από τα

προϊστορικά χρόνια. Στον βράχο υπάρχουν λαξευμένες σπηλιές, τα «λαγούμια», όπως είναι γνωστά στους ντόπιους. Εκεί, έθαβαν τους νεκρούς τους οι υποτελείς των Μυκηναίων της Τίρυνθας. Ακόμη και στα κατοπινά χρόνια, οι σπηλιές αποτελούσαν τη στέγη των άπορων και φτωχών. Ξακουστή ήταν η Καλλιόπη, μια ξερακιανή γυναίκα, ντυμένη πάντα στα μαύρα. Ζούσε σε μια σπηλιά μαζί με τις κατσίκες της που τις θεωρούσε φίλες της. Μάλιστα, τις είχε δώσει και ονόματα: Ευτέρπη, Μαρία, Ελένη, Δάφνη. Ζούσε με το γάλα τους και ό,τι έδιναν οι γυναίκες της Πρόνοιας στα γύρω σπίτια. Τα παιδάκια πολλές φορές τη γιουχάριζαν και της πετούσαν πέτρες, την αντιμετώπιζαν σαν «άνθρωπο των σπηλαίων». Ανηφορίζοντας για το τέρμα της περιήγησής μου, σταματώ στην εκκλησία των Αγίων Πάντων. Ανεβαίνω τα σκαλοπάτια που οδηγούν στον περίβολο του ναού και κοντοστέκομαι σε ένα από αυτά για να πάρω μια ανάσα. Φτάνω στον ναό, που είναι χωμένος μέσα σε έναν βράχο. Ξεχασμένος πια, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο όμως πριν τη δημιουργία της Πρόνοιας. Εδώ, στα όρια της παλιάς πόλης του Ναυπλίου εκκλησιάζονταν οι χριστιανοί, αφού οι Τούρκοι κατακτητές δεν τους επέτρεπαν να το κάνουν εντός των τειχών της. Δίπλα ακριβώς, ξεχωρίζει από μακριά ο Λέων των Βαυαρών, ένα τεράστιο λιοντάρι σμιλεμένο στον βράχο με χαρακτηΑΦΙΕΡΩΜΑ / Πρόνοια Ναυπλίου

●●●

Η Πρόνοια αποτέλεσε τον πρώτο οργανωμένο προσφυγικό συνοικισμό, που δημιουργήθηκε ποτέ στη χώρα επί κυβέρνησης Καποδίστρια.

49

●

●●

Η Πρόνοια ήταν τόπος κατοικίας των εργατών της κονσερβοποιίας «ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ», η οποία λειτούργησε στην περιοχή από το 1928 μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα.

● Ταβέρνες και καφενέδες

με ευφάνταστη διακόσμηση. ●● Προσφυγικά σπίτια με νησιώτικη επιρροή.

50

ριστική θλίψη στο πρόσωπό του. Δημιουργήθηκε την εποχή του Όθωνα προς τιμήν των βαυαρών στρατιωτών, που έχασαν τη ζωή τους άδοξα, προσβεβλημένοι από τύφο. Στο σημείο αυτό, θάφτηκαν οι άτυχοι στρατιώτες και για χρόνια η περιοχή αποκαλείτο «βαυαρικά μνήματα». Αναχωρώ, ώστε να φτάσω στον ναό της Ευαγγελίστριας πριν νυχτώσει. Το σκηνικό γύρω μου είναι η επιτομή του urban. Μισογκρεμισμένα σπίτια, σκουριασμένες ταμπέλες δρόμων, συνθήματα με σπρέι στους τοίχους, γατούλες να με κρυφοκοιτάζουν στα υγρά περβάζια, γκράφιτι που θυμίζουν Bansky, καταστήματα με vintage διακόσμηση. Άλλωστε μην ξεχνάμε πως η Πρόνοια ήταν τόπος κατοικίας των εργατών της κονσερβοποιίας «ΚΥΚΝΟΣ ΑΕ.», με τις χαρακτηριστικές κόκκινες κονσέρβες τοματοπολτού, που κάθε vintage ταβέρνα έχει στις προθήκες της. Από το 1928 μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα, η περιοχή ήταν γνωστή ως ο «λαχανόκηπος της Αθήνας», αφού κάθε πρωί δεκάδες φορτηγά έφευγαν γεμάτα με προϊόντα της αργολικής γης με τελικό προορισμό τα τραπέζια των κατοίκων της πρωτεύουσας. Όλοι οι Προνοιάτες είχαν περάσει για ένα μεροκάματο από το − γκρεμισμένο πλέον − εργοστάσιο. Φτάνοντας στον υπερυψωμένο ναό, η έκφραση «η θέα κόβει την ανάσα» αποκτά νόημα. Όλο το Ναύπλιο στο πιάτο. Έχω έρθει την κατάλληλη ώρα. Ηλιοβασίλεμα. Τα παλιά κεραμίδια και οι γυμνές ταράτσες έχουν βαφτεί με χρώμα χρυσαφί. Από εδώ ψηλά μπορώ να απολαύσω τη γειτονιά της Πρόνοιας σε όλη της την μεγαλοπρέπεια. Ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό σύνολο, με χαμηλή δόμηση και την ιδιαιτερότητα τόσο των δρόμων όσο και των κτιρίων της. Μια γειτονιά που από τον καιρό του Καποδίστρια, πολύ λίγο άλλαξε, κρατώντας έναν αυθεντικό αστικό χαρακτήρα που αξίζει να επισκεφτείς. Είναι Τσικνοπέμπτη. Από τη Μαρμαρένια βρύση, που στέκει εκεί από το 1871, ακούγονται αποκριάτικες μελωδίες… Κατηφορίζω. Μασκαρεμένοι χορεύουν και με παρασύρουν σε διονυσιακούς ρυθμούς…

Το Hotel Vasilis είναι χτισμένο στα στενά της ιστορικής Πρόνοιας με θέα την πόλη του Ναυπλίου. Τα δωμάτια είναι ευρύχωρα με μικρή κουζίνα και ιδιωτικό πάρκινγκ. Σουλίου 14, τηλ: 27520 21886, www.hotelvasilis.com.

Παραδοσιακά μαγειρευτά φαγητά από φρέσκα ντόπια υλικά. Κύπρου 2 (έναντι λαϊκής αγοράς), τηλ: 27523 00401. Σε μια ζεστή ατμόσφαιρα η κυρία Χρυσούλα Μακρή μας υποδέχεται στο Cafe Snack Bar Etcetera. Έναν χώρο χαλαρό, οικογενειακό, ιδανικό και για τα παιδιά. 25ης Μαρτίου 35, τηλ: 27520 29092. Χωριάτικο ψωμί, γλυκά κι αρτοποιήματα από τον φούρνο Κωστόπουλος που με τα 40 χρόνια παράδοσης και εμπειρίας έχει γίνει must! 25ης Μαρτόυ 38, τηλ.: 27520 26279.

Φαγητό, γλυκό, καφές και ποτό

Υπηρεσίες

Το Meze bar Μέντα είναι ένας ιδιαίτερα προσεγμένος χώρος, που έχει αγαπηθεί από τον κόσμο. Η σύγχρονη αισθητική του, η ξεχωριστή αυλή και τα χαμόγελα του Γιώργου και της Βιβής σε κάνουν να θέλεις να το (ξανά)επισκεφτείς. Ένα διαμάντι στην Πρόνοια Ναυπλίου, όπου διοργανώνονται συχνά βραδιές με live μουσική. 25ης Μαρτίου 9, τηλ: 27520 23603. Ωραίο τσίπουρο, προσεγμένοι μεζέδες, υπέροχη μουσική, χαλαροί και ευγενικοί ιδιοκτήτες δημιουργούν ξεχωριστές βραδιές στο Ζουρνάλ. Μια μοντέρνα εκδοχή καφενέ με ελληνικά μεζεδάκια και ωραίες μουσικές. 25ης Μαρτίου & Νικηταρά, τηλ: 27520 25655. Οι λάτρεις της καλής ελληνικής κουζίνας επιβάλλεται να δοκιμάσουν τις «μαμαδίστικες» γεύσεις, που προσφέρει το Τσουκάλι.

Το μικρό προσεγμένο Barber Shop του Γιώργου Ολάνη θα κλέψει την προσοχή σας. Σε έναν όμορφο και καλόγουστο χώρο, ο νεαρός κομμωτής εξυπηρετεί όλες τις ηλικίες. 25ης Μαρτίου 3, τηλ: 69867 77703. Στο κατάστημα προϊόντων ομορφιάς La Bella’s Products της Γιώτας Ραγκούση θα βρείτε εξειδικευμένα είδη κομμωτηρίου σε τιμές χονδρικής. 25ης Μαρτίου 6, τηλ: 27520 29950, FΒ: La Bella cosmetics, Instagram: labellacosmeticsnafplio. Τέλος, γεμίστε το ντεπόζιτό σας με βελτιωμένα καύσιμα από καθαρές δεξαμενές που προσφέρει το Πρατήριο Revoil του Γιώργου Φιλιππίδη και απολαύστε τη διαδρομή ταξιδεύοντας με ασφάλεια. 25ης Μαρτίου και Κύπρου 2, τηλ: 27520 26316.

info's Διαμονή

Ευχαριστούμε τον κ. Γιώργο Καρατάσο και την ομάδα «Παλαιές φωτογραφίες του Ναυπλίου» για την παροχή του φωτογραφικού υλικού.

Πρωϊνά, καφέ, παγωτό, γλυκά, σπιτικές πίτες, χωριάτικο ψωμί, παραδοσιακά προϊόντα.

τηλ. 2752 500 145

Η Pension «Μεσσήνη» που οφείλει το όνοµά της σε µυθική βασίλισσα & θεότητα, κόρη του Αργείου βασιλιά Τρίοπα, βρίσκεται στην πανέµορφη πόλη του Ναυπλίου. Σε ένα διατηρητέο νεοκλασικό κτίσµα στην καρδιά της παλιάς πόλης, 180 περίπου χρόνων, όπου διατηρεί αναλλοίωτα τα αρχιτεκτονικά του γνωρίσµατα, θα απολαύσετε µια άνετη διαµονή, καθώς η pension µας έχει όλες τις απαραίτητες υποδοµές, διαθέτοντας 5 πολυτελή δωµάτια σε προσιτές τιµές, για να κάνει µοναδική την παραµονή σας στην πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας όποια περίοδο και αν έλθετε και να σας θυµίσει παλιές ροµαντικές εποχές.

Ο έρωτας στην αρχαιότητα Ξενάγηση στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Θάλεια Νουάρου

«…Πλαγιάζει πάντα χάμω και χωρίς στρώμα, κοιμάται στην ύπαιθρο, στις θύρες και στους δρόμους, έχοντας της μητέρας του τη φύση, πάντα με τη φτώχεια σύντροφος. Και κατά τον πατέρα του πάλιν είναι επίβουλος στους όμορφους και στους καλούς, όντας ανδρείος και φιλοκίνδυνος και σφριγηλός, δεινός κυνηγός, κι επιθυμητής της φρόνησης και είναι άξιος και να εύρει φιλοσοφώντας σ' όλη του τη ζωή… Και ούτε σαν αθάνατος είναι από τη φύση του ούτε σαν θνητός, αλλά μέσα στην ίδια ημέρα πότε ανθίζει και ζει, πότε πάλιν πεθαίνει και πάλιν ξαναγεννιέται. Και ό,τι κερδίζει πάντα το χάνει έτσι που μήτε άπορος είναι ποτέ, μήτε πλούσιος …»1

Κ

υριακή πρωί έξω από το Εθνικό Αρχαιολογικό μουσείο. Πρώτη Κυριακή του μήνα κι η είσοδος είναι ελεύθερη για τον κόσμο που φτάνει ως την Πανεπιστημίου. Ανάμεσα του κι εμείς, παρέα με την Ιωάννα Γάλλου και την ομάδα της ΚΕΔΡΟΣ που αρέσκεται στη γνώση και την αναζήτηση. Όπως ο έρωτας. «Πόθος της απόχτησης της παντοτινής ευτυχίας κι αναπόφευκτα πόθος για αθανασία…». Έτσι αφηγείται ο Σωκράτης πως του δίδαξε η Διοτίμα, η σοφή εταίρα από τη Μαντινεία, που κυριαρχεί με τον λόγο της στο ανδροκρατούμενο πλατωνικό Συμπόσιο. «Ο μόχθος για το ωραίο που είναι αιώνιο» και «για το κάλλος που στολίζει την ψυχή κι είναι ανώτερο απ’ αυτό που στολίζει το σώμα...». Θυμάμαι σαν σήμερα, έναν χρόνο πριν, την αγωνία της Ιωάννας να οργανώσει αυτήν την ξενάγηση. Αρχές της άνοιξης, μαζί και της πολυαναμενόμενης τουριστικής σεζόν και οι προσλήψεις των φυλάκων δεν είχαν ακόμη ανανεωθεί, με αποτέλεσμα κάποιες από τις αίθουσες να μένουν κλειστές…. «Θα πάω έστω και μόνη μου» θα μου πει φέτος, γεμάτη πείσμα και ενθουσιασμό για μια «δύσκολη» ξενάγηση, που φιλοδοξεί να εισχωρήσει στα ήθη και τις κοινωνικές αντιλήψεις της αρχαιότητας μέσα από γλυπτά και αγγεία, μύθους και θεούς. Τόσο η Νεολιθική, όσο και η Μυκηναϊκή Περίοδος

54

1 Πλάτων, Συμπόσιο, μτφ. Ηλίας Σ. Σπυρόπουλος

Μαρμάρινο άγαλμα Αφροδίτης (2ος αιώνας μ.Χ.) Αντίγραφο της Αφροδίτης της Κίδνου που φιλοτεχνήθηκε από τον Πραξιτέλη τον 4ος π.Χ. αιώνα.

55

●

ελάχιστα έχουν να προσφέρουν στη γνώση μας αναφορικά με τον έρωτα, τις σχέσεις και τη σεξουαλικότητα των ανθρώπων τα περασμένα χρόνια. Δεν μπορώ ωστόσο να ξεχάσω τον «Στοχαστή» από την Καρδίτσα, ένα πήλινο νεολιθικό ειδώλιο από την περιοδική έκθεση «Αμέτρητες όψεις του ωραίου», που πραγματοποιήθηκε πέρσι στο Μουσείο. Απεικονίζει ένα γυμνό ανδρικό σώμα να φέρει - σε μια κίνηση περισυλλογής - το δεξί χέρι προς το κεφάλι συνεγείροντας ταυτόχρονα τη γενεσιουργό δύναμη του ανδρισμού του. «Όποιος χαϊδεύει το πέος του δεν πάει να πει πως κατ’ ανάγκην αυνανίζεται. Μπορεί και να σκέφτεται», γράφει χιλιάδες χρόνια αργότερα ο Μάνος Χατζηδάκις στην ποιητική συλλογή «Μυθολογία δεύτερη». Τέτοιου είδους αγαλμάτια χρησιμοποιούνταν σε λατρευτικές τελετές των Βαλκανίων και πιθανότατα συμβόλιζαν τη γονιμότητα. Έρωτας και Αφροδίτη

● Η Αφροδίτη και ο Έρωτας,

έργο Ρωμαϊκής εποχής. ● Με την ξεναγό της ΚΕΔΡΟΣ

στην αίθουσα αγγειογραφίας του Μουσείου. ●«Ο Στοχαστής». Πήλινο ειδώλιο της Τελικής Νεολιθικής Περιόδου, σύμβολο πιθανόν της γονιμότητας.

56

Σε περίοπτη θέση στην κεντρική αίθουσα του Μουσείου, η Αφροδίτη σε μια συνεσταλμένη στάση με έναν μανδύα προσπαθεί να κρύψει το εφηβαίο της και με μια κίνηση του χεριού της τείνει να καλύψει το εκτεθειμένο της στήθος. Παραλλαγή του αγάλματος της Αφροδίτης της Κνίδου το οποίο αρχικά φιλοτέχνησε ο Πραξιτέλης στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. απεικονίζοντας για πρώτη φορά γυμνό το γυναικείο σώμα. Σαν να μην πέρασε μια μέρα, μοιάζει ακόμη να κρύβεται από τα «αδιάκριτα» μάτια των δεκάδων επισκεπτών που το φωτογραφίζουν. Κόρη του Δία και της Ωκεανίδας Διώνης, η Αφροδίτη συμβολίζει διαχρονικά τον έρωτα και την ωραιότητα. Πρόκειται για μια αρχέγονη θεότητα που κατά πάσα πιθανότητα προήρθε από προγενέστερες λατρείες της Ανατολής και κατά την επικρατέστερη εκδοχή γεννήθηκε από τον αφρό που δημιουργήθηκε στη θάλασσα, όταν ο Τιτάνας Κρόνος έκοψε τα γεννητικά όργανα του Ουρανού. Παιχνιδιάρα κι απελευθερωμένη αποζητά διαρκώς τα ερωτικά πάθη. Πολλά τα προσωνύμιά της: Ουράνια και Πάνδημος εκφράζει τόσο το σαρκικό πάθος όσο και την πνευματική ένωση. Αέρια και Αστερία, Πασιφαής και Θαλασσαίη, Γαληναία και Εύπλοια, Εύκαρπος και Ανθεία προσφέρει σε ουρανό, στεριά και θάλασσα, συμβολίζοντας την πληρότητα και τη γαλήνη του κόσμου. Πως αλλιώς αφού ωθεί στη γέννηση, την τεκνοποιία... Παιδάκι στρουμπουλό με σγουρά μαλλιά και σαρκώδη χείλη απεικονίζεται ο έρωτας σε γλυπτό της ρωμαϊκής εποχής. Φορτωμένος τη φαρέτρα με τα βέλη του, στοχεύει με το τόξο του όποιον επιθυμεί να αιχμαλωτίσει. Πιστός ακόλουθος της Αφροδίτης, παρουσιάζεται σαν γιός της όμως για πολλούς συγγραφείς, ανάμεσά τους και ο Ησίοδος, ο

Χιλιάδες χρόνια φιλοσοφίας, τέχνης, επιστήμης αναφορικά με τον έρωτα «…και πάλιν ανάμεσα στη σοφία και την αμάθεια…»

●●

Έρωτας προϋπήρχε της Αφροδίτης, τότε μάλιστα που δεν υπήρχε τίποτα παρά μόνο το Χάος. Σύμφωνα λοιπόν με την Κοσμογονία, ήταν αυτός που παρότρυνε τη Γαία να συνευρεθεί με τον Ουρανό δημιουργώντας την πλάση, που περιβάλλει τον κόσμο. Η γονιμοποίηση έγινε μέσω της βροχής… Όμοια με τη μυθική Δανάη, την κόρη του βασιλιά του Άργους που ο πατέρας της έχει φυλακίσει σε κελί, αφού σύμφωνα με χρησμό το παιδί της θα σκότωνε τον βασιλιά και θα του έπαιρνε τον θρόνο. Μεταμορφωμένος σε χρυσή βροχή, ο Δίας μπαίνει στο κελί της, σε μια από τις ρομαντικότερες σκηνές της κλασικής αρχαιότητας όπως απεικονίζεται σε ερυθρόμορφο αγγείο του 5ου π.Χ. αιώνα.

●●●

Η γυναίκα και ο γάμος στην κλασική Αθήνα Μπορεί οι Έλληνες να μην αγαπάμε πολύ την αγγειογραφία, αποτελεί όμως μια μοναδική πηγή άντλησης πληροφορίας για την καθημερινότητα και τα ήθη της εποχής. Τόσο οι εξωσυζυγικές σχέσεις του αρχηγού των θεών, όσο και η σκηνή με τη Δανάη, που εμπεριέχει πολλά στοιχεία αναφορικά με την τελετουργία του γάμου, αντικατοπτρίζει τη θέση της γυναίκας τόσο μέσα στον γάμο, όσο και κοινωνικά. Γιατί όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται στην Αθήνα, όπου θεσμοθετήθηκε η ΑΦΙΕΡΩΜΑ / Ο έρωτας στην αρχαιότητα

57

Δημοκρατία, η γυναίκα δεν έχει καμία ελευθερία. Οφείλουμε ωστόσο να σημειώσουμε ότι τα περισσότερα από τα εκθέματα, στα οποία θα αναφερθούμε, αφορούν τον 4ο και τον 5ο π.Χ. αιώνα και έρχονται κατά κύριο λόγο από την Αττική και τη Βοιωτία, προσφέροντάς μας συγκεκριμένες χρονικά και γεωγραφικά πληροφορίες. Τόσο στην Αθήνα, κατά την αρχαϊκή εποχή που προηγήθηκε, όσο και την ίδια ακριβώς περίοδο στην αυστηρή, στρατιωτική Σπάρτη οι γυναίκες είχαν περισσότερα δικαιώματα. Μετά τον πελοποννησιακό πόλεμο (αρχές 4ου αιώνα), αλλάζουν τα ήθη στην ελληνική αρχαιότητα. Ήταν ο ίδιος ο πόλεμος, ο οποίος κρατά 30 χρόνια και φέρνει λιμούς, πείνα και αρρώστιες, δίνοντας μία νέα αντίληψη των πραγμάτων, που τείνει προς τις απολαύσεις, τις ηδονές… Λουτροφόροι, γαμικοί λέβητες κι άλλα ερυθρόμορφα αγγεία περιγράφουν σκηνές από τον γυναικωνίτη, τη λουτροφορία, το στόλισμα της νύφης, τη γαμήλια πομπή... Κι αν αναρωτιέστε πόση σχέση είχε ο γάμος με τον έρωτα, η απάντηση είναι: απολύτως καμία. Στην αρχαιότητα ο γάμος συνδέεται αποκλειστικά με την τεκνοποίηση και η γυναίκα δεν έχει σε αυτόν κανέναν λόγο. Είναι ο πατέρας της νύφης που σε συνεννόηση με τον μέλλοντα γαμπρό ή τους γονείς του αποφασίζει. Το ζευγάρι – γύρω στα 15 ετών η γυναίκα και στα 30 ο άντρας − δεν είχε συναντηθεί ποτέ. Σε μια τριήμερη τελετή με θρησκευτικό πρωτίστως χαρακτήρα, ο πατέρας με τον μέλλοντα σύζυγο υπογράφουν το προικιό και γίνεται μια μικρή γιορτή στο σπίτι της νύφης. Τότε η μητέρα αποκαλύπτει για πρώτη φορά το πρόσωπό της, το οποίο καλύπτεται με πέπλο. Η γυναίκα στην κλασική Αθήνα είναι τόσο περιορισμένη, που δεν επιτρέπεται να κυκλοφορεί δημόσια χωρίς τη συνοδεία κάποιου άνδρα. Ακόμη και μέσα στο σπίτι δεν κυκλοφορεί ελεύθερα παρά μόνο στον γυναικωνίτη. Ο σύζυγός της δεν τη συναντά πουθενά πέρα από τη συζυγική κλίνη. Δεν τρώνε καν μαζί. Είναι μια μηχανή… τεκνοποίησης. Ο Ευριπίδης γράφει μάλιστα ότι οι άντρες θα ήταν ευτυχισμένοι, αν είχανε βρει τον τρόπο να κάνουν νόμιμους γιους χωρίς να παντρεύονται... Όπως περιγράφεται σε παραστάσεις των αγγείων, τα κορίτσια διδάσκονταν στο σπίτι από τη μητέρα. Μάθαιναν απλή αριθμητική, γραφή κι ανάγνωση, αργαλειό και οικοκυρικά. Σαν μέλλουσες σύζυγοι θα ήταν άλλωστε αποκλειστικά υπεύθυνες για τα του οίκου. Εταίρες, ιέρειες και παλλακίδες Σκηνές από συμπόσια με εταίρες να παίζουν την άρπα τους, χορεύτριες και αυλητρίδες που διασκεδάζουν το ανδρικό κοινό, νέοι που προσφέρουν το βαλάντιό τους στις εταίρες − η ξενάγηση στην τέχνη της αγγειογραφίας συνεχίζεται. Η πορνεία στην αρχαία Αθήνα ήταν θεσμοθετημένη με νόμο κι οι γυναίκες που εκπορνεύονταν πλήρωναν μάλιστα και φόρο, το πορνικό τέλος, από όπου η πολιτεία αντλούσε πολλά από τα έσοδά της. Στην ανώτερη κατηγορία, τις υπηρεσίες των οποίων μπορούσαν να

απολαμβάνουν μόνο οι πλούσιοι αριστοκράτες, ανήκαν οι εταίρες. Αυτές είχαν λάβει μόρφωση είτε από τις μητέρες τους, είτε επειδή προέρχονταν από περιοχές, όπου οι γυναίκες απολάμβαναν περισσότερα προνόμια. Καθώς ήταν μορφωμένες μπορούσαν να συμμετέχουν στα συμπόσια και να συζητούν με τους άνδρες προσφέροντας παράλληλα − αντί αντιτίμου − τις ερωτικές τους υπηρεσίες. Ακολουθούσαν οι αυλητρίδες, οι οποίες άνοιγαν τα συμπόσια με χορό και μουσική, συμμετέχοντας έπειτα στα όργια. Στην κατώτατη κατηγορία ανήκαν οι δεικτηριάδες, οι οποίες εκδίδονταν στα πορνεία της εποχής, τα «δεικτήρια», τα οποία διέθεταν βιτρίνες. Σε αντίθεση με τις λαϊκές πόρνες σημαντική θέση κατείχαν οι ιερόδουλες, οι οποίες προσέφεραν τις υπηρεσίες τους για ιερό σκοπό, στο όνομα δηλαδή κάποιας θεάς, συνήθως της Αφροδίτης. Ήταν ιέρειες, ανήκαν δηλαδή στον κλήρο του ναού. Η πορνεία λοιπόν σ’ αυτήν την περίπτωση θεωρούταν ιερή και δεν εμπόδιζε μετέπειτα ενδεχόμενο γάμο. Πέρα από θρησκευτικούς λόγους, συχνά μάλιστα, οι γυναίκες γινόταν ιερόδουλες προκειμένου να συγκεντρώσουν χρήματα για την προίκα τους. Πασίγνωστη ελληνική πόλη της ιερής πορνείας ήταν η Κόρινθος λόγω της

● Λουτροφόροι και γαμικοί λέβητες του 5ου π.Χ. αιώνα από την Αττική, τη Βοιωτία και την Ερέτρια. ●● Νέος που δίνει το βαλάντιό του σε καθισμένη εταίρα. Αττική ερυθρόμορφη πελίκη από τη Ρόδο (5ος π.Χ. αιώνας). ●●● Το στόλισμα της νύφης.

58

●

●●

●●●

ΑΦΙΕΡΩΜΑ / Ο έρωτας στην αρχαιότητα

59

●

60

●●

σχέσης της με τα λιμάνια της Ανατολής απ’ όπου προήρθε ο θεσμός. Τέλος, οι Παλλακίδες αποτελούσαν τις νόμιμες ερωμένες των ανδρών της αριστοκρατικής τάξης με γνωστότερη την θρυλική Ασπασία του Περικλή. Εταίρα από τη Μίλητο διατηρούσε μάλιστα και οίκο ανοχής. Ο Δίας, ο Γανυμήδης, η Σαπφώ και ο πλατωνικός έρως Το μόνο γνωστό σε εμάς διδασκαλείο της αρχαιότητας για γυναίκες λειτούργησε από τον 6ο αιώνα στη Λέσβο από τη Σαπφώ… Και παρότι μέχρι σήμερα την καταγωγή της χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τη γυναικεία ομοφυλοφιλία, δεν γνωρίζουμε κατά πόσο η Σαπφώ είχε ερωτικές σχέσεις με τις μαθήτριές τις. Για τους περισσότερους ωστόσο ιστορικούς, η σχέση της με τις μαθήτριες δεν ήταν μόνο πνευματική αλλά εμπεριείχε και το ερωτικό πάθος. Στην τέχνη ωστόσο δεν έχει καταγραφεί ποτέ ερωτική συνεύρεση μεταξύ γυναικών, αφού λόγω της κοινωνική τους θέσης δεν πολυενδιαφέρουν μάλλον οι προτιμήσεις τους… Σε δύο αγγεία του 5ου αιώνα από την ΑΦΙΕΡΩΜΑ / Ο έρωτας στην αρχαιότητα

Λοκρίδα και την Περαχώρα της Κορίνθου βλέπουμε σκηνές από τον μύθο του Δία και του πρίγκηπα της Τροίας Γανυμήδη. Μεταμορφωμένος σε αετό ο Δίας τον άρπαξε και παρά τη ζήλεια της Ήρας, τον μετέφερε στον Όλυμπο και τον έχρησε οινοχόο των θεών, προσφέροντάς του μάλιστα αθανασία. Και εφόσον ο Δίας ερωτεύεται έναν άνδρα, αντιλαμβανόμαστε ότι η ομοφυλοφιλία στην αρχαιότητα ήταν αποδεκτή, κάτι που αντιλαμβάνεται κανείς άμεσα, μελετώντας τόσο τον Πλάτωνα όσο και τον Αριστοτέλη. Η ηθική γραμμή στον αρχαίο ελληνικό κόσμο περνά ανάμεσα στην εγκράτεια και την ακολασία ανεξαρτήτως του σεξουαλικού προσανατολισμού, αναφέρει ο Φουκώ στην «Ιστορία της σεξουαλικότητας». Η εγκράτεια για έναν άνδρα θεωρούταν αρετή, τόσο απέναντι στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Σε ότι αφορά τον θεσμό της παιδεραστίας, είχε τότε σαφέστατα διαφορετική έννοια από τη σημερινή και αφορούσε στην πνευματική καθοδήγηση, στη μετάδοση προς τον μαθητή της γνώσης, της αγάπης για τις τέχνες και το ωραίο. Κι όπως διαχρονικά κάθε σχέση δασκάλου - μαθητή εμπεριέχει την έννοια του έρωτα έτσι και τότε. Πόσο μάλλον αφού ο έρωτας για τους αρχαίους δεν αφορούσε μόνο τη σωματική αλλά κυρίως την πνευματική έλξη. Ιδιαίτερα για τον Πλάτωνα αληθινός έρωτας είναι μόνο ο πνευματικός. Εξ ου και ο όρος: πλατωνικός έρως. Αμιγώς σεξουαλική συνεύρεση μεταξύ του δασκάλου - εραστή και του νεαρού ερωμένου δεν συναντάμε πουθενά, όταν αντίθετα οι παραστάσεις που

●

Η Αφροδίτη, ο Έρωτας και ο τραγοπόδαρος Πάνας, 100 π.Χ. ●●

Συμπλέγματα μαίας και εγκύου από την Κύπρο. Πρώιμος 5ος αιώνας π.Χ.

61

Άγαλμα κοιμώμενης Μαινάδας. Αγαλματικός τύπος γνωστός και ως κοιμώμενος Ερμαφρόδιτος, 2ος αιώνας μ.Χ.

απεικονίζουν την ερωτική πράξη είτε μεταξύ ανδρών, είτε μεταξύ αντίθετων φύλων είναι πολύ διαδεδομένες κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα. Όμοια και ο φαλλός που συναντάμε σε φαλλοφόρα ερμαϊκή στήλη. Σύμβολο γονιμότητας χρησιμοποιούταν σε πομπές και προσφερόταν σαν δώρο προς τους θεούς σε διάφορες λατρευτικές τελετές αναφορικά με τον Διόνυσο και τον Ερμή. Πάνας, Μαινάδες και Ερμαφρόδιτος Πίσω στη γλυπτική, γεμάτο παιχνίδι και ερωτικό υπονοούμενο το σύμπλεγμα Αφροδίτης, Πανός και Έρωτα βρέθηκε στην «Οικία Ποσειδωνιαστών» της Δήλου και φιλοτεχνήθηκε για λογαριασμό του Διονυσίου από τη Βηρυτό ως δώρο στους θεούς της πα62

τρίδας του. Ανήκει στο 100 π.Χ., όταν τα ήθη έχουν πια απελευθερωθεί και πουθενά αλλού δεν συναντάμε τη θεά Αφροδίτη τόσο αισθησιακή, χυμώδη και γήινη. Τελευταίο έκθεμα − η «επιτομή της τελειότητας» θα πει η Ιωάννα − το άγαλμα της «κοιμώμενης Μαινάδας». Ξαπλωμένη νωχελικά πάνω σε βράχο, ακουμπά σε δορά πάνθηρα αποκαλύπτοντας τις γυμνές καμπύλες της. Φτιαγμένο από πεντελικό μάρμαρο, βρέθηκε νότια της Ακρόπολης και είναι της εποχής του Ανδριανού. Νύμφες και συντρόφισσες του Διόνυσου, οι Μαινάδες εδώ αποκτούν διττή σημασία καθώς ο αγαλματικός αυτός τύπος είναι γνωστός και ως «κοιμώμενος Ερμαφρόδιτος». Μυθικός γιος της Αφροδίτης και του Ερμή συμβολίζει την ένωση της ομορφιάς και του πνεύματος. Τον ερωτεύτηκε η νύμφη Σαλμακίδα και καθώς αυτός δεν υπέπεσε στο κάλεσμά της, εκείνη προκειμένου να μην τον χάσει παρακάλεσε τους θεούς να τους κάνουν κυριολεκτικά ένα. Έτσι κι έγινε. Ενσαρκώνοντας την πλήρη ενότητα και την αρμονία των δύο φύλων, θυμίζει ίσως τη διατύπωση του Αριστοφάνη για το «ανδρόγυνο». Γέννημα ανάμεικτο της σελήνης, οι εκπρόσωποι του τρίτου αυτού φύλου είχαν τόση δύναμη, που μπορούσαν να ανέβουν ως τον ουρανό και να χτυπήσουν τους θεούς. Ο Δίας λοιπόν τους έκοψε στα δύο κι έκτοτε ψάχνουν να βρουν το άλλο τους μισό − να αγκαλιαστούν, να γίνουν πάλι Ένα… Ποιος να ξέρει; Χιλιάδες χρόνια φιλοσοφίας, τέχνης, επιστήμης αναφορικά με τον έρωτα «…και πάλιν ανάμεσα στη σοφία και την αμάθεια», που λέει κι η πάνσοφη Διοτίμα.

info's Αναλυτικά το πρόγραμμα όλων των εκδρομών και των ξεναγήσεων της ΚΕΔΡΟΣ: www.kedrostravel.com, FB: www.facebook.com/kedrostraveling. Κρατήσεις και πληροφορίες στο τηλ: 210 9944909 & στο email: info@kedrotravel.com.

Νέο πάρκο Δραστηριοτήτων & Αναψυχής στο Mare West

Skate park, pump track, τοίχος αναρρίχησης, υπαίθριος χώρος εκδηλώσεων & ποδηλατόδρομος σας περιμένουν να τα ανακαλύψετε σε μία έκταση συνολικά 7 στρεμμάτων

Βόλτα, αγορές, παιχνίδι και άθληση, όλα στο Mare West! Επώνυμα εμπορικά καταστήματα ένδυσης, αθλητικών ειδών, σπιτιού και αξεσουάρ, super market, καφέ και εστιατόρια, παιδική χαρά 2 στρεμμάτων αλλά και ένα υπερσύγχρονο Πάρκο Δραστηριοτήτων και Αναψυχής με τοίχο αναρρίχησης, pump track, skate park, ποδηλατόδρομο, χώρο πικ-νικ και υπαίθριων εκδηλώσεων συνθέτουν την εικόνα της πληρέστερης βόλτας για αγορές και διασκέδαση, για όλη την οικογένεια. 5’ από το κέντρο της Κορίνθου και με δωρεάν parking 800 θέσεων!

ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΠΑΡΚΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ & ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΣΤΟ MARE WEST 10.00 – 22.00

ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΠΑΡΚΟ MARE WEST Διεύθυνση: 5o χλμ παλαιάσ εθνικήσ οδού Κορίνθου-Πατρών • Τηλ.: 27410 25374 MARE WEST

MARE WEST official

www.marewest.gr

Η παραδοσιακή οµορφιά των Κυθήρων έκανε τουσ αρχαίουσ Έλληνεσ να πιστεύουν πωσ εδώ πρωτοπερπάτησε η ωραιότερη θεών και ανθρώπων, η θεά του έρωτα. Η µελιτέα, όπωσ ονόµαζαν τη θεά Αφροδίτη. Δεν είναι τυχαίο το επίθετο µελιτέα (µελένια) αφού µόνο το τελειότερο πλάσµα τησ γησ θα µπορούσε να έχει την γλυκύτητα, την εµφάνιση και το άρωµα του ΘΥΜΑΡΙΣΙΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ. Το νησί ήταν γνωστό από την αρχαιότητα για το εξαιρετικήσ ποιότητασ µέλι του. Υπάρχουν ενδείξεισ ότι από εδώ ξεκίνησε η εφαρµογή τησ κινητήσ κηρήθρασ στην αρχαιότητα, για να εξαπλωθεί σε όλον τον κόσµο µόλισ στο τέλοσ του περασµένου αιώνα. Πολλέσ διακρίσεισ και βραβεία έχουν κάνει το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ γνωστό και περιζήτητο. Εσείσ που θέλετε ν' απολαύσετε το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ... ΜΟΝΟ από το πρατήριο του Μελισσοκοµικού Συνεταιρισµού και στα καταστήµατα µε το σήµα µασ.

ΕΚΘΕΣΗ & ΠΡΑΤΗΡΙΟ ΧΟΝ∆ΡΙΚΗΣ-ΛΙΑΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΑ ΑΡΩΝΙΑ∆ΙΚΑ Πληροφορίεσ: ρίεσ: ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΚΥΘΗΡΩΝ ΚΥ τηλ. 27360 34370 - email: melikyth@otenet.gr

Ελληνικό Πρωινό Κάθε μέρα, κάθε πρωί «Τρώγε το πρωί σαν βασιλιάς, το μεσημέρι σαν άρχοντας και το βράδυ σαν ζητιάνος». Η λαϊκή σοφία αλλά και οι διατροφικές επιστημονικές συμβουλές συμφωνούν, ότι το πρωινό είναι το πιο σημαντικό γεύμα της ημέρας. Είτε όμως υιοθετείτε αυτές τις συμβουλές στην καθημερινότητα σας, είτε είστε οπάδοι του «πίνω έναν καφέ και φεύγω», λίγοι αντιστέκονται στον πειρασμό να απολαύσουν ένα «βασιλικό» πρωινό, κατά τη διάρκεια των διακοπών τους.

Δημοσθένης Τσαπάρας www.greekbreakfast.gr

Μ

ια απόλαυση κατεξοχήν συνυφασμένη με τις διακοπές είναι αυτή του πρωινού. Στους τουριστικούς προορισμούς της χώρας μας για δεκαετίες κυριάρχησε η λογική, ότι οι επισκέπτες θα προτιμούσαν για το πρωινό τους τις προσφιλείς τους γεύσεις. Έτσι επιμείναμε για αρκετές δεκαετίες σε προτάσεις τύπου American ή English Breakfast, Breakfast Continental και γενικά σε τυποποιημένα πρωινά με τυριά από την Ολλανδία, γαλλικά κρουασάν, μπέικον και λουκάνικα Φρανκφούρτης. Το 2010 το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδας, ακολουθώντας τις σύγχρονες τάσεις που αναπτύχθηκαν στον τομέα της διατροφής, ξεκίνησε μια προσπάθεια να αλλάξει τη λογική αυτή, δημιουργώντας το Ελληνικό Πρωινό. Στόχος του ήταν να προσφέρει το σύνολο των τοπικών προϊόντων και εδεσμάτων κάθε περιοχής στους μπουφέδες των ελληνικών ξενοδοχείων, δίνοντας ταυτόρονα στα μέλη του τη δυνατότητα να πιστοποιήσουν την παραπάνω διαδικασία με μια αντικειμενική διαδικασία, που θα τους προσέφερε επιπλέον ένα σήμα ποιότητας. Απώτερος σκοπός του Επιμελητηρίου ήταν το Ελληνικό Πρωινό να αποτελέσει ένα μέσο, που θα αναδείξει την ιδιαίτερη γαστρονομική κουλτούρα που έχει αναπτυχθεί σε κάθε περιοχή της χώρας μας, ανάλογα με τα προϊόντα που παράγονται σε αυτήν, τις ιδιαίτερες κλιματολογικές και γεωγραφικές συνθήκες, την ιστορία, τις παραδόσεις και τα έθιμα της κάθε περιοχής.

66

ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ / Ελληνικό πρωϊνό

67

Έτσι, ξεκίνησαν να δημιουργούνται σταδιακά διαφορετικοί τύποι Ελληνικού Πρωινού, που συμπεριέλαβαν χαρακτηριστικά προϊόντα της χώρας μας, γνωστά σε όλη την επικράτεια, όπως παξιμάδια, γιαούρτι, μέλι, ξηρούς καρπούς, ελιές και εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, τυριά και φρέσκα φρούτα. Τα προϊόντα αυτά αποτελούν επιπλέον τον βασικό κορμό της μεσογειακής διατροφής, η αξία της οποίας αναγνωρίζεται πια παγκοσμίως. Εκτός όμως από αυτά τα πολύ γνωστά προϊόντα που παράγονται σε ολόκληρη τη χώρα, σε κάθε τύπο Ελληνικού Πρωινού εντάχθηκαν οι ιδιαίτερες τοπικές λιχουδιές, βασισμένες σε παραδοσιακές συνταγές και τα εκλεκτά προϊόντα της κάθε περιοχής: ντοματάκι στη Σαντορίνη, θρούμπες στη Θάσο, αμυγδαλωτά στη Μονεμβασιά, πρασόπιτα στα Γρεβενά, κοπανιστή και λούζα στη Μύκονο, φιρίκια στο Πήλιο, απάκι και στάκα στην Κρήτη, πίτα με κιμά και γλυκό κουμ κουάτ στην Κέρκυρά, αυγοτάραχο στο Μεσολόγγι και τόσα άλλα, συμπεριλήφθηκαν στα πρωινά των ξενοδοχείων. Πρωταγωνιστικό ρόλο στο πρότυπο πρωινό της κάθε περιοχής κατέλαβαν τα Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) και τα Προϊόντα Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), συμβάλλοντας σημαντικά στη σύνδεση της τοπικής αγροτικής παραγωγής με τον τουριστικό τομέα. Εκεί η γαστρονομική παράδοση της χώρας μας έχει να επιδείξει ιδιαίτερο πλούτο με πληθώρα προϊόντων, όπως φρούτα, παξιμάδια, εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο και φυσικά ελιές − με 11 αναγνωρισμένες διαφορετικές ποικιλίες − και τα εξαιρετικά μας τυριά από τα οποία 23 έχουν μέχρι στιγμής χαρακτηριστεί ως ΠΟΠ. Έτσι οι εξαιρετικές ελληνικές γραβιέρες, το μανούρι, το Σαν Μιχάλη, το Κατίκι Δομοκού, το Μετσοβόνε και τόσα άλλα καταλαμβάνουν σταδιακά τη θέση που τους αξίζει στους μπουφέδες των πρωινών των ξενοδοχείων. Μέσα από όλη αυτήν την διαδικασία δόθηκε φυσικά μια μοναδική ευκαιρία στους τοπικούς παραγωγούς και τις μικρές μονάδες τυποποίησης να συνεργαστούν με τις ξενοδοχειακές μονάδες, τονώνοντας τη ζήτηση των τοπικών προϊόντων και συνολικά την οικονομία της περιοχής. Μετά από δέκα χρόνια εντατικής προσπάθειας το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο έχει δημιουργήσει 41 τύπους πρότυπων Ελληνικών Πρωινών, συνεχίζοντας διαρκώς να τους εμπλουτίζει ,ενισχύοντας το τουριστικό προϊόν της χώρας, προβάλλοντας ταυτόχρονα τους παραγωγούς της κάθε περιοχής.

68

●

Αλμυρή γαλατόπιτα. ●●

Απάκι από την Κρήτη. ●●●

Αμύγδαλα Λάρισας. ●●●●

Μελεκούνι από τη Ρόδο.

«Κερνάμε Ελλάδα» Στην 15η έκθεση HORECA 2020, το περίπτερο του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος προσέφερε για μια ακόμη χρονιά Ελληνικό Πρωινό, με κεντρικό σύνθημα «Κερνάμε Ελλάδα» και τιμώμενες περιοχές τη Δράμα και την Πάτμο, των οποίων τα πρότυπα πρωινά παρουσιάστηκαν από την Υπεύθυνη του Προγράμματος κ. Σίσσυ Αγγελοπούλου. Ο consultant chef του προγράμματος και συνεργάτης του περιοδικού μας Στράτος Ιωσηφέλλης και η ομάδα του, μέσα από ζωντανές μαγειρικές δράσεις, προσέφερε στους επισκέπτες μια διαφορετική γαστρονομική εμπειρία, αναδεικνύοντας τον αστείρευτο γευστικό πλούτο της χώρας. Τις εντυπώσεις έκλεψαν οι πατιΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ / Ελληνικό πρωϊνό

νιώτικοι σβίγγοι με μέλι Πάτμου και η δραμινή ομελέτα. Δοκιμάσαμε επίσης ανοιχτή πίτα με αλεύρι από τραχανά, χωριάτικο λουκάνικο, ξινόγαλο και βιολογική μυζήθρα και ασσουρέ με κολοκυθόσπορο, κουκουνάρι, μύρτιλα, ρόδι, μέλι και κανέλα. Το «live cooking» συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης με παραδοσιακές συνταγές από όλη την Ελλάδα. Οι επισκέπτες είχαν τη δυνατότητα να δοκιμάσουν πλαντσέτα Λέσβου και σκοπελίτικες πίτες αλλά και «γκουρμέ» γεύσεις με προϊόντα της ελληνικής γης, όπως φωλιά κανταΐφι με πουρέ από φασόλια Νευροκοπίου, τηγανητό αυγό, λούτζα και κατσικίσιο τυρί και κρεμμυδόπιτα με σύγκλινο Κρήτης και γραβιέρα Νάξου. Φιλοξενούμενοι παραγωγοί από όλη την Ελλάδα προσέφεραν στους επισκέπτες δραμινό χαλβά, τσουρέκια, 69

γλυκά αχλαδάκια και τα εξαιρετικά χειροποίητα αναψυκτικά από την… Gia giamas. Οι σεφ με τη σειρά τους δημιούργησαν με τις πρώτες ύλες ευφάνταστες λιχουδιές, όπως ντομάτες κονφί γεμιστές με πλιγούρι, σταφίδες, καυτερή πιπεριά Φλωρίνης και νιώτικο τυρί και πουγκιά γεμιστά με λιαστή ντομάτα, κρητικό λουκάνικο με σταμναγκάθι, ρόδι, φέτα και φρέσκα αρωματικά. Εδώ γνωρίσαμε και την Φάρμα Αμαραντίδη. Με κτηνοτροφική παράδοση που κρατάει τρεις γενιές και ξεκινάει με την εγκατάσταση της οικογένειας που ήρθε από την Τραπεζούντα στον Νομό Δράμας. Τα τελευταία χρόνια η επιχείρηση εφαρμόζει τη μέθοδο της ξηρής ωρίμανσης σε διαλεκτά κομμάτια κρέατος με σκοπό να μπορεί να ικανοποιήσει ακόμα και τους πιο απαιτητικούς ουρανίσκους. Η «Σπορά», μια νέα επιχείρηση από τη Σκόπελο, δίνει μια καινούργια διάσταση στις χειροποίητες στριφτές πίτες. Βασισμένη στην παράδοση έχει δημιουργήσει μια σειρά από νέα προϊόντα, συνδυάζοντας γεύσεις και υλικά από ολόκληρο το Αιγαίο. Το αποτέλεσμα εξαιρετικό περιλαμβάνει εκτός των κλασσικών συνταγών του νησιού, στριφτή πίτα με καπνιστό τόνο Αλοννήσου, ντοματοτυρόπιτα με πέστο λιαστής ντομάτας Σαντορίνης, αλλά και γλυκιά πίτα με κρέμα και μαστίχα Χίου. Βασικός σκοπός της δράσης αυτής ήταν να ενημερωθεί το κοινό της έκθεσης για τους γαστρονομικούς θησαυρούς των φιλοξενούμενων περιοχών, κατανοώντας τους λόγους για τους οποίους το Ελληνικό Πρωινό πρέπει να καθιερωθεί στα τραπέζια όλων των καταλυμάτων της χώρας, ανεξάρτητα από την κατηγορία τους. Ένταξη στο Ελληνικό Πρωινό Σήμερα 828 ξενοδοχεία είναι ενταγμένα στο σύστημα πιστοποίησης του Ξενοδοχειακού Επιμελητήριου Ελλάδος, προσφέροντας έναν από τους τύπους Ελληνικού Πρωινού. Η διαδικασία ένταξης είναι απλή και γίνεται μέσω ειδικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας του Επιμελητηρίου. Τα ξενοδοχεία που επιθυμούν να ενταχθούν συμπληρώνουν το εδεσματολόγιο, που περιλαμβάνει το πρωινό τους και προχωρούν σε ηλεκτρονική υποβολή της 70

Σήμερα 828 ξενοδοχεία είναι ενταγμένα στο σύστημα πιστοποίησης του Ξενοδοχειακού Επιμελητήριου Ελλάδος, προσφέροντας έναν από τους τύπους Ελληνικού Πρωινού. αίτησης και των σχετικών δικαιολογητικών. Ακολουθεί η επιθεώρηση από διαπιστευμένο φορέα και εφόσον αυτή ολοκληρωθεί με επιτυχία, η διαδικασία ολοκληρώνεται με τη χορήγηση του σήματος Ελληνικό Πρωινό. Ο… εθνικός μας καφές στο Ελληνικό Πρωινό ●

Αυγά με παστουρμά. ●●

Η υπεύθυνη του Ελληνικού Πρωινού κ. Σίσσυ Αγγελοπούλου και ο executive chef Στράτος Ιωσηφέλλης επί το έργον. ●●●

Γραβιέρα Τρίπολης. ●●●●

Ξύγαλο Σητείας.

Η γαστρονομική κουλτούρα είναι μια συνεχής εξέλιξη των γεύσεων που ενσωματώνει την ιστορία, την παράδοση, αλλά και τις επιρροές που δημιουργούνται διαχρονικά από άλλους λαούς, εμπορικές συναλλαγές, μόδες της εποχής και πολλά άλλα. Έτσι, πέρα από τον αγαπημένο μας ελληνικό καφέ, το Ελληνικό Πρωινό δεν θα μπορούσε παρά να μην εντάξει στις δυνάμεις του τον πιο χαρακτηριστικό καφέ της σύγχρονης ελληνικής παράδοσης, που δεν είναι άλλος από τον φραπέ! Συνδεδεμένος με το ελληνικό καλοκαίρι και τις ιδιαίτερες στιγμές χαλάρωσης, ο εθνικός μας καφές, όπως συχνά χαρακτηρίζεται, λέγεται (αν και όπως όλες οι ιστορίες αμφισβητείται), πως επινοήθηκε τυχαία στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης του 1957, από τον Δημήτρη Βακόνδιο, υπάλληλο στο περίπτερο της ελβετικής εταιρείας που παρασκευάζει τον στιγμιαίο καφέ Nescafe, ο οποίος έχει σε μεγάλο βαθμό ταυτιστεί με τον φραπέ. Ο συγκεκριμένος υπάλληλος δεν έβρισκε ζεστό νερό για να φτιάξει τον καφέ

ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ / Ελληνικό πρωϊνό

71

του. Έτσι αναγκάστηκε να χρησιμοποιήσει κρύο νερό και σέικερ για να ανακατέψει το μείγμα, δημιουργώντας τον καφέ που έμελε να αποτελέσει το πιο διαδεδομένο ρόφημα καφέ, που θα υιοθετούσαν στη συνέχεια και στην καθημερινότητα τους οι περισσότεροι Έλληνες, αλλά και οι επισκέπτες μας που τον επιλέγουν ως έναν δροσερό καφέ, που μπορεί να συνδυαστεί με όλους τους τύπους του Ελληνικού Πρωινού. Πρότυπα Πρωινά στην Πελοπόννησο Η Λακωνία, εκμεταλλευόμενη την πλούσια γαστρονομική της παράδοση και το ολοκληρωμένο «καλάθι» αγροτικών προϊόντων, εντάχθηκε πρώτη από τους νομούς της Πελοποννήσου στο Ελληνικό Πρωινό, δημιουργώντας το 18ο κατά σειρά Πρότυπο Ελληνικού Πρωινού σε όλη την Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό τα καταλύματα του νομού έχουν εντάξει στο πρωινό τους προϊόντα από τη λακωνική Μάνη, όπως λαλάγγια και τηγανίτες, καγιανά με σύγκλινο, γλυκά του κουταλιού, τσάι Πάρνωνα και Ταϋγέτου, αμυγδαλωτά από τη Μονεμβασιά, γλυκό τραχανά και τοπικά ζυμαρικά και παξιμάδια. Στα λακωνικά τυριά του Ελληνικού Πρωινού περιλαμβάνονται τα προϊόντα της Λαβιογαλ ΑΒΕΕ: η φέτα, η ιδιαίτερη γραβιέρα από γίδινο γάλα και το «ψηστύρι», το σκληρό κατσικίσιο τυρί Μονεμβασιάς που είναι ιδανικό για σαγανάκι. Πρωτοπόρα η Μεσσηνία στον τουριστικό τομέα δεν άργησε κι αυτή να δημιουργήσει το δικό της Πρότυπο Ελληνικού Πρωινού, που εδώ περιλαμβάνει σπιτικές 72

μαρμελάδες, παστέλια, λουκούμια, ελιόψωμα, σταφιδόψωμα και τη σφέλα Μεσσηνίας αλλά και τις κλασσικές μανιάτικες λιχουδιές τα λαλάγγια, τα λουκάνικα και το σύγκλινο. Από το Πρότυπο Ελληνικό Πρωινό της Αρκαδίας δεν θα μπορούσε να λείπει το Μέλι ελάτου βανίλια-Μαινάλου (ΠΟΠ), η γραβιέρα Τρίπολης, τα μήλα ντελίσιους πιλαφά Τριπόλεως ΠΟΠ, το παστό χοιρινό, το παραδοσιακό πατατόψωμο, τα κάστανα και τα καρύδια. Όλο το ξενοδοχειακό δυναμικό του Ελληνικού Πρωινού στην Πελοπόννησο περιλαμβάνει φυσικά στο μενού της τα πορτοκάλια, τις ελιές, την κορινθιακή σταφίδα και το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο.

info's Ενταγμένος στο Πρότυπο Ελληνικό Πρωινό της Λακωνίας είναι ο Ξενώνας Ταλετόν στο Ξηροκάμπι. Πολυτελής και φιλόξενος, στο εξαιρετικό του πρωινό περιλαμβάνονται μαρμελάδες φτιαγμένες από εποχικά φρούτα (μανταρίνι, κάστανο, μπανάνα και ακτινίδιο), σπιτικό κέικ πορτοκαλιού, πορτοκαλόπιτα, καρυδόπιτα και σπιτική πραλίνα φουντουκιού αλλά και αλμυρές συνταγές, όπως πλεξούδες με πάστα ελιάς και πιπεριές, κέικ δυόσμου και παραδοσιακή στραπατσάδα. Θα γευτείτε επίσης ζυμωτό ψωμί, κουλουράκα, μέλι, ελιές, γιαούρτι και αυγά όλα από τοπικούς παραγωγούς. Τηλ. 27310 35150, www.taleton.gr. Περισσότερες πληροφορίες για το Ελληνικό Πρωινό, τα συνεργαζόμενα ξενοδοχεία και τους παραγωγούς, πρότυπα πρωινά αλλά και συνταγές από όλη την Ελλάδα θα βρείτε στην ιστοσελίδα: www.greekbreakfast.gr.

● «Κερνάμε Ελλάδα». Η ομάδα του Ελληνικού Πρωινού

στη φετινή HORECA. ●● Μαρμελάδα από κράνα. ●●● Καζάν ντιμπί.

Κως

Ελιές με σταφίδες, μέλι, πορτοκάλι και σουσάμι

Υλικά: • 1 κιλό ελιές θρούμπες ή Καλαμών • 100 γρ. σταφίδες ξανθιές • 150 ml ΜΕΤΑΞΑ • 50 ml νερό ζεστό • 300 ml φυσικό χυμό πορτοκαλιού • 120 γρ. φλοιό πορτοκαλιού κομμένο καρέ και ζεματισμένο • 50 γρ. σουσάμι • 600 γρ. θυμαρίσιο μέλι • 1 κλαδάκι δεντρολίβανο

74

Μ

ουσκεύετε τις σταφίδες με το ζεστό νερό και το Μetaxa για μισή ώρα και έπειτα τις στραγγίζετε κρατώντας τα υγρά. Σε ένα μεγάλο τηγάνι καβουρδίζετε ελαφρά το σουσάμι και το σβήνετε με τον χυμό πορτοκαλιού και τα υγρά από τις σταφίδες, ενώ μετά προσθέτετε το μέλι και το δενδρολίβανο και τα βράζετε για 3 λεπτά. Αν χρησιμοποιείτε θρούμπες τις προσθέτετε, τις ανακατεύετε και τις αφήνετε να βράσουν για 5 λεπτά. Τις κατεβάζετε από τη φωτιά, τις αφήνετε να κρυώσουν και τις τοποθετείτε σε βάζο μαζί με το ζουμάκι τους. Αν χρησιμοποιείτε ελιές Καλαμών αφήνετε το ζουμί να κρυώσει και τις τοποθετείτε μέσα (χωρίς να τις βράσετε) να διατηρηθούν στο βάζο. Σερβίρονται σε μπολάκι μαζί με το ζουμάκι τους που ταιριάζει τέλεια με ζυμωτό ψωμί. Εκτός από συνοδευτικό στο πρωινό μας, είναι τέλειο ορεκτικό και συνοδευτικό στο τραπέζι μας οποιαδήποτε στιγμή της μέρας.

ΣΥΝΤΑΓΕΣ

Νάξος

Κέικ Αλμυρό με γραβιέρα και σύκα

Υλικά: • 200 γρ. φρέσκο αγελαδινό βούτυρο • 6 αυγά • 200 γρ. γιαούρτι από αγελαδινό, γίδινο και πρόβειο γάλα • 350 γρ. αλεύρι που φουσκώνει μόνο του • 2 κουταλιές μπέικιν πάουντερ • 200 γρ. γραβιέρα τριμμένη • Μία κούπα σύκα ξερά, ψιλοκομμένα • Αλάτι - πιπέρι • Ντοματίνια, αμύγδαλο φιλέ και σύκα για το σερβίρισμα

Χ

τυπάτε καλά το βούτυρο και ρίχνετε λίγο αλεύρι. Στη συνέχεια, ρίχνετε ένα ένα τα αυγά και συνεχίζετε με το γιαούρτι, το αλάτι και το πιπέρι. Συνεχίζετε με το υπόλοιπο αλεύρι μέχρι να έχετε ένα παχύρευστο μίγμα. Κατόπιν, ανακατεύετε με κουτάλι την τριμμένη γραβιέρα και τα σύκα. Τοποθετείτε σε φόρμα για κέικ και ψήνετε στους 160οC για 40 λεπτά. Μόλις ετοιμαστεί αφήνετε λίγο να κρυώσει, ξεφορμάρετε και γαρνίρετε με τριμμένη γραβιέρα, αμύγδαλο φιλέ, φρέσκα σύκα και ντοματίνια.

Περισσότερες συνταγές εμπνευσμένες από τα ελληνικά προϊόντα, την παράδοση και τους σεφ του «Ελληνικού Πρωινού»: www.greekbreakfast.gr ΣΥΝΤΑΓΕΣ

75

Delivery

12:00 έως 24:00

Ασκληπιού & Βυζαντίνο 1, Ναύπλιο τ. 27520 97660

/ 97661 / 23150

Ασκληπιού 15, Ναύπλιο τ. 27520 29639

Νίνα Κουλετάκη

Η Αθήνα της Μαρίκας Γεννήθηκε στην Αθήνα, μια ανοιξιάτικη μέρα του 1887 και πέθανε, επίσης στην Αθήνα, μια φθινοπωρινή του 1954. Τα 57 χρόνια που πέρασε πάνω σε τούτη τη γη ήταν απόλυτα συνδεδεμένα με την Αθήνα. Σ’ αυτή την πόλη έφτιαξε τα σπίτια και τα θέατρά της, έστησε τη σχολή της, βίωσε τους έρωτές της. Στους – τότε − χωμάτινους δρόμους της περπάτησε κι άφησε βαθιά ίχνη του ταλέντου και της προσωπικότητάς της. Στο κέντρο της Αθήνας − και λίγα χιλιόμετρα γύρω απ' αυτό − ολόκληρη η ζωή της Μαρίκας Κοτοπούλη.

Στην Αθήνα του σήμερα δυο παραστάσεις τιμούν τη μεγάλη ηθοποιό με έργα που αφηγούνται τη ζωή της.

78

Ο

δός Λεωνιδίου, Μεταξουργείο, το σπίτι που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Γονείς και τρεις μεγαλύτερες αδελφές ηθοποιοί, μέλη του δικού τους περιφερόμενου θιάσου, που ξεκινούσε από το Μεταξουργείο − όπου ήταν η μόνιμη βάση του − για να γυρίσει τις πόλεις της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού. Μ’ αυτό το οικογενειακό μπουλούκι έκανε την πρώτη της εμφάνιση στη σκηνή και παρέμεινε μέχρι το 1902, οπότε και εντάχθηκε στον θίασο του Βασιλικού Θεάτρου, σε ηλικία μόλις 15 ετών. Ο Τύπος της εποχής αλλά και οι ομότεχνοί της έχουν ήδη αναγνωρίσει το μεγάλο της ταλέντο. Οδός Πανεπιστημίου, Αρσάκειο, το σχολείο της. Μαθήτριά του από το νηπιαγωγείο μέχρι την αποφοίτηση. Η μοναδική από τις μαθήτριες που εργαζόταν. Με ειδική άδεια που της είχε δώσει το Υπουργείο Παιδείας, δούλευε επαγγελματικά από την εφηβεία της στο θέατρο χωρίς, ωστόσο, να παραμελεί τις σπουδές της. Υπήρξε ανέκαθεν αριστούχος μαθήτρια και ιδιαίτερα δημοφιλής τόσο ανάμεσα στις συμμαθήτριές της όσο και στους δασκάλους της.

Οδός Ξενίας, Πλατεία Μαβίλη, το σπίτι των «παθών». Το σπίτι που στέγασε τα δύο μεγάλα − εκτός από το θέατρο − πάθη της ζωής της. Τον εθισμό της στη μορφίνη και τον έρωτά της για τον Ίωνα Δραγούμη. Μέσα στους τοίχους του σπιτιού της οδού Ξενίας, το παράνομο ζευγάρι θα ζήσει, από το 1912 μέχρι το καλοκαίρι του 1920, έναν έρωτα γεμάτο ένταση: πάθος, εξάρτηση, ξυλοδαρμοί, ζήλιες, πάθος, πάθος, πάθος. Οδός Ίωνος − σημερινή οδός Μαρίκας Κοτοπούλη − Πλατεία Ομονοίας, το πρώτο της θέατρο. Με αρχική ονομασία «Θέατρο Ομονοίας» υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα θέατρα της Αθήνας. Όταν το νοίκιασε η Κοτοπούλη για να στεγάσει τον θίασό της, το μετονόμασε σε «Θέατρο Κοτοπούλη» κι έτσι παρέμεινε μέχρι την κατεδάφισή του. Στη σκηνή του η Κοτοπούλη μεγαλούργησε από το 1912 μέχρι το 1936. Οδός Βασ. Γεωργίου − σημερινή οδός Αλέκου Παναγούλη − στου Ζωγράφου, το τρίτο της σπίτι, η «Βίλα Κοτοπούλη», όπου έζησε τα τελευταία τριάντα χρόνια της ζωής της. Ήταν το γαμήλιο δώρο που της έκανε ο σύζυγός της Γιώργος Χέλμης, έμπορος και θεατρικός επιχειρηματίας. Η Μαρίκα έζησε εκεί από το 1924 μέχρι τον θάνατό της, το 1954. Σήμερα στο

σπίτι, που θυμίζει ελβετικό σαλέ, στεγάζεται το «Μουσείο Μαρίκας Κοτοπούλη». Οδός Πανεπιστημίου, κτίριο Rex. Ίσως αυτό που η Κοτοπούλη θεωρούσε πιο «σπίτι» από τα σπίτια της: το θέατρό της. Αγοράστηκε από την ηθοποιό και ανακαινίστηκε εκ βάθρου το 1937. Στον ίδιο χώρο, το 1941, θα ιδρύσει τη «Δραματική Σχολή Μαρίκας Κοτοπούλη», όπου θα φοιτήσουν σπουδαίοι, μετέπειτα, ηθοποιοί: Ελένη Παπαδάκη, Άννα Συνοδινού, Έλλη Λαμπέτη κ.α. Λόγω της Κατοχής, η σχολή θα λειτουργήσει μόνο για δυο χρόνια. Στη σκηνή Rex έδωσε η Κοτοπούλη την τελευταία της παράσταση στην Αθήνα, το 1952, στο έργο του Αλφρεντ Ζερύ «Έκτο πάτωμα». Λεωνιδίου, Πανεπιστημίου, Ξενίας, Ίωνος, Βασ. Γεωργίου. Πέντε δρόμοι, όλοι κι όλοι, στην Αθήνα δύο Παγκοσμίων Πολέμων και στα διαστήματα πριν και μετά από αυτούς. Και μια γυναίκα, «κοντούλα κι όχι ιδιαίτερα όμορφη» να τους διαβαίνει με γοργό βηματισμό, παίζοντας θέατρο, μαγεύοντας το κοινό, κάνοντας έρωτα, σαγηνεύοντας άντρες και γυναίκες εξίσου, λέγοντας απερίφραστα τη γνώμη της, ισχυρογνώμων κι αθυρόστομη αλλά κι απελπιστικά εξαρτημένη, πολιτικά φανατισμένη, απίθανα μοναδική: η Μαρίκα Κοτοπούλη. Στην Αθήνα του σήμερα, στη θεατρική σαιζόν 2019-2020, δυο παραστάσεις τιμούν τη μεγάλη ηθοποιό με έργα που αφηγούνται τη ζωή της. Το πρώτο είναι το «Μαρίκα», σε κείμενο και σκηνοθεσία του Πέτρου Ζούλια με τη Νένα Μεντή στον ομώνυμο ρόλο. Παρουσιάζεται η ζωή της Κοτοπούλη από το 1937, ενώ ετοιμάζει το Rex, και μέχρι τον θάνατό της: η δημιουργία της σχολής της, η ιδιαίτερη σχέση της με την Λαμπέτη, η Κατοχή, οι τελευταίες της παραστάσεις. Το άλλο είναι «Το αγρίμι», σε κείμενο της Δήμητρας Παπαδήμα και σκηνοθεσία της ίδιας και του Γιάννη Μποσταντζόγλου. Την Μαρίκα υποδύεται η Δήμητρα Παπαδήμα, την εποχή των παθών και του έρωτα με τον Ίωνα Δραγούμη. Χαρακτηριστικό και των δύο έργων είναι ότι η ηθοποιός παρουσιάζεται στην πραγματική της, ανθρώπινη διάσταση, καθόλου εξωραϊσμένη αλλά με σεβασμό και αντικειμενικότητα.

ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ / Η Αθήνα της Μαρίκας

79

• Μετακινήσεις & transfers (6-9 ατόµων & Α.Μ.Ε.Α) ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟΥ ΑΜΑΞΙ∆ΙΟΥ

• Εκδροµές • Ιατρικές επισκέψεις • Πολιτιστικές δραστηριότητες • Αθλητικές δραστηριότητες • Θρησκευτικός τουρισµός • Επαγγελµατικά ταξίδια

Ελ. Βενιζέλου 19, Τρίπολη τηλ. 6980 499666 email: tranfer4allgr@gmail.com

Νίκος Υφαντής

Να κριθεί κάθε Άνοιξη από τη χαρά της από το χρώμα του το κάθε λουλούδι από το χάδι του το κάθε χέρι απ’ τ’ ανατρίχιασμά του το κάθε φιλί.

Μίλτος Σαχτούρης, Αστεροσκοπείο.

Aπό τη συλλογή Η πληγωμένη άνοιξη.

82

Μια στάση εδώ

Στην επιχείρησή σου αγωνίζεσαι κάθε στιγμή για να καταφέρεις το κάτι παραπάνω. Στην Τράπεζα Πειραιώς στηρίζουμε το αύριο που ονειρεύεσαι με το Business Banking Plus, το κάτι παραπάνω στην τραπεζική επιχειρήσεων που σου προσφέρει: • Συμβουλευτική καθοδήγηση από ειδικό Συνεργάτη • Ταχύτερη εξυπηρέτηση • Εξειδίκευση σε ευρωπαϊκά προγράμματα και χρηματοδοτικά εργαλεία