ΕΠΑΘΛΟ τεύχος 126

www.epathlo.gr

Σέριφος Αντικύθηρα Η άγνωστη Μονεμβασιά Canyoning στο Μέγα Ρέμα Νέα Επίδαυρος Μικροζυθοποιίες Πελοποννήσου 2020 - II ≈ 4,00 €

#

126

1ο χλµ Άργους-Ν. Κίου - Άργος (δίπλα στις γραµµές) εξοικονοµώ κατ’ οίκον

Τηλ. 27510 23866 - 27510 66001 Κιν. 699 395 4444 - 699 629 1319 - 699 571 3322

www.tzanis.info

η ΙΚΤΕΟ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ Α.Ε. σας παρέχει Εγγυημένο Τεχνικό Έλεγχο για όλες τις κατηγορίες οχημάτων. Κλείστε Ραντεβού στο 27520 99400 & κερδίστε από τις ειδικές προσφορές

45€ ΙΧ, 50€ ΦΙΧ, 25€ ΜΟΤΟ, 10€ ΚΕΚ

1 ΚΤΕΟ

Νο

στον Ν. Αργολίδας

www.ikteoargolidos.com.gr

luxury boutique

hotel

Πλύτρα Μονεμβασίας

η διαφορά της ποιότητας

Σπάρτη

Γεράκι

Κυπαρίσσι

Μυστράς Ζάρακας Λιμάνι Γέρακα

Γύθειο

Μονεμβάσια

Σπήλαια Διρού

Σπήλαιο Καστανιάς Νεάπολη

Κύθηρα

Κάβο Μαλιάς Ελαφόνησος

Το ξενοδοχείο λειτουργεί όλο το χρόνο. Παραλιακή οδός, Πλύτρα Μονεμβασίας / τηλ 2732082746 www.costarampane.gr / costa rampane

12

20

Ιδιοκτήτρια-εκδότρια: Γεωργία Ντόκου Αρχισυνταξία: Θάλεια Νουάρου Δημιουργικό-Layout: Γιάννης Σουλτανίδης www.positive.net.gr Διαφήμιση: Γεωργία Ντόκου Δημήτριος Σελλής www.airon.gr

42

Συντακτική ομάδα: Νίκος Γαλάνης, Αναστασία Γέωργα, Έλενα Κολλάτου, Νίνα Κουλετάκη, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Αλεξία Τούλιου, Δημοσθένης Τσαπάρας. Διορθώσεις κειμένων: Αλέκος Ξυλοπόδης Σ’ αυτό το τεύχος συνεργάστηκαν οι φωτογράφοι: Νίκος Γαλάνης, Δημήτρης Γκίνης, Μάρω Κουρή, Θάλεια Νουάρου, Λεωνίδας Τούμπανος, Νίκος Υφαντής Επεξεργασία εικόνας: Γιάννης Πουλημένος

9 Αντί Επάθλου ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 10 Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 12 Σέριφος. Η ελευθερία της μοναχικότητας ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 20 Αντικύθηρα. Πέτρα και ουρανός ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 32 Canyoning στο Μέγα Ρέμα. Η απόλυτη απελευθέρωση ●●●●●●●●●●●●●●●●●● 42 Η άγνωστη Μονεμβασιά. Road trip στον Λακωνικό κόλπο ●●●●●●●●●●●●●●● 54 Νέα Επίδαυρος. Ένα νησί στο βουνό ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●● 66 ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ:

Μικροζυθοποιίες Πελοποννήσου. Από την Κόρινθο έως την Σπάρτη ●●●●● 75 ΣΥΝΤΑΓΗ: Ψαρονέφρι με πικάντικη μαρμελάδα ντομάτας ●●●●●●●●●●●●●●● 78 ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ: Παζολίνι-Κάλλας. Το ελληνικό καλοκαίρι δύο μύθων●●●●●● 82 Μια στάση εδώ ●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

Εξώφυλλο: Αντικύθηρα, Θάλεια Νουάρου. ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ // Κωδ. ΕΛΤΑ: 5167 Απαγορεύεται οποιαδήποτε αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή ύλης του περιοδικού χωρίς προηγούμενη έγγραφη άδεια του εκδότη.

6

Εκτύπωση: pressious Arvanitidis www.pressious.com

ΕΔΡΑ: Μιδέας 5, 21055, Αγία Τριάδα Αργολίδας Τηλ.2752045095, 99700 Fax. 2752045096 e-mail: info@epathlo.gr ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ (ετήσιες) Ιδιωτών: 20,00 € Επιχειρήσεων Νομικών προσώπων Εξωτερικού: 50,00 € Ο.Τ.Α.: 65,00 € Εθνική Τράπεζα: 427 / 00523295 Πειραιώς: 5500018321433 Συνδρομές: Φρόσω Αγγελοπούλου, Γιώτα Μπούνου

Απολαύστε την απίστευτη οµορφιά και µοναδικότητα του ελληνικού τοπίου, κάτω από την απόλυτη προστασία της σειράς συστηµάτων σκίασης Pergosystem® Alpha. "Η πείρα µας, σκιά σας."

Κ

«

Θάλεια Νουάρου

ΑΝΤΙ ΕΠΑΘΛΟΥ

άθε φορά που ανοίγω τα μάτια αντιλαμβάνομαι διαφορετικά το φως. Ξαπλώνω στο χώμα, κάνω έρωτα στη γη, με τη γη. Ένας σκύλος παρακολουθεί αμίλητος. Κλείνω τα μάτια κι αφουγκράζομαι τους ήχους της φύσης, χορεύω με τη μουσική τους, γίνομαι μουσική. Έπειτα, θέλω να πάρω τα πάντα, για πάντα αγκαλιά − τα δέντρα, τη γη, τα πουλιά, τον σκύλο, τον αέρα, τις πέτρες − κι ύστερα παρατηρώ τα χέρια των ανθρώπων. Τα δάχτυλα, οι καρποί, οι παλάμες, φτιαγμένα για την πιο λεπτεπίλεπτη κίνηση, είναι ποίημα. Και δεν υπάρχει τίποτα ποιητικότερο από τα χέρια των ανθρώπων που αγγίζονται συναινώντας σε μια αμοιβαία εξερεύνηση άπειρων δυνατοτήτων…» Ήταν ένα μικρό απόσπασμα από κείμενα που γράφτηκαν αμέσως μετά τη λήξη της καραντίνας, όταν μια ομάδα συγχορευτών αποφάσισε να ξεκινήσει και πάλι τις συναντήσεις της, έξω, στον λόφο του Φιλοπάππου με σκοπό να διερευνήσει την «επόμενη μέρα». Καθώς τα σώματα κινούνται ελεύθερα στο φυσικό περιβάλλον, οι σκέψεις μας αποτυπώνονται αυτούσιες σε ένα χαρτί. Τι μας άφησε λοιπόν η καραντίνα. Το απαραίτητο του δημόσιου αγαθού, το αναγκαίο της επαφής με τη φύση και με τον εαυτό, το σπουδαίο του αγγίγματος. Το πολύτιμο της συνεύρεσης και τη δημιουργίας μα και της παύσης, της σιωπής, της μοναξιάς. Επαναπροσδιόρισα το δικαίωμα στον δημόσιο χώρο, έκανα χώρο στο τίποτα, επέλεξα την τέχνη, την ομάδα, το μοίρασμα, τη ζωή. Επιλέγω να κρατήσω το καλό − σε κάθε άλλη περίπτωση θα βγω χαμένη − κι ώρες ώρες την αναπολώ την καραντίνα. Τον διαθέσιμο ελεύθερο χρόνο που 'χε γίνει ενοχικός και την ιεροτελεστία της απόλαυσης. Τον αβίαστο χρόνο για το μαγείρεμα, το διάβασμα, τη φροντίδα των φυτών, το μοίρασμα στο τραπέζι. Ξεφυλλίζοντας το Έπαθλο διαπιστώνω πως όλα του τα θέματα μιλούν για ελευθερία. Την ελευθερία της μοναχικότητας ένα καλοκαίρι στη Σέριφο – την ελευθερία της αγάπης και των άκρων. Να μπορείς να μένεις, να μπορείς να φεύγεις, να πετάς, να ελαφρώνεις… και τελικά να πετάς αψηφώντας το σχοινί σου, αγαπώντας το στην πραγματικότητα. Επιλέγω να κρατήσω το καλό και φαντάζομαι να κολυμπάμε γυμνοί – στη Λια, τον Ξηροπόταμο, τον Άγιο Σώστη, την παραλία της Πολεμάρχας, την Ελαία. Να χορεύουμε ως το πρωί σ’ ένα πανηγύρι χωρίς ενισχυτές κι ηχεία. Να βιώνουμε την απόλυτη απελευθέρωση της κατάβασης σ’ ένα φαράγγι, αντιμετωπίζοντας τον φόβο – τον ίδιο μας τον εαυτό. Να απολαμβάνουμε την ελευθερία ενός road trip στον Λακωνικό κόλπο − του να αγαπιόμαστε κι όταν διαφωνούμε. Είναι ο ελληνικός ουρανός που ενώνει τους ανθρώπους κάτω απ’ τον ήλιο και τ’ άστρα. «Όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο» θυμάται τον Ρίτσο, ο Νίκος, κάποιο ξημέρωμα στο Πορί αγναντεύοντας τον βράχο της Μονεμβασιάς. Κι εγώ αναπολώ τότε που άπλωσα το σώμα μου στην αμμουδιά κι είδα σαν πρώτη φορά τ’ αστέρια, εκείνον τον ουρανό στα Αντικύθηρα, την άπλα, την ανεμελιά, το καλοκαίρι... Μοιάζει σαν ψέμα, μα είναι καλοκαίρι. Κι όπως θα έλεγε κι ο Δημοσθένης ο μερακλής – το μπαρμπουνάκι θέλει μπυρίτσα και το κορίτσι θάλασσα! Απολαύστε υπεύθυνα.

9

Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου

«Υποσύνολο» «

10

Α

κόμα και μέσα σ’αυτήν την πρωτοφανή συγκυρία, το διασημότερο καλλιτεχνικό φεστιβάλ της χώρας παρουσιάζει μια ειδική εκδοχή του προγράμματός του, στηρίζοντας έμπρακτα την ελληνική δημιουργία, που περνά μια ιδιαιτέρως δύσκολη περίοδο, δίνοντας ταυτόχρονα στους πολίτες και τους επισκέπτες της χώρας την ευκαιρία, να παρακολουθήσουν παραστάσεις και συναυλίες μεγάλης κλίμακας στα εμβληματικά μνημεία μας», σημειώνει η Καλλιτεχνική Διευθύντρια, Κατερίνα Ευαγγελάτου. «Τα έργα που δεν πραγματοποιήθηκαν φέτος εξαιτίας της πανδημίας, προγραμματίζονται ήδη για του χρόνου σε ένα μεγάλο εμπλουτισμένο πρόγραμμα, που συμπίπτει με τη γιορτή των 65 χρόνων από το πρώτο Φεστιβάλ». Η έναρξη των Επιδαυρίων πραγματοποιήθηκε στις 17/7, ενώ τον Αύγουστο θα φιλοξενηθούν δύο ακόμη παραστάσεις: Λυσιστράτη του Αριστοφάνη σε σκηνοθεσία Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου (31/7, 1 & 2/8) και Όρνιθες από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος (7-9/8). Στο Μικρό Θέατρο ξεχωρίζουν η ομάδα περφόρμανς Nova Melancholia με την Κιβωτό του Νώε (31/7 & 1/8), η μονόπρακτη όπερα «Έχω μάτια στ’ αυτιά» βασισμένη στον μονόλογο του Ζαν Κοκτώ (7-8/8) και η Σαβίνα Γιαννάτου με την Τυνήσια Λάμια Μπεντιούι και τους Primavera En Salonico σε ελεύθερο αυτοσχεδιασμό πάνω σε παραδοσιακά και αναγεννησιακά τραγούδια από διάφορες χώρες (14-15/8). Πιστή στο ραντεβού της και η Έκθεση Αγροτουρισμού, που ντόπιοι παραγωγοί και χειροτέχνες στήνουν τα καλούδια τους σε μια πλούσια υπαίθρια αγορά που θα λειτουργεί καθημερινά από 6 έως 16 Αυγούστου στο γραφικό λιμάνι της Αρχαίας Επιδαύρου. Το Φεστιβάλ πλαισιώνεται και με συναυλίες στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, ενώ θα τηρηθούν όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας έναντι του Covid-19. Βιβλία, εκθέσεις, φεστιβάλ, πολιτισμός

Ειρήνη Γκόγκουα

Δαμάζοντας τα όνειρα

Τ

η γνωρίσαμε το 2006 στην έκθεσή της στο Βουλευτικό του Ναυπλίου και έκτοτε η εικαστικός Ειρήνη Γκόγκουα συνεχίζει να μας ταξιδεύει μέσα από τα μάτια της ψυχής. Μια «πολυμορφική» καλλιτέχνις, βάση των έργων της αποτελεί το κράμα των χωρών που έχει ζήσει και οι διαφορετικές κουλτούρες αυτών που την επηρέασαν καθοριστικά. «Αποτέλεσμα παρατήρησης, τα έργα μου μέσα από μια συμπαντική συγχορδία χρωμάτων προβάλουν τη συνύπαρξη του πραγματικού και του φανταστικού κόσμου», σημειώνει η ίδια. «Η ζωγραφική άλλωστε είναι ένας χώρος χωρίς κανόνες…» Η Ειρήνη Γκόγκουα τολμά να διαφοροποιείται και να μεταβάλλεται ανάλογα με τα αισθητήρια της ζωής, της ψυχής και την αντανάκλαση αυτών στο υποσυνείδητό της. Το αποτέλεσμα αποτυπώνεται σε ξεχωριστούς πίνακες, γλυπτά αλλά και πρωτότυπες τρισδιάστατες μορφές σε πλέξιγκλας. Μετά την παρουσία της τον περασμένο Δεκέμβρη στους Στρατώνες του Καποδίστρια στο Άργος, το καλοκαίρι θα τη δούμε στο Πόρτο Χέλι, όπου από 1 έως 9 Αυγούστου παρουσιάζει στο Πολιτιστικό Κέντρο «Μίληση» την έκθεση «Δαμάζοντας τα όνειρα», που πραγματοποιείται με τη στήριξη του Δήμου Ερμιονίδας. Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν το Σάββατο 1 Αυγούστου στις 21.00 με… χρώμα μπλε, ήχο πιάνου, μυρωδιά πεύκου και γεύση κοκτέιλ! Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα της εικαστικού: www.goguairini.com.

Σέριφος

Η Ελευθερία της μοναχικότητας Μάρω Κουρή

12

13

Η Χώρα και το Λιβάδι με θέα τη Σίφνο.

Ταξιδεύοντας στη Σέριφο, χωρίς χάρτες κι οδηγούς. Το καράβι... Καταλυτικός παράγοντας για την έναρξη της ανάπαυσης. Παύση εν πλω ρεμβάζοντας τις ανεμοδαρμένες λωρίδες γης στον ορίζοντα. Δελφίνια και γλάροι συντροφεύουν τον ελαφρύ ύπνο στο κατάστρωμα. Λιβάδι, το λιμάνι της Σερίφου Ρουφώ διαλογιστικά τον ελληνικό καφέ πάνω στο κύμα σε ένα από τα καφενεία και ξυπνώ με μια βουτιά καλημερίσια στην παραλία του Αυλόμωνα. Εξορμώ βορειοανατολικά προς την παραλία Λια, χωρίς ρούχα, και στη διπλή αμμώδη παραλία Άγιος Σώστης αψηφώντας το βοριαδάκι. Έξω από τον βυθό προβάλλει το ξωκλήσι του Αγίου, προσκαλώντας με στο πανηγυράκι αποβραδίς της παραμονής της 6ης Σεπτεμβρίου με φάβα και καλούδια. Συνεχίζοντας βόρεια στην περίφημη Ψιλή Άμμο, βουτιά, μαραθοκεφτέδες και τηγανιά «λουκούμι» σε ένα από τα δυο θρυλικά ταβερνάκια. Ακάθεκτη, με δόνηση υψηλή στην ξανθή άμμο του Αγίου Ιωάννη, ακολουθώ τον περιφερειακό δρόμο. Με εμπιστοσύνη στην αθωότητα, χωρίς σκεπτικισμό βρίσκομαι μες την όαση του οικισμού Καλίτσος ή Κένταρχος. Η δοξασία λέει ότι πάνω από τον οικισμό βρέθηκε τάφος Ρωμαίου εκατόνταρχου. Αγριελιές, λεύκες, σκιές, μια τρεχούμενη πηγή. Κατεβαίνω στον ορμίσκο των καταγάλανων νερών. Λίγο πριν το μοναστήρι, βουτιά στην έρημη αμμουδιά Πλατύς Γιαλός, δύο χιλιόμετρα εκτός δρόμου και μια μπουκιά θαλασσινού μεζέ στο ταβερνάκι. Αριστούργημα σιωπής με τη Γυάρο στη μέση του πελάγους… Στον κεντρικό δρόμο επιβλητικά ξεπροβάλλει το λιτό καστρομονάστηρο των Ταξιαρχών (1572) με τις ιστορικές πολεμίστρες για τον εκδιωγμό των πειρατών. Μέχρι πέρυσι και για 60 έτη, το χαμόγελο του πάτερ-Μακάριου άνοιγε την πορτούλα 14

φιλόξενα. Ανακαίνισε τη μονή με σθένος, τον λαχανόκηπο, το λαογραφικό μουσείο, το αμπάρι. Μυσταγωγική η λιτανεία του Επιταφίου. Καλόγεροι παλαιότερα είχανε καΐκι και παραγωγή οίνου. Ποιος νοικοκύρης μένει χωρίς το βαρελάκι του στη Σέριφο; Θεσπέσιο το επισκέψιμο Οινοποιείο του Χρήστου Χρυσολωρά στην πλαγιά του Προφήτη Ηλία, όπου δοκιμάζω κρασιά τοπικών ποικιλιών. Θέλω να χορέψω Χορός όσο αντέχουμε στα πανηγύρια του νησιού... Ανεμίζουν τα φουστανάκια και οι πουκαμίσες, καθώς αντρόγυνα ζαλίζονται στις στροφές των συρτών μέχρι που ο ήλιος έρχεται, μαζί κι οι μυρωδιές από το ζυγούρι − σούπα με αυγολέμονο που οι ντόπιοι λεν ότι «στρώνει» το στομάχι. Ανάμεσα στον Καλίτσο και το Μοναστήρι, κατεβαίνω τον βατό χωματόδρομο προς τους Σκοπούς. Προσευχή στο μεγαλύτερο εξωκλήσι του νησιού, τη φρουρό-Παναγιά Σκοπιανή που αγναντεύει τον Πλατύ Γιαλό, την Κύθνο και τη Σύρο. Δημοφιλής για γάμους, βαφτίσια και για το γενναιόδωρο πανηγύρι της. Άφθονα τα όργανα αποβραδίς την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου μαζί και το κοκκινιστό, η φάβα, το κοφτό μακαρονάκι, οι τηγανιτές στα ξύλα πατάτες, το κρασί και φυσικά οι τσιγαρίδες. Παραδοσιακό πιάτο του νησιού, πρόκειται για χοντροκομμένα σε κύβους κομμάτια χοιρινού − μισό κρέας μισό λίπος − που βράζει στο καζάνι μες το δικό του νερό και τηγανίζεται έπειτα στο λίπος του. Στο τέλος προσθέτουν κύμινο, ελάχιστη κανέλλα, ρίγανη κι αλατοπίπερο. Αξέχαστα και τα δύο πανηγύρια την παραμονή του Αγίου Πνεύματος: στην Αγία Τριάδα − το δεύτερο μεγαλύτερο ξωκλήσι μετά τη Σκοπιανή – χτισμένο σε αμφιθεατρική θέση πάνω σε λόφο του Μεγάλου Λιβαδιού, με ζυγούρι και πατάτες στα ξύλα και τσιγαρίδες. Το ίδιο βράδυ, στον βορινό πανέμορφο, μικροσκοπικό οικισμό Λιόμαντρα, πραγματοποιείται πλούσιο πανηγύρι στην εκκλησιά της Παναγιάς (1711) με το ηλιοβασίλεμα να σε κουρσεύει. Ο χωματόδρομος των 8 χλμ, ξεκινά από σημείο του ασφαλτοστρωμένου δρόμου που συνδέει τη Χώρα με το Μεγάλο Λιβάδι, ακολουθώντας την πεσμένη ταμπέλα που λέει «ΛΙΟΜΑΝΤΡΑ» μέχρι το τέλος του δρόμου. Στον ίδιο χωματόδρομο, μα πριν το τέλος του, δεσπόζει το εκκλησάκι της Αγιά-Θέκλας στην κορυφή του λόφου, με ένα υπέροχο πανήγυρι στις 23 Σεπτεμβρίου, όργανα και κτήτορα τον Παντελή Θαλασσινό να σερβίρει τραγουδώντας! ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ / Σέριφος

Παραλία Γάνεμα.

Μονή Ταξιαρχών. Μέχρι πέρυσι και για 60 έτη, το χαμόγελο το πάτερ-Μακάριου άνοιγε την πορτούλα φιλόξενα.

15

Οικισμός Παναγιά Παλιά εκκλησιά και ένα πελώριο δέντρο στη γλυκιά πλατεία. Η ματιά αλωνίζει στο μυστικό μπακάλικο-ταβερνείο του Βήτου... Ψάθινες σκούπες, κουβαρίστρες, αναπνευστήρες, φακοί κι όλα τα αναγκαία ενός νοικοκυριού, μα και πεντανόστιμα κεφτεδάκια, τσιγαρίδες, ομελέτες, σαλάτες, τυριά και κρασί της οικογενείας. Στην περίπτωση που τηλεφωνήσετε νωρίτερα (22810 51030), στρώνεται το τραπέζι προς τιμή σας από τους παππούδες, ενώ η κόρη διατηρεί παραλιακό μαγειρείο αφθονίας, λίγο παρακάτω, στη Σικαμιά. Ο θησαυρός του νησιού: το Μέγα Λιβάδι Χαράζει. Ένας μελαχρινός άντρας απαγγέλει ποίηση στο κορίτσι του, στην κυκλαδίτικη βεραντούλα τους αποσβολωμένοι από τον έρωτά τους. Τα πρόσωπα λάμπουν στο μελίχλωρο φως της χαραυγής. Το μοναχικό τριζόνι, ο κούκος, δυο αηδόνια στη λαγκαδιά, κι η θέα από τα λιγοστά σπίτια με τους φοίνικες προς το γαλήνιο ακρογιάλι, όπου οδηγεί το μονοπάτι της πλαγιάς, δημιουργούν ένα σμίξιμο στις καρδιές των ανθρώπων. Έσμιξαν κι οι γροθιές των απεργών μεταλλωρύχων την Κυριακή 21 Αυγούστου του 1916, όταν η χωροφυλακή παίρνοντας το μέρος του δυνάστη, ιδιοκτήτη των μεταλλουργείων Γρόμαν, έστρεψε τα όπλα της ενάντια στους άοπλους απεργούς μεταλλωρύχους, που με τις οικογένειες τους είχαν συγκεντρωθεί στη σκάλα φόρτωσης, παρεμποδίζοντας ένα πλοίο να φορτώσει. Οι μεταλλωρύχοι κατέλαβαν το λιμάνι και δεν επέτρεπαν στα πλοία επί 20 ημέρες να φορτώσουν μετάλλευμα διεκδικώντας το οκτάωρο, υποδομές για την αποφυγή εργατικών ατυχημάτων, αύξηση αποδοχών. Τέσσερις εργάτες δολοφονήθηκαν και δυο αξιωματικοί. Το μνημείο στο Μεγάλο Λιβάδι ανεγέρθηκε στη μνήμη τους και στα αγνώστου αριθμού θύματα που άφησαν την τελευταία τους πνοή στα έγκατα της γης. Στοές, γαλαρίες, εγκαταλελειμμένες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις που λειτουργούσαν μέχρι τα τέλη του '60, σκάλες φόρτωσης και κλίβανοι, διασκορπισμένα βαγονέτα, τροχαλίες και ράγες φυτεμένες μέσα στα θυμαρόπνιχτα βουνά, αλυσίδες, καλέμια, σκουριασμένα καρότσια και φορτηγά, ένα ρημαγμένο αρχοντικό, το τότε διοικητήριο, δημιουργούν το γοητευτικό υπαίθριο μουσείο στα κοκκινωπά χρώματα της οξείδωσης, που σε άλλο ευρωπαϊκό τόπο ίσως να εξέδιδα εισιτήριο για να το περπατήσω, αξιοποιημένο φυσικά. Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας των μεταλλείων, το Μέγα Λιβάδι ήτανε το κέντρο του νησιού με 5000 περίπου κατοίκους. Φούρνοι, κελιά εργατών και σπίτια. Από εδώ ξεκινούσαν τα μεταφορικά καράβια φορτωμένα με σιδηρομεταλλεύματα. Στο Μεγάλο Λιβάδι υπάρχουν σπαράγματα αρχαίων και για κάποιους, εδώ ενδεχομένως τοποθετείται η Αρχαία Σέριφος. Εδώ, εκτυλίσσεται το ερωτικό μυθιστόρημα κι ένας μαθηματικός γρίφος στα «Τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού» του Τεύκρου Μιχαηλίδη, μεταφέρνοντάς μας στη δίνη των πρώτων εργατικών κινητοποιήσεων... Ο αγέρας μυρίζει θάλασσα κι ιδρώτα. Στον «Κύκλωπα» και στη «Μαρδίτσα», τα πιο περιβόητα ταβερνάκια στο νησί με τραπέζια πάνω στα βότσαλα στο χάδι των αρμυρικιών, γευτήκαμε ρεβίθια, φρέσκο ψαράκι, μαραθοκεφτέδες και λαχταριστά 16

●

●●●

● Καλό Αμπέλι. ●● Φτιάχνοντας παραδοσιακά παστέλια σε λεμονόφυλλα. ●●●Το πανηγύρι της Αγίας Κυριακής στη Χώρα.

●●

●●●

Στο εκκλησάκι του Σωτήρα παραμονή της 5ης Αυγούστου χορεύουμε στο πανηγύρι ασταμάτητα για... τη σωτηρία μας. Η ευχή μου να γιορτάσω πανηγύρι χωρίς ηχεία, πραγματοποιείται…

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ / Σέριφος

17

● ● Μεγάλο Λιβάδι. Στοές, γαλαρίες, εγκαταλελειμμένες

μεταλλευτικές εγκαταστάσεις, φούρνοι και κελιά εργατών που λειτουργούσαν μέχρι τα τέλη του ’60. ●● Το Δημαρχείο στην πλατεία της Άνω Χώρας. ●●● Σικαμιά.

μαγειρευτά, κατά παραγγελία κόκορα με μακαρόνια, το κλασικό κυκλαδίτικο φαγητό. Όταν φεύγει ο κόσμος, το σούρουπο παρέα με τους ντόπιους στη θέα της οξειδωμένης σκάλας φόρτωσης φαντάζει σαν Οργουελικό σκηνικό... Πριν σουρουπώσει ζητώ από έναν φίλο να με «πετάξει» ως το ελικοδρόμιο. Κατηφορίζω το καλντερίμι που διάβαιναν κάθε χάραμα οι μεταλλωρύχοι με τις αναμμένες λάμπες από τη Χώρα, ώστε να επιστρέψουν, να ολοκληρώσουν όποια αγροτική εργασία αδυνατούσε η γυναίκα και τα παιδιά και να κοιμηθούν ελάχιστα… Με φωτογραφικές στάσεις... εμπνευστικές προς την πίσω πλευρά της Χώρας, του Αιγαίου και του κόλπου του Λιβαδιού, κάνω 40 λεπτά στο μονοπάτι προς τη Χώρα. Ο κύκλος «κλείνει» ακολουθώντας τον νότιο περιφερειακό στον Όρμο του Κουταλά με τρεις ρόδινες του δειλινού αμμουδιές: τον Κουταλά, το Γάνεμα και τη Βάγια κι ύστερα όλο το αρχιπέλαγος του νότου... Εδώ, υπάρχει σπήλαιο με σταλαγμίτες και σταλαχτίτες, κλειστό για το κοινό, όπου βρέθηκαν νομίσματα με το σύμβολο του νησιού, τον βάτραχο. Λίγο πριν στρίψω προς τον τελικό προορισμό, το Λιβάδι, κατεβαίνω δεξιά στο κατάξανθο ακρογιάλι Καλό Αμπέλι. Προσκύνημα με τα πόδια ως το εκκλησάκι του Σωτήρα. Από βραδύς της 5ης Αυγούστου χορεύουμε στο πανηγύρι ασταμάτητα για... τη σωτηρία μας, εναρμονισμένοι με τον παλμό της ζωής που παίζουν οι βιολιτζήδες και οι λαουτιέρηδες του τόπου μέχρι την ανατολή. Παρέα με τους κτήτορες και τον κόσμο που απολαμβάνει φαγητό και το πρωί τη λειτουργία. Η ευχή μου να γιορτάσω πανηγύρι χωρίς ηχεία, πραγματοποιείται! Επιστρέφοντας προς Λιβάδι, η Σίφνος κι η Μήλος μοιάζει να συνομιλούν… Η Χώρα Άγρια, με στενά σοκάκια η Χώρα είναι μια ακόμη καλλονή του Αιγαίου. Ανεβαίνω με το λεωφορείο, κατεβαίνω τα λιθόχτιστα πλατύσκαλα ως το Λιβάδι για να χαρώ τη θέα − Σίφνο και Μήλο − ανάμεσα στα αγριολούλουδα, τους μπαξέδες και τα ασβεστωμένα σπιτικά. Δυο λεωφορεία τα καλοκαίρια πηγαινοέρχονται. Ακολουθώ το ένστικτό μου ανεβαίνοντας στο φιδίσιο σοκάκι προς το Κάστρο. Απόκοσμη θέα από τις αυλές εκκλησιών μέχρι την ψηλότερη του Αγίου Κωνσταντίνου. Η ματιά μετά την ερωτική καμπυλότητα του τρούλου, αφήνεται στη θέα του λιμανιού με τα στολισμένα με λαμπιόνια καράβια που φεύγουν στα ανοιχτά... Κι η νύχτα φεύγει στα καταστήματα, τα καφέ και τα μαγειρεία που είναι μαζεμένα στην πλατεία του νεοκλασικού κτιρίου του δημαρχείου ή πλατεία του ΆηΘανάση.

18

●●●

●●

info's Ευχαριστώ τον γιατρό Αρκάδιο Ρουσάκη για τη συμβολή του στο άρθρο και το ξενοδοχείο Μαϊστράλι στο Λιβάδι για τη φιλοξενία. Χτισμένο σε μια ειδυλλιακή τοποθεσία, 20μ. από την όμορφη παραλία του Αυλόμωνα, αποτελείται από πλήρως εξοπλισμένα δωμάτια και διαμερίσματα με θέα το Αιγαίο από τη μια και τα άσπρα σπιτάκια της Χώρας από την άλλη. Τηλ.: 6945 395790, www.hotelmaistrali.com. Αξίζει να παρακολουθήσετε το βίντεο-χρονικό της αιματηρής εξέγερσης των μεταλλωρύχων της Σερίφου κατά του Γερμανού ιδιοκτήτη στη ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ / Σέριφος

19

Στα βράχια της Καμαρέλας.

20

Αντικύθηρα Πέτρα κι ουρανός Θάλεια Νουάρου

«Πέτα, πέτα!» έλεγα στον εαυτό μου πριν ξεκινήσω. Να μη βαραίνεις το ταξίδι σου με περιττά. Το ζητά άλλωστε κι ο προορισμός – λίγα και καλά. Το καράβι ξεκινούσε από τον Πειραιά κι είναι ίσως από τα ελάχιστα μικρονήσια που έχουν το προνόμιο αυτό, τη δυνατότητα της άμεσης πρόσβασης. Βρίσκεται στη θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στα Κύθηρα και την Κρήτη, έχει έκταση 20 τετραγωνικά χλμ. και διαμένουν μόνιμα σ’ αυτό 25 άνθρωποι. Διανύουν βίο λιτό, μοναχικό και παραμένουν φιλόξενοι παρά την αγριάδα του τοπίου…

Ποταμός Πόσοι θα μείνουμε ως το τέλος; αναρωτιόμασταν πριν ακόμη πιάσουμε Κύθηρα. Λιγότεροι από τα δάχτυλα του ενός χεριού − θα ερχόταν στην ώρα της η απάντηση. Το άνοιγμα της μπουκαπόρτας κάθε φορά μου δημιουργεί ένα αίσθημα συγκίνησης. Πόσο μάλλον εδώ. Στο πουθενά. Ένας λιλιπούτειος οικισμός μας υποδέχεται στο λιμάνι μαζί με τους κατοίκους, που ήρθαν να παραλάβουν εφόδια από τον Πειραιά. «Πέντε ευρώ χρεώνεται η κούτα ασυνόδευτη, οπότε, όταν κάποιος πάει για δουλειές φροντίζουμε να εξυπηρετούμαστε μεταξύ μας», θα μου πει η Δέσποινα Κατσανεβάκη. Πριν δύο χρόνια αποφάσισε να αφήσει τον Πειραιά και μαζί με τα τρία της παιδιά να έρθουν να ζήσουν εδώ, στον 21

●

«Εδώ δεν έχουμε ανταγωνισμό, είμαστε ο ένας για τον άλλον...»

●

Τα αγριοκάτσικα του νησιού είναι ένα με το τοπίο. ●●

Ό Μύρωνας Προγουλάκης, ένας από του δύο ψαράδες του νησιού. ●●●

Ξηροπόταμος, η παραλία του νησιού. ●●●●

Ο μικρός Ιάκωβος στη «Γωνιά του Στράτου». Είναι ο νεότερος άνθρωπος στο νησί.

22

τόπο καταγωγής της. Τρία κουκλιά που θα μας συνοδεύσουν ως τον ξενώνα. Δεξιά, καθώς ανηφορίζουμε, κάνει απάγκιο κι οι βάρκες είναι σαν πάνω σε γυαλί. Τα νερά φωτισμένα σε οδηγούν σαν ποταμάκι μέχρι την πηγή. «Από δω παίρνει νερό όλο το νησί», θα μου πει η Δέσποινα. Η ζωντάνια της κατακλύζει τον χώρο. Στο καφενείο της «Η γωνιά του Στράτου» μας κερνά τσιριγώτικη φατουράδα για το καλωσόρισμα. «Άλλαξες εδώ, ηρέμησες, βρήκαμε τη μαμά μας» της είπαν τα παιδιά, λέει με συγκίνηση και τώρα δεν θέλουν να φύγουν. Η μεγαλύτερη κόρη της, Αναστασία, πρέπει να πάει στο γυμνάσιο κι έτσι το δημοτικό που επαναλειτούργησε μετά 25 χρόνια θα ξανακλείσει. Θέλει να γίνει κτηνίατρος κι εδώ άρχισε να παρατηρεί τα ζώα: πώς αναπαράγεται το σαλιγκάρι, πώς γίνεται η κάμπια πεταλούδα, μου δείχνει φωτογραφίες της από το κινητό. Η Σταματία θα πάει στην τετάρτη και δεν ξεχνά ποτέ να τα φωτίζει όλα με το χαμόγελο της. Ο μικρότερος της παρέας, ο Ιάκωβος, έχει κάνει φίλους του τις γάτες. Λευκές με πορτοκαλί, μου φαίνονται όλες ίδιες − σαν μια μεγάλη οικογένεια. Όπως κι οι άνθρωποι του νησιού: «εδώ δεν έχουμε ανταγωνισμό, είμαστε ο ένας για τον άλλον...» Πρόσφατα ανακαινισμένος, ο κοινοτικός ξενώνας είναι πεντακάθαρος. Διαθέτει τρία διαμερίσματα, που μπορούν να φιλοξενήσουν από δύο έως τέσσερα άτομα προς 10 ευρώ τη μέρα έκαστος. Είναι λιτά μα πλήρως εξοπλισμένα και καμιά πολυτέλεια δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτήν εδώ τη βεράντα. Να κάθεσαι να χαζεύεις με τις ώρες το λιμάνι που κάποτε φωτίζει ένα ιστιοφόρο, ο φάρος πάντα κι ο Άη-Νικόλας ψηλά στα δεξιά. Δύο ελάχιστες αμμουδιές προσφέρονται για κολύμπι δεξιά κι αριστερά του λιμανιού. Το νησί μπορεί να στερείται παραλίες, όμως πουθενά αλλού δεν έχω χαρεί τόσο πολύ αυτόν τον άπειρο ουρανό. Να παρατηρώ την απεραντοσύνη των άστρων με μπούσουλα τη μεγάλη άρκτο στο μάτι του βοριά και τα σύννεφα σε μια αέναη κίνηση να εξάπτουν τη φαντασία. «Μεγάλωσα τέσσερα παιδιά, δούλεψα πολύ, κουράστηκα στην Αθήνα», θα μου πει η Αθηνά Κατσανεβάκη, «και τώρα δεν την αντέχω ούτε μια μέρα. Εδώ ησυχία και χειμώνες δύσκολοι. Τα κύματα σκεπάζουνε τα σπίτια, δεν μπορείς να το φανταστείς...» Έχει φυτέψει κολοκυθιές και

σπόρους απ’ την Κρήτη αλλά της σαπίζουν από την υγρασία. Που να στεριώσει δέντρο εδώ με τόσο αέρα, τόση αλμύρα. Μόνο οι κληματαριές χρωματίζουν τα λευκά σπίτια με τα μπλε παράθυρα και τα γεράνια στις πολύχρωμες γλάστρες. Ούτε ένα σπίτι χωρίς το αμπελάκι του κι ας δείχνουν κατά τα λοιπά ταλαιπωρημένα. «Στα κανόνια θα σας πάει ο Ιάκωβος, όποιον έρχεται εκείνος τον ξεναγεί». Βρίσκονται ψηλά, στο έμπα του λιμανιού και φτιάχτηκαν προς ανάμνηση της γερμανικής κατοχής. Από δω έχεις καλύτερη οπτική και προς τον νερόμυλο του Ανδρόνικου. Κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι τη δεκαετία του '70 άλεθε τα σιτηρά των κατοίκων. Ήταν ο μοναδικός στο νησί κι ήταν εποχιακός, λειτουργούσε δηλαδή οπότε υπήρχε νερό. Πάνω απ’ τον νερόμυλο, στη σκιερή βεραντούλα με τις κληματαριές, θα βρούμε τον ακμαιότατο Μύρωνα Πατακάκη με το καφενείο του «Τα Αντικύθηρα». Είναι το παλιότερο στο νησί και λειτουργεί σαν ταχυδρομείο, ταβέρνα και παντοπωλείο. Τριάντα χρόνια σεφ σε κρουαζιερόπλοια την τέχνη δεν την άφησε ποτέ ο κύριος Μύρωνας. «Τον βλέπεις; 84 χρόνων. Από το πρωί στα ζώα, στα άνυδρα, στα χωράφια, το βράδυ εδώ, θα μαγειρέψει σε όποιον θέλει. Αυγά να σου κάνει, μπριζόλα θα νομίζεις πως τρως πρώτη φορά», μου λέει ο πρόεδρος του νησιού, Γιώργος Χαρχαλάκης. Πριν 8 χρόνια ήρθε από την Κίσσαμο και τροφοδοτεί με ρεύμα το νησί ως υπεύθυνος της ΔΕΔΗΕ. Είναι από τους ελάχιστους νέους ανθρώπους στο νησί. Ο Μύρωνας μας ετοιμάζει τη σπεσιαλιτέ του νησιού, το κοκκινιστό κατσικάκι από δικά του ζώα, που ζουν ελεύθερα στα κοφτερά βράχια, τις κορυφές, τα υφάλμυρα νερά. Τα βλέπεις παντού στο νησί, είναι ένα με το τοπίο. «Ο καθένας ξέρει που είναι τα δικά του, τα αναγνωρίζει κι όταν χρειαστεί πάει και τα τουφεκίζει, δεν τα σφάζουμε εδώ». Ο Μύρωνας Προγουλάκης περιμένει τον καιρό να κοπάσει. Είναι ένας από τους δυο ερασιτέχνες ψαράδες του νησιού. Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν εδώ, δεν έφυγαν ποτέ. Τα ψάρια ολοένα και λιγοστεύουν. Δέκα ώρες στο καΐκι και τα λίγα που θα πιάσουν, φαγκρί ως επί των πλείστων, τα στέλνουν στο Κερατσίνι − καιρού επιτρέποντος κι όταν τα δρομολόγια εξυπηρετούν. Γι’ αυτό δύσκολα βρίσκεις ψαράκι στο νησί. Τα μεσημέρια τρώνε όλοι μαζί, ό,τι έχει μαγειρέψει η Δέσποινα − φασολάκια λαδερά, αγκινάρες, θαλασσινή αρμύρα. Όλοι τη βοηθούν − μαζί κι η δασκάλα Ευαγγέλια Νικηφοράκη, αναπληρώτρια απ’ τα Χανιά.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Αντικύθηρα, πέτρα κι ουρανός

●●

●●●

●●●●

23

●

●●

Το Κάστρο κι ο Ξηροπόταμος

●

Ανηφορίζοντας το σηματοδοτημένο μονοπάτι για τον οχυρωμένο ελληνιστικό οικισμό του Κάστρου. ●●

Ποταμός, η ελληνική σημαία κυματίζει. ●●●

Μαγευτικό ηλιοβασίλεμα από τον Προφήτη Ηλία. ●●●●

Η «φυλακή», το αρχέγονο υπόσκαφο ιερό χθόνιας θεάς στον αρχαιολογικό χώρο του Κάστρου. Ο λαξευμένος φεγγίτης στην κορφή λειτουργούσε πιθανότατα σαν αποθέτης προσφορών.

24

Η σχέση του νησιού με την Κρήτη είναι μια πολύ παλιά ιστορία. Ήδη από τον 4ο π.Χ. αιώνα η αρχαία Αιγίλια (όπως συναντάμε τα Αντικύθηρα στις ελάχιστες αναφορές αρχαίων συγγραφέων στο νησί), ανήκε στην επικράτεια της πόλης Φαλάσαρνα. Κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας και μετά την κατάκτηση της Κρήτης από τους Οθωμανούς, το επίσημο όνομα του νησιού είναι Τσιριγότο, από το ιταλικό όνομα των Κυθήρων, το Τσιρίγο. Η σημερινή ονομασία του καθιερώθηκε με την εύρεση του παγκοσμίως γνωστού ναυαγίου, το 1901, όταν ακόμη ανήκε στο αγγλοκρατούμενο «Ιονικό Κράτος». Υπήρξε τόπος εξορίας Επτανήσιων ριζοσπαστών και το 1864 «χαρίστηκε» στην Ελλάδα μαζί με το υπόλοιπο Ιόνιο. Ωστόσο αναπνέει αέρα κρητικό: η τσικουδιά, ο ιδιωματισμός της γλώσσας, τα κουρσάρικα ματιά, οι μουσικές, τα κρητικά επώνυμα. Από αυτά μάλιστα έχουν προκύψει και τα ονόματα των οικισμών, οι οποίοι είναι πολλοί περισσότεροι από όσους φανταζόμασταν. Οι πιο πολλοί βέβαια έχουν ερημωθεί − θα βρεις ένα δύο σπίτια μόνο κατοικημένα να ξεχωρίζουν από μακριά, δίνοντας με τις ανθισμένες τους αυλές ζωή στο δύσβατο τοπίο. Η αρχαία Αιγίλια τοποθετείται βορειοανατολικά του σημερινού λιμανιού, στον όρμο του Ξηροποτάμου, τη μοναδική κατ’ ουσία παραλία του νησιού. Ένας βαθύς βορινός κόλπος, με πολύχρωμα βοτσαλάκια και φανταστικά νερά. Παρά την έλλειψη σκιάς τον Αύγουστο συναντάς αρκετές σκηνές. Στα δεξιά του μια θαλασσινή σπηλιά προσφέρεται για εξερεύνηση. Καβουράκια κι άλλα θαλασσινά πλάσματα κάνουν την εμφάνισή τους στα βράχια, ενώ εδώ βρήκα και τις μεγαλύτερες πεταλίδες που έχω δει ποτέ. Το παρθένο του τοπίου σου προκαλεί σεβασμό − δεν θες να πειράξεις τίποτα. Η περιοχή έχει όμως και αρχαιολογικό ενδιαφέρον. Ακριβώς επάνω στις εκβολές του Ξηροποτάμου, αλλοτινό λιμάνι της αρχαίας Αιγιλίας, υπάρχουν τα υπολείματα του παραλιμένιου ιερού του Απόλλωνα, που λειτουργούσε από το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα. Ακριβώς από πάνω ένα μονοπάτι σε καλεί να κυκλώσεις την περιοχή του οχυρωμένου ελληνιστικού οικισμού. Λευκή και μπλε, η διακριτική του σηματοδότηση προς τα δεξιά σε περνά από νεότερα οικήματα για τα οποία είναι εμφανές πως έχουν χρησιμοποιηθεί πέτρες από τον αρχαίο οικισμό, ενώ πιο ψηλά διάσπαρτα σημάδια μαρτυρούν ανασκαφές. Όσο ανηφορίζεις

●●●

προς την αρχαία Ακρόπολη η θέα 360 μοιρών δικαιολογεί τη θέση του οχυρού − από εδώ πάνω βλέπεις τα πάντα. Στο ψηλότερο σημείο της, το Ιερό Κορυφής λειτουργούσε ως μαντείο κι εδώ βρέθηκαν δύο λουτήρες καθαρμού και βωμός. Ο Πύργος Α στα βορειοανατολικά είναι ο καλύτερα διατηρημένος της οχύρωσης, ενώ διακρίνεται από ψηλά το αυλάκι, με το οποίο ανέσυραν τα πλοία στη στεριά. Ανακαλύπτω ψήγματα, ίσως από αρχαία κεραμικά κι έχω κατά νου τον Μεσσήνιο αρχαιολόγο κύριο Άρη Τσαραβόπουλο, ο οποίος οραματίζεται τη δημιουργία ενός αρχαιολογικού πάρκου στον χώρο, όπου οι επισκέπτες θα μπορούν να μετέχουν ακόμη και στην αποκάλυψη αρχαιοτήτων. Εδώ και 20 χρόνια ασχολείται με τα ευρήματα της περιοχής, οργανώνοντας παράλληλα ομαδικές ξεναγήσεις στο Κάστρο. Ελλείψει μάλιστα υποδομών, οι επισκέπτες διανυκτέρευαν παλιά μέσα στο σχολείο! Ανεμοδαρμένοι απ’ τον βοριά, έχουμε πλέον κυκλώσει τον οικισμό του Κάστρου κι αναζητούμε την περίφημη σπηλιά στα δυτικά. Οι ντόπιοι την ονομάζουν «φυλακή», ήταν όμως το υπόσκαφο ιερό κάποιας χθόνιας θεότητας. Δεν υπάρχει σήμανση αλλά όποιος ψάχνει βρίσκει. Εύκολα άλλωστε την αναγνωρίζεις, αφού διαθέτει δύο επιμέρους πλευρικούς θαλάμους κι έναν φεγγίτη λαξευμένο στην κορφή, κάτω από τον οποίο υπάρχει ένα πηγάδι. Πιθανότατα λειτουργούσε σαν αποθέτης προσφορών προς τη λατρευόμενη θεότητα, το όνομά της οποίας παραμένει άγνωστο. Ένα χτιστό θρανίο αριστερά της εισόδου μοιάζει με βωμό. Παραμένοντας στον χώρο αφουγκράζεσαι πως η σπηλιά έχει πολλά να διηγηθεί...

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Αντικύθηρα, πέτρα κι ουρανός

●●●●

Το ναυάγιο, τα αποδημητικά και το ΠΑΓΓΑΙΑ Ανατολικά από το βορειότερο τμήμα του μονοπατιού που κυκλώνει το Κάστρο βρίσκεται το στενό των Αντικυθήρων, η θαλάσσια περιοχή όπου έλαβε χώρα το διάσημο ναυάγιο. Η εποχή που τοποθετείται (75 – 50 π.Χ.) συμπίπτει με την ολοκλήρωση της κατάκτησης των ελληνικών εδαφών από τη Ρώμη και το πλοίο ήταν πιθανώς «θύμα» κάποιας πολεμικής σύγκρουσης. Στο φορτίο του περιλαμβάνονταν εξαιρετικά έργα τέχνης και ο παγκοσμίως γνωστός Μηχανισμός των Αντικυθήρων, ο πρώτος κατά πολλούς υπολογιστής στον κόσμο. Το ναυάγιο ανακάλυψαν το 1900 σφουγγαράδες από τη Σύμη. Παρότι ανελκύσθηκαν αρκετά ευρήματα, τα τεχνικά μέσα της εποχής δεν επέτρεψαν τη συνολική του ανέλκυση, η οποία ολοκληρώθηκε το 1976 από τον Ζαν Ζακ Κουστώ και τις ελληνικές αρχές. Στο τέλος της χρονιάς ολοκληρώνεται και το πρόγραμμα της Εφορίας Ενάλιων Αρχαιοτήτων με νέα ευρήματα σε σχέση με το ναυάγιο, που έκανε γνωστά τα Αντικύθηρα στα πέρατα του κόσμου. Και κάπως έτσι έχουν και τους επισκέπτες τους.

25

●

26

● Καμαρέλα, κατά τον Μάρτη

ο ήλιος δύει μέσα στη γιγάντια τρύπα του βράχου… ●● Το γραφικό λιμανάκι του

Ποταμού προσφέρει απάγκιο αλλά και βουτιές στα γαλαζοπράσινα νερά. ●●● Αγρότης, μάγειρας και κτηνοτρόφος, ο κ. Μύρωνας Πατακάκης στο καφεπαντοπωλείο του «Τα Αντικύθηρα». σαν αποθέτης προσφορών.

Μεταξύ αυτών… και τα πουλιά. Κάθε άνοιξη, εκατοντάδες αποδημητικά επισκέπτονται τα Αντικύθηρα ως ενδιάμεσο σταθμό στο ταξίδι τους από την Αφρική στις χώρες του βορρά κι ανάμεσά τους απαντώνται πολλά σπάνια αρπαχτικά και μαυροπετρίτες. Λόγω της γεωγραφικής του θέσης, το νησί έχει εξαιρετική σημασία για τον ανεφοδιασμό τους και γι’ αυτό κι οι άνθρωποι της Ορθολογικής Εταιρίας − που από το 2004 λειτουργούν τον Ορνιθολογικό Σταθμό Αντικυθήρων − δημιούργησαν έναν ιδιότυπο ξενώνα. Μια έκταση με καλλιέργειες αποκλειστικά για τα πουλιά, ώστε να βρίσκουν στο διάβα τους την απαραίτητη τροφή. Το υπερσύγχρονο ΠΑΓΓΑΙΑ, Παρατηρητήριο Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής, εγκαταστάθηκε πρόσφατα στο νησί από το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, την Περιφέρεια Αττικής και το ΥΠΕΠΘ κι είναι το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα. Η λευκή σφαίρα βρίσκεται τοποθετημένη ψηλά στις κεραίες της COSMOTE κι είναι επισκέψιμη κατόπιν συνεννόησης, εφόσον κάποιος από το επιστημονικό προσωπικό βρίσκεται εδώ.

●●

●●●

Ο Μύρωνας μας ετοιμάζει τη σπεσιαλιτέ του νησιού, το κοκκινιστό κατσικάκι από δικά του ζώα που ζουν ελεύθερα στα κοφτερά βράχια, τις κορυφές, τα υφάλμυρα νερά.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Αντικύθηρα, πέτρα κι ουρανός

27

●

Άγιος Μύρωνας Τοπίο άγριο μα μεγαλειώδες, οι βόλτες στην ενδοχώρα σε συνεπαίρνουν. Κάπου κάπου εμφανίζονται αλώνια, ανεμόμυλοι και μισογκρεμισμένοι οικισμοί που προδίδουν τον μεσαιωνικό τους χαρακτήρα. Το νησί προσφέρεται για βόλτες σ’ απόκρημνα ακρωτήρια και τα διάσελα των βουνών στα χρώματα τη δύσης... Τη βλέπεις καλύτερα από τον προφήτη Ηλία στον δρόμο που ανηφορίζει από τον Άγιο Μύρωνα και γίνεσαι πρωταγωνιστής σε έναν πολύχρωμο καμβά, πιο ψηλά απ’ τις κορφές κι από τη θάλασσα… «Βλέπεις αυτά τα ράντζα; είναι για να κοιμούνται τα παιδιά κι ηλικιωμένοι», μου λέει ένα πρωί η Αθηνά στο καφενείο. «Μέχρι 700 άτομα μαζεύονται για το πανηγύρι, έρχονται το πρωί και φεύγουν το επόμενο με το ίδιο καράβι, βάζουν ειδικό δρομολόγιο…» Όλα αυτά τα υπέροχα λαμβάνουν χώρα στις 17 Αυγούστου, ανήμερα του πολιούχου του νησιού, σε μια διήμερη γιορτή με όργανα, χορό και φαγοπότι. Οι άντρες ανάβουν τα ξύλα και βράζουν στα καζάνια το κατσίκι κι οι γυναίκες ζυμώνουν το ψωμί και ετοιμάζουν το γαμοπίλαφο. Ο Άγιος έζησε στην Κόρινθο κατά τον 3ο αιώνα και πέρασε στο νησί από την Κρήτη. Η εικόνα του, που βρέθηκε από Κρήτες κυνηγούς την περίοδο που στο νησί ζούσαν μόνο αιγοπρόβατα (15ος-18ος αιώνας), στάθηκε αφορμή για το χτίσιμο του πρώτου μικρού ναού. Στα τέλη του 18ου αιώνα ο ναός επεκτάθηκε και μετατράπηκε σε γυναικεία μόνη, που λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του '50. Σήμερα υπάρχουν σχέδια για την ανακαίνιση των κελιών και την επαναλειτουργία του Μοναστηριού. Φάρος Απολυτάρας

●

Καμαρέλα, δεν χορταίνεις να τη φωτογραφίζεις. ●●

Ο φάρος Απολυτάρας στο νοτιότερο άκρο του νησιού. ●●●

Βραδιάζει στον Ποταμό.

28

«Χρόνια παλεύαμε για τη χάραξη του μονοπατιού και… τίποτα. Πήρε μια Γαλλίδα που έρχεται εδώ τα καλοκαίρια τον ασβέστη και σαν τον κοντορεβυθουλη το χάραξε μόνη της», θα πει χαριτολογώντας η Δέσποινα. «Να πάτε οπωσδήποτε». Κι ήταν πράγματι μία από τις ωραιότερες βόλτες μας στο νησί. Ο χωματόδρομος, ως το σημείο που ξεκινά το μονοπάτι, βρίσκεται κι αυτός πάνω από τον Άγιο Μύρωνα. Είναι σχετικά βατός αλλά εμείς επιλέξαμε να τον περπατήσουμε. Και κάναμε πολύ καλά, αφού πρόκειται για 3 χλμ. παραμυθένιας ομορφιάς − μια ακόμη μυστική συνενοχή γης, ουρανού, ανέμου, θάλασσας και πέτρας. Ακόμη 1 χλμ. περπάτημα στο μονοπάτι με τη λευκή σήμανση, που προς το τέλος του παίρνει αρκετά απότομη κλίση κι ο φάρος εμφανίζεται μπροστά μας. Τοποθετημένος στο νοτιότερο ακρωτήρι του νησιού, χτίστηκε το 1926 και με ύψος 23 μέτρα είναι από τους ψηλότερους στην Ελλάδα.

●●●

●●

●●●

Στο νοτιότερο ακρωτήρι του νησιού, ο φάρος της Απολυτάρας χτίστηκε το 1926 και με ύψος 23 μέτρα είναι από τους ψηλότερους στην Ελλάδα. ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Αντικύθηρα, πέτρα και ουρανός

29

Τα κύματα έχουν δημιουργήσει βάθρα και μπορείς βράχο-βράχο να σκαρφαλώσεις ως εκεί.

Καμαρέλα Δεν ξέρω ποιο πείσμα με οδηγεί να αφήνω τα καλύτερα πάντα για το τέλος. Ίσως επειδή τα ωραιότερα δεν χωρούν εύκολα σε λέξεις. Πόσες φορές το φωτογράφησα αλήθεια. Ποια γωνία, ποιο φως και ποια προοπτική θα αποδώσει καλύτερα αυτήν του την υπεροχή. Δεν υπάρχει απάντηση, αφού απ’ όποια μεριά και να το δεις σε σαγηνεύει. Αποτέλεσμα άραγε κι αυτό του μεγάλου σεισμού του 365 π.Χ. που ανύψωσε κατά τρία μέτρα το νησί διαμορφώνοντας τη σημερινή του ακτογραμμή; Ποιος ξέρει. Είναι πάντως λες κι άνοιξε η γη και βρήκε τη θάλασσα και το αντίθετο ταυτόχρονα. Έτσι αισθάνεσαι καθώς κατηφορίζεις στη θαλασσινή του ρίζα. Κι αν το τοπίο προκαλεί δέος από μακριά, είναι κι από κοντά το ίδιο επιβλητικό. Η ένταση του δεν γίνεται να μη σε ακουμπήσει. Ναι, μπορείς να βουτήξεις στα βραχώδη νερά, με μια σχετική προσοχή − καιρού πάντοτε επιτρέποντος. Δεν θα πω περισσότερα, μόνο ότι κατά τον Μάρτη ο ήλιος δύει μέσα στη γιγάντια τρύπα του βράχου, στη βάση της οποίας τα κύματα έχουν δημιουργήσει βάθρα και μπορείς βράχο-βράχο να σκαρφαλώσεις ως εκεί. Ένα μαύρο στρατιωτάκι από κάποια σκακιέρα ήρθε και σφήνωσε εδώ, σε μια εσοχή του μαύρου κι άγριου θαλασσινού βράχου. Το ξέβρασε το κύμα. Το παίρνω για λίγο, το περιεργάζομαι και το αφήνω πίσω στη θέση του. «Στο σπίτι του» που θα λέγε κι ανιψιά μου. Αυτά ήταν τα Αντικύθηρα. Ένα μοναχικό στρατιωτάκι που 'χει για σπίτι τον βράχο, τον φλοίσβο και τον ουρανό. «Κάνεις δεν κατεβαίνει εδώ», διαπιστώνει απορώντας μια ξένη τουρίστρια στο πλοίο της επιστροφής για Κύθηρα. Θα της έβαζα ν’ ακούσει τον Ακροβάτη των Χαΐνηδων και θα της διάβαζα ένα παραμύθι: «Το μόνον της ζωής μου ταξείδιον» του Γ. Βιζυηνού. Ίσως τότε να καταλάβαινε.

30

info's Στην επιστροφή, τα Κύθηρα μας υποδέχονται ξυπνώντας αναμνήσεις: τα γαλαζοπράσινα νερά στο Διακόφτι, η όμορφη πλατεία του Ποταμού, η μοναχική Πλατιά Άμμος στον βορρά, το αλησμόνητο Καψάλι στον νότο. Μαζί με το εξαιρετικά φιλόξενο προσωπικό του, ο κύριος Τάσος Βενάρδος μας καλωσορίζει στο Venardos Hotel & SPA στην Αγία Πελαγία με βερίκοκα από τα περιβόλια του και νιφάδες αλατιού από τα βράχια των Κυθήρων. Τηλ. 27360 34100, www.venardos-hotels.gr. Εδώ ανακαλύψαμε τη «λίμνη» της Κακιάς Λαγκάδας στις εκβολές του ομώνυμου φαραγγιού, όπου τα νερά ενώνονται με τη θάλασσα, δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό αξιοθέατο. Θα αγοράσουμε εξαιρετικό μέλι από τον Καραβά, θα χορτάσουμε πράσινο στη δροσιά του Μυλοπόταμου, θα εξερευνήσουμε τις σπηλιές στο Καλαδί, θα πιούμε καφεδάκι στον όμορφο Αβλέμωνα… Καθώς τα δρομολόγια το επιτρέπουν αξίζει πραγματικά να συνδυαστεί μια επίσκεψή και στα δύο νησιά, ενώ το ίδιο πλοίο πιάνει Κίσσαμο, Νεάπολη και Πειραιά. Για τον Κοινοτικό Ξενώνα Αντικυθήρων επικοινωνήστε στο τηλ.: 27360 33004. Ευχαριστούμε τον Δήμο Κυθήρων, τον υπεύθυνο τουριστικής προβολής κ. Παναγιώτη Γιαννιώτη και τη Δημοτική Κοινότητα Αντικυθήρων για την πολύτιμη συμβολή τους στην πραγματοποίηση του ρεπορτάζ.

Canyoning στο Μέγα Ρέμα Η απόλυτη απελευθέρωση!

Έλενα Κολλάτου

Λεωνίδας Τούμπανος, Trekking Hellas Evia

Εγώ από βουνά, φαράγγια και υπαίθριες δραστηριότητες δεν ήξερα και πολλά. Κάποιες πεζοπορίες σε μονοπάτια στη φύση μόνο και αυτές με σχετικά μικρό βαθμό δυσκολίας. Απλά πράγματα και μετρημένα. Άκουσα σε παρέες να συζητάνε όμως για αναρρίχηση ή rappel σε φαράγγι μετά από πεζοπορία ή ελαφριά αναρρίχηση. Για το πόσο αναζωογωνητικό, υπέροχο, διασκεδαστικό, και ευεργετικό είναι. Πόσο βοηθάει στην τόνωση της αυτοπεποίθησης και της σιγουριάς στον εαυατό μας.

Kαι κάπως έτσι άρχισε να μπολιάζει μέσα μου η επιθυμία να το δοκιμάσω.

Β

ρέθηκα λοιπόν Κυριακή πρωί πρωί στα Σεπόλια, σημείο συνάντησης με την ομάδα της Trekking Hellas. Με περισσότερα από 20 χρόνια εμπειρίας στη διοργάνωση και διεξαγωγή υπαίθριων δραστηριοτήτων, σήμερα διεξάγει το Canyoning Challenge στο φαράγγι Μέγα Ρέμα. Ένα από τα ομορφότερα και διασκεδαστικότερα φαράγγια στην Ελλάδα, όπως θα μου πει στο τηλέφωνο ο Ηρακλής Νικολαΐδης, διοργανωτής των εξορμήσεων της Trekking Hellas. Ήμουν αποφασισμένη: αν είναι να το δοκιμάσω, θα έπρεπε να αξίζει τον κόπο! Ρώτησα και έμαθα: Δεν χρειάζεται προηγούμενη εμπειρία για το rappel. Απλά μια σχετικά καλή φυσική κατάσταση. Να έχεις απαλλαγεί από υψοφοβίες και ακροφοβίες ή αν δεν το έχεις κατορθώσει ακόμα, να έχεις μέσα σου την όρεξη να το παλέψεις και να το ξεπεράσεις. Να ευχαριστιέσαι την περιπέτεια και να έχεις διάθεση να χαλαρώσεις και να απελευθερωθείς. Όλα τα υπόλοιπα τα μαθαίνεις στο πεδίο δράσης. Έτσι, χωρίς να ρωτήσω περισσότερα, έθεσα τον εαυτό μου στην εμπειρία. Εμπιστεύτηκα και ακολούθησα την ομάδα, παίρνοντας μαζί μου τα απολύτως απαραίτητα: μαγιό, ένα δεύτερο ζευγάρι παπούτσια, μια δεύτερη αλλαξιά ρούχα, λίγο νερό, ένα σνακ και ξεκίνησα.

32

33

Το Μέγα Ρέμα βρίσκεται στα 938μ. υψόμετρο, στο όρος Κνημίδα. Περνώντας από την εθνική οδό Αθηνών-Λαμίας, στο ύψος του Αγίου Κωνσταντίνου, σίγουρα έχετε προσέξει τον ορεινό όγκο με τις απόκρημνες πλαγιές, που ατενίζουν τον Ευβοϊκό Κόλπο απέναντι ακριβώς από τα Λιχαδονήσια. Η αφετηρία μας εδώ ήταν το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Αφήσαμε τα αυτοκίνητα και ο αρχηγός μας, Φώτης Λιάκας, με τη δωδεκαμελή ομάδα της Trekking Hellas, ξεκίνησε τον συντονισμό για την ανάβαση. Το κέφι και τα πειράγματα έδιναν και έπαιρναν, με γέλια και αστεία μοιράστηκε ο απαραίτητος εξοπλισμός: κράνος, στολή και κάλτσες νεοπρέν, ζώνη και γάντια. Έγιναν οι απαιτούμενες συστάσεις και η εισαγωγή για το τι θα επακολουθήσει.

Canyoning σημαίνει διάσχιση φαραγγιού περνώντας διάφορα φυσικά εμπόδια. Eίναι μια δραστηριότητα που μπορεί να περιλαμβάνει περπάτημα, κολύμπι, άλματα και κατάβαση με σχοινί. Η σημερινή δραστηριότητα θεωρείται «πρόκληση» γιατί περιλαμβάνει τη διάσχιση ολόκληρου του φαραγγιού, που αποτελείται από τρία κομμάτια και περιλαμβάνει συνολικά 46 rappel. Ο στόχος είναι, εφόσον οι συνθήκες είναι κατάλληλες, να ολοκληρώσουμε σήμερα και τα τρία! Ξεκινήσαμε την πεζοπορία. Το μονοπάτι για την είσοδο του φαραγγιού περνά μέσα από βελανιδιές, πουρνάρια και ανηφορίζει αρκετά. Η θέα του Ευβοϊκού και του Άγιου Κωνσταντίνου, σε συνδυασμό με την έντονη ανηφοριά πραγματικά κόβει την ανάσα. Η ομάδα όμως συνεχίζει ακάθεκτη. Με συχνές στάσεις και μετά από μια ώρα περίπου πεζοπορίας, μέσα από ρυάκια και πυκνή βλάστηση, φτάνουμε στην είσοδο του φαραγγιού. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει, σκέφτηκα. Από τη στιγμή που θα ξεκινήσουμε θα πρέπει να ολοκληρώσω τουλάχιστον το πρώτο κομμάτι. Ή τώρα ή ποτέ! Όλοι άλλωστε ήταν αποφασισμένοι. Παρά την πεζοπορία, ο ενθουσιασμός τώρα ήταν μεγαλύτερος από πριν. Η Ανδριάνα, έμπειρη στο rappel, μου εξήγησε πως το δύσκολο κομμάτι είναι να συνειδητοποιήσεις ότι σε αυτή τη δραστηριότητα δεν είναι τα πόδια σου που σε στηρίζουν αλλά η μέση και η λεκάνη, το κέντρο σου. Κόντρα σε ολόκληρη την αντίληψη που έχεις χτίσει από τη στιγμή που έρχεσαι στον κόσμο και αρχίζεις να περπατάς… Η Νίκη, συνοδός από την Trekking Hellas, έχει ετοιμάσει τα σκοινιά και τον υπόλοιπο εξοπλισμό και μας κάνει το μάθημα εισαγωγής στην καταρρίχηση. Μας εξηγεί, πως λέγεται και πως χρησιμοποιείται κάθε 34

κομμάτι του εξοπλισμού. Το μπωντριέ είναι η ζώνη με τους ιμάντες στην οποία περνάμε το σκοινί για την κατάβαση. Μας δείχνει πως ασφαλίζουμε τα καραμπίνερ στα σχοινιά. Ποιά είναι η θέση rappel. Πως τοποθετούμε τα χέρια μας και τα πόδια μας και άλλα πολλά. Η υπόλοιπη ομάδα των συνοδών έχει προχωρήσει στα σημεία κατάβασης, ελέγχει τις ασφάλειες και παίρνει τη θέση της στα ρελέ: τα σημεία εκκίνησης της καταρρίχησης. Η περιπέτεια ξεκινάει! Ο Γιώργος είναι ο πρώτος συνοδός στην κατάβαση ή «ρελετζής». Όλοι οι επίδοξοι ορειβάτες, σχηματίζοντας μια μικρή ουρά, αναμένουμε τη σειρά μας και παρακολουθούμε ξανά και ξανά τα βήματα της διαδικασίας, καθώς οι προπορευόμενοι σιγά σιγά κατεβαίνουν. Φέρνω στο μυαλό μου τα λόγια της Νίκης: Βασικός κανόνας είναι να μη βιάζεσαι. Ασφαλίζεις πρώτα τη μεγάλη λανιέρα, κλειδώνεις την ασφάλεια, έπειτα τη μικρή λανιέρα, κλειδώνεις, δένεσαι στην pirana, παίρνεις τα μπόσικα, δίνεις τάση στο σκοινί και παίρνεις θέση rappel. Τότε, ο συνοδός στο ρελέ φωνάζει να σε ασφαλίσουν στην άλλη άκρη του σκοινιού στο έδαφος και κάνει όλα τα υπόλοιπα. Στο τέλος ακούγεται: «καλή κατάβαση» και μένεις να γλιστράς σιγά σιγά στο κενό. Την πρώτη φορά παγώνω από το καρδιοχτύπι. Κοιτάζω τον Γιώργο λίγο πιο ψηλά στην κορυφή του βράχου να μου φωνάζει: περπάτα απλά στο βράχο και άφηνε λίγο λίγο το σκοινί. Μην κοιτάξεις κάτω! Μα, αν δε δω που πάω πως θα φτάσω πρόλαβα να σκεφτώ και έντρομη ακολούθησα μηχανικά της οδηγίες του. Πριν το καταλάβω ακούω πίσω μου μια φωνή να μου λέει: Μπορείς τώρα να πατήσεις, έφτασες! Κοίταξα κάτω − το έδαφος! Λύθηκα από το σκοινί και έμεινα να κοιτάζω τον μικρό καταρράκτη, που ορθώνεται μπροστά μου. Μια κραυγή ενθουσιασμού αυθόρμητα βγαίνει από τα σπλάχνα μου «Τέεεεελειοοοοοο!» Τόσο που ανυπομονώ να το ξανακάνω! Προχωρώ λίγα μέτρα και φτάνω στον δεύτερο καταρράκτη. Το στομάχι μου έχει αρχίσει σιγά σιγά να επανέρχεται στη θέση του, αν και η αγωνία μου δεν έχει περάσει

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ / Canyoning στο Μέγα Ρέμα

35

36

Δεν χρειάζεται προηγούμενη εμπειρία για το rappel. Απλά μια σχετικά καλή φυσική κατάσταση. Να έχεις απαλλαγεί από υψοφοβίες και ακροφοβίες ή αν δεν το έχεις κατορθώσει ακόμα, να έχεις μέσα σου τη διάθεση να το παλέψεις. Όλα τα υπόλοιπα τα μαθαίνεις στο πεδίο δράσης.

εντελώς. Μόλις έρχεται η σειρά μου ακολουθώ την ίδια διαδικασία και σε λίγο βρίσκομαι πάλι με τα σχοινιά στον αέρα. Συγκεντρώνομαι, ακούω το ελαφρύ αεράκι και το απαλό θρόισμα των φύλλων. Παίρνω βαθιά ανάσα, λυγίζω τα γόνατα και ακουμπώ τις πατούσες μου στον βράχο. «Ρίξε το βάρος σου πίσω και απλά περπάτα» μου φωνάζει, αυτή τη φορά ο Βασίλης από τη θέση του ρελετζή. Υπακούω στην οδηγία και βηματίζω ελαφρά, πότε πάνω στην πράσινη γλιστερή επιφάνεια του καταρράκτη, πότε στο στεγνό βράχο. Ευτυχώς το νερό του καταρράκτη είναι μέτριο σε ποσότητα και είναι ευχάριστη η δροσιά και το πιτσίλισμα που σηκώνεται καθώς βαδίζω, χωρίς να με ενοχλεί. Η διάρκεια αυτής της κατάβασης είναι αισθητά μεγαλύτερη από την προηγούμενη και όταν πατάω στο έδαφος ο Γιάννης, που με ασφαλίζει, με πληροφορεί πως μόλις έκανα κατάβαση του μεγαλύτερου καταρράκτη του φαραγγιού ύψους 30 μέτρων! Υψώνω το βλέμμα μου και κοιτάζω πίσω τη διαδρομή, που μόλις ολοκλήρωσα. Νιώθω περήφανη από ικανοποίηση. Δεν τα πήγα και άσχημα! Ακουμπώ στον ζεστό βράχο πλάι μου για μερικές στιγμές να χωρέσω μέσα μου την μαγική εικόνα που βιώνω, νιώθω τον ήλιο στο πρόσωπό μου και χαμογελώ! Συνεχίζω για την επόμενη κατάβαση και η διαδικασία λίγο πολύ επαναλαμβάνεται. Τώρα όμως έχω ηρεμήσει πιά και αρχίζω να το απολαμβάνω. Γλιστρώ από το χείλος του βράχου στο κενό, λυγίζω τα γόνατα, σπρώχνω προς τα έξω, ρίχνω το βάρος μου πίσω και ήρεμα κατεβαίνω. Δεν μπορώ να περιγράψω το συναίσθημα. Η όλη διαδικασία είναι συναρπαστική… Βρισκόμαστε στην καρδιά του φαραγγιού και ο μόνος τρόπος διαφυγής είναι το rappel. Από ορισμένα ανοίγματα φαίνεται κάτω μακριά ο Άγιος Κωνσταντίνος και είναι σαν να βρίσκομαι σε πτήση με μικρό αεροπλάνο! Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει, έχει ήδη φτάσει μεσημέρι και δεν έχω καταλάβει πως πέρασαν τόσες ώρες. Μετά από δώδεκα συνολικά καταβάσεις φτάνουμε στο πρώτο σημείο διαφυγής, σε ένα άνοιγμα που διαθέτει ένα ξύλινο παγκάκι. Είναι η ώρα για διάλειμμα, ανοίγουμε τις υδατοστεγείς τσάντες και βγάζουμε νερά και σνάκ. Όποιος θέλει να επιστρέψει στη βάση και να μη συνεχίσει στο δεύτερο κομμάτι τώρα είναι η ώρα να το ομολογήσει. Για τους περισσότερους στην ομάδα δεν τίθεται θέμα επιστροφής. Το δεύτερο τμήμα του φαραγγιού είναι γεωμορφολογικά διαφορετικό από το πρώτο, με περάσματα πιο στενά και απότομα κάθετα βράχια. Φοράμε πάλι τις ζώνες, ασφαλιζόμαστε στα σχοινιά και ξεκινάμε. Το κέφι μας αστείρευτο, μετά από κάθε κατάβαση ακολουθεί έντονος πανηγυρισμός. Η ομάδα ενωμένη στηρίζει κάθε συμμετέχοντα πότε με επιφωνήματα και πότε με πειράγματα. Έχω βρει σχετικά τη θέση που πρέπει να παίρνω και προς έκπληξή μου κάνω κάποιες σωστές καταβάσεις που με κάνουν να φουσκώνω από ευχαρίστηση και ικανοποίηση. Ο Φώτης μου εξηγεί πως δεν έχει σημασία αν είσαι αρχάριος ή έμπειρος, το rappel έχει να κάνει με την αντίληψη σου και τη διάθεση σου να χαλαρώσεις και να αφεθείς, ακολουθώντας τους κανόνες και τη σχετικά απλή τεχνική. Κάπως έτσι φτάνουμε μέχρι το τέλος σχεδόν του δεύτερου κομματιού της διαδρομής. Τα τελευταία δύο rappel όμως ήταν πραγματικά η απόλυτη απελευθέρωση. Σε αντίθεση ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ / Canyoning στο Μέγα Ρέμα

37

Από ορισμένα ανοίγματα φαίνεται κάτω μακριά ο Άγιος Κωνσταντίνος και είναι σα να βρίσκομαι σε πτήση με μικρό αεροπλάνο!

με ότι έχουμε εξασκήσει τεχνικά εως τώρα, κατάβαση κοιτάζοντας τον βράχο, ήρθε η ώρα να μάθουμε καινούργια τεχνική. Τώρα το σώμα μας είναι στραμμένο από την άλλη πλευρά και κοιτάζει μπροστά. Ο Γιώργος που ήταν στο ρελέ μου εξήγησε πώς προχωρώ και πώς σταματώ σε αυτή τη θέση. «Στα μέσα της διαδρομής, όταν σου φωνάξω «άφησέ το», απελευθερώνεσαι τελείως από το σχοινί και μαζεύεις τα χέρια σου στον κορμό σου» θα μου πει. Δεν πρόλαβα να ρωτήσω και πολλά. Πήρα γρήγορα θέση και παρασύρθηκα από τα γλιστερά βράχια στην κατάβαση. Άφησα το σχοινί, σύμφωνα με τις οδηγίες και βούτηξα ολόκληρη μέσα στο νερό της βάθρας! Για λίγες στιγμές του δευτερολέπτου βυθίστηκα. Είναι αυτές οι στιγμές στη διάρκεια των οποίων είσαι απόλυτα παρών. Είναι αυτό το συναίσθημα που ζεις ξανά και ξανά! Το κρατάς στην ψυχή σου και το επαναφέρεις στη μνήμη σου με τα μάτια κλειστά. Βγήκα στην επιφάνεια, κολύμπησα προς την έξοδο και κυριολεκτικά μόλις πάτησα τα πόδια μου στο έδαφος, ούρλιαξα από την χαρά μου! Η απόλυτη απευλευθέρωση! Όλη η ομάδα που ακολουθεί την κατάβαση έχει ακριβώς την ίδια αντίδραση. Παρά τις αρκετές ώρες που βρισκόμαστε μέσα στο φαράγγι, περίπου εφτά, η αδρεναλίνη και η έξαψη δε μας αφήνουν να νιώσουμε κούραση. Με ένα μεγάλο χαμόγελο στο πρόσω38

πό μας, συζητάμε έντονα για την εμπειρία και περιμένουμε την υπόλοιπη ομάδα. Οι συνοδοί διαπιστωσαν ότι οι συνθήκες στο τρίτο κομμάτι δεν είναι κατάλληλες, υπάρχει αρκετή λάσπη και λίγο νερό στους καταρράκτες. Έτσι αποφάσισαν η πρόκληση να μην ολοκληρωθεί. Η έξοδος γίνεται από ένα πολύ ανηφορικό κομμάτι στο οποίο δεν υπάρχει μονοπάτι. Οι έμπειροι συνοδοί μας, δένουν σχοινιά στα οποία ασφαλιζόμαστε και μας βοηθούν να περπατήσουμε στην πλαγιά αρκετά εύκολα παρά την έντονη κλίση. Πίσω στο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, η βουή από τα γέλια και τα πειράγματα της ομάδας ξεσηκώνει τη φύση που ετοιμάζεται για το σούρουπο. Συνοδοί και μαθητές κανονίζουν τώρα σε ποιά κοντινή ταβέρνα θα δώσουν ραντεβού για να δειπνήσουν. Αυτό είναι το όμορφο και το ξεχωριστό με τέτοιου είδους εμπειρίες. Άνθρωποι που γνώρισες πριν μερικές μόλις ώρες να τους νιώθεις σαν οικογένεια, με οικειότητα και ζεστασιά. Στη φύση δεν χωράει το περιττό και η σπατάλη του χρόνου, σκέφτηκα, έχει τον τρόπο της να σε οδηγεί κατευθείαν στην ουσία. Το βράδυ πέφτω για ύπνο με το ίδιο χαμόγελο κολλημένο στο πρόσωπο μου. Αναλογίζομαι πότε θα είναι η επόμενη φορά για rappel και αποκοιμιέμαι κατανοώντας πια, γιατί κάποιοι ανάμεσα μας ανεβαίνουν και κατεβαίνουν στα βουνά με κάθε ευκαιρία. ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟ / Canyoning στο Μέγα Ρέμα

info's Ευχαριστούμε θερμά τον Ηρακλή Νικολαΐδη και την Trekking Hellas Evia για την ωραία διοργάνωση και την υπέροχη εμπειρία. Τον Φώτη Λιάκα, αρχηγό της αποστολής, καθώς και τους συνοδούς: Νίκη Πλόσκα, Γιώργο Παναγιώτου, Δημήτρη Ράλλη, Λευτέρη Καλλέργη, Βασίλη Αθανασόπουλο. Για να ζήσετε και εσείς την εμπειρία του rappel, είτε στο φαράγγι Μέγα Ρέμα, είτε σε κάποια άλλη τοποθεσία επισκεφθείτε τη σελίδα της Trekking Hellas: www.trekking.gr, FB: TrekkingHellasEvia, email: evia@trekking.gr, τηλ.: 6939 758861, Ηρακλής Νικολαΐδης.

39

ΤΟ ΠΙΟ ΔΡΟΣΕΡΟ ΣΗΜΕΙΟ ΤΗΣ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ Ο χώρος µοναδικός, µια αποβάθρα που έφερνε τις γραµµές του τρένου µέσα στη θάλασσα ένας χώρος που στις τρεις πλευρές του βρέχεται από τη θάλασσα και έχει θεα προς τη παραλία των Μύλων.

Μας µάγεψε η θέα, η όµορφη ακρογιαλιά, το καταπράσινο περιβάλλον και έτσι φτιάξαµε µε µεράκι και πολύ προσωπική φροντίδα για σας, το καφέ – µπαρ restaurant GRAMMES. Σε µας, στην µαγευτική παραλία των Μύλων, µπορείτε απολαµβάνοντας το µπάνιο σας το πρωί στην ολοκάθαρη θάλασσα, να γευτείτε έναν από την ποικιλία των καφέδων µας, να πιείτε έναν ολόφρεσκο χυµό ή ένα παγωµένο αναψυκτικό ενώ το βράδυ να συνεχίσετε πίνοντας το ποτό σας µέχρι το πρωί ή να γευτείτε τις γεύσεις του grill restaurant µε θέα το µαγευτικό Ναύπλιο και το φωτισµένο κάστρο του.

Mύλοι Αργολίδας τηλ. 27510 42442, 47811 κιν. 6936898320 www.grammescafebar.gr

H άγνωστη Μονεμβασιά Road trip στον Λακωνικό κόλπο Νίκος Γαλάνης

42

Νίκος Γαλάνης, Δήμος Μονεμβασίας

43

H άγνωστη Μονεμβασιά Road trip στον Λακωνικό κόλπο

Μονεμβασία, Μονεμβασιά ή Μονεμβάσια; Όπως και να την αποκαλέσεις, όλοι συμφωνούν, πως η περιοχή που καλύπτει το τελευταίο «πόδι» της Πελοποννήσου, τη Λακωνική χερσόνησο, είναι από τα ομορφότερα και πλέον πολυδιάστατα κομμάτια της χώρας.

Ελιά, Μποζάς, Πλύτρα Το ταξίδι μου ξεκινά από την Ελαία ή για τους ντόπιους Ελιά (να τη πάλι η διχογνωμία της ονοματοδοσίας!). Διαλέγω την παραλιακή διαδρομή με τις φιδίσιες στροφές, που περνά μέσα από παραδοσιακά χωριά. Την προτείνω ανεπιφύλακτα. Ασβεστωμένες αυλές, πέτρινα κτίσματα, ανοιχτόκαρδοι ηλικιωμένοι που σε χαιρετούν χωρίς να σε ξέρουν. Από τη μία το χρυσοκίτρινο της ξερής βλάστησης και από την άλλη το βαθύ γαλάζιο του πελάγους με συντροφεύουν, μέχρι να φτάσω στον παραδοσιακό οικισμό. Πήρε το όνομά του από μια γιγάντια ελιά, που χάριζε τη σκιά της στους κάθιδρους 44

περαστικούς και αμαξάδες του προηγούμενου αιώνα. Αναπαύομαι από το μακρύ ταξίδι σε ένα από τα γραφικά καφενεδάκια της παραλίας. Μια δροσιστική σπιτική λεμονάδα με ξεδιψά, καθώς χαρούμενες φωνές αντηχούν στον αέρα. Η θάλασσα είναι γεμάτη από αναψοκοκκινισμένα παιδιά, πολύχρωμες μπάλες, απόχες για καβούρια και πλαστικά κουβαδάκια. Επόμενη στάση η παραλία Μποζά. Αφήνω το αυτοκίνητο κάτω από μια πελώρια κουκουναριά· έχει δεκάδες που προσφέρουν απλόχερα τον ίσκιο τους. Αρκετά ογκώδη τροχόσπιτα έχουν σταθμεύσει τριγύρω. Αυτό σημαίνει ότι κάτι καλό κρύβεται εδώ… Η μύτη μου κατακλύζεται από την αρμύρα της θάλασσας. Μικρό χαλικάκι υποδέχεται την πετσέτα μου και της φέρεται με την απαιτούμενη ευγένεια, χωρίς να κολλάει πάνω της. Ιδρωμένα κορμιά αθλούνται στο γήπεδο του beach volley. Λίγο η θάλασσα, λίγο η κούραση του ταξιδιού μου ανοίγουν την όρεξη. Ευτυχώς η παραλία διαθέτει ένα εστιατόριο-καφέ, ότι πρέπει δηλαδή για τη στιγμή αυτή. Δροσερό δυτικό αεράκι χτυπά το πρόσωπό μου. Ηρεμία, γαλήνη κι αίσθηση πληρότητας. Λίγο πριν με πάρει ο ύπνος πάνω στην καρέκλα, συνειδητοποιώ πως έχω κανονίσει συνάντηση. Αφήνω τη βόρεια πλευρά του ακρωτηρίου Ξυλί (είδος αρχαίου εργαλείου που έμοιαζε με δρεπάνι) και κατευθύνομαι στην Πλύτρα, τον νέο δημοφιλή προορισμό της περιοχής. Με υποδέχεται η ευγενικότατη κα. Μαντώ Μπελεγρή, μια γυναίκα δυναμική και πολυπράγμων. Έχει πολλές ιστορίες να μου πει για την περιοχή αλλά πρώτα με καλωσορίζει με ένα ποτήρι φρέσκο χυμό από ντόπια πορτοκάλια Λακωνίας. Βρισκόμαστε στο ξενοδοχείο των παιδιών της, το Costa Rampane, έναν οικογενειακό χώρο πραγματικά. Το χαμόγελο, οι καλοί τρόποι και η φιλοξενία ξεχειλίζουν από κάθε γωνιά του γλυκού αυτού χώρου. «Το πρωινό μας είναι το πιο πλούσιο που έχετε δει και πάντα βασισμένο στην τοπική γαστρονομία» μου αναφέρει η Χρυσαυγή, κόρη και μία εκ των ιδιοκτητών. Το Castello Rampane, το βυζαντινό κάστρο των Παλαιολόγων στον λόφο από πίσω μας, γνωστό ως Παλαιόκαστρο στους ντόπιους, ήταν η πηγή έμπνευσης για να βαπτιστεί το ξενοδοχείο. Η Πλύτρα, το μέρος με την πιο γαλάζια θάλασσα και την πιο χρυσή άμμο, βρίσκεται στο κέντρο όλων των μαγευτικών τοποθεσιών. Εξορμήσεις για Γύθειο και Μάνη, Σπάρτη και Μυστρά, Μονεμβασιά και Νεάπολη, Κύθηρα και Ελαφόνησο, όλα σε απόσταση αναπνοής. Ένα μοναδικό θέαμα, επίσης, βρίσκεται στην άκρη του οικισμού, στην περιοχή Κόκκινες. Μια βυθισμένη ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Η άγνωστη Μονεμβασιά

αρχαία πολιτεία, ο αρχαίος Ασωπός, τόσο πλούσια που είχε και δικό της νόμισμα. Το 375 μ.Χ. η πόλη καταποντίστηκε μετά από έναν καταστροφικό σεισμό. Σήμερα τα πορφυρόχρωμα ερείπιά της ξεκινούν κατά μήκος της ακτής και χάνονται μέσα στη θάλασσα, εντυπωσιάζοντας τους κολυμβητές, καθώς διακρίνονται με μια απλή μάσκα. Την όμορφη κουβέντα στο καφέ του ξενοδοχείου διακόπτει ο ήχος από μια άμαξα. Είναι ο Νεκτάριος που συνεχίζει την παράδοση του πατέρα του και του παππού του και χαρίζει την πιο γραφική βόλτα στους επισκέπτες της Πλύτρας. Πορί, Νερόμυλος Ταλάντων, παραλία Χαρακιά Μετά από ένα βράδυ απαραίτητης ανάπαυσης, ξεκινώ χαράματα για το Πορί. Θέλω να απολαύσω τον «πανδαμάτωρ ήλιο» να ανατέλλει από το Μυρτώο πέλαγος. Φτάνω στην αμμουδερή παραλία με το 45

ψηφιδωτό από βράχια στην αρχή της. Στο βάθος ξεχωρίζει ο επιβλητικός βράχος της Μονεμβασιάς, η παραμυθένια καστροπολιτεία. Τα χρώματα της Ίριδας βάφουν τον ουρανό και διώχνουν το βαθύτερο σκοτάδι της νύχτας. Ξαφνικά, ξεπροβάλει η − φλεγόμενη από λάβα − σφαίρα. Θυμάμαι τους στίχους του Ρίτσου, που έζησε σε τούτα τα μέρη: «Όταν σφίγγουν το χέρι, ο ήλιος είναι βέβαιος για τον κόσμο». Το θέαμα αποζημιώνει το πρωινό μου ξύπνημα. Δεν έχω χρόνο για το «πέτρινο καράβι» ή αλλιώς το «Γιβραλτάρ της Ανατολής», τη Μονεμβασιά, αφού κινούμαι στην ενδοχώρα προς το χωριό Τάλαντα. Εκεί, το νερό είναι άφθονο και κάποτε 11 νερόμυλοι βούιζαν ακατάπαυστα, καθώς οι βαριές μυλόπετρες άλεθαν το σιτάρι των ντόπιων. Στις μέρες μας, ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος επανέφερε στη ζωή έναν από αυτούς, εκεί που ξεκινά το Φαράγγι του Μπαλή. Βαθύσκιωτα πλατάνια, καρυδιές, βάτα, μυρτιές, τρεχούμενα νερά και πέτρες διαβρωμένες από τη συνεχή ροή των υδάτων συνθέτουν ένα σκηνικό γαλήνης και αναζωογόνησης. Το μπλουζάκι που φορώ κολλάει πάνω μου από την αποπνικτική υγρασία. Το φαράγγι κατηφορίζει μέσα από ορμητικούς καταρράκτες και πυκνή βλάστηση μέχρι την παραλία Χαραχιά ή Χαρακιά (ζάλη με τα διπλά ονόματα!). Μια γρήγορη βουτιά είναι αναγκαία. Τα αλμυρίκια και τα χρωματιστά βότσαλα είναι η μόνη μου παρέα σ’ αυτή την τεράστια παραλία μήκους 3 χιλιομέτρων. Ένα εγκαταλελειμμένο μπαράκι μαρτυρά τις άλλοτε ένδοξες μέρες, που πλέον ανήκουν στο παρελθόν. Αρχάγγελος, παραλία Μαραθιά Κατευθύνομαι νότια στον σαγηνευτικό Αρχάγγελο. Ένα μικρό ψαροχώρι σε μια φλούδα γης που απλώνεται ήσυχα μέσα στη θάλασσα. Μια εκπληκτικής ομορφιάς, προστατευμένης από τα κύματα παραλία και τα χρωματιστά σπιτάκια των λιγοστών κατοίκων διαμορφώνουν έναν «μυστικό» Παράδεισο. Μια γωνιά γης, με νησιώτικο χαρακτήρα αλλά χωρίς την αλλοτρίωση του αδηφάγου υπερτουρισμού. Καθώς απολαμβάνω το επερχόμενο ηλιοβασίλεμα, που γεμίζει με πορφυρά χρώματα ουρανό και θάλασσα, μια γυναικεία δυνατή φωνή ακούγεται από πίσω μου: «Τελικά δεν έχει μόνο η Σαντορίνη καλό ηλιοβασίλεμα, ε;». Είναι η Στέλλα, μόνιμη κάτοικος Αθηνών που παραθερίζει εδώ και 20 χρόνια στον γαλήνιο Αρχάγγελο. «Το καλύτερο διάλειμμα από την πολύβουη πρωτεύουσα είναι τα σπίτια με τις κόκκινες κεραμιδοσκεπές, τα λουλουδιασμένα παρτέρια στην άκρη του δρόμου, τα κρυστάλλινα νερά που διακρίνονται σχεδόν από κάθε γωνία του χωριού και μια ησυχία ονειρική», μου τονίζει, καθώς απλώνει την μπουγάδα της. Την αποχαιρετώ και φεύγω βιαστικά. Η μέρα σβήνει σιγά σιγά κι εγώ κατηφορίζω νοτιότερα προς την παραλία Μαραθιάς, το επίνειο του παραδοσιακού χωριού Ελίκα. Διάσπαρτα κολπάκια σε καλούν να βουτήξεις στα τιρκουάζ νερά τους. Δύο καφενεδάκια και μια ταβέρνα συνθέτουν ένα σκηνικό βγαλμένο από πίνακα του Τσαρούχη. Στην άκρια της παραλίας ένας όρμος με ψαροκάικα. Συναντώ έναν ερασιτέχνη ψαρά, τον κ. Στράτο, να ξεχωρίζει τα μπερδεμένα δίχτυα του. Συνταξιούχος αστυνομικός, τώρα κυνηγά αστακούς αντί για κλέφτες. Το ζεστό του χαμόγελο είναι το πιο γλυκό τελείωμα μιας γεμάτης μέρας.

46

Η ανατολή στο Πορί.

Πούντα, Παυλοπέτρι, Λιμνοθάλασσα Στρογγύλη Την επομένη ταξιδεύω προς το νοτιότερο μέρος της Λακωνικής χερσονήσου, τα Βάτικα. Πρώτη μου στάση η παραλία της Πούντας, γνωστή για το λιμανάκι που οδηγεί στην εξωτική Ελαφόνησο. Το καραβάκι πηγαίνει κι έρχεται κουβαλώντας αυτοκίνητα, προϊόντα και

Ο βράχος της Μονεμβασιάς.

Μέσα στο Ναυτικό Μουσείο Νεάπολης.

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Η άγνωστη Μονεμβασιά

47

Μαγευτική Πλύτρα.

κυρίως την επιθυμία των επιβατών για αξέχαστες διακοπές. Τα γαλαζοπράσινα νερά και οι αμμοθίνες, οι χαρακτηριστικοί αμμόλοφοι, θυμίζουν Καραϊβική. Σε μια γραμμή 5 χιλιομέτρων και σε συνέχεια της Πούντας βρίσκονται οι παραλίες του Μάγγανου και του Νερατζιώνα, αποτελώντας ουσιαστικά μια πελώρια χρυσαφένια ακτογραμμή. Όποιος επιθυμεί απεριόριστο παιχνίδι στην άμμο, εδώ είναι ο ιδανικός προορισμός. Καθώς οι πατούσες μου χώνονται στην καυτή άμμο, περπατώντας πάνω σε βότσαλα και κοχύλια, πέφτω πάνω στα αρχαία λείψανα του σπουδαιότερου λιμανιού σε όλη την νότια Ελλάδα. Είναι το Παυλοπέτρι με την αρχαιότερη βυθισμένη πολιτεία στον κόσμο. Θολωτοί τάφοι, φαγωμένα πιθάρια, αυλές σπιτιών και προϊστορικοί δρόμοι ξεκινούν από την παραλία και χάνονται κάτω από το κύμα σε βάθος μόλις 3 μέτρων μέχρι και την απέναντι ομώνυμη βραχονησίδα. Είναι απίστευτο πως ο πρώτος άνθρωπος κατοίκησε αυτόν τον τόπο πριν 5.500 χρόνια. Λάδι, κρασί, εργαλεία από ηφαιστειακό γυαλί, πολύτιμα κοσμήματα και χιλιάδες άλλα εμπορεύματα περνούσαν από εδώ, μέχρις ότου η πολιτεία που άκμαζε οικονομικά να καταποντιστεί μια για πάντα, ύστερα από έναν μεγάλο σεισμό, τον ίδιο που βύθισε και τον αρχαίο Ασωπό. Ακριβώς πίσω από τους αμμόλοφους της παραλίας και τα αρχαία λείψανα πολιτισμού, κρύβεται ένας βιότοπος, πραγματικό θησαυροφυλάκιο, η λιμνοθάλασσα Στρογγύλη. Η περιοχή αποτελεί σταθμό για τις μεταναστεύσεις των πουλιών από και προς την Αφρική και κατοικία σπάνιας χλωρίδας, όπως ένα απειλούμενο είδος κέδρου, τον θαλασσόκεδρο. Το καλοκαίρι πέφτει η στάθμη κι έτσι τώρα έχω τη δυνατότητα να περπατώ σε σημεία που το χειμώνα πλημμυρίζουν με υφάλμυρο νερό. Τιτιβίσματα ακούγονται μπροστά μου. Τρεις καλαμοκανάδες, ένα από τα 132 είδη πτηνών που βρίσκουν καταφύγιο εδώ, ψάχνουν για την τροφή τους, τριγυρίζοντας με τα λεπτά τους πόδια και το μακρύ ράμφος τους. Νιώθω ότι τα ενοχλώ και απομακρύνομαι. Πέφτω πάνω σε έναν περίεργο λευκό αφρό που μαζεύεται συνεχώς στις όχθες της λιμνοθάλασσας. Προς στιγμήν, νομίζω πως ο άνθρωπος έβαλε πάλι το χεράκι του και μολύνει την σπάνιας 48

ομορφιάς περιοχή. Ευτυχώς, είναι το αποτέλεσμα της αποσύνθεσης του ζωοπλαγκτόν και του φυτοπλαγκτόν, που βρίθουν στο ιδιαίτερο αυτό οικοσύστημα.

Aρχαία ερείπια στην παραλία του Μαραθιά.

Νεάπολη, Παλαιόκαστρο, ενδοχώρα Επισκέπτομαι τη Νεάπολη, τη νοτιότερη πόλη της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Η γεύση του παραδοσιακού παγωμένου καφέ φραπέ στη λεωφόρο Βοιών με θέα τα Κύθηρα είναι ότι πιο κοντινό μπορείς να γευτείς στο ελληνικό καλοκαίρι. Και μιας και μιλάμε για γεύσεις, η περιοχή της Νεάπολης και γενικότερα των Βατίκων είναι διάσημη για δύο παραδοσιακά προϊόντα, το κρεμμύδι της και το υδρόμελο. Κρεμμυδόπιτες, πίτσα με κρεμμύδι, ψητά κρεμμύδια στον φούρνο με μέλι, κρεμμυδόσουπες είναι λίγες από τις συνταγές που βρίσκει χώρο το πικάντικο κοκκινωπό παράγωγο αυτού του γόνιμου τόπου. Το βατικιώτικο κρεμμύδι έχει ακόμα και θεραπευτικές ιδιότητες σε φλεγμονές και πονόλαιμους οπότε μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Το υδρόμελο από την άλλη είναι ό,τι ακριβώς ακούγεται: νερό και μέλι. Το ελαφρύ αλκοολούχο αυτό ποτό ήταν το λικέρ των αρχαίων και στόμα με στόμα, η συνταγή έφτασε στα αυτιά της οικογένειας Σωτήραλη που το παράγει με αγάπη και θαλπωρή. Μην χάσετε την ευκαιρία για ένα κοκτέιλ με βάση το υδρόμελο στα φεγγαρόλουστα τείχη της Μονεμβασιάς. Πριν φύγω από την πόλη, επισκέπτομαι το Ναυτικό Μουσείο στη συνοικία Βροντά. Ένα ολοκαίνουριο μουσείο (εγκαινιάστηκε το 2015) που αποτίνει φόρο τιμής σε όσους διαμόρ-

Eξωτική ομορφιά στην Πούντα.

φωσαν τη μοίρα αυτού του τόπου παλεύοντας με τα κύματα. Κεντρικό θέμα αυτού του μοντέρνου χώρου πολιτισμού δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο από τον πραγματικό θρύλο της ναυτοσύνης, το χιλιοτραγουδισμένο ακρωτήριο Μαλέα ή πιο γνωστό ως Καβομαλιά, τα βράχια του οποίου πετσόκοψαν τόσα και τόσα καράβια οδηγώντας τα στη σιωπή του βυθού. Ξαφνικά, μου δημιουργείται έντονα η επιθυμία να βουτήξω στα παγωμένα αυτά νερά. Είμαι τυχερός γιατί δίπλα από τη Νεάπολη είναι η πεντακάθαρη παραλία της Αμμίτσας. Ζευγαράκια απολαμβάνουν τον έρωτά τους κάτω από το Παλαιόκαστρο, ερείπια βυζαντινών οχυρώσεων που κρέμονται από πάνω μας, για να μας θυμίζουν την ιστορική διαδρομή αυτού του μέρους. Ανυπομονώντας να δω από ψηλά αυτήν την άκρη της Ελλάδα, ανηφορίζω για το Μεσοχώρι, ένα αμφιθεατρικά χτισμένο χωριό πάνω από τη Νεάπολη. Με προϋπαντεί μια πινακίδα στην είσοδο του οικισμού: «Ξύπνα ένα πρωί στο Μεσοχώρι, να απολαύσεις το μεγαλείο της ελληνικής υπαίθρου». Αυτό που σίγουρα είναι μεγαλειώδες, είναι η μοναδική θέα όλου του κάμπου των Βοιών, της Ελαφονήσου και των Κυθήρων. Κάθομαι σε ένα παγκάκι και μου κόβεται η ανάσα. Πόσο μικροί φαινόμαστε εμείς και τα προβλήματά μας… Φεύγοντας αγναντεύω το κάστρο της Αγίας Παρασκευής, ένα οχυρωματικό έργο των Φράγκων, που σκοπό είχε τον έλεγχο των στενών και την προστασία των ντόπιων από την απειλή των πειρατών. Στέκει αγέρωχο εκεί ακόμα, να παρατηρεί μονάχο

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ / Η άγνωστη Μονεμβασιά

Το ηλιοβασίλεμα στον Αρχάγγελο.

του τις κοσμογονικές αλλαγές στο πέρασμα των αιώνων. Τελευταίος σταθμός του ταξιδιού μου, τα Βελανίδια. Ένα πανέμορφο χωριό με νησιώτικο χαρακτήρα και αρχιτεκτονική ένεκα της Σπετσιώτικης καταγωγής των κατοίκων του. Από εκεί μπορείς να πας εύκολα μέχρι τον Φάρο του Καβομαλιά αν είσαι λάτρης της πεζοπορίας ή απλά να απολαύσεις φρέσκο χταπόδι και ούζο στο γραφικό λιμανάκι. Το τέλος της ημέρας θα με βρει στο όρος Βαβύλα, την απόληξη του Πάρνωνα στη Λακωνική χερσόνησο. Στέκομαι στη διασταύρωση για το εκκλησάκι του Πίσω Άι-Γιώργη, έναν τόπο ιερό κοντά στο δάσος με τις αριές. Αυτό το σημείο είναι το μοναδικό πάνω στον ασφαλτοστρωμένο δημόσιο δρόμο, όπου μπορείς να σταθείς και να δεις ταυτόχρονα το Μυρτώο πέλαγος και τον Λακωνικό κόλπο. Ένα σημείο απαράμιλλης ομορφιάς που με καθηλώνει. Ένα σημείο που συνοψίζει όλες τις καλά κρυμμένες πλευρές της Λακωνικής γης. Ήρεμα βουνά και άγρια θάλασσα. Φυσικός πλούτος και ανθρώπινη απλότητα. Ένδοξο παρελθόν και δυναμικό μέλλον.

50

Πεζοπορία στο Φαράγγι του Λάρνακα.

info's Στο σπήλαιο της Καστανιάς και το απολιθωμένο δάσος Αγίου Νικολάου στην άκρη της χερσονήσου, θα μείνεις αποσβολωμένος, παρατηρώντας τα θαύματα που μπορεί να κάνει η φύση στο πέρασμα των αιώνων. Από την Νεάπολη ξεκινούν τα καραβάκια για την Ελαφόνησο και την πιο πολυφωτογραφημένη παραλία του κόσμου, τον Σίμο με τα παρθένα, εξωτικά νερά. Για τη διαμονή σας επιλέξτε το Costa Rampane, ένα boutique hotel απόλυτα εναρμονισμένο με την ξεχωριστή ομορφιά του τοπίου, εμπνευσμένο από το παρόν και το παρελθόν της περιοχής. Βρίσκεται πάνω στη θάλασσα, στην παραλιακή οδό της Πλύτρας. Τηλ.: 27320 82746, 6973 226888, www.costarampane.gr.

Μονεµβασία Στη µεγαλύτερη ακτογραµµή της χώρας

Πρωϊνά, καφέ, παγωτό, γλυκά, σπιτικές πίτες, χωριάτικο ψωμί, παραδοσιακά προϊόντα.

τηλ. 2752 500 145

Η Pension «Μεσσήνη» που οφείλει το όνοµά της σε µυθική βασίλισσα & θεότητα, κόρη του Αργείου βασιλιά Τρίοπα, βρίσκεται στην πανέµορφη πόλη του Ναυπλίου. Σε ένα διατηρητέο νεοκλασικό κτίσµα στην καρδιά της παλιάς πόλης, 180 περίπου χρόνων, όπου διατηρεί αναλλοίωτα τα αρχιτεκτονικά του γνωρίσµατα, θα απολαύσετε µια άνετη διαµονή, καθώς η pension µας έχει όλες τις απαραίτητες υποδοµές, διαθέτοντας 5 πολυτελή δωµάτια σε προσιτές τιµές, για να κάνει µοναδική την παραµονή σας στην πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας όποια περίοδο και αν έλθετε και να σας θυµίσει παλιές ροµαντικές εποχές.

Στο αρτοποιείο μας στο Γύθειο Λακωνίας σας περιμένει μια μεγάλη ποικιλία από άρτο...ποιήματα φτιαγμένα με αγάπη και περίσσιο μεράκι. Καρβέλια από αλεύρι λευκό, ολικής άλεσης ή καλαμποκιού, ζυμωτά με προζύμι, πολύσπορα αλλά και αυθεντικά ντίνκελ με αλεύρι Ζέα, κατάλληλο για διαβητικούς - όλα ψημένα στον ξυλόφουρνο. Δοκιμάστε οπωσδήποτε το παξιμάδι με προζύμι, τον εξαιρετικό ντάκο, τα παραδοσιακά λαλάγγια αλλα και φρέσκα γλυκά από το εργαστήρι ζαχαροπλαστικής. Μια δοκιμή σε ένα από τα κατάστηματά μας είναι αρκετή για να σας πείσει!

Κεντρικό: Υποκ/μα Α’: Υποκ/μα Β’: Υποκ/μα Γ’:

8ο χλμ. Γυθείου-Σπάρτης, Αιγίες, τηλ. 2733091478 Ερμού & Πολυδεύκους, Γύθειο Γερ. Καψάλη, Γύθειο, τηλ. 2733024736 Είσοδος Αρεόπολης, τηλ. 2733056222

Το φαράγγι του Βόθυλα, το μεσαιωνικό κάστρο και η ευφυία να μετατρέπεις τον κίνδυνο σε ασφάλεια.

54

Νέα Επίδαυρος Ένα νησί στο βουνό

«Σε μια ώρα και είκοσι οκτώ λεπτά από την Επίδαυρο φτάσαμε στην Πιάδα, ένα μεγάλο και πυκνοκατοικημένο χωριό, σκαρφαλωμένο γραφικά σ’ έναν απόκρημνο βράχο, του οποίου η κορφή στέφεται με τα ερείπια ενός σύγχρονου κάστρου. Από την Πιάδα εκτείνεται ως τη θάλασσα μια υπέροχη εύφορη πεδιάδα. Είναι πυκνοφυτεμένη με θεόρατα ελαιόδεντρα και η παραγωγή της είναι πλουσιοπάροχη...»

Αναστασία Γέωργα

Δημήτρης Γκίνης, Βασίλης Κίνας

Α

υτό που μόλις διαβάσατε, γράφτηκε από τον Ιρλανδό περιηγητή και αρχαιοδίφη Έντουαρντ Ντόντγουελ, σχεδόν διακόσια χρόνια πριν. Όταν λέει μια ώρα και είκοσι οκτώ λεπτά απ’ την Επίδαυρο, εννοεί με τα πόδια και όπου Επίδαυρος εννοεί το Ασκληπιείο. Στην πραγματικότητα η απόσταση είναι γύρω στα 15 λεπτά με αυτοκίνητο ή μηχανή. Όπως αναφέρει και ο Παυσανίας κατά την περιήγησή του, το όνομα «Πιάδα» χρονολογείται από το 250 μ.Χ. Η ονομασία «Νέα Επίδαυρος» αποφασίστηκε το 1822 στην Α' Εθνοσυνέλευση και δόθηκε τιμητικά το 1823 κατόπιν εισήγησης του Ι. Κωλέττη κατοχυρώνοντας προνόμια και δικαιώματα πόλης για την περιοχή.

55

Η Νέα Επίδαυρος Ερχόμενοι από το θέατρο, βλέπουμε στ’ αριστερά μια μεγάλη διχάλα. Κάτω πας για την παραλία, επάνω ανηφορίζεις για το χωριό που για πολλά χρόνια αποτελούσε το κεφαλοχώρι της περιοχής της Επιδαυρίας. Εδώ στέκει αγέρωχος ο ναός του πολιούχου του χωριού, Αγίου Λεωνίδη, τον οποίο ανήγειραν οι ντόπιοι, το 1916, μετά τον εντοπισμό του τάφου του. Τα λείψανα του Αγίου φυλάσσονται στην Ευαγγελίστρια και ανήμερα της γιορτής του γίνεται περιφορά της λάρνακας με τη συμμετοχή ολόκληρου του χωριού. Το βλέμμα αιχμαλωτίζει ο καταπράσινος κάμπος και το απέραντο γαλάζιο του Σαρωνικού. Λίγο πριν την είσοδο στο κέντρο του χωριού ο Ανδρέας Παγίδας και η σύζυγός του, Υπαπαντή, μας υποδέχονται με αγνό μέλι από το εργαστήρι μελισσοκομικών προϊόντων της Επιδαυρίας που βρίσκεται μέσα στο σπίτι τους! Τι να πρωτογράψει κανείς για τούτον τον κρυμμένο θησαυρό, απαράμιλλης ομορφιάς και γραφικότητας. Στενά δρομάκια, καλντερίμια θυμίζουν Αιγαιοπελαγίτικο νησί. Λουλούδια στα μπαλκόνια μοσχομυρίζουν καλοκαίρι. Πού ήταν κρυμμένος τούτος ο τόπος; Σκέφτηκα. Ένας φούρνος, ένα περίπτερο, ένα κρεοπωλείο, δυο-τρία καφέ, παντοπωλείο κι ένα ψητοπωλείο − όλα όμορφα και τακτοποιημένα μες στην απλότητά τους. Στην πλατεία Αγίου Βασιλείου, ένα μεγάλο κατάστημα με αγροτικά εφόδια και εργαλεία μαρτυρά πως η γεωργία κατέχει τα πρωτεία στην οικονομική ζωή του τόπου. Είναι αξιοσημείωτο ότι τις περισσότερες επιχειρήσεις λειτουργούν νέοι, δραστήριοι άνθρωποι – θα μπορούσε να λέγεται το χωριό των νέων! Ένα πολύ όμορφο κομμωτήριο-κουρείο, το συμβολαιογραφείο και το υποθηκοφυλακείο μαρτυρούν την αίγλη του τόπου. Η Νέα Επίδαυρος, προς μεγάλη έκπληξη όλων λόγω του ονόματός της, προηγήθηκε της Παλαιάς. Στη Νέα ήταν οι γιατροί, οι δικηγόροι, οικογένειες παλιές με «βαριά ονόματα», που κρατούν μέχρι σήμερα… Η πλατεία και το Μουσείο Α' Εθνοσυνέλευσης Προχωρώντας λίγα μέτρα ακόμα, θα βρεθούμε στην περίφημη πλατεία της Α' Εθνοσυνέλευσης. Η αναθηματική στήλη, που ανεγέρθηκε τον Μάιο του 1901 με τα ονόματα των παραστατών της, στολίζεται από τον Φοίνικα – το σύμβολο της αναγέννησης του Έθνους. Δίπλα βρίσκεται και το Μουσείο Εθνοσυνέλευσης του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων. Τρείς αίθουσες με πλούσιο υλικό μας μεταφέρουν νοερά στα χρόνια που η σκλαβωμένη Ελλάδα έπαιρνε μετά 400 χρόνια τις πρώτες βαθιές ανάσες ελευθερίας. «Η πρώτη αυτή Εθνοσυνέλευση υπήρξε η κορυφαία στιγμή δημοκρατικής οργάνωσης σε κρατική οντότητα και πραγματοποιήθηκε πριν καν κλείσει χρόνος απ’ την έναρξη του Αγώνα, στις 20 Δεκεμβρίου του 1821. Σε αυτή μετείχαν 59 εκπρόσωποι (παραστάτες) από τις επαναστατημένες περιοχές, οι οποίοι μετά από είκοσι δυο αιώνες συνέταξαν και ψήφισαν το δημοκρατικό και φιλελεύθερο «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος». Οι αποφάσεις της συνέλευσης αυτής καθόρισαν τις μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις», σημειώνει η φιλόλογος Αικατερίνη Κυριάκη που έχει δαπανήσει πολλές ώρες μελέτης για την αποτύπωση της ιστορίας του τόπου. «Το κτίριο που στεγάζεται σήμερα το Μουσείο Εθνοσυνέλευσης είναι το δημοτικό σχολείο θηλέων, κληροδότημα του Ανδρέα Συγγρού. Άρχισε να λειτουργεί μεταξύ των ετών 1910-1912 και από δω μπορείς να δεις την επιβλητική πετρόχτιστη οικία, όπου πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες της Α' Εθνοσυνέλευσης.»

● ●● ●●● ●●●●

56

Λουλούδι μου, άσε με να δω την ομορφιά του κόσμου. Πλατεία Α' Εθνοσυνέλευσης. Νερόμυλος. Γραφείο μιας άλλης εποχής. Το εκκλησάκι των Τριών Ιεραρχών μέσα στο χωριό.

●

●●●

●●

●●●●

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ / Νέα Επίδαυρος

57

Ο Βόθυλας Το γεωγραφικό ανάγλυφο της Επιδαυρίας χαρακτηρίζεται από τα πευκόφυτα βουνά, που υψώνονται προστατευτικά πάνω από τους εύφορους πορτοκαλεώνες του κάμπου, που συνορεύει με την παραλιακή ζώνη. Μέσα σε αυτή την ήρεμη ομορφιά ορθώνεται παράταιρα ένας άγριος κοκκινωπός βράχος, δουλεμένος για χιλιάδες χρόνια από τη δύναμη της φύσης, δείχνοντας στον άνθρωπο την απλότητα που πρέπει να έχει ένα έργο τέχνης. Ο χαραγμένος βράχος της Πιάδας και το φαράγγι του Βόθυλα που κόβει τον βράχο στα δύο, θα μπορούσαν να είναι μεταφορικά η φωτογραφία στην ταυτότητα του χωριού. Στην πραγματικότητα όμως είναι πολλά περισσότερα. Στην ανασφάλεια των περασμένων χρόνων ο άγριος βράχος πρόσφερε στους κατοίκους προστασία και σιγουριά. Σπίτια κρυμμένα στην πίσω − αθέατη από τη θάλασσα πλευρά, έμεναν μακριά από τις άγριες διαθέσεις των πειρατών. Και όταν αυτοί αποφάσιζαν να σκαρφαλώσουν σ’ αυτήν την αετοφωλιά, το φαράγγι του Βόθυλα τους πρόσφερε ασφαλή διέξοδο. Ο Βόθυλας όμως συνέχιζε να προσφέρει στην οικονομική και κοινωνική ζωή της περιοχής όλες τις εποχές και στη διάρκεια των αιώνων. Το νερό του αποτέλεσε πηγή ζωής ποτίζοντας τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις αλλά και κινητήρια δύναμη για τους μύλους και τα λιοτρίβια του χωριού. Μπορεί κανείς ακόμα να διακρίνει μέσα στο φαράγγι τα απομεινάρια των μύλων καθώς και τα ίχνη από τα υδραγωγεία πέντε τουλάχιστον διαφορετικών εποχών. Το κάστρο της Πιάδας

●

Στην κορυφή του βράχου στέκει ακόμα το μεσαιωνικό βυζαντινό Κάστρο, φύλακας στο παρελθόν ενάντια στις εχθρικές επιδρομές και ένας από τους λόγους που οι εξεγερμένοι πρόγονοί μας επέλεξαν αυτό τον τόπο για την Εθνοσυνέλευση του Αγώνα. Θεματοφύλακας της ιστορικότητας της περιοχής, το φρούριο κατασκευάστηκε αρχικά το 920 μ.Χ., επισκευάστηκε και συμπληρώθηκε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας, ενώ το 1205 και μέχρι την κατάληψή του από τους Τούρκους, πέρασε στα χέρια των Ενετών, οι οποίοι τελειοποίησαν τις οχυρώσεις με προμαχώνες, πύργους και φρούρια. Τα τελευταία σπίτια λίγο πριν το κάστρο που σήμερα κατοικούνται, κάποτε αποτελούσαν τους προμαχώνες του και οι παλιές πολεμίστρες έχουν μετατραπεί σε γραφικά παραθυράκια. Στον δρόμο για το Κάστρο συναντάμε και τον μεταβυζαντινό ναΐσκο Κοιμήσεως Θεοτόκου. Με έκπληξη διαπιστώσαμε, πως ολόκληρη η Νέα Επίδαυρος είναι γεμάτη από διάσπαρτα βυζαντινά και μεταβυζαντινά εκκλησάκια − μικρά άγνωστα διαμάντια, συχνά ένα με τον βράχο, τα οποία κοσμούν παμπάλαιες τοιχογραφί-

● Φαράγγι του Βόθυλα... Άγρια ζωή, αλλά ωραία ζωή. ●● Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου

στην κορυφή του κάστρου.

●●

58

●●● Η ατέλειωτη παραλία Αλιότου. ●●●● Στον Νερόμυλο του Καπερώνη. ●●●●● Οι ιδρυτές της μονής ήθελαν την Παναγία

της Αγνάντας να συνομιλεί με τον Ασκληπιό.

●●●

●●●●

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ / Νέα Επίδαυρος

●●●●●

59

●

ες. Ψηλά στην κορυφή, δίπλα στα απομεινάρια των ερειπίων, το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη χτίστηκε το 1710 κι είναι η μοναδική από τις τρεις εκκλησίες που σώζεται στο Κάστρο. Η ξύλινη κατασκευή, που κρέμεται ακόμα πάνω από τον Βόθυλα για το ανεβοκατέβασμα προμηθειών αλλά και των υπερασπιστών του, μας δίνει μια εικόνα της επικινδυνότητας αλλά και της θέλησης για ζωή και ελευθερία. Η παραλία Το βέβαιο είναι πως στην Πιάδα έχεις πολλά να μάθεις και να δεις πριν κατηφορίσεις στο λιμάνι που στολίζει το θαλασσινό ξωκλήσι και το ποτάμι που ρέει ασταμάτητα μέσα από έναν βράχο. Ταβερνάκια με τραπέζια στην ακρογιαλιά και θαλασσινοί μεζέδες περιμένουν τους μερακλήδες μαζί και η υπέροχη αμμουδιά του Αλιότου με τ’ αρμυρίκια που προσφέρουν απλόχερα τη σκιά τους. Τα Σαββατοκύριακα του καλοκαιριού δεν είναι λίγοι οι μύστες της Επιδαύρου που την προτιμούν, πριν ή μετά την παρακολούθηση μιας παράστασης στο φημισμένο θέατρο. Εμείς πάντως τιμήσαμε δεόντως τα παραλιακά μαγαζιά με… μπυροκατανύξεις και πεντανόστιμους ψαρομεζέδες σε καταπληκτικές τιμές με θέα τα καταγάλανα νερά. Ο Νερόμυλος του Καπερώνη Στον δρόμο που ενώνει τη Νέα Επίδαυρο με τη Δήμαινα βρίσκεται ο Νερόμυλος, ο οποίος αναστηλώθηκε και λειτουργεί όπως παλιά, χάρη στην αγάπη και το μεράκι του Ηλία Καπερώνη. Είναι ο μόνος διατηρημένος από τους εφτά που υπήρχαν στην περιοχή και όταν έρχονται επισκέπτες, τον θέτει σε λειτουργία. Στον χώρο έχει στηθεί ένα πανέμορφο λαογραφικό μουσείο, ενώ συναντάς εργαστήρι παραγωγής αλεύρου, πατητήρι σταφυλιών, αλώνι, ζυμωτήριο, ξυλόφουρνο και, φυσικά, το σπίτι του μυλωνά!

● Οίνος κεκραμένος με φίλους καρδιακούς. ●● Ο Φράγκικος πύργος στην είσοδο του κάστρου. ●●● Πολεμάρχα. Η παραλία των μυημένων.

60

●●

info's Διαμονή Τα ενοικιαζόμενα δωμάτια του κ. Σπύρου Χάντη βρίσκονται μπροστά στην παραλία του Αλιότου ενώ διαθέτουν και καφέ-εστιατόριο με τραπεζοκαθίσματα πλάι στο κύμα. Τηλ: 27530 31032, 6946 828959. Το ξενοδοχείο Μαριλένα στην παραλία της Νέας Επιδαύρου διαθέτει ανακαινισμένα δωμάτια, 20 μόλις μέτρα από τη θάλασσα. Τηλ: 27530 31579, 6983 290438. Οικονομική διαμονή προσφέρει και το Camping Nea Epidavros μέσα σε έναν κατάφυτο χώρο 8 στρεμμάτων, 100 μέτρα από την παραλία. Διαθέτει πισίνα και υπάρχει δυνατότητα ενοικίασης σκηνής ή τροχόσπιτου! www.neaepidavroscamping.gr.

●●●

Φαγητό Η θαλασσοταβέρνα Το Ακρογιάλι στην παραλία Αλιότου προσφέρει καθαρές ελληνικές γεύσεις, φρεσκότατα ψάρια, θαλασσινά και αστακομακαρονάδες κυριολεκτικά πλάι στο κύμα. Τηλ.: 27530 31066. Σε ένα πανέμορφο περιβάλλον μπροστά στο μόλο της Νέας Επιδαύρου η ψαροταβέρνα Μαριλένα προσφέρει μεγάλη ποικιλία φρέσκων ψαριών από το 1974! Tip: Οι αυθεντικές τηγανητές πατάτες! Τηλ.: 27530 31279. Στο εστιατόριο Τα Κύματα θα απολαύστε φαγητό, καφέ ή ποτό μπροστά στην αμμουδιά. Δοκιμάστε χταπόδι ξιδάτο − συνταγή της γιαγιάς πριν το 1955! Τηλ.: 27530 31301. Κλασικές ελληνικές και μεσογειακές γεύσεις με σύγχρονες τάσεις αλλά και ψητά της ώρας προσφέρει το εστιατόριο ΙΠΠΟΚΑΜΠΟΣ σε ένα ευρύχωρο κι όμορφο περιβάλλον στην παραλία. Διαθέτει επιπλέον τραπέζια και λίγες ξαπλώστρες στη θάλασσα. Τηλ.: 27530 31775. Δίπλα από την πλατεία της Ά Εθνοσυνέλευσης, Τα Μαράκια ετοιμάζουν για εσάς παραδοσιακές συνταγές με ντόπια κρέατα. Must το κοντοσούβλι στα κάρβουνα. Τηλ.: 27530 31024, 6973 036797. Εδώ και 25 χρόνια το καφέ-μπαρ REBEL στην πλατεία Αγίου Βασίλειου σερβίρει καφέ και αποτελεί το must της νυχτερινής διασκέδασης. Τηλ.: 6972 301378. Προϊόντα μαναβικής, είδη θαλάσσης κι ό,τι άλλο μπορεί να χρειαστείτε σας προμηθεύει το Μίνι Μάρκετ του Ηρακλή Βερβεράκη στην παραλία Νέα Επιδαύρου. Τηλ: 6949 589306. Ψωμί, ολόφρεσκα γλυκα και παραδοσιακά προϊόντα θα αγοράστε από το πρατήριο άρτου Γωνιά Αγγέλου στη Νέα Επιδαυρο. Τηλ. : 27530 32009. Αγνό μέλι Υπαπαντή και πολλά μελισσοκομικά προϊόντα θα βρείτε στο φιλόξενο εργαστήρι του Ανδρέα Παγίδα στην είσοδο του χωριού. Τηλ. : 27530 31065. Ευχαριστούμε θερμά τον Δήμο Επιδαύρου, τον αντιδήμαρχο Νέας Επιδαύρου κ. Χρήστο Γιαννάκη, τον πρόεδρο της Τοπικής Κοινότητας κ. Γιάννη Ρουμελιώτη και τον Σύλλογο Επαγγελματιών Νέας Επιδαύρου, υπεύθυνο για την ιστοσελίδα www.neaepidavros.gr απ’ όπου θα αντλήσετε πλούσιο ταξιδιωτικό υλικό.

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ / Νέα Επίδαυρος

61

Μια Ιλιάδα στην Αμπελόεσσα Επίδαυρο.

Τα Μοναστήρια Για το τέλος παίρνουμε μαζί την ησυχία και την καθαρότητα των μοναστηριών και των μικρών ναών της Επιδαυρίας − μαζί κι ένα μυστικό! Λίγο πριν τη Δήμαινα σε ένα τοπίο γεμάτο από ελιές, πλατάνια και κωνοφόρα επισκεπτόμαστε την πολυσύχναστη Μονή Ταξιαρχών. Χτίστηκε στα μέσα του 15ου αιώνα κι εδώ φυλάχτηκαν τα πρωτόγραφα πρακτικά της Εθνοσυνέλευσης. Στον δρόμο προς τον Ισθμό, αξίζει κανείς να επισκεφθεί τη Μονή Αγνούντος, το Καστρομονάστηρο πάνω στον γραφικότατο λοφίσκο. Αφιερωμένο στην «Παναγία της Αγνάντας», χτίστηκε τον 11ο αιώνα κι είναι το αρχαιότερο της Επιδαυρίας. Πρόκειται για ένα σπάνιας ομορφιάς μνημείο με αρχιτεκτονική που θυμίζει την Αγία Σοφία. Στον δρόμο για το θέατρο συναντάμε το ασκητήριο της Παναγιάς Πολεμάρχας. Χτισμένο τον 15ο αιώνα από ιερομόναχο της μονής Αγνούντος, σήμερα έχουν απομείνει ο μισοτελειωμένος ναός, μερικά ερειπωμένα κελιά και μια πέτρινη υδατοδεξαμενή. Φήμες υποστηρίζουν πως στον μπροστινό τοίχο του ναού βρίσκεται ενσωματωμένο αέτωμα από τον θόλο του Ασκληπιείου. Ο δρόμος για την Πολεμάρχα είναι χωμάτινος αλλά βατός. Μια κακοτράχαλη διαδρομή διασχίζει το πευκόδασος κι αποζημιώνει στο ακέραιο, αφού καταλήγει σε δύο υπέροχες ερημικές παραλίες που γνωρίζουν αποκλειστικά οι ντόπιοι...

Επίδαυρος

Επισκεφθείτε το Ασκληπιείο και το ωραιότερο θέατρο του κόσµου γεµίζοντας τις νύχτες σας µε τέχνη υπό το φως των αστεριών. Η Αρχαία Επίδαυρος σας προσκαλεί µε παραδοσιακές γεύσεις από ντόπιους παραγωγούς και συναρπαστικές συναυλίες στο Μικρό Θέατρο και το λιµάνι. Κολυµπήστε στη Βαγιωνιά, το Γιαλάσι, την Παναγίτσα. Η διάσηµη παραλία του Αλιώτου στη Νέα Επίδαυρο σας υποδέχεται µαζί µε τα βυζαντινά ξωκλήσια, το ένδοξο κάστρο, το φαράγγι του Βόθυλα και το Μουσείο της Ά΄ Εθνοσυνέλευσης. Απολαύστε εξαίσια δείπνα στο Λυγουριό, ούζα µε ψαροµεζέδες πλάι στο κύµα στο λιµάνι της Νέας και της Αρχαίας Επιδαύρου. Ανάµεσά τους γραφικά Μοναστήρια, νερόµυλοι και πευκοδάση σας ξεναγούν στη γη της Επιδαυρίας.

www.visit-epidavros.gr

Το Ναυπηγείο μας ιδρύθηκε το 1965 από τον Δημήτρη Μπασιμακόπουλο. Βρίσκεται στην Πελοπόννησο στην Κοιλάδα της Ερμιονίδας, σε κοντινή απόσταση από πολλούς διάσημους τουριστικούς προορισμούς όπως ο Αργοσαρωνικός, οι Κυκλάδες και η Κρήτη. Στις σύγχρονες εγκαταστάσεις μας μπορούν να φιλοξενηθούν 350 σκάφη ενώ διαθέτουμε travel lift ανέλκυσης χωρητικότητας 110 τόνων και 3 αυτοκινούμενα τρέιλερ μεταφοράς 160, 60 και 40 τόνων αντίστοιχα.

Ι ΜΠΑΣΙΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΣΙΑ ΟΕ ΝΑΥΠΗΓΕΙΟ -ΠΑΡΚΙΝΓΚ ΣΚΑΦΩΝ ΚΟΙΛΑΔΑ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ www.bsg.com.gr • • • • •

TRAVEL LIFT DRY DOCKING SERVICES BOAT MAINTENANCE BOAT BUILDING MODERΝ FACILITIES

Σύλλογος Βιοκαλλιεργητών Αγορών Αττικής

Απευθείας απ’ το χωράφι! Το Σαββατοκύριακο οι ρυθμοί χαλαρώνουν και είναι πρώτης τάξεως ευκαιρία για μαγείρεμα. Σήμερα έχω διάθεση για γεμιστά. Ξεκινώ πρωί πρωί για τη βιολογική αγορά της γειτονιάς μου, να διαλέξω τις πρώτες ύλες. Κάνω τη βόλτα μου ανάμεσα στους πολύχρωμους πάγκους, που προσφέρουν πανδαισία λαχανικών, διαλέγω μυρωδάτες υπαίθριες ντομάτες, λευκές μελιτζάνες, στρογγυλά κολοκύθια, πιπεριές, φρέσκα μυρωδικά και πατάτες. Μια εκλεκτή αγορά φρούτων και λαχανικών χωρίς χημικά λιπάσματα και φυτοφάρμακα, από το χωράφι απευθείας στο πιάτο μας!

Έλενα Κολλάτου, Λεωνίδας Τούμπανος

66

Ο

όρος βιοκαλλιεργητής συνεπάγεται συγκεκριμένη νοοτροπία στο πως αντιλαμβάνεται κανείς τη σχέση του με τη φύση κι έτσι οι καλλιέργειες αναπτύσσονται με απόλυτο σεβασμό στο περιβάλλον. Απουσία μεσιτικής παρέμβασης, το όφελος για τον καταναλωτή είναι τεράστιο. Εδώ βρίσκει κανείς προϊόντα απευθείας από τους παραγωγούς σε πολύ πιο προσιτές τιμές σε σχέση με τα σούπερ μάρκετ. Οι ίδιοι οι παραγωγοί εγγυώνται τη φρεσκάδα των προϊόντων τους, η πλειονότητα των οποίων αποχωρίστηκε το χωράφι μόλις την ίδια μέρα ή την προηγούμενη. Στους πάγκους υπάρχουν λαχανικά και φρούτα εποχής, μυρωδικά, χόρτα αλλά και μεταποιημένα προϊόντα από τους ίδιους τους παραγωγούς, όπως σάλτσα ντομάτας, πατέ ελιάς, κρασί και μούστο, μέλι, αυγά ακόμα και γιαούρτια, όλα με πιστοποιητικό βιολογικού προϊόντος από τους εγκεκριμένους φορείς ελέγχου. Ο Σύλλογος Αγορών Βιοκαλλιεργητών Αττικής διαθέτει και ο ίδιος γεωπόνο, ο οποίος πραγματοποιεί επιπλέον δειγματοληψίες στα προϊόντα και κάνει εργαστηριακή ανάλυση για παρουσία λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων.

Το μεγάλο πλεονέκτημα σε μια τέτοια αγορά είναι ότι πίσω από τον πάγκο βρίσκεται ο άνθρωπος που με τον κόπο και το μεράκι του καλλιέργησε τον σπόρο και θέρισε τον καρπό. «Την τελευταία δεκαετία η κίνηση είναι ανοδική. Νεαρά ζευγάρια και έγκυες γυναίκες, οικογένειες και ασθενείς με χρόνιες παθήσεις στρέφονται στα βιολογικά προϊόντα. Το ποιοτικό και θρεπτικό φαγητό γίνεται πλέον ζητούμενο για τους καταναλωτές. Το τελευταίο διάστημα μάλιστα, με την πανδημία, παρατηρήθηκε αύξηση στην κατανάλωση βιολογικών προϊόντων», σημειώνει ο πρόεδρος του Συλλόγου κ. Ηλίας Μαυριάς. Κάνω μια στάση στα βιολογικά μέλια Σίμβλους. Ο κ. Κωνσταντίνος Κύρου με πληροφορεί ότι στη βιολογική διαδιακασία οι θεραπείες της μέλισσας είναι φυσικές, χωρίς χημικά, ενώ τα μελίσσια πρέπει να βρίσκονται σε συγκεκριμένη απόσταση − 3χλμ. από κάμπο. Προχωρώ στον πάγκο της Οικογένειας Κοντογιάννη με το εξαιρετικό λάδι και κρασί που παράγεται με βιοδυναμική καλλιέργεια. Μια απόλυτα φυσική διαδικασία, που η καλλιέργεια και η συγκομιδή των καρπών ακολουθεί τον κύκλο του φεγγαριού, ενώ το ράντισμα γίνεται με Advertorial / Απευθείας απ’ το χωράφι!

σκευάσματα από μείγματα βοτάνων. Μεταξύ άλλων παράγει τρία είδη βιοδυναμικών κρασιών Σαββατιανό, Ροδίτη και Μαυρίδη. Προς την άκρη της αγοράς συναντώ τη Φάρμα Βιοφύλλα με τα βιολογικά αυγά από τα Φύλλα Εύβοιας. Ο κύριος Γεωργούδης μου εξηγεί γιατί τα βιολογικά αυγά υπερέχουν έναντι των συμβατικών: οι κότες τρέφονται με πιστοποιημένες μη τροποποιημένες τροφές και ιχνοστοιχεία, περνάνε το ένα τρίτο της ζωής του σε εξωτερικό χώρο, ενώ σε περίπτωση που αρρωστήσουν δεν τους χορηγούνται αντιβιοτικά, μόνο φυσικά σκευάσματα όπως το ριγανέλαιο.

info's Υπαίθριες βιολογικές αγορές του Συλλόγου Βιοκαλλιεργητών οργανώνονται όλη την εβδομάδα στην πλειονότητα των δήμων της Αττικής. Αναλυτικό πρόγραμμα: www.bioagores.org

67

Ariston “The Very Best”

©

Α. Doukas & M. Douka O.E. Gargaliani 24400 Greece Tel.: +30 27630 22322, +30 6987.797582, +30 6982.490909 aristonhellas@gmail.com

www.ariston-oliveoil.gr

Κάθε Προϊόν µασ είναι Υψηλήσ Ποιότητασ. Κάθε Προϊόν µασ είναι Άριστον.

Η παραδοσιακή οµορφιά των Κυθήρων έκανε τουσ αρχαίουσ Έλληνεσ να πιστεύουν πωσ εδώ πρωτοπερπάτησε η ωραιότερη θεών και ανθρώπων, η θεά του έρωτα. Η µελιτέα, όπωσ ονόµαζαν τη θεά Αφροδίτη. Δεν είναι τυχαίο το επίθετο µελιτέα (µελένια) αφού µόνο το τελειότερο πλάσµα τησ γησ θα µπορούσε να έχει την γλυκύτητα, την εµφάνιση και το άρωµα του ΘΥΜΑΡΙΣΙΟΥ ΜΕΛΙΟΥ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΩΝ. Το νησί ήταν γνωστό από την αρχαιότητα για το εξαιρετικήσ ποιότητασ µέλι του. Υπάρχουν ενδείξεισ ότι από εδώ ξεκίνησε η εφαρµογή τησ κινητήσ κηρήθρασ στην αρχαιότητα, για να εξαπλωθεί σε όλον τον κόσµο µόλισ στο τέλοσ του περασµένου αιώνα. Πολλέσ διακρίσεισ και βραβεία έχουν κάνει το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ γνωστό και περιζήτητο. Εσείσ που θέλετε ν' απολαύσετε το ΘΥΜΑΡΙΣΙΟ ΜΕΛΙ ΚΥΘΗΡΩΝ... ΜΟΝΟ από το πρατήριο του Μελισσοκοµικού Συνεταιρισµού και στα καταστήµατα µε το σήµα µασ.

ΕΚΘΕΣΗ & ΠΡΑΤΗΡΙΟ ΧΟΝ∆ΡΙΚΗΣ-ΛΙΑΝΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΣΤΑ ΑΡΩΝΙΑ∆ΙΚΑ Πληροφορίεσ: ρίεσ: ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΚΥΘΗΡΩΝ ΚΥ τηλ. 27360 34370 - email: melikyth@otenet.gr

Συστήµατα αποθήκευσης & εφαρµογές για κάθε σας ανάγκη.

Διαρκές Stock και άµεση παράδoση σε όλη τήν Ελλάδα. Προτείνουµε, σχεδιαζουµε & υλοποιούµε µε εµπειρία 50 ετων.

Δηµ. Τριαντάφυλλος & Σια Ε.Ε 3ο Χλµ Άργους Κορίνθου - Αργος - TK 21200 Τηλ. 27510 67198 & 29077 Fax 27510 91199 www.rafia.gr e-mail : info@rafia.gr

Μικροζυθοποιίες Πελοποννήσου Από την Κόρινθο ως τη Σπάρτη

Βρισκόμαστε στην καρδία του καλοκαιριού. Η θερμοκρασία ανεβαίνει κάνοντας μας να αναζητούμε μικρές δροσερές απολαύσεις. Σημαίνουσα θέση σ’ αυτές καταλάμβανε ανέκαθεν ένα παγωμένο ποτήρι μπύρα…

Δημοσθένης Τσαπάρας

Η

ιστορία της μπύρας στην Πελοπόννησο είναι συνυφασμένη με την οικογένεια Μάμου. Ο Λορέντζος Μάμος, με καταγωγή από την Ζάκυνθο, ξεκίνησε την επιχειρηματική του δραστηριότητα στην Πάτρα, όπου κατασκεύαζε άμαξες. Δεύτερη σύζυγός του ήταν η Ελίζα Φιξ, κόρη του Ιωάννη Φίξ. Με την παρότρυνση και την υποστήριξη της συζύγου του αλλά και του πεθερού του, αποφάσισε να επεκτείνει την επιχειρηματική του δραστηριότητα. Έτσι το 1876 ιδρύει το πρώτο χειροκίνητο ζυθοποιείο-ζυθοπωλείο της οικογένειας Μάμου στην Πάτρα. Μάλιστα το 1898 η «Μάμος» βραβεύεται σε Διεθνείς Εκθέσεις με το «χρυσούν βραβείον αγνότητας και γευστικότητας». Το 1901, ο γιος του Λορέντζου, Πέτρος Μάμος αποφοιτά από την Ζυθοποιητική Ακαδημία του Μονάχου και επιστρέφει στην Ελλάδα ως ο πρώτος Έλληνας διπλωματούχους ζυθοποιός, αναλαμβάνοντας τη συνέχεια. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1999, ο Καναδός ζυθοποιός Ντέιβιντ Γουντ ιδρύει στην Αργολίδα τη μικροζυθοποιία Ζέος, φτιάχνοντας μια από τις λίγες αμιγώς ελληνικές μπύρες για εκείνη την εποχή. Έκτοτε το σκηνικό έχει αλλάξει. Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι δημιουργούν με μεράκι τη σύγχρονη ιστορία της ελληνικής μπύρας μέσα από μικρές τοπικές ζυθοποιίες. Μακριά από τις μεγάλες βιομηχανικές μονάδες − από τις οποίες οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι οι περισσότεροι γνωρίσαμε και αγαπήσαμε την μπύρα, οι μικροζυθοποιίες παράγουν προϊόντα με διαφορετικά ποιοτικά και γευστικά χαρακτηριστικά − μπύρες φρέσκες, αφιλτράριστες ή φιλτραρισμένες, μη-παστεριωμένες, μπύρες πικρές και γλυκόπιοτες, για όλα τα γούστα! Επιλέξαμε και σας παρουσιάζουμε μερικές από αυτές με την ελπίδα ότι την επόμενη φορά που θα σηκώσετε το χέρι ζητώντας από τον σερβιτόρο «Πιάσε μια παγωμένη», θα επιλέξετε να είναι ελληνική κι ακόμα καλύτερα πελοποννησιακή!

70

ΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ / Μικροζυθοποιίες Πελοποννήσου

71

Canal Dive Κορινθιακή Ζυθοποιία A.E. Το ταξίδι μας ξεκινάει από τη διώρυγα του ισθμού – «το κανάλι» της Πελοποννήσου. Εδώ, το 2014 ο Γιώργος Μουρούτσος και ο Χαράλαμπος Ντιγκιρλάκης δημιούργησαν την Κορινθιακή Ζυθοποιία Α.Ε. και την Canal Dive στα Κρητικά της Αρχαίας Κορίνθου. «Μας ενδιαφέρει η κάθε μπύρα να διατηρεί τα φυσικά της συστατικά και αρώματα», τονίζουν οι δημιουργοί της, οι οποίοι θέλοντας να δόσουν έμφαση στη δημιουργία ενός προϊόντος με έντονα τοπικά χαρακτηριστικά χρησιμοποιούν για την παραγωγή της Canal Dive, νερό από τις πηγές της Στυμφαλίας και ελληνικές πρώτες ύλες. Οι βύνες που χρησιμοποιούν παράγονται στη Θράκη, ενώ τους αγγλικούς και αμερικάνικους λυκίσκους που χρησιμοποιούσαν στην αρχή, γρήγορα αντικατέστησαν λυκίσκοι από την 72

Κορινθία. Η Canal Dive κυκλοφορεί φρέσκια, απαστερίωτη, αφιλτράριστη και φυσικώς θολή σε δύο τύπους. Την Pilsner. με ελαφρύ άρωμα και την χαρακτηριστική πικράδα του συκεκριμένου τύπου και την Brown Ale με πλούσιο καφέ χρώμα, γεύση ψημένης βύνης και μια γλυκιά επίγευση. «Η μπύρα είναι σίγουρα ένα αρκετά «παρεξηγημένο» ποτό. Η περιεκτικότητα της σε αλκοόλ είναι πολύ χαμηλή (συνήθως δεν ξεπερνά το 6%) και τα βασικά της συστατικά είναι το νερό, η βύνη κριθαριού, ο λυκίσκος και η μαγιά. Ειδικά οι φρέσκες και αφιλτράριστες μπύρες περιέχουν θρεπτικές πρωτεΐνες και ωφέλιμα μεταλλικά άλατα, πολυφαινόλες αλλά και βιταμίνες, κυρίως του συμπλέγματος Β, που περιέχονται στη βύνη του κριθαριού αλλά και στον λυκίσκο», σημειώνει μεταξύ άλλων ο Χαράλαμπος Ντιγκιρλάκης. Πάντα ανήσυχοι οι δύο επιχειρηματίες ετοιμάζονται να μας προσφέρουν τρία νέα προϊόντα Canal Dive. Μια κλασική θολή τύπου Weisse, μια μαύρη Lager με κορινθιακή σταφίδα, ενώ αναμένεται από το Γενικό Χημείο του κράτους και η έγκριση μπύρας με αιθέρια έλαια κάναβης, της Cannabeer! Τηλ.: 27410 28500, www.canaldive.gr Karma Beer Ζυθοποιία Πελοποννήσου Κινούμενοι νοτιότερα βρισκόμαστε στην καρδιά του αμπελώνα της Νεμέας. Μια περιοχή γεμάτη οινοποιεία και βαρέλια με Αγιωργήτικο, τον Άγιο Γεώργιο, επέλεξαν ο οινολόγος Παναγιώτης Θαμνίδης και ο χημικός μηχανικός Παναγιώτης Κορδώσης για να δημιουργήσουν μια παραγωγική μονάδα μπύρας. Το όνομα αυτής «Ζυθοποιία Πελοποννήσου», η οποία παράγει από το 2014 την Karma Beer, με σήμα − τι άλλο − από το λιοντάρι της Νεμέας. «Η ιδέα ίδρυσης της ζυθοποιίας ξεκίνησε πριν από αρκετά χρόνια, όταν μας δόθηκε η ευκαιρία να δοκιμάσουμε μπύρες από μικροζυθοποιεία του Βελγίου, της Γερμανίας και της Ολλανδίας. Εκεί ανακαλύψαμε, ότι η μπύρα είναι ένα τελείως διαφορετικό προϊόν από αυτά που είχαμε συνηθίσει να καταναλώνουμε στη χώρα μας. Έτσι λοιπόν «κολλήσαμε» το μικρόβιο της ζυθοποίησης». Η μονάδα παράγει τρεις τύπους μπύρας. Την Pale Ale με κεχριμπαρένιο, πλούσιο σώμα και αρώματα εσπεριδοειδών, πεύκου και ώριμου βερίκοκου, την Red Ale με χρώμα κόκκινο και αρώματα αποξηραμένων φρούτων, βούτυρου και σοκολάτας και την Hoppy Lager, μια ξεχωριστή μπύρα με ξανθοκίτρινο χρώμα και αρώματα λεμονιού, γκρέιπφρουτ και μάνγκο. Για τους λάτρεις της βαρελίσιας μπύρας, η Ζυθοποιία Πελοποννήσου δημιούργησε το www.beerathome.gr, από το οποίο πέρα από τα προϊόντα της Karma μπορεί κανείς να προμηθευτεί (αγορά ή ενοικίαση) και τον απαραίτητο εξοπλισμό (kegerator) για να απολάυσει μια draft μπύρα. Τηλ.: 27460 24117, info@karmabeer.gr, www.karmabeer.gr TOLIANI Σύλλογος Επαγγελματιών Τολού Αναζητώντας τις προσπάθειες που έγιναν στην περιοχή της Αργολίδας, το εδιαφέρον μας κέντρισε η «Τολιανή», η μπύρα του Τολού δηλαδή, αποτέλεσμα της εξαιρετικής πρωτοβουλίας του Συλλόγου Επαγγελματιών Τολού, οι οποίοι θέλησαν να αξιοποιήσουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών της περιοχής − κυρίως Άγγλων και Γερμανών − για την τοπική γαστρονομία. Έτσι ο Σύλλογος προχώρησε σε έναν προσεκτικό σχεδιασμό, που ξεκινησε το 2018 με την επιλογή του συνεργάτη που θα έφτιαχνε για λογαριασμό τους ένα προϊόν με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Η συνεργασία με την Πελοποννησιακή Ζυθοποιία Elis, που έχει σαν βασικό αυτουργό τον γνωστό μας από τον χώρο του κρασιού Διονύση Μπριντζίκη, οριστικοποιήθηκε γρήγορα και το επόμενο βήμα δεν ήταν άλλο, από τη διαβούλευση με τους τοπικούς επιχειρηματίες, ξενοδόχους και εστιάτορες για τα χαρακτηριστικά του. Η γεωγραφική καταγωγή των επισκεπτών της περιοχής έπαιξε καταλυτικό ρόλο στην επιλογή του τύπου της μπύρας και στη συνέχεια οι γευστικές δοκιμές οδήγησαν στην απόφαση για μια Pilsner, φιλτραρισμένη και απαστερίωτη μπύρα. Σειρά είχε η επιλογή του ονόματος στην οποία κλήθηκε να συμμετέχει το κοινό, καταθέΓΕΥΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ / Μικροζυθοποιίες Πελοποννήσου

τοντας δεκάδες προτάσεις στον Σύλλογο. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε και το αποτέλεσμα έφερε το όνομα TOLIANI με σήμα το Κορωνήσι, το μικρό νησάκι που βρίσκεται στο κέντρο του κόλπου του Τολού. Η πρώτη μπύρα, μια ιδιαίτερη διπλοζύμωτη μπύρα Pilsner, με έντονα πλούσια γεύση και επίγευση που αφήνει μια γλυκιά πικράδα, κυκλοφόρησε το 2019, ενώ το φετινό καλοκαίρι οι επισκέπτες της περιοχής θα έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν και τον νέο τύπο Lager.

73

Τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι δημιουργούν με μεράκι τη σύγχρονη ιστορία της ελληνικής μπύρας.

Sparta Beer Λακωνική Ζυθοποιία Το σύντομο αυτό ταξίδι καταλήγει στη Λακωνία. Η μπύρα της ιστορικής Σπάρτης δεν θα μπορούσε παρά να έχει ένα λογότυπο με ισχυρό συμβολισμό. Το Γοργόνειο, το κεφάλι της Γοργώς ή Μέδουσας, το οποίο πέτρωνε όποιον τον κοίταζε και δημιουργούσε τρόμο και πανικό, κοσμούσε τις ασπίδες της μόρας της Σπάρτης, της στρατιωτικής μονάδας δηλαδή τεσσάρων λόχων, που αριθμούσε περίπου 640 πολεμιστές. Θα το παρατηρήσετε και στην ασπίδα του αγάλματος του Λεωνίδα που βρίσκεται στο βόρειο άκρο της πόλης. Υπεύθυνος για το σύμβολο ο ζυθοποιός και μηχανολόγος μηχανικός Γιάννης Παπαθανασίου. Η οικογένειακή παράδοση στην ποτοποιία τον «έσπρωξε» να κάνει εξειδικευμένες σπουδές ζυθοποιού στο Βερολίνο και να δημιουργήσει μια μικρή μονάδα κοντά στους πρόποδες του Ταϋγέτου, δημιουργώντας ξεχωριστές αφιλτράριστες και απαστερίωτες μπύρες από ελληνικές ποικιλίες βύνης και νερό από τς πηγές του μεγαλοπρεπούς βουνού. Απολαύσαμε μια Sparta Beer Lager − ελαφρά πιο πικρή από τις μπύρες της κατηγορίας που έχουμε συνηθίσει, μαζί με ψιλοκομμένο σύγκλινο, ενώ η συζήτηση συνεχίστηκε πίνωντας μπύρα τύπου American Pale Ale με χαρακτηριστικά έντονα αρώματα ανθών και εσπεριδοειδών. Τα μελλοντικά σχέδια του Γιάννη περιλαμβάνουν τη δημιουργία μιας «θολής» Sparta Beer Weisse, αλλά και μιας τύπου Indian Pale Ale. Τηλ.: 27350 71300, info@spartabeer.gr, www.spartabeer.gr

74

Ψαρονέφρι με πικάντικη μαρμελάδα ντομάτας

Για το ψαρονέφρι • 1 ψαρονέφρι μεγάλο κομμένο σε ροδέλες • 2 κ.σ. βούτυρο ανάλατο • Αλάτι, πιπέρι, μαϊντανό ψιλοκομμένο Για τη μαρμελάδα ντομάτας • 400 γρ. ώριμες ντομάτες ή ντοματάκια κονκασέ • Χυμός από μισό λεμόνι • 6-8 σπόροι κάρδαμο κοπανισμένο • 1 μικρό κομμάτι φρέσκο τζίντζερ στον τρίφτη • 1 κ.σ. βούτυρο ανάλατο • Λίγο αλάτι • 1 πιπεράκι τσίλι • 400 γρ. νερό • 400 γρ. ζάχαρη • 1 μπαστουνάκι βανίλιας • 1 κ.σ. σιρόπι γλυκόζης ΣΥΝΤΑΓΕΣ

Ε

τοιμάζουμε τη μαρμελάδα. Αν χρησιμοποιούμε φρέσκιες ντομάτες, αφαιρούμε την καρδιά και τα σπόρια και τις κόβουμε σε μικρά κυβάκια. Σε ένα κατσαρόλι ζεσταίνουμε το βούτυρο και τις σοτάρουμε. Μόλις μαλακώσουν, προσθέτουμε το κάρδαμο, το τζίντζερ το νερό, τη ζάχαρη και το σιρόπι, λίγο αλάτι και τα φέρνουμε σε βρασμό. Συμπληρώνουμε με το λεμόνι και δοκιμάζουμε την οξύτητα. Με ένα μαχαιράκι καθαρίζουμε την ψίχα από τη βανίλια και τη ρίχνουμε μαζί με τον φλοιό στη μαρμελάδα μας. Βράζουμε σε δυνατή φωτιά για 20 λεπτά. Λίγο πριν τελειώσουμε κόβουμε την καυτερή πιπεριά σε πολύ λεπτά κομμάτια και τα προσθέτουμε για μια τελευταία βράση.

Tσεκάρουμε τη ρευστότητα με το κουτάλι. Για να έχουμε μια συμπαγή μαρμελάδα πρέπει να στέκεται λίγο στα τοιχώματα. Αφήνουμε στην άκρη. Κόβουμε το ψαρονέφρι σε ροδέλες, το αλατοπιπερώνουμε και προσθέτουμε το βούτυρο ζεστό. Το αφήνουμε να μαριναριστεί για 10 λεπτά. Σε ζεστό τηγάνι το σοτάρουμε χωρίς άλλο βούτυρο και μόλις ροδίσει το βάζουμε σε σουρωτήρι να στραγγίσει τα υγρά του. Τελειώνουμε την παρασκευή μας σε τηγάνι. Βάζουμε το ψαρονέφρι και σοτάρουμε μαζί με αρκετή μαρμελάδα και φρέσκο μαϊντανό μέχρι τα υλικά μας να ενσωματωθούν. Μόλις η μαρμελάδα αρχίσει να αφρίζει αφαιρούμε απ’ τη φωτιά. Σερβίρουμε σε πιατέλα με ρύζι Jasmin. Ταιριάζει ιδανικά με μια αρωματική ξανθιά ή κόκκινη lager.

Η συνταγή είναι από τον Παναγιώτη Μπουρτσουκλή, ιδιοκτήτη και Head Chef του βραβευμένου εστιατορίου Κόκκινα Πιθάρια στη Βυτίνα.

75

ΜΑΛΑΜΟΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. ΕΜΠΟΡΙΟ & ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΛΛΩΝ Ε Μ Π Ο Ρ Ι Ο Α Λ Ο Υ Μ Ι Ν Ι Ο Υ

• ΚΟΙΛΟ∆ΟΚΟΙ • ΣΤΡΑΤΖΑΡΙΣΤΑ • ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ • ∆ΙΑΤΡΗΤΕΣ ΛΑΜΑΡΙΝΕΣ • ΤΣΙΓΚΟΦΥΛΛΑ • ΣΥΡΜΑΤΑ ΠΕΡΙΦΡΑΞΕΩΝ • ΠΟΝΤΑΡΙΣΤΑ ΣΥΡΜΑΤΑ • ΠΑΝΕΛ • ΛΟΓΧΕΣ • ΚΑΡΑΒΟΛΑ • ΑΝΟΞΕΙ∆ΩΤΕΣ ∆ΕΞΑΜΕΝΕΣ • ΚΥΚΛΟΘΕΡΜΙΚΟΙ ΦΟΥΡΝΟΙ • ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ

ΜΑΛΑΜΑΣ Ανταγωνιστικότητα Λεπτότητα Αναγνωρισιµότητα Μέταλλο Οργάνωση Ταχύτητα Εµπιστοσύνη Χαρακτηριστικότητα Νοοτροπία Ικανότητα Καινοτοµία Ηθική • ΠΡΟΦΙΛ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ • ΡΟΛΛΑ • ΣΙΤΕΣ • ΘΩΡΑΚΙΣΜΕΝΕΣ ΠΟΡΤΕΣ • ΚΑΓΚΕΛΑ ΙΝΟΧ • ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ • ΚΑΓΚΕΛΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΥ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΚΑΤ’ ΟΙΚΟΝ

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: ΑΝΤΙΚΑΛΑΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΑΘΗΝΩΝ 140 τηλ. 27210 21135-6 • fax. 27210 62006 email: malamotechniki@yahoo.gr • www.malamotechniki.gr

Παζολίνι - Κάλλας Το ελληνικό καλοκαίρι δύο μύθων Φαντάσου κάποιον να έχει ένα σκάφος και να του έχει δώσει το όνομα «Βασιλιάς Οιδίπους». Φαντάσου κάποιον να ξέρει τόσο καλά αρχαία ελληνικά, ώστε να μεταφράζει τα αρχαία ελληνικά κείμενα στα ιταλικά από το πρωτότυπο. Φαντάσου κάποιον να αγαπά τα ελληνικά καλοκαίρια, τον ήλιο και τη θάλασσα. Αυτός που φαντάζεσαι δεν είναι άλλος από τον Πιερ Πάολο Παζολίνι. Νίνα Κουλετάκη

78

Τ

εράστια προσωπικότητα, άνθρωπος θαρραλέος, ψύχραιμος και ευγενής, σχεδόν παρίας στην ίδια του την πατρίδα. Κυνηγημένος από την Καθολική Εκκλησία, κατακερματισμένος από τη λογοκρισία, αποκηρυγμένος από την κοινωνία. Ένας δημιουργός − που πολλά του οφείλει ο κινηματογράφος − έκανε ταινίες για τους αποσυνάγωγους της κοινωνίας, απόκληρους και προλετάριους, μεταχειριζόταν με σεβασμό τον θείο λόγο, αν και άθεος ο ίδιος, ερωτικός χωρίς ακραίες προκλήσεις, αν και ανοιχτά ομοφυλόφιλος. Στην πατρίδα του το μεγάλο έργο του και ο ίδιος θα αναγνωριστούν μετά τον θάνατό του. Ο Παζολίνι ήταν στενός φίλος με τη Μαρία Κάλλας, με την οποία επισκεπτόταν συχνά την Ελλάδα, κυρίως τα καλοκαίρια. Εκείνο όμως, που τους έδεσε περισσότερο ήταν το καλοκαίρι του 1969. Η Κάλλας, τσακισμένη από τον γάμο του Ωνάση με την Τζάκυ Κένεντυ τον προηγούμενο χρόνο, βρίσκει παρηγοριά στη συντροφιά του καλού της φίλου. Περνούν μαζί δυο εβδομάδες στο ιστιοφόρο του «Edipo Re/Βασιλιάς Οιδίπους». Στην παρέα τους βρίσκεται και η Οριάνα Φαλάτσι, στενή φίλη του Παζολίνι, μέχρι το τέλος της ζωής του. Ο Παζολίνι θα προλογίσει τις δύο ποιητικές συλλογές του Αλέκου Παναγούλη, συντρόφου της Φαλάτσι, που θα κυκλοφορήσουν μετά την μεταπολίτευση. Μετά την κρουαζιέρα με το «Βασιλιάς Οιδίπους», Παζολίνι και Κάλλας θα αποβιβαστούν στους Πεταλιούς, το μικρό ιδιωτικό νησί κοντά στην Εύβοια, που ανήκει στον εφοπλιστή Πέρη Εμπειρίκο, για να περάσουν το υπόλοιπο του καλοκαιριού. Οι παπαράτσι καραδοκούν κι οι εφημερίδες μιλούν για έναν έρωτα. Η αλήθεια, όμως, βρίσκεται εντελώς αλλού. Ο Παζολίνι θα συμπαρασταθεί στην καταρακωμένη Κάλλας αλλά κι εκείνη θα στηρίξει τον φίλο της, που απογοητευμένος βλέπει τον σύντροφό του Νινέττο Ντάβολι, ηθοποιό στις ταινίες του και μεγάλο του έρωτα, να απομακρύνεται από εκείνον, μετά από σχέση και συμβίωση έξι χρόνων. Οι δυο μεγάλοι καλλιτέχνες θα προσπαθήσουν να γιατρέψουν τις λαβωματιές που τους έχει καταφέρει ο έρωτας κάτω από τον ελληνικό ήλιο, περνώντας τις ημέρες τους στη μικρή παραλία των Πεταλιών. Ένα ακόμη σημείο σύνδεσης των δύο τους, ήταν η ολοκλήρωση της συνεργασίας τους για την κινηματογραφική «Μήδεια». Η Κάλλας να πρωταγωνιστεί στον μόνο, μη τραγουδιστικό, ρόλο της καριέρας της και στην μοναδική της εμφάνιση στη μεγάλη οθόνη κι ο Παζολίνι να γράφει τον ρόλο έχοντας από την αρχή εκείνη στο μυαλό του, κάτι που δεν συνήθιζε, όταν έγραφε τα έργα του. Θα ταξιδέψουν πολύ μαζί για την προώθηση

Εκείνο το καλοκαίρι εκδύθηκαν τους ρόλους του σκηνοθέτη και της ντίβας κι έγιναν δυο φίλοι που γιάτρευαν τις πληγές του έρωτα υπό το μαγικό φως του ελληνικού καλοκαιριού.

ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ / Παζολίνι - Κάλλας

της ταινίας, η οποία παρά την υψηλή καλλιτεχνική της αξία, θα αποτύχει εμπορικά. Η στενή σχέση ανάμεσα στον Παζολίνι και την Κάλλας φαίνεται ξεκάθαρα σ’αυτήν την επιστολή της Φαλάτσι προς τον Παζολίνι: «Είχες έρθει για διακοπές με τη Μαρία Κάλλας, οι εφημερίδες έγραφαν πως ήσασταν εραστές. Ήσασταν; Ξέρω πως δύο φορές στη ζωή σου δοκίμασες ν’αγαπήσεις μια γυναίκα και δεν τα κατάφερες. Αλλά νομίζω πως δεν ήταν η Μαρία μια από τις δυο. Ήσασταν πολύ διαφορετικοί χαρακτήρες, άλλη η αισθητική του ενός, άλλη του άλλου. Κι όμως δείχνατε τόσο ενωμένοι. Κάτι σας έδενε. Μια συνέργεια. Μια μυστήρια συνενοχή. Υποψιάζομαι πως εσύ την έβλεπες σαν αδελφή σου κι έκανες ό,τι μπορούσες για να ξεχάσει τον Ωνάση. Δεν τη βαριόσουνα ποτέ. Τη βοηθούσες ακόμη και να βάλει ή να βγάλει τα ρούχα της. Στην παραλία την περιποιόσουν αλείφοντας την πλάτη της με λάδι. Στα εστιατόρια δεχόσουν ήρεμος και με συγκατάβαση όλα της τα καπρίτσια, σαν υπομονετικός νοσηλευτής δημόσιου νοσοκομείου. Ναι, είχες μέσα σου τον ηρωισμό του ιεραπόστολου που βοηθάει λεπρούς, την καλοσύνη του αγίου που υπομένει με χαρά το μαρτύριο». Αυτό που η Φαλάτσι επισημαίνει − και διαβάζει κανείς ξεκάθαρα ανάμεσα στις γραμμές της επιστολής της − είναι η απορία της, πώς ο μαρξιστής Παζολίνι κάνει τόσο στενή παρέα με την πολιτικά αδιάφορη Κάλλας, η οποία παραμένει σιωπηλή σε μια εποχή που η Ελλάδα αιμορραγεί κάτω από την δικτατορία των συνταγματαρχών. Απορεί η Φαλάτσι που ο στρατευμένος σκηνοθέτης υποκύπτει στα καπρίτσια της κακομαθημένης ντίβας. Φαίνεται όμως, πως αυτοί οι δύο άνθρωποι είχαν βρει τον δικό τους κώδικα επικοινωνίας και το συναίσθημα που τους ένωνε, πέρα από ιδεολογίες και τρόπο ζωής. Εκείνο το καλοκαίρι εκδύθηκαν τους ρόλους του σκηνοθέτη και της ντίβας κι έγιναν δυο φίλοι που γιάτρευαν τις πληγές του έρωτα, συμπαραστεκόμενοι ο ένας στον άλλον, συνεπικουρούμενοι από το μαγικό φως του ελληνικού καλοκαιριού. Το καλοκαίρι του ’69 ήταν το τελευταίο που οι δυο φίλοι θα περνούσαν μαζί. Θα αλληλογραφούσαν συχνά, αλλά οι καλλιτεχνικές τους υποχρεώσεις δεν θα τους επέτρεπαν να κάνουν ξανά κοινές διακοπές. Έξι χρόνια μετά από αυτό το καλοκαίρι, ο Πιερ Πάολο θα δολοφονηθεί άγρια από κάποιον που παραμένει άγνωστος μέχρι σήμερα και δυο χρόνια αργότερα η Μαρία δεν θα ξυπνήσει.

79

• Μετακινήσεις & transfers (6-9 ατόµων & Α.Μ.Ε.Α) ∆ΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΑΝΑΠΗΡΙΚΟΥ ΑΜΑΞΙ∆ΙΟΥ

• Εκδροµές • Ιατρικές επισκέψεις • Πολιτιστικές δραστηριότητες • Αθλητικές δραστηριότητες • Θρησκευτικός τουρισµός • Επαγγελµατικά ταξίδια

Ελ. Βενιζέλου 19, Τρίπολη τηλ. 6980 499666 email: tranfer4allgr@gmail.com

ΑΦΟΙ ΦΑΚΛΑΡΗ Α.Ε.

3ο χλµ. Άργους-Ν. Κίου, Άργος, Τ.Κ. 212 00 τηλ. 27510-47640 - fax. 27510-47174 email: faklaris@argolisoil.gr

www.argolisoil.gr

Νίκος Υφαντής

Αύγουστος Κυριακή, η Ελλάδα πλάι στη θάλασσα: ήλιος δροσιά πεύκα φαί κρασί κι αγάπη. Στο πικάπ έπαιζε ασταμάτητα του Τσιτσάνη η «Συννεφιασμένη Κυριακή». Και κανείς δεν είπε ν’ αλλάξει ο δίσκος... Μαγική εικόνα, Θωμάς Γκόρπας.

82

Μια στάση εδώ

Τώρα το δάνειο που θέλετε, «κατεβαίνει» στο λογαριασμό σας, πιο εύκολα και γρήγορα από ποτέ!

ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΚΑΘΕ ΑΥΡΙΟ