verdieping Laat junior, medior en senior in een organisatie vruchtbaar samenwerken

Wat doet die collega vreemd

Millennial, generatie Z, babyboomer, generatie X en de pragmatici. Vijf leeftijdsgroepen werkenden bevolken tegelijk de arbeidsmarkt in 2020. Dat betekent balanceren voor hen en hun managers.

Gertina Bij de Vaate-Heger

Op een vakbondachtige manier legde mjn dertig jaar oudere collega haar eisen op tafel bj het management. Verwonderd keek ik toe hoe ze haar verzoek poneerde te midden van een groep collega’s. Kan ze niet beter in een goed gesprek vertellen hoe de organisatie zich zou kunnen verbeteren, vroeg ik mj af. Zj was in de vjftig, ik eind twintig. Kwam het daardoor dat we zo verschillend naar de aanpak keken? Ik leerde dat je veel kunt bereiken door op een vastberaden en vriendeljke manier voor jezelf op te komen. „Generatieverschil” is een veelgehoorde kreet bj dergeljke voorvallen. Op elke leeftjdscategorie moet worden ingespeeld en generaties moeten worden verbonden, bedachten managers. Dat noemden ze generatiemanagement. Wat is de zin en de onzin daarvan?

Volgens gedragswetenschappers telt de arbeidsmarkt vandaag de dag niet minder dan vjf generaties (groepen) werkenden. Menig personeelsbestand van organisaties bevat namen van medewerkers tussen de pakweg 18 en 68 jaar.

Door de verschillen in manieren van werken en communiceren leidt samenwerking soms tot onbegrip tussen collega’s. Dat kan de reden zjn om al of niet bj een bepaalde organisatie te willen werken. Ondertussen zit de arbeidsmarkt over de hele breedte nog steeds link verlegen om jonge aanwas met de juiste kennis en vaardigheden. Tegeljk kunnen veel organisaties niet zonder de ervaring en het vakmanschap van de oude garde. Overigens werkt die ook langer door de verschuiving van de pensioenleeftjd; soms ook nog na het bereiken van de pensioengerechtigde leeftjd.

Met geboortejaar 1985 in mjn paspoort behoor ik volgens sociologen tot de zogeheten millennials die de werkvloer bevolken. Ik bljk nameljk een aantal kenmerken gemeen te hebben met duizenden andere Nederlanders die geboren zjn tussen 1985 en de millenniumwisseling van het jaar 2000.

Dat lees ik in een beschrjving in het Sociologie Magazine. „Voor de millennialgeneratie is het belangrjk dat je gelooft in je doelen; dan kun je immers alles bereiken. Deze is het meest productief met lexibele werkschema’s en een 9-tot-5-mentaliteit is voor hen wat achterhaald. Qua geldzaken staat het er bj de meeste millennials iets minder goed voor. Ze leven vaak van een lager loon en hebben over het algemeen hogere schulden. Armoede is hen dus niet onbekend. Interessant is dat ze ondanks dit gegeven toch risico’s durven te nemen. Zo springen ze makkeljker van bedrjf naar bedrjf. De trouwe werknemer die veertig jaar bj hetzelfde bedrjf werkt, ljkt langzaam maar zeker uit te sterven.”

Daarvan herken ik best veel bj mjzelf en leeftjdsgenoten. Voor ons lonkten de vele mogeljkheden in opleidingen en ontwikkeling van je kwaliteiten. „Je moet doen wat je leuk vindt”, werd ons verteld.

Overigens gaat de vlieger van stereotiepen niet per deinitie op, bewjst de praktjk telkens weer. Ik ken genoeg leeftjdsgenoten die nog steeds tevreden zjn met hun eerste baan. Hoeveel zegt hokje X of Y nu werkeljk over ons doen en laten? Ik ga mjn licht opsteken bj een generatiekenner.

Tekst gaat verder op pagina 34.

Deze generaties buitelen over één werkvloer in 2020 Maatschappelijke en economische gebeurtenissen beïnvloeden voor een groot deel jongeren in hun kijk op de wereld en ook op werk. Zo ontstaat iedere vijftien jaar een nieuwe leeftijdsgroep van mensen met globaal dezelfde voorkeuren en ideeën. Sociologen noemen dat een generatie. Harde leeftijdgrenzen zijn er niet; de overlap beslaat zo’n vijf jaar.

„Omgaan met jongere collega is geven en nemen”

Wat zeggen ze zelf? De 63-jarige Stevien jonge collega’s merk ik altjd grote belangstelling. Treur uit Houten werkt ruim veertig jaar Heel waardevol.” In zjn algemeenheid merkt in de zorg. „Ik mag nog drieënhalf jaar ze onder jongeren dat zj eerder van baan wissewerken tot ik met pensioen kan.” Van moelen, al is hun loyaliteit er niet minder om. „Mjn ten werken, wil ze niet spreken. Haar baan als generatie zette wel eerder een stapje extra voor de verpleegkundige bj Buurtzorg Bunnik –gecombaas.” Een uitspraak als „Ik doe wat ik leuk vind” bineerd met advieswerk als zzp’er– bevalt goed. typeert volgens haar de jonge garde.

Wat haar betreft, bljft ze bj gezondheid ook na Zo’n veertig jaar geleden praatten mensen niet het bereiken van de pensioengerechtigde leeftjd expliciet met elkaar over persoonljke ontwikkenog betaald werk doen. Ze voelt zich verwant ling, zegt ze. „Het lag meer aan jezelf of je aan zowel babyboomers als aan generadaar iets mee deed.” Nu is dat een veel tie X. Veertig jaar bj dezelfde baas algemener onderwerp. Jonge collewerken, hoort meer bj de vroege ga’s hopen dat ze zich altjd kunbabyboomers dan bj de mensen nen doorontwikkelen, merkt ze. die ongeveer geljktjdig met „Als ze kiezen voor thuiszorg, haar ter wereld kwamen, verwachten ze niet dat ze zegt ze. Toen Treur opover twintig jaar nog steeds groeide, gingen steeds meer dat werk doen.” meisjes studeren. Zelf beEen werkgever moet niet gon ze na het behalen van te veel nadruk leggen op haar atheneumdiploma (nu verschillen in generaties, vwo, GBdV) aan de toen vindt Treur. Geljkwaardignieuwe opleiding hbo-v, heid op de werkvloer vindt maar brak die af om te gaan ze belangrjk. „Dat iedereen werken. Na een wisseling gezien wordt en ieder op zjn tussen werken aan het bed of haar eigen plek bjdraagt en werken achter een bureau aan het team is belangrjk. Het in een managementfunctie, nu is een beetje geven en nemen. Ik ruim twintig jaar geleden, komt de moet er rekening mee houden dat verpleegkundige bj Buurtzorg terecht. In de tussentjd heeft ze alsnog een studie b e e l d R D , A n t o n een jonger iemand sneller iets begrjpt of vlotter een beslissing neemt.” D o m m e r h o l t voltooid: beleid en management gezondheidszorg. Tegen jongeren zegt ze: „Neem de tjd om een „Nieuwsgierigheid maakt dat ik telkens weer een besluit te nemen. Bljf openstaan voor de ervaring uitdaging zocht.” en mensenkennis van ouderen. Zj kunnen zich

Treur is de een-na-oudste van het team verpleegdaardoor bjvoorbeeld goed in een cliënt verplaatkundigen, waarin de leeftjden gemixt zjn. Ook sen en zaken nuanceren.” met piepjonge stagiaires werkt ze samen. Afstand De openheid van jongeren waardeert Treur. „Op in samenwerking door het leeftjdsverschil, een positieve manier voor jezelf opkomen en je ervaart de verpleegkundige echter allerminst. „Ik mening verwoorden, kan de oudere garde weer vind het leuk om kennis over te dragen en onder leren van jongeren.”

Babyboomer (1940-1955) Jong tijdens stijgende welvaart. Gestempeld door vrije moraal en onvrede. Heeft veel behoefte aan een vast contract en inkomenszekerheid. Is gewend aan een traditionele beloning via functie- en salarisschalen. Communiceert liefst persoonlijk, via een-op-eencontact.

„In militaire dienst belang van teamgeest geleerd”

Wat zegt generatie X zelf? André Lagendjk (1966) uit Twello werkt als manager communicatie en faciliteiten bj de RMU. Zjn generatie heet ook wel de verloren generatie. „Niet herkenbaar.” Lagendjk heeft amper wat gemerkt van de werkloosheid onder jongeren van begin jaren tachtig van de vorige eeuw. „In mjn omgeving ging het om een enkeling. Zelf kon ik bjbanen krjgen voor naast mjn studie en vond snel een baan.”

Beginnen veel jongeren hun loopbaan met een traineeship, een functie met een combinatie van werken en leren, Lagendjk startte met het vervullen van zjn militaire dienstplicht. Net zoals veel van zjn manneljke leeftjdgenoten. „Ik ben opgegroeid met het idee dat ik eerst in dienst zou gaan. Al was dat voor mj toen een soort tbs, ik ben er wel door gevormd. Als sergeant heb ik geleerd ongemotiveerde gasten in mjn peloton toch mee te krjgen voor een oefening. Teamgeest en dat je elkaar nodig hebt, leerde ik daar ook.”

De RMU is de negende werkgever van Lagendjk. Zjn cv vermeldt verschillende beleids- en managersfuncties in onder andere de zorg en het onderwjs. „Ik schuw het niet om van baan te veranderen. Voor mj is dat niet zomaar jobhoppen; ik kwam ergens anders terecht omdat ik mogeljkheden zag of gevraagd werd.” Een vast contract opgeven is niet per se een sta-in-de-weg.

Generatieverschillen op de werkvloer ziet de vjftiger wel, maar hj relativeert die ook. „De eenverdienerssituatie is een verschil; dat is voor mjn generatie normaler dan voor jongeren. De hoogte van het salaris is natuurljk belangrjker als je een gezin te onderhouden hebt.” Het gezin waar iemand uit komt, zegt volgens hem ook veel over

hoe mensen zich opstellen. Dat zag hj bj de zorgorganisaties waar hj werkte. „Wie uit een groot gezin kwam, wist van aanpakken.” Hj ziet vooral overeenkomsten tussen werkenden van diverse generaties. „Een goede balans tussen werk en privé vinden de meesten belangrjk.” De ambitie van jongere generaties ljkt volgens hem vooral gericht op persoonljke ontwikkeling. „In mjn generatie was dat ook zo, een b e e l d R D , A n t o n leven lang leren was jaren terug al een thema. Nu ligt de focus echter meer D o m m e r h o l t op welke impact je hebt.” Lagendjk maakte bewust de komst van de eerste mobiele telefoon mee en zag het aantal communicatiemogeljkheden daarna snel toenemen. „Je gaat mee in ontwikkelingen. LinkedIn en WhatsApp vind ik handig. Met Twitter heb ik zelf niks, maar ik heb leeftjdgenoten die dat een geweldig medium vinden en erop los twitteren.” Het valt hem op in hoeveel verschillende appgroepen jongeren zitten en hoe druk ze daarmee zjn. „Ik verbaas mj over de waarde die sociale contacten via een schermpje hebben.” Al verandert de vorm waarin mensen elkaar ontmoeten, uiteindeljk heeft iedereen de universele behoefte om bj anderen te horen. „Mensen zjn geschapen met anderen. Elkaar nodig hebben, zie ik bj alle generaties terug. Dat vraagt een open en onbevangen houding in de omgang met elkaar.”

Generatie X (1955-1970) Jong tijdens economisch verval, jeugdwerkloosheid en toenemende emancipatie van vrouwen. Vindt salaris belangrijk en verwacht een inkomen dat past bij zijn of haar senioriteit. Communiceert bij voorkeur persoonlijk en anders via e-mail of sms. Hecht waarde aan dialoog en een no-nonsensementaliteit.

„Luisteren goed voor iedereen”

Wat zeggen ze zelf? De 38-jarige Jan Talen uit Staphorst werkt bj wegenbouwer KWS. De hoofduitvoerder herkent veel bj zichzelf in de beschrjving van de pragmatische generatie, maar niet alles. „Flexibel werken is in de bouwbranche minder vanzelfsprekend. De structuur en vaste tjden om de werkdag te beginnen, bevallen mj goed”, vertelt Talen. „De typering van millennials dat zj „met” een organisatie werken in plaats van „voor”, herken ik bj mjzelf.” Op de werkvloer van de vestiging van KWS in

Zwolle werkt zowel de mbo-stagiair als de medewerker met bjna vjftig dienstjaren. De groep 50-plussers groeit, zegt Talen. „Ze moeten steeds langer doorwerken. Er is relatief weinig aanwas van praktisch opgeleiden.”

De voorzichtigheid van oudere werknemers botst vaak met het enthousiasme van jongere werknemers, merkt Talen. „De oudere generatie heeft meer moeite met veranderingen, de productiesnelheid en met de digitalisering.”

Technieken die het werk vergemakkeljken of verijnen, bjvoorbeeld een nieuwe asfalteringsmachine, vinden oudere collega’s „best leuk.”

Automatisering om werkprocessen en resultaten te meten, ervaart menigeen als bemoeienis van hogerhand – al staat de oudere garde daarin niet alleen. Was het vroeger zo verkeerd, vragen mensen dan. „Dat niet, maar nu doen we het ánders”, is Talens reactie.

De hoofduitvoerder vindt het triest als mensen oudere werknemers als overbodig zien, terwjl die jarenlang hun werk hebben gedaan. Zelf probeert hj naar de oudere collega oprecht te luisteren. „Als je geklaag ziet als vorm van betrokkenheid

klinkt dat al een stuk minder negatief. b e e l d S j a a k V e r b o o m Luister niet om te antwoorden maar om te begrjpen, heb ik van iemand geleerd.”

Een stap terugdoen in functie –demotie– mag meer waardering krjgen, vindt hj. „Voor een stapje terug heb je meer lef nodig dan voor een stapje omhoog. Dat geldt vooral voor leidinggevende functies. Je maakt ruimte voor nieuw bloed in de organisatie zonder zelf ‘overbodig’ te worden. Iemand die tjdig erover nadenkt wat hj de laatste tien jaar van zjn loopbaan wil doen, gaat dan luitend richting pensioen.”

Zjn jongere collega’s –„slimme gasten”– vindt Talen „enorm waardevol voor de organisatie.” Ook hun inbreng wil hj serieus nemen; in het verleden was er meer hiërarchie in het bedrjf. „We hebben de jongeren nodig, zj zjn de dragende spelers van de toekomst.”

Generatie Z mag van Talen vaker de telefoon pakken. Onlangs sprak hj een collega van begin twintig aan, die niet vaak belt en veel digitaal doet. „Soms kun je iets al oplossen met een belletje, een andere keer door naar iemand toe te gaan. Een e-mail of een appje moet passen bj de situatie.” Zjn collega dacht –tot verbazing van Talen– dat er over dertig jaar niet meer gebeld wordt.

Jezelf kwetsbaar opstellen en elkaar feedback geven, helpt om verschillen in generaties te overbruggen, zegt Talen. „De Bjbel leert: Wees eensgezind en wees niet wjs in eigen oog.”

Pragmatische generatie (1970-1985) Jong tijdens groeiende keuzemogelijkheden. Hecht waarde aan zelfontplooiing en levensgeluk. Wil graag flexibel werken en ziet resultaatgerichte beloningen als vanzelfsprekend. Verwacht veel van organisaties. Communiceert bij voorkeur persoonlijk.

„Zelf invulling geven aan mijn werk kan met eigen bedrijf”

Wat zegt generatie Y, oftewel de millennial, bj een ander bedrjf. „Een beginnend bedrjf zelf? Liza Ariese-van Genderen (23) uit Houmoet zichzelf nog terugverdienen. Mjn salaris is ten begon na het afronden van haar studie daarop aangepast. Maar ik kan nu wel zelf mjn bedrjfskunde een eigen bedrjf in bemiddeling werktjden bepalen. Als ik ’s morgens later begin, voor opleidingen: CursusGeregeld.nl. werk ik een andere avond wel een keer door. De „Ik vind het ijn om zelf te kunnen bepalen waar lexibiliteit die ik nu heb, weerhoudt me ervan ik mjn tjd in stop”, vertelt de twintiger. Ergens om te gaan werken bj een bedrjf waar men binzelf invulling aan willen geven en snel verveeld nen vaste tjden werkt.” zjn, heeft ze gemeen met generatie Z, zegt ze. Al Daarbj vraagt ze zich wel af of haar voorkeuren herkent ze het meeste van de millennials bj zichkomen omadat ze een millennial is of omdat Curzelf. „Ontwikkelingsmogeljkheden vind ik heel susGeregeld.nl een klein, informeel bedrjf is. belangrjk. Evenals voldoende vrje tjd overhouOp de socialemediakanalen LinkedIn en Faceden. Ik werk om te leven en niet andersom. Werk book verschjnen ongeveer twee, drie keer per en privé probeer ik daarom strikt gescheiden te week berichten van de salesmedewerker. Zo houden. In het weekend lees ik mjn zakeljke probeert CursusGeregeld.nl mogeljke nieuwe e-mailbox niet.” klanten te benaderen, al verloopt werving ook via

Samen met haar vader, medegrondlegger Gert de klassieke, niet-digitale weg. Vervolgcontacten van Genderen, „bekokstooft” ze de plannen voor lopen via e-mail en persoonljke ontmoeting.

CursusGeregeld.nl. Dat ontstond uit het bedrjf „Ik zou mjn eigen socialemedia-accounts kundat Van Genderen al had, nameljk Van Gennen inzetten om het bedrjf meer zichtbaar te deren Milieu & Infraservice (VGMI). Vjf maken. Maar van mjzelf treed ik niet zo medewerkers van VGMI werken ook snel op de voorgrond”, zegt Liza. voor Liza’s bedrjf. De „gunnende” Een verschil tussen haar en haar markt van cursussen geeft haar oudere collega’s is digitalisering. veel vertrouwen om te onder„Een nieuw softwarepakket nemen. „Opleiders willen vind ik alleen maar leuk. samenwerken met elkaar. Mjn vader trouwens ook.

Er is minder competitie Maar mjn moeder, die de dan in andere markten.” administratie doet voor

Het zou goed kunnen beide bedrjven, zit het dat ze over een paar jaar liefst nog achter de typein loondienst gaat. „Als de machine. Zj en de collega’s uitdaging eruit is, bjvan haar leeftjd verzuchten voorbeeld. Verder ligt het dan: Moet ik weer verandeeraan hoe de markt zich nu ren?” Liza betwjfelt of het ontwikkelt.” verschil maakt als een werkge

De vrjheid die ze nu heeft, ver rekening houdt met geneweegt voor haar momenteel ratieverschillen op de werkvloer. echter zwaarder dan zoiets als het „De bedrjfscultuur –zoals informeel salaris dat ze zou kunnen verdienen b e e l d R D , A n t o n D o m m e r h o l t of formeel– zal meer uitmaken.”

Millennial (1985-2000) Jong tijdens informatietijdperk en kredietcrisis. Voor hem of haar moet werk leuk zijn en is alles mogelijk. Vindt opleidings- en ontwikkelingsmogelijkheden belangrijker dan salaris. Werkt ‘met’ een organisatie in plaats van ‘voor’. Communiceert bij voorkeur online en persoonlijk.

Vervolg van pagina 29.

Soms ljken aan de oppervlakte alle medewerkers van een organisatie op elkaar. In die gevallen bleken de jongeren zich te hebben aangepast aan de routines van de oudere generaties, ontdekte Aart Bontekoning, sociaal psycholoog en generatie-expert. „Dan verliest de jongste generatie haar frisheid en natuurljke vernieuwingskracht en veroudert de organisatie. Daar krjgt iedereen last van. Verschillen tussen generaties worden zichtbaarder naarmate de interactie tussen hen opener is en jongere generaties zich vrjer voelen.”

Het is een misverstand om te denken dat iedere generatie vraagt om een andere manier van managen, vervolgt Bontekoning. „Een eigentjdse manier van aansturen wekt werkenergie op bj alle generaties en optimaliseert de prestaties.”

Een link aantal organisaties heeft een opfrisbeurt nodig, concludeerde Bontekoning in 2018 na onderzoek onder ruim 30 organisaties in Nederland en totaal 3300 werkers. In de meeste organisaties zjn de oudste generaties het meest vertegenwoordigd. Maar juist zj hebben de neiging om „gedateerde” routines in denken en doen –meestal onbewust– te herhalen.

Boven aan het ljstje van gedateerde gewoonten staan top-downbesluiten (van bovenaf, GBdV) en polderachtig vergaderen waarbj iedereen zjn of haar zegje mag doen. Die worden gevolgd door bureaucratie „zoals het invullen van nutteloze ljstjes waar niemand iets mee doet.” Ook gesloten, hiërarchisch gedrag werd genoemd evenals trage, niet werkende IT-systemen.

De dertigers en veertigers uit de pragmatische generatie bleken in vrjwel alle organisaties meer energie te krjgen van interactief vergaderen. Zj hebben voorkeur voor gericht vergaderen in wisselende groepen met mensen die kennis van het onderwerp hebben, in plaats van „het lange en trage vergaderen waarbj de ‘baas’ automatisch de voorzitter is.” Millennials bleken meer gericht te zjn op het zelf van binnenuit veranderen van het werk en de samenwerking, met steun van ervaren collega’s.

Voor veranderingen zjn zowel de jonge als oudere collega’s van organisaties nodig. „De jongste generatie, die fris binnenkomt, signaleert snel en accuraat verouderde sociale processen. Die ziet waar de oudere generaties hun werkenergie bj verliezen. Daar willen de jongeren natuurljk niet in mee. Daarnaast lukt daadwerkeljk verfrissen van gedateerd denken en doen alleen met actieve steun van seniorcollega’s.”

Het gevoel van samen optrekken zorgt voor energie, aldus Bontekoning. Dat is nodig om door te pakken. „Vooral bj diepgewortelde sociale processen kan dat lastig zjn. Niet omdat bjvoorbeeld de oudste generatie dat niet wil, maar het vraagt nogal wat van ze, nameljk soms ingesleten gewoonten achterwege laten.”

Expliciet uitgesproken steun van leiders in een bedrjf kan het proces naar een eigentjdse cultuur versnellen. Vraag leiders om die steun, raadt Bontekoning twintigers en dertigers aan.

Laat het maken van die beweging niet volledig over aan het management, via top-downingrjpen, zegt Bontekoning. „Kom zelf in actie. In de eerste

„Ga niet af op een wat gesloten houding bij sommige senioren”

plaats door bewust niet mee te gaan in het herhalen van wat is gedateerd en energie wegneemt. Doe in die situatie wat bj jou de meeste werkenergie opwekt, zoals doorvragen bj een vaag besluit tot het concreet wordt.”

Probeer niet anderen, bjvoorbeeld oudere collega’s, te veranderen, luidt zjn devies. „Bljf in contact met diegenen die de gedateerde processen herhalen. Zeg dat je graag met de groep wilt samenwerken, maar niet op de in jouw ogen verouderde manier. Of zeg dat je versufing om je heen ziet en dat je wilt weten of wat jj ziet klopt. Doe dat zo spontaan mogeljk, niet beschuldigend, niet dwingend.”

Hj benadrukt het belang om niet vanuit vooroordelen te handelen. „Ga niet af op een wat gesloten houding bj sommige senioren. Zj denken nogal eens dat jongeren zo’n oudere man of vrouw niet meer nodig hebben en dat stralen ze dan uit.”

Willen organisaties bj de tjd bljven, dan is het dus pure noodzaak dat junior, medior en senior vruchtbaar samenwerken aan vernieuwing. Daarbj is zowel de geestdrift van de jongeren nodig als de rjke ervaring en wjsheid van de ouderen.

Generatie Z (2000-2015) Jong tijdens digitale tijdperk en coronacrisis. Kan zich geen leven voorstellen zonder internet. Beschikt over enorm veel (technologische) kennis. Vindt immateriële beloning, directe invloed en flexibele werktijden belangrijk. Communiceert bij voorkeur via facetime en in onlinegroepen.