Terdege 26

Angstige jaren

Niet stilzitten

Door de suïcidale neigingen van haar zoon leefde Ans van den Heuvel lange tijd tussen hoop en vrees.

Gerrit Stegeman (82) staat nog steeds in zijn textielwinkel. „Ik heb me de computer eigen gemaakt.”

terdege

23 september 2015 32e jaargang nr. 26 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

●

terdege 23 september 2015 . 32e jaargang . nummer 26

Gedeelde hobby Bertus Stip en schoondochter Herma genieten van groentetuin en geitenwei

‘Kindergebit’ Orthodontist „De slotjesbeugel pas ik het meest toe” Kindertandarts „Eet en drink niet meer dan zeven keer per dag” Brommerrek en wiebeltand „Appels eten is lastig” \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\Old_2309-01-TD-VPG_0 92-3

17-9-2015 14:05:02

interview

Oude ambachten die herleven deel 4/slot

Vlechten met vier draden Cursussen, demonstraties, kantmarkten en zelfs wedstrijden. Kantklossen is weer populair. In sommige kledingstukken en in kleding en interieurs. „Maar het handmatige klossen zal een hobby blijven, want door het vele werk is het onbetaalbaar”, zegt Karin Janssen, conservator van het textiele museum De Kantfabriek. tekst Ad Ermstrang foto’s Vidiphoto

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\KLAAR\2309-46-TD-AR06_0 46

17-9-2015 16:22:05

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\KLAAR\2309-46-TD-AR06_0 47

17-9-2015 16:22:12

52 terdege â—? 23 september 2015

jongeren

Een vermoeidheid die blijft Haar bewegingen, haar woorden, haar glimlach; alles wat Hanna Visser (20) uit Veenendaal doet, straalt rust uit. Nee, niet omdat ze dat zo graag wil. Het is de nooit aflatende vermoeidheid die haar soms letterlijk neerdrukt. tekst en foto’s Evert Barten

D

e regen tikt zachtjes tegen de ramen van de erker. De glazen uitbouw in de achtertuin geeft veel licht in de woonkamer, waar Hanna op de bruinleren hoekbank een plekje heeft gevonden. Rug recht, benen naast elkaar; zo zit ze te wachten op de eerste vraag.

Een vraag over de last die ze al haar hele leven meedraagt. „De eerste tekenen van chronische vermoeidheid kwamen toen ik een jaar of vijf was.

Omdat mijn moeder het ook heeft, herkenden mijn ouders de ziekte snel.”

Op de basisschool gaat het lang goed met Hanna. „Tot groep 5 was er niet veel aan de hand, al kon ik wel minder

dan andere kinderen. Vanaf groep 6 ben ik in deeltijd naar school gegaan.”

Een glimlach verschijnt om haar lippen. „Vreemd genoeg ben ik daar nooit blijven zitten.”

Op het voortgezet onderwijs wordt dat anders. Het eerste jaar op het Ichthus College in Veenendaal doet ze over, na de tweede mag ze wel door maar na het derde jaar blijft ze weer zitten. „Dat was niet zo vreemd, want ik ging maar een paar uur per week naar school.”

Doorzetter

Hanna blijkt een doorzetter. In plaats van zich neer te leggen bij het feit dat ze bijna niets kan, probeert ze toch haar havo-diploma te halen. Op het Ichthus kan dat niet, omdat ze al twee keer is blijven zitten. Na een zoektocht komt ze op de Fruytier Scholengemeenschap in Apeldoorn terecht. „Een persoonlijke

coach heeft een speciaal rooster voor me gemaakt, zodat ik in drie jaar tijd alsnog mijn examen kon doen. Dat was heel fijn.”

Op haar 17e begint ze aan havo 4, drie jaar later rondt ze de middelbare school af. Op haar 20e dus. „Dat was best vreemd, maar omdat ik maar weinig op school was, merkte je het leeftijdsverschil niet zo.

Nu ben ik vooral dankbaar dat ik alsnog mijn havo-diploma heb gehaald.”

Toch is Hanna ook eerlijk over deze periode. Een tijd die een zware wissel op haar leven trekt. „Achteraf gezien was het te zwaar. Ik heb drie jaar lang meer gedaan dan ik eigenlijk kon.” Ze zegt het

terdege 23 september 2015 53 ●

creatief

Kweepeerkrans tekst Suzan Schoonhoven en Ina van Bloois foto’s Marianne Witvliet

Dit heeft u nodig: • Kweeperen • Ranken van de sperzieboon • Mispels op prikkers • Kleine rozenbotteltjes • Materiaal dat indroogt, zoals bes • Grijs eucalyptusblad • Hortensia • Gevriesdroogde rozen

Zo gaat u te werk: • Maak hollingen in de oasis en leg hier de kweepeer in.

• Wikkel de bonenranken over de kweeperen en de krans.

• Steek de uiteinden vast in de oasis, zodat de kweepeer stevig ligt.

• Maak de krans verder op met blad en bes.

• Hierna verdeelt u het bloemenmateriaal erover.

• Leg de krans op een bijpassende schaal.

Tip: In het midden kunt u bijvoorbeeld een glazen windlicht plaatsen.

14 terdege ● 23 september 2015

terdege 23 september 2015 15 â—?

tafelen e ni u e T t e m tekst en foto’s Teunie Luijk, Teunie@terdege.nl

32 terdege ● 23 september 2015

Tips: • Het loof van de knolselderij is lekker in soep.

• Varieer met de groenten. Neem bijvoorbeeld ook eens: ui, aardpeer, prei, bieten, pastinaken, tomaten enzovoorts.

Gezond, voordelig en gemakkelijk klaar te maken Teunie Luijk

Vegetarisch herfstpotje

Bereiding: • Verwarm de oven voor op 220 graden.

• Spreid de knolselderij en winterpeen uit over een met bakpapier beklede ovenplaat.

• Besprenkel de groenten met de olijfolie en strooi er wat zout en peper over.

• Bak de groenten 20 minuten in de hete oven.

Schep ze halverwege de

baktijd om.

• Maak intussen de dikke saus: Verhit de boter in een braadpan en bak hierin de gesnipperde ui glazig. Voeg de bloem toe en laat alles zachtjes bakken tot het bruin kleurt. Giet er de warme bouillon in scheuten bij, terwijl u krachtig met een garde roert. U krijgt zo een mooie, gladde, dikke

saus. Giet er de wijn bij, roer om en laat iets inkoken. Proef of er nog peper en/of zout bij moet.

• Doe de gebakken groenten in de saus.

Garneer met de peterselie.

• Lekker met verse pasta of gebakken aardappeltjes.

Ingrediënten (voor circa 6 personen): • 500 gram knolselderij in blokjes • 500 gram winterpeen in blokjes • 250 gram champignons in kwarten • 3 el olijfolie • peper en zout • 3 el krulpeterselie Voor de dikke rode-wijnsaus: • 60 gram boter • 1 fijngesnipperde ui • 70 gram bloem • 0,5 l warme vleesbouillon (eventueel van een blokje) • 2 dl krachtige rode wijn • peper en zout

Knolselderij Ik kreeg van iemand een prachtige knolselderij. Zó van de tuin en biologisch gekweekt. Knolselderij is het hele jaar door verkrijgbaar.

Toch vind ik het typisch een herfst- of wintergroente.

Misschien vanwege de licht pittige smaak?

De knolselderij is enorm veelzijdig. En wat dat betreft echt onderbelicht!

Zo kunt u van knolselderij heerlijke puree maken. Net zoals u dat van aardappels zou doen. Alleen heeft de knolselderijvariant veel meer smaak.

Een combinatie van aardappels en knolselderij is trouwens ook heerlijk.

Misschien een idee voor als u binnenkort weer eens hutspot maakt?

De knolselderij kan rauw gegeten worden als salade.

Hiervoor raspt u de knol tot lucifer-formaat en roert u ze door een wat dikkere dressing. En wat dacht u van knolselderij-frieten?

Mijn knol ging deze keer de oven in. Lekker in een herfstpotje. En wat mij betreft, hoeft daar echt geen vlees bij. Mmm, zó lekker! Gezond, voordelig en gemakkelijk klaar te maken.

terdege 23 september 2015 33 ●

Digitale Media

Kijker moet zich wapenen tegen seculier denken

Sjaak Jacobse jeugdwerkadviseur bij Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

S

inds 2003 bestaat de mogelijkheid om via internet televisieuitzendingen terug te kijken.

Toch neemt dit de laatste vijf jaar pas echt een grote vlucht. Een groot gedeelte van de jongeren volgt populaire series via Youtube of via de website van de Nederlandse Publieke Omroep. Uit recent onderzoek van het Lectoraat Nieuwe media blijkt dat 92 procent van de jongeren in het reformatorisch voortgezet onderwijs een smartphone heeft met toegang tot internet. Van deze jongeren maakt 27 procent gebruik van een vorm van filtering. Deze is overigens lang niet in alle gevallen in staat om digitale televisie te blokkeren of te filteren.

24 terdege ● 23 september 2015

Vrijwel iedere tiener weet af van ‘Maestro’ en kent namen van bekende Nederlanders die zonder muzikale achtergrond een symfonieorkest durfden te dirigeren. Hoe raakte dit tv-programma bekend in een achterban waar televisiebezit schaars is?

Wie in gesprek gaat met jongeren merkt dat velen series als Flikken Maastricht, Spangas, Goede Tijden, Slechte Tijden of Brugklas volgen en dat ze zelf vinden dat deze series verantwoord zijn om te kijken. Dit terwijl de filmwijzer voor deze series duidelijk aangeeft dat er geweld in voorkomt en dat erin gevloekt wordt. Vraag je door naar het kijkgedrag van hun ouders, dan blijkt dat ook zij via internet regelmatig het Journaal volgen en dat series als Boer zoekt Vrouw of Heel Holland Bakt met enige regelmaat in de huiskamer verschijnen.

De lees- en luistercultuur in de gereformeerde gezindte wordt stapsgewijs een kijkcultuur.

Uit recente cijfers van het Lectoraat Nieuwe media blijkt dat jongeren in het voortgezet onderwijs gemiddeld 3 uur per week besteden aan het lezen van boeken. Dit tegenover 3 uur en 12 minuten aan het kijken van program-

ma’s en series. Wat vooral zorgen baart, is het gebrek aan beoordelingsvermogen. Jongeren geven ook aan dat ze het heel lastig vinden om vanuit de Bijbel keuzes te maken.

Bijna twintig jaar geleden schreef C.P. Polderman dat „de afwijzende standpunten ten aanzien van televisiegebruik in de reformatorische gezindte nog zo solide zijn dat ‘bezinning’ niet nodig lijkt”. De televisie werd buiten de deur gehouden.

Rondom internet ging het vooral over de vraag voor welke toepassingen internet gebruikt kon worden.

Veel minder speelde de vraag hoe je als christen media mag gebruiken.

Is de noodzaak om voortdurend

te bezinnen veronachtzaamd? De heilzame invloed die distantie met zich meebracht, lijkt nu om te slaan in een verlegenheid ten aanzien van pelgrimschap in een open wereld.

Paulus begint in Romeinen 12 bij de kern van het pelgrimschap. Dat begint niet bij ‘doe anders’ maar bij ‘word anders’. Alleen vanuit de innerlijke vernieuwing door de Heilige Geest is er goed zicht op de werkelijkheid en de wil van God. Pelgrims strijden tegen vlees en bloed. Het betekent telkens weerstand bieden tegen de vormende invloed van de seculiere wereld en steeds meer zelf veranderd worden door de Geest.

Weerstand bieden tegen seculier denken betekent de leugens in dat

Pelgrimschap begint niet bij ‘doe anders’ maar bij ‘word anders’ denken ontmaskeren. Waar eerder de strijd tegen de televisie leek op een ‘ver van je bed grensoorlog’ is er nu sprake van een guerrillaoorlog die doordringt in elke kamer van het huis. Op een subtiele manier wordt ons denken over relaties, geluk, het doel van het leven en succes beïnvloed.

Ik denk dat het geen oplossing is om de strijd te ontlopen door media links te laten liggen, of door alleen restricties op te werpen. De strijd is er en kan alleen gestreden worden met geestelijke wapens: „Doet aan de gehele

wapenrusting Gods, opdat gij kunt staan tegen de listige omleidingen des duivels.”

In het gezin moeten kinderen worden geoefend in deze strijd, in het afstand nemen van wat God verkeerd noemt én in het goed leren gebruiken van media. Jongeren hebben ouders nodig die zelf deze strijd kennen en in hun eigen kwetsbaarheid hebben leren grijpen naar de wapens die de Heere geeft.

Ga daarom naast hen staan in deze strijd. Stel vragen over de boodschap van dingen die ze zien of kennen. Leer hen kritisch kijken en beoordelen, maar wijs hen ook op het grote perspectief: een pelgrim is op weg naar een beter Vaderland.

25

reportage

Huisjes met verhalen tekst en foto’s Marianne Witvliet

I

n Frankrijk herinneren wijnhuisjes altijd aan de druivenoogst. In september en oktober zijn de wijngaarden weer bevolkt met gespierde mannen, die de zware manden vol witte of blauwe druiven keer op keer legen.

In gebieden als Anjou, Sarthe of de Bourgogne houden veel wijnboeren het imago van houten vaten en stoffige wijnflessen in stand. In de verlaten wijnhuisjes tref je vergeelde kranten uit vroeger tijden, met kringen van de wijnfles. Hier hielden plukkers een pauze, deden ze een dutje of zochten ze even de schaduw op. Maar aan namen die op de muren zijn gekrast, lees je liefdesgeschiedenissen af die zijn ontstaan in zwoele zomers.

Wijn maken is een ambacht. Een intensief samenspel tussen de soort wijnstok, de bodem waarop hij groeit, het weer en de wijnboer. Na verloop van tijd levert dat lenige, volle wijnen op.

Met aroma’s van bessen, vanille of bloemen. Tussendoor vertellen de lege en verlaten huisjes hun eigen verhalen.

56 terdege ● 23 september 2015

op het erf

Sierlijke vliegers

Precies half april dit jaar arriveerden ze. En gingen direct aan het werk om het oude nest wat op te knappen of om een compleet nieuw nest te maken. Ik heb het over de boerenzwaluwen, waarvan er verschillende broedparen in onze schuren overzomeren. In de kalverstal, in de melkstal en in de schuur, die we gebruiken als garage.

De nesten zijn stevige kommetjes,

Nest van de boerenzwaluw.

Boerenzwaluw.

gemaakt van aarde met speeksel. De zwaluwen leggen vier of vijf eieren en brengen meestal twee broedsels groot, soms ook drie.

Het zijn mooie beestjes, met hun steenrode kelen en blauwzwart met witte verenkleed. Ze hebben lange staartpennen; die van de mannetjes zijn duidelijk langer. Maar hun schoonheid komt het meest openbaar door hun geweldige vliegkunst.

Als echte luchtacrobaten vertonen ze hun kunsten, terwijl ik de koeien haal.

Dan zijn ze er gelijk bij, want de bewegingen van de koeien verstoren de insecten en dat is waar de boerenzwaluwen

Jolanda agnes lemstra Bloos op azen. Ze kunnen zich ongelooflijk snel wenden in hun vlucht. Ze komen aanvliegen met een snelle vleugelslag, duiken tot laag bij de grond en scheren zo tussen de koeien en mijzelf door. Onderwijl kwetteren ze naar elkaar en vangen ze hun kostje, in hun vlucht. Als de zomer verder loopt, zie ik de zwaluwen minder tussen de koeien maar kunnen ze volop voedsel vinden op het erf, tussen de stallen en boven de tuin. Ik mag ze wel, deze beestjes.

Ze vangen Ze vangen de de muggen muggen maar van m’n maar blijven blijven bessen af. van m’n Zijn er dan geen nadelen? Ja bessen af toch, ze laten weleens wat vallen op de auto. Maar dat is slechts een vervoermiddel...

En dan ineens zijn ze verdwenen. Niet allemaal tegelijk, maar toch zijn de laatsten vertrokken in de tweede helft van september.

Aardig op tijd dus. Ze verblijven in de winters in Afrika. Tot volgend voorjaar!