Terdege 8

VAKANTIEPARKEN

ALLE LEEFTIJDEN

SINGLE REIZEN

YOUNG REIZEN

MET OVERTUIGING OP VAKANTIE?

Weer ‘thuis’

Doorzetster

Ds. H. Molendijk is na veel omzwervingen weer in Nieuw-Beijerland. „Maar ik blijf hier een vreemdeling.”

Janne Boer heeft een vermoeidheidsziekte maar startte toch een eigen bloemenshop.

terdege

DE COMPLEET VERNIEUWDE BETER-UIT ZOMERBROCHURE IS UIT!

15 januari 2014 31e jaargang nr. 8 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

●

terdege 15 januari 2014 31e jaargang nummer 8 ● ●

VROEGBOEK ACTIE GROOT VOORDEEL BIJ BOEKING TOT 31 JANUARI KIJK OP WWW.BETER-UIT.NL/ VROEGBOEKACTIE

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_001-001 2-3

Hart voor Eleos Klinisch psycholoog Jannie Eijmael wil ‘haar’ hulporganisatie weer op de kaart zetten

BEL O172 48 48 48 VOOR EEN GRATIS EXEMPLAAR OF BEKIJK EN BESTEL ’M OP WWW.BETER-UIT.NL BETER-UIT. VAKANTIES MET OVERTUIGING VOLG ONS OP FACEBOOK.COM/BETER-UIT

Op vakantie Frankrijk Zeeuwse familie runt recreatiebedrijf in Alliers Luxemburg Camping Val d’ Or verwelkomt christenen én niet-christenen Duitsland „Sauerlanders zijn gemoedelijk” 6-1-2014 16:28:29

colofon

1 SINDS

Over twee weken ❘ 29 januari 2014

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG en zorgvuldig geselecteerde derden. Als u dat niet wenst kunt u een briefje sturen naar : Erdee Media Groep, afd. Abonneeservice, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Deze bezwaarregeling geldt niet voor eventueel bij Terdege bijgevoegde folders.

984

Ideeën

Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Gisette van Dalen, Jan van ‘t Hul, L. Vogelaar, Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Gerben van den Berge, Roelof Bovendorp, Bart van Dam, Hendrina de Graaf, Gerrit Heij, Peter Hoogendoorn, François Hoogstrate, Annet ten Hove, Johan Kleinbloesem, Alphons Mauritz, Mark Meuleman, Eelco Slingerland, tel.

055-5390299, e-mail: advertentietd@erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Grafisch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar € 86,90 (factuur) € 84,90* (incasso), per kwartaal € 22,75 (factuur) € 22,25* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso.

De 31e jaargang loopt tot 1 oktober 2014.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden.

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder.

Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Terdege in braille, gesproken vorm en groteletterleesvorm: Loket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500

Als de bodem wegvalt Een grotere ramp is voor kinderen niet denkbaar. Het scheiden van de ouders zet alle zekerheden op losse schroeven. Of dat stonden ze al, door twist en geweld binnen het huwelijk. De scheidingskinderen dragen de erfenis ervan blijvend mee. „Later vind je pedalen om de angstgevoelens te besturen, maar intrinsiek blijven ze bestaan.”

Uitgever in crisistijd In het hart van de economische crisis en bij een krimpende boekenmarkt begon Pieter Rouwendal zijn eigen uitgeverij. Noodgedwongen. Anderhalf jaar na het uitvaren bij stormwind lijkt het spannende avontuur goed uit te pakken. „We schrijven inmiddels zwarte cijfers.”

En verder: • Via de HGJB en het RIVM belandde middenstanderszoon Henk Veldhuizen op de kansel • Willy Laarakkers bezit tientallen oude draglines, bulldozers en diepladers • Eline en Geert de Boo werkten voor de GZB in Japan

Koken voor de adel Kees Dubois (72) bereidde maaltijden voor leden van het koningshuis, bekende politici en families van adellijke afkomst. De inwoner van Moerkapelle is nog steeds actief. Voor trouwe klanten, demente bejaarden en groepen kinderen. „Goed koken is niet voldoende, je moet ook perfect presenteren.”

terdege 15 januari 2014 99 ●

MART3070_13689_adv_TD_450x277.indd 1 \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_099-099 98-99

27-12-13 10:49

6-1-2014 15:56:45

De inspiratie krijg je erbij

‘Begin bij het begin’

Misschien wel het mooiste dat je bij MART kunt krijgen, is inspiratie.

Het gevoel dat jij je interieur ineens anders bekijkt en dat er overweldigende ideeën naar boven komen. Onze interieuradviseurs tekenen ervoor.

Samen kom je tot een fantastisch ontwerp, van indeling en decoratie tot meubels en verlichting.

Ga niet pas aan sfeer denken bij het

van Mart

Je legt de basis al eerder, met je keuze voor verf, behang en gordijnstoffen.

Daarom betrekken wij dat graag in ons advies. Je merkt dan hoe belangrijk het is dat je een basisidee voor ogen hebt. Maak anders maar eens een keuze uit honderden verf- en stoffenstalen. Als je het goed doet en ’n beetje durft, ontstaat er iets

Kom daarom langs en verken meteen de vier woonstijlen van MART: ‘New York’, ‘Witte Lente’, ‘Mansion’ en ‘Puur Natuur’.

Eetkamerstoel

inrichten en decoreren van je interieur!

moois in je interieur.

Margreet, interieurstyliste

Salontafel

Met armleuning

NIEUW

Klooster, oud hout

Gratis

0

Mart VIII

Bekijk ‘m online of vraag ‘m aan!

Mart Kleppe Vlijtseweg 206, Apeldoorn T. (055) 526 22 72

140 x 80 cm.

van 279,

van 795,

00

voor

MART3070_13689_adv_TD_450x277.indd 2

179,00

00

voor

595,00

www.martkleppe.nl 27-12-13 10:50

inhoud

44 Verliefd op de naaimachine Robin en Bastiaan van Leeuwen namen een zeilmakerij over.

67

Toerisme

24

Het topje van Nederland

Avontuurlijke Nederlanders die over de grens een recreatiebedrijf begonnen, vertellen over hun drijfveren.

Wie eenmaal de eindeloze weidsheid van de verlaten akkers heeft leren kennen, is verkocht aan Groningen.

36

Hoedster van de Wildenborch Jennine van de PlasscheStaring bewoont het monumentale buitenhuis waar de dichter Staring eens zijn verzen schreef.

Het moment van Hans

8

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_004-005 4

„Nergens aangenomen” Voor mensen met een beperking is een eigen zaak soms de enige oplossing.

Epilepsiepatiënt Mario van Varik begon een computerbedrijfje.

Vakantie. Dat is voor velen nog ver weg. Maar neemt u toch even de tijd om alvast te genieten van onze bijlage. Met verhalen over kamperen en het verblijf op een recreatieboerderij. Opgevrolijkt met frisse tekeningen.

Hans Kraayeveld, vormgever

6-1-2014 16:38:49

welkom!

reportages 8 Ondernemers met een beperking 24 Het topje van Nederland (Groningen) 60 Creatieve kippenhokken interviews 20 Klinisch psycholoog Jannie Eijmael-Verkade 28 Ds. H. Molendijk 36 Jennine van de Plassche-Staring 44 Zeilmaker Robin van Leeuwen 52 Oud-visserman D. Pronk bezinning 7 Meditatie 27 Pastoraal 34 Ogenblik 47 Jouw vragen columns 15 Willemien 23 Jolene Hofman 31 Ir. B.J. van der Vlies 51 Moerstaal rubrieken 16 Onder ons 33 Naturel 40 Vorstelijk 48 Puzzels 56 Groen 58 Creatief 64 Feuilleton 95 Psychologie 96 Ziekenhoekje

Toerisme 68 72 78 83

Frankrijk Luxemburg Duitsland Vakantiewijzer

Ad Ermstrang, chef redacteur

Eigen bedrijfje Als ik dit schrijf, hebben we nog geen winterweer van betekenis gehad. Tot nu toe kenmerkte de winter zich door hoge temperaturen en veel regen en wind. Dat kan echter zomaar omslaan. Mogelijk zitten we, als dit nummer verschijnt, wel in de winterkou.

Ondanks het jaargetijde en misschien juist wel dankzij het wisselvallige weer beginnen velen te verlangen naar het voorjaar en de zomer. Het is ook de tijd dat verschillende mensen vakantieplannen beginnen te maken. Nederland en de directe buurlanden zijn in trek. In dit nummer beschrijven we enkele initiatieven van ondernemende Hollandse recreatieondernemers in omliggende landen.

We bezoeken een vakantieverblijf in hartje Frankrijk, een Duitse Gasthof en een camping in Luxemburg.

Uit de woorden van de exploitanten wordt duidelijk dat het niet in alle opzichten eenvoudig is om in andere culturen te wonen en werken. Een groep voor wie dit evenmin eenvoudig is, zijn de mensen met een beperking.

Ze komen moeilijk aan een baan en soms is

Voor zichzelf beginnen soms de enige oplossing het starten van een eigen bedrijfje de enige oplossing om erbij te horen. We laten enkele van deze doorzetters aan het woord.

Ook Arend van ’t Hul uit Elspeet kreeg met ernstige beperkingen te maken, toen hij in 1992 werd getroffen door polio. Hij begon een bedrijfje in boekbinden en legt zich nu nog halve dagen toe op het uitgeven van preken. Zijn bijzondere verhaal vindt u in deze Terdege. Hij had zijn ziekbed niet graag willen missen, zegt hij. aermstrang@terdege.nl

terdege 15 januari 2014 â—?

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_004-005 5

5

6-1-2014 11:55:19

HEERLIJKE, LANGE AVONDEN Maak kennis met de Johannus familie.

STUDIO

OPUS

POSITIEF

VIVALDI

REMBRANDT

Benieuwd naar de hele familie? Ga naar www.johannus.com

Belijden in zevenvoud Prof. dr. A. Baars en drs. A. Groothedde MA Harmonie van zeven protestantse belijdenisgeschriften.

In dit boek staan zeven invloedrijke belijdenisgeschriften centraal: de Augsburgse Confessie, de Heidelbergse Catechismus, de Catechismus van Genève, de Westminster Confessie, de Korte Westminster Catechismus, de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Dordtse Leerregels.

De belijdenisgeschriften zijn, geselecteerd op onderwerp, in kolommen naast elkaar afgedrukt.

E-book € 30,00

Nieuw verschenen

39,90

Bestel nu op www.debanier.nl/belijden of ga naar de boekhandel

6

terdege ● 15 januari 2014

meditatie

Eenzame Heiland „Ik waak, en ben geworden als een eenzame mus op het dak.” Psalm 102 vers 8 ds. P. de Vries, Hardinxveld-Giessendam

T

oen de Heere Jezus na Zijn opstanding aan Zijn discipelen verscheen, liet Hij hen vanuit de Wet van Mozes, de Profeten en de Psalmen zien dat de Christus moest lijden en alzo in Zijn heerlijkheid ingaan. Als wij de Psalmen lezen, zingen of bidden, moeten wij bij het verstaan niet bij de psalmist zelf maar bij de Heere Jezus Christus beginnen. Uiteindelijk gaat het in alle Psalmen over Hem. Psalm 102 is gedicht in de ballingschap. De psalmist ging de nood van zijn volk ter harte. Als iemand die totaal aan de grond zit, stort hij zijn hart voor de HEERE uit. Hij vergelijkt zichzelf met een eenzame mus op het dak. Een mus is een gezelschapsvogel. Een eenzame mus op het dak is het toonbeeld van triestheid en verdriet. Echter, zijn diepste vervulling heeft deze psalm gevonden in de Heere Jezus Christus. In de hof van Gethsémané heeft Hij gewaakt, terwijl ook Zijn discipelen in slaap vielen. In de lijdensgangen van de Heere Jezus Christus kwam tot uiting dat Hij een eenzame mus was.

Hoe kunnen we nu zeggen dat de Heere Jezus Christus gewaakt heeft vanwege de zonden? Onze Zaligmaker had Zelf geen zonden. Echter, de zonden van anderen zijn Hem toegerekend. Vanaf het moment dat

Hij de hof van Gethsémané betrad, kwam het uur dat Hij de drinkbeker van Gods toorn over de zonden zou moeten leegdrinken steeds dichterbij. Om de zonden te verzoenen was er maar één weg, namelijk dat de eeuwige Zoon van God als mens plaatsvervangend de straf droeg en de schuld betaalde. Meer dan ooit is Hij, toen Hij aan het kruis hing en het drie uur donker was, een eenzame mus op het dak geweest.

De aarde wilde Hem niet hebben.

Zijn discipelen hadden Hem verlaten. Schriftgeleerden en heidense soldaten bespotten Hem. De hemel kon Hem niet ontvangen, nog

Die heimwee hebben komen thuis niet althans. Ook Zijn eigen Vader verborg Zijn aangezicht voor Hem. Zo heeft Hij uitgeroepen: „Mijn God, Mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten?”

Hoe eenzaam wij ook geweest zijn en soms nog kunnen zijn, Jezus Christus is aan het kruis nog eenzamer geweest. Hoe diep wij ook weggezonken kunnen zijn in een moeras van aanvechtingen en strijd, Hij is nog dieper weggezonken.

Als er ooit iemand gans ontbloot is geweest, dan is het de Heere Jezus Christus aan het kruis geweest.

Wie aan Christus verbonden wordt door een levend geloof, leert waken en bidden. We gaan bidden of Gods koninkrijk mag komen. Zoals de psalmist onder de oude bedeling uitzag naar herbouw van Jeruzalem, zien wij uit naar het tot bloei komen van Gods kerk, naar de bekering van Israël, maar vooral naar de wederkomst van Christus. Totdat Christus wederkomt, blijven Gods kinderen pelgrims op de aarde, met heimwee in het hart. Echter, die heimwee hebben komen thuis. Als Christus wederkomt, zal het zuchten van de gevangenen van Sion ophouden.

Hebt u dat heimwee naar God? Is het offer van Christus de enige grond van uw verwachting om onbevreesd God te ontmoeten? Wees dan niet bevreesd. Hij Die voor u gestorven is, is ook voor u opgewekt en zal u eens in Zijn heerlijkheid opnemen. Hoe diep de dalen waar u nog door moet ook mogen zijn, niets zal u scheiden van de liefde van Christus. Weet u van deze dingen niet, dan staat u nog buiten. Zie dat dan onder ogen.

Wend u als een schuldige zondaar tot de volkomen Zaligmaker. „Zo zijn wij dan gezanten van Christus wege, alsof God door ons bade; wij bidden van Christus wege: laat u met God verzoenen.” (2 Kor. 5:20)

terdege 15 januari 2014 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_007-007 7

7

6-1-2014 11:29:03

reportage

Ondanks beperkingen toch doorzetten Valt het voor werklozen steeds zwaarder om een nieuwe baan te vinden, mensen met een beperking hebben het in dat opzicht nog moeilijker. „Bij een aantal werkgevers was ik bijna aangenomen, maar zodra zij hoorden van mijn beperking kwamen er allerlei bezwaren.” Soms is een eigen bedrijfje de enige oplossing, soms willen ze zelf ook niet anders. Het geeft een doel. Op bezoek bij enkele volhouders. tekst Ad Ermstrang foto’s Sjaak Verboom en Henk Visscher

8

terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-015 8

6-1-2014 11:24:39

terdege 15 januari 2014 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-015 9

9

6-1-2014 11:24:57

J

anne Boer (16) uit Giessenburg begon in oktober een eigen bloemenshop in haar woonplaats. In de maanden daarvoor was ze uitgebreid behandeld voor het chronische vermoeidheidssyndroom (CVS), waarvan ze al vanaf haar twaalfde last had. „Ik was ziek, moe, lusteloos, en dat ging maar niet over.”

Verschillende jaren sleepte zij zich voort, totdat haar ouders besloten bij een andere huisarts een zogenaamde second opinion aan te vragen. Die arts stuurde haar door naar het ziekenhuis in Gorinchem. Na uitgebreid onderzoek kwam de kinderarts tot de conclusie dat het vermoedelijk ging om de vermoeidheidsziekte. Hij stuurde haar dit voorjaar naar het Nijmeegs Centrum voor Chronische Vermoeidheid. „In maart begon de therapie. Die richtte zich eerst op het verkrijgen van een vast slaapwaakritme. Iedere dag moest ik op een vaste tijd opstaan en mocht ik pas een aantal uren daarna weer even gaan liggen. Alleen om te slapen en niet, zoals voorheen, op ongeregelde tijden en omdat ik te lusteloos of te moe was om iets anders te doen.” Andere oefeningen richtten zich op het maken van vaste wandelingen. „De eerste duurde vijf minuten, twee en halve minuut heen en twee en een halve minuut terug. Iedere dag kwamen er een of enkele minuten bij.”

Knokken

Na een basistraining moest ze van uur tot uur haar activiteiten opschrijven. „De therapie duurde zes tot negen maanden, maar in vier maanden had Janne het ergste achter de rug. Dat was heel snel, geeft ze aan. Ze verklaart dit deels ook uit haar doorzettingsvermogen. Je moest doelen opstellen en, als je die

had behaald, de volgende bedenken.

Eerst was dat voor mij het examen vmbo aan het Wellantcollege, daar ben ik ondanks alles voor geslaagd.

Het derde jaar ben ik vrijwel niet op school geweest, maar ben ik toch overgegaan, omdat ik er zoveel mogelijk thuis voor heb geknokt.”

Na het examen richtte Janne zich op het openen van een eigen winkeltje, in combinatie met de studie mbo-verkoopspecialist (een dag per week). Haar ouders zijn eigenaar van De Graanbuurt, de omgeving van de voormalige graanmaalderij in Giessenburg waarin de afgelopen jaren enkele nostalgische winkelstraatjes zijn opgezet. „Zij konden me een ruimte aanbieden. Daar staat tegenover dat ik hen help bij het digitaliseren van de boekhou-

Janne Boer: „Er zijn nog momenten dat ik bang ben dat ik instort”

„Tot op de dag van vandaag ben ik niets te kort gekomen” Tijdens de polio-epidemie van 1992 raakte hij aan beide benen verlamd. Arend van ’t Hul (51) uit Elspeet zag af van een uitkering en geschuif met aangepast werk.

Hij begon voor zichzelf als boekbinder. Later bleek dat werk te vermoeiend, hij is nu in de weer met het corrigeren en digitaliseren van preken.

Engbert Arend van ’t Hul woonde in Nunspeet toen in het zuidwesten van Nederland zich de eerste poliogevallen voordeden. Hij was timmerman bij bouwbedrijf Salverda. Na al die jaren roemt hij nog steeds zijn vorige werkgever.

„Ze hebben me uitstekend behandeld en hebben me tijdens mijn ziekte trouw bezocht.”

Het was zijn vrouw Wilma die als eerste in het gezin wat griepachtige verschijnselen vertoonde. „Bij mij begon het een paar dagen later. Ik was heel druk op het werk en kluste ’s avonds nog voor een familielid dat op trouwen stond. Eerst kreeg ik pijn aan de binnenkant van mijn been, toen een zere knie en vervolgens ontzettende rugpijn.”

Toen hij na lang aandringen de huisarts bezocht, gaf die hem pijnstillers. Tijdens de bruiloft

van het eerder genoemde familielid voelde Arend dat hij steeds minder kracht in zijn benen had. „’s Avonds viel ik neer en toen ben ik naar huis gebracht. De arts had het wel in de gaten, maar zei iets over een dubbele hernia om al te grote consternatie tijdens de bruiloft te vermijden.”

Hij was maar even thuis, om daarna naar het ziekenhuis in Zwolle te worden gebracht. „Ik kwam op een isoleerkamertje terecht. Niemand mocht me de eerste dagen bezoeken. Ik voelde dat de verlamming doorging, van mijn benen naar mijn buik en vervolgens tot aan mijn longen.

Toen stabiliseerde het. Zolang het virus actief was, had ik vreselijk veel pijn.”

10 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-015 10

6-1-2014 11:25:26

ding.” Op donderdag, vrijdag en zaterdag staat ze nu in “Boer’n bloemetjes”, op woensdag doet ze een vervolgopleiding verkoopspecialist.

Uit bed komen

In februari gaat ze voor controle terug naar Nijmegen. „Het gaat echt heel veel beter. Na een drukke dag ben ik wel erg moe, maar volgens mij hebben veel mensen daar last van. Af en toe heb ik een moment dat ik vrees dat ik het niet trek. Dat zijn momenten dat je bang bent dat je instort. Maar dan heb je school en de winkel. Je hebt iets waarvoor je uit bed komt.”

Omdat ze te jong was om zich in te schrijven bij de Kamer van Koophandel kreeg ze via de rechtbank een beschikking om zelf alle financiele bedrijfshandelingen te mogen uitvoeren. In “Boer’n bloemetjes” verkoopt ze verse bloemen, planten en brocanteachtige spulletjes. „De winkel loopt goed, maar mag nog wel wat meer bekendheid krijgen bij de lokale bevolking.” Haar moeder rijdt haar op dinsdagochtend naar de veiling om artikelen in te kopen.

„Met wat ik verdien, vul ik de voorraad steeds verder aan. Ik denk dat het niet al te lang meer duurt voordat ik uit de kosten ben.”

Janne wil zich de komende tijd ook graag inzetten voor het Nijmeegse behandelcentrum. „Om aan de ziekte, waarvan volgens mij echt wel sprake is, meer bekendheid te geven en geld in te zamelen. Mensen moeten weten dat je ervan kunt genezen. Maar dan moet je je wel voor 100 procent inzetten. Ik heb ook gezien dat er mensen zijn die dat niet kunnen opbrengen; het heeft ook met je karakter te maken.”

Frustratie

Mario van Varik (32) begon in 2006 voor zichzelf. Eigenlijk is zijn bedrijfje „uit frustratie” geboren. De Werkendammer was het soebatten bij mogelijke werkgevers over zijn dagelijkse epilepsie-aanvallen meer dan beu. Hij begon zijn computerbedrijfje bij zijn ouders thuis. Sinds 2008 heeft hij een eigen kantoor in een bedrijfsverzamelgebouwtje. Samen met zijn vader bezet hij de bovenverdieping.

De keuze voor één pand is een logische. Mario heeft een bijzondere vorm van epilepsie, waarvoor geen regulerende medicijnen bestaan.

Eén tot vier keer per dag krijgt hij een aanval, waarbij hij ook onderuit kan gaan. Dat duurt meestal slechts enkele minuten, maar de

gevolgen kunnen groot zijn. Vader Wim (60) toont op zijn telefoon een filmpje, dat hij bemachtigde via de beveiligingsdienst van een bank. Daarop is te zien dat Mario bij de betaalautomaat rechtstandig achterover valt en met een smak op de straatstenen belandt. Al snel - zij het met een bloedend hoofd - krabbelt hij weer op. „Een opname kun je natuurlijk nooit maken, want je weet niet wanneer het komt. Maar ik wist dat de camera dit moest hebben vastgelegd.”

De valpartijen hebben Mario al veel vraagstukken opgeleverd. „Je zit met vervoer, moet niet zomaar zoals bij die bank op straat gaan staan, hebt iemand nodig die achter je de trap beklimt, noem maar op.” Hij wijst op enkele scheuren in de muur van zijn kantoor. „Die zijn ook het gevolg van mijn aandoening.”

Een experiment met een hulphond leverde weinig op. „Ik had geen klik met het dier, dan heeft het niet zoveel zin.”

Veel strijd

Mario volgde na de middelbare

Dodenkamertje Zijn ziekenhuistijd omschrijft Arend als „onvergetelijk. Ik lag daar alleen op wat omschreven werd als een dodenkamertje, bestemd voor stervende mensen.

Voor mij werd het ook een dodenkamertje, maar dan in een andere zin. Het werd eeuwigheid in mijn ziel. Ik zag dat ik de maat vol had gezondigd en dacht dat ik voor eeuwig zou wegzinken. Ik leerde een vertoornde God en later een gezegende Middelaar kennen. Hij openbaarde de Zoon van Zijn eeuwige liefde aan mijn ziel. Toen ik zag dat Hij in mijn plaats gestraft terdege 15 januari 2014 11 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-015 11

6-1-2014 11:25:37

werd, verdween de pijn uit mijn lichaam.”

Hij had een heel goede tijd in het ziekenhuis. „Mijn ziekbed werd een preekstoel. Er mochten twee mensen tegelijk op bezoek komen, maar ik had er meestal wel vier of zes. Het was zelfs zo dat bij de ingang bekend was waar ‘de poliopatiënt’ lag. Ze hoefden mijn naam niet eens te noemen.”

Acht weken lag Van ’t Hul in Zwolle.

Daarna verbleef hij maandenlang in re-

Arend van ’t Hul: „Mijn ziekbed werd een preekstoel”

validatiecentrum De Hoogstraat in Utrecht. „Het werd er eerst donker in mijn ziel, toen ik daar was. Maar dat veranderde toen ik voor het eerst een zondag thuis was. Ik putte moed uit de tekst van de preek: Ik zal die kroon omgekeerd, omgekeerd, omgekeerd stellen; ja, zij zal niet zijn, totdat Hij kome, Die daartoe recht heeft, en Dien Ik dat geven zal.”

Hij werd op 9 oktober opgenomen, half maart was hij weer thuis. „Ik heb de keuringsarts gezegd dat ik geen uitkering mocht nemen. Ik heb daartegen gestreden, maar de Heere wilde niet dat ik verze-

kerd bleef. Hij heeft me beloofd voor ons te zorgen. Dat is ook uitgekomen, want tot op de dag van vandaag ben ik niets te kort gekomen. Ik heb het beter gehad dan met een WAO-uitkering het geval zou zijn geweest.”

Hobby Van ’t Hul, die in 1997 met zijn gezin naar Elspeet verhuisde, had zich ingeschreven bij de Kamer van Koophandel onder de naam ‘De Boeckbinder’. „Boeken binden was een hobby van me. Er kwam veel werk naar me toe, maar na een aantal jaren kreeg ik te kam-

12 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-015 12

6-1-2014 11:25:49

school een opleiding tot systeembeheerder. Het was in die tijd dat hij voor de eerste maal last kreeg van aanvallen. „Ik was toen zeventien. Het begon met kleine ongelukjes. Ik liet soms wat uit mijn handen vallen.

Gaandeweg werd het erger en werd ik doorgestuurd naar het ziekenhuis.”

Uitgebreide onderzoeken in een epilepsiecentrum wezen uit dat hij een bijzondere vorm van epilepsie heeft.

Het gaf hem veel strijd. „Je raakt vrijwel al je vrienden kwijt. Het duurt lang voordat je het accepteert. Ik heb een tijdje mezelf afgevraagd wie me nog wilde en waarom ik er eigenlijk nog was. Uiteindelijk ga je proberen er het beste van te maken.”

Hij solliciteerde zich suf, maar geen enkele werkgever ging overstag. „Bij een aantal bedrijven was ik bijna aangenomen, maar zodra zij hoorden van mijn beperking kwamen er allerlei bezwaren. Schade doordat je voorwerpen uit je handen laat vallen, klanten die raar opkijken, van alles.”

Uiteindelijk rees de gedachte voor zichzelf te beginnen.

Contact met het UWV leerde dat dit kon met behoud van zijn (wajong)uitkering. „Je inkomen wordt aan het eind van het jaar verrekend met de uitkering.”

Een wervend foldertje leverde al spoedig de eerste klan-

ten op. Mario verkoopt pc’s, installeert, legt netwerken aan, verwijdert virussen, levert onderdelen en lost alle voorkomende problemen op.

Het liefst op zijn kantoor, maar als dat nodig is ook ter plaatse. Het zijn vooral particulieren en

kleine bedrijfjes, afkomstig uit een groot deel van het Land van Heusden en Altena, die de weg naar de Bolstrastraat in Werkendam weten te vinden. „Ik vertel hen wat er aan de hand is. Meestal is het geen probleem als ik aan huis moet komen.

Ze halen en brengen me dan. Het is ook een kwestie van gunnen.”

Bewust houdt hij zijn uurtarief

Ik digitaliseer ze ook.

Daarmee kun je wellicht nog veel meer mensen bereiken, bijvoorbeeld via een website.”

hart niet goed is. Vroeger rookte ik sigaren, daar ben ik helemaal mee gestopt. Ik eet veel groenten, fruit en vis.”

Het uitgeven van de preken is vooral bedoeld om anderen in aanraking te brengen met Gods Woord. „Ook kan ik anderen helpen, zoals ambtsdragers, wanneer ze een bepaalde preek willen lezen en moeite hebben met de kleine letter. Die kan dan worden overgezet op een grotere.”

Voor wat hij te kort komt, wordt gezorgd en er zijn nog mensen die hem met zorg en liefde bijstaan. „Ik ben wel beschaamd geworden over mezelf, maar de Heere heeft mij nooit beschaamd.”

Mario van Varik: „Je raakt vrijwel al je vrienden kwijt”

pen met grote vermoeidheid. Dat werd op een gegeven moment zo erg, dat ik het alleen kon volhouden als ik ’s middags even ging rusten. Later vermoedden we dat het een vorm van een post polio syndroom was.”

Gaandeweg legde hij zich meer toe op het uitgeven van preken. „In samenwerking met uitgeverij Snoek en een onderwijzer van de basisschool, meester Schuttel. Hij corrigeert het taalkundig en doet dat nog steeds.” Zo ontstonden de series ‘De erve der vaderen’ en ‘Bibliotheek voor het late nageslacht’. Momenteel is hij bezig met ‘Het Heil verkondigd’, deel 11. „In totaal hebben we een kleine 300 preken omgezet, van oudvaders en van diverse predikanten.

Nooit beschaamd In 2009 werd bij Van ’t Hul een hartkwaal vastgesteld. „Vermoedelijk eveneens het gevolg van de polio, omdat toen toch de hartspier enigszins is beschadigd.” Hij werkt nu nog een uur of vier per dag. „Dat gaat vrij aardig, hoewel mijn

Informatie: 0577 - 492458 terdege 15 januari 2014 13 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-015 13

6-1-2014 11:26:02

r Kleu

en PORTFOLIO

Landelijk

Interieuradv ies Dhr. / Mev

r. / Fam. .... .... .... .... .... .... .... .... ....

.... .... .... .... ....

STOEL

bank

salontafel

Vloerkleed

wandmeubelen

ANTWERPSEWEG 9

3J A5 AR

I N TtEyRlisI EteUnR S

GOUDA  0182-6

L

wonen STIJLVO

92111 W W W.BE VE-M

EUBEL.NL

ies Gratis adv van de rs enaa woonkunst

column

laag. „Ik probeer klanten snel te helpen. De service is belangrijk. De markt voor nieuwe pc’s staat erg onder druk doordat grote bedrijven die massaal inkopen en tegen een laag bedrag leveren.” Het aantal klanten is al die jaren gegroeid. Zijn uitkering is als gevolg daarvan geminimaliseerd.

Het opzetten van een eigen bedrijf was hem niet gelukt zonder de hulp van zijn vader, geeft Mario aan. „Het is niet eenvoudig en geeft veel papieren rompslomp en administratie. Het wordt gezonde ondernemers al moeilijk gemaakt.” Het maakt hem wel eens boos. „Mensen met een beperking worden vaak gediscrimineerd.”

Zijn motivatie is erg sterk. „Ik probeer er alles aan te doen om aan het werk te blijven. Daardoor hoor je er weer bij.” Aan het eind van een werkdag is hij soms wel moe. „Je bent heel veel met je hoofd bezig en dat is vermoeiend.”

Mario geeft aan risico’s niet altijd uit de weg te gaan.

Vader Wim: „Pas nog gaf hij aan bij een klant een zoldertrapje te zijn opgeklommen. Eigenlijk kan dat niet.” In zijn vrije tijd beoefent Mario twee vechtsporten. „Dat houdt je sterk en lenig.”

Valbeveiliging

De ict’er woont bij zijn ouders, maar gaat dit jaar verhuizen naar ‘De Cocon’ in het nieuwe winkelcentrum van Sleeuwijk. De vijftien appartementen in het centrum van het dorp staan onder het toeziend oog van een zorgcentrum in de omgeving. Met valbeveiliging en een speciale alarmering moet het mogelijk zijn om voor zichzelf te zorgen. Naar een vervoersoplossing wordt nog gezocht. Alleen zelf koken lukt niet, want een epilepsieaanval zou hem ernstige brandwonden kunnen opleveren. Mario hoopt dat het appartement de opmaat is naar nog zelfstandiger wonen. Hij heeft sinds enige tijd een vriendin. „Wellicht kunnen we samen in de toekomst wat opbouwen.”

Belangrijk voor zijn toekomst is een operatie, die in de loop van december is uitgevoerd. Na lang aandringen van Mario en zijn ouders kwam hij in aanmerking voor een zogenaamde deep brain stimulation, waarbij elektroden in het hoofd worden aangebracht, die zijn verbonden met een soort pacemaker. „Dit is pas een keer of zes uitgevoerd in Nederland. Ik was de eerste bij het AMC in Amsterdam. Bij anderen leverde het een forse vermindering van het aantal epilepsieaanvallen op.

Ik heb contact met iemand die zelfs een halfjaar geheel vrij van aanvallen is. De chirurg heeft aangegeven voor 50 procent vermindering te gaan.”

De operatie lijkt succesvol te zijn verlopen. De precieze gevolgen zijn nog niet bekend. „Dat moeten we nog even afwachten.” www.graanbuurt.nl www.vanvarikict.nl

Willemien, vormgeefster en single

Service

Laatst zocht ik bitten voor ezels. In plaats van stad en land af te rijden, vond ik na een half uur surfen op het wereldwijde web een adres dicht in de buurt.

Veel bedrijven en instanties zijn alleen tijdens kantooruren geopend. Als werkende ben ik echter vaak op de avonduren aangewezen.

Maar via e-mail en contactformulieren op internet kan ik diverse zaken regelen. Reactie wordt beloofd.

Beloven en doen is twee. Ooit kocht ik een grote strijkplank. Na verloop van tijd was het elastiek van de strijkdeken stuk. In geen winkel was een passende hoes te koop. Op de site vulde ik een formulier in. Drie jaar later heb ik nog steeds geen reactie.

Tijdens mijn laatste vliegreis waren mijn mobiele telefoon en bril vermoedelijk uit de tas gegleden. Ik kwam daar op Schiphol pas achter. Eerst maar naar de site van de maatschappij. ‘U bent spullen verloren? Meld u direct bij de balie op het vliegveld.’ Geen mailadres, geen telefoonnummer.

Na wat zoeken vond ik een telefoonnummer.

Drie jaar later heb ik nog steeds geen reactie ‘Wilt u een Nederlands sprekende medewerker? Die zijn overdag bereikbaar. Blijft u voor Engels of Duits aan de lijn.’ Tien minuten later werd dit nog steeds herhaald. Ik hing op.

Een dag later: ‘Wij geven u het nummer van gevonden voorwerpen. In Duitsland, zegt u?

Belt u dan het volgende nummer.’ Nummer niet in gebruik. Ik kreeg twee andere nummers. De laatste was raak. ‘Mevrouw, ik geef u een e-mailadres. Omschrijf wat u kwijt bent.’ Hoezo klantvriendelijk? willemien@terdege.nl

terdege 15 januari 2014 15 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_008-015 15

6-1-2014 11:26:17

onder ons

Goed voornemen

eum

Huwelijksjubil

n het jaar In deze tijd va goede n va l worden ta oerd. Ook ev tg ui s en voornem er een. Zij t ef he mijn collega aal per ie zich voor dr mlopen. m na je te m a nweek een rond zij daarmee lydi a H u l s g e n go r be e g b di Moe v a n de n ar woonplaats. middag door ha je zorgden voor n ee op e ld en ze wande erlijk zonnet cht en een he ineens iets Een blauwe lu wandelingetje. Totdat zij hoog; het en om een ontspann elde. Verbaasd keek zij haar hoofd. vo op haar hoofd et? Voorzichtig voelde zij op en. U raadt ni ho haar handsc regende toch twerpselen goedje sierde Een bruin, nat d was besmeurd met de ui voorne ed of go ho het al: haar gin van een orzettingsverl. Een goed be van een voge maar dit vraagt wel om do volgende , et de hoop dat men? Dat ni , collega, en ik mogen. Succes beter afgaan! je wandelingen peldoorn, 75, 7300 AB A s bu st Po , ns O Adres: Onder e.nl. eg redactie@terd

Lieve papa en mama

ber waren Op 19 decem )ma Klep(o onze (o)pa en ouwd. tr per 40 jaar ge lein)kinde Namens alle (k hen Gods e ren wensen w nu en in or vo e to n zege Groetjes van de toekomst. en kleinkinjullie kinderen deren.

50 jaar getrou

wd

Op 24 decem be waren onze (o r 2013 )p Gijs en Corrie a en (o)ma van VeenSchreuders ui t 50 jaar getrou Meeuwen wd. Jullie kinderen, 32 kl 2 achterkleink ein-, en in wensen dat u deren no jaren voor elka g vele ar en ons gespaard mag blijven.

Van harte gefeliciteerd met jullie 12,5-jarig huwelijk!

Wij hopen dat jullie nog lang voor ons en voor elkaar gespaard mogen blijven! Liefs van Bart, Niels, Thijs en Marc.

voor rassing

Ver

Evelien

janut op 27 rlijk p o o h ersteeg ij woont hee Z van Ov en Evelien ar te worden. dagen naar e ? k je ja r t r e 0 a 4 a w k ari op et een ijk. n gaat thuis e errast u haar m315 NE Kerkw V 5 . , a C 1 DA at hofstra Hogen

Lieve oma

onze oma Kijk eens wat or ons, dat vo t ei br doet: ze g goed! U kan ze heel er bÊst trots ij w t da begrijpt, zijn. Zo’n oma a om ze on op t is superfijn! te hebben, da

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_016-018 16

6-1-2014 16:17:03

Ark van

Noach

er mijn mo sing voo sen een s a rr e v s Als ar zes zu n der en ha Terdege. Same de n in a a je k ts e a o z pla zij een be brachten oach.

Ark van N

Lieve oma

a in het Ik wil graag mijn lieve om William. van sje zonnetje zetten. Ku

In Can

ada

Samen getrouw100 jaar jullie er d. Wat fijn da jes uit Cwaren. Groet t anada.

Boekenliefhebber Deze schrijver van boeken zit ook graag tussen andere boeken te zoeken.

Getrouwd

alweer enige 22 maart 2013… dat is arop Hessel wa g da de , en led tijd ge l zijn ge Pu ke ne Loosman en Die d. trouw n dit een mooi Wij als familie Pul vinde en in het zonev moment om jullie nog n het op jullie netje te zetten, aangezie was. ud trouwdag behoorlijk ko re belevenis Trouwen is een bijzonde moet ook de ie en ervaring, maar bij jull ten huwelijk manier waarop Dieneke worden. werd gevraagd vermeld manier. Jullie iale ec sp , Een heel mooie als verpleegkunzijn beiden werkzaam Ziekenhuis in al sd dige in het St. Jan een heel oriHarderwijk. Hessel heeft van jou, Die om t ch da ginele manier be te ja-woord te neke, het zo langverwachals patiënt in d om rm Ve mogen horen. ar je woord was bed verraste hij jou, ma raden keuze: tbe vas een oprechte en een volmondig ja! tische bruiloft Jullie hebben een fantas jullie vern rde we gehad. Per koets zes paarden. voerd, getrokken door

en bruidskinEr waren bruidsdames zelligheid ge el deren, ontzettend ve gezorgd dat r oo erv en bb en jullie he

kunnen genieten. iedereen optimaal heeft wensen jullie We k.

Ur op Nu wonen jullie toekomst! al het goede toe voor de

terdege 15 januari 2014 17 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_016-018 17

6-1-2014 16:18:03

Verrassing voor opa en

oma

hebben zeven kleinOpa en oma Versteeg n mooi rijtje van 6, 5, ee en kinderen. Ze vorm 4, 4, 3, 2 en 1 jaar!

In het zonnetje

Op 25 juni 2013 gaf on ze den Hertog uit Gouda, vader, dhr. D. op onze dochter Lisanne de de bruiloft van ny Koudijs, als oudste n Hertog en Ronda met Rosa Troost, de jon ggast, samen gste daggast, de ringen in het stadhuis.

Wij zijn dankbaar voor de woorden die hij toen sprak en voor alles wat hij voor ons betekent.

50 jaar

getrou

wd Tiem Ba k k e r en Gerr Bakkerie v ren op v an der Vegt wa ri jd a g 22 nove ber 50 ja m willen h ar getrouwd. W en nog van harte ij felicitere Gods ze n, maar bovena voor de gen toewensen l liefs van toekomst. Veel kleinkin kinderen en deren.

60 getrouwd

ze (o)pa en (o)ma Op 14 januari waren on uit Barneveld 60 rn oo Huisman-Hoogend rig jaar wonen ze in jaar getrouwd. Sinds vo rneveld. Wij wilBa in verzorgingshuis Elim in- en achterkleinkle , ren de kin len hen als rte feliciteren en ha van kinderen hiermee in alles toewensen.

Gods onmisbare zegen

je Paard rijdeeonma Kroon,

Beste Coby, Ton & Lies

dan Liev en we hier zitt op een samen Duitsland. paard in rvan geno e Ik heb dikke kus n ten. Ee ne. a S van n

bruiloft op voor jullie inzet op onze Nogmaals hartelijk dank Mede dankzij jullie was het mogelijk . donderdag 13 juni 2013 rpleeghuis Salem om bij onze huVe van rs ne wo or ons heel voor de be . Dit was voor hen en vo lenboom. zijn te ing tig es ev sb lijk ijke we et, Wim & Nelleke Pol-E speciaal. Hartelijke gro

18 terdege â—? 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_016-018 18

6-1-2014 16:15:51

Pag 19.indd 1

22-1-2014 6:23:46

20 terdege â—? 15 januari 2014

interview

Onbezoldigd lobbyist voor Eleos Ze ontpopte zich de afgelopen maanden als een ware netwerker voor het in moeilijkheden geraakte Eleos. Klinisch psycholoog Jannie Eijmael-Verkade wil de hulpverleningsorganisatie die haar lief is weer op de kaart brengen. In gesprekken met invloedrijke personen geeft ze aan dat het heilig vuur van weleer niet is gedoofd. „Christelijke hulpverlening is echt waardevol voor de achterban.” tekst Ad Ermstrang foto Anton Dommerholt

terdege 15 januari 2014 21 ●

Jannie Verkade Jannie Eijmael-Verkade (49) werd geboren in Gameren. Het domineesgezin woonde achtereenvolgens in Nieuwe Tonge, Montfoort en Elspeet. Ze volgde de middelbare school in Gouda en in Amersfoort, waarna ze in Utrecht pedagogiek studeerde.

Jannie Verkade begon haar loopbaan bij de BGS in Ridderkerk en stapte tijdens een studie psychotherapie en na een stage bij

Z

e omschrijft zichzelf als „vrijmoedig, kordaat en gul”.

De eerste eigenschap heeft ze van haar in 2008 overleden vader, ds. J.P. Verkade, de tweede van haar 87-jarige moeder. „Gulheid heb ik geleerd van Ria Kreling, de huisgenoot van mijn ouders. Zij was er al voordat ik geboren was en woont nog steeds bij mijn moeder.”

De domineesdochter woont in een oud herenhuis aan de Singel, op een steenworp afstand van de eeuwenoude Dordtse binnenstad. Ze vestigde zich er enkele jaren na haar huwelijk met klinisch psycholoog Jef in 1995. Al die tijd was ze verbonden aan de Gliagg, de Gereformeerde Landelijke Instelling voor Geestelijke Gezondheidszorg, voorloper van het huidige Eleos. „Ik ben er in 1992 begonnen, dat was nog in Schiedam. We zaten er in een oud herenhuis, te midden van een samenraapsel van meubels en gekregen kantoorartikelen.”

Slaapzakje

Jannie Verkade werd in de Bommelerwaard geboren. Ze weet er niets meer van, maar bezoekt de streek nog steeds graag. Ze leerde het dialect verstaan van de uit Gameren afkomstige Ria Kreling. Een deel van haar middelbare schooltijd bracht ze door in Elspeet. „Daar kreeg ik de mogelijkheid om naar het atheneum in Amersfoort te gaan. Die was er op de school waar ik eerder was, de Driestar in Gouda, toen nog niet.” Het gaf een beslissende wending aan haar leven. „Ik was eerder vast van plan de pabo te gaan volgen, maar de vader van een vriend van mijn broer bracht me op het spoor van een universitaire studie pedagogiek.”

Haar eerste baan, in 1986, was bij het Begeleidingscentrum Gereformeerd Schoolonderwijs (BGS). „Ik hield me bezig met het opzetten van leerlingbegeleiding in het voortgezet onderwijs.

Een boeiende en intensieve baan, waarvan ik echt heb genoten. Ik trok door het land met een slaapzakje in de kofferbak. Ik bleef over bij allerlei contactadressen en sprak ondertussen zoveel mogelijk leerlingen en ouders. Het waren overvolle dagen.”

Met de gedachte dat ze dit soort werk geen tientallen jaren achtereen zou volhouden, begon Jannie in 1991 een post-doctorale opleiding psychotherapie. „Ik werkte nog bij de BGS, maar liep ook stage bij het Riagg in Delft. Dat was omdat ik een tijdje in een niet reformatorische omgeving wilde werken. Een jaar later ben ik bij het Gliagg in dienst getreden.”

De stage was voor haar onvergetelijk, want ze leerde er de 18 jaar

de Riagg in Delft over naar de Gliagg, een van de voorlopers van Eleos. Daar groeide ze uit tot een van de zes klinisch psychologen binnen de organisatie.

Jannie Verkade is getrouwd met Jef Eijmael.

Samen hebben ze drie kinderen: Marjella, Dinand en Julianne.

oudere Jef Eijmael kennen. Hij had rooms-katholieke wortels, maar werd later lid van de hervormde kerk. Het gaf wel deining in de familie. Toch werd haar man een gewaardeerde schoonzoon. „‘Gods wegen zijn ondoorgrondelijk’, zei Jef eens, toen mijn vader hem erop wees niet verwacht te hebben hem ooit te ontmoeten. Heel bijzonder, want dat was nu juist een uitdrukking die mijn vader vaak gebruikte.”

Hevige schrik

Jannie Eijmael begon als psychotherapeut bij de afdeling jeugdzorg. „Die richtte zich toen op jonge mensen tot 21 jaar. Ik werkte vooral met cliënten ouder dan 16 jaar.” Ze glimlacht breed. „Een boeiende doelgroep, nog volop in ontwikkeling en voordat de beslissende keuzes gemaakt worden.”

Na de fusie van de Gliagg met de Stichting Gereformeerde Landelijke Instelling voor Beschermende Woonvormen (GLIBW) en het Gereformeerd Psychiatrisch Ziekenhuis (GPZ) in Bosch en Duin tot Eleos werd de leeftijd voor de jeugdzorg verlaagd tot 18 jaar. „Daarom stapte ik toen over naar de volwassenenzorg.”

De ambulante zorg groeide in de jaren daarna gestaag. „Min of meer achter de wachtlijsten aan.” Tot 2011 had ze geen enkel signaal dat de organisatie in financiële nood dreigde te geraken. „We kregen wel met een bezuiniging te maken, maar die was niet heftig. We hadden dat al vaker meegemaakt. Het kwam altijd weer goed, dachten we.”

Totdat naar buiten kwam dat de organisatie in ernstige problemen verkeerde en er driftig naar een fusiepartner werd gezocht. „Door veranderingen in de zorg, maar ook door managementfouten”, meent de klinisch psycholoog, die net als haar omgeving hevig schrok. Geruime tijd overheerste in haar werkomgeving de vrees dat het niet goed zou aflopen. „Het angstniveau was ook bij de volwassenenzorg in Dordrecht heel hoog.

Persoonlijk was ik niet zo bang. In het slechtste geval zou ik me zelfstandig kunnen vestigen, maar ik had veel sterker het gevoel dat we hoe dan ook als instelling moeten doorgaan en daarvoor zelf initiatieven moeten ontplooien.”

„We moeten terug naar onze wortels en dienstbaar zijn aan de achterban”

22 terdege ● 15 januari 2014

column

De angst is volgens haar weggeëbd, omdat in oktober duidelijkheid is ontstaan over een aantal ontslagen en is vastgesteld dat Eleos in ieder geval voorlopig zelfstandig zal blijven bestaan. De maatregelen raken in haar werkomgeving vooral de jeugdzorg. Tot 1 februari verdwijnen in Dordrecht en het organisatorisch daarbij behorende Goes veertien arbeidsplaatsen. Jannie heeft de indruk dat de meeste collega’s die moeten afvloeien goed terechtkomen. „Verschillende betrokkenen vinden een nieuwe baan in het onderwijs of in huisartsenpraktijken.

Daar worden met het oog op toekomstige ontwikkelingen psychiatrisch verpleegkundigen gevraagd.”

Ze is de afgelopen maanden niet bij de pakken gaan neerzitten. De ontwikkelingen in het bedrijf dat haar lief is, hebben haar doen beseffen dat het hoog tijd is om het gedeukte imago van Eleos weer op te vijzelen. „Vooral toen er in de pers sprake was van een dreigend faillissement, namen de wachtlijsten flink af. Daarin is de afgelopen tijd een kentering gekomen, maar we hebben – en dat is natuurlijk op zich niet alleen negatief – momenteel geen wachttijd meer. Dat is vreemd genoeg een luxe die we in vele jaren niet hebben gekend.”

Dienstbaar zijn

De toename van de bureaucratie binnen het bedrijf en de soms al te commerciële opstelling tegenover de doelgroep stonden haar al langer tegen. „We moeten terug naar onze wortels en dienstbaar zijn aan de achterban, zoals we dat vroeger ook deden. Toen trokken we voor lezingen bij verenigingen en ontmoetingen met het onderwijs het land in.”

Om zelf een bijdrage te leveren, maakt ze gebruik van haar eigen netwerk. In overleg met enkele andere vaste medewerkers benaderde Jannie de afgelopen tijd verschillende politieke partijen om de bezwaren van Eleos tegen de nieuwe Jeugdwet kenbaar te maken en sprak zee met leidinggevenden uit verschillende geledingen in de (reformatorische) achterban. Ze mailde, belde en bezocht invloedrijke mensen. „Mijn moeder was dit najaar ernstig ziek en haar huisgenote lag in het ziekenhuis.

Toen ik daar oppaste, had ik alleen een telefoon tot mijn beschikking. Ik heb toen allerlei mensen gebeld en het belang van Eleos benadrukt. Zaait aan alle wateren, dat is mij altijd geleerd.”

Ze heeft een vast vertrouwen dat de organisatie zal overleven. „Onze interim-bestuurder zoekt naar de mogelijkheid om samen te werken binnen een koepel van christelijke hulporganisaties. Ik heb daar vertrouwen in.

Voor ons als medewerkers geldt dat we Eleos weer op de kaart moeten brengen. Er is in het verleden te veel bij allerlei managers neergelegd. Mijn vrije tijd gebruik ik nu om te netwerken voor mijn bedrijf. Ik krijg regelmatig positieve reacties van cliënten die baat hebben bij behandeling door Eleos, en die nooit naar een seculiere instelling zouden zijn gegaan. Voor hen doen we het.”

Jolene Hofman, ex-mission kid, zij en haar moeder schrijven beurtelings

Toerisme

Toerisme kan meer zijn dan alleen een land bekijken. Je wilt bijvoorbeeld de cultuur van een land leren kennen. En dan niet alleen dat deel van het land dat voor toerisme is ingericht. Je wilt ook de mensen ontmoeten, het eten uitproberen, de gewoonten en kunstwerken bewonderen, enzovoort.

Toerisme is in Zuid-Amerika minder ontwikkeld dan in Noord-Amerika of Europa. In Bolivia is toerisme niet zonder gevaar. Als je door het indrukwekkende Andesgebergte rijdt, zijn de wegen gevaarlijk en ontbreekt een vangrail nogal eens. In het regenseizoen kunnen ineens grote rotsblokken op de wegen vallen, door modderlawines. Maar de natuur is prachtig. Toch vlieg ik liever over deze bergen. Dat voelt veiliger...

Twee attracties komen in mijn gedachten. Als eerste de Uyuni-zoutvlakte. Deze meet meer dan 10.000 vierkante kilometer en ligt hoog in de bergen. Er worden dagelijks tours naar de vlakte georganiseerd. Er is zelfs een hotel gemaakt van zout. Bezienswaardig zijn ook de flamingo’s en de grote cactussen.

Lago Titicaca is het hoogste bevaarbare meer ter wereld De tweede is het Titicacameer. ‘Lago Titicaca’ ligt ook hoog in de bergen, dicht bij de hoofdstad La Paz. Het is het hoogste bevaarbare meer ter wereld. De ongerepte natuur is adembenemend, evenals de hoogte, want de lucht is er dun. Op eilanden in het meer staan ruïnes die herinneren aan de oude beschaving van de Inca-indianen.

Bolivia heeft veel meer te bieden dan wat ik hier kan beschrijven. Onderzoek het een keertje... En vergeet dan niet een lekkere empanada de queso uit te proberen. Dat is heerlijk gefrituurd kaasgebak!

terdege 15 januari 2014 23 ●

reportage

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_024-026 24

19-12-2013 15:58:09

Het topje van Nederland De Waddeneilanden vinden we schitterend. Maar het noorden van Nederland? Zoutkamp?

Westernieland? Noordpolderzijl?

Bestaat dat?

Getijdehaven in Noordpolderzijl.

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_024-026 25

tekst en foto’s Marianne Witvliet

19-12-2013 15:59:04

V

Zoutkamp.

Westernieland.

Leens.

Eenrum.

Noordpolderzijl.

reemd genoeg nodigt het noorden van Nederland niet uit om daar eens te gaan grasduinen. En inderdaad, veel wind en water.

Fietsers staan boven op de trappers. Groningen kent een scala aan grijstinten en veel koudere dagen dan het zuiden.

Maar toch, wie eenmaal de schoonheid van de vlakte leert kennen, de eindeloze weidsheid van verlaten akkers, is verkocht. Ooit in Noordpolderzijl gezien hoe het eb en vloed werd in het enige getijdehaventje van Nederland? Gehuchten verkend met mysterieuze namen als Oostervalge, Wadwerd of ’t Lage van de weg? De kerk gezien van Westernieland? Of die van Leens binnengelopen en het Hinszorgel bewonderd (of er voor tien euro twee uur op gespeeld)?

Genoeg te beleven, in het hoge noorden.

Wie eenmaal de schoonheid van de vlakte leert kennen, is verkocht

26 terdege â—? 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_024-026 26

19-12-2013 15:59:58

pastoraal

„Leer ons bidden” Een discipel vroeg dit aan de Heere Jezus. Soms kun je een ander, maar ook jezelf daarmee troosten. ‘Zelfs een discipel kan dat dus zomaar niet.’ Kennelijk blijft het nodig dat Hij ons daarin helpt.

Met eerbied gezegd: niemand krijgt het werkelijk in de vingers.

We moeten ervan doordrongen zijn dat we in ons bidden blijvend leerling zijn.

Ds. P.C. Hoek, Hoevelaken

I

n deze bijdrage wil ik de vinger leggen bij het voorgaan in het gebed. Velen van u hebben daar op de een of andere manier mee te maken. De vaders onder ons zullen in hun gezinnen voorgaan. Soms ook moeten de moeders die geestelijke taak waarnemen.

Er zijn er die misschien voor de klas staan, leiding geven aan een club of vereniging of in het ambt dienen. Dan zijn we op allerlei momenten en bij allerhande gelegenheden geroepen om de Heere met en namens anderen aan te roepen in het gebed.

Dat is niet eenvoudig. Ik ken mensen, ook wel ambtsdragers, die daar na jaren nog altijd tegenop zien. Een pas verkozen broeder kan juist daar soms het meeste tegen opzien. Hoe vinden we de goede woorden?

Woorden die naar het Woord zijn. Maar ook woorden waarin degenen met wie wij bidden en voor wie wij bidden hun persoonlijke gedachten kwijt kunnen.

kaar te wijzen op tekortkomingen in het gebed. Het gebed is immers ook een heilige zaak. Het is de aanspraak van de Heilige, die vraagt om vreze en vertrouwen.

In dit verband zou ik met name de aandacht willen vragen voor het gebruik van de Naam van de Heere.

U weet dat de Heere zeer hoge prijs op Zijn Naam stelt. Denk alleen maar aan het verbod om die Naam ijdel te gebruiken. Voor de Joden is het zelfs een reden om Zijn Naam in het geheel niet uit te spreken. Zij hebben het over ‘de Naam’, of ‘de Heilige’ of ‘de Eeuwige’. Ik meen dat het juist Gods genadige toewending tot de mensenkinderen is dat Hij hun Zijn Naam bekend heeft gemaakt. Zouden we de Heere niet ernstig tekortdoen, als we Hem niet bij Zijn Naam zouden noemen én aanroepen? Echter, dat laatste dient dan wel met eerbied te gebeuren.

Waarom zou er geen stilte mogen vallen?

Het is dan ook met de nodige schroom en voorzichtigheid dat ik een aantal gedachten ten aanzien van deze gebeden aan het papier toevertrouw. Het gebed is immers een bijzonder tere zaak. Weinig dingen zijn misschien – pastoraal gezien – zo moeilijk als iemand daarop aan te spreken. Zonder veroordelend of krenkend te zijn. Toch is het wel nodig el-

Het gebod om Zijn naam niet ijdel te gebruiken, houdt veel meer in dan een verbod op vloeken. De Heere

verbiedt ons om Zijn Naam lichtvaardig te gebruiken. Bij voorbeeld wanneer wij Zijn Naam als een leeg of betekenisloos woord in de mond nemen. Dat kan het geval zijn als we de Naam van de Heere onnadenkend uitspreken. En daarmee komen we ook bij het gebed uit. Want het komt mij voor dat in gebeden de Naam van God nogal eens onnadenkend gebruikt wordt. Sommigen beginnen elke nieuwe zin met Gods Naam. Voor je het weet wordt het een patroon, erger nog: een sleur. Ik merk ook wel eens dat de Naam van de Heere wordt genoemd, als we het ‘even niet meer weten’. Zodra we naar woorden moeten zoeken, en de woorden dan zo snel niet vinden, vullen we de leegte in de zin op met Gods Naam. Dat komt toch wel dicht bij het ‘ijdel gebruik’...

Waarom zou er geen stilte mogen vallen? Waarom moet een gebed een zekere lengte hebben? En waarom moeten de woorden altijd ‘zo mooi mogelijk’ zijn? Uiteraard is waardig en zuiver taalgebruik van belang.

Wij spinnen echter misschien toch nog wel te snel en te graag een ‘ijdel verhaal van woorden’. Wat kan ik die discipel goed begrijpen.

terdege 15 januari 2014 27 ●

interview

Met emeritaat deel 2

Beter beleefd dan besproken Na een lange tocht vol omzwervingen, langs Oosterland op Schouwen-Duiveland en Grafhorst in de Kop van Overijssel, is de familie ds. H. Molendijk weer teruggekeerd op het honk: NieuwBeijerland in de Hoeksche Waard. „Het voelt als thuiskomen na een vermoeiende reis. Maar ik blijf evengoed een vreemdeling op de aarde.” tekst Jan van ‘t Hul foto VidiPhoto

D

s. Molendijk is sinds januari 2013 met emeritaat. Gezondheidsredenen dwongen hem ertoe. „Mijn vrouw en ik waren beiden aan het eind, oud, op en versleten. We waren er gewoon naar aan toe. Ik was over- en oververmoeid, maar bleef toch maar preken. De dokter had al vijfmaal gezegd: ‘Dominee, als u nú niet stopt, sta ik niet meer voor de gevolgen in.’ Daarom wilden we graag terug naar onze kinderen in de Hoeksche Waard. Het is een wonder dat de Heere dat nog heeft willen geven.”

De terugkeer naar Nieuw-Beijerland was als een terugkeer naar het nest. „Voor het eerst in mijn leven word ik wat huiselijker. En ik weet nu ook hoe een wasmachine en een droger werken.” „Maar evengoed”, zegt de predikant, „voel ik me nergens meer thuis. Ik word mijzelf gewaar als de vreemdeling uit Psalm 119 en uit Hebreeën 11. Dat is dus iemand die nergens thuis is. In Filippenzen 3 legt Paulus uit wat dat inhoudt: ‘Maar onze wandel is in de hemelen.’ Dat verwácht ik niet alleen, dat ís al zo.

Tegenwoordige tijd dus. En het grootste volgt nog: ‘Waaruit wij ook de Zaligmaker verwachten, namelijk de Heere Jezus Christus.’ Maar de boodschap is nog steeds: ‘Zeg de kinderen Israëls dat ze voorttrekken’.”

Onbegrepen weg

Op 25 december 1940 werd Hermen Molendijk geboren in de buurtschap ‘de Zinkweg’, tussen de Oud-Beijerlandse en de Nieuw-Beijerlandse polder. Daar ging hij naar de christelijke lagere school. „Na de lagere school had ik geen lust meer om verder te leren, hoewel ik wel goed leren kon. Mijn vader verhuurde me bij een tuinder. Hij zei: ‘Luister goed naar wat die man zegt, want die man is er om je te leren’.”

Het ouderlijk gezin was van huis uit hervormd. „Vader was dooplid en moeder was lid in Oud-Beijerland. Daar ben ik ook gedoopt, door ds. J. Lekkerkerker. Catechisatie kreeg ik van ds. E.J. Schimmel.”

Toen hij 21 jaar was, werd Molendijk gekozen tot ouderling in de hervormde gemeente van Oud-Beijerland. Negen jaar diende hij in het ambt, daarna was hij met zijn gezin enkele jaren onkerkelijk. „We zochten wel naar de waarheid, maar konden er niet toe komen om ons ergens aan te sluiten. Dus lazen we thuis de oudvaders en gingen we soms hier of daar 30 terdege ● 15 januari 2014

naar de kerk. Toen kandidaat A. Moerkerken in Nieuw-Beijerland tot predikant werd bevestigd, hebben we ons daar aangesloten. Tussen hem en ons zijn banden gevallen die de eeuwigheid zullen verduren.”

In een „onbegrepen weg” ging Molendijk over naar de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

Daar kreeg hij in 1996 preekconsent.

Een jaar later bevestigde ds. T. Klok hem als lerend ouderling in het Zeeuwse Oosterland, waar hij in 1999 predikant werd. In 2007 nam hij een beroep aan naar Grafhorst.

Het oude volk

In een gesprek met ds. Molendijk komen de namen van „het oude volk” nogal eens voorbij. „Ik heb zoveel van Gods geoefende kinderen gekend. Vrouw Swep uit Elburg bij voorbeeld. En ‘Jaantje uut de dunen’, uit Ouddorp. Ze heette mevrouw Tanis, maar iedereen had het over Jaantje. Bij haar in huis kon je de vreze Gods bijna ruiken. En dan was er nog Frits Kastelein, en Jaap Grinwis, die zegenend is heengegaan. En natuurlijk Kobus van den Bovenkamp uit Veenendaal en Arie van den Herik uit Sliedrecht. Arie zei wel eens: ‘Laten we nu ophouden om over dominees te praten, ik

„Ik zie uit naar het einde, soms zelfs met een sterk verlangen” ken er wel zeventig. Laten we het liever hebben over de Koning van de Kerk.’ Ik ben ze gaan missen, die geoefende mensen die wisten waar ze over spraken. Begrijp me goed, ze zíjn er nog wel, we mogen de Heere niet tekortdoen, maar het geestelijk leven is toch zo anders dan vroeger.

In mijn jonge jaren konden sommigen zo oprecht verslag doen van hun bekering, van hun rechtvaardigmaking en van hun heiligmaking.

Zulke praat hoor je niet veel meer.

Ze zijn allemaal de strijd te boven.”

Over zichzelf is ds. Molendijk schuchter. Maar dan zegt hij toch: „Op mijn vijftiende levensjaar ben ik een ongelukkig mens geworden.

Toen ik achttien jaar was, werd ik een verlorene en werd ik als een vijand met God verzoend door de dood van Zijn Zoon. Door de genade des Heeren heb ik al vroeg de waarheid leren proeven, smaken en verstaan.

Het kan allemaal beter beleefd dan besproken worden.”

Schotten

Ds. Molendijk is in zijn leven van drie kerkverbanden lid geweest.

Eerst van de Nederlandse Hervormde Kerk, toen van de Gereformeerde Gemeenten, daarna van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Waar was het ‘t beste? „Daar wil ik het niet over hebben.

Het gaat me niet om de mensen of om de kerken, maar om de leer die naar de Godzaligheid is.”

In één adem door zegt hij: „Ik heb een voorliefde voor de Schotten, Durham, Flavel, Rutherford, en voor de echte reformatoren, Luther en Calvijn.”

Ds. Molendijk preekt doordeweeks meestal nog tweemaal, in ’s Gravendeel, Puttershoek, Oud-Beijerland of Nieuw-Beijerland. Met oud en nieuw heb ik nog gepreekt in Kinderdijk en in Langbroek. Ze komen me dan halen en brengen. De mensen zijn bijzonder goed voor ons.”

Zondags gaat hij er meestal niet op uit. „Het is voor mijn vrouw beter dat ik dat niet doe. M’n vrouw luistert dan mee via de kerktelefoon naar de diensten in de oud gereformeerde gemeente aan de Voordoel. Zelf loop ik dan naar de kerk. Op zondagmorgen ontmoet ik op straat weleens ds. A. Vermeij, die dan onderweg is naar zijn gereformeerde gemeente. We geven elkaar altijd vriendelijk een hand. Soms maken we een praatje en dan moet ik natuurlijk altijd even weten waar zijn preek over zal gaan.”

In zijn kerkverband heeft ds. Molen-

column

dijk vele functies bekleed. Hij was lid van de commissie van onderzoek, voorzitter van het kerkelijk bureau, ook begeleidde hij aankomende predikanten. Namens zijn kerk maakte hij deel uit van het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bijbelstichting. „Toen ik met emeritaat ging, ben ik met alles gestopt. Als je emeritus bent, moet je niet meer voorop willen lopen. We hebben de handen vol aan onszelf.”

Petra

Het echtpaar Molendijk kreeg drie kinderen. Een van de drie, Petra, stierf, in 1980. „Ze was nog maar twaalf jaar.

Het dochtertje van Jaïrus werd ook twaalf jaar, maar zij mocht beter worden. Ons kind werd weggenomen. Maar nu leeft ze eeuwig. Petra is in de hemel. Ik hoop er ook heen te reizen.”

Mevrouw Molendijk wijst Petra’s foto aan: „Een lief kind, met een zachte lach, die een grote vrede des Geestes uitdrukt.”

Als in een wolk valt de ontroering de huiskamer binnen. „Het is al ruim 33 jaar geleden dat ze stierf”, zegt zij. „Als de dag van gisteren.”

Een veelzeggende stilte. Dan zegt hij: „U noemt het een kruis? Nee, dat mag u echt niet zeggen. Het is een zoet kruis. Als we aan Petra denken, dan is er zoveel honing aan de roede. De Heere heeft het goed gedaan.”

Toen Petra twee jaar oud was, kreeg ze de mazelen. Door langdurige toevallen liep ze een ernstige hersenbeschadiging op, waardoor ze in veertien dagen tijd lichamelijk en verstandelijk ernstig gehandicapt raakte. „We hebben Petra tien jaar mogen verzorgen. En in die tien jaar hebben we haar in gedachten wel duizendmaal begraven. We hebben echter ook gezien dat ze mocht delen in de zoete gemeenschap met Christus en ze begreep meer van de dingen van de Heere dan wij wel eens dachten.”

Petra overleed in de Beatrix-Irenekliniek in Rotterdam.

Ds. Molendijk: „Ze woog nog maar 27 pond, ze was helemaal op. Gekeurd in de smeltkroes der ellende. Lees Jesaja 48. Maar ze heeft de dood niet gezien. Ik mocht zien dat het water van de doodsjordaan niet verder reikte dan tot haar enkels.”

Levensklok

„Zolang de Heere mij hier laat”, zegt de predikant, „maak ik deel uit van de strijdende kerk op aarde. Maar mijn hart is al hierboven. De zonde is me de dood geworden. De glans van het leven is weg. Meestal is het zijn in de wereld me al een last. Ik ellendig mens. Ik zie uit naar het einde, soms zelfs met een sterk verlangen. Ik hoop wel met de wil des Heeren verenigd te blijven, om met lijdzaamheid de loopbaan uit te lopen. Maar de wijzers van mijn levensklok zitten al wel heel ver in de schaduwzijde.”

Ir. B.J. van der Vlies, oudfractieleider SGP in Tweede Kamer

Wonder

De Heere kan psalmen geven in de nacht.

Nachten doorgebracht met klagen, kunnen uren worden waarin lofzangen worden gezongen tot eer van God. Hij gaf het aan Paulus en Silas in de gevangenis. Dat moet indrukwekkend zijn geweest. De medegevangenen – meer gewend aan gevloek en getier – wisten niet wat ze hoorden. Het was Gods werk en dat legt altijd beslag. In de nacht, in de gevangenis, hij kan het ook geven op de zeebodem.

Ruim een maand geleden heeft men daar wereldwijd kennis van kunnen nemen. Een Nigeriaanse man (29 jaar) was opgesloten in een gekapseisd schip dat naar de zeebodem zonk. Als door een wonder is hij na ruim drie dagen door een Nederlands duikteam uit die benarde situatie gered. Al die tijd heeft hij door de voorzienige leiding van God in een afgesloten luchtbel verkeerd. Geloof maar dat het er benauwd was. Of je moet er een psalm krijgen!

Na zijn redding vertelde hij in de media: „Ik begon Gods Naam aan te roepen. O God, verlos mij door Uw Naam (Psalm 54). Ik herin-

Drie dagen verkeerde hij in een afgesloten luchtbel nerde mij verzen uit de Psalmen 54 tot 92 en begon die hardop te overdenken. Ik weet niet wat het water gestopt heeft in dat kamertje.

Maar de rest van mijn leven is niet genoeg om Hem voor dit wonder te danken.”

Zoiets maakt indruk. Ja toch? Er wordt vandaag de dag veel gedaan aan apologie, de verdediging van het geloof in God en de christelijke godsdienst. Sterker dan vanaf deze zeebodem kan het haast niet. vandervlies@terdege.nl

Volgende keer: ds. H. Veldhuizen

terdege 15 januari 2014 31 ●

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

€ 34,korting p.p.

In het spoor van de Eerste Wereldoorlog en Guido de Brès 6-daagse rondreis per bus o.l.v. evangelist H. Bor Datum: 19 t/m 24 mei 2014 Inbegrepen:

ImageTravel is een christelijk reisbureau dat deze reis met korting aanbiedt aanTerdege-abonnees.

Vervoer per comfort class touringcar

In 2014 is het 100 jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog

5 overnachtingen in verschillende hotels en plaatsen

begon.Tijdens deze 6-daagse reis brengt u een bezoek aan een

Verzorging o.b.v. halfpension in tweepersoonskamer

aantal plaatsen in België en Frankrijk die herinneren aan deze

Excursies volgens programma (zie www.imagetravel.nl)

strijd zoals, Verdun. In Doornik bezoekt u de Hendrik VIII-toren

Koffie met lekkers op heenreis

waar ooit Guido de Brès een exemplaar van de geloofsbelijde-

Afscheidsdiner op dag 6

nis over de muur gooide.

Niet inbegrepen:

Ook bezoekt u het schilderachtige plaatsje Colmar in de Elzas en

Overige maaltijden

het Albert Schweitzer museum in Kaysersberg. Via Luxemburg-

Entreegelden (68,- p.p.) en fooien

stad keert u weer huiswaarts. Ga mee met deze boeiende, histo-

Verzekeringen en persoonlijke uitgaven

rische drielandenreis, gecombineerd met prachtige natuur.

Voordeel: Abonnees betalen € 565,- p.p. in plaats van € 599,-.

Toeslag eenpersoonskamer € 150,-.

Meer informatie of aanmelden via www.imagetravel.nl Vermeld bij opmerkingen: actie-Terdege

Of bel 0186 - 63 36 68, vermeld actie-Terdege

terdege Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel pag 32.indd 1

22-1-2014 6:24:27

naturel

De aanleiding voor deze tekening is een trieste. Bij thuiskomst zag ik een grote vlek op ons raam. Dat kon maar één reden hebben: een vogel die de weg kwijt was. Mijn verbazing was groot. Een dode houtsnip lag op de tegels. Nooit in het echt gezien, en nu stond ik ermee in mijn handen. Verbazing, verdriet en bewondering streden om de voorrang. Zelden zag ik zulke mooie kleuren bruin. Voor de vogel kon ik niets meer doen, maar met deze tekening blijf ik aan hem denken.

tekst en aquarel Mattie de Bruine

terdege ● 15 JANUARI 2014

terdege 15 JANUARI januari 2014 33 ●

ogenblik

Het kan verkeren Ds. M. van Kooten, Elspeet

Z

oals Bach onder de meeste muziekstukken die hij vervaardigde de initialen SDG (Soli Deo Gloria) schreef, zo zette de dichter Gerbrand Adriaensz. Bredero (1585-1618) onder elk dichtwerk zijn lijfspreuk: ‘Het kan verkeren.’

Dat is een verwijzing naar de wisselvalligheid van het leven.

Zelf ondervond hij dat meerdere malen. Zo ook in zijn laatste levensjaar. Toen hij in december 1617 terugkeerde van een begrafenis in Haarlem, zakte hij door het ijs en werd hij ernstig ziek. Hij herstelde evenwel, maar stierf plotseling in de zomer van 1618, op 33-jarige leeftijd.

Aan Bredero’s lijfspreuk, die wel wordt gebruikt om aan te tonen dat niets veranderlijker is als een mens, moest ik denken toen ik een toesprak las van een oud gereformeerd predikant op een dag voor de Balkanzending. Nadat hij de schare onderwezen had uit Gods Woord, vertelde hij aan het slot van de rede: „We waren gisteravond nog bij een oud kind van God, een doorgeleid mens, en ze mocht een ogenblik bij haar hart zijn. En weet je wat ze zei? ‘Zullen we dat versje eens zingen? Mijn Verlosser hangt aan ’t kruis, en Hij hangt er mijnentwege, mij ten zegen.

Van de vloek maakt Hij mij vrij, en Zijn sterven zaligt mij’.”

34 terdege ● 15 januari 2014

Overigens gaf hij niet dat vers op, maar Psalm 25:6: ‘Wie heeft lust de Heer’ te vrezen’.

Het lied dat de dominee citeerde, is door Ahasveros van den Berg gedicht voor het gezangboek dat in 1807 in de Hervormde Kerk onder protest werd ontvangen, omdat men verplicht was minstens een gezang per dienst te laten zingen. Het gezang is een bewerking van een lied van de Duitse dichter Benjamin Schmolck, die niets moest hebben van het piëtisme, maar deze stroming onbewust toch diende met dit lied. Ook daar ging het levensdevies van Bredero dus op.

Het gezangboek, inclusief ‘Mijn Verlosser hangt aan ’t kruis’, werd in de kringen van de Afscheiding niet positief ontvangen. Het was eerder een stimulans om de vaderlandse kerk vaarwel te zeggen. Hendrik de Cock betitelde de liederen als „hoerenliederen” en „syrenische minneliederen”, terwijl ds.

L.G.C. Ledeboer in 1840 het gezangboek met de reglementenbundel in zijn tuin begroef, nadat hij beide eerst van de Benthuizense kansel had afgeworpen.

Het eerste levensteken van de Afscheiding in Gouda was van ene Pieter de Mik, die aan de kerkenraad van de ‘Sijntjans kerk’ een brief schreef waarmee hij bedankte als lid van de gemeente. Het eerste

argument was: „De ondergetekende bekend dat ik lang jaare smert Aan Mijne Ziel gehad heeft om het invoere van de zo genoemde Eevangelie Gesange omdat ik de zelve volgens mijn afgelegde beleijdenis niet kan omhelse of gebruijke, want zo mijn verlosser nog Aan het kruijs Hangt, dan Moet Mijne ziele Eeuwig verloore Gaan.”

Op een reformatorische school in ZeeuwsVlaanderen waar voornamelijk ledeboerianen onderwijs geven en ontvangen, had men er een eeuw later minder moeite mee.

De kritiek van De Mik deelde men niet. Wel liep men tegen het bezittelijk voornaamwoord aan. Vandaar dat de kinderen niet zongen: ‘Mijn Verlosser hangt aan ’t kruis’, maar: ‘De Verlosser hangt aan ’t kruis’.

Onbewust diende dichter Benjamin Schmolck het piëtisme Opmerkelijk, omdat Luther ons voorhoudt dat het in het geestelijk leven juist gaat om de bezittelijke voornaamwoorden. De jeugd zal bij het leren van de catechismus op de vraag „Wat is uw enige troost beide in leven en in sterven?” ook niet hebben moeten antwoorden: „Dat ‘men’ met lichaam en ziel beide in leven en sterven het eigendom van Jezus Christus is.” Bij het leren van de Psalmen zal de jeugd ook niet hebben moeten zingen: „U alleen, U loven zij” of „God heeft men lief want die getrouwe Heer’ hoort hunne stem, hun smekingen, hun klagen.”

Wel zal men, terecht, erop hebben gewezen dat ze niet mogen rusten voordat ze de inhoud van die catechismusvraag en psalmen hebben mogen mijnen. Dat geldt ook ‘Mijn Verlosser hangt aan ’t kruis’.

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Van € 65,voor

Van € 60,voor

€ 39,95

€ 39,95

Kwaliteitsproducten van Meet zelf uw bloeddruk Van € 65,- voor € 39,95 Hoge bloeddruk: je merkt er niets van, maar het is wel belangrijk om te weten of je het hebt. Meet uw bloeddruk voortaan zelf met deze betrouwbare bloeddrukmeter.

Raadpleeg altijd uw arts als uw bloeddruk te hoog is!

Geen “witte-jassenbloeddruk” meer Nauwkeurige bloeddrukmeting Bovendruk, onderdruk, hartslag Goedgekeurd, gecertificeerd apparaat (MDD) Zeer eenvoudige bediening

Van € 90,voor

€ 59,95

Medisana met drie jaar garantie

Tempen binnen vijf seconden, terwijl uw kind slaapt

Ontspannen wakker worden met lichtwekker

Van € 60,- voor € 39,95 Uw kind slaapt, maar is onrustig en warm.

U vermoedt dat het koorts heeft. Even deze thermometer bij het voorhoofdje houden en u weet precies de temperatuur. Zonder het kind wakker te maken! Praktische thermometer voor iedereen.

Van € 90,- voor € 59,95 Moeite met wakker worden? Deze wake-up light begint een half uur voor u eruit moet met een heel klein beetje licht. Dat wordt steeds sterker. Tien minuten van te voren hoort u vogels of muziek. Zo wordt u ontspannen wakker!

Nauwkeurige meting, zonder contact

Ontspannen ontwaken door

Meting op 5 cm afstand van voorhoofd

”zonsopgang”

Resultaat binnen een paar seconden

Groot display met dimfunctie

Zeer hygiënisch

Ingebouwde radio

Meet ook omgevingstemperatuur,

Acht natuurgeluiden in toenemende

oppervlakken en vloeistoffen

sterkte Aansluiting van MP3-spelers mogelijk

Bestelinformatie Deze actie loopt tot 31 dec. 2014 of zo lang de voorraad strekt.

Bij bestelling via internet vult u bij Referentie “RD” of “TD” in.

FHshop levert de door u bestelde artikelen. U betaalt € 4,95 verzendkosten per bestelling.

terdege

Zo kunt u bestellen 1. Via www.fhshop.nl. Vul bij referentie RD of TD in.

2. Per e-mail: info@fhshop.nl.

3. Per post, Abonneevoordeel, Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn 4. Telefonisch: 055 - 539 06 78

Profiteer nu extra van uw abonnement!

Kijk voor meer abonneevoordelen op Terdege.nl/abonneevoordeel

interview

*

Hoeders van de Wildenborch Als kind wilde Jennine Staring er niet aan herinnerd worden dat ze afstamt van de bekende dichter Antoni Christiaan Wynand Staring. Nu bewoont ze het monumentale buitenhuis waar hij eens zijn verzen schreef, en koestert ze zijn nagedachtenis. „Het was een man om van te houden, net als mijn vader.” tekst Huib de Vries foto’s Anton Dommerholt

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_036-039 36

3-1-2014 11:52:22

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_036-039 37

3-1-2014 11:52:39

Het goed van Staring De Wildenborch werd in de veertiende eeuw gebouwd als vesting. Vanaf de tweede helft van de zeventiende eeuw raakte de burcht in verval. Bij de verkoop in 1700 was alleen de poorttoren over. In 1780 kwam de Wildenborch in handen van kolonel en kapitein ter zee Damiaan Hugo Staring en diens echtgenote Sophia Wynanda Verhuell. De nieuwe eigenaar liet aan weerszijden van de oude toren een woonvleugel bouwen. In 1791 kreeg zijn enige zoon, mr. Antoni Christiaan Wynand Staring, het landgoed in beheer. Hij verwierf nationale bekendheid als romantisch dichter.

Na zijn overlijden in 1840 werd het goed onder de erven verdeeld, een proces dat zich daarna zou voortzetten. Nadat het landgoed zo’n tien jaar in vreemde handen was geweest, werd het huis met de resterende grond in 1931 teruggekocht door kunsthistoricus mr. Adolf Staring en zijn echtgenote Jacoba Henriëtte Magdalena de Mol van Otterloo. Het echtpaar liet de oostvleugel van het huis verlengen en in het park achter het huis stijltuinen aanleggen.

In 1971 namen ir. Damiaan Maurits Winand Staring en zijn echtgenote Elise Margaretha Valken het beheer over. Vijf jaar later werd de Wildenborch ondergebracht in een familiestichting, om verdere verbrokkeling door vererving te voorkomen.

Sinds 2002 zijn Jennine Staring en haar echtgenoot Evert-Kees van de Plassche verantwoordelijk voor het in stand houden van de Wildenborch.

Het bestuur van de stichting bestaat uit zeven regenten: vijf familieleden en twee externe deskundigen: restauratiearchitect ir. G. van Hoogevest en rentmeester ir. A. Schimmelpenninck van landgoed Twickel. Het onderhoud van de tien hectare grote tuin wordt verzorgd door Bart van der Schoot, oud-eigenaar van een hoveniersbedrijf, en zijn echtgenote Alma, van origine tuinarchitecte, die het oude koetshuis bewonen. Ze worden bijgestaan door tuinman Jesper en stagiairs van groene colleges. www.wildenborch.nl

I

n haar tienerjaren was Jennine van de Plassche-Staring (63) niet onverdeeld gelukkig met haar achternaam.

Destijds werd de dichter Staring nog behandeld in de lessen Nederlandse literatuur. „We hadden een leraar geschiedenis die steevast zijn gedichten begon op te zeggen als hij mij aan zag komen. Dat vind je als puber geen feest.”

Wel ging ze graag naar de Wildenborch, het landgoed in de Achterhoek dat haar beroemde voorvader tot bloei bracht. „In mijn jeugd woonden daar een oudoom en oudtante, bij wie we regelmatig logeerden.” Zelf groeide ze gedeeltelijk in het buitenland op. „Mijn vader werkte bij Shell en werd nogal eens uitgezonden. Toen hij Den Haag als vaste standplaats kreeg, zocht hij een woning in de buurt van Haarlem, de geboorteplaats van mijn moeder.”

In 1971 betrokken haar ouders de Wildenborch. „Oom en tante hadden geen kinderen. Mijn vader, hun lievelingsneef, was voorbestemd om hen op te volgen en de Wildenborch verder te dragen. Vanwege zijn tropenjaren kon hij vervroegd met pensioen. Hij ging zich volledig aan het beheer van deze buitenplaats wijden.

De Wildenborch werd daardoor mijn ouderlijk huis. We zijn van hieruit getrouwd.”

Overstag

Dat ze ooit zelf de bewoner en beheerder van het familiegoed zou worden, kwam geen moment in haar gedachten op. „Ik ben de jongste van de drie kinderen. Als de toekomst van de Wildenborch ter sprake kwam, dacht ik: Daar hoef ik niet over na te denken. Bovendien had Evert-Kees voor ons huwelijk duidelijk aangegeven dat hij er niets voor voelde. Hij zag het gezwoeg van mijn ouders aan.”

In 2002 ging Van de Plassche, voormalig manager van Wolters Kluwer en oud-directeur van uitgeverij Kwintessens, alsnog overstag. „De ouders van Jennine waren inmiddels dik in

de tachtig, dus er moest iets gebeuren. Mijn schoonzus is alleengaand, dan is zo’n huis niks. Mijn zwager stond op het punt om naar Spanje te emigreren. Wij zijn allebei natuurliefhebbers en doeners, dus het leek me bij nader inzien toch wel leuk.”

Er viel weer het nodige te renoveren en te restaureren. „Gelukkig had de familiestichting het geld daarvoor.”

Om niet alleen met de buitenplaats bezig te zijn, volgde hij een coachingsopleiding en stichtte in 2004 bureau Levenswys. „Ik coach jonge managers, voornamelijk uit de Randstad.”

Erudiet

Door het familiearchief dat ligt opgeslagen in de Wildenborch kreeg Jennine veel meer zicht op de historie van de Staringen en hun betekenis voor de Achterhoek. „Het waren stuk voor stuk boeiende figuren. Ik schaam me niet meer voor mijn achternaam, ik ben er zelfs een beetje trots op geworden. Het is boeiend om te bedenken dat A.C.W. hier zijn gedichten schreef.”

Uit de stukken komt de dichter naar voren als een erudiete, bewogen en humoristische persoonlijkheid. „Het was een man om van te houden, net als mijn vader. In zijn sociale opvattingen was hij zijn tijd ver vooruit.

Hij heeft een school gesticht voor de kinderen van zijn pachters, omdat hij vond dat die moesten leren lezen en schrijven. Toen hij op de Wildenborch kwam wonen, was het huis omringd door woeste gronden. Bij zijn dood liet hij een redelijk welvarend landgoed achter. Met al zijn vezels wist hij zich verbonden aan de Wildenborch. Dat is kenmerkend voor de Staringen. Mijn oudoom kreeg een prachtige baan aangeboden in het Mauritshuis, maar sloeg dat aanbod af. Omdat hij hier niet weg wilde.”

Inkomsten

Ook haar vader en moeder gaven aan graag op de Wildenborch te blijven wonen. „We hebben één

38 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_036-039 38

3-1-2014 11:52:51

vleugel helemaal gerenoveerd en geschikt gemaakt voor bejaarde bewoners. Mijn moeder is helaas in de renovatieperiode overleden, mijn vader heeft er nog bijna twee jaar gewoond.”

Om omwonenden en landgoedliefhebbers mee te laten genieten van de tuin, gingen de nieuwe bewoners opentuindagen houden. Inmiddels drie keer per jaar, tegen betaling. „Nu alle subsidies teruglopen en de stichting financieel een klap heeft gekregen door de kredietcrisis, moeten we proberen wat inkomsten te genereren. Zonder dat het hier een circus wordt.”

De Bronckhorster buitenplaatsen en landgoederen verenigden zich in een samenwerkingsverband, voor gemeenschappelijke belangenbehartiging. „Het is niet eenvoudig om dit soort bezittingen in stand te houden. We zijn er heel blij mee dat mijn vader en oudoom de Wildenborch hebben ondergebracht in een stichting. Daardoor hebben wij niet meer te maken met verervingsproblematiek. En met de stichtingsvorm houd je het beheer overzichtelijk. De landgoederen Medler en ’t Zelle hebben gekozen voor een BV. Dat lijkt me niet ideaal, want het aantal familieaandeelhouders blijft toenemen.”

De kinderen Van de Plassche draaien om beurten vijf jaar mee in het bestuur van de familiestichting.

Ook zij zijn besmet geraakt met het ‘Staringgevoel’. „Dan is het goed om ze tijdig medezeggenschap te geven en zaken over te dragen.” In de toekomst hoopt de vrouwe van de Vordense buitenplaats weer meer tijd te krijgen voor haar hobby: het schrijven van kinderboeken. „Daar ben ik aan begonnen door EvertKees. Ik vertelde graag verhalen aan de kinderen en schreef ook weleens wat op. ‘Waarom maak je niet eens een boek?’ zei hij op een dag. ‘Ik zie slechtere manuscripten.’ Zo is het begonnen. Wellicht schrijf ik ook nog eens een boek over de geheimenissen hier.”

„Ik schaam me niet meer voor mijn achternaam” terdege 15 januari 2014 39 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_036-039 39

3-1-2014 11:53:07

vorstelijk

Zeg nooit nooit!

Josine Droogendijk

Op het moment dat ik deze rubriek schrijf, is het 30 december en ligt Kerst 2013 alweer enkele dagen achter ons. Twee heerlijke dagen vol rust en bezinning zijn omgevlogen en 2014 laat niet lang meer op zich wachten.

Helaas betekent dat voor mij niet dat ik de komende dagen lekker vakantie kan gaan vieren, want ook het koninklijke nieuws gaat gewoon door. Terwijl mijn man fluitend de grote afwas van gisteren doet, probeer ik de kersttoespraak van de Koning

goed tot me door te laten dringen en maak ik voor de website van Vorsten een overzicht van de galajurken die Máxima in 2013 droeg. Hoewel ik hier normaal gesproken dol op ben, vind ik het vandaag moeilijk om me te concentreren en te genieten van mijn werkzaamheden. De voordelen van thuiswerken zijn groot, maar dan moet ik wel het rijk alleen hebben en ondertussen geen vragen hebben over de temperatuur van het afwaswater of de hoeveelheid zeep.

Gelukkig besef ik terdege dat de komende week geen groot artikel voor Vorsten meer op de planning staat en dat de werkzaamheden voor 2013 bijna zijn afgerond.

Wat 2014 mij zal gaan bieden op

koninklijk gebied is nog onbekend, maar ik kan u alvast verklappen dat mijn eerste boek over koningin Máxima over enkele weken in de boekhandel ligt. Wie had dat kunnen denken! Nog geen twee jaar geleden schreef ik als hobby artikelen over het Koninklijk Huis en binnenkort staat er niet alleen ‘journalist’ op mijn visitekaartje, maar ook ‘auteur’.

In 2013 heb ik dus een belangrijke les geleerd, die ik niet snel meer zal vergeten: zeg nooit nooit!

Mediaprijs Op 21 maart zal koningin Máxima in Baden-Baden een bijzondere Duitse mediaprijs in ontvangst nemen, die haar is toegewezen vanwege haar inspanningen als Speciale Pleitbezorger bij de Verenigde Naties. Het is niet de eerste prijs die Máxima krijgt vanwege haar professionele optredens. Zo kreeg zij in 2012 de Machiavelliprijs uitgereikt vanwege haar communicatieve vaardigheden, die ze volgens eigen zeggen niet alleen aan zichzelf te danken heeft. „Zonder mijn man en mijn schoonmoeder had ik de laatste tien jaar nooit kunnen doen wat ik heb gedaan.”

Naar Italië Na enkele weken rust en voorbereidingen staat op 23 januari het kennismakingsbezoek van koning Willem-Alexander en koningin Máxima aan Italië gepland. Tijdens het eendaagse bezoek zal het koningspaar een ontmoeting hebben met de Italiaanse president en de minister-president.

40 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-043 40

3-1-2014 11:55:10

Prins Claus Prijs voor dichter Negm Winnaar van de Prins Claus Prijs was deze keer de Egyptische dichter Ahmed Fouad Negm, die echter enkele dagen voor de uitreiking overleed.

Foto’s ANP

D

e prins verwees in zijn toespraak naar de afwezigheid van zowel de dichter als zijn broer prins Friso. De uitrei-

king van de Prins Claus Prijs is een jaarlijks terugkerend agendapunt voor de Nederlandse koninklijke familie.

terdege 15 januari 2014 41 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-043 41

3-1-2014 11:55:25

vorstelijk

Koning houdt eerste kersttoespraak Op Eerste Kerstdag werd de eerste kersttoespraak van koning Willem-Alexander uitgezonden. In zijn boodschap benadrukte de Koning het belang van saamhorigheid en verwees hij op subtiele wijze naar de kern van Kerst: „Met het Kind in de kribbe herleeft de hoop op een nieuw begin.”

Foto ANP

42 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-043 42

3-1-2014 11:55:37

Boek over autisme voor Koningin In Leiden kreeg koningin Máxima op 3 december een boek overhandigd over autisme.

Na afloop van de overhandiging ging de Koningin in gesprek met enkele ouders van kinderen met autisme, die elkaar regelmatig opzoeken om ervaringen uit te wisselen.

Foto’s ANP

terdege 15 januari 2014 43 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_040-043 43

3-1-2014 11:55:52

jongeren

Jong en ambachtelijk deel 5

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_044-047 44

3-1-2014 11:57:16

Verliefd op de naaimachine Voor het zomerseizoen is zijn locatie aan de Amsterdamse grachten ideaal. Zeilmaker Robin van Leeuwen (27): „Moet je je voorstellen dat er een drukknoopje van je zeil kapot is. Dan zeg je tegen je vrouw: ‘Ik ga even naar de zeilmaker.’ Ze zal vragen of je met de auto gaat. ‘Nee, ik vaar wel even langs’, zeg je dan.” tekst Machteld Brouwer foto’s Ronald Bakker

Z

eilmakerij Van Leeuwen is een nautisch bedrijf. „We doen veel op boten en woonboten. Daar maken we bijvoorbeeld winterkleden voor. Pas zelfs een met een lengte van 16 meter.”

Maar als zeilmaker moet Robin het toch vooral van het zomerseizoen hebben.

In de winter pakt hij daarom ook andere klusjes aan. Bij de deur van zijn pand, langs een van de Amsterdamse grachten, staat bijvoorbeeld een grote stapel fietstassen, die hij aan de man probeert te brengen. „Echt handgemaakt. Door ons dus, niet in China.”

Tot begin vorig jaar was Robin vooral werkzaam als servicemonteur. Dat sloot prima aan bij de opleiding in de elektrotechniek, die

hij volgde. Een jaar of acht geleden was hij een tijdje werkloos, en ging hij aan de slag bij een zeilmakerij, die juist een nieuwe eigenaar had.

Anderhalf jaar duurde die periode.

„Drukknoopjes repareer ik gerust gratis, dat is service” terdege 15 januari 2014 45 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_044-047 45

3-1-2014 11:57:29

„In die tijd ben ik verliefd geworden op de naaimachine. Anders kan ik het niet zeggen.”

Alles tegelijk

Terwijl Robin zijn oude werk al lang en breed weer opgepakt heeft, wordt hij in januari 2013 opgebeld door de eigenaar van de zeilmakerij, met de mededeling dat hij ermee gaat stoppen en de vraag of hij de boel wil overnemen. Robin overlegt met zijn broer Bastiaan (25). „Hij was zijn baan net kwijt. Door epilepsie kon hij zijn werk als loodgieter niet meer doen. Dit was een geweldige kans.” De broers nemen een lening bij hun oma en gaan aan de slag.

„Om hiermee te kunnen beginnen, heb ik mijn salaris en leaseauto ingeleverd”

Al snel loopt Robin ertegenaan dat het niet zo vlot loopt als hij zich had voorgesteld. „Alles moest tegelijk.

Het kantoor moest leeggemaakt worden, ik moest langs de KvK, er moest een administratie opgebouwd worden. En er was geen inwerktijd, omdat de communicatie met de vorige eigenaar heel anders verliep dan wij gedacht hadden. We moesten alles zelf uitzoeken: Waar kopen we de ringen op, waar halen we de ritsen? Met welke leveranciers en vertegenwoordigers leggen we contact?”

Erg mooi in zijn werk vindt Robin het één-op-één-contact met zijn klanten. „In mijn vorige baan was ik altijd een schakel in een groter proces, nu handel ik opdrachten van het begin tot het eind zelf af. Het sociale aspect dat daarmee te maken heeft, interesseert mij enorm.”

Terwijl zijn broer een groot gedeelte van de tijd achter de naaimachine zit - „Bastiaan had geen ervaring, maar leert snel” - gaat Robin op pad om nieuwe klanten te trekken. „Ik loop ’s zomers langs de grachten, maak

met iedereen een praatje en maak mensen enthousiast om naar ons toe te komen. Het is heel belangrijk om zoveel mogelijk mensen te laten weten dat wij het hebben overgenomen. Van iemand uit de watersportwinkel hoorde ik dat ze nooit meer mensen naar ons door durfden te sturen, omdat ze dachten dat de vorige eigenaar er nog zat. Zulke dingen wil ik echt veranderen.”

Last van valse bescheidenheid heeft Robin niet. „Ik ben een echte verkoper. Ik wil groeien. Ik geloof in het bedrijf. Het bestaat al vanaf 1934 en misschien nog wel langer. Hoe vet zou het zijn als het over 100 jaar nog goed loopt! Ik ben er voor het echte werk. Drukknoopjes repareer ik gerust gratis, dat is service. Maar wat ik wil, is dat klanten terugkomen.”

Bergruimte

Volgens Robin zijn de plannen realistisch en de mogelijkheden om te groeien enorm. „Zie je dat gat daar onder die tafel? Dat is dus een doorgang naar de kelder. Die ligt nog vol met oude troep, maar als we het daar leegmaken, kunnen we bergruimte aanbieden voor winterkappen. Dat bedenk ik zomaar even, maar dat zijn dus de dingen die je wel kunt doen.”

Aan de andere kant weet hij dat het ook anders kan gaan dan hij hoopt. „Dan nog krijg ik er geen spijt van dat ik hieraan begonnen ben, omdat ik er nu al enorm veel van geleerd heb. Maar om hiermee te kunnen beginnen, heb ik mijn salaris en leaseauto ingeleverd. Dan is het toch niet gek dat ik er helemaal voor ga? Als je dat niet doet, kun je er beter direct mee stoppen.”

46 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_044-047 46

3-1-2014 11:57:43

jongeren ❘ jouw vragen

„Gods toorn op mij” „Buiten Christus rust Gods toorn op mij, ik kan voor Hem niet bestaan. Daarom kan ik niet buiten Hem om bidden. Maar hoe kan ik bidden, terwijl ik niet in Hem ben?”

Ds. B.L.P. Tramper, Driezum

J

e eindigt je e-mail, beste vriendin, met een hartenkreet: „Ik ben zo huichelachtig. Zo kan het niet langer. Hoe moet het nu?”

Het liefst zou ik de vraag weer bij je terugleggen: Wat zou je tegen jezelf zeggen? Wat heb je, denk je, nodig?

Misschien zou je antwoord zijn: Ik heb één ding nodig, één Iemand, Christus. Zou je dat zeggen? Ik zou het van harte met je eens zijn. Want het is zoals je schrijft: Buiten Christus rust Gods toorn op je.

Aangrijpende realiteit! God toornt op ons als wij zonder Christus leven, zonder Hem doorgaan in de zonde, terwijl we ons op geen enkele manier bekommeren om de eer van God, maar slechts één doel hebben: onze eigen genoegens.

God wil niet dat wij het hoogste geluk zoeken in onszelf, maar in Hem. Als we wel Zijn gaven willen maar niet Hemzelf als Gever, doen we Hem echt oneer aan, kwetsen we Hem en verwekken we Hem tot toorn. Is het niet terecht?

Gods toorn is als een heilige vuurzee (Hebr. 12:29). Zou die ook maar enigszins tegen ons ontvlammen, wie kan dan bestaan? Wij zijn, zegt de Heere Zelf, als een verdroogde stoppel, als een stukje korenhalm dat boven het veld uitsteekt na de oogst (Jes. 1:31).

Ervaar je iets van Gods toorn over

je leven? Zijn ongenoegen over je zonden? Besef je dat je God niet mee hebt, maar tegen? Dat is ook echt zo. Wij kunnen Gods gunst niet gewaarworden zolang wij zondig zijn. Dan kunnen wij de zoetheid van Zijn liefde niet proeven. Dan ervaren wij onvrede en is ons geweten onrustig en vervuld met vrees.

Toch houdt God Zijn toorn nog in: Je leeft nog, je bent er nog. Dat heb je niet verdiend. „Het zijn de goedertierenheden des HEEREN, dat wij niet vernield zijn.” (Klaag. 3:22).

God geeft je en laat je het leven.

Waarom zou Hij dat doen?

God wil dat je weet wie je bent (bid-

Heb je Christus, dan heb je genoeg, voor eeuwig deloos, ongelovig) en wat je hebt verdiend. Maar ook dat je weet Wie Hij is voor zondaren als jij. Hij wil je bekendmaken, door Zijn Woord, wat Hij heeft gedaan. Hij laat je, heel persoonlijk, verkondigen dat Hij Zijn toorn, die in Zijn hart door jou is opgewekt, heeft uitgestort op Hem, Die God is en tegelijk mens, op Zijn eigen Zoon, Christus Jezus.

Christus Jezus heeft lichaam en ziel aangenomen met dit hoge doel:

Zichzelf door Gods vuurgloed te laten verteren. Kun je dit ooit bevatten dat Hij dat wilde doen?

Omdat Christus dit heeft gedaan, is de toorn van God geblust. Geheel en al. Christus roept aan het kruis van Golgotha uit: „Het is volbracht, de prijs is betaald.” God de Vader stemt er zonder meer mee in. Op de dag van Christus’ opstanding verklaart Hij: „Amen, ja amen. Ik ben volkomen tevreden met het offer van Mijn lieve Zoon. Mijn toorn over de zonde is gestild. Die heb Ik op Hem laten uitwoeden.”

Waarom ben je nog in leven? God wil dat dit je wordt bekendgemaakt, opdat je zou rusten waar Hij rust: in het offer van Christus. Hij laat het je horen, opdat je tevreden zou zijn met dat waarmee Hij tevreden is: het volbrachte werk van Christus Jezus.

Wij hoeven God er niet toe te bewegen naar ons om te zien. Niet met ons bidden, niet met onze oprechtheid. God Zelf is één en al bewogenheid. Hij komt met Zijn Christus tot verloren zondaren. Meer ben je niet en word je niet. Meer hoef je niet te zijn. Aan verloren zondaren als jij biedt God Christus aan. Hij bidt hen, ook jou, oprecht en gemeend: „Ben je gewillig Mijn Zoon te ontvangen? Heb je genoeg aan Hem?” Ontvang je Christus, dan héb je Hem. Heb je Hem, dan heb je genoeg. Voor eeuwig.

Reacties en vragen zijn welkom via jouwvragen@terdege.nl

terdege 15 januari 2014 47 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_044-047 47

3-1-2014 11:58:04

puzzelen

Spelregels van het laddersysteem <!puzzel!>* Diny va

n Leeuw en

1. Elke goede oplossing levert punten op.

Hebt u vragen over puzzelaantal e.d., stuur dan een aan uzelf geadresseerde, gefrankeerde retourenvelop mee.

2. De inzendingen moeten drie weken na verschijnen van de puzzel(s) in ons bezit

jenneke v.d .jagt

C-8 Groeipuzzel 2pt

1

Gebruik voor kolom 2 dezelfde letters als voor kolom 1, plus een willekeurige letter. Voor kolom 3 dezelfde letters als voor kolom 2, plus één letter.

2 3 4

1. bestemming - glans - expresgoed, 2. delfstof - inhoudsmaat - lijn, 3. hals - ondeskundigen - ieder, 4. boomwagen - flink - oudste, 5. plaats in Noord-Brabant - senioren - bossen, 6. honingbij - rentmeester - keizerrijk, 7. rustig - loodrecht - plant, 8. deel van de dag - wanden - plaats in Groningen, 9. soort stof - junior - oude Europeaan, 10. rit - rivier in Zuid-Holland - bloem, 11. overeenkomst - meisjesnaam - droom, 12. droogvloer - hoofddeksel - vogel, 13. rivier in Rusland - vullen - gemis, 14. havenplaats in Zweden - culturele gebouwen - plaats bij Jeruzalem, 15. plaats in Normandië - hard rijden - drank, 16. ree - eerlijk - overvaart, 17. heuvel - bende - uitvoer.

Inzenden: De twee gezegden die verticaal ontstaan op de beginletters van het eerste en derde woord.

5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

E-8 Trapje 1pt Vul horizontaal en verticaal dezelfde woorden in.

1

2

3

15

4

2

16

3

17

4

1. godsdienstig gebouw, 2. nors, 3. slik, 5. bondgenootschap, 6. vlijt, 7. bars.

5

6

7

5 6

Inzenden: Het woord dat ontstaat op 4 (nog 1 letter toevoegen).

1

2

3

4 5

7

16

15

17 18

D-8 Slangdoorloper 2pt

14

27

28

25

De laatste letter van een woord is de eerste van het volgende.

1. familielid, 2. cowboyfeest, 3. keus, 4. strandmeer, 5. ambachtsvereniging, 6. eerstvolgende (afk), 7. beeldapparaat, 8. verhoging, 9. autostalling, 10. dag, 11. heette later Bethel, 12. dier, 13. ui, 14.vereist, 15. niet jood, 16. koffie, 17. stadsplein, 18. vogel, 19. biet, 20. mode, 21. grenswacht, 22. tijdsduur, 23. woestijndal, 24. rivier in Oostenrijk, 25. amper, 26. drank, 27. radiogolf, 28. pook, 29. vulkaansteen, 30. slotwoord, 31. boos, 32. zeker.

26

19 32

6 7

24 13

31

30

29 20

23

12

11

22

21

10

8

9

Inzenden: Het gezegde dat ontstaat op de cijfers 1 t/m 32.

48 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_048-049 48

3-1-2014 12:01:20

zijn. U kunt dus twee afleveringen tegelijk inzenden.

3. Eén inzending per abonnementadres.

4. Wie in totaal 200 punten heeft, ontvangt een prijs. Overgebleven punten (staan vermeld achter de naam van de winnaar)

gaan mee naar de volgende ronde.

5. Stuur oplossingen op één briefkaart (gebruik alleen een envelop als u een antwoordenvelop meestuurt) naar: mw. J. van der Jagt, Molenpolderweg 19, 4401 NP Yerseke of naar puzzelbox@kliksafe.nl.

Puzzeloplossingen

A-8 Bijbelse puzzel 2pt

© Puzzel: Diny van Leeuwen

Zoek de teksten op in: Gen. 8:22; Job 37:9; Ps. 147:7; Spr. 25:20; Jer.18:14; Nahum 3:17; Joh. 18:8; Hand. 28:2 en 2 Kor. 11:27. Vul de ontbrekende woorden in. De eerste letters van deze woorden vormen een woord uit Psalm 68.

1. Hij werpt Zijn ijs heen als …

2. in vasten menigmaal in koude en …

3. omdat het koud was … warmden zich 4. regen die overkwam … om de koude 5. … de binnenkamer komt de wervelwind 6. vreemde koude vlietende … verlaten 7. koude en hitte en zomer en …

8. legeren … de koude der dagen 9. een kleed aflegt … dage der koude

2

*

5 9

8

13

3 6

7

*

10

12

14

15 17

18 22

19 23

*

4

*

11

16

*

27 30

A-5: De waarheid van het Evangelie, Galaten 2:5 (en/of 14). B-5: Kerstfeest. C-5: Horizontaal: 1. laks, 4. gros, 8. eega, 10. ader, 12.

USA., 13. ork, 15. emu, 16. ovt., 17. vlaag, 19. ict., 21. de, 22. almanak, 24. ho, 25. elite, 27. veter, 29. boks, 31. Seth, 32. zin, 33. iel, 34. tak, 36. zaak, 38. apin, 41. etaan, 44. onsje, 46. nu, 47. lijmtang, 50. al, 51. urn, 53. Soest, 54. spa, 55. box, 57. Leo, 58. vlo, 59. Otto, 61. Iran, 62. acht, 63. knijp. Verticaal: 1. lest, 2. aga, 3. ka, 5. ra, 6. ode, 7. semi, 8. euvel, 9. traan, 11. ruche, 13. olm, 14. kan, 16. Oder, 17. vlek, 18. gave, 20. torn, 22. atonaal, 23. ketting, 26. Ibiza, 28. thans, 30. sik, 31. sla, 35. menu, 37. anijs, 39. pont, 40. sela, 42. turbo, 43. steeg, 45. japon, 48. mol, 49. aso, 52. nota, 54. slap, 56. xtc., 58. vrij, 60. oh, 61. in. Gloria in exelsis Deo. D-5: 1. zerk, 2. kassa, 3. avenue, 4. elan, 5. nummer, 6. rang, 7. gems, 8. sneu, 9. unit, 10. tosti, 11. illegaal, 12. loot, 13. taai, 14. ipv., 15. valide, 16. ergo, 17. opbod, 18. drukte, 19. editie, 20. ettter, 21. raar, 22. roerei, 23. ironie, 24. examen, 25. negeren, 26. nietig, 27. gebod. Zanguitvoering, kerstliederen. E-5: 1. straf, 2. taugé, 3. rupee, 4. agens, 6. zager, 7. agave, 8. neven, 9. grens. Feestzang. A-6: Onze Immanuel, NGB-artikel 18, God met ons. B-6: Oud uit, nieuw in. C-6: Horizontaal: 1. nederig-gazelleelpen, 2. eest-tand-devoot-taal-lev, 3. ido-oratie-eer-ramsj-judo, 4. toendra-auditie-erato, 5. Riga-aandeel-leeman-nar, 6. etiek-Kozakknuit-taart, 7. enfin-neb-boerderij-ijl-luw, 8. voluit-trede-earl-lijm-mee. Verticaal: gereeddrogist-tin-nood, 2. oester-rendabel-lid-dun, 3. dienst-tiran-Noor-rente, 4. samen-negussesam-mof-fez, 5. zero-oord-dille-enerlei, 6. elite-empire-enige-ecru, 7. glaasje-errata-azijn -nijd, 8. Een-Neede-Etna-atrium-mee. Gods zegen voor tweeduizendveertien. D-6: 1.

Dordrecht, 2. Jaarsveld, 3. Oldebroek, 4.

Ulvenhout, 5. Apeldoorn, 6. Amsterdam, 7.

Rotterdam. Oudjaar. E-6: De tijd gaat snel gebruikt haar wel. F-6: a. nieuw; b. jaar; c. toe; d. spraak. Nieuwjaarstoespraak.

Inzenden: Het gevonden woord en de vindplaats.

1

Vermeld de puzzelnummers en uw adres.

6 Zendt u voor het eerst in, zet dan ‘nieuw’ op uw briefkaart.

7. Prijswinnaars verliezen hun punten als ze een jaar niet hebben ingezonden.

Ze beginnen dan weer met nul punten.

* 20

24 28

21 25

26

29 31

B-8 Lettergreepkruiswoord 2pt Horizontaal: 1. bevroren ijs, 3. meetlat, 5. peinzen, 7. uitblinken, 8. vrucht, 10. soort confectie, 12 donor, 13. uitbouw, 15. ongelegen ogenblik, 16. buitengewoon, 17. oproer, 18. kleur, 20. beroep, 22. sieraad, 23. land in Azië, 25. wijze van betaling, 27. borrel, 28. oude Europeaan, 30. contrast, 31. bankterm.

Verticaal: 1. beroep, 2. erkennen, 3. evenaar, 4. vogel, 6. teken, 7. rechtzaak, 9. knul, 11. klok, 12. waterstand, 14. kort overzicht, 15. wankel, 18. kinderopvang, 19. plantenwereld, 21. betaalde uitleen, 22. tweedehands goed, 23. godsdienst, 24. visgerei, 26. bewijs, 27. mening, 29. deel van de week.

Inzenden: Het gezegde dat gemaakt kan worden van de hokjes met een sterretje.

terdege 15 januari 2014 49 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_048-049 49

3-1-2014 12:01:30

Een nieuwe parketvloer?

Uw huidige vloer renoveren?

Van de Steeg Parket Uttilochweg 21 Uddel T (06) 51 212 416 www.vandesteegparket.nl

P roefabonnement:

95 , 4 3 maanden voor 1

Bel 055 - 539 03 00, mail naar adm@terdege.nl of ga naar www.terdege.nl

terdege

Voor elk moment in je leven

50 terdege â&#x2014;? 15 januari 2 014

ingezonden

moerstaal

Broodbuik De bespreking van het boek ‘Broodbuik’ van William Davis in Terdege van 20 november trok mijn aandacht.

Dit boek bevat adviezen die zeer omstreden en niet wetenschappelijk onderbouwd zijn. Sterker nog: de wetenschap, het Voedingscentrum en de Gezondheidsraad noemen brood een belangrijke basisvoeding uit de ‘schijf van vijf’. Zie bijvoorbeeld www.brood.net/gezondheid (Voorlichtingsbureau Brood).

Ook vanuit christelijk perspectief kunnen we niet om brood heen. De Heere Jezus heeft ons bevolen te bidden om ons dagelijks brood. Hij heeft het brood gezegend, gebroken en gedeeld. God heeft het volk Israël in de woestijn met manna (dagelijks brood) gevoed.

In het afgelopen jaar is de markt voor brood en bakkerswaren gekrompen met 2,3% (NRC, nov ‘13). Deze krimp wordt vooral toegeschreven aan eenzijdige voedingsboeken die mensen aanzetten tot diëten, maar meestal even snel weer verdwijnen. Denk aan Montignac en Sonja Bakker.

Wellicht kan hier eens dieper op ingegaan worden, bijvoorbeeld door christelijke bakkerondernemers en het Voorlichtingsbureau Brood.

Evert Bos, Apeldoorn (werkzaam in de bakkerijbranche)

Terdegekalender Bij Terdege van 11 december ontving u de Terdegekalender voor 2014, met foto’s van lezers. Ook voor de beoogde kalender van 2015 kunt u foto’s inzenden. Dit zijn de voorwaarden: • Het moeten in Nederland of in het buitenland gemaakte natuur- of tuinfoto’s zijn, die goed laten zien om welk seizoen het gaat.

• Alleen digitale foto’s zijn welkom, met een hoge resolutie (minstens 1Mb).

• Vermeld naam, adres en telefoonnummer bij uw inzending, evenals wat op de foto te zien is en de maand waarin de foto gemaakt werd.

• U mag maximaal drie liggende foto’s inzenden.

Staande foto’s kunnen we niet gebruiken.

• Wordt uw foto gekozen, dan mag u ter waarde van € 50,00 boeken kiezen van Uitgeverij De Banier.

• U kunt uw foto(’s) vanaf nu tot 1 juni 2014 mailen naar redactie@terdege.nl.

Diverse lezers vroegen ons waarom de verjaardag van Prins Friso nog vermeld staat op de kalender voor 2014.

Onze kalender wordt altijd gedrukt in de zomer, omdat de drukpers dan niet continu bezet is en het druktarief iets lager ligt. Keerzijde hiervan is dat er later in het jaar geen wijzigingen meer doorgevoerd kunnen worden.

Jan van Klinken freelance journalist

Valom

U heeft nog wat reacties van lezers tegoed.

‘Speelterrein voor twee tot zes jarigen’, zag een lezer op een bordje staan. Erg druk zal het daar niet worden. Er mogen maar zes mensen in en die moeten dan ook nog eens jarig zijn.

Wel staat het terrein open voor alle leeftijden.

Eens per jaar mag je je daar uitleven. Bedoeld is uiteraard: ‘voor twee- tot zesjarigen’.

Zelfs de volgorde van woorden doet ertoe. Iemand trof in een reclamefolder de aanprijzing van ‘shirts voor dames met open rug’ aan.

Kledingstukken dus voor mensen met een medische aandoening. Er had natuurlijk moeten staan: shirts met open rug voor dames. Of nog beter: damesshirts met open rug.

Achternamen willen ook nogal eens tot misverstanden leiden. Iemand hoorde hoe twee mannen zich aan elkaar voorstelden: „Valom”, waarop de andere reageerde: „Van ‘t Zelfde.”

Terug naar de krantenkoppen van twee afleveringen geleden. De eindredacteur van dit blad reageerde dat hij zich recent moest buigen over een bericht met als kop ‘Dikke kinderen krijgen heel wat voor hun kiezen’.

‘Speelterrein voor twee tot zes jarigen’ Kan voor de desbetreffende kinderen beetje pijnlijke humor zijn, vond hij. Kinderen kunnen er vaak zelf immers niets aan doen dat ze overgewicht hebben. Daarom maakte hij ervan: ‘Dikke kinderen hebben het zwaar te verduren’. Maar ja, die is ook nogal dubbel.

Weet je wat, dacht hij, ik zet er wel boven: ‘Dikke kinderen hebben heel wat te verstouwen’. Nee, dat kon toch ook niet. Toen werd het: ‘Dikke kinderen krijgen heel wat over zich heen’. Daar kan niemand over vallen. moerstaal@terdege.nl

terdege 15 januari 2014 51 ●

terdege â&#x2014;? 15 januari 2014

interview

De plicht aan boord van de vloot Visser D. Pronk (91) zag Scheveningen drastisch veranderen. „Vooral de oorlog heeft ons dorp geen goed gedaan. Na de bevrijding leek het wel alsof er een andere geest in de mensen gevaren was. Men had aan het moderne leven geroken. De plicht doen aan boord was er vaak niet meer bij.” tekst L. Vogelaar foto’s Anton Dommerholt

terdege 15 januari 2014 53 ●

N

iet dat het vissersvolk niet plichtsgetrouw was. „De plicht doen” was echter de uitdrukking voor de godsdienstoefeningen aan boord, en die raakten in de knel. Voor de oorlog waren ze gemeengoed op de Scheveningse vloot. Op zaterdagavond las de schipper voor uit de Bijbel; ’s zondags las hij twee preken.

Ook ‘De Godvreezende Zeeman, ofte de Nieuwe Christelyke Zeevaart’ werd ter hand genomen. N.S. van Leeuwaarden behandelt daarin 26 Bijbelgedeelten. Daarnaast zijn gebeden en gezangen opgenomen.

Pronk haalt zijn exemplaar uit 1859 tevoorschijn. Zijn vader en zijn grootvader gebruikten het boek ook al. „Vader las uit de Bijbel en dan las hij uit dit boek een gebed voor. Zo werd de plicht gedaan. De scheepjes waren klein en warm, dus bij goed weer zaten we op het dek. Als we een Psalm zongen, klonk dat over de haven. Soms hoorde je op een ander schip ook zingen. Als we de Psalm herkenden, vielen we bij het tweede vers in.

Niet iedereen had vrijmoedigheid om de plicht te doen. Een jonge schipper liet het soms aan een oude matroos over. Ik ben jaren stuurman geweest en het is wel gebeurd dat de schipper het boek naar me toeschoof.”

Kerks dorp

Pronk woont in het Statenkwartier, een wijk die tegen Scheveningen aangebouwd werd voor reders en andere welgestelden. Het dorp zelf lag meer rond de haven. „Scheveningen was dorps. Er was sociaal toezicht, en bijna iedereen ging naar de kerk. Je was hervormd of gereformeerd en in principe trouwde je met iemand van je eigen kerk. ’s Zondags liep een stroom kerkgangers de Westduinweg af, waarna de groep zich splitste richting de verschillende kerken. Ons gezin splitste zich daar ook: vader ging naar de Gereformeerde Gemeente, moeder naar de Hervormde Kerk. Mijn zus, tien jaar ouder dan ik, en ik zijn hervormd gedoopt. Toen ik verkering had, zat mijn meisje verbaasd te luisteren toen mijn ouders aan elkaar vroegen waarover de preek was gegaan, zonder dat het verschil in kerk ooit tot enige frictie leidde. Later is mijn vader alsnog hervormd geworden.”

Dirk Pronk ging al jong naar zee. „Moeder had liever dat ik dominee werd, maar een Scheveningse jongen wilde varen. Dat zit in je bloed.

Als ik weg geweest ben en hier terugkom, wil 54 terdege ● 15 januari 2014

Willems landing Op 30 november werd op het Scheveningse strand de landing van de latere koning Willem I uit 1813 nagespeeld. „Mijn dochter en schoonzoon gaven zich op om mee te doen”, vertelt oudvisser Pronk. „Ik heb tegen mijn schoonzoon gezegd dat hij het pak wel mocht gebruiken dat ik 25 jaar geleden aan had, toen de landing ook werd nagebootst. Ik behoorde toen tot het Oranjegezinde vissersvolk. ‘Weg met de Fransen!’ schreeuwden we. Anderen speelden dat ze Frans soldaat waren. Sommigen gingen zo in hun rol op, dat ze er met hun houten sabel werkelijk op lossloegen.

Dat was natuurlijk niet de bedoeling.”

ik eerst even de zee zien.”

Zijn vader was schipper. „De hoogste rang. Ik begon als dertienjarige jongen in de laagste rang: afhouder. Dat betekende dat je moest zorgen dat het touw dat aan het net zat niet wegglipte.”

De schepen waren weken van huis. „We visten tot in Het Kanaal toe. ’s Zaterdags zochten we een haven op. Sommige havens meed je maar liever, vanwege het uitgaansleven daar.”

Torpedo in de netten

Toen het leger in 1939 werd gemobiliseerd, bleef de vissersvloot in de haven. Het was te gevaarlijk om buitengaats te zijn. „In 1940 kocht ik samen met mijn zwager een Urker bottertje. Daar zijn we de oorlog mee doorgekomen, maar we mochten van de Duitsers geen verre tochten meer maken. ’s Morgens om acht uur voer je uit, ’s avonds moest je voor zeven uur binnen zijn. Elke dag voeren twee patrouilleboten met de vloot mee. We mochten niet verder dan drie zeemijlen uit de kust. Als het mistig was, gingen we stilletjes weleens wat verder weg.”

Het werk was niet ongevaarlijk. „We hebben twee keer een mijn in ons net gehad en één keer een torpedo. Gelukkig zijn ze niet ontploft. Als je net zwaar was terwijl je het omhooghaalde, hield je je hart al vast.”

Dankzij het werk op zee hoefden de Scheveningers niet als dwangarbeider naar Duitsland. „We hadden een Ausweis omdat we voor de voedselvoorziening werkten. Er zijn in Scheveningen ook nooit razzia’s bij de kerken geweest, zoals in andere plaatsen. Na Dolle Dinsdag mochten we niet meer varen, dus de laatste oorlogswinter zaten we aan wal. Dan was er doordeweeks ook weleens een razzia.

Ik verstopte me dan in ons scheepje; daar keken ze nooit.”

Andere geest

Pronk ziet de oorlog als keerpunt in de geschiedenis van zijn geboorteplaats. Omdat de Duitsers een geallieerde invasie vreesden, legden ze een linie aan langs de kust. In meerdere kustplaatsen werd daarvoor een strook bebouwing afgebroken. Andere wijken bleven overeind, maar werden verboden terrein: spergebied. „Veel straten werden opgebroken: de Duitsers gebruikten de stenen voor hun verdedigingswerken.”

De bevolking werd geëvacueerd. „Ons huis is blijven staan, maar we moesten wel weg. We

vonden onderdak in het Zuiderpark in Den Haag, een luxe buurt. Anderen gingen veel verder. Degenen die naar een plaats als Rijssen gingen, kwamen in een christelijk dorp terecht. Maar er waren er ook die met een niet-kerkelijke omgeving kennismaakten. Dat had zijn weerslag op de mensen. Na de oorlog leek het wel alsof er een heel andere geest gekomen was.

Niet dat het voor de oorlog allemaal rooskleurig was. Tussen Sinterklaas en Kerst voeren we niet; dan werd het schip grondig schoongemaakt.

Vader nam de Psalmboeken dan maar mee naar huis: de bemanningsleden lieten ze liggen. Dus de vervlakking begon toen al. Na de oorlog werd echter op veel schepen de plicht niet meer gedaan.

Ook de klederdracht was opeens grotendeels verdwenen. Mijn meisje had die overigens nooit gedragen.

Toen ik verkering kreeg, vroeg vader: ‘Heeft ze poppetjesdracht of gewone dracht?’ En gewone dracht was klederdracht. ‘Poppetjesdracht’, zei ik. Dan ben je duur uit, vond vader. Klederdracht was niet modegevoelig en ging vaak vele jaren mee.”

Ook het dialect ging teloor. „’k Ben dertien jaar suppoost van het Schevenings Museum geweest. Als suppoosten onder elkaar spraken we altijd Schevenings.”

Postbeambte

Na de oorlog monsterde Pronk aan op een haringlogger. De sfeer

beviel hem echter steeds minder. „Er was veel ellebogenwerk en er werd soms veel gedronken. Het werk was zwaar; soms ging je meer dan 50 uur door zonder te rusten.

Daarnaast speelde mee dat ik een opgroeiend gezin had. Zelfs met Kerst was ik vaak niet thuis. Toen ik 39 was, heb ik dan ook een baan aan wal gezocht. Dat was wel een grote overgang.

Tot mijn 63e werkte ik bij de PTT in het magazijn. Na twee weken had ik al ruzie: de chef stond me op de vingers te kijken, en dat terwijl ik als stuurman jarenlang leiding had gegeven. ‘Weg jij!’ zei ik. Dat werd gelijk gerapporteerd. Even later ging de telefoon: ‘Meneer Pronk, bovenkomen!’ Ik heb gezegd hoe ik erover dacht. Daarna heb ik nooit meer last van hem gehad. Later kreeg ik er opeens een paar rangen bij en stond ik boven hem.”

Ambtsdrager

Op een avond ging de bel. „Mijn vrouw zei dat er een ouderling en een diaken voor de deur stonden.

‘Die komen voor mij’, zei ik. ‘Nu kan ik er niet onderuit.’ Ik had al twee keer geweigerd diaken te worden: ‘Dat kan ik niet.’ Die keer heb ik het aangenomen. Na twaalf jaar werd ik ouderling. ’k Heb 35 jaar in de kerkenraad gezeten. Het ene jaar dat ik ertussenuit moest, was ik bezoekbroeder. Ik kreeg alle jonge ouderlingen in de opleiding. Maar ik heb weleens tegen mijn moeder gezegd: ‘Na al die

jaren sta ik nog te beven op mijn benen als ik op bezoek moet.’ ‘Dat moet je juist hebben’, vond moeder.

De ouderling die met me meeging, schoot snel vol. ‘Als je het te zwaar vindt, ga je maar niet meer mee’, zei ik. De dominee vond het echter niet goed dat ik alleen ging. ‘Ik ga niet alleen; God gaat mee’, antwoordde ik.

Het was weleens moeilijk. Ze waren hier meest confessioneel. Toen ik op de lijst voor ouderling stond, werd er actie gevoerd: ‘Niet op Pronk stemmen. Die is van de Gereformeerde Bond.’ Dat dachten ze omdat ik soms een dienst in de evangelisatie bijwoonde. Tijdens een kerkenraadsvergadering werd gezegd dat de meeste broeders lid van de Confessionele Vereniging waren geworden; dat moest ik ook maar doen. ‘Ik bind me nergens aan’, zei ik.

‘Ik ben geen lid van de Gereformeerde Bond of van de Confessionele Vereniging; ik hoop dat ik lid ben van Gods Kerk’.”

Bij de PTT ging Pronk eerder met pensioen dan hij van plan was. „Mijn moeder van 98 werd van de ene op de andere dag dement. ’s Nachts moest ik bij haar waken, overdag mijn werk doen. Dat was niet vol te houden.

Toen ben ik in de vut gegaan. Moeder is nog in hetzelfde jaar overleden. ‘Zie je dat?’ zei ze op

„Draagt ze soms poppetjesdracht?

Dan ben je duur uit” een dag, toen ze omhoog keek. ‘Kijk eens hoe mooi. Zie je dat niet?’ Een dag later is ze overleden. In het geestelijk leven had ze het vaak moeilijk gehad, maar ze heeft ook dikwijls getuigenis mogen geven.”

Met lede ogen zag de vroegere visser de teruggang van het kerkelijk leven aan. „We hebben gevochten voor een achtste predikantsplaats; uiteindelijk bleek het financieel niet mogelijk. Nu zijn er nog maar twee predikanten.

Verschillende kerkgebouwen zijn gesloten.

Ik heb weleens nagedacht over het verschil met Katwijk, een soortgelijk vissersdorp. Daar zitten de kerken nog vol. Wij zitten te dicht bij de stad; dat zal het wel zijn.

Tijdens vakanties op de Veluwe kon ik heerlijk op hele noten zingen. Hier moet je echt flink de gang erin houden, anders houd je het niet bij. Soms horen we een echte ouderwetse preek. Daar heb je wat aan.”

terdege 15 januari 2014 55 ●

groen tekst en foto’s Kalkhoven Fotografie

Bloempjes in het gazon Chionodoxa luciliae heeft een mooie Nederlandse naam: sneeuwroem. In het Latijn betekent chion sneeuw en doxa glorie of roem. Sneeuwroem groeit in het wild in Turkije en hoort zodoende bij de exotische stinzenplanten. De porseleinen blauwe sterretjes hebben mooie witte hartjes. En ideaal is dat deze soort zich gemakkelijk uitzaait. Wilt u een

bloemrijk gazon, dan is dit een aanrader. Ook onder bomen en struiken komen deze bollen goed tot hun recht. Er bestaat ook een blauwere soort (C. Sardensis) en een met kleinere bloemen (C. Siehei). Alle soorten zijn geschikt voor het zogenaamde ‘wilde tuinieren’.

Als je na de bloei met een verticuteerhark voorzichtig van binnen naar buiten harkt, wordt de groeiplaats steeds groter.

Voorzaaien Je hebt snelle en langzame groeiers. Snelle groeiers laten we nog even met rust. Die worden pas in maart/april gezaaid. Maar trage types als tabaksplant (Nicotiana), salie (Salvia), geranium (Pelargonium) mogen al in januari en februari voorgezaaid worden.

Neem een zaaibakje en zaai zo dun mogelijk, bij voorkeur vermengd met een beetje zand. Aubergine, paprika en pepers kunnen nu ook vast gezaaid worden.

56 terdege ● 15 januari 2014

Gele bosanemoon De gele bosanemoon (Anemone ranculoides) is veel zeldzamer dan de witte. Het is een regionale stinzenplant en in Zuid-Limburg zelfs inheems. In de rest van ons land zijn gele anemonen soms ingeburgerd in stinzenmilieus van oude buitenplaatsen en kastelen.

Grappig is dat de bloemen bij regen in de zogenaamde ‘slaapstand’ gaan. De bloemen hangen dan voorover, zodat de regen geen vat op de tere binnenkant krijgt. Wat een wonder! De bolletjes gedijen in voedzame grond die redelijk vochtig en kalkrijk moet zijn. Maar

groenstrook

let op: de donkerbruine wortelstokjes worden in het najaar bij tuinwerkzaamheden nogal eens per abuis opgeruimd. Het is dus zaak om voorzichtig te werk te gaan met deze zeldzaamheden.

agnes lemstra

Winterroos

Judasboom Als je wolken van dieproze bloemen aan de kale takken ziet, weet je dat je met een judasboom te maken hebt (Cersis canadensis).

Niet alleen de bloemen zijn beeldschoon, ook het lieflijke, niervormig blad dat daarna verschijnt.

Na jaren, als de boom ongeveer tien bij tien meter meet, is hij een magnifieke verschijning, ook in kleinere tuinen.

De boom gedijt op een warme en beschutte plek in de zon, in kalkrijke grond, waarin het hemelwater vlot wegloopt. Geef hem de eerste (strenge) winters bescherming rond de voet.

‘Kerstroos’ wordt de Helleborus genoemd. Maar niet omdat hij met Kerst bloeit. Begin januari zag ik hem toevallig ergens in de buurt in knop staan, maar in onze tuin niet. Meestal is het wel februari of maart voor het zo ver is.

Wel wordt de plant kunstmatig eerder in bloei ‘getrokken’ en rond Kerst te koop aangeboden. Je ziet in de winkels dan vooral de witte varianten, maar er zijn ook soorten die donkerpaarse bloemen hebben.

Van de Helleborus-planten in onze tuin kan ik niet goed genieten. De bloemen hangen naar beneden aan de vrij korte, slappe steel, en ik zie ze haast niet. Het blad is vrij groot en voor je het weet verdwijnt de mooie bloem eronder. Soms zie ik pas dat de plant bloeit als hij al bijna uitgebloeid is. Nu komt dat ook doordat ze wat verscholen in de voortuin staan. Maar ja, dat is bij ons de koude noordkant, waar Helleborus het best gedijt.

terdege 15 januari 2014 57 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_056-057 57

19-12-2013 16:03:46

creatief

Poncho en baret

Al drie setjes heb ik gehaakt! Onze dochter hoopt aankomende zomer met zes jongeren naar Afrika te gaan om te helpen met de bouw van een gemeente-centrum. Voor vijf euro kan ik zo een poppenmoeder blij maken én sparen voor het goede doel! tekst Maaike Schiphorst en Arjanne van der Meer foto’s Marianne Witvliet

Dit heb je nodig • twee kleuren wol (Wibra) • Haaknaald nummer 4

Zo ga je te werk Poncho: (l. = losse, hv. = halve vaste, st. = stokje) • Zet 64 l. op. Sluit met een hv. Je hebt nu een ring.

• 1e toer: 3 l. * één l. overslaan 3 st., 1 l. vanaf * herhalen. Sluit met een hv.

Je hebt nu 16 gaatjes en 16 dichte hokjes.

• 2e toer: In het eerste gaatje begin je met 2 l., 2 st., 1l., 3 st.,* 1 l., 3 st. in het volgende gaatje*, doorgaan tot je 8 dichte hokjes hebt. Dan in het volgende gaatje: 3 st., 1 l., 3 st., ga verder vanaf * tot *.

Sluit met een hv.

• 3e toer: Begin met een hv. tot je in het 1e gaatje zit. Je doet nu hetzelfde als bij de 2e toer, waar 6 st. in één gaatje zitten, moeten er nu weer 6. Dit is middenvoor en middenachter (kijk evt. naar

58 terdege ● 15 januari 2014

de foto).

• Haak zo 10 toeren en kijk wanneer je een andere kleur wilt. Voor de franjes neem je een kartonnetje van 12 cm x 8 cm. Wikkel er wol omheen, knip boven en onder door. Doe ze één voor één door de gaatjes (3 per gaatje).

• Haak eventueel een koordje van dubbele draad als de poncho te wijd is.

Baret : (5 l. sluiten met een hv.)

• 1e toer: 2 l. 14 st. in de ring, sluiten met hv.

• 2e toer: 2 l. 2 st., 1 l., * 3 st., in l. van de 1e toer 1 l., 3 st. overslaan, 3st., 1 l., , * vanaf * herhalen.

Sluiten met een h.v.

• 3e toer: begin met hv. Tot je bij

een gaatje bent.

2 l., 2 st., * 1 l., 3st. overslaan, * vanaf * herhalen.

Je hebt nu 10 gaatjes.

• 4e toer: begin net als 3e toer, haak daarna om de beurt in ieder gaatje: 3 st. dan weer 6 st.

• 5e toer: begin net als 3e toer, haak daarna steeds om de beurt: 3 st., 3 st., 6 st.

• 6e toer: net als 3e toer • 7e toer: als 5e toer • 8e en 9e toer: als 3e toer • 10e toer: begin als 3e toer daarna * 3 st. overslaan, 1 st., 1 l., 3 st. overslaan, 3st. 1 l.,* vanaf * herhalen • 11e toer: begin als 3e toer; dan steeds een gaatje overslaan en 3 st. in volgende gaatje.

• 12e toer: net als 3e toer maar de l. er tussen weglaten.

• 13e toer: als 12e toer.

• Eventueel een strik door de gaatjes of een pompoentje op de baret staat ook schattig!

terdege 15 januari 2014 59 â&#x2014;?

reportage

Creatieve kippenhokken Ze houden ervan om genoeglijk te scharrelen, op z’n tijd een eitje te leggen en bijtijds op stok te gaan. Dat kan alleen met een veilige leefomgeving en een comfortabel kippenhok. tekst en foto’s Otto Kalkhoven

Houten strandhuisjes op palen (Acquoy).

1

3

1. Kopie van de boerderij (Den Ham).

2. Kleinkinderen namen opa’s werk over (Ulicoten).

3. Gemaakt van kloosteronderdelen (Zijtaart).

4. Barnevelder in De Valk.

5. Villa Kakelbont (Heeswijk Dinther).

6. In landelijke stijl (Belsele, België).

2

V

oor een kip maakt het niet uit hoe haar onderkomen eruitziet, als ze haar ei maar kwijt kan en het er lekker warm en droog is.

Voor de beste scharreleitjes hebben kippen wel ruimte nodig. Een toompje (een paar kippen en een haan, met een gemiddeld gewicht van twee tot drie kilo) heeft minimaal anderhalve vierkante meter scharrelruimte nodig. Maar liever meer.

In een buitenren mogen geen planten groeien die giftig of schadelijk zijn. Dit zijn onder meer: vingerhoedskruid, ridderspoor, hulst, gouden regen (peulen), tomatenplanten, taxus, buxus, lelietjes van dalen, rododendron en aardappelloof (blad).

Voor ren en hok is een droge plaats in de halfschaduw of zon aan te raden, liefst beschut door een haag of windsingel. De 62 terdege ● 15 januari 2014

opening van het hok kan het beste op het zuidoosten gericht zijn, omdat de wind zelden van die kant komt. Het hok moet natuurlijk bestand zijn tegen ongewenst bezoek. De zitstokken zijn vijf tot zes centimeter brede planken met afgeronde hoeken, waarop het lekker dutten is. Drie dames kunnen gemakkelijk met één legnest doen, mits dat royaal met hooi gevuld is.

Als de scharrelruimte of buitenren het toelaat, is een grote zandbak met speelzand nuttig. Net als veel andere vogels nemen kippen graag een zandbad om allerlei ongerechtigheden uit hun veren te schudden.

Strandhuisjes

Het hok kan bestaan uit budgetvriendelijk materiaal. Vooral rabatdelen zijn in trek. Als de bewoners een dak van leisteen of

echte pannen willen, kost het natuurlijk wat meer. En wat dacht u van een hok van twee dakkapellen uit een afgebroken klooster?

Soms kun je een showmodel op de kop kunt tikken dat pannen, riet en een schoorsteen heeft.

Sommige hokken zijn kleurrijk en ‘bont’ aangekleed. Andere zijn bijna een kopie van de grote schuur op het erf. En wat is er mis met een weidemelkwagen als nostalgisch kippenhok? Toompjes zijn ook tevreden met voormalige strandhuisjes op palen en een Twentse boerenbehuizing compleet met makelaar.

Een bijzonder kippenhok staat in Den Ham. Daar wonen de kippen in een exacte kopie van de boerderij. En een mooi span Barnevelders bevolkt een door de eigenaars gebouwd kippenhok dat perfect in het Veluwse landschap past.

4

5

6

ZONWERING

25% ING

KORT

*

PVC VLOEREN

Jan Baars

interieurs

LAMINAAT

25% KO

RTING*

BOXSPRINGS

* 25% KORTING geldt voor de produkten op deze pagina.

Vraag naar de voorwaarden!

P a t r i m o n i u m l a a n 4 6 - 4 8 , 3 9 0 4 A E Ve e n e n d a a l | Te l . ( 0 3 1 8 ) 5 2 2 8 6 6 | W W W. J A N B A A R S I N T E R I E U R S . N L Pag 63.indd 1

19-12-2013 11:46:20

Vervolgverhaal

Het verloren vaderland tekst Rudolf van Reest illustratie Rino Visser

Aflevering 24

Z

esendertig uren duurde de overtocht.

Veel had ik mij voorgesteld van deze eerste zeevaart die ik in mijn leven maakte, toen ik mijn handtekening als legionair zette. Hoe anders pakte het uit.

De eerste ogenblikken had ik moeite om me te realiseren wat er feitelijk met mij stond te gebeuren. Het avonturiersbloed was al lang tot zwijgen gebracht. Ik voelde me een gevangene, op transport gesteld naar een verbanningsoord dat niet anders dan verschrikkingen kon brengen.

Ik moet er uiterst neerslachtig hebben uitgezien, want Jan kwam, toen ik afwezig over het dek zat te turen, naar mij toe en legde zijn hand zacht op mijn schouder. „Kijk nog eens naar Europa!” Hij wees met zijn rechterhand naar de langzaam vervagende kust. Hij bood me een sigaret aan. We liepen samen naar de verschansing en keken over het parelmoer van de watervlakte naar Marseille. De eerste gedachte 64 terdege ● 15 januari 2014

die bij me opkwam, toen ik Europa’s kust zag wegzinken, was: ‘Dit is voor vijf jaar!’

Er was niet veel meer te zien dan de koepel en de slanke toren van de Notre Dame de la Garde, de kathedraal, die op een rots gebouwd was en ver boven de omgeving uitstak.

Flauw zag ik ook de omtrekken nog van het fort St. Jean. Kerk en fort... ze waren dicht bij elkaar gebouwd.

Op het passagiersdek werd muziek gemaakt. De reizigers waren bezig zich gezellig te installeren. Ik wendde het hoofd van de Europese kust af en zocht langs de horizon, waar ik de ligging van het andere werelddeel vermoedde. Maar voorlopig was er niets te zien dan water en lucht. Ze vloeiden niet, zoals vaak bij onze

Noordzee, aan de gezichtseinder ineen, maar bleven scherp gemarkeerd gescheiden.

Jan, de Duitser en ik stonden met z’n drieën bij elkaar, toen een korporaal op ons af kwam en vroeg of wij bereid waren voor de kok de aardappelen te schillen voor de passagiers die eerste klas reisden.

Ik wilde weigeren, omdat ik een onberedeneerde aversie heb tegen het sap van rauwe aardappelen, maar de Duitser, die ervaring had, was mij voor. „Dat lijkt me nog niet zo gek; we zullen het doen, korporaal!” zei hij. Ik keek hem vragend aan. „Kom mee, we zijn er allicht beter aan toe op de reis dan zij die alleen maar legionair hebben te zijn” , voegde hij me toe.

Ik zag de baron op een eenzaam plekje over het water staan turen. „Laten we hem ook meenemen” , zei ik. Ik liep naar hem toe en zei: „Blijf toch niet op uzelf, sluit u bij ons aan!”

Hij maakte een buiging die onder de dekpassagiers een lachbui teweeggebracht zou hebben, als ze het gezien hadden. Legionairen, die een hoffelijke buiging voor elkaar maken! Ik werd er zelf een beetje verlegen van. „Wanneer u er geen bezwaar tegen hebt, heb ik liever dat we als collega’s met elkaar omgaan en elkaar tutoyeren” , zei ik. Hij maakte bijna opnieuw een buiging, maar beheerste zich en zei: „Graag!” Toen stelde ik hem voor mee te gaan om aardappelen te schillen, en hij maakte geen bezwaar.

Ik kwam met de baron achter mij aan naar de kok, die al met Max stond te praten. ,Maar zoveel schillers heb ik niet nodig” , zei hij, zijn koksmuts bedenkelijk verschuivend. „Geen een of allemaal!” zei Max bondig. „Vooruit dan maar!” besliste de kok. „Als jullie maar niet al te veel zuipen. Eten voor jullie heb ik genoeg.”

Een aan alle kanten uitbollende zak met grote knollen, die zeer beslist niet uit Zeeland kwamen, werd ons voorgezet en we begonnen de zwarte aardappelen van hun jas te ontdoen. De baron deed het weer op een zeer gedistingeerde wijze. Jan had het blijkbaar al vele malen voor zijn moeder gedaan. De Duitser scheen er kubussen van te willen maken. Zelf trachtte ik het handwerk te leren door te beginnen mijn tegenzin te overwinnen.

Onder deze bezigheid werd de baron spraakzaam. Hij vertelde dat hij nog een zuster in Engeland had wonen, die daar gehuwd was met een Engelse graaf. Maar de vele brieven die de baron uit Frankrijk aan haar geschreven had, waren nog nimmer beantwoord. Ze scheen hem niet meer te kennen. „Het is mij niet mogelijk goed onder woorden te brengen hoezeer ik jullie vriendschap op prijs stel” , besloot hij beleefd zijn verhaal.

We zwegen, allemaal een beetje onthutst over deze confidentie, waaruit hij verkeerde conclusies scheen te trekken, want hij liet er zacht op volgen: „Wanneer ik tenminste mag aannemen dat jullie mij die vriendschap bieden willen en deze oprecht gemeend is.”

Russen zijn zwaartillende mensen, bedacht ik.

Ik legde vertrouwelijk mijn hand op zijn schouder en zei: „Wij zijn je vrienden, al deze vijf jaren, en wanneer ik ooit nog eens in Holland kom, ga jij met me mee!”

Hij keek me dankbaar aan. „Het valt me mee dat je ons zo goed kunt verstaan” , zei Max.

De baron haalde de schouders op en zei: „Ach, ik spreek acht talen, zelfs ken ik nog een beetje Hollands, zodat ik ook met je vriend Jan nog wel een woordje kan wisselen.”

Jan kleurde als een schooljongen en vroeg waar de baron dat geleerd had. „Vroeger kwamen er bij mijn vader vaak Hollandse houtkopers. Van hen heb ik het geleerd. Mijn vader had zakenrelaties met Amsterdammers.”

Met deze woorden, die hij in gebrekkig Hollands sprak, had hij Jans hart gestolen. „Als ik wat voor je doen kan, meneer de baron, dan zeg je het maar; ik sta dag en nacht voor je klaar” , zei hij op zijn Amsterdams.

Het ijs was dus tussen ons gebroken.

De chef-kok kwam eens bij ons kijken. Van deze gelegenheid maakte Max gebruik om zijn keel te schrapen en te verzuchten: „Wil je wel geloven dat je van die aardappeljasserij nog dorst krijgt?”

We lachten en de kok had hem begrepen. Hij kwam weldra terug met een kan en schonk voor ieder van ons een kwart in. „Op de goede vaart!” zei hij, en hij voegde eraan toe: „Over een half uurtje heb ik nog wat lekkers te eten voor jullie ook!” Max knipoogde naar ons en zei: „Heb ik het goed uitgezocht voor jullie of niet?”

Binnen het half uur werden we verrast met een fijn diner, bestaande uit malse biefstuk, sla en patates frites. Het was ditmaal de chef-kok, die zijn vlezige handen ineensloeg van verbazing over de grenzeloze eetlust van Jan. De nacht brachten we in het benauwde ruim door. Daarin waren tijdens de vorige reis, gezien de sporen die ze hadden nagelaten, paarden vervoerd. Het was mij er te vunzig en ik zocht een beschut plekje op het dek, hoewel Max mij vertelde dat dit verboden was en ik hiervoor gestraft zou kunnen worden.

De volgende morgen waren er meer passagiers aan dek dan de eerste dag.

Volgens de kok hadden de meesten

aan zeeziekte geleden. Ik had er geen last van gehad, maar de baron had er zijn nachtrust aan moeten opofferen, wat hem nog goed was aan te zien.

Ook Jan klaagde over de zeeziekte en meende dat dit niet eerder over zou zijn dan wanneer hij weer eens flink gegeten had.

We zetten ons daarom maar weer aan het aardappelen schillen, wat met een dronk goede wijn en uitstekend voedsel plus een dankbaar gezicht van de chef-kok beloond werd.

Tegen vijf uur zagen we voor het eerst land. Kale rotsen en geelkleurige bergen doken aan de horizon op.

Afrika!

Het aardappelen schillen was afgelopen en we tuurden over de verschansing. Het duurde niet lang of we zagen ook witte kubussen, de Afrikaanse gebouwen. „Vóór we verder gaan, zullen we eerst even afscheid nemen van onze kok” , zei Max. Deze kwam lachend mee naar de vrienden, bedankte hen nog eens en gaf aan elk een pak met

„Ik kan niet goed onder woorden brengen hoezeer ik jullie vriendschap op prijs stel” levensmiddelen, wat vooral door Jan dankbaar geaccepteerd werd.

De kust leek een hoge muur, waar we zo tegenop zouden varen. Bergen en rotsen, kaal en felgloeiend in de zon, die hier pal boven ons hoofd brandde.

De Sidi-Brahim weifelde echter geen ogenblik. Zij sneed een rechte voor door het blauwe water en stevende op de hoge muur aan. Die vertoonde plotseling een opening, die zich bij ons naderen tot een poort verwijdde.

Het was de toegangspoort tot de kust van Frans-Afrika.

Wordt vervolgd

terdege 15 januari 2014 65 ●

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

,€ 2r0 ting ko p.p.

4-daagse samenzangreis

naar Normandië met bezoek aan de invasiestranden Informatie:

Samen zingen in drie kathedralen van St-Omer, Rouen en Caen.

Datum: dinsdag 10 t/m vrijdag 13 juni 2014

Daarnaast bezoekt u oude vissersstadjes, de ruige kust en natuurlijk

Thema: Herdenking 70 jaar D-day

de invasiestranden. Verder bezoekt u o.a. Arromanches met het

In reissom inbegrepen:

Invasiemuseum en een ereveld bij ’Omaha Beach’. Het ‘Memorial’

Bussen voorzien van ’Keurmerk Erkend Busbedrijf’

in Caen is gewijd aan de Slag van Nomandië.

Vervoer per Tourist Class Touringcar voorzien van koffie- en thee faciliteiten

Rouen, de hoofdstad van Normandië, is met zijn mooie huizen

3 x overnachting met ontbijt in een middenklasse hotel

met houten gevels, zijn geplaveide straatjes en gotische kerken

2 x diner

een museum op zich. In deze stad werd Jeanne d’Arc in 1431 op de

Zingen in kerken in Caen, Rouen en St. Omer

brandstapel gedood. Wandel aan de oevers van de Seine of bekijk de

Collecte voor Stichting Hulp Vervolgde Christenen

vele boetiekjes. Ga mee en beleef het zelf!

Meditatie en leiding ds. A.A. Brugge Reisinformatiepakket per boeking

Medewerkende musici: Carina Bossenbroek, panfluit

Abonneevoordeel:

Wilhelm Groenendijk, trompet

€ 359,- p.p. in plaats van € 379,- p.p.

Peter Wildeman, orgel

Voor reserveren en meer informatie vraag de folder aan via info@zang-reizen.nl.

Of vraag de folder telefonisch aan via

Of bekijk hem digitaal op www.zang-reizen.nl en vul het formulier digitaal in.

0118 - 62 71 38. Als u reserveert,

NB: Vermeld voor de korting bij bijzonderheden: actie-TD.

vermeld dan bij bijzonderheden: actie-TD.

terdege Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel Pag 66.indd 1

19-12-2013 11:45:22

Toerisme NUMMER 8 . JAARGANG 31 . KATERN

FRANKRIJK . LUXEMBURG . DUITSLAND . KEUZELIJSTEN

PAGINA

68

Frankrijk

„Mooie stadjes, veel kastelen, rust en ruimte”

PAGINA

76

Duitsland

„Alle schoolvakanties kwamen we hiernaartoe”

toerisme 15 januari 2014 67 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 67

7-1-2014 11:57:50

In het hart van

Frankrijk

68 toerisme ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 68

7-1-2014 11:58:10

Frank rij k

Hij vond Nederland te klein, zij volgde hem. Enkele jaren geleden besloten Gert-Jan en Elly Paauwe uit het Zeeuwse Kapelle naar Frankrijk te emigreren. Ze hebben nu een recreatiebedrijf in een oude boerderij aan de rand van het grootste eikenbossengebied van Europa. Het Franse leven bevalt hen uitstekend, maar er zijn schaduwzijden. „Hier is de bureaucratie uitgevonden.” tekst en foto’s Ad Ermstrang

Aan het eind van de weg is een fors meer zichtbaar. Aan de overzijde steken enkele torens fier omhoog. Het is het onderkomen van de topman van een van de grote Franse winkelketens.

Daarachter strekken de bossen zich uit, vele tientallen kilometers achtereen. „Daar kun je gemakkelijk verdwalen”, zegt GertJan Paauwe.

De kasteelbewoner gaat graag op jacht met andere ondernemers. „Regelmatig zien we hen hier voorbijkomen, met voorop een auto vol jachthonden.”

Als er niet wordt gejaagd, is het stil in het tamelijk dunbevolkte gebied. Gert-Jan (50), zijn vrouw Elly (47) en hun zoons Raymond (9) en Renaldo (13) wonen in het gehuchtje Baignerau, onderdeel van Braize. Braize telt nog geen 300 inwoners. De burgemeester van het plaatsje was blij met de komst van de Hollanders en met twee nieuwe leerlingen. „Het platteland van Frankrijk staat onder druk. Veel jonge mensen trekken weg naar de steden, vooral naar de omgeving van Parijs”, aldus Gert-Jan. De hoofdstad van Frankrijk ligt op drie uur afstand van Braize, in de regio Alliers. „Geografisch precies het hart van Frankrijk.”

worden en iets voor anderen betekenen.” Zijn vrouw Elly hield de oversteek naar een ander contingent echter tegen omdat ze haar familie niet helemaal uit het oog wilde verliezen.

Bij het uitstippelen van hun vakanties naar Frankrijk merkten ze hoe moeilijk het was om een omgeving te vinden waarin de zondagsrust en christelijke opvattingen werden gerespecteerd. „Het aanbod was erg beperkt.

Toen ontstond bij ons het idee om zelf iets te beginnen.”

Het duurde nog enkele jaren voordat ze konden vertrekken. „De crisis brak uit en ons huis heeft twee jaar te koop gestaan.

Toen we dat kwijt waren, hebben we vrijwel direct deze boerderij gekocht.”

„Dit behoort tot de schoonste gebieden van Frankrijk, er is geen of nauwelijks industrie”

Zondagsrust Het buitenland trok hem al jaren. De voormalige planner bij een transportbedrijf in Kapelle wilde graag emigreren. „Enkele familieleden van me zijn naar Canada gegaan. Dat leek me ook wel wat.

Ik zoek graag het avontuur en vond Nederland toch wel erg klein en druk. Tijdens vakanties liep ik altijd langs makelaarskantoren en keek ik naar hun aanbod. Ik wilde graag zelfstandig ondernemer

Modern De laatste jaren werd het pand bewoond door enkele oudere Nederlanders. Het huis was in redelijke staat, net als de grote schuren, waarin ooit de koeien en landbouwmachines waren ondergebracht. Achter de woning staat de vroegere woonboerderij, een langgerekt pand. „Daarin waren twee huisjes voor verhuur aangebracht. Het dak stond op instorten en in het leegstaande deel bevond zich een complete marterfamilie. Door een gat van een meter bij een meter was in de loop der jaren een enorme hoeveelheid hooi en stro

toerisme 15 januari 2014 69 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 69

7-1-2014 15:11:18

naar binnen gebracht. Die kon pas worden verwijderd toen het dak eraf was.”

Om de boerderij ligt 3 hectare grond, voornamelijk weiland. Het oudste deel van de boerderij dateert uit het eind van de zeventiende of het begin van achttiende eeuw. „De huidige woning is later gebouwd en was in de tweede helft van de vorige eeuw eigendom van de burgemeester en zijn familie. De elektriciteitskabels zijn onder de grond aangelegd en we hebben een goede internetverbinding. Dat is voor hier vrij modern.”

Madame vélo Hun twee jongste kinderen, nu 9 en 13 jaar, verhuisden mee. Hun oudste zoon (25) bleef achter en woont nu op zichzelf. Voor de kinderen was het lastig, zegt het echtpaar. „Zij hebben er niet voor gekozen en moesten hun vriendjes achterlaten.” Vooral voor Renaldo was het eerste jaar erg zwaar. „Hij ging toen naar de internationale school en we moesten hem ’s ochtends al in het donker op een stationnetje op de trein zetten en ’s avonds weer ophalen, heen en weer 800 kilometer per week. In de stad moest hij zijn weg zoeken naar de lijnbus.

We hadden best met hem te doen, maar hij had er al snel vriendjes.”

Nu gaan beide kinderen in de omgeving naar school. De eerste vriendschappen zijn gesloten. „Ze pakken de taal veel beter op

dan wij. Wij hebben twee winters een cursus gedaan en volgen nu nog wekelijks Franse les. Maar we staan nog wel eens met de mond vol tanden”, lacht Elly. Met haar onmiskenbare Zeeuwse tongval is ze een opvallende verschijning in het kleine Franse dorpje. „Ze noemen me hier madame vélo. Ik ben de enige die op de fiets boodschappen doet.”

Zeeland is voor hun gevoel niet ver weg. Elly reed enige tijd geleden in zeven uur naar familie in Kapelle. „Je spreekt elkaar via Skype, deelt ervaringen via Facebook en hebt de telefoon.”

Papierwinkel De twee huisjes in de oude woonboerderij breidden ze uit tot drie. Daarnaast hebben Gert-Jan en Elly de beschikking over een studio/appartement aan de achterzijde van hun woning en maakten ze een slaapkamer met douche en toilet in de benedenverdieping van hun woning. Zelf wonen ze boven. Gert-Jan is nu bezig om in een van de grote schuren een eetzaal in te richten en op de eerste verdieping nog een paar kamers te bouwen. „Je mag niet meer dan vijf kamers met logies en ontbijt verhuren, anders ben je een hotel. Dan krijg je echt met tal van voorschriften te maken.”

Van de vele regeltjes heeft hij zijn buik vol. „Hier is bureaucratie uitgevonden. Er zijn zeven verschillende Kamers van Koophandel. Voor verschillende onderdelen moet je naar verschillende loketten. „De papierwinkel is

70 toerisme ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 70

7-1-2014 11:59:29

verschrikkelijk. De mensen hier adviseren je daarom maar niet al te veel aan te vragen.”

Voordelen zijn er ook. „De gezondheidszorg is beter dan in Nederland en kost minder. Je betaalt geen wegenbelasting. Daar staat tegenover dat er sprake is van hoge woonbelastingen. Gemiddeld ben je aan je levensonderhoud hetzelfde kwijt als in Holland.”

Veel klussen doet hij zelf, in andere gevallen worden specialisten ingehuurd. Met wisselende ervaringen. „Een elektricien hier uit de omgeving heeft, toen we hier nog maar kort waren, 380 volt op ons net gezet. Een deel van de elektrische apparaten is stuk gegaan. Het was heel moeilijk om de kosten te verhalen, dat is maar voor een deel gelukt.”

Om voldoende inkomen te verwerven, verzorgt GertJan af en toe transporten voor een Frans bedrijf vanuit Nederland. Een baan als buschauffeur ging aan zijn neus voorbij omdat zijn rijbewijs een bepaalde vermelding miste. „Ook een gevolg van de bureaucratie natuurlijk.”

Werkgelegenheid is er in de omgeving niet zo veel. „Dit behoort tot de schoonste gebieden van Frankrijk. Er is geen of nauwelijks industrie. Daarom is het zo geschikt als vakantiegebied, met mooie stadjes, veel kastelen, rust en ruimte. Er is nauwelijks wind en het is zeker 4 tot 5 graden warmer dan in Nederland.”

Kerkelijk zijn Gert-Jan en Elly nog steeds aangesloten bij de hervormde bondsgemeente van Goes. „De kerkelijke situatie heeft ons eerst wel tegengehouden om ons hier te vestigen. Maar je hebt goede internetverbindingen. Daarnaast gaan we regelmatig naar de Église Réformée. Het is niet de verkondiging van het Woord zoals we dat gewend zijn, hoewel we lastig een afgewogen oordeel kunnen vormen. Door de taalbarrière mis je soms wat. In het hoogseizoen worden hier enkele malen Nederlandstalige kerkdiensten belegd.

We hebben daarvoor contact met enkele predikanten.”

„Ze noemen me hier madame vélo”

Schoon Naast de huisjes heeft Gert-Jan een groot zwembad ingegraven.

Hij wil verder graag een kleine camping beginnen op het weiland naast de woning. „Maar de burgemeester van het dorp heeft met een andere campingeigenaar mondeling afgesproken dat er geen concurrent bij mag komen. Wat dat betreft moeten we op de volgende burgemeestersverkiezingen wachten. Misschien dat het wel lukt met safaritenten. Dat moet ik nog nagaan.” Daarnaast overweegt het echtpaar om tijdelijk een of twee vastgelopen jongeren in hun gezin op te vangen.

Adres Domaine Le Vignot Braize: Route de l’eglise, Le Vignot Baignerau, 03360 Braize, Frankrijk, tel. 0033470029334; www.evenfransleven.nl

toerisme 15 januari 2014 71 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 71

7-1-2014 11:59:44

Rust de in

vallei van goud Meer dan twintig jaar geleden pakten Fred en Karin van Donk hun koffers en vertrokken ze naar het Luxemburgse dorpje Enscherange. Ze namen de camping van hun (schoon)ouders over om een nieuw bestaan op te bouwen. „Of we ooit terugkomen? Hier hebben we veel rust en ruimte. We weten niet of we in Nederland nog zouden kunnen wennen.” tekst Ad Ermstrang foto’s familie Van Donk

72 toerisme ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 72

7-1-2014 12:13:05

Lu xe m b ur g Het dorpje pal naast de camping is alleen bereikbaar via een weggetje dat zich rond en door de ‘bergen’ kronkelt. De hoogste top daarvan telt ongeveer 450 meter.

Enscherange ligt in het hart van de Luxemburgse Ardennen, in het noorden van het land. Een dunbevolkt gebied. Het dorpje telt slechts 110 inwoners. „Eigenlijk 111, want er is onlangs een baby geboren”, weet Fred.

Hij vindt de Luxemburgse Ardennen mooier dan het berggebied aan de Belgische zijde. „Het landschap hier is nog gevarieerder dan daar, omdat het langzaam overgaat in het Eifelgebied. Bovendien is het erg kleinschalig.”

De 57-jarige eigenaar van Val d’ Or kan het weten. In 1992 begon hij met zijn vrouw Karin (57) voor zichzelf op de camping, die al in 1978 was gestart door zijn ouders. „Die kochten hier een stuk grond en richtten dat in als een verblijfplaats voor kampeerders. Mijn vader vreesde werkloos te worden. Het was toen ook crisis.

Uiteindelijk werd die dreiging afgewend. De camping hoefde daarom niet groot en luxe te zijn. In de zomer was mijn moeder hier verantwoordelijk voor de gang van zaken.”

Kerk Fred, uit de Randstad, was docent in het voortgezet onderwijs. Karin, uit Friesland, onderwijzeres op een basisschool. „Totdat er kinderen kwamen.

Ik heb toen mijn baan opgezegd. Daarnaast deed ik vrijwilligerswerk. We hadden aan één inkomen voldoende. Waarom zou je dan niet voor je gezin kiezen?”

Ze woonden en werkten in Hoek van Holland en dachten lang na voordat ze besloten in te stemmen met het verzoek van de ouders van Fred om de camping over te nemen. „Ik zag me niet tot mijn pensioen voor de klas staan, maar voor onze kinderen, toen 2 en 3 jaar oud, zou dat natuurlijk ingrijpende gevolgen hebben. Bovendien vroegen we ons af hoe het kerkelijk moest.”

Ze behoren tot een vrije evangelische gemeente. „Kerkelijk onderdak hebben we gevonden in de gemeente Scheidgen, in de buurt van Echternach. Dat is een uur rijden, ongeveer 55 kilometer.”

De laatste jaren voelt het echtpaar zich er prima thuis. „Voorheen was de gemeente mennonitisch, maar doordat de Mennonieten in deze streken steeds minder Bijbelgetrouw werden, is het een vrije evangelische gemeente geworden.”

Fred maakt nu zelf deel uit van het bestuur van de 80 leden tellende gemeente, die op zondag door ongeveer 120 mensen wordt bezocht. „De voertaal is Duits. Verschillende andere Nederlanders uit de omgeving bezoeken de diensten ook.”

Vallei van het goud Camping Val d’Or (vallei van het goud, genoemd naar de vele gele bremstruiken in de omgeving) wordt doorkruist door een beek. Dat is de Clerve, genoemd naar Clervaux, ongeveer tien kilometer verderop.

Sinds de komst van Fred en Karin is er het nodige veranderd. „We hebben nog steeds voornamelijk Nederlandse gasten, maar een flink deel van hen is christelijk. Onder mijn ouders was dat anders, ik ben niet christelijk opgevoed”, aldus Fred.

Het pand met kantine, sanitair en woongedeelte was al gebouwd, maar is later flink uitgebreid. „Ook hebben we in 1995 naast de bestaande 2,2 hectare nog eens 1,8 hectare aangekocht, aan de andere kant van de beek. We hebben de verhuur van stacaravans uitgebreid, een aantal vakantiehuisjes gekocht en enkele trekkershutten geplaatst.”

Met daarnaast 75 kampeerplaatsen biedt Val d’ Or nu ruimte aan 100 tot 120 gezinnen. „In de zomer verblijven hier ongeveer 400 gasten.”

Ze voelen zich naar

toerisme 15 januari 2014 73 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 73

7-1-2014 15:12:08

Genieten aan de Zeeuwse Rivièra!

www.valdor.lu

Even ertussenuit of een complete vakantie?

Alleen, samen, met gezin, familie, vriendengroep?

Luxe of voordelig? Zelfverzorging of hotelservice?

5 - 10 min. lopen naar zee of slapen op het strand?

Een passend verblijf vindt u in Zoutelande bij familie Wattel-Koppejan.

Actie: tot 60% korting op een 2e vakantie.

Meer weten? Bel 0118 - 56 14 81 of kijk op www.oase-bv.com

Um Gaertchen 2, L-9747 Enscherange, Luxemburg

Vernieuwd eigentijds sanitair Kleine rustige familiecamping Kindvriendelijk Prachtige natuur Wandelen vanaf de camping Ook verhuur van huisjes, chalets, stacaravans en trekkershutten

**** Welkom bij Camping Duinzicht!

Dé familiecamping aan de Zeeuwse kust Het is heerlijk verblijven in een chalet, safaritent, woodlodgde of op een kampeerplaats van Camping Duinzicht. De kinderen kunnen zich in de mei- en zomervakanties vermaken met het recreatieteam. U geniet van de prachtige Zeeuwse omgeving, met duinen en de zoute zee, dorpjes, steden en fantastische uitzichten. Kortom; kom genieten van Walcheren bij Camping Duinzicht!

0118 55 13 97 - campingduinzicht.nl

Vakantie vieren midden op de Veluwe Dat kan bij Bungalowpark Kastelenhof, een rustig en autovrij park midden in de natuur. Onze bungalows zijn geschikt voor 2-8 personen en alle bungalows zijn volledig vrijstaand.

Met t.o. ons park het Speulderbos en aan de achterzijde de Houtdorperheide zijn wij een prima startplek voor mooie wandel- en fietstochten

in ieder seizoen. Voor de kinderen zijn er verschillende speelweides aanwezig met o.a. trampoline, glijbaan, kleuterbad (zomer), schommels en een grote zandbak met waterspeeltoestel. Vanaf Pasen hebben wij ook een ”binnenhofje” waar de kinderen overdekt kunnen spelen. Uw huisdier is welkom bij ons, er is een honden-

losloopgebied schuin t.o. ons park.

Voor meer informatie kunt u op onze website kijken: www.kastelenhof.nl of een folder aanvragen: Bungalowpark Kastelenhof, Garderenseweg 419, 3852 NJ Ermelo, 0577 - 46 13 86.

Vriendelijke groet, Familie Leewis

P roefabonnement: 3 maanden voor 14,95 terdege

Voor elk moment in je leven

74 toerisme ● 15 januari 2014

Bel 055 - 539 03 00, mail naar adm@terdege.nl of ga naar www.terdege.nl

„We willen op de camping graag christenen én niet-christenen ontvangen” Enscherange geleid. „Daarom willen we op de camping graag christenen én niet-christenen ontvangen. De laatste groep kan dan in een ongedwongen sfeer kennis nemen van de opvattingen van de anderen.” Een op zondagen door de gasten zelf georganiseerde singin met een overdenking wordt door hen van harte gesteund.

Dicht bij Nederland Het lukte het echtpaar om vanaf de eerste dag een bestaan te verwerven met de camping. „Met kleine kinderen betaalde je nauwelijks belasting en de kinderbijslag was een stuk hoger dan in Nederland. Daar deden we het niet voor, maar het was wel handig in de startperiode.”

Het echtpaar merkt dat de economische crisis zijn sporen begint te trekken. „In 2012 was dat voor het eerst. De verhuur liep wat terug. De trend is dat mensen minder vaak en ook wat korter op vakantie gaan. Wij hebben dan wel het voordeel dat we dicht bij Nederland zitten. De Ardennen blijven een geliefde vakantiebestemming.”

Inmiddels zijn beide kinderen getrouwd. Zowel de zoon als de dochter heeft een Duitse partner. De een woont in Regensburg, de ander eveneens in Duitsland, maar wat dichterbij: ongeveer een uurtje rijden van Enscherange. „Ze spreken behalve Luxemburgs ook vloeiend Frans en Duits. Die talen leer je hier op school.”

Of ze zelf Luxemburgers zijn geworden? Wat betreft het paspoort niet, maar we hebben het wel goed naar onze zin. Door onze gasten is er natuurlijk nog een behoorlijke binding met Nederland, maar of we ooit teruggaan? Je denkt wel eens na over later. Een echte keus hebben we nog niet gemaakt. Het is hier mooi, we hebben veel ruimte en rust.

Ik weet niet of we in Nederland weer zouden kunnen wennen.”

Adres Val d’Or: Um Gaertchen 2, Enscherange (Lux.); tel. 00-352-920691; www.valdor.lu

toerisme 15 januari 2014 75 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 75

7-1-2014 12:18:52

Ruim aanbod

vakantiehuizen, villa’s, chalets en bungalows in Europa

28.2 bes 52 te m min ge n

!

Boek nu op: vakanz.nl T 0341-264887 | E info@vakanz.nl

België / Denemarken / Duitsland / Frankrijk / Italië / Kroatië / Luxemburg / Nederland / Oostenrijk / Tsjechië / Zwitserland

Bungalowpark Salland/Holten Vakantie in eigen sfeer Comfortabele bungalows tot 10 personen Recreatieteam in schoolvakanties Vianenweg 160, 7451 TJ Holten T 0341-26 48 87 E info@casafamiliasalland.nl W www.casafamiliasalland.nl

Terdege_Spread.indd 2

Rust, ruimte,

! n e t e i gen 06-01-14 16:54

2

Christelijke

gezinsparken 14 parken en 1 camping Activiteiten en excursies VakanZ recreatieteam

Onze bestemmingen Nederland

huurprijs v.a.

Salland

€

Zeeland

€

99 p/w 639 p/w

€

449 p/w

Cochem / Moezel

€

Beieren

€

Zwarte Woud

€

Sauerland

€

Thuringen

€

Alpen-Bodensee

€

769 p/w 439 p/w 439 p/w 479 p/w 369 p/w 389 p/w

VakanZ kerkdiensten

België Belgische Ardennen

Duitsland

Nieuwe bestemming

Oostenrijk Karinthie

Boek nu op: gezinsparken.nl T 0341-264887 | E info@vakanz.nl

B in nen kort te b o eken !

€

629 p/w

€

599 p/w

€

779 p/w

€

419 p/w

Zwitserland Wallis

Frankrijk Lot-Dordogne

Italië Vakantiepark Italië

Terdege_Spread.indd 3

06-01-14 16:55

Pionieren op een

berg

78 toerisme ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 78

7-1-2014 12:01:27

Du i t s la nd

Verschillende keren per jaar trokken Chantal en Wilco Flier met hun kinderen naar de Dommelhof, buiten het Sauerlandse dorpje Ottlar. Sinds 2010 beheren ze de vakantieboerderij zelf. „We weten inmiddels dat we het geld in Nederland moeten verdienen. Dit doen we er voor de gezelligheid bij.” tekst en foto’s Huib de Vries

De dorpjes rond Winterberg liggen verscholen tussen uitgestrekte naaldbossen op het laaggebergte van het Sauerland. Ottlar, gelegen aan de 738 meter hoge Dommel, maakt deel uit van de gemeente Diemelsee, een samenraapsel van gehuchten. Buiten het vlek voert een smalle weg omhoog naar de Dommelhof. De eeuwenoude boerderij heeft z’n agrarische functie verloren en doet nu dienst als vakantieoord.

Tussendoor zat er een fabriekje in, dat voorwerpen van kunststof produceerde. Na de promotie van de streek tot beschermd natuurgebied kocht het Duitse Staatsbosbeheer het pand op.

Sinds juli 2010 is de Dommelhof in handen van Wilco en Chantal Flier. Door vakanties leerden ze de accommodatie kennen. „Alle schoolvakanties kwamen we hiernaartoe. Vaak gingen we ook een weekend heen en weer. De kinderen vonden het geweldig en wij kwamen op deze plek tot rust.”

Toen de Dommelhof onverwachts te huur kwam, besloot het echtpaar uit Moerkapelle naar hun favoriete vakantielocatie te verhuizen en de exploitatie van het toeristische bedrijf voort te zetten. Eind 2012 namen ze de voormalige boerderij met het bijbehorende vakwerkhuis en drie en een halve hectare grond over. „Voor veertig euro per jaar huren we de boomgaard erbij.”

Gezelligheid Een paar keer per week rijden Wilco en Chantal op en neer naar Moerkapelle, waar ze een installatiebedrijf hebben. Na gedane arbeid keren ze terug naar hun prachtig gelegen woudhuis op de berg buiten Ottlar, met een magnifiek uitzicht over het omringende bergland. Wilco geniet van de rust en het leven te midden

van kleinvee en wild, met de daaraan verbonden verrassingen. „De kippen zijn afgelopen winter allemaal om zeep gebracht door een vos.”

Ze trokken naar Duitsland met het idee de Dommelhof uit te bouwen tot een groots vakantieoord, met campingfaciliteiten en een recreatieteam voor de kinderen. Dat plan is intussen van de baan. „Het is niet eenvoudig om twee verschillende bedrijven die zo ver van elkaar liggen goed te runnen”, ontdekte Chantal. „We weten inmiddels dat we het geld in Nederland moeten verdienen.

Dit doen we er voor de gezelligheid bij.”

In de praktijk van alledag blijkt de afgelegen ligging van hun droomhuis ook schaduwkanten te hebben. „We zitten hier boven op een berg, die we delen met een Duits echtpaar. De volgende buren wonen een kilometer of vijf verderop. Alle voorzieningen zijn ver weg. Je moet geen pak melk vergeten. In de afgelopen jaren hebben we veel gezondheidsproblemen gehad; dan merk je hoe veel tijd ziekenhuisbezoek kost. De kinderen zitten twaalf kilometer verderop op school. In kilometers is alles niet zo ver weg, maar het rijden kost hier veel tijd.”

Duitse vriendin Meer dan eens vroeg Chantal zich af waar ze aan begonnen was. „Ik houd ervan om zo nu en dan stoom af te blazen bij mijn moeder of een vriendin. Vooral mijn moeder miste ik in het begin heel erg, maar als ik opperde weer naar Nederland te verhuizen, werden de kinderen boos. Die willen hier blijven. Gelukkig heb ik een goede Duitse vriendin gekregen. Dat maakt de situatie al heel anders.”

Ze zijn niet de enige Nederlanders die vastgoed in het Sauerland bezitten en een deel daarvan verhuren aan vakantiegasten. „Je koopt hier een prachtig vrijstaand huis voor een bedrag waarvoor je in de Randstad nog geen rijtjeswoning hebt”, verklaart Wilco.

Daar staat tegenover dat de energiekosten voor de bewoners van de Dommelhof schrikbarend hoog zijn. „Er is hier geen aardgas,

toerisme 15 januari 2014 79 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 79

7-1-2014 12:01:44

Luxe vakantiewoningen te huur Midden op de Veluwe, midden tussen bos en heide. Zondagsrust.

Vraag naar onze s kortingsactie van november t/m april

Geschikt voor: meerdaagse schoolreisjes, vakantiekampen, familieweekenden.

Elk gebouw: keuken, sportveld, trampoline, sport en spelfaciliteiten, kinderboerderij.

’t Schot - 36 personen ’t Kamphuus - 42 personen De Deel - 75 personen Nijkerkerweg 65, Ermelo T. 0341 - 55 21 66 www.aalbertshoeve.nl

Houdt u van rust, ruimte en gezelligheid?

Camping de Beukenhof in Tiendeveen heeft het!

Midden in Drenthe tussen bossen, hei en akkers. Wij bieden u stacaravans, chalets en kampeerplaatsen te huur.

Recreatieplas op loopafstand v.d. camping. Goed sanitair, leuke recreatiezaal, snackbar, recreatieteam in het hoogseizoen.

Bel voor info: 0528 - 33 12 46 of kijk op onze site: Fam. Paas www.campingdebeukenhof.com

80 toerisme ● 15 januari 2014

Meer info: familie Bos www.uddelermeer.com Tel. 0577 - 40 12 31

dus we stoken op olie.” Door de slechte isolatie van de beide woningen loopt de dure brandstof als water door de verwarmingsketel. „Het eerste jaar hadden we dat niet door.

Toen waren we achttienduizend euro aan stookolie kwijt. Dat bedrag hebben we naar beneden gebracht door meer op hout te gaan stoken. De komende tijd gaan we alles isoleren.”

Genieten Het totale complex, inclusief het vakwerkhuis, omvat naast het onderkomen van de Flieren vier appartementen en vier kamers. Het Nederlandse echtpaar adverteert op bescheiden schaal. „We hoeven niet zo nodig het hele jaar alles verhuurd te hebben. We zijn hiernaartoe gekomen om als gezin te genieten van de natuur en de rust. Dat moeten we niet uit het oog verliezen. In de schoolvakanties zitten we meestal behoorlijk vol. Dat vinden we gezellig, maar het is geen bezwaar als we daarbuiten zo nu en dan niemand hebben.”

Aanvankelijk waren ze van plan de appartementen volledig te strippen. Inmiddels weten ze dat niet meer

„Als ik opperde weer naar Nederland te verhuizen, werden de kinderen boos” zo zeker. De meeste gasten zijn enthousiast over de gedateerde inrichting. Die past volledig bij de sfeer van het monumentale huis. „Misschien moeten we de kamers alleen maar isoleren”, aarzelt Chantal.

De huidige aankleding van de vakantieboerderij sluit naadloos aan bij de mentaliteit in het Sauerland. De sfeer in de dorpen van Diemelsee is nuchter en gemoedelijk. „Zo’n beetje als bij ons in de jaren zestig”, zegt Wilco. „De mensen hebben hier nog geduld en maken zich niet druk om hun uiterlijk.

Kleding moet vooral praktisch zijn, om mode bekommeren ze zich niet. Dat spreekt mij bijzonder aan.”

Adres Gästehaus Dommelhof: Am Dommel 1, 34519 Diemelsee, Duitsland; tel. 0049-56321302; www. dommelhof.de

toerisme 15 januari 2014 81 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 81

7-1-2014 12:02:10

Zomervakanties 2014

GOED IDEE REIZEN

Busreizen

Alleengaandenreizen

Vliegreizen

✔ in christelijke sfeer ✔ nóg meer reizen ✔ altijd uw eigen reisleider ✔ nu al vertrekgaranties Sterk verla agde

prijzen!

Vaarvakanties

Goed Idee Reizen pakt uit met de nieuwe zomergids. Zoveel mooie vakanties in één reisgids! Bovendien hebben we veel prijzen sterk kunnen verlagen en is een vakantie met onze christelijke reisorganisatie nu nog aantrekkelijker! Vraag snel onze gratis reisgids aan of kijk op onze website. Het belooft een mooie zomer te worden!

Fietsreizen

www.goedideereizen.nl 0172 - 725 000

Israëlreizen

Terdege_GIR_150014_Zomergids.indd 1

27-12-13 10:59

Op vakantie in Nederland Christelijke campings, bungalowparken, hotels en bed & breakfast-adressen Groningen

Conferentiecentrum De Ark, Sellingerstraat 75, Ter Apel, 0599-582984, www.ccc-deark.nl Oase (minicamping, boerderijappartementen), Zuiderveensterweg 5, Oude Pekela, 0597613345, www.oase-vakantiewoning.nl De Sikkenberg (camping en diverse soorten accommodaties), Sikkenbergweg 7, Onstwedde, 0599 661144, www.sikkenberg.nl Zeestrand Eems Dollard (camping, stacaravans, kampeerhutten), Schepperbuurt 4a, Termunterzijl (bij Delfzijl), 0596-601443, www. campingzeestrand.nl

Friesland

Camping Mast (camping, (groeps)huurtenten, stacaravans), Formerum 33, Terschelling, 0562-448882, www.campingmast.nl Boerencamping De Stins (boerderijcamping, stacaravans, blokhut), Dokkumerlaan 19a, Wouterswoude, 0519-298007, www.campingdestins.nl De Verborgen Hoek (camping, stacaravans, 2 vakantiewoningen), Bokkeleane 3, Harich,

0514-602065, www.deverborgenhoek.nl

Drenthe

De Beukenhof (camping, stacaravans, chalets, vakantiewoning), Kanaal Oost Zijde 15, Tiendeveen (bij Hoogeveen), 0528-331246, www.campingdebeukenhof.com.

Lubbinge (J. Brakke, minicamping), De Stuw 7, Zuidwolde, 0528-372133; jennybrakke@ hotmail.com.

Meistershof (camping, stacaravans, trekkershutten, familiehuizen), Lheebroek 33, Dwingelo, 0521-597278, www.meistershof.nl Tikvah (camping, caravans, vakantiehuis, appartement), Oosthalen 5, Hooghalen, 0593592097; www.campingtikvah.nl De Wolfskuylen (camping, bungalows, chalets, blokhutten, groepsaccommodatie), Holtweg 9, Gees, 0524-581575, www.campingdewolfskuylen.nl

Overijssel

De Archemerberg (groepsaccommodatie), Dalmsholterweg 6, Giethmen, 0529 456361, www.archemerberg.nl

Bergzicht (camping, chalets/ stacaravans), Dalmsholterweg 4, Giethmen, 0529-451208, www. bergzicht.nl De Blekkenhorst (camping, huisjes, chalets), Nienenhoek 8, Den Ham, 0546-671559, www.de-blekkenhorst.nl Casa Familia Salland (bungalowpark), Vianenweg 160, Rijssen-Holten, 0548-365224, www.casafamiliasalland.nl Erve ’n Greun (minicamping, bed & breakfast), Piksenweg 21, Hoge Hexel, 0546-697898, www.ervengreun.nl De Esrand (SVR, minicamping), Grote Beltenweg 2, Rheeze, 0523-263351.

Hoge Hexel (bungalowpark, groepsverblijf), Bruine Hoopsweg 6, Hoge Hexel (bij Wierden), 0546-579865, www.bungalowparkhogehexel.nl Holsappel (bungalows), Molendijk 105, Zuna (bij Rijssen), 0548-

toerisme 15 januari 2014 83 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 83

8-1-2014 16:26:17

Christelijke vakantieparken Wintersportvakantie Dagtochten Single-uitjes Landelijk Volleybaltoernooi

Heeft u wel eens aan een vakantie op een prachtig Chaletpark in de SCHOTSE HOOGLANDEN gedacht? En tegelijk een vakantie midden in het land van de kerkgeschiedenis?

Doen! Nederlands management, centraal gelegen, dichtbij kerk en te midden van wonderschone natuur.

Accommodatie voor 4, 4-5, 6-7 of 8-9 personen.

Reserveer nu en geniet 10% korting op uw boeking.

Kijk voor meer informatie op onze website www.ranchchalet.nl Ăłf bel +44 (0) 1862 842412.

www.unoanimo.net 070-3912469 070 3912469

Camping La Bonne Source ligt tussen de heuvels van de Correze in Frankrijk.

Kampeerplaatsen met schitterend uitzicht over de vallei.

Huur een avontuurlijke Safaritent of Gite (appartement).

Heerlijk terras met prachtig uitzicht en modern zwembad.

Riviertje waar de kinderen naar hartelust kunnen spetteren.

Diverse activiteiten met christelijk karakter.

!

RESERVEER NU

Camping La Bonne Source in Saint Martin Sepert, Frankrijk Bel.: +31 (0)342 47 61 75

www.labonnesource.nl

ven Ervaar het echte buitenle Een vakantie bij bungalowpark Hoge Hexel voelt als thuiskomen. Lekker genieten met het hele gezin in het mooie, afwisselende landschap van Overijssel. Vanuit onze prachtig gelegen bungalows geniet u van het echte buitenleven!

Ga voor onze actuele prijzen naar

www.bungalowparkhogehexel.nl.

84 toerisme â&#x2014;? 15 januari 2014

Pag 84.indd 1

8-1-2014 12:44:00

512790, www.vakantieoordholsappel.nl De Kleine Belties (groepsaccommodaties, camping, stacaravans, bungalows), Rheezerweg 79, Hardenberg, 0523 261303, www.dekleinebelties.nl De Klimberg (camping, stacaravans, chalets, groepsaccommodatie), Ommerweg 27, Hardenberg, 0523 261955, www.deklimberg.nl De Kroeze Danne (camping, chalets, groepsverblijven), Kappelhofsweg 14, Ambt-Delden, 074-3771111, www.kroezedanne.nl De Oldemeyer (camping, stacaravans, groepsaccommodatie), Grote Beltenweg 13a, Rheeze Hardenberg, 0523 262805, www.oldemeyer.nl Het Roenerveen (vakantiewoning, landschapskamers), Haarweg 10, Daarle, 0546-697588, www. roenerveen.nl De Rollecate (minicamping, caravans), Schapendijk 12, Punthorst, 0529-482450, www.minicampingrollecate. nl Vakanz (park bij Rijssen/Holten), 0341-264887, www. vakanz.nl, www.gezinsparken.nl Familiepark De Vechtvallei (camping, trekkershutten, vakantiewoningen, groepsaccommodaties), Rheezerweg 76, 7795 DA Diffelen, 0523-251800, www. devechtvallei.nl Westerhoeven (vakantiehuisjes bij boerderij), Westerhoevenweg 16, Vriezenveen, 0546-633331, www. westerhoeven.nl

Gelderland

De Aalbertshoeve (groepsaccommodaties), Nijkerkerweg 65, Ermelo, 0341 552166, www.aalbertshoeve.nl ’t Beloofde Land (camping, stacaravans, chalets, kampeerbungalows, safaritenten), Bosweg 17, Voorthuizen, 0342-472942, www.beloofde-land.nl De Betteld (camping, bungalowtenten, stacaravans, chalets, jeugdherberg), Aaltenseweg 11, Zelhem, 0314627200, www.betteld.nl Bok’s bungalowpark, Putterweg 76, Garderen, 0577461362, www.boksbungalowpark.nl Recreatiepark Boslust (bungalows, chalets, stacaravans, safaritenten/Yurt), Schovenhorsterveldweg 6, Putten, 0341-357972, www.boslustputten.nl De Buxushoeve (bed & breakfast), ‘t Rechtewegje 9, Uddel, 0577-456566, www.bedenbreakfast-debuxushoeve.nl Casa Familia Voorthuizen (bungalowpark, camping), Kieftweg 30b, Voorthuizen, 0342-478380, www. casafamilia.nl Hotel Dreyeroord, Graaf van Regterenweg 12, Oosterbeek, 026-3333169, www.dreyeroord.nl Hotel Eureka, Kilderseweg 2, Zeddam-Montferland, 0314-651811, www.hotel-eureka.nl.

Familiehuis Nunspeet (bungalowpark), Randmeerweg 14, Nunspeet, 0341-250851; www.familiehuisnunspeet.nl Gerrit Jan’s hoeve (jaarplaatsen stacaravans/chalets/mobiele bungalows), Lange Zuiderweg 126, Voorthuizen, 0342-471571, www. gerritjanshoeve.nl Groot Grobbenhorst (camping, chalets, trekkershutten), Molenweg 107, Nunspeet, 0341-252941, www.grobbenhorst.nl De Heidebloem (camping met stacaravans en chalets), Hullenkant 28, Elspeet, 0577-492484, www. campingdeheidebloem.net De Hofstee (appartementen, jaarplaatsen voor chalets/stacaravans), Oude Zeeweg 30, Nunspeet, 0341-252603, www.caravanparkdehofstee.nl Jacolina (Bed & Breakfast), Klepel 1, 4191 ZR Geldermalsen, 0345570112, www.benb-jacolina.nl Klein Emelaar (boerderijcamping, safaritent), Buurtweg 12, Meerveld (Uddel), 0577-456818, www.kleinemelaar.nl De Kleine Weide (minicamping, bed & breakfast, groepsaccommodatie), Biesbosserweg 19, Renswoude, 033 2771400, www. dekleineweide.nl De Knusse Knapzak (Bed & Breakfast), Molenakker 4, Lieren, tel. 0655785382, www.knusseknapzak.nl De Kriemelberg (camping, caravans, trekkershutten, bungalows), Drieërweg 104, Ermelo, 0341-552142, www.kriemelberg.nl De Meulebarg (camping, vakantiewoningen), Molenweg 46, Elspeet, 0577-491351, www.demeulebarg. nl O&S Vakanties (park met vakantiewoningen in Nunspeet en Vlierden (N-B)), 0184-422000, www.onsvakanties.nl ’t Rakkertje (boerderijcamping), Koeweg 12, Otterlo, 0318591920, www.hetrakkertje.nl Recreatie Veluwe (vakantie-

huis), Wildekamp 34, Garderen, 0623193025, www.recreatie-veluwe. nl De Rode Berk (camping bij boerderij), Koperweg 21, Nijkerk, 0342462272, www.derodeberk.nl Rust en Ruimte (minicamping, caravans, vakantiehuisje), Nieuweweg 6a, Doornspijk, 0525-661166 Stolpenheim (bungalows), Elspeterweg 8, Nunspeet, 0341 274727, www.stolpenheim.nl Recreatiepark Uddelermeer (chalets), Blekemeer 29, Uddel, 0577401231, www.uddelermeer.com Veluwerhof (chalets, vakantiewoningen, groepsaccommodatie), Elspeterbosweg 33, Vierhouten, 0654975651, www.veluwerhof.nl Hotel ’t Vierhouterbos (ook appartementen), Nunspeterweg 30, Vierhouten, 0577-411200, www. vierhouterbos.nl Vijverhof (minicamping, caravans, vakantiewoning), Ommerenveldseweg 51, Ommeren, 0344-601973, www.vijverhof-ommeren.nl Weijdehorst (boerencamping, pipowagen, tentenverhuur voor jv’s etc.), Staverhul 22, Uddel, 0577402520; www.weijdehorst.nl

Utrecht

’t Boerenerf (camping, chalets, stacaravans, groepsaccommodaties), De Heygraeff 15, Woudenberg, 033-2861424, www.campingboerenerf.nl Vakantie- en conferentiecentrum Het Brandpunt, Postweg 18, Doorn, 0343-412332, www.hetbrandpunt. nl De Heigraaf (camping, stacaravans, chalets, safaritenten), De Heygraeff 9, Woudenberg, 033-2865066, www.heigraaf.nl Klein Oudenhorst (minicamping, (sta)caravans, vakantiehuisje), Oudenhorsterlaan 23, Woudenberg, 0343-481558, www.kleinoudenhorst.nl

toerisme 15 januari 2014 85 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 85

8-1-2014 16:26:47

Waar vindt u nog een gastvrij familiehotel met een christelijke identiteit?

Veel lezers van de Terdege zijn al bij ons geweest. U nog niet?

Ook dit jaar hebben we weer mooie verzorgde vakantieweken en midweken voor u, met huifkar- boot- en bustochten.

Liever een paar dagen er tussenuit? Ook dat is mogelijk.

Volop fiets- en wandelmogelijkheden.Thuiszorg is ook hier mogelijk!

Vraag onze GRATIS folder aan!

Hotel Eureka

Kilderseweg 2 Zeddam 0314 - 65 18 11 www.hotel-eureka.nl

voor meer informatie: www.stolpenheim.nl Elspeterweg 8

|

8071 PA Nunspeet

|

T (0341) 27 47 27

”Er is voor elk kind wat leuks te doen” Als mevrouw Huibers uit Opheusden, met 6 kinderen in de leeftijd van 5 tot 16 jaar, terugdenkt aan de gezinsvakantie van afgelopen zomer is dit het eerst wat in haar opkomt. "Omdat de kinderen genieten, hebben we als ouders ook een fijne vakantie. Het verblijf op camping De Wolfskuylen is een echte aanrader." Omdat het gezin uit 8 personen bestaat, is er geboekt in De Eik. Een prima accommodatie voor een heerlijk verblijf voor het hele gezin. De keuze van de familie Huibers om naar De Wolfskuylen te gaan, is een hele bewuste. Wat hen bijzonder aanspreekt, is de mooie natuur, de prachtige fietspaden en de rust die hier nog echt is te vinden. "Omdat onze kinderen van een actieve vakantie houden, is het erg leuk dat er veel wordt georganiseerd.

De dropping, de tafeltenniswedstrijd en het zwembad, ze vinden het allemaal

prachtig." De familie Huibers vindt het heel belangrijk dat de camping een christelijke identiteit heeft. Dat betekent dat de receptie, het zwembad en de kantine op zondag gesloten zijn. Daarnaast genieten ze ook erg van de zang op zondag- en woensdagavond die goed wordt bezocht. Op zondag heeft de familie gekerkt in de omgeving. "Op deze manier hebben we als gezin een fijne vakantie gehad die goed aansluit bij onze identiteit. Ook de kinderen hebben genoten. Ze willen volgend jaar zo weer terug", lacht mevrouw Huibers.

De Wolfskuylen Holtweg 9 7863 TA Gees Tel. 0524 - 58 15 75 info@wolfskuylen.nl www.wolfskuylen.nl

86 toerisme ● 15 januari 2014

Pag 86.indd 1

8-1-2014 12:44:47

Noord-Holland Zaans Moment (bed & breakfast), Zeedijk 1, Assendelft, 075-6702756, zaansmoment@ gmail.com, www.bedandbreakfast.nl (zoek op ‘Zaans moment’)

Zuid-Holland

Grevelande (boerenlandcamping; safaritent, caravans, blokhuis), Peuterdijk 59, Herkingen, 0187-669317, www.grevelande.nl Strandpark Vlugtenburg (camping, bungalows), ‘t Louwtje 10, ‘s Gravenzande, Uno Animo, 070-3912469, www.unoanimo.net

Noord-Brabant

O&S Vakanties (park in Vlierden), 0184422000, www.onsvakanties.nl

Zeeland

Banenburg (boerenbedtenten), Weelweg 1, Gapinge (bij Veere), 0118-593196, www. banenburg.nl Breehof (minicamping, stacaravans), Breeweg 14, Koudekerke, 0118-615613, www.minicampingbreehof.nl Recreatiebedrijf Boot (minicamping, safaritent, appartementen, bed & breakfast), Lockerhofweg 7, Noordwelle (bij Renesse), 0111-

462398/461695, www.recreatiebedrijfboot.nl Duinzicht (camping, stacaravans, chalets, safaritenten), Strandweg 7, Koudekerke, 0118551397, www.campingduinzicht.nl Duinzicht (minicamping, stacaravans), Schamsweg 2, Domburg, 0118581494, www.minicampingduinzicht.nl De Betteld (voorheen Elzenhof) (camping, bungalowtenten), Badhuisweg 68-a, Cadzand, 0314-627252, www.betteld.nl De Fruitgaard (minicamping, caravan), Bouwmansweg 1, Haamstede, 0111-651610, www.defruitgaard.nl Hoeve de Hond (agricamping, chalet), Gaanderseweg 2, Dreischor, 0111-671653, www. hoevedehond.nl De Hofwei (minicamping), Noordweg 1-3, Biggekerke, 0118-556111, www.hofwei.nl De Koehoorn (minicamping, stacaravans), Mariekerke 13, Meliskerke, 0118-562659, www. dekoehoorn.nl Verhuurbedrijf Johnny Koppejan (vakantiewoningen in Zoutelande en Dishoek), tel. 0118562642, www.verhuurbedrijfkoppejan.nl Mariekerke (boerderijcamping, stacaravans, safaritenten), Mariekerke 24, Meliskerke, 0118-551333, www.mariekerke.nl Middenin (minicamping, stacaravans, va-

kantiewoning), Loodholseweg 5, Grijpskerke, 0118-592868, www. minicampingmiddenin.nl Oase (vakantiehuizen, appartementen, groepshuizen, hotel), Noordendolfer 8, Zoutelande, 0118-561481, www.oase-bv.com d’Oute Poppe (minicamping, stacaravans), Verseputseweg 13, Kerkwerve, 0111-412516, www.doutepoppe. nl Schoolzicht (camping, stacaravans, kavels), Brouwerijweg 5, Aagtekerke, 0118-583333, www.schoolzicht.nl Vakanz (park bij Haamstede/Renesse), 0341-264887, www.vakanz.nl, www.gezinsparken.nl De Welblok (minicamping, caravans), Nieuwe Groeneweg 2, Oosterland, 0111-482523, www. dewelblok.nl De Westhoek (minicamping, stacaravans), Prelaatweg 67, Aagtekerke, 0118-583403, www.campingdewesthoek.nl Wisse (minicamping, stacaravans), Kruisweg 1, Meliskerke, 0118561343; www.campingwisse.nl

Speciale groepen Jongeren

Alleengaanden

Reizen op maat

AmiGO Avanta (17-36 jaar) BAS Travel (15-30 jaar) Beter-uit (16-30 jaar) Crossroads (9-28 jaar) Hervormd Gereformeerde Jeugdbond (groot aanbod, diverse leeftijdsgroepen) Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten (groot aanbod, diverse leeftijdsgroepen) GRV Zeilkampen (9-22 jaar) Kreijkes

BAS Travel (25-45 jaar) Beter-uit GO4IT Reizen (25-45 jaar) Goed Idee Reizen Hervormde Vrouwenbond

FamiliaTours

Huizenruilvakanties

Eenoudergezinnen

Open Doors organiseert groepsreizen voor ontmoeting met vervolgde christenen.

GO4IT Reizen Het vakantiebureau

Wie zorg nodig heeft Adios Reizen Hervormde Vrouwenbond Het vakantiebureau Ichthus Vakantiereizen

Christian Home Exchange Fellowship

Reizen met missie

Op www.zendingsreizen.nl staan diverse aanbieders van reizen met een missie.

De contactgegevens van deze vakantie-aanbieders vindt u in de adressenlijst.

toerisme 15 januari 2014 87 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 87

8-1-2014 16:27:19

Op vakantie naar het buitenland In dit overzicht wordt onderscheid gemaakt tussen accommodaties (campings, hotels, vakantiewoningen enzovoort) en reizen, waaronder bus-, boot- en vliegreizen. Per land of landenregio noemen we de organisaties die daar actief zijn. In een aparte lijst vindt u de contactgegevens van de vakantie-aanbieders.

Accommodaties België en Luxemburg

Beter-uit (park in Luxemburg) Historizon (België) Letzeburg (beide landen, ook parken) NOA (camping in België) O&S Vakanties (beide landen) Uno Animo (park in België) VakanZ (park in België) Val d’Or (camping met accommodaties in Luxemburg)

Frankrijk

Beter-uit (park) Domaine Le Vignot Braize Historizon Kreijkes (park) La Bonne Source (camping met accommodaties) Letzeburg NOA (camping) O&S Vakanties (ook park) VakanZ (twee parken)

Duitsland

Allgäu tours (Ober/Allgäu) Beter-uit (park) Gästehaus Dommelhof (Sauerland) Grüma Alpenchalets (Zwarte Woud) Kreijkes (2 parken en hotel) Landgut Engelsbach (park met camping in Oost-Duitsland) Letzeburg (ook 2 parken) Otium O&S Vakanties (ook parken) Sola Gratia (Eifel)

Uno Animo (park in Beieren) Vakantiepark Küstelberg (Sauerland) VakanZ (zeven parken) Verband Christlicher Hoteliers

Letzeburg (Spanje) O&S Vakanties (alle drie de landen) VakanZ (park in Italië)

Groot-Brittannië en Ierland

Griekenland en Turkije

O&S Vakanties (Schotland) Port Bàn (camping in Schotland) Ranch Chalet Park (Schotland)

Scandinavië en Denemarken Oase Camp Stora Strand (camping in Zweden) O&S Vakanties (alle vier de landen) ZwedenVisReizen

Zwitserland en Oostenrijk Grüma Alpenchalets (Zwitserland) Hotel Florence (Oostenrijk) Kreijkes (hotel in Oostenrijk) Letzeburg (Zwitserland) O&S Vakanties (beide landen, ook parken) VakanZ (beide landen, twee parken) Hotel Viktoria (Zwitserland)

Spanje, Portugal en Italië Beter-uit (park in Spanje)

Letzeburg (beide landen) O&S Vakanties (beide landen)

Oost-Europa

Fontana (camping met accommodaties in Tsjechië) Letní Den (camping met accommodaties in Tsjechië) Novum Vakantiehuisvesting (Tsjechië en Slowakije) Otium (Tsjechië en Hongarije) O&S Vakanties (o.a. Tsjechië (park), Polen en Hongarije) Uno Animo (park in Tsjechië) Villa Riant (Tsjechië)

Buiten Europa

O&S Vakanties (o.a. VS en ZuidAfrika) Travellers Home, Bed and Breakfast & Camperverhuur (Canada)

toerisme 15 januari 2014 89 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 89

8-1-2014 16:27:53

Reizen België en Luxemburg Amarant (België) Amicitia (België) Beter-uit (beide landen) Goed Idee Reizen (beide landen) Historizon (België)

Frankrijk

Amarant Avanta Beter-uit DrieTour Reizen Goed Idee Reizen Historizon Kreijkes

Duitsland

Amarant Amicitia (vooral vaarvakanties) Allgäu tours (Ober/Allgäu) Beter-uit DrieTour Reizen Goed Idee Reizen (ook vaarvakanties) Kreijkes

Groot-Brittannië en Ierland Amarant (Schotland) Amicitia (Engeland en Schotland) Avanta (Schotland, Ierland, Wales, Londen) EchoTravel (Engeland/tuinreis) Beter-uit (Engeland en Schotland) DrieTour Reizen (Schotland en Ierland) Van Valen (Schotland/kerkhistorie)

Israël en Midden-Oosten Amarant Amicitia Avanta Beter-uit Christenen voor Israël DrieTour Reizen Goed Idee Reizen Kreijkes Promised Lands

Scandinavië en Denemarken Amarant (Noorwegen, Finland, Zweden) Amicitia (Noorwegen) Avanta (Finland, Noorwegen, Zweden) Beter-uit (Noorwegen, Finland, Zweden)

DrieTour Reizen (Noorwegen en Finland)

Zwitserland en Oostenrijk Amarant (beide landen) Amicitia (beide landen) Avanta (Oostenrijk) Beter-uit (beide landen) DrieTour Reizen (beide landen) Goed Idee Reizen (beide landen) Historizon (Zwitserland) Kreijkes (Oostenrijk)

Spanje, Portugal en Italië Amarant (alle drie de landen) Amicitia (Portugal en Italië) Avanta (alle drie de landen) Beter-uit (alle drie de landen) DrieTour Reizen (alle drie de landen) Goed Idee Reizen (alle drie de landen)

Goed Idee Reizen (o.a. Polen en Tsjechië) Kreijkes (Roemenië en Tsjechië) Otium (Tsjechië en Hongarije)

Buiten Europa

Amarant (o.a. Alaska en Zuid-Afrika) Amicitia (o.a. Rusland en Malawi) Avanta (groot aanbod; o.a. Canada, Nieuw-Zeeland, China, Chili, Filipijnen, Nepal, Iran, Irak en Panama) Beter-uit (o.a. Canada en Suriname) DrieTour Reizen (o.a. VS en Rusland) Goed Idee Reizen (o.a. Gambia en Sri Lanka) Historizon (Ned. Antillen en Suriname)

Griekenland en Turkije

Amicitia (Turkije) Avanta (beide landen) Beter-uit (beide landen) DrieTour Reizen (beide landen) Goed Idee Reizen (beide landen)

Oost-Europa

Amarant (o.a. Kroatië en Roemenië) Amicitia (Polen en Tsjechië ) Avanta (o.a. Estland en Georgië) Beter-uit (o.a. Hongarije en Kroatië) Christenen voor Israël (Polen) DrieTour Reizen (o.a. Armenië en Macedonië)

90 toerisme ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 90

8-1-2014 16:43:36

MUSEUM SCHENKERIJ MINICAMPING BED & BREAKFAST TREKKERSHUTTEN

MARIAHOEVE PUTTEN UNIEK OP DE VELUWE

De Buxushoeve

KIEFVELDERSTEEG 11 3882RG PUTTEN TELEFOON 06 302 340 32 WWW.MARIAHOEVEPUTTEN.NL INFO@MARIAHOEVEPUTTEN.NL Op zondag zijn wij gesloten

Hotel Inkelshoês Speciale voorjaarsaanbieding:

Verblijf van 14 mrt. - 1 apr. 2014 4 nachten en betaal slechts voor 3 nachten!

Bed & Breakfast en Theetuin

‘t Rechtewegje 9, Meerveld (Apeldoorn) Tel. 0577 - 45 65 66 | info@debuxushoeve.nl www.bedenbreakfast-debuxushoeve.nl

Bestelbon

nnees

o Voor ab

Bekijk ook onze culinaire en zeer aantrekkelijke verwenarrangementen

Actief genieten en lekker tot rust komen in het hart van het Limburgse heuvelland.

Nu ook luxe vakantiewoningen. Vraag de brochure aan of kijk op onze website!

Epen, Zuid-Limburg • 043 - 4551742 • www.inkelshoes.nl

Abonneevoordeel, geldig tot 31 dec. 2014 of zo lang de voorraad strekt Medisana bloeddrukmeter

x € 39,95 = €

Medisana thermometer

x € 39,95 = €

Medisana wake-up light

x € 59,95 = €

Verzendkosten

€

Totaalbedrag

€

4,95

Op de achterkant van de bon vult u uw naam en adres in.

terdege

Terdege.nl/abonneevoordeel

toerisme 15 januari 2014 91 ●

Pag 91.indd 1

8-1-2014 12:50:42

- Zeer nette en goed onderhouden camping - Verwarmd zwembad - Veel veldjes met speelattributen.

- Professionele recreatiemedewerkers - Recreatieprogramma voor jong en oud - Ruime plaatsen (150m², 4 -16 ampère, CAI, eigen watertap) - Privé saintair mogelijk Verhuur - Kindvriendelijk - Scherpe prijzen stacaravans en chalets - Bosrijke omgeving - Eigen sfeer

www.deklimberg.nl 0523 - 261955, Hardenberg

Bestelbon

nnees

o Voor ab

m/v

Naam Adres Postcode

ANWB FAMILIEPARK

DE VECHTVALLEI

Woonplaats Telefoon

Informeer naar onze gunstige tarieven!

E-mail Ik ben abonnee van

Terdege

RD

Ik maak het bedrag over op rek.nr. NL09 RABO 016.99.77.455 t.n.v. FHshop in Apeldoorn. Ik vermeld mijn postcode en huisnummer bij de overschrijving.

Zodra de betaling binnen is, worden de artikelen verzonden.

Wij raden u aan eerst het bedrag over te maken en dan pas de bon op te sturen. Anders mist u de juiste gegevens.

Datum

Handtekening

Zo kunt u bestellen: Via www.fhshop.nl Inloggen is niet nodig.

Vul bij referentieTD in.

Per e-mail: info@fhshop.nl.

Stuur de bon in een envelop met postzegel naar: Abonneevoordeel, Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn.

Meer informatie? Bel (055) 539 06 78

terdege

Terdege.nl/abonneevoordeel

Familiepark De Vechtvallei is uniek gelegen in het natuurgebied van het Overijssselse Vechtdal wat Christelijke leiding KAMPEREN • CHALETS & BUNGALOWS • GROEPSACCOMODATIES • TREKKERSHUTTEN

NIEUWSGIERIG GEWORDEN?

FAMILIEPARK DE VECHTVALLEI RHEEZERWEG 76 7795 DA DIFFELEN TEL. 0523 251 800 | www.devechtvallei.nl Chr. leiding

92 toerisme ● 15 januari 2014

Pag 92.indd 1

8-1-2014 12:50:07

Adressen en websites Adios Reizen Utrecht, 0346212897, www.adiosreizen.nl Allgäu tours, Meeuwen 0416351921, www.allgautours.nl Amarant Reizen Utrecht, 0346212897, www.amarantreizen.com Amicitia Hendrik Ido Ambacht, 078-6845353, www.amicitia.nl Amigo Hendrik Ido Ambacht, 0786845350, www.amigoreizen.nl Avanta Middelburg, 0118-638427, www.avantareizen.nl BAS Travel Alphen a/d Rijn, 0172820204, www.bastravel.nl Beter-uit Reizen Alphen a/d Rijn, 0172-484848, www.beter-uit.nl Christenen voor Israël Nijkerk, 033-2458824, www.christenenvoorisrael.nl Christian Home Exchange Fellowship www.christianhomeexchange.net CrossRoads Vakanties Utrecht, 0346-212897, www.crossroadsvakanties.nl EchoTravel Hardewijk, 0341421139, www.echotravel.nl Gästehaus Dommelhof Diemelsee-Ottlar, Duitsland (Sauerland), tel. 0049-56321302; www.dommelhof.de Domaine Le Vignot Braize Route de l’eglise, Le Vignot Baignerau, 03360 Braize, Frankrijk, tel. 0033470029334; www.evenfransleven. nl Drietourreizen Driebergen, 0343512844, www.drietour.nl Camping Fontana Pocatky 359, Pocatky, Tsjechië, 0575-515100 (Ned.) of 00-420-722135310 (Tsj.); www.campingfontana.nl FamiliaTours Hendrik-IdoAmbacht, 088-1307355, www. familiatours.nl Hotel Florence Schäfflershof 4, Weissenbach am Lech, Oostenrijk (Tirol), tel. 00-43-5678-5277,

www.hotel-florence.at Goed Idee Reizen Alphen a/d Rijn, 0172-725000, www.goedideereizen.nl Go4it Reizen Hummelo, 0858774447, www.go4itreizen.nl Grüma Alpenchalets Leiderdorp, 071-5892249, www.gruma.nl GRV Zeilkampen Hendrik Ido Ambacht, 078-6845355, www. grvzeilkampen.nl

Hervormd Gereformeerde Jeugdbond Bilthoven, 0302285402, www.hgjb.nl/vakanties Hervormde Vrouwenbond www. hervormdevrouwenbond.nl/vakantieweken Hetvakantiebureau, Lunteren, 0318-486610, www.hetvakantiebureau.nl Historizon Lisse, 088-6360200, www.historizon.nl Ichthus vakantiereizen, Boskoop 0172-218810, www.ichthusreizen.nl Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten Woerden, 0348-489948, www.jbggzomerkampen.nl Kreijkes Vakantie Idee Rijssen, 0548-514188, www.kreijkes.nl La Bonne Source Moulin de gany Saint Martin Sepert, Frankrijk, 0342-476175, www.labonnesource.nl Landgut Engelsbach Leinatal / OT Engelsbach Duitsland, 00-493623-200873, www.landgutengelsbach.eu Letní Den Stare Hobzi 105 Tsjechië, 058-2531975 of 00-420384497128, www.campingletniden.nl Letzeburg Leersum, 0343454458, www.letzeburg.nl NOA Vakanties Hoog-Keppel, 0172-820205, www.noa-vakanties.nl Novum Vakantiehuisvesting Koot-

wijk, 0577-456081, www.vakantiehuisvesting.nl Oasecamp Stora Strand SMU SMU i Animskogs lagergard, 662 97 Amal, Zweden, 0786132587, www.oasecamp. com Open Doors Ermelo, 0341-465000, www. opendoors.nl O&S Vakanties Sliedrecht, Sliedrecht, 0184-422000, www.onsvakanties.nl Otium Voorthuizen, 0342-474444, www.otium.nl Port Bàn Kilberry, Tarbert, Argyll, Schotland, 00-441880-770224, www.portban.com Promised Lands Rotterdam, 010-2827242, www. promisedlands.nl Ranch Chalet Park Delny-Invergordon, Ross-shire IV180LJ, Schotland, 00-44-1862-842412, www. ranchchalet.com Sola Gratia Bergstrasse 21, Mürlenbach, Duitsland, 0049-6594-258-990, 06-54391591, www.huizesolagratia.nl Travellers Home Bed and Breakfast & Camperverhuur, 3333 Springcreek Road, Jordan Ontario, Canada; bdunnink@mergetel.com; www.travellershome. ca; 00-1-905-562-5656.

Uno Animo Den Haag, 070-3912469, www.unoanimo.net Vakantiepark Küstelberg Zum Hufeisen 1, Medebach-Küstelberg, 0180-590459, www.kustelberg.nl VakanZ Hulshorst, 0341-264887, www.vakanz.nl, www.gezinsparken.nl Val d’Or Um Gaertchen 2, Enscherange (Luxemburg), 00-352-920691, www.valdor.luz Valen L.J. van Dordrecht, 078-6144368, www. ljvanvalen.nl Verband Christlicher Hoteliers www.vch.de Hotel Viktoria Hasliberg-Reuti, Zwitserland, 0041339723072 (Zw.); www.hotelviktoria.ch Villa Riant Hendrik Ido Ambacht, 078-6845333, www.villariant.nl ZwedenVisReizen (Nederlands echtpaar) 0046762677940, www.zwedenvisreizen.com

Veel christelijke reis- en accommodatie-aanbieders vindt u ook op www.chr-vakantiesite.nl

toerisme 15 januari 2014 93 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_067-089 93

8-1-2014 16:44:08

Boek nu uw

vakantie voor 2014!

bungalowpark

Het mooiste plekje van de Veluwe vind je in Garderen

Putterweg 76, Garderen  0577 – 46 13 62

www.boksbungalowpark.nl

Reserveer nu uw vakantie 2014!

Informeer naar de mogelijkheden voor verhuur van chalets of stacaravans: www.oldemeyer.nl of 0523 262805

Welkom bij ”De Kriekenboogerd”

Gelegen in het Zuid Limburgse Heuvelland. Een Oase van rust. Een ruime zon- en schaduwrijke tuin op het zuiden.

Comfortabel ingerichte Hotelkamers (met airco). Sfeervolle Appartementen. Genieten van ontspannende Wellness.

Een verblijf bij hotel Creusen... dat is vertrekken met een goed gevoel! www.hotelcreusen.nl | info@hotelcreusen.nl Wilhelminastraat 50 | 6285AW Epen | 043-4551215

- Sfeervol overnachten - Vergaderen - Plattelandscamping - B&B - Groepsaccommodatie - Workshops

2e Kruisweg 1A 3262 LM Oud-Beijerland Tel. 0186 - 61 57 32 of 06 - 57 34 30 89

www.kriekenboogerd.nl

Bretagne & Normandië Betaalbare huizen v. 2-20 pers. www.liberte.nl (lid sgr)

94 toerisme ● 15 januari 2014

Pag 94.indd 1

8-1-2014 12:52:29

psychologie

„Als 24-jarige softwareontwikkelaar heb ik er de laatste tijd erg veel last van dat ik me bepaalde dingen niet meer kan herinneren. Bijvoorbeeld dat ik ‘s avonds niet meer weet wat ik die dag gedaan heb. Er zit dan een soort zwart gat.” tekst Kees Roest, klinisch psycholoog

D

e vraagsteller zegt dat dit hem vaak belemmert in het voeren van gesprekken, ook al krijgt hij het gebeurde van de dag na tien minuten graven wel weer boven. Sommige dingen slaat hij wel goed op. „Wat ik echt moet onthouden, dat lukt wel, maar de gewone dagelijkse dingen, waar juist veel over gepraat wordt, raak ik allemaal kwijt. Wanneer ik vooraf niet bedenk dat ik iets moet onthouden, dan gebeurt het ook niet.”

U geeft aan dat u vooral de laatste tijd veel moeite heeft met het onthouden van gebeurtenissen. Dat zou erop kunnen wijzen dat u overbelast bent door uw werk. Elk mens is beperkt in

Vergeten is de regel, onthouden de uitzondering wat hij aankan. Zolang de draaglast niet groter is dan de draagkracht, gaat het goed. Wanneer deze balans verstoord raakt, ontstaan er stressklachten. Dat kunnen lichamelijke klachten zijn, zoals hoofdpijn, lage rugpijn of veelvuldige verkoudheid.

Het kunnen ook mentale klachten zijn, zoals vergeetachtigheid, concentratieproblemen of piekeren.

U zou dus eerst moeten nagaan of er in uw leven nog voldoende tijd is voor goede ontspanning. Daarbij denk ik vooral aan beweging in de 95 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_095-095 95

buitenlucht, liefst elke dag een half uur. Beweging bevordert een goede doorbloeding van alle weefsels, ook het brein. Let daarbij op goede voeding en voorkom een teveel aan alcohol.

Ook het krijgen van voldoende slaap is belangrijk voor een goed functionerend geheugen.

Recent onderzoek bij muizen heeft een nieuw tipje van de sluier opgelicht van wat slaap met onze hersenen doet. Het vergroot de tussenruimte tussen de zenuwbanen, waardoor afvalstoffen sneller kunnen worden afgevoerd.

De slaap is te zien als een grote schoonmaakoperatie, die onder andere het zand in de raderen van de geheugenmachine wegspoelt.

Het geheugen houdt in het algemeen maar weinig vast van alle informatie die bij ons binnenkomt. Normaal staan we daar niet bij stil, maar zodra we erop gaan letten, zoals u nu doet, merken we dat we maar weinig onthouden. Veel mensen moeten diep graven om nog te weten waar de preek van afgelopen zondag over ging, of wat ze gisteren precies gegeten hebben. Pak een willekeurige roman die je dit jaar hebt gelezen en vraag je af of je nog weet hoe de hoofdpersoon heet. Grote kans dat deze kennis al weg is. Vergeten is de regel en onthouden is de uitzondering die de regel bevestigt.

Om iets te kunnen onthouden, zodat we het later nog kunnen reproduceren, is het nodig dat we onze aandacht er heel bewust op richten en moeite doen om het vast te houden.

Dat kan alleen door het met regelmaat te herhalen. Zo prenten we ons dingen in.

Maria heeft de woorden van de engel

?

Gabriël onthouden, doordat ze die woorden overlegde in haar hart. Ze heeft ze waarschijnlijk eindeloos bij zichzelf herhaald en overdacht. Om iets blijvend vast te houden in het geheugen moeten we het eerst goed in ons hoofd zetten en het vervolgens een dag later nog weer grondig herhalen, en datzelfde tien en dertig dagen later nogmaals doen.

Veel informatie kun je gelukkig ook bewaren in een extern geheugen.

Die functie kan een dagboek hebben. Dwing uzelf om aan het eind van een dag te noteren wat u graag onthouden wilt. Dat komt bovendien de verwerking ten goede en doet u bewuster leven. Probeer eens of u daar dan ook in mee kunt nemen wat u op zondag in de kerk hoorde en in uw stille tijd las. Dan kan zo’n dagboek ook voor een stuk geestelijke bewustwording zorgen.

Laat u er niet van weerhouden om gesprekken te voeren wanneer u dingen snel vergeet.

Juist omdat dit zo’n universele ervaring is, kunt u gewoon eerlijk zeggen. ‘Sorry, ik ben even kwijt wat je daarnet tegen me zei.’ U krijgt het meteen te horen, zonder uzelf te hoeven afpijnigen. Dat graven naar informatie tijdens een gesprek is niet handig, omdat het ervoor zorgt dat u nog veel meer van wat er gezegd wordt niet hoort. We kunnen nu eenmaal slecht twee dingen tegelijk.

Vragen: psycholoog@terdege.nl terdege 15 januari 2014 95 ●

8-1-2014 10:47:29

ingezonden

Uitslag eindejaarswoordzoeker Oplossing: belofte. Prijswinnaars: 1e-4e prijs: T. Kwakkel, Doornspijk; Jannie de Jong, Ridderkerk; W. van Middendorp, Barneveld; Jeannette Vink, Werkendam. 5e-7e prijs: Fam. Klop, Lunteren; Fam. C. Kolders, Hendrik Ido Ambacht; Fam. P. Hollestelle, Rilland. 8e-10e prijs: Mw. P.J. de Hoog-Koreneef, Bleiswijk; Mw. A. Mulder, Buurmalsen; M.L. van Schenkhof, Maartensdijk.

Hotel-Appartementen Hotel-Appartementen DeDe Oude Oude Hamer Hamer is zeer is zeer rustig rustig enen charmant charmant gelegen gelegen in Mechelen in Mechelen in het in het Geuldal Geuldal opop eeneen vanvan dede mooiste mooiste panoramaplekjes. panoramaplekjes.

Prachtige Prachtige ligging ligging temidden temidden vanvan glooiende glooiende hellingbossen, hellingbossen, heuvels heuvels en en dalen, dalen, omgeven omgeven vanvan natuurschoon. natuurschoon.

Uitermate Uitermate geschikt geschikt alsals startstarten en eindpunt eindpunt voor voor dagtripjes dagtripjes naar naar Maastricht, Valkenburg, drielandenpunt in Vaals, bv.bv.

Maastricht, Valkenburg, hethet drielandenpunt in Vaals, Monschau Ardennen Eifel etc.

Monschau en en dede Ardennen enen Eifel etc.

Ideaal voor natuurliefhebbersenenrustzoekers. rustzoekers.

Ideaal voor natuurliefhebbers Gemoedelijke, Gemoedelijke, ongedwongen ongedwongensfeer. sfeer.

Ziekenhoekje Dhr. K. Bakker (71) moet een hartoperatie ondergaan en daarna een aantal maanden revalideren.

Zijn vrouw heeft ‘Alzheimer’ en verblijft nu in een verzorgingstehuis. P/a Egter van Wissekerkeweg 5, 5307 VA Poederoijen.

Mariska van den Brink (11 jaar) is geboren met een open rug en een waterhoofd. Hierdoor kan ze niet lopen. Op 12 november werd zij voor de 23e keer geopereerd. Wie stuur haar een kaart ter bemoediging? S.v.p. geen van-harte-beterschapkaart. Jan Vermeerstraat 7, 3904 ZB Veenendaal.

Jenita Deelen (leerling-kraamverpleegster) werd aangereden door een auto en heeft nu spierdystrofie.

Marslaan 28, 2957 SH Nieuw-Lekkeland Stefanie Roest werd op 13 januari 34 jaar. Ze heeft epilepsie en woont al 19 jaar in ‘de Akker’. Post krijgen vindt ze erg leuk. De Akker, Broekveldselaan 18, 2411 NL Bodegraven.

Voor Voor meer meer informatie informatie kijkkijk op op www.deoudehamer.nl www.deoudehamer.nl of bel of bel voor voor eeneen folder folder 043 043 - 455 - 455 13 13 9191

VAKANTIE VAKANTIE 2014!

2014!

Proefabonnement: Proefabonnement:

3 3maanden maandenvoor voor 55 1144,9,9

Kom Kom genieten genieten inin hartje hartje Epen…

Epen…

Voor Voor meer meerinformatie informatie enen last last minute minute aanbiedingen aanbiedingen bezoek bezoek onze onze website! website!

!!

WW EUEU NINI 1414 ININ2020

KTKT DEDE ERER OVOV DD BABA EMEM ZWZW

BelBel 055 055 - 539 - 539 0303 00, 00, mail mail naar naar adm@terdege.nl adm@terdege.nl of of gaga naar naar www.terdege.nl www.terdege.nl Voor moment elkelk moment terdegeVoor terdege leven in in je je leven

Roodweg Roodweg 1818 Epen Epen ZuidZuidLimburg Limburg 043-4551383 043-4551383 www.bergendalepen.nl www.bergendalepen.nl reservering van BijBij reservering van een “ Voel u thuis arrangement” een “ Voel u thuis arrangement” o.v.v.

Terdege o.v.v.

Terdege ontvangt u een speciale attentie ontvangt u een speciale attentie

• Bezoek onze nieuwe website • Bezoek onze nieuwe website boek online ofof boek online • Bel • Bel onze nieuwe kleurenfolder aan onze nieuwe kleurenfolder aan • Vraag • Vraag informeren u graag over WijWij informeren u graag over dede • STACARAVANS• CHALETS • CHALETS• KAMPEREN • KAMPEREN• BUNGALOWS • BUNGALOWS• FAMILIEHUIZEN • FAMILIEHUIZEN • mogelijkheden STACARAVANS mogelijkheden RHEEZERWEG HARDENBERG TEL. 0523-26 WWW.KLEINEBELTIES.NL RHEEZERWEG 7979 HARDENBERG TEL. 0523-26 1313 0303 WWW.KLEINEBELTIES.NL

96 terdege ● 15 januari 2014

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_096-096 96

8-1-2014 15:46:47

Beplantingsplan. Kosten: € 20,00.

Locatie: Plantagelaan 20, Barneveld. Informatie: www.briellaerd.nl. Opgave: info@briellaerd.nl; tel. 0342-404510.

weg

• Zaterdag 1 februari (9.00-14.00 uur): Snuffelmarkt in gebouw De Hoeksteen, Esdoornlaan 2, Waddinxveen. Opbrengst: jeugd- en evangelisatiewerk.

Activiteiten Hovenierscentrum de Briellaerd verzorgt enkele cursussen: • Zaterdag 25 januari: Workshop tuinontwerp.

Kosten: € 80,00 (incl. koffie/thee en lunch).

Zaterdagochtend 1 februari (10.00 uur): Snoeien van bomen/heesters/coniferen; zaterdagochtend 8 februari (10.00 uur): Snoeien van klimplanten/fruit en rozen.

Kosten per cursus: € 20,00 (beide cursussen: € 30,00).

Zaterdagochtend 1 maart (10.00 uur):

Puzzelprijswinnaars De winnaars van 17 december: 200 punten: Fam. Beens, Genemui-

den (1); Tiny Schreuder, Barneveld (11); S. v/d Vorst, Middelburg (2); A.L. van Wijk-Knops, Dirksland (0). 400 punten: A. Knulst, Sommelsdijk (2); G.A. van Manen, Waarde (3); Coby Niemeijer, Stadskanaal (1). 1000 punten: L. Flipse, Serooskerke (16); Fam. van Roekel, Ede (3). 1200 punten: W. Burger, Tholen (0). 1400 punten: Y. Eisma, Wouterswoude (11). 1600 punten: A. Jaarsma, Vlaardingen (2). 1800 punten: A.M. Beijer-Hengstmengel, Middelburg (0); J. Middelkoop, Waardenburg,(12). 2000 punten: L. Riemens, Middelburg (2); D. v/d Sluys-v/d Bok, Oude-Tonge (4). 2600 punten: H.G. Kreeftenburg, Eelde (5). 3200 punten: H. Walhout-Hofman, ‘s-Gravenpolder (15); D. Wijnands, Monster (0). 3400 punten: H. Korteland-van Krimpen, Nieuw-Lekkerland (9). 3600 punten: J.C. van Hofwegen, Alblasserdam (10); Lidia Korpershoek, Tricht (10). 3800 punten: W.G. v/d EijkelKwakkel, Valkenburg (5); A. Lub-

• Vrijdag 7 februari (19.30 uur): Betuwse Mannenzang (Psalmzang met bovenstem; toegang uitsluitend mannen). Locatie: St. Maartenskerk, Tiel. M.m.v. Jan Quintus Zwart, Marco den Toom, Arjan en Edith Post en Bovenstemgroep N.O.-Veluwe. Toegang gratis, collecte.

• Zaterdag 8 februari (19.30 uur): Muziekavond in Herv. Kerk, Brakel. M.m.v. André Knevel (Canada/orgel) en Liselotte Rokyta (Tsjechië/ panfluit). Collecte voor St. Ontmoeting.

bers, Ede (6); W. Verhoog, Eemnes (17). 4000 punten: S. Moerdijk-Nieuwenhuize, Goes (18); A. Steenpoorte, Kruiningen (4).

De winnaars van 2 januari: 400 punten: M. Boom, Alblasser-

dam (16); J. Mosselman, Barneveld (4). 600 punten: M.A. Paul, Amstelveen (0); R. v.d. Spek, Nieuw-Beijerland (3); C. VerschoorGroenewegen, Gouda (3). 800 punten: J. Verburg, Krimpen a/d IJssel (12). 1000 punten: J. v.d. Bruinhorst, Lunteren (14); G. Eikelboom, Lekkerkerk (9); M.C. Zaal-Hijkoop, Nieuwland (7). 1200 punten: Heidi Natzijl, Kesteren (3). 1400 punten: A. Gouw, Heerjansdam (15); J. HageAndriesse, Stavenisse (4). 1600 punten: W. Stam-Batenburg, Sliedrecht (8). 1800 punten: A. ’t Hooft-van Beek, Nieuwegein (3); 2400 punten: W. Slagman, Rijssen (7); 2800 punten: J. Baan, Rijssen (1). J.A. de Groen, Rijswijk (24); Fam. van Sabben, Oost-Souburg (15); J.M.M. Versluis-Verolme, Ameide (0). 3000 punten: M. Dekker-Baaijens, Dordrecht (0); A. Sybesma, Bitgum

Erfstukken Het themakatern in Terdege van 12 maart zal gaan over ‘erfenissen’.

Naast informatieve artikelen willen we hierin graag enkele lezers aan het woord laten die iets willen vertellen over een bijzonder erfstuk dat ze een keer hebben gekregen. Bent u bereid daarover iets te vertellen, wilt u ons dan mailen (redactie@terdege.nl) of bellen (055-5390333)?

Alvast bedankt voor uw reactie.

(10); G. Tukker, Streefkerk (4). 3400 punten: G. Maasland, Hardinxveld-Giessendam (16). 3600 punten: A. Bij de Vaate, Hazerswoude (12); J. Dunnink, Staphorst (13); G. de Graaff, Hendrik-Ido-Ambacht (11); H. Koopman, Terneuzen (13); G. in ’t Veld, Maasdam (0). 3800 punten: D. van Drie- Floor, Lexmond (13); G. Hommersom, Ochten (7); Y. van Hornsveld, Baarn (6). 4000 punten: P.A. Meerkerk, Lekkerkerk (18). 4200 punten: Mw. Lerensveld-Bijkerk, Hendrik-Ido-Ambacht (5).

Wilt u bij uw volgende oplossingen aangeven welke prijs u wilt? U kunt kiezen uit: • Eet goed, voel je goed! (koken zonder E-nummers en

suiker), Heleen Quantrill.

• Ongepland (directeur abortuskliniek loopt over van de

dood naar het leven), Abby Johnson.

• Dagelijks volgen (Bijbelstudies voor vrouwen, deel 1),

A.M.P.C. van Hartingsveldt-Moree.

• Vreugde in beproeving (overdenkingen), C.H. Spurgeon.

• Voor al mijn zonden (49 meditaties), J.C. Ryle.

• Een schoolmeester kijkt achterom, J. van den Brink.

• De plaatsvervanger (zinnebeeldig verhaal), ds. J. de

Liefde.

• Schipbreuk (historische roman), Hesba Stretton.

• Trouw tot het einde (oorlogsroman), A. Richardson.

• Sterker dan liefde (Deense roman), L. Petersen.

• 12 wenskaarten van Mattie de Bruine (creatief).

• Cd ‘Op blijde snaren’ (keus uit deel 1, 2 en 5 t/m 7).

Informatie: www.debanier.nl en www.fhshop.nl

terdege 15 januari 2014 97 ●

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_097-097 97

8-1-2014 15:43:34

Speciaal

voor u als abonnee van Terdege...

Korting tot

€ 60,-

Voordeelarrangement in Sauerland

p.p.

Heerlijk wandelen of skiën in winters Sauerland 3-daags Erdee Abonneevoordeel arrangement: Bij aankomst een welkomstdrankje 2x overnachting inclusief ontbijtbuffet met een glaasje Sekt 2x 3-gangen keuzemenu met saladebuffet Gratis gebruik van badjas en handdoeken Gebruik van zwembad, Finse sauna, biosauna, stoombad en rustruimte

Het gastvrije 4-sterren hotel Hesborner Kuckuck in Hallenberg is prachtig gelegen in het hart van het Sauerland. Het gastvrije hotel is landelijk gelegen, aan de bosrand (Nederlandse eigenaren). In de directe omgeving starten verschillende wandelen fietsroutes. Voor wintersporters bieden het nabijgelegen Züschen en Winterberg uitkomst! Na een dag in de gezonde buitenlucht kunt u heerlijk relaxen in het wellnesscentrum en genieten van een heerlijk diner.

per persoon. Bij aankomst op donderdag, vrijdag of zater-

Voorwaarden Bovenstaande prijs is gebaseerd op 2 personen per kamer en exclusief toeristenbelasting à € 1,20 p.p.p.n. en reserveringskosten à € 7,50 per reservering. Deze actie is geldig tot en met 30 juni 2014 m.u.v. feestdagen en op basis van beschikbaarheid. De eenpersoonstoeslag

dag: € 129,00 p.p.

bedraagt € 15,00 per nacht.

10% korting op skihuur (tijdens skiseizoen) in Züschen & Pistenplan Snow World Züschen Abonneevoordeel: vanaf € 99,00 per persoon i.p.v. € 159,-

Reserveren kan uitsluitend bij Goedverblijf.nl via www.goedverblijf.nl/erdee1013

Of telefonisch op werkdagen van 09.00 uur tot 18.00 uur via 085 489 90 19

terdege Kijk voor meer informatie op terdege.nl/abonneevoordeel

colofon

1 SINDS

Over twee weken ❘ 29 januari 2014

Terdege is een reformatorisch familieblad en verschijnt elke twee weken. Terdege is een onderdeel van Erdee Media Groep (EMG). EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnee)overeenkomst en om u te informeren over producten en diensten van EMG en zorgvuldig geselecteerde derden. Als u dat niet wenst kunt u een briefje sturen naar : Erdee Media Groep, afd. Abonneeservice, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn. Deze bezwaarregeling geldt niet voor eventueel bij Terdege bijgevoegde folders.

984

Ideeën

Postadres: Terdege, Postbus 75, 7300 AB Apeldoorn Bezoekadres: Laan van Westenenk 12, 7336 AZ Apeldoorn Telefoon (algemeen): 055 - 5390333 Fax: 055 - 5419318 E-mail: redactie@terdege.nl Directie: Ir. B. Visser Hoofdredacteur: W.B. Kranendonk Chef-redacteur: Ad Ermstrang, tel. 055 - 5390445 Redactiecoördinator: Wim Lemstra, tel. 055 - 5390282 Redactie: Gisette van Dalen, Jan van ‘t Hul, L. Vogelaar, Huib de Vries Vormgeving: Harry Blankestijn, Hans Kraayeveld, José van der Meer, Roelien Pieper-Schipper Abonnementen en bezorging: Ditje van Huffelen, tel. 055 - 5390300, fax 055 - 5415687, e-mail: administratietd@erdee.nl Advertenties: Gerben van den Berge, Roelof Bovendorp, Bart van Dam, Hendrina de Graaf, Gerrit Heij, Peter Hoogendoorn, François Hoogstrate, Annet ten Hove, Johan Kleinbloesem, Alphons Mauritz, Mark Meuleman, Eelco Slingerland, tel.

055-5390299, e-mail: advertentietd@erdee.nl. Bij het afsluiten van een advertentiecontract zijn de Rota Regelen van toepassing.

ISSN: 1382-9076 Giro 719 502 (Erdee Media Groep) Druk: Koninklijke BDU Grafisch, Bedrijf BV, Barneveld Abonnementsprijs: Per jaar € 86,90 (factuur) € 84,90* (incasso), per kwartaal € 22,75 (factuur) € 22,25* (incasso). *Dit bedrag is inclusief de korting voor incasso.

De 31e jaargang loopt tot 1 oktober 2014.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Opzegging: Een maand voor einde abonnementsperiode, voorzien van opzegreden.

Adreswijzigingen: Schriftelijk, drie weken vóór ingangsdatum.

Aansprakelijkheid: Terdege is op geen enkele wijze aansprakelijk voor producten en diensten die aangeboden worden door adverteerders in deze Terdege. Dit geldt ook voor de integriteit van de adverteerder.

Meer info: terdege.nl; erdeeservice.nl Het is verboden Terdege zonder toestemming op te nemen in, of ter beschikking te stellen van een leesportefeuille. Terdege is op geen enkele wijze verantwoordelijk voor de kwaliteit of integriteit van producten en diensten die in de advertenties worden aangeboden.

Terdege in braille, gesproken vorm en groteletterleesvorm: Loket Aangepast - lezen, Den Haag, tel. 070-3381500

Als de bodem wegvalt Een grotere ramp is voor kinderen niet denkbaar. Het scheiden van de ouders zet alle zekerheden op losse schroeven. Of dat stonden ze al, door twist en geweld binnen het huwelijk. De scheidingskinderen dragen de erfenis ervan blijvend mee. „Later vind je pedalen om de angstgevoelens te besturen, maar intrinsiek blijven ze bestaan.”

Uitgever in crisistijd In het hart van de economische crisis en bij een krimpende boekenmarkt begon Pieter Rouwendal zijn eigen uitgeverij. Noodgedwongen. Anderhalf jaar na het uitvaren bij stormwind lijkt het spannende avontuur goed uit te pakken. „We schrijven inmiddels zwarte cijfers.”

En verder: • Via de HGJB en het RIVM belandde middenstanderszoon Henk Veldhuizen op de kansel • Willy Laarakkers bezit tientallen oude draglines, bulldozers en diepladers • Eline en Geert de Boo werkten voor de GZB in Japan

Koken voor de adel Kees Dubois (72) bereidde maaltijden voor leden van het koningshuis, bekende politici en families van adellijke afkomst. De inwoner van Moerkapelle is nog steeds actief. Voor trouwe klanten, demente bejaarden en groepen kinderen. „Goed koken is niet voldoende, je moet ook perfect presenteren.”

terdege 15 januari 2014 99 ●

MART3070_13689_adv_TD_450x277.indd 1 \TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_099-099 98-99

27-12-13 10:49

6-1-2014 15:56:45

VAKANTIEPARKEN

ALLE LEEFTIJDEN

SINGLE REIZEN

YOUNG REIZEN

MET OVERTUIGING OP VAKANTIE? DE COMPLEET VERNIEUWDE BETER-UIT ZOMERBROCHURE IS UIT!

Weer ‘thuis’

Doorzetster

Ds. H. Molendijk is na veel omzwervingen weer in Nieuw-Beijerland. „Maar ik blijf hier een vreemdeling.”

Janne Boer heeft een vermoeidheidsziekte maar startte toch een eigen bloemenshop.

terdege

15 januari 2014 31e jaargang nr. 8 Losse nummers: € 3,95

reformatorisch familiemagazine

●

terdege 15 januari 2014 31e jaargang nummer 8 ● ●

VROEGBOEK ACTIE GROOT VOORDEEL BIJ BOEKING TOT 31 JANUARI KIJK OP WWW.BETER-UIT.NL/ VROEGBOEKACTIE

\TERDEGE\PRODUCTIE\PAGINA\PLANNING\TD_08_001-001 2-3

BEL O172 48 48 48 VOOR EEN GRATIS EXEMPLAAR OF BEKIJK EN BESTEL ’M OP WWW.BETER-UIT.NL BETER-UIT. VAKANTIES MET OVERTUIGING VOLG ONS OP FACEBOOK.COM/BETER-UIT

Hart voor Eleos Klinisch psycholoog Jannie Eijmael wil ‘haar’ hulporganisatie weer op de kaart zetten

Op vakantie Frankrijk Zeeuwse familie runt recreatiebedrijf in Alliers Luxemburg Camping Val d’ Or verwelkomt christenen én niet-christenen Duitsland „Sauerlanders zijn gemoedelijk” 6-1-2014 16:28:29