AZALA Ikastolak 2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
11:28
Página 1
Ikastolak 2050
Dakizuna zabaldu
Iosu Txapartegi “Txapas”
Posible da XXI. mendean, aurreko mendeko heziketa metodoak erabiltzea, gertatu diren aldaketa sozio-politikoak kontuan izan gabe? Ikastolek indar haundiz lagundu dute gure identitatea garatzen. Horrekin batera mundu mailako ikuspegi zabal batekin irakaskuntzaren eboluzioa aztertzea eta prebenitzea komeni da. Horrekin batera gure jatorrizko elementuen autentizidadea mantenduz. Guzti hau jadanik martxan dago. Ikastolako lanetan murgilduta 30 urte pasa dituen profesional honen lerro hauek lagundu dezake beharrezkoa den norabidean asmatzeko orduan. ALM Iosu Txapartegi “Txapas” (Zarautz, 1946) Zarauzko ikastolako guraso eta irakasle.
Iosu Txapartegi “Txapas”
Musika irakasle arratsaldetan, “ostirala iritsi da” kantuaren egile. Herriko zinegotzi ohia. Montetxio eta Xumela koruen zuzendaria. Jubilatua, baina kantuan, pianoan... ikastolako laguntzaile gisa jarraitzen du.
IKASTOLAK 2050 Iosu Txapartegi “Txapas”
Ikastolak 2050
Haran 13
Ikastolak2050.QXP:Maquetaci贸n 1
28/10/15
09:11
IKASTOLAK 2050
P谩gina 1
Ikastolak2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
09:11
Página 2
Obra honen edozein erreprodukzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo aldaketa egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena, legeak aurrez ikusitako salbuespenezko kasuetan salbu. Obra honen zatiren bat fotokopiatu edo eskaneatu nahi baduzu, jo CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.cedro.org; 91 702 19 70 / 93 272 04 47).
1. argitalpena: 2015eko azaroan
Bildumaren zuzendaria: Antxon Lafont Mendizabal Maketazioa: Erein © Iosu Txapartegi “Txapas” © Erein. Donostia 2015 ISBN.: 978-84-9109-055-7 L.G.: SS-1305/2015 Erein Argitaletxea. Tolosa Etorbidea 107 20018 Donostia T 943 218 300 F 943 218 311 e-mail: erein@erein.eus www.erein.eus Inprimatzailea : Martinez Inprimategia Juan XXIII auzunea, 16. 20730 Azpeitia T 943 815 555 e-mail: martinez@inpri.e.telefonica.net
Ikastolak2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
09:11
IKASTOLAK 2050 Iosu Txapartegi “Txapas”
Haran, 13
Página 3
Ikastolak2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
09:11
Página 4
Haran bildumak interes zabaleko gaiak nahi ditu planteatu, “eserialdi bateko irakurketa” bultzatuz. Gaur egungo gaiak, ospe onetsia duten egileek idatziak. Bildumaren zuzendaria, ANTXON LAFONT MENDIZABAL.
Ikastolak2050.QXP:Maquetaci贸n 1
28/10/15
09:11
P谩gina 5
Aurkibidea
1. TESTIGANTZA-TESTAMENTUA . . . . . . . . . . . . . . . . 2. ORAIN ARTEKOA: IBILBIDEA, ERASOAK, ERABAKIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. IKASTOLEN UR GARBIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4. GAURKO EGOERAREN ARRASTO BATZUK . . . . . . . . 5. GARAIAK ALDATZEN DOAZ, BURUAK ERE BAI . . . . 6. ETENGABE ALDATZEN EUSKAL HERRIAN ERE . . . . 7. IKASTOLAKO KOMUNITATEA: IREKI LEIHOAK MUNDURA! . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8. HEZKUNTZARI DAGOZKION EGOKITZAPEN GARRANTZITSU BATZUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9. HAURRA ZEIN BALIOTAN HEZI? ZER PEDAGOGIA MOTA ERABILI? . . . . . . . . . . . . . . 10. ETORKIZUNAK ESKATZEN DUEN IRAKASLE/HEZITZAILE BATEN PROFILA . . . . . . . . . 11. EUSKARA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12. HITZ GUTXITAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9 11 17 21 32 41 47 49 59 68 70 75
Ikastolak2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
09:11
Página 7
“Ez dezagun amets egin etorkizun hobe batekin, aurretik etorkizun hori prestatzeaz arduratzen ez bagara. Horretarako, hain zuzen ere, biharko gizakia izango direnen arima gazteak modelatu beharra dago aurretik. Gizaki baten prestakuntza, bera agertu baino ehun urte lehenago hasten da”.
JOSE MARIA ARIZMENDIARRIETA
“Belaunaldi batek hurrengoari ezaguera batzuk transmititzea beharrezko da, baina ezaguera horiek desagertzen joaten dira; hurrengoei igortzen zaien jakituria, aldiz, ez da inoiz ere ahazten”.
KOLDO SARATXAGA
Ikastolak2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
1. Testigantza-testamentua
09:11
Página 9
Bi ekintzaile horien babesean hasiko dut nire hausnarketa. Biek garrantzi berezia eman diote haurren heziketari. Biek egin dituzte nik horri hauetan egingo ditudan galderak. LOMCE eta Falloux legeak erasoan, Nafarroan –gaur arte– testuliburu euskaldunen aurka izan den ehiza, Seaska diruz laguntzea Gipuzkoako Foru Aldundiari debekatzea… eguneko arazoak konpontzen saiatzearekin aski dugula esango du batek baino gehiagok. Aldian-aldian, baina, begiak jaso eta urrunago pausatzea ona da. Eta, gainera, pentsatzen dut aurrera begiratzeko garai aproposa dela bizi dugun hau. Datozen egoera zailei aurre egiteko gure herriak indar eta bere buruarekiko konfiantza nahikoa duenaren konbentzimendu osoan idazten dut. Era nahasian konfiguratzen ari den eguratsa arraro samar horri begirada abegikor bat emateko garaia dela pentsatuz. Ez dakigu zer datorren. Ezagutzen dugu, baina, gaurko errealitatearen zati bat. Badakigu, jakin, gaur egiten dugunaren ondorioa izango dela, hein handi batean, biharkoek biziko dutena. Antxon Lafont lagunaren eskaera onartuz idatzi ditudan orri hauen helburua mugatua da: ikastolen etorkizunaz zerbait esatea. Ikastolek hemendik urte gutxitara jokatuko duten papera imajinatzea eta ondorio batzuk ateratzen saiatzea. Gipuzkoako ikastola batean 9
Ikastolak2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
09:11
Página 10
irakasle izandako ikusgune mugatutik idazten dut. Ondorengo orrietan, sarritan irakurriko duzu “… egitea komeni da”. Eta, formula gogorxeagoren bat ere bai, agian. Hitzok bere horretan kokatu: badoan belaunaldi bateko pertsona baten testimonio ahal den zintzoena bezala. Inori ezer agintzeko asmorik gabe idatzita daude guztiak. Baina, baita ere, garai hortako lekuko baten hitzak dira. Ziurrenik, estilo bat eraiki zuen belaunaldi hartako irakasle baten agur-agiria. Zuzenean jada ikastolan lanean ez egoteak eskaintzen duen askatasunaz baliatuz idatzitakoa. Pentsatzen hasten zarenean hemendik 20-30 urtera, (gure biloben heldu-garaia) zer eta nolakoak izango diren ikastolak, burura lehenbizi etortzen zaizuna ikastolak berak dira. Garai hartan ikastolak Euskal Eskola Nazionalaren zutabe izango direla pentsatzea hipotesi zentzuduna da. Eskola transferitu eta eskola ‘publikoekin’ batera osatuta egongo den hezkuntza-sare publikoaren zutabe. Euskal Herriaren izaera eta ahalduntzea nazioarteko zerbitzura jarriko duen oinarrizko erakunde gisa. Gerta daiteke, baita ere, ordurako, ikastolak “ikasteko olak” baino gehiago, haurren garapen orokorraz arduratzen diren zentroak izatea eta ikasgaiei adinako garrantzia eskaintzea haurra bere osotasunean garatzeari. Bigarren burutazioa etorkizuneko gizarteari buruz galdetzen hastea da: giza erlazioak, borrokak, solidaritate mailak… Gizartearekin lotuta doazen errealitateak 10
Ikastolak2050.QXP:Maquetación 1
28/10/15
09:11
Página 11
imajinatzea: lurra, ekonomia, zientzia, kultura, artea… eta motz geldituko gara etorkizun horretako norbanakoa irudikatzen ez badugu, haren ametsak, beldurrak, gaitasunak eta desioak. Aipatu dut abantaila: gizarteaz, ekonomiaz, zientziaz, kulturaz, norbanakoaz edo naturaren nondik norakoaz baditugu gaurko ezaguera oinarrizko batzuk eta horrek zerbait errazten du murgiltze ariketa zentzudun bat.
2. Orain artekoa: ibilbidea, erasoak, erabakiak
Ikastolen historia modernoaren abiapuntua 60. hamarkadan datatu daiteke. Herritar asko eta bereziki gurasoak elkartuz hasten da ikastolen gaurko bidaia. Diktadura betean, hegoaldean. Iparraldean, berriz, geroxeago. Guraso eta irakasle ausart bezain sentibera haiek beren onena eman zuten haur euskaldunen alde, herri nortasun baten alde eta euskararen alde. Arazo ekonomiko gogorra bizi izan zuten ikastolek hasieratik. 1978rako, testuliburu euskaldunen beharra jaiota zegoen. Elizak emandako babesa ere hor gelditzen da. Setien: “erabat onartzen dugun gizarte anizkoitz honetan, elizaren laguntza behar duten ikastola guztien zerbitzura gaude”. 11