Murgil Batxilergoa 1 by Erein argitaletxea

Aurkibidea

1. Ikastunitatea Proiektua: Herri/hiriko gida turistikoa egin ......................................................................

Gida turistikoa prestatzen ....................................................................................

Ba al zenekien?.....................................................................................................

Aurreprodukzioa ....................................................................................................

Proiektua ...............................................................................................................

Gramatika kutxa ....................................................................................................

Ariketa osagarriak .................................................................................................

2. Ikastunitatea Proiektua: Elkarrizketa bat egin euskaldun bati ..............................................................

Elkarrizketa prestatzen .........................................................................................

Ba al zenekien? ...................................................................................................

Aurreprodukzioa ....................................................................................................

Proiektua ...............................................................................................................

Gramatika kutxa ....................................................................................................

Ariketa osagarriak .................................................................................................

3. Ikastunitatea Proiektua: Misteriozko narrazio labur bat sortu...............................................................

Narrazioa egiten ....................................................................................................

Ba al zenekien?.....................................................................................................

Aurreprodukzioa ....................................................................................................

Proiektua ...............................................................................................................

Gramatika kutxa ....................................................................................................

Ariketa osagarriak .................................................................................................

4. Ikastunitatea Proiektua: Elikadura eta osasunaz informazio testua sortua ..........................................

108

Azalpen testua lantzen..........................................................................................

112

Ba al zenekien?.....................................................................................................

119

Aurreprodukzioa ....................................................................................................

120

Proiektua ...............................................................................................................

121

Gramatika kutxa ....................................................................................................

122

Ariketa osagarriak .................................................................................................

126

5. Ikastunitatea Proiektua: Makina edo gailu baten funtzionamendua azaldu .........................................

136

Makina baten azalpena egiten ..............................................................................

140

Ba al zenekien?.....................................................................................................

146

Aurreprodukzioa ....................................................................................................

147

Proiektua ...............................................................................................................

148

Gramatika kutxa ....................................................................................................

149

Ariketa osagarriak .................................................................................................

152

6. Ikastunitatea Proiektua: Olerki bat sortu...............................................................................................

162

Ba al zenekien?.....................................................................................................

185

Aurreprodukzioa ....................................................................................................

187

Proiektua ...............................................................................................................

188

Gramatika kutxa ....................................................................................................

189

Ariketa osagarriak .................................................................................................

192

.....................................................................................................

203

Hiztegia

1. ikastunitatea Proiektua: Herri/hiriko gida turistikoa egin

Lehenengo ikastunitate honetan bizi zareten edo ezagutzen duzuen herri/hiri bati buruzko deskribapena egingo duzue hormirudi batean. Horretarako, ikastunitatean zehar zenbait pauso eta ariketa eskaintzen zaizkizue. Beraz, berandu baino lehen, azkar-azkar, has zaitezte informazioa biltzen. 6

Inkesta. Bidaiari ona al zara? Aukeratu erantzuna eta, ondoren, hurrengo orrialdean jarri dizugun koadroari behatuz puntuatu. Horrela, nolako bidaiaria zaren ikusiko duzu.

1. Zer egiten duzu oporrak iritsitakoan? a) Gurasoen herrira joaten naiz urtero bezala. b) Hondartzara edo igerilekura joaten naiz. c) Inguruetako zein atzerriko herri bat ezagutzera joaten naiz. 2. Zure lagunek zein nobela oparitzen dizute? a) Corin Telladoren amodiozko nobela bat. b) Informatika entziklopedia bat. c) Julio Verneren Munduari bira 80 egunetan. 3. Nola definitzen duzu zeure burua? a) Abenturazalea. b) Hotza eta burutsua. c) Alferra, nagia. 4. Zer eramango duzu bidaia batera? a) Hiru poltsa handi eta bizkarreko motxila txikia. b) Bizkarreko motxila handi bat eta lozakua. c) Motxila, kanpin-denda eta lozakua. 5. Herri/hiri ezezagun bateanâ&#x20AC;Ś a) Turismo bulegora joango naiz plano bat eskatzera. b) Kaleko jendeari galdetuko diot. c) Bidai agentzia arduratuko da guztiaz. 6. Herri/hirira heldu ondoren... a) Bakar-bakarrik ibiliko naiz kalez kale. b) Mapa hartuta, lagun taldearekin ibiliko naiz. c) Bidaiako guztiekin batera, gidari baten atzetik joango naiz. 7. Etxetik kanpora lo egiteko... a) Lau izarreko hotela hartuko dut bidai agentziaren bidez. b) Kanpin-denda erabiliko dut. c) Koadrilarekin pentsio merke batean hartuko dut ostatu. 8. Bidaia batean zertan igaroko duzu denbora? a) Gida-liburuetan agertzen diren museo eta monumentu guztiak bisitatzen. b) Goizean leku eta monumentu aipagarrienak bisitatzen, eta arratsaldean erosketak egiten. c) Kaleko jendearekin harremanak egiten. 9. Etxera itzuli baino lehen, zer erosiko duzu? a) Ez dut opariak erosteko dirurik izango. b) Familiakoentzako oparitxoren bat. c) Etxeko guztientzat turismo bulegoan aholkatutako gauza tipikoren bat. 10. Bidaiatik itzulitakoan, nola gogoratzen dituzu oporrak? a) Bidaiako jendearekin afari bat egiten dut etxean. b) Zenbait postal eta argazki gordetzen ditut karpeta batean. c) Erreportaje bat idazten dut ikusitakoari buruz, eta hurrengo bidaia prestatzen dut. 7

Puntuazio koadroa Erantzuna a

Galdera

20-33 puntu. Oso neska/mutil nagia eta konformaerraza zara, eta burukomin handia da zuretzat etxetik urruntzea. Bidaietan, berriz, artaldearekin ibiltzea duzu gustuko, eta guraso edo gidarien babesa estimatzen duzu. Hortaz, komeni zaizu apur bat askatzea, bai oporraldietan eta bai gainerakoetan. 34-42 puntu. Neurrizko bidaiariaren betebeharrak ezagutzen dituzu: mapak zehatz aztertu, ibilbideak txukun antolatu, argazkiak atera… Nahikoa diru izanez gero, munduari bira emango zenioke zure lagun taldearekin. 43-50 puntu. Antzinako bidaiarien antza daukazula dirudi: bakartia, motxilazalea, premia handirik gabekoa... Hippy samarra ere bai, zure kide askoren ustetan. Toki ezezagunetan, nahiago duzu zeure erara ibili besteren esanetara egon baino.

Hiztegia: Bidaiari: bidaiak egiten dituena. Iritsi: heldu. Inguru: alrededor. Atzerri: kanpoko. Hotza eta burutsua: frío y calculador. Lozaku: saco de dormir. Arduratu: encargarse. Gidari: guía. Ostatu hartu: alojarse. Aipagarri: digno de mención. Aholkatu: aconsejar. Konformaerraz: conformista. Urrundu: alejarse. Artalde: rebaño. Babes: protección. Betebehar: obligaciones. Zehatz aztertu: estudiar concienzudamente.

Irakurri Iruñeari buruzko testu hau eta egin ondorengo bi ariketak. Iruñea Nafarroako erdialdean kokaturik dago eta lurralde horretako hiriburua da. Ez txikia, ez jendetsuegia, 190.000 biztanle inguru bizi dira bertan, Arga ibaiaren ondo-ondoan. Bidesare egokia duenez, oso erraz eta denbora gutxian hel daiteke hiri honetara Euskal Herriko edozein hiriburutatik. Aroa dela eta, Gasteizen antza duela esaten dute askok; izan ere, Bilbok eta Donostiak baino klima lehorragoa eta hotzagoa du. Bertako jarduera ekonomikoari dagokionez, hirugarren sektorea (dendak, eritetxeak, unibertsitatea...) eta industria dira nagusi gaur egun.

Historia apur bat eginez, Ponpeio jeneral erromatarrak fundatu eta izena eman zion hiriari K. a. 74. urtean. Harrezkero, beste giza talde asko igaro dira Iruñetik: frankoak, mairuak, etab. Erdi Aroko egitura dute Nafarreria, San Zernin eta San Nikolas auzoek, eta erdialdean daude. Hauekin batera, aipatzekoak dira, besteak beste, Txantrea, Errotxapea eta San Juan. Baina zer ikus daiteke Iruñean? Merezi du Harresia, Gaztelu enparantza, Katedrala edota Sarasate etorbidea bisitatzea. Alde zaharreko kaleetan barrena, berriz, erromanikoaren, gotikoaren eta barrokoaren hainbat aztarna aurkituko ditu bidaiariak. Zenbait izen handi hiri honekin lotuta azaltzen zaizkigu: alde batetik, bertan jaiotakoak (Sarasate biolinjolea eta Iturralde eta Kanpion euskaltzaleak) eta, bestetik, bisitari ospetsuak (Hemingway). Dena dela, hiri hau San Fermin jaiei esker da ezaguna mundu osoan. Zehatzago, urterourtero uztailaren 7an hasita egiten diren zezenketek eta entzierroek egin dute ospetsu. Gogoratu abestiak dioena: “... 7 de julio, San Fermín. A Pamplona hemos de ir ...”, eta bertara hurbilduz gero, parrandaren ondoren ez ahaztu ajoarrieroa eta amuarraina jatea. Eta kito: ondorengo orrialdeetan Iruñeari buruz dakizkizun kontu asko irakurri eta entzungo dituzu, eta ez dakizkizun batzuk ere bai.

Hiztegia: Erdialde: centro. Kokatu: situar(se). Lurralde: herrialde, probintzia; provincia. Hiriburu: hiri nagusia; capital. Jendetsu: jende askokoa; poblado. Bide-sare: red de carreteras. Aro: clima. K.a.: Kristo aurretik. Harrezkero: geroztik; posteriormente. Giza talde: grupo humano. Erdi Aro: Edad Media. Egitura: estructura. Aipatzekoak dira: aipagarriak dira; son dignos de mención. Besteak beste: entre otros. Etorbidea: avenida. Zehatzago: concretamente. Zezenketa: corrida de toros. Ospetsu: fama handikoa. 9

Testu ulertzea. Erantzun BAI ala EZ, eta ezezkoak zuzendu. Iruñea Nafarroako hegoaldean dago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........

Bilbo Iruñea baino hezeagoa eta euritsuagoa da . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........

Txantrea, Errotxapea eta San Juan auzoak Erdi Arokoak dira . . . . . . . . .

........

Iruñea mairuak etorri aurretik fundatu zuten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........

Nafarroako hiriburua batez ere turismoari esker bizi da gaur egun . . . . . .

........

Sarasate musikariak kale bat du bere jaioterrian . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........

San Fermin jaiak dira Iruñearen ezaugarri nagusia . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........

Kokotxak dira Iruñeko platerik ezagunena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........

Iruñeak Gasteizek baino biztanle gehiago ditu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

........

Euskaltzale iruñear ezagunenaren izena Ponpeio da . . . . . . . . . . . . . . . .

........

Kokatu ondorengo paragrafoetan Iruñeari buruz emandako informazioa eta jarri paragrafo bakoitzaren izenburua.

– Hiriaren sorrera.

– Geografi ezaugarriak.

– Biztanleria.

– Eguraldia.

– Zer bisitatu.

– San Ferminak.

– Ekonomi jarduera.

– Gastronomia.

– Iristeko modua.

– Pertsonaia ospetsuak.

– Jaiak.

– Monumentuak.

– Auzoak.

– Kokapena.

– Hiriaren historia eta egitura.

Izenburua: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kokapena,

Izenburua: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

GIDA TURISTIKOA PRESTATZEN Ondorengo orrialdeetan gida turistikoaren atalak eta ereduak aztertuko ditugu. Horrela, askoz errazago idatziko duzue zuen herrikoa/hirikoa.

1. GEOGRAFI EZAUGARRIAK Sarrerako atal honetan deskribatu nahi den tokiaren kokapena, biztanleak, klima eta ekonomi jarduerak azaltzen dira. Kokapena (Non?) .....................-ko (iparraldean, hegoaldean, ekialdean, mendebaldean) kokaturik dago. Barrualdean; kostaldean; itsasertzean; lautadan; mendialdean. Menditsua; laua. ...................... ibaiak zeharkatzen du. ......................-tik hurbil (gertu); ......................-tik ............... kilometrora. Adibidez: Baiona Lapurdiko iparraldean kokaturik dago. Donostia Gipuzkoako kostaldean dago eta Urumea ibaiak zeharkatzen du. Tafalla ez da oso menditsua, Nafarroako lautadan dago eta. Amurrio Arabako iparmendebaldean dago, Bilbotik hurbil.

Maparen laguntzarekin eta aurreko ereduak kontuan hartuz, kokatu Gipuzkoako herri hauek. Getaria: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eibar: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Beasain: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Urretxu: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Biztanleak (Zenbat jende bizi da?) ................(r)en bat biztanle (bizi dira)/(ditu). ................ lagun/biztanle inguru bizi dira. Jende asko/gutxi bizi da. Oso jendetsua da. Ez da oso jendetsua. Adibidez: Bilbo da Euskal Herriko hiririk jendetsuena. Bi milioi pertsona inguru bizi dira bertan. Donostia ez da Bilbo bezain jendetsua, 170.000 lagun inguru bizi baitira. Azken erroldaren arabera, 40.050 biztanle bizi dira Baionan. Donibane Garazin 1.500en bat biztanle bizi dira.

Zer dakizu hiri hauetako biztanleriaz? Bilatu entziklopedian eta, aurreko ereduei jarraituz, egin esaldi bana. Lisboa: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Milan: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Budapest: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amsterdam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Granada: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Lisboa.

Milan.

Granada.

Klima (Zer eguraldi egiten du?) Hezea, euritsua /lehorra da. Negu gogorra/epela izaten da/du. Oso uda beroa. Uda atsegina. ..............-k .......... gradutik ........... gradura bitarteko hotz-beroa du urte osoan zehar. Adibidez: Euskal kostaldeko edozein herri bezala, Deba oso hezea eta euritsua da. Kanpotarrek diotenez, Gasteizko negua Siberiakoa bezain gogorra da. Hondarribiko uda oso atsegina eta, horregatik, turista askoren oporlekua da. Gernikak 5 gradutik 30 gradura bitarteko hotz-beroa du urte osoan zehar. 12

Ondorengo koadroaz baliatuz, konparatu hiri hauetako klimak. Hotz-beroa Euria urtean

Uda

Negua

Bilbo

160 egun

25° C

12° C

Iruñea

140 egun

20° C

8° C

Gasteiz

154 egun

20° C

6° C

. . . . . .Bilbo, Iruñea eta Gasteiz baino euritsuagoa da, baina negu epelagoak ditu. . . . . . . ....................................................................... .......................................................................

Ekonomi jarduerak (Zertan egiten du lan jendeak?) Herri/hiri honetako jarduera nagusia nekazaritza/artzantza da. ....................-ko jendeak (paper/ontzi/meha)gintzan egiten du lan. .................... aberatsa da ..........................-ri esker. (Industria, turismoa, zerbitzuak) da/dira nagusi ...........................ko ekonomian. Adibidez: Durango papergintzari esker da ezaguna. Horrez gainera, eraikuntza eta zerbitzuak (merkataritza, garraioak) dira bertako jarduera nagusiak. Ondarroako jendeak batez ere arrantzan egiten du lan. Industria eta abeltzaintza dira nagusi Oñatiko ekonomian. Industriak garrantzi handia izan arren, Baiona zerbitzu-hiria dela esan daiteke.

Nafarroako mapa honen laguntzarekin, esan zein diren herri/hiri hauetako jarduera ekonomikoak. Lesaka (Industria, basogintza, abeltzaintza) . . . . . . . .......................................... Burlata (Zerbitzuak, industria eta nekazaritza) . . . . . .......................................... Tafalla (Industria eta nekazaritza) . . . . . . . . . . . . . . . .......................................... Erronkari (Basogintza eta abeltzaintza) . . . . . . . . . . . .......................................... 13

Osatu Bartzelonaren deskribapena ondorengo hitz eta esapideak erabiliz.

hotz-beroa; nagusietakoa; ekonomiari; inguratzen dute; atsegina; iparraldean; bertan; gune ekonomiko; 1.700.000ren bat.

Bartzelona Iberiar penintsulako ................................... kokatuta dago eta Mediterraneoko porturik ....................................... da. Madrilekin batera, estatuko hiririk jendetsuena da eta .................................... biztanle ditu. Besos eta Llobregat ibaiek ...................................... Kataluniako hiriburua. Hain hiri garrantzitsua denez gero, oso ondo komunikatuta dago Espainia eta Europako ....................................... inportanteenekin. Klima ........................... du urte osoan zehar, eta batez besteko ........................... Bilbokoa baino epelagoa da. .......................... dagokionez, alor guztietako industria dago ..................

10.

Datu hauek kontuan hartuz, osatu Erromaren deskribapena. – Italiako hiriburua

– Italiako erdialdean

– 2.830.000 biztanle

– Tiber ibaia

– Klima epela

– Italiako errepide guztien gunea

– Turismoa, bizimodu kulturala

Europarekin trenez lotua

.............................................................................. .............................................................................. .............................................................................. .............................................................................. .............................................................................. ..............................................................................

2. HERRIAREN/HIRIAREN HISTORIA ETA EGITURA Atal honetan deskribatu nahi den tokiaren gertakari historiko nagusiak eta bere espazio fisikoa aipatuko dira. Herri/hiriaren sorrera (Noiz sortu zen?) ............. (urtean) fundatu zu(t)en ........................-k. Harrezkero / geroztik ...................... (herriak) igaro dira .....................-tik. .......................-n nabarmena da ............................-en aztarna. Adibidez: Gasteiz Nafarroako Antxo VI.ak fundatu zuen 1181ean.. Zangozatik Frantziako erromesak igaro ziren Erdi Aroan zehar. Oiartzunen oso nabarmena da erromatarren aztarna.

Egitura: auzoak, inguruak Herria/hiria harresiz inguratuta dago. ............................ dira ............................-ko auzorik zaharrenak. Aipatzekoa da ..............................-ko alde zaharra.

Adibidez: Erdi Arokoa da Avilako harresia eta gaur egun ere hiri osoa inguratzen du. â&#x20AC;&#x201C; Unibertsitatearen eta katedral zaharraren ingurukoak dira Salamancako auzorik zaharrenak. â&#x20AC;&#x201C; Madrilen aipagarriak dira austriatarren eta borboien garaiko auzoak. Hauen inguruan XIX. eta XX. mendeetako hiri modernoa osatu da. Avilako harresiak.

3. IKUSI BEHARREKOAK: ZER BISITATU Atal honetan herri/hiri batean aurki daitezkeen monumentu eta leku ikusgarriei buruzko argibideak ematen zaizkio bisitariari. .........................-n merezi du ..................... bisitatzea. ..........................-ra joanez gero, ez ahaztu ............................... ikustea. ..................................-ren inguruan hainbat turista aurkituko dituzu. Adibidez: New York-en merezi du Askatasunaren estatua bisitatzea. Lisboara joanez gero, ez ahaztu hango tranbian eta teleferikoan ibiltzea. Veneziako San Marcos enparantzan hainbat turista aurkituko dituzu. 15

11.

Entzun Turismo bulegoan grabaketa eta erantzun galderei.

– Non bizi da Kataluniako lehendakaria? – Nola joango dira Bartzelonara gure lagunak? Zergatik? – Zer ikus daiteke Sant Jaume plazaren inguruan? – Animazio pixka bat nahi izanez gero, nora joan daiteke? – Zer ikus daiteke Bartzelonako kalerik bitxienean?

12.

Aurreko entzun ariketan Bartzelonako leku ikusgarri asko ez dira aipatzen. Zure ondokoarekin batera, aipa itzazue beste bospasei toki edo monumentu. ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... .......................................................................

13.

Aurreko informazio guztia kontuan hartuta, osa ezazu Bartzelonari buruzko Ikusi beharrekoak: zer bisitatu atala. Erabili horretarako aurreko adibideak eta Iruñea testuaren hirugarren paragrafoa.

Bartzelonara joaten bagara, badago zer bisitatu: auzo gotikotik hasita, merezi du San Jaume plazatik abiatu eta katedral zaharra, aztarna erromatarrak eta Erdi Aroko jauregiak astiro ikustea. Auzo horretatik kanpora, berriz, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .......................................................................... .......................................................................... ..........................................................................

4. JAIAK ETA OSPAKIZUNAK Atal honetan herri/hiri bateko jai-giroa deskribatzen da: ospakizunik bitxienak, festetako ohitura berezienak, jatekoak... ....................-ren ........-tik .......-ra ospatzen dira ........................................ jaiak. ................................egunetan jai-giro aparta biziko duzu. ......................... eta ...................... dira ..................-ko jaietako ospakizunik berezienak. Bisitariari bitxia egiten zaio ......................................................... . ........................... dasta dezakezu. .........................-ek ..............................-t(z)eko ohitura dute. Adibidez: San Ferminak uztailaren 6tik 14ra ospatzen dira. Marijaia eta kaleko giroa dira Bilboko Aste Nagusiko berezitasunak. Bisitariari harrigarria irudituko zaio Gasteizko Zeledonen jaitsiera. Iruñearrek lepoan zapi gorria jazteko ohitura dute txupinazoa entzun bezain laster.

14.

Lotu ospakizuna eta dagokion herria/hiria.

– Lekeitio

– Failak

– Irun

– Ardoaren eguna

– Donostia

– Maskaradak

– Rio de Janeiro

– Antzararen eguna

– Munich

– Apirileko feria

– Haro

– Inauteriak

– Santurtzi

– Sardina banaketa

– Maule

– Alardea

– Valentzia

– Garagardoaren festa

– Sevilla

– Estropadak

15.

Bete hutsuneak hitz eta esamolde hauek erabiliz.

hurbiltzen bazara; doinu alaiak; han; bertako; danbor-hots; ondoren

Urtarrilaren 19ko gauean ................................ ikaragarria entzungo duzu Donostiako kaleetan; izan ere, S. Sebastian bezpera hiriko egun bereziena baita. Auzo eta elkarteetako gizon-emakumeek, bapo afaldu ................., Usandizaga eta Sarriegiren ............................ interpretatzeko ohitura dute Konstituzio plazan. ........................ ikusiko dituzu donostiarrak sukaldariz jantzita, gorro eta mantalarekin, euren danborrak astinduz. Gauean parte zaharrera ...................................., jai-giro aparta biziko duzu; eta nekatuz gero, otarte aukera paregabea edukiko duzu ............................ edozein tabernatan.

16.

Aurreko ereduari jarraituz, deskribatu zure herri/hiriko jaiegunen bat edo ospakizun bereziren bat. ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... ....................................................................... .......................................................................

BA AL ZENEKIEN? – Pablo Sarasate konpositore eta biolinjole nafarra 1844an jaio zen Iruñean. – Hamar urterekin eman zuen bere lehen biolin kontzertua, Coruñan. – 1856an, Isabel II.a erreginaren laguntzaz, Parisera joan zen ikasketak burutzera. – Ikasketak bukatu ondoren, Europa osoan zehar ibili zen kontzertuak ematen, eta ordurako ospe handia zuen biolinjole birtuoso moduan. – Oso kritikatua izan zen kontzertuetan musika klasikoa erabiltzen ez zuelako. Nahiago zituen fantasietan eta herri–doinuetan oinarritutako moldaketa erromantikoak. – Biolinerako hainbat obra konposatu zituen: habanerak, jotak, rapsodiak...

– Ernest Miller Hemingway, idazle estatubatuarra, Oak Parken, Illinoisen, jaio zen 1899an. 1954an literaturako Nobel saria eman zioten. – Kritikari zenbaiten ustez, Hemingwayen bizitzak haren literaturak baino interes handiagoa du: ehiztaria, emakumezalea eta parrandazalea, bi mundu gerretan hartu zuen parte. – Ororen gainetik, literatura eta bidaiak maite zituen estatubatuarrak. Horregatik, munduko txoko askotan girotuta daude bere nobela ospetsuenak: Jaia (Iruñea); Eguzkia ere altxatzen da (Paris); Kilimanjaroko elurrak (Kenya); Agurea eta itsasoa (Kuba). – Hainbat aldiz egon zen Sanferminetan eta, gai horrekin, Jaia nobela sortu zuen 1926an. Arrakasta handia izan zuen liburuak eta mundu osoan zehar oso ospetsuak bihurtu ziren Iruñeko festak. – Gerra–erreportari lanetan aritu zen Espainiako 1936ko gudan. Garai horretan idatzitakoa da Norengatik ari dira kanpaiak? eleberria (1940).

Hiztegia: Burutu: egin, bukatu. Ospe: fama. Ordurako: para entonces. Oinarritu: basarse, inspirarse. Moldaketa: arreglo. Arrakasta: éxito. Argitaratu: publicar.

AURREPRODUKZIOA Binaka, orri turistikoa (diptikoa edo triptikoa) prestatu behar duzue Londresi buruz.

Kontrol Zerrenda AURKEZPENA – Turismo bulegoetan eskura daitezkeen diptiko (orrialdea bi zatitan) zein triptiko (hiru zatitan) baten itxura eman behar zaio. – Testua(k) eta marrazkiak elkarrekin uztartuta. – Letra argia eta txukuna. – Eskemak honako osagaiak izango ditu: • (Hiriaren) izena eta dagokion eslogan turistikoa. • Bertako zazpi–zortzi toki ikusgarrienen (monumentu, kale, museo, denda, lorategi...) argazki edo marrazkia orriaren ertzetan. • Bakoitzaren aurkezpentxoa irudipean. • Bisitak hiriko mapa batean kokatu gezien bidez. • Mapak orriaren erdiko gunea hartuko du.

TESTUA – Aurretik emandako informazioa sailkatu eta osatu. – Eskema honi jarraitu behar zaio: • Izenburua: hiriaren izena eta ondoan edo azpian eslogan turistiko nagusia; letra eta neurri berezia(k), kolorea(k), kokapena zaindu behar dira. • Bisita bakoitzaren aurkezpena: nola iritsi; ezaugarri nagusiak (historia zertzeladak, garrantzia, bitxikeriaren bat); bisita hori gomendatzearen arrazoia. – Ikastunitatean zehar ikusitako egiturak erabili behar dira: Herriaren/hiriaren historia eta egitura eta Ikusi beharrekoak: zer bisitatu ataletan azaltzen direnak bereziki: merezi du ................ ikustea, ez ahaztu ..................... ikustea, ....................-n eraiki/fundatu zuten, aipatzekoa da ............. ............... – Testuen luzera: a) Argazki oinak edo irudien azpiko azalpentxoak esaldi bakarrekoak izango dira. b) Bisiten aurkezpenak, berriz, berrogei hitz ingurukoak.

Westminsterko Abadia

PROIEKTUA Ikastunitatearen hasieran esan dizuegun bezala, lauko taldean jarrita, zuen herri/hiriaren gida turistiko bat egingo duzue hormirudi edo mural batean. Horretarako kontuan hartu kontrol zerrendan eskatzen zaizuena.

Kontrol Zerrenda

AURKEZPENA – Hormirudia edo murala egiteko A3 neurriko kartulina handi bat erabiliko duzue. – Gida turistikoa zuen herri/hiriko argazki eta marrazkiekin ilustratuko duzue. – Marrazki edo argazkien azpian azalpen testu txikiak erabili (esaldi bat). – Letra ulergarria egin, makinaz edo ordenagailuz ahal bada. – Paragrafoen arteko zuriuneak gorde.

TESTUA – Kartulinara pasa aurretik, idatzitakoa irakasleari erakutsi testua zuzendu eta komentatzeko. – Lanaren eskema ikastunitatearen hasieran agertzen den testuarena izan daiteke: • Izenburua lema baten bidez eman. • Geografi ezaugarriak: kokapena (mapa baten bidez ere seinalatu), biztanleak, klima, ekonomi jarduerak… • Herri/hiriaren historia eta egitura: noiz sortu zen (daturik badugu), egitura: auzoak, inguruak… • Ikusi beharrekoak: zer bisitatu… • Jaiak eta ospakizunak. • Testuari bukaera ematen dion azken paragrafotxoren bat. – Ikastunitatean zehar ikusitako gramatika egiturak eta lokailu-juntagailuak erabili: • Superlatiboa: -(e)NA. • Lekuzko anaforak: han, bertan, bertatik… • Konparatiboa: baino …-ago(a)(k), bezain, adina, hain… • -Z GERO, ba-.

GRAMATIKA KUTXA 1. Konparazio perpausak 1. Termino bat agertzen denean a) Kualitatezkoak (Nola? Nolakoa(k)?): honen, horren, hain Adibidez: – Inoiz ere ez dut irakurri honen liburu aspergarririk! – Ezingo duzu ezer egin, horren larri bazaude! – Hain urrun dago Camerun! b) Kantitatezkoak (Zenbat?): honenbeste, horrenbeste, hainbeste Adibidez: – Ene, inoiz ere ez dugu honenbeste bazkaldu! – Zuk ez duzu horrenbeste ikasi, ez zara ezertaz gogoratzen eta! – Nola irabazi ote du hark hainbeste diru? 2. Bi termino agertzen direnean a) Berdintasuna (A = B) Kualitatezkoak: bezain Adibidez: – Paris ederra da; Erroma ere ederra da. (Nolakoa?) – Mexiko zikin dago; Tokio ere zikin dago (Nola?) → Paris Erroma bezain ederra da. → Mexiko Tokio bezain zikin dago. Kantitatezkoak: adina/beste Adibidez: – Toledok dorre asko ditu; Pragak ere asko ditu. (Zenbat?) → Toledok Pragak adina/beste dorre ditu.

b) Ezberdintasuna (A ≠ B)

Kualitatezkoak: baino ... -ago(a)(k) Adibidez: – Lekeitio hezea da; Gasteiz, aldiz, lehorra da. (Nolakoa(k)?) – Hegoaldeko hondartzak txukun daude; Iparraldekoak ere bai. (Nola?) → Lekeitio Gasteiz baino hezeagoa da./Gasteiz Lekeitio baino lehorragoa da. → Iparraldeko hondartzak Hegoaldekoak baino txukunago daude. Kantitatezkoak: baino ... gehiago/gutxiago Adibidez: – Cuencako pisuek ez dute asko balio; Gasteizkoek, aldiz, asko. (Zenbat?) → Cuencako pisuek Gasteizkoek baino (diru) gutxiago balio dute. → Gasteizko pisuek Cuencakoek baino (diru) gehiago balio dute. 22

2. Superlatiboa -(r)ik ...-en Aurreko konparatiboetan bi elementu erkatu ditugu. Superlatiboetan, berriz, elementu bat eta multzoa erkatzen dira. Labur esanda, superlatiboetan, konparatiboan ez bezala, multzoko elementu bakar bat bereizi eta nabarmentzen da. Adibidez: – Talde honetako ikasle guztiek hamasei urte dituzte, Robertok izan ezik. Robertok hamazazpi urte ditu. – Gonbidatu guztiek pastel bana jan dute, Mariak izan ezik. Mariak bi pastel jan ditu. → Roberto da taldeko ikaslerik zaharrena. → Maria da pastel gehien jan dituen (gonbidatu)a. Beste adibide batzuk: – Ronaldo Brasileko futbolaririk ospetsuena da. – Zopa da Mafaldari gutxien gustatzen zaiona. – Spielbergek egiten ditu filmik garestienak. – Soineko gorri hori iruditzen zaigu dotoreena.

3. Beste konparatibo batzuk ...-egi Ohiko konparazioaren erara itzuliz gero, behar baino gehiago/ gutxiago esan nahi du -egi partikulak. Adibidez: – Arazo hori zailegia da. (= “Behar baino zailagoa da”). – Neska horiek lotsatiegiak dira. (= “Behar baino lotsatiagoak dira”). Beste adibide batzuk: – Azkarregi zoaz. – Liburua laburregia da. – Gehiegi daki informatikaz. – Gutxiegi bazkaldu dute. Gero eta ...-ago Gero eta ... gehiago/gutxiago Egitura honek bilakaera adierazi nahi du. Adibidez: – Jon oso langilea zen iaz. Aurten, ostera, nahiko alfer dabil. → Jon gero eta alferragoa da. → Jonek gero eta lan gutxiago egiten du. Beste adibide batzuk: – Gasteizko etxebizitzak gero eta garestiagoak dira. – Gasteizko etxebizitzek gero eta gehiago balio dute. – Gero eta asti gutxiago dugu zinemara joateko. – Gero eta arropa estuagoak egiten dituzte. 23

Zenbat eta … orduan eta …ago Zenbat eta … gehiago/gutxiago … orduan eta … gehiago/gutxiago Gazteleraz zaila da egitura honen parekoa aurkitzea. Adibide hauen bidez azalduko dugu errazen. Adibidez: – Gero eta lantegi gehiago dago gure hirian. Horregatik, ke ugari irensten dugu. – Gero eta lasaiago bizi da Mikel. Horregatik, zoriontsuagoa da. → Zenbat eta lantegi gehiago eraiki, orduan eta ke gehiago irensten dugu. → Zenbat eta lasaiago bizi, orduan eta zoriontsuagoa da Mikel. Beste adibide batzuk: – Zenbat eta gehiago jan, orduan eta gehiago eskatzen du tripaundi horrek. – Zenbat eta kezka gutxiago eduki, orduan eta pozago bizi dira mutil horiek.

4. Irregularrak Hona hemen aurreko eskemetara biltzen ez diren kasu berezien eskema. -ago

-egi

-en

Hobe

Onegi

Onen/Hoberen

ONDO

Hobeto

Ondoegi

Ondoen

ASKO

Gehiago

Gehiegi

Gehien

GUTXI

Gutxiago

Gutxiegi

Gutxien

Beraz, arretaz zaindu behar dira erabilera oker hauek: – Nire emaitzak zureak baino onagoak dira. (oker) – Nire emaitzak zureak baino hobeak dira. (zuzen) – Hurrengo batean hobetoago aterako zaizu. (oker) – Hurrengo batean hobeto aterako zaizu. (zuzen) 24

AKATSIK OHIKOENAK ETA ZUZENKETA MARKAK Idazlan zuzenketarako, beharrezkoa da eredu praktikoa finkatzea. Hau da, gramatika hutsegite larrienak edo ohikoenak jasoko dituen zeinu multzo bat prestatzea. Zuzenketa markez baliatzeak alde on nabarmenak ditu, gure ustez: – Idazlanen zuzenketa moldeak zehaztu eta bateratzen ditu. – Ikasleari hutsegite larrienak errazago begietaratzen dizkio. – Ikasle nahiz irakasleari zuzenketa irizpideak mugatzen dizkie. Haatik, zuzenketa eredu hau gramatikari dagokio soilik, testuaren beste gaitasun eta alderdi batzuk (aurkezpena, koherentzia, kohesioa, estilistika...) aintzat hartu gabe. Ondorengo zerrendan gramatika atal nagusiak azaltzen ditugu, eta bi zutabetan, erabilera baztergarriak eta zuzenak.

Zuzenketa markak

D: Deklinabidea. A: Aditza. AA: Aditz aspektua. ALK: Aditz laguntzailearen komunztadura. ALM: Aditz laguntzailearen modua. ALD: Aditz laguntzailearen denbora. S (-[e]la)/S (-[e]nik): Konpletiboak. S ([-e]n): Zehar galdera. S (erl.): Erlatiboa. S (Nom.): Nominalizazioa. S (Denb.): Denborazkoak. S (Konp.): Konparazioa. S (ere): Kopulatiboak. HO: Hitz ordena. U: Ulermena, pasarte iluna. H: Hiztegia. O: Ortografia.

D: Deklinabide

atzizkien inguruko akats guztiak zuzentzen dira zeinu honen bidez. Baita erakusle, galdetzaile, adberbio eta izenordain zehaztugabeei dagozkienak ere. Adibidez: Oker Nik oso ondo nago. Ni hori uste nuen. Garagardo nahi duzue? Zein kalean bizi zara? Hau ez du ezertarako balio. Medikura joan da. Etorri hemen! Gu Gasteizko gara. Gaztako prezioa. Komunan dago. Donostiaren alkatea. Mikeleri tokatu zaio. Sagarrezko entsalada. Horiek nekatutak daude beti. Urte hau bi aldiz egon gara. Gernikak 18.250 bizilagunak dauzka Beste egunean itzultzea espero dugu. Poliziarengandik hila. Zer esan du? Ezer. Ez da etorri inor ez. Elkar egon dira. Alfer handi bat da! Bere aita bezala da. Nola da zure eskola?

Zuzen Ni oso ondo nago. Nik hori uste nuen. Garagardoa nahi duzue? Zein kaletan bizi zara? Honek ez du ezertarako balio. Medikuarenera joan da. Etorri hona! Gu Gasteizkoak gara. Gaztaren prezioa. Komunean dago. Donostiako alkatea. Mikeli tokatu zaio. Sagar entsalada. Horiek nekatuta daude beti. Urte honetan/Aurten... Gernikak 18.250 bizilagun dauzka Beste egun batean/Hurrengo batean... Poliziak hila. Zer esan du? Ezer ez. Ez da inor etorri/Inor ez da etorri. Elkarrekin egon dira. Alfer handia da! Bere aita bezalakoa da. Nolakoa da zure eskola?

AA: Marka

honekin aditzaren aspektua adierazi nahi da. Sail honetako akatsik arruntenak ekintza burutua eta ez burutua nahastetik datoz. Esate baterako: Oker

Zer, kafetxoa hartzera joaten gara? Orain arte ezin dut egin. Etxera joaten ari naiz. Joango behar dut. Egunero ikasi behar dute. Gustatuko zitzaidan zurekin joatea.

Zuzen Zer, kafetxoa hartzera joango gara? Orain arte ezin izan dut egin. Etxera noa. Joan beharko dut. Egunero ikasi beharko dute. Gustatuko litzaidake zurekin joatea.

ALK: Pertsona edo numero komunztadura aintzat hartzen da ikur honen bidez. Hala nola:

Oker

Zuzen

Han zeuden zu zeure lagunekin. Oso harro dabiltzate opari berriekin. Hango jendea oso atseginak ziren. Ez daude gailetarik.

Han zeunden zu zeure lagunekin. Oso harro dabiltza opari berriekin. Hango jendea oso atsegina zen. Ez dago gailetarik.

ALM: Atal honetako erabilera okerrak gertatzen dira laguntzaileak (izan eta ukan bereziki) eta sistemak (nor-nork eta nor-nori-nork batez ere) nahasten direnean. Esate baterako: Oker

Zuzen

Ama, Josuk jo dit. Ezagutzen diot. Galdetu dit ea zer iruditu genuen diskoa. Hau guztia azokan saldu gintuzten. Goaz etxera! Oso ondo pasatu nintzen. Esan duzu egia, mesedez! Ai, diru gehiago bagenuke!

Ama, Josuk jo nau. Ezagutzen dut. Galdetu dit ea zer iruditu zitzaigun. Hau guztia azokan saldu ziguten. Goazen etxera! Oso ondo pasatu nuen. Esan ezazu egia, mesedez! Ai, diru gehiago bagenu!

ALD: Bakanago bada ere, gerta daiteke laguntzailearen denbora oker erabiltzea: Oker

Zuzen

Gaur goizean etorri ziren.

Gaur goizean etorri dira.

S (-[e]la)/S (-[e]nik): Konpletiboak. Sarritan konpletiboaren atzizkia (-[e]la) ahaztu egiten da, edota baiezkakoarena (-[e]la) eta ezezkakoarena (-[e]nik) nahastu egiten dira. Ikus: Oker Esan digute ondo dago. Nik uste dut garaiz heldu ginenela. Ez dut uste etorriko dela.

Zuzen Esan digute ondo dagoela. Nik uste dut garaiz heldu ginela. Ez dut uste etorriko denik.

S (-[e]n): Zehar galdera. Sail honetakoak, berriz, konpletiboarekin eta baldintzarekin nahasita azaltzen dira. Gainera, gaztelerazko harridurazko perpausen eraginagatik, -(e)n jateko ohitura oso hedatuta dago.

Oker Zein ederra da! Zenbat dakizu! Ez dakit joango bada. Jakin nahi du zer nahi duzula. Ez dakit nor denik

Zuzen Zein ederra den! Zenbat dakizun! Ez dakit joango den. Jakin nahi du zer nahi duzun. Ez dakit nor den.

S (erl): Erlatiboa. Erlatiboan pisu handia du gazteleraren eraginak. Besteak beste, hitz hurrenkera goitik behera aldrebesten duelako. Oker

Zuzen

Gernikako arbola, gure ohituren sinboloa dela. Barazki ahal ikusi genituen artean, piperrak zeuden. Mutila etorri dela. Liburuak ekarri dituzula. Mutila etorri dena.

Gure ohituren sinboloa den Gernikako arbola. Ikusi ahal izan genituen barazkien artean piperrak zeuden. Etorri den mutila. Ekarri dituzun liburuak. Etorri den mutila.

S (nom): Nominalizazioa. Lau atzizkiren inguruan biltzen dira atal honetako akats gehienak: -0, -t(z)ea, -t(z)eko, -t(z)era. Hona batzuk: Oker Eskatu diogu garaiz etortzea. Gurekin etortzea nahi dute. Ikastera hasi. Irakurtzea ikasi. Egin lortu dut. Etxera noa afaltzeko. Ez daude ohituta hori egiteko.

Zuzen Eskatu diogu garaiz etortzeko. Gurekin etorri nahi dute. Ikasten hasi. Irakurtzen ikasi. Egitea lortu dut. Etxera noa afaltzera. Ez daude ohituta hori egitera.

S (denb): Denborazkoak. Oker Helduko denean, abisatu. Zu etorri zara eta gero bazkaldu dugu.

Zuzen Heltzen denean, abisatu. Zu etorri eta gero bazkaldu dugu.

S (konp): Konparazioa.

Akats larria gertatzen da elementuren bat (adib.: baino) jaten denean. Baita kualitatezko konparazioa eta kantitatezkoa bereizten ez direnean ere: Oker

Ni zu nekatutago nago. Hura handi gehiago da. Zu adina aberatsa da hori. Hau ondo dago, eta hori hobetoago.

Zuzen Ni zu baino nekatuago nago. Hura handiagoa da. Zu bezain aberatsa da hori. Hau ondo dago, eta hori hobeto.

S (ere): Kopulatiboak. Errakuntza arruntak eta bihurriak dira hauek. Izan ere, euskarazko lokailu kopulatiboek gaztelerazkoek baino toki finkoagoa dute. Oker

Zuzen

Nik ere bai ikasi dut. Bihar joango gara ere bai. Mikel hemen dago ere. Marta badoa eta ni ere. Zu ez bazoaz, ni ere. Ere bai aurkitu dut hori. Metroa dago Madrilen. Baita ere Bilbon.

Nik ere ikasi dut. Bihar ere joango gara. Mikel ere hemen dago. Marta badoa eta ni ere bai. Zu ez bazoaz, ni ere ez. Hori ere aurkitu dut. Metroa dago Madrilen. Baita Bilbon ere.

HO: Hitz ordena. Oker

Zuzen

Ikusi dendak eta gero. Horrela nagusi kalera heldu zen. Edateko, sagardoa eta ospetsu txakoli. Gauza lehenengo guk ikusi genuen autobusa izan zen. Enparantzan egoten ziren postu besteak. Guzti gauza horiek. Piperrak, babak... eta gauzak horrelako. Autoa aitaren. Asko jende. Zergatik txarto dago? Daukazu dirurik? Dago kaferik? Ez dut ikusi inoiz. Ez nahi izan dugulako.

Dendak ikusi eta gero. Horrela kale nagusira heldu zen. Edateko, sagardoa eta txakoli ospetsua. Ikusi genuen lehenengo gauza autobusa izan zen. Enparantzan zeuden beste postuak. Horiek gauza guztiak. Piperrak, babak... eta horrelako gauzak. Aitaren autoa. Jende asko Zergatik dago txarto? Badaukazu dirurik? Badago kaferik? Ez dut inoiz ikusi. Ez dugulako nahi izan.

U: Ulermena, pasarte iluna. Zaila da perpaus bakar bat hartzea eredutzat. Ikur horren bidez joskera oker multzoa adierazi nahi da, ulermena erabat iluntzen duen pasarte moldakaitza.

Oker

Zuzen

H: Hiztegia.

Bi akats mota dira aipagarrienak: erdarakada nabarmenak; gaizki eratutako hitz eratorriak. Hemen jasotzen dira orobat hitzez hitz itzuli nahi diren erdal esamoldeak.

Oker Ni urte hau oso pozik joan naiz. Liburu hori asperdura da. Beldur asko dugu. Zure aitak zuzendariarekin daude. Xabierri ilea hartu diote.

Zuzen Ni aurten oso pozik joan naiz. Liburu hori aspergarria da. Beldur handia dugu. Zure gurasoak zuzendariarekin daude. Xabierri adarra jo diote.

O: Ortografia. Oker Zer gertatxen zaizu, ba? Ori ez da izan. Zihur nago.

Zuzen Zer gertatzen zaizu, ba? Hori ez da izan. Ziur nago.

ARIKETA OSAGARRIAK

Deklinabidea berrikusten

1. Aukeratu erantzun zuzena (1).

1. Diru........ ez omen dakar zoriontasuna. Eskale...... ez dute horrela uste. a) diruak-eskaleek b) diruek-eskaleak c) dirua-eskaleak 2. Lapur......... atzerritar bat...... jipoitu dute. a) lapurra-batek b) lapurrak-bati

c) lapurrek-bat

3. Mutil handi (hori) ........................ errusiar ........................ dirudi. a) horrek-errusiarrak b) hori-errusiarra c) horrek-errusiarra 4. Banketxe (hura) ................... ez daukagu diru........... . a) hartan-dirurik b) haretan-dirua c) hartako-dirua 5. Kalean aurkitu genituen Roberto.......... guraso............. . a) Robertoko-gurasoek b) Robertoren-gurasoei c) Robertoren-gurasoak 6. Zure lehengusu............ lau kilo........... sagar.............. erosi zituzten. a) lehengusuak-kiloak-sagarrak b) lehengusuek-kiloak-sagarra c) lehengusuek-kilo-sagar 7. Ixabel......... eta Josu............... joan nintzen atzo institu............. zuzendari.............. . a) Ixabel(ekin)-Josurekin-institutuko-zuzendariarengana b) Ixabel-Josurekin-institututik-zuzendarira c) Ixabel-Josuk-institututik-zuzendarira 8. Zuek tailer........... langile............ lagundu behar diezue. a) tailerraren-langileari b) tailerreko-langileei c) tailerrentzat-langilei 9. Zer ordu........... afaltzen da etxe hau .......................? Bederatzi............... ? a) orduan-hauetan-bederatzian b) ordutan-hauetan-bederatziretan c) ordutan-honetan-bederatzietan 10. Idoia........... guraso......... erabaki dute okulista hura ................................... joatea. a) Idoiako-gurasoak-hari b) Idoiari-gurasoek-hartara c) Idoiaren-gurasoek-harengana 11. Mendi (hau) .................... jaitsi gara eta beste mendi (hura) ............. joan nahi dugu. a) honetatik-hartara b) honetan-haretara c) honetatik-hara 12. Zure auzo............. lagun........... izen................. ahaztu zaizkigu. a) auzoko-lagunak-izenek b) auzoko-lagunen-izenak c) auzoaren-lagunaren-izenak 31

13. Atera eskuak poltsiko (horiek) ........................ eta jar itzazu mahai (hau) ....................... gainean! a) horietara-hauen b) horietatik-honen c) horretan - hauetan 14. Gela (hori) ............................ neska................. eta mutil........... azterketa erraza jarri die irakasle.................... . a) horretako-neskei-mutilei-irakasleak b) horretan-neska-mutilari-irakasleek c) horretatik-neskak-mutilak-irakasleari 15. Herri (hau) ............................... hiri (hori) ........................... 6 km daude. a) honetako-horietara b) honetatik-horretara c) hauetatik - horietara

2. Aukeratu erantzun zuzena (2). 1. 1999............. ekain............... 30.............. oporrak hartuko ditugu. a) 1999aren-ekaineko-30an b) 1999ko-ekaineko-30ean c) 1999ko-ekainaren-30ean 2. Bihar arratsalde........... Miarritze.......... joango naiz guraso................. . a) arratsaldean-Miarritzera-gurasoekin b) arratsaldearen-Biarretzeko-gurasoei c) arratsaldez-Miarritzetik-gurasoetara 3. Mutil............ ezin dira bizi futbol........... hitz egin gabe. a) Mutilak-futbolaz b) Mutilek-futbolaz c) Mutilak-fubolez 4. Neska-mutil hauek elkar .............................. begira daude beti, baina ez dira elkar ...................................... bizi. a) elkarrekin-elkarretaz b) elkarri-elkarrekin c) elkarreri-elkarrez 5. Nire lagun............ bi kilo................. laranja.............. erosi dituzte. a) lagunek-kilo-laranja b) lagunak-kiloak-laranja c) lagunek-kilo-laranjak 6. Gasteiz.............. atera eta Agurain.............. abiatu ginen. a) Gasteizko-Agurainera b) Gasteiztik-Agurainera c) Gasteiztik-Agurainaren 7. Orio................ alkate............... emaztea Toledo............... dator. a) Orioaren-alkateko-Toledoren b) Orioko-alkatearen-Toledotik c) Oriotik-alkateko-Toledora 8. Dentista.......................... nator eta osaba................................ noa orain. a) Dentistatik-osabara b) Dentistaren-osabengana c) Dentistarengandik-osabarengana 9. Institutu................ ikasle................. ez zaie ikastea gustatzen. a) Institutuaren-ikasleei b) Institutuko-ikasleek c) Institutuko-ikasleei 10. Nor............. da liburu hori? I単aki........... anaia................. da. a) Norena-I単akiko-anaiarentzat b) Noren-I単akiren-anaiari c) Norena-I単akiren-anaiarena 32

11. Nire gela................ mutil................ goma................. zapatilak gustatzen zaizkie. a) gelako-mutilei-gomazko b) gelan-mutilaren-gomako c) gelako-mutilen-gomaz 12. Ba al duzu tabako................. ? Ez, ez dut tabako.................... . a) tabakoa-tabakoa b) tabakorik-tabakorik c) tabakotik-tabakoa 13. Durango............... lantegi............ ateak itxi dituzte, ez dagoelako lan................ . a) Durangon-lantegiak-lana b) Durangoko-lantegiek-lanik c) Durangoko-lantegirik-lanik 14. Denda (hura) ........................... aurkituko dituzu zure gustoko alkandora......... . a) hartan-alkandorak b) hartako-alkandorek c) hartan-alkandorek 15. Hemen ........................... hor ....................... joateko zubia igaro behar da. a) Hemengo-hortara b) Hemendik-horietara c) Hemendik-horra 3. Hutsuneak bete (1). 1. Iratxe futurologo....................... joaten da sarri. Hura ............................... ez du nunca .......................... huts egiten. 2. Mikel.............. auto............. gorri............. bi milioi............ balio ditu. 3. Urkiola............. zelai................ ez zegoen elur................ 4. Euritako merke bi.......... erosi genituen eta bi............. hondatu ziren berehala. 5. Irakasle horiek ................................. aurrean ezin da de cualquier cosa ........................ hitz egin. 6. Cualquiera ..................................... daki ariketa hauek egiten. Ez dago nada ............................... zailik. 7. Neska guzti............. jolasten dute frontoi hau .............................. . 8. Zein lagun......... egin diozu oparia? Mahai hori .................... dagoen lagun........ . 9. Sendagile hori ........................... ez daki nunca ............................ zer egin. 10. Zer............... hitz egin duzue? Gaurko azterketa................. hitz egin dugu. 11. Atzo goiz............ zortzi............. joan ginen idazkari............................ . 12. Hogeita hamabi............... ikasle daude gela hau ........................................ . 13. Eibarren a alguien ............................... bost milioi tokatu zaizkio loterian, baina gure auzoan a nadie .................................... zaio tokatu. 14. Zein lagun................ etorri zaizu bisita egitera? Bilboko lagun............ etorri zait. 15. Bi leiho.......... daude gela hau ........................ ; eta bi.............. daude itxita. 33

4. Hutsuneak bete (2). 1. Alguien ........................ esan dizu algo .......................... zure arazoari buruz? Ez, nadie .......................... dit nada ................................... esan. 2. Sendagile hura ............................ gaixoak eritetxe hura ......................... daude. 3. Aurreko udan gasteiztar.............. asko............ joan dira Lisboa........... erakusketa........ . 4. Sendagile hori ............................ cualquier cosa .................................. egingo du zu sendatzeko. 5. Jonek teilatu hau ............................... salto egin zuen eta lorategi hori .............................. erori zen. 6. Atzo goiz........... zortzi............. Gasteiz............. irten eta Donostia.......... heldu ginen. 7. De aquĂ ............................... zure herriraino bost kilometro............... daude. 8. Gure auto............... ez gaitu eramango hasta allĂ ...................................... . 9. Zenbat diru............. daukazue poltsa hori ................................. ? 10. Zure poltsiko............. paper.............. beteta daude. 11. Koldo.......... guraso.......... Bilbo.......... dira, baina Donostia................ bizi dira. 12. Armairu gain.......... dauden liburu............. Amaia........... dira. 13. Jende asko.............. ez daki istripu hori ............................. zer gertatu den. 14. Gaixo hori ..................... ez zaio sendagile................. joatea gustatzen. 15. Aizkibel........... kale........... okindegi hura ...................... erosten dugu ogia.

Aditz laguntzailea berrikusten 5. Hutsuneak bete (1). – Lagunek Bilbora joateko gonbita egin ........................ zuri. – Lagunek zu Bilbora joatea nahi ...................... . – Andreak kalean ikusi ...................... ni, baina ez ................... kasurik egin. – Nik zuek ez ..................... deitu, ez bait................... haiek niri sarrerak oparitu. – Alukeria ederra egin ................ Jonek zuri eskailerak jaisterakoan. Hark zu bultzatu egin ................ . – Ameriketara bazoaz ere, ez ................... ahaztuko (guk zu), idatziko ........................ . – Guk zuek asko maite ...................., ez ..................... berriro hori egingo. – Zuek ez .................. eskerrak eman niri; hurrengoan ez ............... ezer oparituko. – Zuk gu ez ............................... gonbidatu zure urtebetetzera. – Ez ................. haiek berriro engainatuko ni, ez ................ barkatuko egin ..............-na.

6. Hutsuneak bete (2). – Nik goizean kalean ikusi .................... (haiek). – Zuk Ainhoa kalean ikusi .......................... atzo goizean. – Nora eraman ...................... zuek joan den egunean lagunak? – Guk irakasleak agindutako ariketak egiten ...................... . – Haiek ez ...................... gurasoak autoz eraman. – Non utzi ...................... lagunek nire apunteak herenegun? – Guk ez ..................... zuentzat oparirik ekarri iaz. – Nik igande arratsaldean ez ................... ezer egin. – Zuek egia esan ...................... guri gaur goizean. – Iaz partidu guztiak galdu ................... gure taldeak. – Zuk liburuak gorde ............... iaz kurtsoa bukatu eta gero. – Nik aitonari egunkariko berriak irakurtzen .............. egunero. – Gurasoek seme-alabei opariak egiten ................. Gabonetan. – Guri auzoko lagun batek erosketak ekartzen ............... ostiralero. 35

7. Hutsuneak bete (3). – Markelek saltzaileari ezetz esan ................... . – Haiek niri dantza egiten erakutsi .................... . – Nori galdu ..................... tortila otartekoa? – Nire bi anaiek bost sarrera erosi ....................... antzerkira joateko. – Nora joan ...................... atzo arratsaldean? – Iaz Alavesek ia partidu guztiak irabazi .......................... . – Zuk liburuak saldu ............................ niri, baina apurtuta .................. . – Nire lagunei ez ................................... izozkiak gustatzen. – Nire arrebari bere urtebetetzean opari asko egin ..................... . – Lagunduko ......................... ariketa hori egiten? – Dantzaleku horretako atezainak ez ................. nire lagunei sartzen utzi. – Non (egon) ............................ gure bizikletak? Lapurtu egin ............................ . – Atzo giltzak etxean utzi ................... zuek eta ez ........................... konturatu. – Zuek ariketak egiten lagundu ..................., baina ez ................... eskertu horiek.

8. Hutsuneak bete (4). – Egin .............. ariketak behingoz eta isilik egon .......................! – Bi ordu (eraman) ..................... (guk) hemen eta ez ..................... inork hartu. – Hiria bisitatu ondoren, gidariak hotelera eraman ................... atzo bidaiariak. – Herenegun Koliseoa bisitatu ...........................(guk), atzo Vatikanoa ikustera joan ..................... eta gaur ez dakit nora eramango ........................-n. – Herritarrek oso ondo hartu ......................... zuek, ez ..................... kexatuko. – Bidai ajentziakoek engainatu egin ......................... (ni), baina, lasai, ez ....................... ordainduko. – Egun gutxi geratzen ............... umeei oporrak amaitzeko. – Hori erraz egin (ahal) ..............., saia .............., bestela damutuko ..................... (zuri). – Edurneri iaz gurasoak joan ................. Londresera, baina ez ............... eskolan ikusi. – Erne ibil .................., Arantxa, ez al dakizu zer gertatu ................... iaz? – Trenez joan (ahal) ................. zuek, merkea da eta ondo pasatuko ................... . – Joan den urtean ere Madrilera joateko txartelak atera .................. haiek, baina gero Mikel gaixotu egin .................... . 36

Konparazioak berrikusten 9. Aukeratu bezain ala adina (beste). – Gasteiz Mosku ....................... hotza da ia. – Praga ez da Viena ....................... garestia. – Bartzelonak Madrilek ...................... biztanle ditu. – Erromak Atenasek ................... bisitari ditu. – New York Xangai .................... zaratatsua da. New York.

– Oportok ez ditu Lisboak ..................... enparantza. – Donostian nahi ...................... jatetxe aurki daitezke. – Debako hondartza ez da Zarauzkoa ..................... zabala. – Florentziako jauregiak Veneziakoak .................... ikusgarriak dira. – Eiffel dorrea ez da Pisakoa ..................... zaharra.

Venezia.

10. Erkatu herri/hiri hauek eskaintzen zaizkizun elementuak erabiliz. Londres/New York baino ... ago(a): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . baino ... hobeto: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -rik ...-ena: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Paris/Amsterdam baino ... gehiago: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . bezain: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . baino ... ago(a): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Amsterdam.

Viena/Erroma baino ... gutxiago: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . -rik ...-ena: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adina: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Santurtzi/Bergara beste: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . baino ... ago(a): . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Santurtzi.

baino ... okerrago: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

11. Lotu esaldiok konparazioa erabiliz. – Durangok kutsadura handia du; Elizondok, aldiz, ez. Elizondok Durangok baino kutsadura txikiagoa du. Durango Elizondo baino zikinagoa da./Elizondo Durango baino garbiagoa da. – Gasteizek berdegune ugari ditu; Barakaldok ez, ordea. .......................................................... – Madrileko El Prado museoa arrakastatsua da; Bilboko Guggenheim, berriz, gehiago. .......................................................... – Altsasun bizitzea merkea da; Zarautzen bizitzea, berriz, oso garestia da. .......................................................... – Bartzelonako akuarioak zazpi marrazo ditu; Donostiakoak, berriz, bi. .......................................................... – Miarritze oso turistikoa da; Errenteria, ostera, ez da batere turistikoa. .......................................................... – Tolosan lantegi ugari daude; Markinan ere bai. .......................................................... – Bilbon auto asko dago; Donostian hainbeste ez. ..........................................................

El Prado.

Guggenheim.

12. Non dago/daude... Gipuzkoako txakolinik gozoena?

Valentzian

Espainiako akuedukturik ospetsuena?

Lantzen

Mediterraneoko jairik sutsuenak?

Oliten

Bizkaiko arbolarik ezagunena?

Getarian

Euskal Herriko ihauteririk berezienak?

Segovian

Nafarroako gaztelurik dotoreena?

Gernikan

Saltxitxa gehien jaten den hiriburua?

Edinburgo

Sagardo gehien egiten den herria?

Astigarraga

Daniar gehien biltzen dituen hiriburua?

Venezia

Praka gutxien janzten den hiriburua?

Detroit

Zubi gehien dituen hiria?

Frankfurt

Auto gehien egiten den hiria?

Kopenhage

13. Zein da...

14. Euskaratu. – (El clima de) Baiona es más humedo que (el de) Barcelona. .......................................................... – El acuario de Donostia es el mayor del Cantábrico. .......................................................... – El coche es más rápido que el tren, pero el tren es más cómodo. .......................................................... – Los turistas no pueden ver los cuadros porque hay demasiada gente. .......................................................... – Roma tiene tantos monumentos como Atenas. .......................................................... – En Lisboa hace más calor y se vive mejor que en Moscú. .......................................................... – Cuanto más al sur, más calor hace. .......................................................... 39

15. Berridazketak. – Anboto Autzagane baino garaiagoa da. Autzagane ez da Anboto bezain garaia. – Lantzeko ihauteriek Biasterikoek baino ospe handiagoa dute. .......................................................... baino .........................-agoak .................. . – Bilbo duela bost urte baino ezagunagoa da turismoari esker. ...................... gero eta .....................-goa...................................................... . – Gasteizko Andre Mari katedrala beste elizak baino zaharragoa da. .................................................................................................. -ena. – Londresko erdialdean hainbat bisitari daude; Varsovian, aldiz, ez dago turistarik ia. ............................................................................................ gutxiago................... .

16. Ordezkatu ondorengo esaldiak, ba- erabiliz. – Indiara joanez gero, ez ahaztu Ganges ibaian hankak bustitzea. Indiara joaten bazara, ez ahaztu Ganges ibaian hankak bustitzea. – Kubara joanez gero, oso eguraldi epela aurkituko duzu. .......................................................... – Italiara joanez gero, edozein jatetxetan izango dituzu espageti ederrak. .......................................................... – Prahara urrian joanez gero, ez ahaztu berokia eta txanoa eramatea. .......................................................... – Marokoko azoketara inguratuz gero, larruzko salgai ugari ikusiko dituzu. .......................................................... – Sherengetiko oihanera joan nahi izanez gero, argazki makina egokia edukitzea komeni zaizu. .......................................................... .......................................................... – Australiaraino iritsiz gero, ez itzuli kanguruak eta dingoak (basatxakurrak) ikusi gabe. .......................................................... – Sevillako Apirileko Ferian egokituz gero, sevillanak dantzatzen ikasiko duzu. .......................................................... Santiago.

– Santiagoko bidea egin nahi izanez gero, oinetako sendoak eta makila eraman itzazu. ..........................................................

17. Berridatzi esaldiok azpimarratutako atalak –gintza, -tsu eta –ren bat erabiliz. – Detroiteko aberastasun handiena autoaren industria da. Detroiteko aberastasun handiena autogintza da. – Xangai eta Beijing hirietan jende ugari bizi da. .......................................................... – Nafar askoren lanbidea ardiak eta abereak zaintzea da. .......................................................... – Hego Afrikak ospe handia du bere harri bitxiei esker. .......................................................... – Kanadako jarduera nagusia egurraren industria da. .......................................................... – Deban bost mila lagun inguru bizi dira. .......................................................... – Coruña oso hezea da eta euri asko egiten du. .......................................................... – Hanburgoko langile asko barkuak egitetik bizi dira. .......................................................... – Gaur egun ere, Durangoko jarduera nagusia paperaren industria da. .......................................................... – Gasteizek hamar gizartetxe ditu gutxi gorabehera. ..........................................................

18. Letra zopa. Bila itzazu hamaika esploratzaile eta abenturazale ospetsuren izenak. Kontuan izan edozein norabidetan ager daitezkeela. G

19. Lotu sinonimoak: elkar itzazu bi zutabeotako sinonimo bikoteak. Edozein bidaiatan erabil ditzakezun hitzak dira guztiak. Bisitatu

Zama

Bidaia

Antolatu

Erosi

Topatu

Irten

Ikusi

Zuzendu

Ospitale

Fardel

Txango

Zaindu

Etxeratu

Prestatu

Eskuratu

Itzuli

Gorde

Aurkitu

Eritetxe

Abiatu

20. Ordezka itzazu testuan beltzez dauden hitzak azpiko multzoan aukera eginez.

aldiz – hantxe – nahiko – makina bat – hotz-beroak – guztien Groenlandiako tenperaturak asko aldatzen dira hegoaldetik iparraldera. Hegoaldea aski epela da, tenperaturak zero azpiko seitik zero gaineko zazpira bitartean mugitzen baitira; iparraldea, berriz, oso hotza, zero azpiko hogeita hamar graduko tenperaturarekin. Baldintza horiek direla eta, hegoaldeko kostaldea da bizitza ekonomiko eta sozial ororen gune. Nuuk kapitala ez ezik, bertan kokatzen dira Gronedal, Julianehab, Frederikshab eta beste hainbat hiri. Iparraldeko hiririk handiena, Thule, Estatu Batuen base militarra da gaur egun. Bernardo Atxaga: Groenlandiako lezioa (moldatua)

21. Akatsen adibide eta klabeak irakurri ondoren, zuzendu esaldiak.

Oker

Klabea

Andrea lana bukatu du. Pasaiako herriko dator notizia. Autobusan lau aulki libre daude.

Andreak lana bukatu du. Pasaiako herritik dator notizia. Autobusean lau aulki libre daude.

ALD

Bihar oporrak hartu ditugu. Atzo gauean etorri gara oporretatik. Txikitan sarri jokatzen dugu.

Bihar oporrak hartuko ditugu. Atzo gauean etorri ginen oporretatik. Txikitan sarri jokatzen genuen.

ALM

Nik zu kalean ikusi dizut. Bazkari ederra jan gara zure etxean.

Nik zu kalean ikusi zaitut. Bazkari ederra jan dugu zure etxean.

ALK

Zinemara jendea berandu etorri dira. Mendian ibiltzea eta lagunekin egotea gustatzen zaizkit.

Zinemara jendea berandu etorri da. Mendian ibiltzea eta lagunekin egotea gustatzen zait.

tzeko)

Esan digu bihar etorriko da. Galdetu die ea zer ordu da.

Esan digu bihar etorriko dela. Galdetu die ea zer ordu den.

Goizean ikusi dugula liburua 1764koa da. Goizean ikusi dugun liburua 1764koa da.

Zuzen

(ela, enik, en,

(erl)

(nom)

Debekaturik dago erre. Badakit zaila dela pianoa jo.

Debekaturik dago erretzea. Badakit zaila dela pianoa jotzea.

Aprenditzea ona da lana kontsegitzeko.

Ikastea ona da lana lortzeko.

Gende azkori guztatzen zaio hori ikustea. Jende askori gustatzen zaio hori ikustea. Trena hartu duguna ez doa Senperera. Gure lagunei ez emango diegu afari gehiago.

–

Hartu dugun trena ez doa Senperera. Gure lagunei ez diegu emango afari gehiago.

Emakumea lan egin behar du hobeto bizitzeko. D

–

Nekane ez zaio ulertzen ezer hitz egiten duenean. D

–

Udan beti joan gara mendira. AA

–

Ekainean joango dugu ikastaro bat egitera. ALM

–

Guk zuek kalean ikusi gaituzue. ALM

–

Ez dut uste irabaztea lortuko duzula . S (enik)

–

Komenigarria da kirola egiten . S (nom.)

–

Ur otza ez da egokia dutzatxeko. O