Agirre Amezua
Marta Alaitz
3
Musika
Irakaslearen gidaliburua Lehen hezkuntza
Bigarren zikloa
erein
Marta Agirre Alaitz Amezua
3
Musika Irakaslearen gidaliburua
Lehen Hezkuntza Bigarren zikloa
Obra honen edozein erreprodukzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo aldaketa egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena, legeak aurrez ikusitako salbuespenezko kasuetan salbu. Obra honen zatiren bat fotokopiatu edo eskaneatu nahi baduzu, jo CEDROra (Centro Español de Derechos Reprográficos, www.conlicencia.com; 91 702 19 70 / 93 272 04 47).
1. argitalpena: 2013ko urrian Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak onetsia (2013-VI-4) Diseinua eta maketazioa Erein Azala eta barruko ilustrazioak: Ivan Landa © Marta Agirre, Alaitz Amezua © EREIN. Donostia 2013 ISBN: 978-84-9746-822-0 L. G.: SS-1503/2013 Erein argitaletxea Tolosa Etorbidea 107 20018 Donostia T 943 218 300 F 943 218 311 e-mail: erein@erein.com www.erein.com Inprimatzailea: Gertu inprimategia Zubillaga industrialdea 9 20560 Oñati T 943 78 33 09 F 943 78 31 33 e-mail: gertu@gertu.net www.gertu.net
Aurkibidea K A N T U - K O N TA R I M U S I K A - H E Z K U N T Z A K O P R O I E K T U A
Kantu-kontari proiektua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Proiektuaren ikasmaterialak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
LEHEN HEZKUN TZA
Oinarrizko gaitasunak eta musika-hezkuntza. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Lehen hezkuntzako helburu orokorrak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Metodologia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
L E H E N H E Z K U N T Z A K O B I G A R R E N Z I K LO A
Bigarren ziklorako helburu orokorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Bigarren ziklorako edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Bigarren ziklorako ebaluazio-irizpideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
H I R U GA R R E N M A I L A
Hirugarren mailarako helburu didaktikoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Hirugarren mailarako edukien taula . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Unitateetako atalen azalpen orokorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Hirugarren maila unitatez unitate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 1. Unitatea: Klik batean . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 Gaitasunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 Jarduerak eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Ebaluazio fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
2. Unitatea: Fandangoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Gaitasunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 Jarduerak eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Ebaluazio fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
3. Unitatea: Soms els cavalliers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Gaitasunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Jarduerak eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Ebaluazio fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
4. Unitatea: Obladi-oblada. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93 Gaitasunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 Jarduerak eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Ebaluazio fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112 5. Unitatea: Kankana. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gaitasunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jarduerak eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ebaluazio fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
113 114 114 116 132
6. Unitatea: Bravo, bravissimo! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gaitasunak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Edukiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jarduerak eta iradokizun didaktikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ebaluazio fitxa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
133 134 134 136 152
Hirugarren mailarako ebaluazio-irizpideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
K A N T U - K O N TA R I M U S I K A - H E Z K U N T Z A KO P R O I E K T UA
Kantu-kontari proiektua KANTU-KONTARI musika-hezkuntza proiektua Lehen Hezkuntzara zuzendua dagoen musika-hezkuntzako egitasmoa da. Proiektu hau bat dator Euskal Autonomia Erkidegoan indarrean den Oinarrizko Hezkuntzaren Curriculumarekin, eta han proposatzen diren gaitasunetatik abiatzen da.
KANTU-KONTARI proiektuaren xedea musika irakasteko eta ikasteko prozesuaren barruan eginiko irakurketa berezian oinarritzen da: • Musika-hezkuntza ez da musika-ezagutzaren alderdiak biltzen dituen irakaskuntzara soilik mugatu behar.
• Musika arte-adierazpentzat hartzen da, eta beste arte-adierazpenekin harremanetan jarriko da.
• Musika ez da irakasgai arin eta osagarritzat hartuko; aitzitik, hainbat ezagutza eta gaitasun lantzeko aukera ematen duen ikasgaitzat baizik.
• Metodologiak, ikasketa esanahidunaren mesedetan eta haurraren garapen orokorra bilatuz, arreta handiz hautatu eta landuko ditu bitartekoak.
• Musika-ikasketaren abiapuntua ikaslearen hurbileko errealitatean sustraituko da.
• Euskal ondarea ez da ikuspuntu folkloristatik landuko, maila pedagogikoa emango zaio eta horretan oinarrituko da.
• Euskaraz sorturiko materiala da.
• Musika historikoak leku nabarmena izango du, haurrek duten musika-estiloen balantza orekatzeko asmoz. • Egungo beharrei erantzungo die, bizi ditugun errealitateak eta horien eraginak kontuan izanik.
• Informazioa eta teknologia digitalaren erabilera bultzatuko da.
Era horretara, KANTU-KONTARI proiektuak, Oinarrizko Hezkuntzan proposatzen diren helburuak betetzeko asmoz eta landu behar diren gaitasunak bultzatzeko xedez, musikaren alorrerako material argia eta zehatza sortu du. Ziklorako eta maila bakoitzerako helburuak zehatz-mehatz azaldu dira, antolaketa eraginkorragoa izan dadin.
Edukien aukeraketa zaindua, indarrean den Curriculumean oinarritua da, eta, haurraren interesen eremutik abiatuta, interes esparrua zabaltzea izan du helburua. Bestalde, eduki horiek unitatez unitate aurkezten dira, lantzen diren gaitasun eta proposatzen diren iradokizun didaktikoekin batera.
“Dinamiko” hitzak laburbiltzen du metodologia. Jardueren eta iradokizun didaktikoen eskaintza zabalak KANTU-KONTARI proiektuko ikasmaterialak taldearen dinamikara egokitzeko
6
aukera ematen du, gaitasunak argi azalduta eta ebaluazio prozedurak ardatz hartuta betiere. Horri guztiari esker, irakaslearen partaidetza eta aukeraketa pertsonalizatua da, eta aldi berean, irakasle bakoitzaren ekarpenetara irekia aurkezten da. Horrenbestez, KANTU-KONTARI proiektuaren ametsa egi bihurtzea, hein batean, irakasle eta ikasketa-taldearen balio eta gogoaren esku gelditzen da.
Ebaluazioari dagokionez, ebaluazio-prozesu etengabearen ideia, ikasleen ikaskuntzari eta irakasleen esku-hartzeari lotua, unitate bakoitzeko fitxetan jasota dago. Ebaluazio fitxa horiek ebaluazio argi eta zehatza egiteko diseinatuta daude, eta ikasturte amaierako ebaluazio-irizpideekin osatzen da.
Proiektuaren ikasmaterialak KANTU-KONTARI bigarren ziklorako proiektua ikasmaterial hauek osatzen dute: – Paperezko euskarrian:
Ikaslearen liburua, ikasturte bakoitzeko bat. Ikasleek ardatz izango dute liburu hori ikasturte osoan zehar. Sei unitatek osatzen dute, eta unitate bakoitza bost ataletan banatuta dago: aurkezpen-orria eta aurkezpen-kanta; hainbat ingurunetako soinu-parametroen azterketa; musika-hizkuntza atala, artearen atala eta musika-adierazpenaren atala.
Ikaslearen lan-koadernoa, ikasturte bakoitzeko bat. Ikasleek jasotako ezagutzetan trebatzeko eta horiek finkatzeko izango da lan-koadernoa. Ikaslearen liburuko eskemari jarraituz, bakarka egiteko ariketa osagarriak eskaintzen dira.
Txirula koadernoa, ziklo bakoitzeko bat. Liburuaren eta lan-koadernoaren bitartez jasotako musika-ezagutzak txirularekin trebatzeko, finkatzeko, barneratzeko eta musika eginez gozatzeko izango du ikasleak koadernoa hau.
Irakaslearen gidaliburua, ikasturte bakoitzeko bat. Ikaslearen liburuko eta lan-koadernoko ariketen azalpenak modu sekuentzialean eskaintzeaz gain, hainbat iradokizun didaktiko eransten dira. Bestalde, helburuek, edukiek, horien sekuentzializazioak, lantzen diren gaitasunek eta ebaluazio-fitxek osatzen dute gidaliburua.
– Euskarri digitalean:
Irakaslearen gidaliburua, ikasturte bakoitzeko bat. Gidaliburu hori sarean zintzilikatuta egongo da, pdf formatuan. Audio diskoa, ikasturte bakoitzeko bat. Ikaslearen liburuko eta lan-koadernoko ariketen pistek osatzen dute.
7
LEHEN HEZKUNTZA
Oinarrizko gaitasunak eta musika-hezkuntza Eskakizun konplexuei erantzuteko eta askotariko lanak behar bezala egiteko ahalmenean oinarritzen da oinarrizko gaitasuna. Horrenbestez, gaitasunek trebetasun praktikoak, ezagutzak, motibazioa, balio etikoak, jarrerak, emozioak eta gizarte-arloko nahiz portaeraren alorreko osagaiak hartzen dituzte, eta gizakiek batera erabiltzen dituzte horiek guztiak lanak modu eraginkorrean egiteko. Eskolako eguneroko dinamikan zaila da gaitasun bat besteetatik bereiztea, denak lantzen baitira, neurri batean.
Hona hemen zortzi gaitasun, horietako bakoitzak musika-ezagutzaren jabetze-prozesuan duen eragina zehaztuz eta argituz. Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna
Arte-hezkuntzaren bidez haurrak hobeto ezagutzen du bere ingurua; gizakiak, musika-baliabideen edo baliabide plastikoen bitartez, mundua islatzeko sortu dituen arte-adierazpenen hainbat arlo landuko dira musikako gelan.
Bestalde, teknologia artearen ikaskuntzaren ekintza-esparrua zabaltzen duen tresnatzat hartu behar da, informazio- eta adierazpen-eremuak hobeto ezagutzeko eta horiekin lan egiteko aukera ematen digun tresnatzat.
Osasun-kulturarako gaitasuna honako jardueren bidez lantzen da musikako gelan: kantua, psikomotrizitatea eta instrumentuen bidez egiten den soinua. Jarduera horietarako behaketa, esperimentazioa, gogoeta eta gorputzaren kontrol handia behar da. Gelan egiten diren ekintzen bitartez, soinua, isiltasuna eta musikaren erabilerak osasunean, ingurugiroan eta gizakien bizikalitatean duen eraginari buruz gogoeta egin eta ondorioak ateratzen dira. Ikasten ikasteko gaitasuna
Musika-hizkuntzak hamaika aukera eskaintzen dizkigu gaitasun hau lantzeko: dantza-interpretazioan, musika-tresnen bidez edo ahozko interpretazioetan, ikasleek memoria-estrategiak landu behar dituzte, beren ahalmen intelektualei etekina atera, egin beharreko lana aurreikusi eta antolatu, eta muga emozionalak gainditu. Bizitza osoan zehar musika ikasten jarraitzeko motibazioa eduki beharko dute, eta musikari dagozkion erabakiak hartzeko behar adina entrenamendu eta ezagutza nahikoak izan behar dituzte oinarrizko eskolaldia amaitzean. Matematikarako gaitasuna
Arte-proiektu askotan problema teknikoak konpondu behar izaten dira, eta, horretarako, matematikaren pentsamendu-tresnak eta -baliabideak erabili behar izaten dira. Bestalde, musikaren eta matematikaren arloen arteko loturak nabarmentzen dituzten gaien bitartez ere landuko da gaitasun hau musika-gelan. Adibidez: musikaren metrika, proportzionaltasuna, eskalak eta bitarteak, serie harmonikoak, matematiken erabilera konposizio musikalen hainbat arlo kalkulatu eta eratzeko, eta akustikari dagozkion matematikako eta fisikako hainbat kontzeptu ulertzeko. 10
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna
Musikak komunikaziorako gaitasuna lantzen lagunduko du, gaiari lotutako testu eta dokumentu bereziak irakurri eta ulertuz, hainbat kultura-testuingurutan diskurtso mota jakin batzuk erabiliz (azalpenak eta arrazoitzeak gehienbat) eta musika-hiztegi berezia barneratuz eta erabiliz.
Informazioa lantzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna
Eskolaldi osoan zehar modu arautuan txertatu behar dira baliabide teknologikoak, behar bezalako eragina izan dezaten bai musikaren arloan bai beste arloetan ere. Adin honetako ikasleak oso ohituta daude irudi eta soinuak baliabide teknologikoen bitartez manipulatzen. Gelan sortutako soinuak eta irudiak grabatu egingo dira, ondoren aztertzeko edo beste ekoizpen handiagoetan erabiltzeko. Informazio-iturri digitalen erabilera ere landuko da hainbat musika-jardueretan. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna
Taldeko kide guztien lankidetasuna eta koordinazioa behar da musika-gelan egiten diren jarduera guztietan (taldean abestu, dantza edo musika-tresnekin musika egin). Beraz, derrigorrez norberaren ideiak adierazi eta gainerako pertsonenak entzun beharko dituzte ikasleek, besteen lekuan jartzeko gai izan beharko dute, eta solaskidearen ikuspuntua ulertzen saiatuko dira. Era horretako trebetasun asko eta asko landuko dira musika egitean.
Musika-gelan egiten diren jarduerek gaitasun honetan sakontzeko aukera emango dute, norberaren eta gainerakoen ahalmenak errespetuz onartuz eta beste kultura eta errealitate soziokulturaletako musika eta adierazpen kulturalak ezagutuz eta horiez gozatuz. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna
Musikako ikasgaian, inguruko musikarekiko interesa sentitzeko, musika entzuteaz gozatzeko eta musika modu aktiboan egiteko beharrezkoak diren ezagutzak eta trebetasunak menderatzen direnez, laguntza handikoa da kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna barneratzeko.
Inguru soziokulturalekiko harremanetarako beharrezkoa den jakinduria eskuratzen du ikasleak musikako ikasgaiaren bidez, eta bere errealitate kulturalean parte hartzen laguntzen dio ikasgaiak, artearen aurrean kritiko izateko jarrera indartuz. Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna
Honako hauek dira gaitasun honek eskatzen dituen trebetasun eta jarrerak: irmotasunez, erantzukizunez, akatsetatik ikasteko eta arriskuak hartzeko prest egonez, norberaren irizpideei jarraituz, erabakiak hartuz eta ebaluatuz, banakako edo taldeko proiektuak prestatzeko eta aurrera ateratzeko autonomia eta ekimena izatea.
Egoera horiek musika-gelako dinamikan sortzen dira, betiere ikasleari erabakiak hartzeko aukera ematen zaionean, arriskuak hartzera bultzatzen denean, akatsak egitearen beldurra uxatzen denean, eta bere aukera eta ahalmenak nabarmendu eta baloratzeko espazioak sortzen direnean. 11
Lehen hezkuntzarako helburu orokorrak 175/2007 Dekretutik hartuta:
1. Oro har, ikusizko kulturako eta musika-kulturako arteek eta produktuek ideiak, sentimenduak eta bizipenak jakinarazteko eta adierazteko eskaintzen dituzten aukerak ulertzea. Arte eta produktu horiek Euskal Herriko eta orohar herri guztietako ondarea eratzen duten elementutzat hartzea, eta, horrela, artea eta kultura ezagutzen eta gozatzen laguntzea.
2. Arte-hizkuntzen tekniken, baliabideen eta arauen oinarrizko ezagutza eta jakintza izatea. Teknologiek eskaintzen dituzten aukerak irakastea, sorkuntzetan eta haien erantzunak egiten erabiltzeko, eta, horrela, maila bateko autonomia lortzea arte-hizkuntzaren bidezko komunikazioan.
3. Arte-adierazpenen teknikak, baliabideak eta arauak ikertzea eta aztertzea, ikusizko kulturako eta musika-kulturako lanetan, lan horiek hobeto ulertzeko eta lan horiez gehiago gozatzeko, eta erreferente estetiko berriak garatzeko aukera izateko. Horrez gainera, arte-hizkuntzaren eremua zabaltzea.
4. Pentsaera dibergentearen eta konbergentearen trebetasunak eta norberaren eta besteren ideiak eta sentimenduak berregiteko ekimena, irudimena eta sormena erabiltzea, beharrezko prozesuak antolatuz, arte-ekoizpeneko lanetan erabili ahal izateko. 5. Gai izatea sorkuntza-proiektuak eta -lanak garatzean emaitza jakin batzuk lortzeko egin beharreko prozesuen plangintza egiteko, ebaluatzeko eta doitzeko, eta horrek guztiak eskatzen dituen erronken jakinaren gainean egotea. Horrez gainera, arazoak sortuz gero, jarrera eraikitzailez konpontzea.
6. Arteen eta ikusizko kulturako eta musika-kulturako produktuen funtzio sozialak eta erabilerak ezagutzea, eta norberaren eta besteen esperimentuetan ezagutzea, produktu horiek hainbat garai eta kulturatan izan dezaketen eta izan duten zeregina ulertzeko eta norberaren kultura-ondarea eta inguruko beste kulturen ondarea ezagutzeko.
7. Ikusizko arte-ekoizpenak eta musika-ekoizpenak eta ekoizpen horiek sortu diren garaiaren eta tokiaren ezaugarriak lotzea, ekoizpenen arte-balioa ulertzeko, bai eta garai edo gizartetalde baten adierazpen gisa ekoizpenek izandako balioa ere. Horrela, arte-ekoizpenaren eta ekoizpenak ingurune fisikoan eta gizarte-ingurunean duen oihartzunaren eta esanahiaren balioa ezagutzeko bideak eta kritika-prozesuen artekoak irekiko dira. 8. Taldeko arte-jardueretan parte hartzea, besteren ekimenei eta ekarpenei laguntzea eta ekimen eta ekarpen horiek aintzat hartzea, errespetatzea eta elkartasunez jokatzea, arte-emaitza ona lortzen lagunduko duten lankidetzako eta talde-laneko trebetasunak garatzeko eta, gizartearen alderditik begiratuta, garapen pertsonala izateko.
9. Norberaren artelanetan konfiantza izatea, lanak egiten gozatzea eta norberaren eta taldearen hazkunderako egiten duen ekarpena aintzat hartzea, autoestimua sendotzeko eta ideiak eta sentimenduak adierazteko gaitasuna hobetzeko.
10. Euskal kultura-ondarea eta beste herri batzuetako ondarearen arte-adierazpenak ezagutzea eta balioestea eta adierazpen-moduak gordetzeko eta berritzeko egindako lana aintzat hartzea. Kontuan hartzea zer-nolako aberastasuna ematen duten hainbat kulturatako pertsonekin trukea izateak. 12
Metodologia Asko eta asko dira irakasleak aukeratu ditzakeen hezibide edo metodoak. KANTU-KONTARI proiektuaren kasuan hauek dira erreferentetzat hartutako hezibide nagusiak: musika-irakaskuntzan hainbeste erabiltzen diren metodo aktibo-historikoak, hezibide aktiboa, eta gidatutako ikasketa-prozesuaren hezibidea. Musika-irakaskuntzarako metodo aktibo-historikoen artean hauexek erabiliko dira gehien: Orff-en heziketa-eredua (musika-instrumentuen bidezko adierazpenean oinarrituta), Wuytacken heziketa-eredua (irudien bidez sormena eta irakurketa bultzatzen ditu landu beharreko arlo musikalak ikusi eta ulertzeko), Willemsen heziketa-eredua (kantu laburren irakurketa eta erabilera eskalako bitarteak lantzeko), Dalcroze eredua (mugimenduan oinarritutako ariketak) eta Kodalyren heziketa-eredua (folklorearen erabileran oinarritua). Adierazpen-hezibide aktiboek adierazpenen bidez azaltzen diren edukiak eskuratzeko aukera ametan dute, eta, ikasketa emankorra eta esanguratsua lortzeko baldintzak betetzen direnean, kalitatezko ikasketa prozesu bat bermatzen du. Hauexek dira aipatutako baldintzak: esanahi logikoa, psikologikoa eta ikasketarako gogoa izatea. Gidatutako ikasketa-prozesuaren hezibideak irakatsi eta deskubritzeko ekintzak bateratu egiten ditu, laguntza pedagogikoen bidez ikaslea bera izan dadin ikasketa-edukiei forma ematen diena. Hezibide horien bat-egiteak oso irakaskuntza aktiboa bultzatzen du, sormen handikoa eta pertsona bakoitzaren beharrei egokitua, diziplinartekotasuna betetzen duena eta globalizatzailea. Hezibide horiek honako jardueretan gauzatzen dira: ahozko interpretazioa, instrumentuen bidezko interpretazioa, gorputz-adierazpena, dantza, entzunaldiak, partitura edota idazkera konbentzionala zein ez-konbentzionala abiapuntutzat hartutako interpretazioak, adierazpen grafikoak, hautemateko jolas musikalak, soinuak bereiztea, ezberdintzea, imitatzea, sormen musikalerako pentsatutako jarduerak eta abar; unitate didaktiko bakoitzean zehaztuta egongo dira horiek guztiak. Banakakotasuna da hezkuntza-ekimenen oinarrizko printzipio bat. Taldearen aniztasunaren arrazoiak berriz asko izan daitezke: ezagutzak, trebetasunak, gaitasunak, arrazoi soziokulturalak, eta abar. Hori dela-eta aniztasunaren trataerarako lehen urratsa zaindu da musika-ikasketaren abiapuntua ikaslearen hurbileko errealitatean sustraituz eta bakoitzaren pentsamendutik abiatuz. Eskaintzen den materialak hainbat erritmotara egokitzeko aukera ematen du. Jarduerak diseinatzeko, hainbat mailatako lanaren eskakizuna hartu da kontuan. Jarduerak zailtasun maila bat baino gehiagoko ekarpenekin osatzen dira; hainbat mailatan oinarritutako lanak elkartuz osatuko dira, beraz. KANTU-KONTARI proiektuak era askotako ekarpenez osatutako musika-lan eta dantza-lan esanguratsu eta motibatzaileak sortzeko aukera eskaintzen du, eta, horretarako, hainbat lanerritmo eta dinamiketara egokituko ditu. Horrenbestez, musikako edukiak ikasle bakoitzaren ezagupen mailatik abiatuta antolatuko dira, eta beharrezkoak diren ekintza metodologikoen bidez ikasleen beharretara egokituko dira, ikasleriaren interes eta gaitasunen arabera, betiere taldearen elkarkidetzarako joera indartuz. 13
L E H E N H E Z K U N T Z A KO B I G A R R E N Z I K LO A
Bigarren ziklorako helburu orokorrak 1. Musika-kulturako arteak eta produktuek ideiak, sentimenduak eta bizipenak jakinarazteko eta adierazteko eskaintzen dituzten aukerak ulertzea. Arte eta produktu horiek gertuko eta beste testuinguruetako hainbat kulturatako pertsona eta artisten esperientziekin lotzea, arteaz eta kulturaz gozatuz.
2. Arte-hizkuntzen tekniken, baliabideen eta arauen ezagutza eta jakintza izatea. Teknologiek eskaintzen dituzten aukerak erabiliz arte-ekoizpenetan nork bere ideiak, behaketak, bizipenak, musika esperientziak, etab. erakutsiz.
3. Musika-ekoizpenen teknika errazak, baliabideak eta arauak ikertzea eta aztertzea eta ekoizpen horietako hizkuntzen elementuak ezagutzea, arte-hizkuntzaren eremuak zabalduz.
4. Musika-adierazpenetarako era askotako materialak, naturako elementuak, tresnak, euskarriak, ahotsa, gorputza‌ probatzea eta erabiltzea, norberaren eta besteen ideiak eta sentimenduak irudikatzeko.
5. Gai izatea sorkuntza-proiektuak eta lanak garatzean emaitza jakin batzuk lortzeko egin beharreko prozesuen plangintza egiteko, eta horrek guztiak eskatzen dituen erronken jakinaren gainean egotea. Horrez gainera, arazoak sortuz gero, jarrera eraikitzaileen bitartez konpontzea. Prosezu honi buruz gogoeta egin eta iritziak ematea. 6. Musika-kulturako produktuen funtzio sozialak eta erabilerak ezagutzea, produktu horiek hainbat garai eta kulturatan izan dezaketen eta izan duten zeregina ulertzeko eta norberaren kultura-ondarea eta inguruko beste kulturen ondarea ezagutzeko.
7. Musika-ekoizpenak eta ekoizpen horiek sortu diren garaiaren eta tokiaren ezaugarriak lotzea, ekoizpenen arte-balioa ulertzeko, bai eta garai edo gizarte-talde baten adierazpen gisa ekoizpenek izandako balioa ere.
8. Taldeko arte-jardueretan parte hartzea, besteen ekimenei eta ekarpenei laguntzea eta ekimen eta ekarpen horiek aintzat hartzea, errespetatzea eta elkartasunez jokatzea, arte-emaitza ona lortzen lagunduko duten lankidetzako eta talde-laneko trebetasunak garatzeko. 9. Norberaren artelanetan konfiantza izatea, lanak egiten gozatzea eta norberarem eta taldearen hazkundeari egiten dion ekarpena aintzat hartzea, autoestimua sendotzeko eta ideiak eta sentimenduak adierazteko gaitasuna hobetzeko.
10. Euskal kultura-ondarea eta beste herri batzuetako ondarearen musika-adierazpenak ezagutzea eta balioestea. Kontuan hartzea zer-nolako aberastasuna ematen duten hainbat kulturatako pertsonekin trukea izateak.
16
Bigarren ziklorako edukiak
175/2007 Dekretutik hartuta: 1. Eduki multzoa. Musika entzumenaren bidez hautematea eta ulertzea. • Soinuen altuera eta iraupena entzunez horiek bereiztea, izendatzea eta grafikoki irudikatzea. • Musika-adierazpeneko kode konbentzionalaren erabilerak eta oinarrizko funtzioak ulertzea. • Hainbat estilo eta kulturatako musika-konposizioak modu aktiboan entzutea eta zenbait ezaugarri bereizgarri ezagutzea: melodikoak, erritmikoak, dinamika eta agogika. • Melodiak, erritmoak, harmoniak, formak eta tinbreak musika-konposizioetan duten funtzioa ezagutzea. • Barne-entzumena eta entzutezko barne-oroimena sendotzea. • Tresnen tinbrea entzumenaren bitartez bereiztea, eta hainbat taldetan sailkatzea soinuaren ekoizpen-iturriaren eta soinu-ezaugarrien arabera. • Tresna- eta/edo ahots-taldeen soinu-ezaugarriak identifikatzea eta elkarren artean lotzea. • Musika osatzen duten elementuen oinarrizko kontzeptuak: melodia, erritmoa, harmonia, forma. • Errepikatzen diren, elkarren artean desberdintzen diren eta azkenean abesti edo musikaadibide bihurtzen diren musika-esaldien eta -zatien identifikazioa. • Kontzertuei eta musika-emanaldiei buruzko balorazioa eta iritzia. • Ohiko soinue ezaugarriekin antza handirik ez duten soinu-ezaugarri berriak aurkitzeko interesa. • Musika entzuteko arretaz eta isilik egotea. • Zarata-egoerako eta kutsadura akustikoko egoerak identifikatzea. 2. Eduki multzoa. Musika-adierazpena, -interpretazioa eta -sorkuntza. • Soinu gozatuak bilatzea, bereiztea eta eskaintzea, eta jarrera egokia edukitze ahozko adierazpenetan eta tresna bidezko adierazpenetan. • Ahotsa, gorputza eta tresnak zaintzeko ohiturak hartzea. • Abestiak, kanonak eta pieza instrumental errazak aho batez interpretatzea eta buruz ikastea. • Gure ingurune soziokulturaleko abesti-bilduma bat lortzea. • Ahozko interpretazioaren, tresna bidezko interpretazioaren, dantzen eta mugimendu-segida ezagunen eta asmatuen banaka zein taldean koordinatzea eta sinkronizatzea. • Hainbat grafia mota dituzten abesti eta pieza instrumental errazak irakurtzea eta interpretatzea. • Zeinu konbentzionalen bidez musika irudikatzea: pentagrama, notak, nota-irudiak eta isiluneak, sol giltza, konpasa… • Interesa eta ardura izatea interpretazio- eta sorkuntza-jardueretan. • Emandako musika-oinarrietatik abiatuta, erritmo- eta melodia-eskemak inprobisatzea. • Erritmo- eta harmonia-laguntza errazak sortzea, abesteko eta pieza instrumentaletarako. • Emandako elementuak elkartuz, musika-piezak sortzea. • Koreografiak asmatzea, abesti eta musika-pieza laburretarako. 17
Bigarren ziklorako ebaluazioa 175/2007 Dekretutik hartua:
1. Arte-gertaerak hainbat gizarte eta garai historikotako kulturaren oinarrizko elementutzat eta komunikazio-eta adierazpen-modu unibertsaltzat hartzea. 1.1. Jardueretan musika edo ikusizko arteak erabiltzeko interesik baduen.
1.2. Artearen eta kultura-produktuen alderdi komunikatiboa erabiltzen duen.
1.3. Beharrei erantzuteko behar dituen musika-materialak edo ikusizko materialak behar bezala aukeratzen dituen.
1.4. Artelan jakin batek egiten dion ekarpena adierazten duen.
2. Adierazpen- eta komunikazio-asmoak garatzea, teknikak eta oinarrizko prozedurak modu kontzientean erabiliz. 2.1. Musika-hizkuntzaren edo ikusizko hizkuntzaren kodeak ezagutzen eta erabiltzen dituen.
2.2. Komunikazioan arte-hizkuntzen oinarrizko elementuak erabiltzen dituen.
2.3. Soinu-parametroetan edo ikusizko parametroetan desberdintasunak bereizten dituen.
2.4. Kalitatezko lana eskaini nahi izaten duen.
3. Arte-ekoizpen motak ikustea eta ulertzea, eta prozesuak ondorioztatzen eta zergatik gertatzen diren jakiten saiatzea. 3.1. Aztertzen ari diren artelanak entzuteko edo ikusteko arreta jartzen duen.
3.2. Artelan bat aurkeztu ondoren, lan horren garrantzizko zenbait osagai hautematen dituen.
3.3. Lan baten aurkezpenean azaldutako oinarrizko ideiak ateratzen dituen.
3.4. Lanaren musika-xehetasunak edo ikusizko xehetasunak azaltzen dituzten argudioak erabiliz iritzia ematen duen.
4. Ideiak, sentimenduak, bizipenak‌ sormenez eta modu originalean irudikatzea.
4.1. Musika-produktua edo ikusizko produktua egiteko irudimena erabiltzen duen. 4.2. Lan bat interpretatzeko edo berregiteko baliabiderik erabiltzen duen.
4.3. Inprobisatzeko edo sortzeko baliabiderik erabiltzen duen.
4.4. Musika-lanari edo ikusizko lanari originaltasuna emateko ideiarik aurkezten duen.
5. Osatuko den proiektuari buruz gogoeta egitea, eta proposamenaren eta norberaren interesen arabera antolatzea. 5.1. Arte-ekoizpenean egin beharreko egokitzapenak egiteko baliabiderik erabiltzen duen.
5.2. Artelana egiteko egin beharreko urratsak antolatzen dituen. 5.3. Arazoak konpontzeko irtenbideak bilatzen dituen.
5.4. Ikaskuntza prozesuan jarrera kritiko eta eraikitzailea duen. 18
6. Ikusizko irudien eta irudi soinudunen esanahiak eta erabilerak identifikatzea eta bereiztea, alderdi kulturalak, sozialak eta pertsonalak kontuan hartuta. 6.1. Artearen gizarte-funtzioez jabetzen den.
6.2. Musika-mezuen eta ikusizko mezuen esanahia hautematen badakien.
6.3. Musika-produktu edo ikusizko produktu berriak eginkizun jakinetara egokituta egiten dituen.
6.4. Bere kultura-ondarea eta beste kulturen ondarea ezagutzeko interesik baduen.
7. Ikusizko hainbat ekoizpenetako eta musika-ekoizpenetako alderdi nabariak arrazoi teknikoekin, materialekin‌ lotzea, eta garai historiko eta kultural jakin bateko adierazpentzat hartzea. 7.1. Lanak dagokien garai historikoarekin edo kulturalarekin erlazionatzen dituen.
7.2. Musika-gertaeraren edo ikusizko gertaeraren oinarrizko ezaugarriak ezagutzen dituen.
7.3. Lan ezezagunak errespetatzen dituen eta ikusmina sortzen dioten.
7.4. Hitzez adierazten dituen artelanari buruzko ideiak eta sentimenduak, eta egoki azaltzen dituen.
8. Taldean artelanak egiten parte hartzea, arauak errespetatuz, proposamenak eginez eta konponbideak bilatuz. 8.1. Taldeko ardurak onartzen dituen.
8.2. Lana egiteko bete beharreko jarraibideei arreta jartzen dien.
8.3. Lana modu harmonikoan egiten laguntzen duen.
8.4. Jarduerak taldean egitea atsegin duen.
9. Arteen bidez adierazteko eta komunikatzeko aukerak aintzat hartzea eta ongizatearen eta garapen pertsonalaren iturritzat hartzea. 9.1. Lanaren azken urrats gisa lana berrikusten duen. 9.2. Lana helburuekin bat eginda azaltzen duen.
9.2. Musika-adierazpeneko edo ikusizko adierazpen moduak komunikatzeko bitarteko gisa erabiltzen dituen.
9.4. Bere adierazpen-baliabideak eta ezagutza teknikoa uztartzen dituen.
10. Hainbat kulturatako arte-adierazpenak lotzea, eta bakoitzaren berezitasunak aintzat hartzea. 10.1. Hainbat motatako kultura-adierazpenak bereizten dituen.
10.2. Kultura arteko jardueretan parte hartzen duen.
10.3. Hainbat arte-adierazpenen zergatiari buruz galdetzen duen.
10.4. Zeinahi kulturaren arte-jarduera errespetatzen duen eta atsegin zaion. 19
H I RU GA R R E N M A I LA
HIRUGARREN MAILARAKO HELBURU DIDAKTIKOAK Euskal Herriko eta Europako kultura-ondarearen musika-adierazpenak eta beste arte-ondare batzuk ezagutzea, baloratzea eta horiez gozatzea. Kantatuz, dantzatuz, musika eginez, musika entzunez, gertuko testuinguruko eta beste kultura batzuetako arte-adierazpenak ezagutzea eta barneratzea.
Arte-ekoizpenen bidez norberaren ideiak, sentimenduak eta bizipenak konfiantzaz agertzea.
Musika-hizkuntzaren kode eta parametroak ezagutzea. Jolasen bidez musikan trebatzea.
Dantza, entzumen aktibo eta interpretazio jardueren bitartez, musika-ekoizpenen egitura eta ezaugarriak ulertzea eta barneratzea.
Teknika errazak eta musika-hizkuntzako elementuak erabiliz musika- eta dantza-ekoizpenak sortzea.
Haurraren inguruan sor daitezkeen soinuak eta isiltasun-egoerak bereiztea, aztertzea, sailkatzea eta adieraztea, eta soinu-iturriak ezagutzea, aztertzea eta identifikatzea. Soinuak gure bizitzan duen lekuaz eta garrantziaz jabetzea norberaren eta inguruko giroa hobetzeko proposamenak eginez. Musika-adierazpenerako tresnak ezagutzea, bereiztea eta erabiltzea: eguneroko tresnak, ahotsa, musika-tresnak, norberaren gorputza... Baliabide horiek erabiliz arte-ekoizpenetan parte hartzea, banaka edo taldean.
Arte-adierazpenetarako beharrezkoak diren baliabideen erabilera zuzena.
Musika- edo dantza-ekoizpen bat gauzatzeko behar den lana egitea, bai taldean bai banaka. Prozesuaren fase guztietan parte hartzea, ideiak sortzen, hobetzeko proposamenak planteatzen eta trebatze ariketak egiten, jendaurrean lana aurkeztu ahal izateko.
Lan egiteko erritmo egokiari eustea eta besteei laguntzea.
Musika-ekoizpenen garaiaren eta tokiaren ezaugarriak ezagutzea eta ulertzea, eta gure kultura-ondareko hainbat ezaugarrirekin alderatzea.
22
23
6. BRAVO, BRAVISSIMO!
5. KANKANA
4. OBLADI-OBLADA
3. SOMS ELS CAVALLIERS
2. FANDANGOA
1. KLIK BATEAN
Melodia
Ramblak (altuera)
Houses of parliament (3 parametroak) Montmartre (3 parametroak)
Agriparen panteoia Irudien eta isiluneen zuhaitza (3 parametroak)
Milà etxea (Pedrera)
Tower bridge
Eiffel dorrea
Koliseoa
Anakrusa Ligatura
Lehoien patioa (iraupena)
Alhambra
Mi5. Rit. eta rall.
La4-mi4.
Do4-sol4.
Tonua eta tonuerdia Mp.
Re4, fa4, la4.
Do4, mi4, sol4, do5.
Do4, mi4, sol4.
Melodia
Re4, fa4, la4, re5.
Erritmoa
MUSIKA-HIZKUNTZA ENTZUN
Si3. Da capo
Bitartea Pikatua Ligatua
Re5. Kalderoia
Pultsua eta azentua Do eskala Dim. eta Cresc.
Erritmoa
MUSIKA-HIZKUNTZA IRAKURRI
Aireportua (intentsitatea)
ENTZUN INGURUA
Klik batean
ABESTIA
EDUKIEN TAULA
C. Debussy (Soka punteatua)
G. Verdi (Operaren elementuak)
Michelangelo
E. Elgar (Haize metala)
D. Hockney
C. Monet
E. Granados (Soka kolpatua)
M. de Falla (Haize egurra)
P. Sarasate (Soka igurtzia)
DANTZATU
A. Gaudí
D. Velázquez
A. Arteta
ZEU ARTISTA
B I GA R R E N Z I K LO R A K O M E T O D O LO G I A : B I G A R R E N Z I K LO R A KO J A R D U E R E N A N T O L A K E TA O R O K O R R A 1.1. Atala
Europako hainbat lurraldetako arte-ondarearen aberastasuna ikasgelara eraman nahi izan da jarduera honekin. Lurralde askotako kultura artistikoaren elementu esanguratsuenez baliatzeaz gain, euskal herri-musikaren ondareko abestiak eta doinuak erabili dira hitzak aukeratutako lurralde eta gaiaren beharretara egokituz.
Abestia nola ikasi erakutsiko du irakasleak. Abestia ikasteaz gain, dantza, antzerkia, gorputzperkusioa, musika-tresnen erabilera, gorputzaren bidezko adierazpena eta ahotsaren erabilera bultzatzen du jarduera honek.
Atal honetako jolasaren bitartez haurraren autonomia eta ekimena indartu nahi da. GAITASUNAK
Ikasten ikasteko gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna. 1.2. Atala
Europako hainbat tokitan ikusiko ditugu Iaio eta Kliku: Euskal Herrian, Andaluzian, Bartzelonan, Londresen, Parisen eta Erroman hirugarren mailan, eta Brandenburgon, Budapesten, Varsovian, zirkulu polar artikoan, Pragan eta Vienan laugarren mailan. Eraikin famatuak bisitatuko dituzte, hainbat hizkuntzatan hitz egingo dute, arteaz, arkitekturaz‌ beste kultura batzuetan murgilduko dira. Ahozko adierazpena bultzatu nahi du jarduera honek. Musikarekin lotuta dauden hainbat gairi buruzko kontzeptuak eta terminologia ezagutu eta erabiltzeaz gain, haurraren ahozko adierazpena ohiko jarduera bihurtzea da atal honen helburua.
Aldi berean, haurraren arlo artistikoa bultzatu nahi da jarduera plastikoen bitartez.
Teknologia berrien erabilera ere indartu nahi da, informazioa, musika eta irudizko artxiboen erabilera bultzatuz. Atal honetako jolasen helburua haurraren irudimena bultzatzea eta konfiantzan oinarritutako banakako partaidetza eta talde-dinamika indartzea da. GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna. Informazioa lantzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. 24
2. Atala
Hona hemen atal honen helburu nagusia: soinu-iturriak, soinu-parametroak, zaratak, musikak eta isiltasunak hainbat testuingurutan duten lekuaz jabetzea. Soinuak entzun, ezagutu, bereizi, deskribatu eta sailkatu egingo dira jardueretan, gogoetaren eta partaidetzaren bidez. Ikasleak, bere iritziak denen aurrean azaltzeaz gainera, besteen iritziak eta gogoetak ere entzun eta kontuan hartuko ditu; era horretara, haurraren autonomia eta autoestimua indartuko dira. GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna. 3.1. Atala
Musika-hizkuntza islatzen duten elementu abstraktuak, matematikaren pentsamendu-tresnak eta -baliabideak erabiltzea oinarrizkoak dira musikaren irakaskuntzan: besteak beste, soinuaren iraupena eta idazkera, hainbat kontzeptu erritmikoren arteko proportzionaltasuna, forma geometrikoen trazatuak, gauzen diseinuak, neurri eta kokapenen erabilera‌
Atal honetan modu isolatuan lantzen dira erritmoari lotutako kontzeptu horiek: irakurketan, entzumen aktiboan eta sormenean oinarritutako jardueretan.
Musika-elementuen irakaskuntzak eragin handia du haurraren ikasteko eta lan egiteko ohituretan, eta, atal honetako jardueren bitartez, arteak eta bereziki musikak gure bizitzan duen eraginaz jabetzeko aukera izango du. GAITASUNAK
Ikasten ikasteko gaitasuna. Matematikarako gaitasuna. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norbere autonomia eta ekimenerako gaitasuna. 3.2. Atala
Aurreko atalean bezala, musika-hizkuntzaren bitartez islatzen duten elementu abstraktuak, matematikaren pentsamendu-tresnak eta baliabideak erabiltzea oinarrizkoak dira musikaren irakaskuntzan: besteak beste soinuaren altuera eta idazkera, hainbat kontzeptu melodikoren arteko proportzionaltasuna, forma geometrikoen trazatuak, gauzen diseinuak, neurri eta kokapenen erabilera, tarteen eta distantziaren erabilera‌ Atal honetan modu isolatuan lantzen dira melodiari lotutako kontzeptu horiek: irakurketan, entzumen aktiboan eta sormenean oinarritutako jardueretan.
Musika-elementuen irakaskuntzak eragin handia du haurraren ikasteko eta lan egiteko ohituretan, eta atal honetako jardueren bitartez, arteak eta bereziki musikak gure bizitzan duen eraginaz jabetzeko aukera izango du. 25
GAITASUNAK
Ikasten ikasteko gaitasuna. Matematikarako gaitasuna. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna.
3.3. Atala
Musika-hizkuntzako ataletan jasotako ezagutzetan trebatzeko eta horiek finkatu eta barneratzeko ariketak izango ditu ikasleak atal honetan. Ariketa osagarri horiek bakarka egiteko eskaintzen dira. Ikasitakoa sendotzeaz gain, atal honek aniztasuna lantzeko tarte bat eskaini nahi dio irakasleari. Ariketak banaka egitekoak direnez, irakasleak aukera izango du beharra duten ikasleei arlo edo gairen bat indartzen laguntzeko, besteak lanean dauden bitartean. GAITASUNAK
Ikasten ikasteko gaitasuna. Matematikarako gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna.
4. Atala
Haurraren jakin-minaren eta interesen esparrua indartzeko eta zabaltzeko beharrari erantzun nahi dio atal honek, beste era batzuetako arte-adierazpenak aurkeztuz. Haurraren egunerokotasunetik gertu egon litezkeen informazio-atal txikiekin motibatu eta ikasteko modu berriak indartu nahi dira jarduera honen bitartez. Jarduera horien bitartez, haurra jabetuko da eguneroko gauzak arte-adierazpen askotan agertzen direla eta, hainbat kasutan, arte-adierazpenak gauzatzeko erabiltzen direla. Aurkezten diren elementuak haurraren interes-esparrutik hartuz eta gizakiaren bilakaeraz gogoeta egiteko eta norberaren iritziak indartzeko eta besteen aurrean adierazteko gonbita egingo die. GAITASUNAK
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna. Informazioa lantzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
5. Atala
Komunikazioak, berdintasunak, bizikidetzak, globalizazioak, kontsumoak‌ gure bizitzan duen lekuaz eta garrantziaz jabetzeko atala da hau: hainbat egoeratan arlo horiek eta bertako osagaiak aztertu eta ulertzeko helburua du, horiek gugan duten eragina aintzat hartuz eta horiekiko jarrerei buruz gogoeta eginez. Erabilera egokiak ezagutu, aukerak aztertu eta hainbat jarrera zaintzaren garrantziaz hausnarketa eginez norberaren eta ingurunearen kalitatea hobetzea bilatzen du jarduera honek. Haurrak garatu behar dituen gaitasunen alderdi soziala landu nahi da atal honetan, gehienetan ere komunikazioarekin, soinuarekin eta musikaren munduarekin lotura duten gaiak erabiliz. 26
GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. 6.1. Atala
Europako musika historikoaren ondarean murgiltzea da atal honen helburua. Musika historikoaren protagonista nagusien bizitza ezagutu, garai artistiko nagusiak ezagutu, eta, aldi berean, haurraren autonomia bultzatu, sorkuntza-proiektu batean parte hartzeko teknologia digitala erabiltzeko eskatuz. GAITASUNAK
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna. Informazioa lantzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna.
6.2. Atala
Atal honetan aurkeztutako egileen obra nagusiak modu ludikoan lantzen dira, jolas, irudi, dantza, antzerki eta abarren bitartez. Dantza eta gorputz-adierazpena erabiltzen dira nagusiki musika-ezagutza barneratzeko; haurrek doinuen altuerak, erritmoak, musika-formak, tinbreak‌ berenganatuko dituzte, gorputz-mugimenduaren eta gorputz-adierazpenaren bitartez. GAITASUNAK
Ikasten ikasteko gaitasuna. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna.
7. Atala
Aurreko atalean landutako musika-tresnei eskainiko zaie tarte hau, eta musika klasikoan, herrimusikan edota pop/rockean erabiltzen diren musika-tresna erabilienak ezagutuko dira. Haurrak musika-tresnak ezagutzeaz gain, aztertu, alderatu, izenak ikasi eta musika-tresna familietan sailkatuko ditu, horien izenak ere ikasiz. Bestalde, musika interpretatzeko lekuak aztertuko dira (opera-antzokia), eta baita musika-tresnak taldekatzeko moduak ere (bakarlaria, bakarlaria eta orkestra, ganbara orkestra eta ganbera musika-taldeak). GAITASUNAK
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna.
27
H I R U G A R R E N M A I L A U N I TAT E Z U N I TAT E
1 . U N I TAT E A Klik batean
GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna: 1.2, 2 eta 5 ataletan. Ikasten ikasteko gaitasuna: 1.1, 3.1, 3.2, 3.3 eta 6.2 ataletan.
Matematikarako gaitasuna: 3.1, 3.2 eta 3.3 ataletan.
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna: 1.2, 2, 4, 5 eta 6.1 ataletan.
Informazioa tratatzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna: 1.2, 4 eta 6.1 ataletan.
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna: 3.1, 3.2, 5, 6.1 eta 6.2 ataletan.
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna: 1.1, 1.2, 3.1, 3.2, 3.3, 4, 6.1, 6.2 eta 7 ataletan.
Norberaren autonomiarako eta ekimenerako gaitasuna: 1.1, 3.1, 3.2, 3.3, 4, 6.1, 6.2 eta 7 ataletan. EDUKIAK
1. Eduki multzoa: musika entzumenaren bidez hautematea eta ulertzea. Inguruko soinuak identifikatu eta aztertzeko jakin-mina bultzatzea.
Aireportuan sortzen diren soinuak, zaratak, isiltasun- eta musika-egoerak ikertzea eta ezaugarriak bereiztea.
Aireportuko soinuak identifikatzea, eta intentsitatearekin lotutako ezaugarriak entzunez bereiztea, izendatzea eta grafikoki irudikatzea.
Ahotsa baliabide gisa erabiliz hizkuntza musikalean trebatzea.
Gorputz-perkusioaren eta dantzaren bitartez hizkuntza musikalean trebatzea.
Barne-entzumena eta entzutezko barne-oroimena sendotzea.
Musika-tresnak ikusiz eta entzunez ezagutzea eta bereiztea eta dagokien musika-tresnen familian sailkatzea. • Harizko musika-tresnak, arkuarekin igurtziz jotzen direnak: biolina, biola, biolontxeloa eta kontrabaxua.
Hainbat estilo eta kulturatako musika-konposizioen entzumen aktiboa egitea zenbait ezaugarri bereiziz: melodikoak, erritmikoak, dinamika eta agogika.
• Klik batean, XVIII. mendeko doinu alemaniarra, Eskala osoa abesti txikia, Uso zuria eta Sarasateren Euskal gutizia.
Musika osatzen duten oinarrizko kontzeptuen (melodia, erritmoa, forma, tinbrea, agogika, dinamika) funtzioak ezagutu, ulertu eta identifikatzea. 29
Musika-lanetan errepikapena eta kontrastea abiapuntu hartuta egindako musika-sekuentzia errazak ezagutzea: soinu-serieak entzun, identifikatu eta barneratzea. Entzundako musikak eta musika-emanaldiak deskribatzea eta horiei buruzko balorazioa eta iritzia azaltzea. Komunikazio-prozesuan beharrezkoak diren baldintzak ezagutzea, eraginkorra izateko proposamenak egitea eta eguneroko bizitzan erabiltzea.
Zarata-egoerako eta kutsadura akustikoko egoerak identifikatzea eta horrelako egoerak ekiditeko proposamenak egitea.
2. Eduki multzoa: musika-adierazpena, -interpretazioa eta -sorkuntza.
Ahotsa interpretaziorako baliabide gisa erabiliz hizkuntza musikalean trebatzea.
Gorputz-perkusioa eta dantza interpretazio-jardueretan baliabide gisa erabiliz hizkuntza musikalean trebatzea.
Musika interpretatzeko erabiltzen diren baliabideak (ahotsa, gorputza, gauzakiak eta musika-tresnak) zaintzeko ohiturak.
Abestiak, kanonak eta pieza instrumental errazak aho batez interpretatzea eta buruz ikastea: • Klik batean, XVIII. mendeko doinu alemaniarra, Eskala osoa abesti txikia eta Uso zuria.
Euskal kultura-ondarearen eta beste kultura batzuen abestien eta dantzen bilduma bat lortzea.
Ahozko interpretazio, tresna bidezko interpretazio, dantza eta mugimendu-segida ezagunen eta asmatuen banakako eta taldeko koordinazioa eta sinkronizazioa.
• Klik batean, XVIII. mendeko doinu alemaniarra, Eskala osoa abesti txikia, Uso zuria eta Sarasateren Euskal gutizia.
Grafia konbentzionalak eta ez-konbentzionalak dituzten partiturak idaztea, irakurtzea eta interpretatzea. Musika-hizkuntzako eduki berri hauek barneratzea:
• Kortxeak solte, kortxeako isilunea, Do eskala, intentsitatea aldatzeko zeinuak: crescendo (cresc.) eta diminuendo (dim.).
Emandako erritmo-oinarriaren gainean eskema erritmikoak inprobisatzea.
Emandako melodia-konpasak konbinatuz, musika-piezak sortzea.
Mugimenduak inprobisatzea, hainbat soinu-estimuluri erantzuteko.
Musika egiteko norberaren aukeretan konfiantza izatea eta interpretazio-jardueretan parte hartzea. 30
JARDUERAK
1.1. Klik batean abestia ( 1)
Ikasten ikasteko gaitasuna.
GAITASUNAK
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Entzun eta ikasi Klik batean abestia.
Dantzatu Klik batean doinuarekin. Zuzenean dantzarekin hasi aurretik, interesgarria litzateke dantzako pausuaren ostinatua gorputz-perkusioarekin trebatzea doinua abesten den bitartean. Lehenik, txaloekin egin daiteke, eta, ondoren, aulkian eseri eta oinekin. 31
Ikasleak bi taldetan banatu: batak dantzaren doinua abestuko du, eta besteak dantza egingo du. Dantza biribilean erlojuaren orratzen norabidean egingo dute. Abestia errepikatzean dantzaren norabidea aldatu daiteke, erlojuaren orratzen aurkako norabidean, edota, nahi bada, aurrekoz atzera ibili, dantzaren pausoak era berean aldatuz. Amaitzean, abeslarien eta dantzarien tadeak txandatuko dira. – 1. pausua: a) Eskuineko oina aurrera pauso bat emanez. b) Ezkerreko oina eskuineko oinaren atzera bildu. d) Ezkerreko oina eskuineko oinaren atzera biltzearekin batera eskuineko oina aurrera jauzi bat eginez. – 2. pausua: pauso bera ezkerreko oinarekin.
Azkuek biltzen duenez, “Scottish” doinua dantza eskoziar ezagunaren erritmo berarekin dantzatzen da, eta jende askok batera dantzatzen dut, batzuetan berrogei izatera ere iristen direlarik. Klik batean doinuarekin dantzatzeko:
32
1.2. Iaio eta Klikurekin bidaiatzera goaz.
GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturarako gaitasuna.
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
Informazioa lantzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Hitz egin orrialdean ageri diren elementuei buruz, irakasleak egiten dituen galderei erantzunez: Non daude Iaio eta Kliku? Begiratu mundu-bolan bihotz gorria non dagoen, eta asmatuko duzu. Eta zu, non bizi zara? Ikasturte honetan Iaio eta Klikuk Europan zehar bidaiatuko dute. Bidaiatu al duzu inoiz? Nora? Zer garraio agertzen dira orrialdean? Zenbat garraio mota ezagutzen dituzu? Aipatu batzuk. Zer garraiotan bidaiatu duzu? Zein dira ohikoenak? Eta zein ez?... Garraioez gain, irudimenarekin ere bidaiatu daiteke, baina gaur egun bada ordenagailua erabiliz bidaiatzeko beste modu bat. Zein da? Internet. Bilatu al duzu inoiz Internetez beste lurralderen bateko informaziorik?
Proposatu gogoeta: Etxean ba al duzue Internet bidez komunikatzeko aukerarik? Eta ikastolan? Non gehiago erabili dezakegu Internet? Zer gailuren bidez konekta gaitezke Internetera? Zertarako erabil daiteke Internet? Noiz hasi zen erabiltzen? Nola transmititzen da informazioa?... Aipatu Internet erabiliz egin daitezkeen bost gauza. Nahi bada, “Zertan ari naiz?” jolasa egin daiteke. Haur bat ikasleen aurrera irtengo da, eta ordenagailu aurrean “zerbait” egiten ari dela adieraziko du keinuen bidez, jarduera horri dagozkion soinuak imitatuz. Beste ikasleek zertan ari den asmatu beharko dute, egindako keinuei eta imitatutako soinuei erreparatuz. Asmatu duenak hartuko du txanda.
Erantzun denon artean “Eta zu, non bizi zara?” galderari. Ondoren marraztu edo itsatsi zure herri/hiriko lekurik gustukoena eta idatzi leku horren izena.
Amaitzean, irakurri eta erakutsi gelakide guztiei eginikoa.1 1. Ikasleen liburua, 6. or: Ni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n bizi naiz. Eta lekurik gogokoena . . . . . . . . . . . . . . da.
33
2. Aireportuko soinuak. GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturako gaitasuna. Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Aztertu aireportuko giroa erakusten duen eszena, eta identifikatu entzuten diren soinuak. Zenbatu entzundako ordenan, eta, ondoren, sailkatu soinu horiek intentsitatearen parametroaren arabera. ( 2) 2 – Intentsitate fortea: hegazkinaren motorren soinua, lurra garbitzeko makinaren soinua. – Erdiko intentsitatea: edarien makinaren pi-a, maletaren gurpiltxoen soinua. – Intentsitate pianoa: egunkariko orria pasatzerakoan ateratzen den soinua, txiklearekin egindako globoa lehertzean ateratzen den soinua.
Idatzi irudi bakoitzari grafia ez-konbentzionaleko zeinua eta dagokion intentsitatea. Azken koadroan, marraztu nahi den irudia eta idatzi dagokion intentsitate-zeinua eta hitza. ( 3) 3 – Intentsitate fortea: bozgorailutik hegazkina ateratzera doala entzuten da. – Erdiko intentsitatea: freskagarri batek edarien makinatik erortzean ateratzen duen soinua.
– Intentsitate pianoa: maleta ixtean ateratzen den soinua.
Idatzi nota-irudiak erabiliz marrazki bidez adierazi den erritmo-sekuentzia 4.
2 Ikasleen liburua, 7. or.: Zenbatu entzundako ordenan eta itsatsi zeinua. ( 2) 3 Lan-koadernoa, 4. or.: 1. Marraztu zeinua eta idatzi dagokion intentsitatea. ( 3) 4 Lan-koadernoa, 4. or.: 2. Idatzi marrazki bakoitzaren azpian dagokion musika-irudia.
34
3.1. Musika-hizkuntzaren elementuak: erritmoa. Ikasten ikasteko gaitasuna.
GAITASUNAK
Matematikarako gaitasuna.
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Irakasleak, beharra ikusiz gero, erritmo-serieak egiteko zailtasun maila ikasleen beharretara egokitu dezake, besteak beste abiadura, jarraian egiten dituen konpas kopurua… moldatuz. Betiere, ikasleek ikasturte amaierarako liburuko ariketak jarraian eta audio diskoko abiaduran egiteko gai izatea izango da jomuga.
Erritmoa irakurri eta egin: Azalpen teorikoa.
– Berrikusi lehenengo zikloan ikasitakoa:
Nota-irudiak: zuria, zuriko isilunea, beltza, beltzeko isilunea, kortxea-bikotea. Bi-lauko konpasa. – Eduki berriak: Kortxea soltea eta kortxeako isilunea. Bi-lauko konpasean, pultsua eta azentua.
Orrialde honetako erritmo-serieak ahotsarekin interpretatzeko pentsatu dira. Kodalyren metodologiako erritmo-hitzak erabil daitezke edota Orffek proposatzen dituen erritmora egokitzen diren asmatutako hitzak. Hala ere, nahi izanez gero, beste soinu-baliabideak ere erabil daitezke, hala nola: gauzakiak, perkusio txikiko musika-tresnak, gorputz-perkusioa… 35
1. Erritmoekin jolasean.
Jolasarekin hasi aurretik, trebatu hiru erritmo-serieak egiten. Irakasleak, behar izanez gero, pultsua mantentzen lagundu beharko du. Ikasleak talde txikietan banatuta eta biribilean eser daitezke. Txandaka, ikasle talde bakoitzak erritmo bana egingo du eta besteek zein erritmo-serie egin duten asmatu beharko dute. Asmatu duen taldeak hartuko du txanda.
2. Erritmoak aldi berean!
Ikasleak bi taldetan banatu eta talde bakoitzari erritmo bana egokituko zaio. Bi erritmoak aldi berean egin baino lehen, talde bakoitzak bere sekuentzia landuko du, bakarka. Irakasleak talde bakoitzak bere sekuentzia ondo egiten duela ziurtatu ondoren, bi taldeek aldi berean interpretatuko dute. Ariketa amaitzean, talde bakoitzak egin ez duen erritmo-sekuentzia landuko du, lan-prozesu berari jarraituz.
3. Bat-batean asmatu.
Erritmo-seriea osatu gabe dago. Aztertu denen artean zer aukera dauden seriea osatzeko. Ikasleak binaka elkartuko dira eta haien artean adostuko dute nola osatu erritmo-seriea. Denen aurrean egingo dute aukeratutako bertsioa. Gainerakoek, begiak itxita, zer nota-irudi erabiliz osatu duten asmatu beharko dute, eta taldekide bakarrak egiten badu, baita erritmoa nork egin duen ere, ahots-tinbreari erreparatuz. Memoria landu daiteke idatzita dagoen sekuentzia buruz ikasten ahaleginduz eta denen aurrean interpretatuz. Sormena susta daiteke bat-batean erritmo-seriea osatuz.
Erritmoa entzun eta egin: Entzumeneko ariketak egiten hasi aurretik, komenigarria litzateke erritmo-serieak banan-banan aztertu eta egitea. Horrek identifikazio-lanak errazteaz gainera, erritmoa barneratzen lagunduko die. 1. Adi entzun eta argi erantzun. ( 4) Erritmo-serieak arretaz entzun ondoren, galdera hauei erantzun beharko diete: Zein entzun duzu?
3
Zein ez duzu entzun?
Idatzi entzundako ordenan. 2
1
2. Kode sekretua. ( 5)
3
2
Erritmoak arretaz entzun ondoren idatzita dauden konpasak, entzundako ordenaren arabera ordenatu beharko dituzte. Zein da kode sekretua?
3
2
4
1
36
3. Bakoitza bere tokian. ( 6)
Erritmo-seriea osatu gabe dago. Aztertu denen artean irakasleak egiten dituen galderei erantzunez: Zer konpas daude osatu gabe? Konpas horiek zer pultsu falta dute? Zer aukera egon daitezke pultsua osatzeko? Zer aukera eskaintzen dira?... Erritmoa entzun ondoren ikasleek falta diren pultsuak osatuko dituzte.
Orrialde honetako erritmo-serieak hainbat soinu-baliabiderekin interpretatuz grabatu dira. Ariketak amaitzean zer tinbre entzun duten galdetu daiteke.
37
3.2. Musika-hizkuntzaren elementuak: melodia. Ikasten ikasteko gaitasuna.
GAITASUNAK
Matematikarako gaitasuna.
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Irakasleak, beharra ikusiz gero, melodia-ariketak egiteko zailtasun maila ikasleen beharretara egokitu dezake, hala nola abiadura, jarraian egiten dituen konpas kopurua‌ moldatuz. Betiere, ikasleek ikasturte amaierarako liburuko ariketak jarraian eta audio diskoko abiaduran egiteko gai izatea izango da jomuga.
Melodia irakurri eta egin: Azalpen teorikoa.
– Berrikusi lehenengo zikloan ikasitakoa:
Noten izenak eta bakoitzak pentagraman duen lekua (do4-do5)
– Eduki berriak: Do eskala
Intentsitatean aldaketak: crescendo (cresc.) eta diminuendo (dim.).
38
Aztertu XVIII. mendeko pieza alemaniarra. ( 7)
Aztertu pieza hau interpretatu aurretik, eta, horretarako, erantzun irakasleak egiten dituen galderei: – Tenpoa (Andante) – Ikurra (Sol ikurra) – Konpasa (bi-lauko) eta konpas kopurua (12 konpas). – Nota-irudiak (beltza, kortxea-bikotea, zuria, beltzeko isilunea) – Notak: nondik-nora (Do4-Sol4) – Esaldiak (3) – Intentsitatea (p, cresc. eta f)
Ikasi XVIII. mendeko pieza alemaniarra. Ikasleak talde txikietan bildu, hirunaka esaterako. Piezako esaldi bat emango zaio talde bakoitzari, eta ikasi egingo dute. Behar badute, laguntza eskatuko diote irakasleari. Ondoren, irakaslearen gidaritzapean, pieza osoa abestuko dute; talde bakoitzak dagokion esaldia abestuko du, dagokion unean, eta, horrela, kate bat osatuko dute.
Lagundu XVIII. mendeko pieza alemaniarra. Asmatu doinu hori laguntzeko ostinato erritmiko bat eta nahi diren soinu-baliabideak erabiliz interpretatu.
Melodia entzun eta egin: Ikasi eta abestu Eskala osoa abesti txikia. ( 8)
Nahi izanez gero, abestia transportatuz beste eskalak ere landu daitezke. 39
Entzumen-ariketak egiten hasi aurretik, komenigarria litzateke melodia-serieak banan-banan aztertu eta egitea. Horrek, identifikazio-lanak errazteaz gain, melodia eta erritmoa barneratzen lagunduko die.
1. Adi entzun eta argi erantzun. ( 9)
Melodia-serieak arretaz entzun ondoren, galdera hauei erantzun beharko diete:
Zein entzun duzu?
2
Zein ez duzu entzun?
Idatzi entzundako ordenan. 2
2. Kode sekretua. ( 10)
1
3
3
Melodia arretaz entzun ondoren, idatzita dauden konpasak entzundako ordenaren arabera ordenatu beharko dituzte. Zein da kode sekretua? 4 2 3 1
3. Bakoitza bere tokian. ( 11)
Melodia-seriea osatu gabe dago. Aztertu denen artean irakasleak egiten dituen galderei erantzunez: Zer konpas daude osatu gabe? Konpas horietako zein pultsu falta dira? Zer aukera daude pultsua osatzeko? Zer aukera eskaintzen dira?... Ikasleek arretaz entzun eta melodian falta diren pultsuak osatuko dituzte.
Orrialde honetako melodia-serieak hainbat soinu-baliabiderekin interpretatuz grabatu dira. Ariketak amaitzean zer tinbre entzun duten galdetu daiteke.
40
3.3. Musika-hizkuntzaren elementuen errepasoa.
Ikasten ikasteko gaitasuna.
GAITASUNAK
Matematikarako gaitasuna.
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Landu musika-hizkuntzako erritmo eta melodia ataletan ikasitako elementuak lan-koadernoan. 3. Trebatu kortxea solteak eta kortxeako isiluneak egiten. 4. Osatu irudi eta isiluneen balio-taula hau. 5. Marraztu falta diren nota-irudiak, eta idatzi falta diren noten izenak Uso zuria abestian. 6. Ordenatu konpasak egokien deritzozun moduan. 7. Osatu zortziko nota-segida hauek.
41
4. Aurelio Arteta. Erromerian. GAITASUNAK
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
Informazioa lantzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Aurelio Arteta euskal margolaria izan zen. Bilbon jaio zen XIX. mendean, eta Gerra Zibila zela-eta Frantzian eta Mexikon bizi izan zen. Bilboko Arte Ederretako museoko zuzendaria izan zen. Zer lan mota egiten ditu Aurelio Artetak? Izan al zarete inoiz Bilboko Arte Ederren museoan?...
Aztertu eta deskribatu Aurelio Artetak margotutako koadroa irakasleak egiten dituen galderei erantzunez: Nolako eszena da? Zer nolako musika entzungo dela iruditzen zaizu? Zer musika-tresna agertzen dira? Gaur egun egiten al dira horrelako erromeriak?‌ Marraztu gaur egungo musika-emanaldiren bat. 5
5 Ikasleen liburua, 12. or.: Marraztu gaur egungo erromeria bat.
42
5. Komunikazioa. Nola hobetu gure ingurua. GAITASUNAK
Zientzia-, teknologia- eta osasun-kulturako gaitasuna.
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Aztertu Iaio eta Kliku hitzegiten ari direneko soinu-giroa. Nolako soinu-giroa dago? Nola sentiarazten zaitu soinu-giro horrek? Arrazoitu. Nola hobetuko zenuke Iaio eta Klikuren arteko komunikazioa? 6 Egin arbelean bi zerrenda, bata gustukoak zaizkigun soinu-egoerena: itsaso aurrean jolastu, etxeko salan lasai eseri‌ eta bestea gaizki sentiarazten gaituzten soinu-egoerena: taberna zaratatsu bat, sukaldeko presio-eltzeak‌ Proposatu gogoeta: Zer eragin du soinuak guregan? Aurkitu komunikatzeko soinu-giroa desegokia den egoera gehiago, eta pentsatu nola zuzendu daitezkeen gure bizi-kalitatea eta komunikazioa hobetzeko.
6 Lan-koadernoa, 8. or.: Nola hobetu daiteke komunikazioa?
43
6.1. Pablo Sarasate. GAITASUNAK
Hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna.
Informazioa lantzeko eta teknologia digitala erabiltzeko gaitasuna.
Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna.
Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Ikasleei jakinaraziko zaie hurrengo saioan Sarasateri buruzko horma-irudi bat egiten parte hartuko dutela. Lan horretarako Sarasateri buruzko daturen bat lortzea eskatuko zaie. Ekartzen duten informazioa ez bikoiztearren, aldez aurretik horma-irudian zer jarri nahi den erabaki behar dela azalduko zaie eta horren diseinuan pentsatu behar dela. Horri buruz hitz egin ondoren, bakoitzak zer ekarpen egingo duen zehaztu beharko du. Hurrengo saioan, ikasle bakoitzak lortu duen informazioaren berri emango du, eta, ondoren, horma-irudian idatzi edo itsatsiko du.
Amaitzean horma-irudia gelan ipiniko da eta ikasleek Sarasaten eranskailua dagokion markoan itsatsiko dute. 7
Sakontzeko jarduera:
Irakasleak informazio osagarria eskain diezaieke edota faltan sumatutako datuak erantsi.
7 Ikasleen liburua, 13. or.
44
6.2. Euskal gutizia. ( 12) (3:10-3:55) GAITASUNAK
Ikasten ikasteko gaitasuna. Gizarterako eta herritartasunerako gaitasuna. Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna. Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna.
Sarrera gisa:
IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Euskal gutizia Sarasatek idatzitako pieza da, eta abesti herrikoi ezagun baten doinuan oinarrituta dago. Biolinarekin eta pianoarekin jotzeko obra bat da.
Musikagileak nahi duen bezala idazten du, hau da, nahiko librea da, eta, gehienetan, kutsu alaia eta birtuosoa du. Dantzatu Euskal gutizia lanarekin. Euskal gutiziaren koreografia:
Ikasleak hirunaka, biribilean elkarri begira.
Besoak gorputzari itsatsita eta burua behera begira.
Eskuin eskua gerrian
45
Ezker eskua gerrian
46
Ikasi Donostiako hiru damatxo abestiaren letra eta abestu. Donostiako hiru damatxo Errenterian dendari. (bis) Josten ere badakite, baina ardoa edaten hobeki. Eta kriskitin, kraskitin, arrosa krabelin, ardoa edaten hobeki.
47
7. Harizko musika-tresnak: igurtziz jotzen direnak. GAITASUNAK Kultura humanistiko eta artistikorako gaitasuna.
Norberaren autonomia eta ekimenerako gaitasuna. IRADOKIZUN DIDAKTIKOAK
Harizko musika-tresnen familia hari batek edo gehiagok dardara egitean soinua sortzen duten musika-tresnek osatzen dute. Hari horiek dardarazteko teknika bat baino gehiago dago: igurtziz (arkuarekin), pultsatuz (hatzekin edo plektro batekin) eta kolpatuz. Hariak hainbat materialez egin daitezke. Orkestran lau musika-tresna daude arkuarekin igurtziz jotzen direnak: biolina, biola, biolontxeloa eta kontrabaxua. Lotura zuzena dago musika-tresna horien neurriaren eta soinuen altuera artean. Arkuak ere hainbat neurritakoak dira. Arkuarekin jotzen ez denean, hatzekin pizzicato egiten dela esaten da.
Ordenatu musika-tresna hauen izenen hizkiak, eta idatzi dagokien familiaren izena.8
8 Lan-koadernoa, 9. or.: Ordenatu harizko musika-tresnon izenak eta idatzi familia-izena.
48
Bai Batzuetan Ez
1 . U N I TAT E A E B A LU A Z I O F I T X A
1.1. Klik batean abestia.
a) Melodia barneratu du eta afinatuz abesten du.
b) Osagai erritmikoak barneratu ditu eta erritmoa mantenduz abesten du. d) Hitzen esanahia ulertzen du eta erraz gogoratzen du testua. e) Abestia ikasi du.
3.1. Musika-hizkuntzaren elementuak: erritmoa.
a) Errepasatutako elementu erritmikoak gogoratzen ditu.
b) Bi-lauko konpasa ezagutzen du, ulertzen du eta ondo egiten daki.
d) Kortxea bat solte eta kortxeako isilunea ulertu idatzi eta egiten badakizki. e) Erritmo-eskemen inprobisazioan ikasitakoa erabiltzen du.
3.2. Musika-hizkuntzaren elementuak: melodia.
a) Errepasatutako elementu melodikoak gogoratzen ditu. b) Do eskala eta zortzi notak badakizki.
d) Intetsitatea aldatzeko dim. eta cresc. zeinuak ulertu eta erabiltzen ditu. e) Abestien eta piezen egiturak antzematen ditu.
6.2. Pablo de Sarasate: Euskal gutizia.
a) Trebetasuna du dantza egiteko/mugitzeko, bai banaka bai taldean.
b) Musikaren eta dantzaren arteko loturaz jabetzen da eta barneratzen du. d) Ekarpenak egiten ditu musika/dantza lana hobetzeko.
e) Ikusmina agertzen du lanak zer testuingurutan osatu diren ezagutzeko. Orokorrean
1. Jardueretan sormena duela erakusten du.
2. Ondo moldatzen da gelako dinamika eta antolaketan.
3. Gustukoa du musikaren eta dantzaren bidez interpretazio-jardueretan parte hartzea.
4. Arte-adierazpenekiko interesa du.
49