Kautenbach - Munshausen - Clervaux - Asselborn Houffalize - Nadrin - La Roche-en-Ardenne
104 KM
ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL
Bijzondere nadruk werd gelegd op de kwaliteit van de paden, de diversiteit van de landschappen en de aanleg van een netwerk met bestaande routes. Langs de wandelroute is er ruime aandacht voor het authentiek natuurlijk, cultureel en bouwerfgoed van de Ardennen. Terwijl het Kautenbach met La Roche-en-Ardenne verbindt, brengt het Trail u naar de Keltische site van Cheslé, aan de samenvloeiing van de twee Ourthes, naar de overblijfselen van het kanaal van Bernistap of de pittoreske stadjes Clervaux of Kautenbach.
ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL - 104 km
Deze grote wandelroute werd aangelegd in het kader van het project Intereg IVa «Ter ontdekking van het erfgoed van de Belgisch-Luxemburgse Ardennen». Het is het resultaat van een samenwerking tussen het Natuurpark van de twee Ourthes, aan Belgische zijde en Natur&ëmwelt - Fondation Hëllef fir d’Natur , aan Luxemburgse zijde.
ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL
ISBN : 978 90 8679 468 3
www.roulartabooks.be Roularta Books
Tekst :
Marie-Eve CASTERMANS, Sébastien ESTE, Yves KAIL, Michelle PALIGOT et Claude SCHILTZ.
Fotografie : Natuurpark van de Twee Ourthes, natur&ëmwelt, Luc Selleslagh, Alwin Geimer, Patric Lorgé, Liza Glesener, Nathalie Malmedier.
Cartografie : Institut Géographique National (13, Abbaye de la Cambre, 1000 Brussel, België) & Administration du Cadastre et de la Topographie (54, avenue Gaston Diderich, 1420 Luxemburg, Groothertogdom Luxemburg).
Lay-out en graphics : dbcreation – www.dbcreation.be
Illustraties : Découverte Nature Design Stéphane Cassoth www.cahiersornitho.com
Drukkerij/uitgeverij : Impribeau Sagame - www.impribeau.be
Markering van de route : T.V.B. SA © Parc Naturel des Deux Ourthes & natur&ëmwelt - Fondation Hëllef fir d’Natur
Dankwoord : Het Natuurpark van de Twee Ourthes (België) en natur&ëmwelt – Stichting Hëllef fir d’Natur (Groothertogdom Luxemburg) willen graag hun dank betuigen aan Baptiste Perrier (stagiaire bij PNDO), iedere voorzitter van het Waalse en Luxemburgse V.V.V-kantoor, Jean-Marie Hampert, Denis Jusseret, Olivier Delmee, Norbert Thelen en Alwin Geimer voor hun onmisbare hulp bij de uitwerking van deze gids en het Touristcenter van Munshausen, AXA Luxemburg, de gemeenten Wincrange en Clervaux voor hun financiële steun. Kortom, dank aan iedereen die heeft bijgedragen, direct of indirect, aan het ontwerp en de uitvoering van dit werk en vooral aan alle leden van de stuurgroep van het Interreg IV-A project – de Grote Regio.
ISBN : 978 90 8679 468 3 Wettelijk depot : D/2013/5166/01 © 2013 by Roularta Books, Roeselare Tel. : 051 26 65 59 Fax. : 051 26 66 80 roulartabooks@roularta.be www.roulartabooks.be
Beknopt
Inhoudstafel 05
INTRODUCTIE
47
Hoofdstuk 3 ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL: de 5 etappen
47
Etappe 1 Kautenbach – Clervaux
05 Introductie
07
Hoofdstuk 1 Algemene informatie
08 Het Europees project 11 De projectleiders 13 De markering 15 Certificatie van het TR AIL – Label 17 Praktische tips 20 Nuttige adressen 22 Het Huis van de trektocht Toeristische partners 24 Toegankelijkheid – Cartografie
25
Hoofdstuk 2 De voorwaarden 26 30 32 37
De ardennen? Het bouwerfgoed Natuurlijke kant Geschiedenis en cultuur
77
51 Kautenbach 55 Het kasteel « Schibberech » 58 De Kiischpelt 60 Lellingen: dorp en site 62 De « abissage » in de Ardennen 64 Wilwerwiltz en de legende van St. Willibrord 65 Enscherange - Het centrum van het Groothertogdom 67 In het hart van de Ardennen 70 Munshausen, site, kerk en St. Hubert 72 Clervaux
Etappe 2 Clervaux – Asselborn 81
ussen Wiltz en Woltz: het hydroT grafisch netwerk van de Eisleck 83 Beischend: een mythisch bos? 85 Het plattelandsmuseum van Binsfeld 86 Cinqfontaines – Fünfbrunnen 88 De ontwikkeling van Troisvierges - Ulflingen 92 Het dorp Sassel 93 De molens langs het stroompje van Troine
3
97
Etappe 3 Asselborn – Houffalize
131
101 H et plateau van Wincrange - een belangrijk natuurlijk erfgoed! 104 De blauwe vuurvlinder 105 Lezing van het landschap: de site van « Leeresmillen » 107 De vijvers van Weiler 109 Beschermde boomgaard « Barteshaus » 111 Het kanaal tussen de Maas en de Moezel - een grensoverschrijdend erfgoed 117 De Belgisch-Luxemburgse grens 119 De RAVeL 155 121 Tavigny 123 De Witte Bossen 125 Houffalize… natuurlijk
Etappe 4 Houffalize – Nadrin 135 136 137 139 141 142 144
e ardense bossen D Het looien van huiden De betonnen boog Nabiselle Bonnerue Rensiwez Door Engreux en de samenvloeiing 147 Stuwdam van Nisramont 149 Het Ardeense trekpaard 151 Ollomont
Etappe 5 Nadrin La Roche-en-Ardenne 159 161 162 165 167 169 170 173
179
e Cheslé D Vlotten van hout De Crestelles - Maboge Een zoogdier uit de valleien: de bever Borzée De kerk van Notre-Dame-de-laMerci La Roche-en-Ardenne - Lezing van het landschap L a Roche-en-Ardenne
Bibliografie & Internetsites 180 B ibliografie 182 Internetsites
4 - Sommaire
Intro
Introductie « The perfection of traveling is to travel without baggage » (H.D. Thoreau - 1812-1862).
Het Natuurpark van de Twee Ourthes (België) en natur&ëmwelt – Stichting Hëllef fir d’Natur (Groothertogdom Luxemburg) nodigen u uit om het ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL te ontdekken. Deze wandelroute maakt deel uit van een project om het erfgoed van de Belgisch-Luxemburgse Ardennen beter te helpen waarderen. Dit grensoverschrijdend project wordt gefinancierd door de Europese Unie, Wallonië en Luxemburg. Het project startte in mei 2009 en loopt ten einde in december 2012. Het biedt een geweldig en grensoverschrijdend groot routepad: het ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL van 104 km tussen Kautenbach en La Roche-enArdenne. Deze wandelroute doorheen beschermd grondgebied vertrekt uit Kautenbach, een klein dorpje verscholen in een vallei, richting Clervaux en het Woltzdal. Onderweg ontdekt u enkele prachtige landschappen. Op de bergtop die de scheidingslijn vormt tussen de Rijn en de Maas steekt u vervolgens de grens over naar België en kunt u de Ardense plateaus te ontdekken en zo helemaal afdalen naar de Ourthevallei… en het bekoorlijke stadje La Roche-en-Ardenne.
Deze lange wandelroute tussen de Maas-en Rijnbassin is gemarkeerd in beide richtingen en bestaat uit zowel kleine discrete wandelweggetjes langs de valleien als brede paden vrijgemaakt bovenop de hoge Ardense plateaus. Dit project zal iedere wandelaar op zoek naar avontuur behagen! Maar naast de wandeling moet de 104 km lange wandeltocht - stoeiend door de bossen, velden en dorpen - ook alle wandelaars op zoek naar erfgoed, natuur, cultuur en mooi landschap, bekoren. Marc GAUTHIER Voorzitter van het intercommunale Natuurpark van de Twee Ourthes
Frantz Charles MULLER Voorzitter van natur & ëmwelt Stichting Hëllef fir d’Natur
5
Inhoud van de topografische gids Deze gids is meer dan een simpele ondersteuning bij het oriënteren of het vinden van de weg. Op thematische wijze presenteert deze gids veel informatie over het erfgoed en de onvermijdelijke locaties die u tegenkomt op het ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL.
Het eerste deel van de gids geeft u een overzicht van alle essentiële informatie over de trektocht (markering, labeling, nuttige adressen, openbaar vervoer, overnachtingsmogelijkheden,…) binnenin de context waaruit dit project is ontstaan. Het tweede hoofdstuk geeft u de vereiste voorkennis om de te doorkruisen streek zo goed mogelijk te verstaan, zowel op vlak van natuur en landschap als op architecturaal en historisch vlak. Bovendien wordt in dit hoofdstuk zelfs de etymologische afkomst van het « ESCAPARDENNE Eisleck TRAIL » uitgelegd. Het derde en belangrijkste hoofdstuk beschrijft de eigenlijke wandelroute. Hierin staan ook diverse opmerkingen en bijzonderheden over het bouwerfgoed, het cultureel erfgoed, de natuur en het landschap. De route is opgedeeld in 5 etappes van telkens 1 dag stappen (+/- 20 km). Elk deel wordt voorgesteld adhv:
6 - Intro
• E en topografische kaart, op schaal 1:50 000, met de route en het te ontdekken erfgoed. • Een korte wegbeschrijving. • E en stuk topografie met informatie over het reliëf tijdens de etappe en enkele cijfergegevens zoals de vertrekhoogte, de beklimming en de moeilijkheidsgraad (op een schaal van 1 tot 5, op basis van terreinwaarnemingen). • E en eenvoudige uitleg met illustraties van de bezienswaardigheden aangeduid op de kaart.
Hoofdstuk 1
Hoofdstuk 1 Algemene informatie
7
Het Europees project
« OP ONTDEKKING IN HET ERFGOED VAN DE BELGISCH-LUXEMBURGSE ARDENNEN » • Doelstelling: Beide landen proberen met dit project het bouwerfgoed, het cultureel erfgoed en het landschap van de streek beter te helpen waarderen met het oog op kwaliteitstoerisme en duurzame ontwikkeling. • Duur: 3,5 jaar (mei 2009 – december 2012) • Projectleider: N atuurpark van de Twee Ourthes • Projectpartner: Natur&ëmwelt – Stichting Hëllef fir d’Natur • Omvang: H et project beslaat een gebied van 14 gemeenten in de Belgisch-Luxemburgse Ardennen.
Kaart van het gebied ) (gemeenten en natuurparken
4 grote acties: 1. « Wandelpad van de Ardennen ».
Een grote ontdekkingsroute van het erfgoed opstellen doorheen het hartje van de Belgisch-Luxemburgse Ardennen. Naast de hoofdroute worden ook zes verschillende wandellussen (van 30 tot 98 km) aangeboden om de boslandschappen, plateaus, valleien, uitzichtpunten, en andere sites en natuurpunten verder te helpen ontwikkelen. Deze verschillende wandelroutes kunnen ingedeeld worden in verschillende etappes en afgewerkt worden in 8 - Hoofdstuk 1
meerdere dagen. Voor meer informatie en overnachtingsmogelijkheden kunt u terecht op www.escapardenne.eu 2. T oeristische promotie van het bouwerfgoed, cultureel-en natuurerfgoed, en het landschap in het hartje van de Belgisch-Luxemburgse Ardennen.
De ontdekkingsroutes en info over het erfgoed zijn te vinden op onze website via een portaal met de kaarten. U vindt er alle wandelroutes en