ΧΡΗΜΑ #460, Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022 (αποσπάσματα) by ethosMEDIA

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΑ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ» ΧΡΗΜΑ τ.460/ 09-10.2022

Η διοργάνωση-θεσμός γιορτάζει την 20ή επέτειο και ανανεώνεται

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ Δίκτυα νέας γενιάς και εφαρμογές

Τηλέμαχος Λαβίδας Ο νέος ηγέτης του Ομίλου Lavipharm

X+7 R

563

SS POS RE

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ P

ISSN 1105-0470

Η Lavipharm ξαναγίνεται πρωταγωνιστής της ανταγωνιστικότητας, της εξωστρέφειας, της αριστείας και ακεραιότητας

S PO

21-0117

«Σήμερα, μια βιομηχανία για να πετύχει πρέπει να επικεντρώσει τις δυνάμεις της σε λίγους και συγκεκριμένους τομείς, εκεί που διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αυτό, λοιπόν, κάνουμε κι εμείς».

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.460 / 09-10.2022 / € 6,00

Ενέργεια: Επάρκεια, κόστη και το «τρένο» των ΑΠΕ

Γιατί να γίνετε συνδροµητής στο

;

Ζούµε (µε) την αγορά εδώ και 34 χρόνια. Ενηµερώνουµε ουσιαστικά και αξιόπιστα. Αναδεικνύουµε επιχειρηµατικές ευκαιρίες. Συνεχίστε εδώ:

https://ethos-group.eu/hrima-mag/ και επιλέξτε FULL PACK ή DIGI PACK Περισσότερες πληροφορίες στο Τµήµα Συνδροµών στο email: hrima-subscriptions@ethosmedia.eu ή στο τηλέφωνο: 210 998 4908 (κα Βούλα Βασιλικού)

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

εν αρχή...

Το συγκριτικό πλεονέκτημα της ελληνικής οικονομίας

τις Βρυξέλλες θα σταλεί, μετά τη Βουλή, ο προϋπολογισμός 2023, με τη βεβαιότητα πως πολλές παράμετροι των προβολών και των στόχων θα ξαναγραφούν (και πώς να μην ξαναγραφούν…) έως το τελικό (;) σχέδιο, στα τέλη Νοεμβρίου. Οι προσαρμογές θα γίνουν ανάλογα με την πορεία της κρίσης, την έκβαση της «μάχης» στην ΕΕ για κοινή πολιτική στο ενεργειακό μέτωπο, αλλά και την τακτική που θα ακολουθήσει η ΕΚΤ στο νομισματικό. Τα τελευταία νέα από ΔΝΤ και ΕΕ όσον αφορά στις προβλέψεις τους για την οικονομία είναι δυσοίωνα, βλέποντας τον κίνδυνο ύφεσης όλο και εγγύτερα. Προφανώς αφορά και την Αθήνα, που μέχρι τώρα ακολουθεί μια αρκετά αποτελεσματική διαχείριση των επάλληλων κρίσεων. Λάθη έχουν γίνει (αλίμονο), σε αρκετούς τομείς η κατάσταση θα μπορούσε να είναι καλύτερη, αλλά με τα μέχρι τώρα δεδομένα η ελληνική οικονομία περνά πάνω από τον πήχη του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Και αυτό διατηρεί ως συγκριτικό πλεονέκτημα για τη συνέχεια, που προοιωνίζεται δύσκολη, ενδεχομένως πιο δύσκολη από ό,τι εκτιμάται αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις του ΔΝΤ (ουκ ολίγες οι εσφαλμένες...). Ένα από τα πιο σημαντικά «κλειδιά» στα χέρια του Χρήστου Σταϊκούρα είναι, αναμφίβολα, ο τουρισμός. Το ενδεχόμενο επαναφοράς των εσόδων 2022 στο 105% ή και στο 110% του 2019 μπορεί να αποβεί ισχυρός ρυθμιστής, καθώς θα επιβεβαιώσει τον ρυθμό ανάπτυξης για φέτος. Συνδυαστικά με τις προβλέψεις για το χρέος, το πρωτογενές έλλειμμα κ.ά., το οικονομικό επιτελείο θα μπορούσε να εκκινήσει (το 2023) από σημείο καλύτερο έναντι άλλων κρατών μελών της ευρωζώνης.

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

Το σίγουρο είναι πως η Αθήνα θα κάνει ό,τι μπορεί, από την πλευρά της, αλλά είναι οι Βρυξέλλες που μένει να δούμε πώς θα αντιδράσουν απέναντι στην κρίση. Από αυτήν την άποψη, χρήζουν προσοχής δύο-τρεις παρατηρήσεις της Fitch, που δεν άλλαξε τη βαθμολογία της για την πιστοληπτική αξιολόγηση: «(...) η Ελλάδα έχει κατά κεφαλήν εισόδημα που ξεπερνά κατά πολύ τη μέση τιμή χωρών με αξιολόγηση “ΒΒ” και “ΒΒΒ” (...)», όπως «(...) η βαθμολογία σε ό,τι αφορά στη διακυβέρνηση και τους δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης είναι από τις υψηλότερες σε αυτήν την κλίμακα...», συγκριτικά πλεονεκτήματα που όμως έρχονται αντιμέτωπα «(...) με τα πολύ υψηλά, αν και μειούμενα, επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων και το υπέρβαρο του δημόσιου και εξωτερικού χρέους...». Επίσης, σύμφωνα με τον οίκο αξιολόγησης, υπάρχουν ελαφρυντικοί παράγοντες που υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα του χρέους. Το απόθεμα ρευστότητας είναι σημαντικό (υπολογίζεται στο 17% του ΑΕΠ, στο τέλος του 2022), η δε δομή του δημόσιου χρέους είναι τέτοια που διασφαλίζει χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης και χρονοδιάγραμμα διαχείρισης εγγυημένο (από ESM, ECB). Σημειωτέον πως η μέση «ωρίμασή» του, σχεδόν 19 χρόνια, είναι από τις μεγαλύτερες, σε βάθος χρόνου, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. • • •

Κ.Μ. Γελαντάλις

6 6 ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ

“Sell the rallies”: Τα δύσκολα είναι μπροστά

10 ΤΡΑΠΕΖΕΣ

«Στο φουλ» οι εκταμιεύσεις δανείων με εφαλτήριο το Ταμείο Ανάκαμψης

24 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ

Οι υποψηφιότητες για τα 20ά Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ

24 4

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

Ενέργεια: Επάρκεια, κόστη και το «τρένο» των ΑΠΕ

ΧΡΗΜΑ

www.banks.com.gr

τ.460/9-10.2022

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ / τ.460 / 09-10.2022 / € 6,00

περιεχόμενα

ΥΠΟΨΗΦΙΟΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΤΑ «ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΧΡΗΜΑ» Η διοργάνωση-θεσμός γιορτάζει την 20ή επέτειο και ανανεώνεται

ΧΡΗΜΑ

τ.460/ 09-10.2022

CMY

ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Δίκτυα νέας γενιάς και εφαρμογές

Τηλέμαχος Λαβίδας Ο νέος ηγέτης του Ομίλου Lavipharm

SS POS RE

X+7

ΚΕΜΠ. KAΛΛΙΘΕΑΣ 563

ISSN 1105-0470

42 ~ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

Η Lavipharm ξαναγίνεται πρωταγωνιστής της ανταγωνιστικότητας, της εξωστρέφειας, της αριστείας και ακεραιότητας

S PO

21-0117

Δίκτυα νέας γενιάς και εφαρμογές: Η αξία βρίσκεται στον συνδυασμό

ΘΕΜΑ ΕΞΩΦΥΛΛΟY

54 ~ ΕΝΕΡΓΕΙΑ

Επάρκεια, κόστη και το «τρένο» των ΑΠΕ

02 ~ ΕΝ ΑΡΧΗ: Το συγκριτικό πλεονέκτημα της ελληνικής οικονομίας 78 ~ ΑΝΑΛΥΣΗ VRS: Blackberry 80 ~ ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ: Ας βάλουν μια φορά και οι τράπεζες «πλάτη»

ΧΡΗΜΑ

τεύχος Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 2022 ISSN 1105-0470

Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση φωτογραφιών και ύλης ή μέρους αυτής, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους, χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

Κωνσταντίνος Ουζούνης CEO, ethosGROUP ouzounis.k@ethosmedia.eu

Ράντω Μανώλογλου Key Account Manager manologlou.r@ethosmedia.eu

Φωτογραφία Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

Χρήστος Κώνστας Διευθυντής Σύνταξης konstas.c@ethosmedia.eu

Δέσποινα Ροπόδη Advertising Executive ropodi.d@ethosmedia.eu

Έλενα Χαραλάμπους Δημιουργικό zoegraph@gmx.net

Κυρέλα Πέτρου Αρχισυντάκτρια petrou.k@ethosmedia.eu

Νίκος Αθανασίου Database Marketing athanasiou.n@ethosmedia.eu

Αμαλία Λούβαρη Επιμέλεια - Διόρθωση louvari.a@ethosmedia.eu

Συντάκτες

Βούλα Βασιλικού Υπεύθυνη Συνδρομών vassilikou.p@ethosmedia.eu

Εκτύπωση-ΒιβλιοδεσίαΣυσκευασία-Ένθεση Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu

ιδιοκτησία

Γιάννης Λεοντάρης john.leondaris@gmail.com Κώστας Παπαγρηγόρης kostasp76@gmail.com

Λυσικράτους 64, Καλλιθέα, Τ.Κ. 17674 T: 210 998 4950 E: banks-press@ethosmedia.eu

Στεφανία Σούκη stefaniasouki@gmail.com

Αριθμός ΓΕΜΗ: 00044774007000

www.ethosmedia.eu

www.ethosevents.eu

www.banks.com.gr

Γιούλη Μουτεβελή Διοικητική Υποστήριξη mouteveli.g@ethosmedia.eu Νατάσσα Λαζαράκου Υπεύθυνη Λογιστηρίου lazarakou.n@ethosmedia.eu

www.insuranceworld.gr

www.virus.com.gr

Intelligence, not just news. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Τηλέμαχος Λαβίδας

Ο νέος ηγέτης του Ομίλου Lavipharm

Η Lavipharm ξαναγίνεται πρωταγωνιστής της ανταγωνιστικότητας, της εξωστρέφειας, της αριστείας και ακεραιότητας

ΧΡΗΜΑ 5

χρηματιστήριο

“Sell the rallies”: Η

επιστροφή των αγοραστών σε μετοχές εταιρειών της πραγματικής οικονομίας και τίτλων του τραπεζικού κλάδου στις πρώτες συνεδριάσεις του Οκτωβρίου συνέβαλε στο να περιοριστούν κατά τι οι διψήφιες απώλειες που άφησε πίσω του ο Σεπτέμβριος. Ο τελευταίος ήταν ο χειρότερος μήνας των τελευταίων ετών για τις αγορές, ως απόρροια της ασφυκτικής πίεσης που προκαλούν οι επάλληλες κρίσεις από την άνοιξη του 2020, για πολλούς ξυπνώντας μνήμες της Lehman Brothers, 14 χρόνια πριν, τον Σεπτέμβριο του 2008. Ωστόσο, στα μέσα Οκτωβρίου, και με τον χειμώνα μπροστά, τις προβλέψεις για ύφεση να πληθαίνουν και την Ευρώπη να αδυνατεί να αρθρώσει ενιαίο λόγο στα γεωπολιτικά και κοινή γραμμή στα ενεργειακά, με το Βερολίνο να περιφρονεί την κοινοτική αλληλεγγύη (τελευταίο «κρούσμα» η μονομερής απόφαση για το πακέτο βοήθειας των 200 δισ.), το να θεωρήσει κάποιος ότι η συνέχεια θα είναι ανοδική σημαίνει ότι θα πάρει μεγάλο ρίσκο. Στις 20-21 Οκτωβρίου θα φανεί αν η Ευρώπη μπορεί να προχωρήσει ενιαία (με το ενεργειακό στο επίκεντρο), στις 27, στη συνεδρίαση 6

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

Τα δύσκολα είναι μπροστά

Ο συνδυασμός δημοσιονομικής ευελιξίας- σταθερής ενίσχυσης οικονομικών μεγεθών και ταμειακών διαθεσίμων λειτουργείμέχρι τώρα- αντισταθμιστικά στο υπέρβαρο κόστος ενέργειας-παραγωγής

της ΕΚΤ, θα αποσαφηνιστεί η πολιτική που θα ακολουθήσει η Κριστίν Λαγκάρντ και στις 1-2 Νοεμβρίου, στην FOMC, ο Ζερόμ Πάουελ «θα ανοίξει τα χαρτιά του». Προσώρας, η τάση διεθνώς, με τη Wall Street να δίνει τον ρυθμό, είναι “sell the rallies”, δηλαδή μείωση θέσεων σε ανοδικές διορθώσεις των αγορών, και βλέπουμε… Σε αυτήν την αρνητική διεθνή συγκυρία, στο Χρηματιστήριο Αθηνών οι επενδυτές είχαν την ευκαιρία να «γράψουν», το πρώτο εξάμηνο, τις υψηλότερες αποδόσεις από κάθε άλλο ευρωπαϊκό και από τις μικρότερες απώλειες τον «τραυματικό» Σεπτέμβριο. Ξεκινώντας, έτσι, οι επενδυτές από συγκριτικά

καλύτερη θέση για το τελευταίο τρίμηνο του 2022 έναντι των περισσότερων αναδυόμενων, αλλά και των κύριων αναπτυγμένων της ευρωζώνης. Βέβαια, το ελληνικό χρηματιστήριο είχε μείνει εκτός παιδιάς όσον αφορά τον μεγαλύτερο ανοδικό κύκλο της Wall Street –συνέπεια και της πρωτοφανούς μνημονιακής κρίσης–, το μόνο χώρας της ευρωζώνης που δεν διαθέτει επενδυτική βαθμίδα, πλην όμως ανακάμπτει από τα χαμηλά του 2020, με οδηγό την ανθεκτική εγχώρια επιχειρηματικότητα και την επιστροφή του τραπεζικού κλάδου προς την κανονικότητα συνδυαστικά με τη θεαματική ανάκαμψη του τουρισμού. Η συγκριτικά καλύτερη εικόνα της ελληνικής αγοράς μετοχών και ομολόγων συνδυαστικά με τις προβλέψεις για ανάπτυξη το 2023 –σε αντίθεση με ύφεση για την ευρωζώνη–, η επιβεβαίωση της ανθεκτικότητας των εισηγμένων, παρά την εύλογη επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης τους, λόγω της μειούμενης ζήτησης/παραγωγής, συνδυαστικά με τις σημαντικές εισροές από το Ταμείο Ανάπτυξης, δεν περνούν απαρατήρητα από τα πανίσχυρα επενδυτικά σπίτια. «Ψήφος εμπιστοσύνης» στα γαλανόλευκα assets δηλώνεται από Deutsche Bank, JPMC, Morgan Stanley, BofA, Goldman Sachs, σε μια συγκυρία στην οποία από τα ευρωπαϊκά Exchange Traded Funds (επενδυτικά «καλάθια») αποσύρθηκαν τον Σεπτέμβριο 5,3 δισ. δολ. (ρεκόρ από τον Απρίλιο 2012) ενώ από τον Απρίλιο μέχρι και τον Σεπτέμβριο οι εκροές ξεπερνούν τα 100 δισ. δολάρια. Με τις προβλέψεις τραπεζιτών, διαχειριστών, για ύφεση το 2023, η ελληνική περίπτωση θα μπορούσε να αποτελέσει την εξαίρεση αν διατηρούνταν το θετικό κλίμα στον τουρισμό, συνεχιζόταν η εκταμίευση κεφαλαίων από το NGEu, διευρυνόταν η πιστωτική επέκταση προς τις επιχειρήσεις και παρέμενε σε όριο ασφαλείας το κόστος χρήματος. Επαναφορά, λοιπόν, του Γενικού Δείκτη πάνω από τις 800 μονάδες είχαμε τη Δευτέρα, με μοχλό την ισχυρή ανοδική διόρθωση μετοχών εισηγμένων της πραγματικής οικονομίας και blue chips (ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, Mytilineos, ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, Motor Oil, ΔΕΗ, Helleniq Energy, Viohalco κ.ά.) και με οδηγό, την Τρίτη, τον τραπεζικό κλάδο (Πειραιώς, Alpha Bank, Εθνική, Eurobank). Ο συνδυασμός δημοσιονομικής ευελιξίας,

σταθερής ενίσχυσης οικονομικών μεγεθών και ταμειακών διαθεσίμων λειτουργεί, μέχρι τώρα, αντισταθμιστικά στο υπέρβαρο κόστος ενέργειας-παραγωγής, που προφανώς και επηρεάζει και την ελληνική επιχειρηματικότητα. Η άμεση αποφόρτιση στην αγορά ελληνικών ομολόγων μετά το διπλό μίνι «κραχ» της στερλίνας-αγγλικών ομολόγων –που παρέσυρε και όλων των ευρωπαϊκών χωρών– ενίσχυσε όσους «τιμολογούν» ως ασφαλείς τις θέσεις σε κρατικούς τίτλους. Στο 4,55%, κατά 25 μονάδες βάσης χαμηλότερα σε μόλις μία συνεδρίαση και χωρίς την (υπό) στήριξη της ΕΚΤ, που δεν αύξησε τον ρυθμό απορρόφησης τίτλων, σε αντίθεση με την Ιταλία. Πρακτικά, αυτό είχε επιπρόσθετο θετικό αποτέλεσμα στο κόστος δανεισμού (κράτους/ ιδιωτικού τομέα-επιχειρήσεων), καθώς οι διαφορές (spreads) κρατούν το ελληνικό δεκαετές σε, συγκριτικά πάντα, μικρότερη απόκλιση από το αντίστοιχο γερμανικό. Παράδοξο αλλά ελληνικό, παρά τη σημαντική αύξηση των επιτοκίων, το κόστος χρήματος για μια ελληνική επιχείρηση έχει μειωθεί σε σχέση με μια ιταλική, ισπανική κ.ά. Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα που, σε συνδυασμό με την αυξημένη κεφαλαιακή επάρκεια πολλών εισηγμένων, εξηγεί τη συγκρατημένη αισιοδοξία επιχειρηματιών και βασικών μετόχων ότι, παρά τα ασφυκτικά προβλήματα

Το γεγονός πως για 31 εισηγμένες τα διαθέσιμα (συν χρηματοοικονομικές επενδύσεις) ξεπερνούν τον καθαρό δανεισμό τις καθιστά ανθεκτικές για τη συνέχεια. και την αβεβαιότητα που κυριαρχεί διεθνώς, θα ξεπεράσουν και αυτήν την κρίση. Το γεγονός πως για 31 εισηγμένες τα διαθέσιμα (συν χρηματοοικονομικές επενδύσεις) ξεπερνούν τον καθαρό δανεισμό τις καθιστά ανθεκτικές για τη συνέχεια. Ρευστότητα σχεδόν 2 δισ., και άλλα 2 και πλέον δισ. (με τη μορφή εσόδων μερισμάτων/επιστροφών κεφαλαίων) στο «ταμείο» μετόχων, εταιρειών, ενισχύουν τις αντοχές τους, διασφαλίζοντας πόρους για τη χρηματοδότηση επενδυτικών-αναπτυξιακών προγραμμάτων. Όπως έγινε στη διάρκεια της μνημονιακής κρίσης, που αρκετές επιχειρήσεις «υποχρεώθηκαν» να διεκδικήσουν μερίδια αγοράς εκτός συνόρων, επεκτείνοντας έτσι τον εξαγωγικό τους προσανατολισμό, έτσι και ΧΡΗΜΑ 7

χρηματιστήριο

Σε αυτήν την αρνητική διεθνή συγκυρία, στο Χρηματιστήριο Αθηνών οι επενδυτές είχαν την ευκαιρία να «γράψουν», το πρώτο εξάμηνο, τις υψηλότερες αποδόσεις από κάθε άλλο ευρωπαϊκό.

τώρα, στις διαδοχικές κρίσεις λόγω Covid19, ενεργειακού, επιτοκιακού, διαθέτουν αρκετά «αντισώματα» για να αντεπεξέλθουν και πιθανόν να μεγεθυνθούν περισσότερο. Κοινή διαπίστωση είναι πως ένα σημαντικό μέρος της εγχώριας επιχειρηματικότητας έγινε πιο εξωστρεφές, με αποτέλεσμα να ενδυναμωθεί και να εδραιώσει διεθνή παρουσία, τάση που αποτυπώνεται στα συνεχόμενα τρίμηνα αύξησης των εξαγωγών.

Οι χρηματιστές «Ο συνδυασμός καλών αποτελεσμάτων και χαμηλότερων/φθηνότερων αποτιμήσεων τον Σεπτέμβριο κατέστησε αρκετές εισηγμένες και πάλι ελκυστικές επενδυτικά...» τονίζει ο Μάνος Χατζηδάκης (ΒΕΤΑ Χρηματιστηριακή), ενώ η «κατά 11% υποχώρηση του ΧΑ έναντι μεγαλύτερης των ευρωπαϊκών επιβεβαιώνει την ανθεκτικότητα και μερική διαφοροποίησή του...» σημειώνει ο Δημήτρης Τζάνας (Κύκλος Χρηματιστηριακή). Στην έκπληξη από την Τράπεζα της Αυστραλίας να αυξήσει το βασικό επιτόκιο κατά 25 αντί για 50 μονάδες βάσης, που αρχικά είχε 8

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

προεξοφληθεί, δίνουν προσοχή οι αναλυτές της Leon Depolas Securities, ενώ σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα η Piraeus Sec εκτιμά ότι «(...) για το ΧΑ θα μπορούσε να διευρυνθεί η απόδοση, λόγω της βελτιωμένης ψυχολογίας στις διεθνείς αγορές...», η δε Euroxx «(...) περιμένει το θετικό momentum να έχει συνέχεια, οδηγούμενο και από το ράλι ανακούφισης στη Wall Street...». Διατηρεί ένα συγκριτικό πλεονέκτημα το ΧΑ, πλην όμως εξαρτάται από την πορεία των διεθνών αγορών, και κυρίως της Νέας Υόρκης, με τους οίκους αξιολόγησης να στέλνουν τα μηνύματά τους. Τελευταία, μάλιστα, ο οίκος Fitch, ακολουθώντας τη γραμμή Moody’s-DBRS, δεν άλλαξε τη βαθμολόγηση για το outlook της ελληνικής οικονομίας. Στήριξη μεν, αλλά με αστερίσκους, καθώς η συγκυρία δεν είναι και η καλύτερη δυνατή: συνεκτιμάται από τους οίκους όχι μόνο η πολιτική παράμετρος, αλλά και η κατάσταση στα ελληνοτουρκικά. Ο Fitch άφησε τη βαθμολογία στο “ΒΒ”, την προοπτική (outlook) θετική και την ελληνική οικονομία δύο κλίμακες μακριά από την επενδυτική βαθμίδα. • • •

ΧΡΗΜΑ 9

[φάκελος] τράπεζες

«Στο φουλ» οι εκταμιεύσεις δανείων με εφαλτήριο το Ταμείο Ανάκαμψης

€

του Κώστα Παπαγρηγόρη

• Οι κλάδοι που συγκεντρώνουν το μεγάλο ενδιαφέρον και οι νέες επενδύσεις που σχεδιάζονται • Άμεση η αποχώρηση του Δημοσίου από τις τράπεζες-Παγκόσμιο επενδυτικό ενδιαφέρον

κάθεκτες, παρά την ενεργειακή κρίση και την αβεβαιότητα από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, συνεχίζουν οι διοικήσεις των συστημικών τραπεζών την υλοποίηση της στρατηγικής τους σε ό,τι αφορά στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων και νοικοκυριών, αξιοποιώντας στο μέγιστο δυνατό τις δυνατότητες που προσφέρει το

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Παράλληλα, στο παρασκήνιο, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δρομολογεί όλα τα απαραίτητα βήματα για την αποχώρηση του Δημοσίου από το μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών, καθώς το επενδυτικό ενδιαφέρον που καταγράφεται είναι ιδιαίτερα αυξημένο.

Ποιοι παίρνουν τα περισσότερα δάνεια Επιχειρήσεις κυρίως μεγάλου μεγέθους και σε κλάδους στους οποίους δρομολογούνται deals και που εμπλέκονται με επενδυτικά έργα λόγω Ταμείου Ανάπτυξης και προγράμματος αποκρατικοποιήσεων θα αντλήσουν το μεγαλύτερο μέρος του τραπεζικού δα-

Σε real estate και βιομηχανία τα περισσότερα νέα δάνεια Οι επενδύσεις στο ελληνικό real estate και τη διαχείριση ακίνητης περιουσίας προσέλκυσαν το μεγαλύτερο ποσοστό της τραπεζικής χρηματοδότησης από την αρχή του έτους. Πρόκειται για, συνολικά, δάνεια 1,8 δισ. ευρώ, που επιβεβαιώνουν τα στοιχεία για τις εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων στην κτηματαγορά και τις εκτιμήσεις των τραπεζών ότι μόνο το 15%-20% των συνολικών κινήσεων στο ελληνικό real estate γίνονται με τραπεζικό δανεισμό.

φάκελος - τράπεζες

νεισμού φέτος. Μάλιστα, τα μέχρι σήμερα στοιχεία δείχνουν ότι η επιχειρηματική πίστη κινείται προς τα ανώτατα όρια των στόχων που είχαν θέσει για το 2022 οι τράπεζες αναφορικά με τις χορηγήσεις δανείων, ενώ σταθερά αυξητικά κινούνται και οι χορηγήσεις στεγαστικών δανείων. Η ενεργειακή κρίση και η αβεβαιότητα από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, τον πληθωρισμό και τα επιτόκια δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να επηρεάζουν την έντονη αύξηση της πιστωτικής επέκτασης φέτος. Αντίθετα, φαίνεται ότι η αύξηση των τιμών πρώτων υλών και του ενεργειακού κόστους αύξησαν τις ανάγκες για κεφάλαια κίνησης και χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και ειδικότερα του μεταποιητικού τομέα. Πρωταγωνιστούν οι κλάδοι ενέργειας, μεταφορών, κατασκευών, τουρισμού, μεταποίησης, ναυτιλίας και ακίνητης περιουσίας. Σημαντική κινητικότητα παρατηρείται σε τομείς στους οποίους βρίσκονται σε εξέλιξη επιχειρηματικά deal, όπως τα τρόφιμα και οι τηλεπικοινωνίες. Αλλά και οι υποδομές, οι οποίες ευνοούνται παράλληλα από το Ταμείο Ανάκαμψης και το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δώσει οι τράπεζες στους αναλυτές, τα νέα δάνεια προς το σύνολο του ιδιωτικού τομέα θα ξεπεράσουν τα 10 δισ. ευρώ, με τις μεγάλες επιχειρήσεις να απορροφούν σχεδόν τα 6,5-8,5 δισ. ευρώ, τις μικρότερες ποσό 1,5-1,8 δισ. ευρώ και τα νοικοκυριά, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις ατομικές επιχειρήσεις σχεδόν 2 δισ. ευρώ. Μάλιστα, η ζήτηση του πρώτου εξαμήνου έχει ήδη οδηγήσει κάποιες τράπεζες στην απόφαση να αναθεωρήσουν προς τα πάνω τον στόχο τους για τα δάνεια.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, οι μεγαλύτεροι επενδυτές στο ελληνικό real estate, με δανεισμό και με ίδια συμμετοχή, ήταν ξένοι επενδυτές (με περίπου 350 εκατ. ευρώ το τρίμηνο). Στη δεύτερη θέση ακολουθούν οι μεγάλες επιχειρήσεις διαχείρισης ακίνητης περιουσίας, με 0,9 δισ. ευρώ, και στην τρίτη θέση τα νοικοκυριά, με 0,7 δισ. ευρώ. Ο μικρότερος τραπεζικός δανεισμός κατευθύνθηκε προς τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις του real estate (150 εκατ. ευρώ στο οκτάμηνο). Ο συνολικός τζίρος για οικιστικά ακίνητα εκτιμάται από τις τράπεζες γύρω στα 5 δισ. ευρώ, ενώ ο συνολικός τζίρος (μαζί με τα επενδυτικά χαρτοφυλάκια και τις εταιρείες ακινήτων) γύρω στα 8 δισ. ευρώ. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν την έντονη αύξηση της πιστωτικής επέκτασης φέτος, παρά την ενεργειακή κρίση και την αβεβαιότητα από τις γεωπολιτικές εξελίξεις, τον πληθωρισμό και τα επιτόκια. Επίσης, δείχνουν ότι η αύξηση των τιμών πρώτων υλών και του ενεργειακού κόστους ενέτεινε τις ανάγκες για κεφάλαια κίνησης και χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, ειδικότερα εκείνων του μεταποιητικού τομέα. Πράγματι, οι νέες εκταμιεύσεις προς τον μεταποιητικό τομέα στο οκτάμηνο ανήλθαν σε 0,8 δισ. ευρώ, περιλαμβάνοντας ένα ευρύ φάσμα επιχειρήσεων, από κλάδους τροφίμων και αλευρόμυλων μέχρι εταιρείες πετρελαιοειδών και άλλων της βαριάς βιομηχανίας.

Τα νέα δάνεια προς το σύνολο του ιδιωτικού τομέα θα ξεπεράσουν τα 10 δισ. ευρώ, με τις μεγάλες επιχειρήσεις να απορροφούν σχεδόν τα 6,5-8,5 δισ. ευρώ.

Σε αυτό συνέβαλαν και δρομολογημένα deal. Στο παραπάνω ποσό δεν περιλαμβάνονται οι αναχρηματοδοτήσεις, που σχεδόν διπλασιάζουν τις συνολικές εκταμιεύσεις. Εντύπωση, επίσης, παρουσιάζει το γεγονός ότι ο ευρύτερος κλάδος του τουρισμού (ξενοδοχεία, εστίαση κ.λπ.) δεν βρίσκεται στις πρώτες θέσεις στις χρηματοδοτήσεις, αλλά ακολουθεί αυτούς του εμπορίου και των ορυκτών και λατομείων. Στον κλάδο του εμπορίου, μαζί με τα συνεργεία, οι νέες εκταμιεύσεις διαμορφώθηκαν στο οκτάμηνο σε 0,7 δισ. ευρώ και αφορούσαν σχεδόν αποκλειστικά μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε ορυχεία και λατομεία οι εκταμιεύσεις ήταν 0,5 δισ. ευρώ. Στον κλάδο του τουρισμού, στα δάνεια κυριαρχούν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις με 203 εκατ. ευρώ και ακολουθούν οι μεγάλες επιχειρήσεις με 200 εκατ. ευρώ. Αρκετά χαμηΧΡΗΜΑ 11

φάκελος - τράπεζες

Οι επενδύσεις στο ελληνικό real estate και στη διαχείριση ακίνητης περιουσίας προσέλκυσαν το μεγαλύτερο ποσοστό της τραπεζικής χρηματοδότησης.

λότερα βρίσκεται ο τομέας των υπηρεσιών, με συνολικές χρηματοδοτήσεις 200 εκατ. ευρώ, και των επαγγελματιών, με 160 εκατ. ευρώ. Στον επιχειρηματικό τομέα, παρατηρούνται αποπληρωμές από τον τουριστικό κλάδο, λόγω του υψηλού τζίρου (ρεκόρ τουριστικών εσόδων), και από συγχρηματοδοτούμενα και εγγυημένα δάνεια που είχαν δοθεί για 18 μήνες στο πλαίσιο των μέτρων στήριξης για τον Covid. Πρόκειται για, συνολικά, δάνεια 2,5 δισ. ευρώ, τα οποία ξεκίνησαν να λήγουν σταδιακά από τον Ιούνιο. Συνολικά, η χρηματοδότηση προς τις επιχειρήσεις αυξήθηκε σε ετήσια βάση κατά 94%, γεγονός που οφείλεται κυρίως στον τριπλασιασμό των δανείων προς τις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι συνολικές εκταμιεύσεις ανέρχονται σε 6,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 3,7 δισ. ευρώ αφορούν μεγάλες επιχειρήσεις. Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε εκείνο των άμεσων ξένων επενδύσεων μέχρι στιγμής, από τα 4,2 δισ. που αναμένονται μέχρι το τέλος του έτους. Νοικοκυριά Προς τα νοικοκυριά τα νέα δάνεια αυξήθηκαν σε ετήσια βάση κατά 25% και ανήλθαν σε 1,5 δισ. ευρώ, με πρωταγωνιστές τα καταναλωτικά. Οι συνολικές νέες εκταμιεύσεις στην καταναλωτική πίστη ξεπέρασαν μέχρι τον Αύγουστο τη στεγαστική πίστη κατά 32 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις των τραπεζών. Η μεγάλη άνοδος της καταναλωτικής πίστης οφείλεται αφενός στις αυξημένες υποχρεώσεις, αφετέρου στην είσοδο νέων «παικτών» και καινούργιων μεθόδων πώλησης, όπως η 12

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

εφαρμογή για γρήγορα δάνεια μέσω κινητού και οι προσφορές των «άτοκων δόσεων» και των μεθόδων πληρωμής «αγόρασε τώρα, πλήρωσε μετά». Μόνο τα δάνεια από λιανικές αλυσίδες με τις άτοκες δόσεις κ.λπ. υπολογίζονται σε 150-180 εκατ. ευρώ (από τα συνολικά των 760 εκατ. ευρώ της καταναλωτικής πίστης). Από τα υπόλοιπα, ένα μικρότερο πλέον μέρος αποτελεί η αγορά αυτοκινήτου (λόγω ελλείψεων, ενώ η ζήτηση παραμένει αυξημένη). Στη στεγαστική πίστη, οι αιτήσεις σημειώνουν άνοδο κατά 40% σε σχέση με πέρσι και οι εκταμιεύσεις είναι αυξημένες κατά 30%. Ωστόσο, δεν παρατηρείται η άνοδος που είχε αρχικά προβλεφθεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι τράπεζες αναθεωρούν προς τα κάτω τον ετήσιο στόχο του 1,2 δισ. ευρώ. Οι τράπεζες έχουν χαλαρώσει τα κριτήρια και έχουν ανεβάσει σχεδόν στο 65% το ποσοστό χρηματοδότησης. Ωστόσο, όπως εκτιμούν, μόνο το 15%-20% των αγοραπωλησιών πραγματοποιούνται με τραπεζικό δανεισμό, καθώς οι περισσότερες συμφωνίες στην κτηματαγορά κινούνται μέσω καταθέσεων. Και στην περίπτωση των νοικοκυριών, με ενίσχυση των νεότερων από την οικογένεια.

Υψηλή ζήτηση για δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης Την ίδια στιγμή, περιζήτητα εμφανίζονται να είναι τα προνομιακά δάνεια 12,7 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία των τραπεζών, μέχρι σήμερα, από τις τράπεζες έχουν συμβασιοποιηθεί δάνεια ύψους 650 εκατ. ευρώ 20 επιχειρήσεων. Μάλιστα, στο πλαίσιο του συνεδρίου του Economist, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα, ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Κωνσταντίνος Βασιλείου, τόνισε ότι τα δάνεια αυτά αντιστοιχούν σε σύνολο επενδύσεων περίπου 1,4 δισ. ευρώ, που θα υλοποιηθούν την ερχόμενη τριετία, ενώ εκτιμάται ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχουν συμβασιοποιηθεί δάνεια ύψους περίπου 1 δισ. ευρώ και περίπου επιπλέον 1,5 δισ. ευρώ θα συμβασιοποιηθούν εντός του 2023. Ο κ. Βασιλείου ανέφερε ως ένδειξη επιτυχίας του προγράμματος το γεγονός ότι το Ταμείο έχει ήδη «καλύψει» όλες τις προϋποθέσεις της δεύτερης δόσης, ύψους περίπου 1,7 δισ. ευρώ, η οποία εκτίμησε ότι θα ζητηθεί άμεσα, ενώ έκανε λόγο για ιδιαίτερα ευνοϊκή

προορισμός μας το μέλλον,

επιβιβαστείτε! Συμπλέουμε εδώ και 20 χρόνια! Επιβιβαστείτε και φέτος μαζί μας για την ανάδειξη των κορυφαίων!

ethosevents.eu

hybrid event

#hraw22

ΧΡΗΜΑ 13

φάκελος - τράπεζες συγκυρία, λόγω της ανόδου των κυμαινόμενων επιτοκίων, που καθιστά τα δάνεια του RRF ιδιαίτερα ελκυστικά, λόγο της σταθερής φύσης των επιτοκίων καθώς και του ανταγωνιστικού τους ύψους, ιδιαίτερα για επιχειρήσεις και project υψηλής πιστοληπτικής διαβάθμισης, που προσφέρουν και αξιόλογες εξασφαλίσεις. Από πλευράς κλάδων, έχουν κινητοποιηθεί επιχειρήσεις από όλους τους τομείς της οικονομίας, όπως αλυσίδες σουπερμάρκετ, που στοχεύουν στην ψηφιακή τους αναβάθμιση και την εξοικονόμηση ενέργειας, εξωστρεφείς βιομηχανικές επιχειρήσεις, που στοχεύουν σε νέες επενδύσεις, ώστε να αυξήσουν και να βελτιώσουν την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους, επιχειρήσεις από τον χώρο τον τηλεπικοινωνιών, για την αναβάθμιση των ψηφιακών υποδομών (FTTH), εταιρείες από τον χώρο του φαρμάκου, που προχωρούν σε επενδύσεις σε έρευνα και καινοτομία, καθώς και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, που αυξάνουν τη δυναμικότητά τους σε κλίνες και βελτιώνουν την προσέγγισή τους σε θέματα βιωσιμότητας. Από την πλευρά της Alpha Bank, ο γενικός διευθυντής Wholesale Banking, κ. Γιάννης Εμίρης, τόνισε ότι οι επιχειρήσεις έσπευσαν να καλύψουν το επενδυτικό κενό που συσσωρεύτηκε τη δεκαετία της κρίσης. Το κλίμα αυτό ουσιαστικά άρχισε να αντιστρέφεται το 2022, χρονιά που για πρώτη φορά οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου έχουν ξεπεράσει τις αποσβέσεις. Σύμφωνα με τον κ. Εμίρη, η χώρα έχει γίνει ξανά επενδύσιμη και η σχέση ρίσκου και απόδοσης έχει βελτιωθεί πολύ, όπως και η πιστοληπτική διαβάθμιση του Δημοσίου και των επιχειρήσεων. Το τραπεζικό σύστημα στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων και υπάρχει κλίμα φιλικό στην προσέλκυση επενδύσεων. Ενθαρρυντικό χαρακτήρισε ο γενικός διευθυντής Corporate & Investment Banking της Eθνικής Τράπεζας, κ. Βασίλης Καραμούζης, το γεγονός ότι η ανάπτυξη, που θα ξεπεράσει το 5% φέτος, δεν προέρχεται, όπως παλαιότερα, από την ιδιωτική κατανάλωση. Αντιθέτως, σε αυτό συμβάλλει η κατά 9% περίπου αύξηση στις πάγιες επενδύσεις. Σημαντικό είναι, όπως πρόσθεσε, το γεγονός ότι, με τη συμβολή του τουρισμού, οι εξαγωγές υπηρεσιών έχουν 14

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

σημειώσει αύξηση κατά 47%. Η ελληνική οικονομία αναμένεται να έχει, παρά τις αντιξοότητες, καλύτερη επίδοση από την υπόλοιπη ευρωζώνη, με εκτιμώμενη άνοδο του ΑΕΠ άνω του 6% φέτος και 2%-3% το 2023, εκτίμησε ο ανώτερος γενικός διευθυντής, επικεφαλής Corporate & Investment Banking της Τράπεζας Πειραιώς, Θοδωρής Τζούρος. Βασικοί μοχλοί ανάπτυξης αποτελούν η ισχυρή ώθηση από τον τουρισμό, η μικρότερη εξάρτηση σε ενέργεια προερχόμενη από τη Ρωσία, αλλά και τα σημαντικά κονδύλια (της τάξης των 86 δισ. ευρώ) που αναμένονται από ευρωπαϊκά προγράμματα. Ταυτόχρονα, καταγράφεται εκρηκτική άνοδος των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, με 4,8 δισ. ευρώ το 2022 (+70% σε ετήσια βάση), ενώ στο πεντάμηνο του 2022 είμαστε ήδη στα 3,5 δισ. ευρώ.

Νέες επενδύσεις σχεδιάζουν οι ΜμΕ με «όχημα» το Ταμείο Ανάκαμψης Τη γενικότερη αντιμετώπιση της οποίας τυγχάνουν τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις παρουσιάζει αναλυτικά η εξαμηνιαία έρευνα σε 600 μικρομεσαίες επιχειρήσεις που πραγματοποίησε η Διεύθυνση Οικονομικής Ανάλυσης της Εθνικής Τράπεζας. Βάσει της έρευνας, το ενδιαφέρον των ΜμΕ για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης είναι

υψηλό, με αιχμή κυρίως τις μεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες σε ποσοστό 55% (1 στις 2 περίπου) δηλώνουν ότι θα συμμετάσχουν στις δράσεις του Ταμείου. Σύμφωνα με τη μελέτη, οι ελληνικές ΜμΕ εμφανίζονται αποφασισμένες να επενδύσουν στην «επόμενη μέρα», αξιοποιώντας όλο το φάσμα διαθέσιμων πόρων, καθώς αυτές που σκοπεύουν να προχωρήσουν σε έστω μία επένδυση την ερχόμενη πενταετία αντιστοιχούν στο 86% του τομέα ΜμΕ, ποσοστό που είναι κατά 10% υψηλότερο συγκριτικά με

ένα επιπλέον 13% του τομέα δείχνει αποκλειστική προτίμηση σε άλλα επενδυτικά προγράμματα, αυξάνοντας έτσι το συνολικό ενδιαφέρον για επενδυτική στήριξη στο 60% των ΜμΕ. Κοινό συμπέρασμα, σύμφωνα με την ΕΤΕ, αποτελεί το ότι «οι ελληνικές επιχειρήσεις εμφανίζονται αποφασισμένες να επενδύσουν στην “επόμενη μέρα”, αξιοποιώντας όλο το φάσμα διαθέσιμων πόρων». Η κρισιμότητα του Ταμείου στη διατήρηση της επενδυτικής αφύπνισης του ελληνικού επιχειρηματικού

Διστακτικές οι πολύ μικρές επιχειρήσεις Η αυξημένη επενδυτική διάθεση των μεσαίων επιχειρήσεων αντισταθμίζει τη μείωση στην κινητοποίηση των πολύ μικρών επιχειρήσεων (-9% σε σχέση με το προηγούμενο εξάμηνο). Μειωμένο είναι και το εκτιμώμενο ποσό επενδύσεων που τους αντιστοιχεί, το οποίο υπολογίζεται σε 3,7 δισ. ευρώ (έναντι 4,5 δισ. ευρώ το προηγούμενο εξάμηνο), με το 65% αυτών να αφορούν σχέδια τα οποία βρίσκονται ακόμη σε αρχικό στάδιο. Σταθερό, τέλος, στο 49% είναι το ποσοστό των μικρών επιχειρήσεων που σκοπεύουν να κάνουν χρήση των δράσεων του Ταμείου Ανάκαμψης, ενώ αυξημένο είναι το συνολικό ποσό των επενδύσεων, το οποίο εκτιμάται στα 5 δισ. ευρώ (έναντι 4,7 δισ. ευρώ το προηγούμενο εξάμηνο). Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της έρευνας, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις προκρίνουν τη συμμετοχή τους σε άλλα επενδυτικά προγράμματα, όπως δράσεις ΕΣΠΑ, αναπτυξιακού νόμου ή λοιπών προγραμμάτων, με το ποσοστό για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις μάλιστα να είναι συγκριτικά μεγαλύτερο (34% έναντι 24% των μεσαίων). Γενικότερα, οι μεσαίες επιχειρήσεις στοχεύουν σε μεγαλύτερο βαθμό στα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης (67% του τομέα, έναντι 53% των πολύ μικρών), ενώ αντίθετα οι πολύ μικρές επιχειρήσεις εμφανίζουν εντονότερο ενδιαφέρον για άλλα προγράμματα στήριξης (με το ένα τρίτο αυτών να σκοπεύουν για πρώτη φορά να συμμετάσχουν σε δράσεις του ΕΣΠΑ ή του Αναπτυξιακού). Από τις ΜμΕ που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για το Ταμείο Ανάκαμψης (47% των ΜμΕ), οι μισές επιθυμούν να το συνδυάσουν με κάποιο άλλο «εργαλείο». Παράλληλα,

τομέα γίνεται εμφανής από το γεγονός ότι το 15% δηλώνει ότι επενδύει ακριβώς επειδή έχει πρόσβαση σε αυτούς τους πόρους (με ένα επιπλέον 32% να δηλώνει ότι διευκολύνεται από την πρόσβαση). Με βάση τα συμπεράσματα της έρευνας, 1 στις 4 επιχειρήσεις που σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν το Ταμείο Ανάκαμψης δηλώνει πως έχει πλέον ώριμα επενδυτικά πλάνα (από 1% το προηγούμενο εξάμηνο) εκτιμώμενης αξίας 3,7 δισ. ευρώ. Όσον αφορά τα υπόλοιπα σχέδια (με τις συνολικές επενδύσεις να εκτιμάται ότι θα μπορούσαν δυνητικά να προσεγγίσουν τα 14 δισ. ευρώ), το ένα πέμπτο του τομέα βρίσκεται σε στάδιο κατάρτισης των επενδυτικών του πλάνων (έναντι 17% το προηγούμενο εξάμηνο), ενώ το υπόλοιπο 55% βρίσκεται ακόμη σε πολύ αρχικό στάδιο (αξιολογώντας τις εναλλακτικές του) και αυξάνοντας, όπως παρατηρεί η ΕΤΕ, «την αβεβαιότητα υλοποίησης των συγκεκριμένων σχεδίων».

φάκελος - τράπεζες

τις ΜμΕ που προχώρησαν σε επενδύσεις την προηγούμενη πενταετία. Η διάθεση για επενδύσεις μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης από μεσαίες επιχειρήσεις είναι αυξημένη κατά 4% σε σχέση με αυτήν που είχε παρατηρηθεί στην προηγούμενη έρευνα της ΕΤΕ, ενώ αυξημένο είναι και το εκτιμώμενο ύψος των επενδυτικών τους σχεδίων, το οποίο ανέρχεται σε 5,6 δισ. ευρώ (έναντι 5 δισ. ευρώ το προηγούμενο εξάμηνο), με το 39% αυτών ωστόσο να αντιστοιχούν σε επενδυτικά πλάνα αρχικού σταδίου.

Περιζήτητα εμφανίζονται να είναι τα προνομιακά δάνεια 12,7 δισ. ευρώ του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Έχουν ήδη συμβασιοποιηθεί δάνεια ύψους 650 εκατ. ευρώ 20 επιχειρήσεων.

«Πρόσω ολοταχώς» για αποχώρηση του ΤΧΣ από τις τράπεζες Την ώρα πάντως που οι διοικήσεις των συστημικών τραπεζών έχουν ρίξει το μεγαλύτερο βάρος της στρατηγικής τους στη χρηματοδότηση της οικονομίας και την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, στο παρασκήνιο προχωράει με ταχύτατους ρυθμούς το σχέδιο για μηδενισμό της συμμετοχής του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από τις τράπεζες. Ήδη, το ΤΧΣ επέλεξε τη Rothschild για σύμβουλο αποεπένδυσης, που θα έχει καταθέσει αναλυτικά το πλάνο αποεπένδυσης μέχρι τα τέλη του έτους. Παράλληλα, το ΤΧΣ έστειλε τη λίστα με τρεις υποψήφιους συμβούλους διάθεσης στον υπουργό Οικονομικών, ο οποίος αναμένεται να επιλέξει έναν εντός των επομένων ημερών. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες, το ΤΧΣ, ο υπ. Οικονομικών και αρμόδιες αρχές αξιοΧΡΗΜΑ 15

φάκελος - τράπεζες λογούν προτάσεις από επενδυτές που έχουν εκδηλώσει το ενδιαφέρον τους για μερίδα του Ταμείου σε τράπεζες παράλληλα με την προετοιμασία των σχεδίων αποεπένδυσης και διάθεσης. Κι αυτό γιατί μπορεί να προκύψει συμφέρουσα πρόταση για το Δημόσιο, την τράπεζα, τους μετόχους της και το επενδυτικό κλίμα για την Ελλάδα γενικότερα. Σε αυτήν την περίπτωση, δεν θα ήταν προς όφελος καμίας πλευράς «να μπει στον πάγο» μια συμφέρουσα επένδυση επειδή δεν είναι έτοιμο το πλάνο. Έτσι, για λόγους καθαρά αξιοποίησης ευκαιριών σε σχέση με τον χρόνο, οι επαφές και οι αξιολογήσεις με επενδυτές μπορούν να τρέχουν παράλληλα με τη διαμόρφωση των ανεξάρτητων πλάνων αποεπένδυσης και διάθεσης. Σε αυτό το πλαίσιο, κινούνται και οι επαφές επενδυτών για το 20% της Εθνικής Τράπεζας (από το 40% που διαθέτει το ΤΧΣ), καθώς οι σχετικές αξιολογήσεις μπορούν να τρέχουν παράλληλα με την εκπόνηση των πλάνων αποεπένδυσης και διάθεσης. Μόλις αυτά είναι έτοιμα, θα οριστικοποιηθεί και το τελικό εύρος του τιμήματος, ίσως και άλλες λεπτομέρειες. Έτσι, τελικά, δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο να πραγματοποιηθεί η πρώτη αποεπένδυση μέχρι τα τέλη του έτους. Το πλάνο αποεπένδυσης Το πλάνο αποεπένδυσης από τη Rothschild θα περιγράφει τη συνολική στρατηγική του ΤΧΣ, ενώ τα πλάνα διάθεσης θα είναι πιο λεπτομερή ανά τράπεζα, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες στην αγορά και άλλες παραμέτρους, ώστε να μεγιστοποιείται το αποτέλεσμα για το Ταμείο. Επίσης, καθώς οι συνθήκες μεταβάλλονται, τα πλάνα θα πρέπει να επικαιροποιούνται, προτείνοντας κάθε φορά τον καλύτερο χρόνο, ποσοστό και τρόπο διάθεσης. Οι διαδικασίες τρέχουν ταχύτατα και με διαφάνεια, βάσει των προδιαγραφών που έχουν περιληφθεί στον νέο νόμο του ΤΧΣ, όπου προβλέπονται ασφαλιστικές δικλείδες και ασυμβίβαστα, αλλά και όροι διεθνών διαγωνισμών. Για παράδειγμα, ο σύμβουλος αποεπένδυσης δεν μπορεί να επιλεγεί σύμβουλος διάθεσης και οι δύο δεν μπορούν να αναλάβουν άλλες συμβουλευτικές εργασίες στον ελληνικό τραπεζικό τομέα (π.χ. αυξήσεις κεφαλαίου, 16

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

διάθεση μετοχών, ομολογιών κ.λπ.). Επίσης, πέρα από ένα γενικό πλάνο διάθεσης, θα πρέπει να εκπονηθεί διαφορετικό πλάνο διάθεσης για κάθε τράπεζα. Παρά τα ασυμβίβαστα και τους αυστηρούς όρους, ήδη, περισσότεροι από 20 διεθνείς επενδυτικοί οίκοι, sovereign funds και ιδιωτικά κεφάλαια έχουν περάσει από την «πόρτα» του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από τις αρχές του έτους, εκδηλώνοντας το ενδιαφέρον τους για τα ποσοστά που κατέχει στις ελληνικές τράπεζες. Ενδιαφέρον από ΗΠΑ μέχρι Σαουδική Αραβία Οι επαφές, που έχουν πυκνώσει το τελευταίο διάστημα, πραγματοποιούνται σε σχεδόν καθημερινή βάση, καθώς το Ταμείο ξεκινά την κατάρτιση του στρατηγικού πλάνου αποεπένδυσης, σύμφωνα με τις διαδικασίες και τα χρονοδιαγράμματα που ορίζει ο νέος νόμος, που ισχύει από τα μέσα Ιουνίου. Στις επαφές αυτές εντάσσονται και οι πληροφορίες για τον πρίγκιπα διάδοχο του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, που εκδήλωσε το ενδιαφέρον του για την περίπτωση της αποεπένδυσης του Ταμείου από την Εθνική Τράπεζα, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Αθήνα. Επίσης, όλες οι γνωστές επενδυτικές τράπεζες (π.χ. JP Morgan, Morgan Stanley, Goldman Sachs κ.ά.), αλλά και επενδυτικά κεφάλαια που δραστηριοποιούνται στον τραπεζικό κλάδο στην Ευρώπη και διεθνώς, ακόμα και sovereign funds (κρατικά επενδυτικά κεφάλαια) και ιδιώτες, έχουν πραγματοποιήσει συναντήσεις με στελέχη του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Στις συναντήσεις αυτές, οι εκπρόσωποι των επενδυτικών οίκων προσέρχονται κυρίως για ενημέρωση είτε εκ μέρους πελατών είτε για δική τους. Μέχρι σήμερα, έχουν εκδηλώσει το κατ’ αρχήν ενδιαφέρον τους για όλα τα ποσοστά που κατέχει το ΤΧΣ στις τράπεζες, χωρίς κάποιος ενδιαφερόμενος επενδυτής ή το Ταμείο να έχει μπει σε λεπτομέρειες για συγκεκριμένο πιστωτικό ίδρυμα, καθώς δεν

υπάρχουν ακόμη στρατηγική αποεπένδυσης και πλάνα διάθεσης. Συνεπώς, δεν υπάρχουν χρονοδιαγράμματα και τρόποι διάθεσης που να επηρεάζουν τις αποτιμήσεις. Τι προβλέπει ο νόμος Σύμφωνα με τον νέο νόμο, πέρα από την πρόσληψη συμβούλου για τη στρατηγική αποεπένδυσης, απαιτείται ειδική έκθεση από ανεξάρτητο σύμβουλο για τη διάθεση των μετοχών ανά πιστωτικό ίδρυμα (σύμβουλος διάθεσης). Η διάθεση των μετοχών θα γίνεται μέσω βιβλίου προσφορών, η τιμή διάθεσης και το ελάχιστο ποσοστό κάλυψης θα ορίζονται από το ΔΣ του ΤΧΣ, με βάση την έκθεση αποτίμησης του συμβούλου διάθεσης. Στην περίπτωση πώλησης πακέτων μετοχών από το Ταμείο, ο υπουργός Οικονομικών λαμβάνει τις σχετικές εκθέσεις και αποτιμήσεις και έχει δικαίωμα βέτο αν η προτεινόμενη τιμή διάθεσης βρίσκεται εκτός του εύρους των αποτιμήσεων. Για την επιλογή του συμβούλου διάθεσης, το Υπουργείο Οικονομικών παρέχει τη γνώμη του προς το Ταμείο σε λίστα με τουλάχιστον τρεις υποψήφιους συμβούλους. Για διάστημα ενός έτους από τη λήξη της σύμβασης, ο σύμβουλος διάθεσης δεν μπορεί να παρέχει συμβουλευτικές υπηρεσίες σε οποιοδήποτε τρίτο πρόσωπο ή φορέα για οποιοδήποτε ζήτημα σχετίζεται με το περιεχόμενο της στρατηγικής αποεπένδυσης. Σημειώνεται ότι η στρατηγική αποεπένδυσης θα πρέπει να επικαιροποιείται, λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στις συνθήκες της αγοράς και άλλες σημαντικές μεταβολές στα πιστωτικά ιδρύματα, και να ενημερώνεται το Υπουργείο Οικονομικών. • • •

ΧΡΗΜΑ 17

συνέντευξη

Τηλέμαχος Λαβίδας: «Η Lavipharm ξαναγίνεται πρωταγωνιστής της ανταγωνιστικότητας, της εξωστρέφειας, της αριστείας και ακεραιότητας»

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

Στον Χρήστο Ν. Κώνστα Είναι σχετικά νέος στην ηλικία, μόλις 41 ετών, αλλά οι επαγγελματικές εμπειρίες του είναι συγκριτικά πολλαπλάσιες. Σε μια συζήτηση-εξομολόγηση, ο Τηλέμαχος Λαβίδας παρουσιάζει, με ειλικρίνεια και χωρίς περιστροφές, το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της Lavipharm, αποκαλύπτοντας σχέδια, επιτυχίες και αποτυχημένες προσπάθειες, οράματα και αξίες μιας ιστορικής φαρμακοβιομηχανίας, που φιλοδοξεί να ανακτήσει τον πρωταγωνιστικό της ρόλο στην ελληνική οικονομία. Ο Τηλέμαχος Λαβίδας μιλά με σεβασμό και νοσταλγία

Θέλω να ξεκινήσουμε από τα δυσάρεστα. Θα ήθελα –αν συμφωνείτε– να βγάλουμε από το τραπέζι όλες τις άσχημες εμπειρίες και ιστορίες, για να προχωρήσουμε, κατόπιν, στο σήμερα, το αύριο και τις προοπτικές… Συμφωνείτε; _Όλα θα τα πούμε σήμερα, οπότε, βεβαίως, ας ξεκινήσουμε από όπου θέλετε εσείς. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, από τη δικαστική σας ταλαιπωρία στην Αμερική. Κατηγορηθήκατε από τις αρχές για insider trading, περάσατε μια οδυνηρή εμπειρία… Τι σας άφησε όλο αυτό; _Έχουν περάσει ήδη δύο ολόκληρα χρόνια από αυτήν τη θλιβερή περιπέτεια. Τα έχω αφήσει όλα πίσω μου πια. Κρατάω την αγάπη της οικογένειάς μου, τη στήριξη των φίλων μου, των συνεργατών μου και όλων όσων πίστεψαν στην αθωότητά μου. Ήταν μια άσχημη παρένθεση, που κράτησε δέκα ολόκληρους μήνες. Κατηγορήθηκα όχι γιατί χρησιμοποίησα κάποια εσωτερική πληροφόρηση για ίδιον όφελος, αλλά γιατί –κατά την άποψη των αρχών– είχα πληροφορίες και τις μοιράστηκα με έναν φίλο. Κίνητρό μου, όπως είπαν, δεν ήταν το κέρδος, αλλά η φιλία.

για τον αείμνηστο πατέρα του. Ο Θανάσης Λαβίδας ανέλαβε από το 1976 τη διαχείριση της οικογενειακής φαρμακευτικής εταιρείας που είχε ιδρυθεί το 1911. Το 1995, η Lavipharm εισάγει τις μετοχές της στο Χρηματιστήριο της Αθήνας, αλλά από τα τέλη Ιουλίου του 2012 βρίσκεται στην Κατηγορία Επιτήρησης. Τώρα, η Lavipharm, υπό την ηγεσία του Τηλέμαχου και μιας διακεκριμένης ομάδας έμπειρων στελεχών, διεκδικεί ξανά τη θέση της μέσα από ένα εντυπωσιακό, φιλόδοξο και συγκροτημένο σχέδιο ανάπτυξης.

σε κάτι εντελώς απόμακρο μόνο και μόνο λόγω του περιγύρου του. Έτσι το πρώτο μάθημα από αυτήν την ιστορία είναι να προσέχουμε τον περίγυρό μας. Ωστόσο ήταν μια εμπειρία ζωής, κατά τη διάρκεια της οποίας κανένας δικός μου άνθρωπος δεν με απογοήτευσε. Η σύζυγός μου, η οικογένειά μου, οι φίλοι, οι συνεργάτες, οι εργαζόμενοι της Lavipharm. Όλοι με στήριξαν, κι αυτό για μένα ήταν το μεγαλύτερο κέρδος. Επιπλέον, αυτή η εμπειρία με γέμισε αυτοπεποίθηση. Νιώθω ότι μπορώ να αντιμετωπίσω τις δυσκολίες και τις ανατροπές της ζωής με περισσότερη δύναμη και αποφασιστικότητα.

Δυστυχώς, το άλλο λυπηρό γεγονός που θέλω να συζητήσουμε, τώρα, είναι πολύ πιο σοβαρό, γέμισε με θλίψη όχι μόνο την οικογένειά σας (προφανώς), αλλά και το σύνολο της επιχειρηματικής κοινότητας στην Ελλάδα. Ο θάνατος του Θανάση Λαβίδα ήταν ένα συγκλονιστικό γεγονός… _Ο πατέρας μου έφυγε νωρίς και αιφνιδιαστικά. Ξαφνικά, διαγνώστηκε με οξεία λευχαιμία. Πρόκειται για μια ιάσιμου τύπου λευχαιμία, που όμως χτυπάει συνήθως νεότερους σε ηλικία ανθρώπους. Δυστυχώς, ο πατέρας μου δεν Τι σας δίδαξε αυτή η εμπειρία; άντεξε τη χημειοθεραπεία. Ήταν Μάιος _Κατάλαβα ότι η ζωή κρύβει και δυσάρε- του 2021. στες εκπλήξεις και μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη κάποιος να βρεθεί μπλεγμένος Εσείς, εκείνη την εποχή, είστε

ακόμη στην Αμερική… _Ζούσα στην Αμερική, με την οικογένειά μου, και επέστρεψα αμέσως. Έπρεπε να αναλάβω, χωρίς την παραμικρή καθυστέρηση, τις ευθύνες της επιχείρησης, η οποία απασχολεί εκατοντάδες εργαζόμενους –τους ανθρώπους που τόσα χρόνια ήταν κοντά στον πατέρα μου. Αυτή σίγουρα ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση της ζωής μου. Είχε έρθει η ώρα να θέσω σε εφαρμογή όλα όσα είχαμε συζητήσει και είχαμε προετοιμάσει με τον πατέρα μου. Απλά, τώρα, έπρεπε να τα κάνω χωρίς εκείνον. Ας γυρίσουμε λίγο το ρολόι του χρόνου πίσω. Ας ξαναπάμε στην Αμερική. Θυμάμαι τότε, στα τέλη της δεκαετίας του ‘90, το μεγάλο, το πολύ φιλόδοξο εγχείρημα με τη μονάδα Έρευνας και Ανάπτυξης που ίδρυσε με διθυραμβικό τρόπο η Lavipharm στο Νιου Τζέρσεϊ… Ήσασταν πολύ νεότερος τότε, αλλά, νομίζω, ήσασταν εκεί… _Η Lavipharm είναι στη ζωή μου από τότε που με θυμάμαι. Κάθε καλοκαίρι, από το Δημοτικό κιόλας, ο πατέρας μου με έπαιρνε μαζί του στη δουλειά. Πέρασα από όλες τις μονάδες της Lavipharm, από τις αποθήκες με τις κούτες και τις παλέτες, τις πωλήσεις, το χημείο, την αγορά. Στη συνέχεια, έφυγα για σπουδές στην Αμερική, όπου πήρα το πτυχίο μου στα Οικονομικά από το Columbia. ΧΡΗΜΑ 19

συνέντευξη

Υλοποιούμε έναν σχεδιασμό που θα μας εκτινάξει τον τζίρο από τα 45 εκατ. ευρώ το 2021 στα 93 εκατ. ευρώ μέχρι το 2026.

Ολοκληρώνοντας τις σπουδές μου, μπήκα στην εταιρεία δυναμικά, για να στηρίξω το “American dream” της Lavipharm, το οποίο δεν εξελίχθηκε όπως θα θέλαμε. Ήταν και αυτή μια δύσκολη αλλά πλούσια σε εμπειρίες περιπέτεια, που μας δίδαξε πολλά. Ξέρετε, μια μονάδα R&D, δηλαδή Έρευνας και Ανάπτυξης, όπως αυτή που είχαμε στήσει στο Νιου Τζέρσεϊ, στην Αμερική, αποτελεί μια μικρογραφία φαρμακευτικής εταιρείας. Έχει εργαστήρια, παραγωγή και διαδικασίες μιας ολοκληρωμένης φαρμακοβιομηχανίας. Προσωπικά, δουλεύοντας πέντε χρόνια εκεί, έμαθα πολλά, ανέλαβα ευθύνες, ασχολήθηκα με την ανάπτυξη των εργασιών, τις διεθνείς πωλήσεις. Τι δεν πήγε καλά στο αμερικανικό εγχείρημα της Lavipharm; _Εσείς θα θυμάστε πώς ήταν το κλίμα στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Υπήρχε ενθουσιασμός, οι αγορές ήταν δεκτικές και αισιόδοξες. Εκείνη την εποχή, η τεχνολογία του drug delivery ήταν πολύ “hot”. Εμείς, στη Lavipharm, είχαμε αναπτύξει την τεχνολογία διαδερμικής χορήγησης φαρμάκων ενώ προχωρήσαμε και στην οσμωτική τεχνολογία και στην τεχνολογία thin films. Θέλαμε να εφαρμόσουμε τις φαρμακευτικές αυτές τεχνολογίες σε διαφορετικά μόρια, για να αποδείξουμε τις ευρείες δυνατότητές τους και να τους προσδώσουμε μεγαλύτερη αξία. 20

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

Ανοιχτήκαμε σε πολλά projects. Περισσότερα από πενήντα… Περιμέναμε ότι πολλά από αυτά θα φτάσουν μέχρι την κυκλοφορία τους στην αγορά σε συνεργασία με παγκόσμιους «παίκτες» του χώρου, πολυεθνικές εταιρείες. Επίσης, βλέπαμε ότι υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον για εξαγορά της συνολικής επένδυσης ή exit μέσω του χρηματιστηρίου της Wall Street.

φόρμουλα και δεν τίμησε τη συνεργασία μας. Στο μεταξύ, βέβαια, πήραμε εγκρίσεις στην Ευρώπη, την Κορέα και τη Λατινική Αμερική, με παραγωγό τη Lavipharm στην Παιανία. Ακόμη και σήμερα, το συγκεκριμένο φάρμακο συνεισφέρει πάνω από 10 εκατ. ευρώ τζίρο ετησίως στον όμιλο, με σημαντικότατη κερδοφορία.

Tι πήγε, όμως, λάθος; _Άλλαξε η αγορά και το ενδιαφέρον. Οι πολυεθνικές εταιρείες άρχισαν να επικεντρώνονται σε φάρμακα που βρίσκονταν σε πιο προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης. Αν μπορούσα να γυρίσω τον χρόνο πίσω, θα συγκέντρωνα κεφάλαια και πόρους της Lavipharm σε λιγότερα projects, με σκοπό από μόνη της η εταιρεία να έφτανε σε αυτό το προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης που αναφέρθηκα.

Άρα, βρισκόμαστε τώρα στα τέλη του 2007 με 2008. Είναι το τέλος του “American dream” της Lavipharm, όπως είπατε… _Το σχέδιο για EBITDA της τάξης των 50 εκατ. δολαρίων ετησίως δεν πέτυχε. Αποφασίσαμε, λοιπόν, να σταματήσουμε το έργο, για να αποφύγουμε περαιτέρω οικονομικές ζημίες, να αποεπενδύσουμε από την Αμερική και να επικεντρωθούμε στη βάση μας στην Ελλάδα.

Έτσι όμως προέκυψε το Fentanyl, που, ακόμη και σήμερα, αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για τη Lavipharm. _Βεβαίως. Κι ήταν το μόνο προϊόν το οποίο καταφέραμε να ολοκληρώσουμε μόνοι μας. Η φαιντανύλη (fentanyl) είναι ένα ισχυρό οπιοειδές αναλγητικό για τον καρκινικό πόνο. Η αμερικανική νομοθεσία απαιτούσε αυτού του είδους τα φάρμακα να μην εισάγονται, αλλά να παράγονται στις ΗΠΑ. Έτσι συνεργαστήκαμε με έναν τοπικό παραγωγό, ο οποίος μας πρόδωσε. Αντέγραψε τη

Επιστρέψατε στην Ελλάδα την εποχή που ξεκινούσε ο υπερδεκαετής μνημονιακός εφιάλτης… _Δυστυχώς, εκείνη την εποχή, δεν μπορούσαμε να προβλέψουμε την οικονομική κρίση που ξέσπασε στην Ελλάδα, και η εταιρεία, ενώ θα μπορούσε να αντέξει το «χτύπημα» της Αμερικής, ήρθε αντιμέτωπη με νέες προκλήσεις. Η φαρμακευτική δαπάνη μειώθηκε –θυμάμαι– από 6 δισ. ευρώ ετησίως σε 1,945 δισ. Τα νοσοκομεία μας πλήρωναν με ομόλογα (αυτά που

αργότερα «κουρεύτηκαν»), το εργασιακό περιβάλλον ήταν δυσμενέστατο, ενώ η φαρμακαποθήκη μας αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα. Αν θυμάστε, ήταν η εποχή που έσκαγαν τα «κανόνια» με τα φαρμακεία και με μεγάλες φαρμακαποθήκες. Οι τράπεζες δεν μας έδιναν πιστώσεις. Μπήκαμε, όπως είπατε, σ’ ένα πολυετές σκοτεινό τούνελ. Μπορώ να πω, με υπερηφάνεια, ότι η στρατηγική της εξωστρέφειας που εφάρμοσε ο πατέρας μου, ήδη από τη δεκαετία του ’90, ήταν που μας κράτησε ζωντανούς. Οι εξαγωγές μας εκείνη την εποχή στήριξαν ολόκληρο τον όμιλο. Και πώς βγήκατε από αυτό το τούνελ; _Ήταν το 2016. Ο πατέρας μου συγκέντρωσε όλη την οικογένεια, τη μητέρα μου, τις τρεις αδελφές μου κι εμένα. Με απλά λόγια, μας είπε ότι για να κρατήσουμε τη Lavipharm ζωντανή, έπρεπε όλοι να υποθηκεύσουμε την οικογενειακή μας περιουσία. Να στηρίξουμε όλοι μαζί την εταιρεία για να τη σηκώσουμε πάλι όρθια. Συμφωνήσαμε όλοι. Γιατί, από μικρά παιδιά, ο πατέρας μας μάς είχε μάθει ότι δεν υπάρχει πρόβλημα χωρίς λύση. Αρκεί κάποιος να το πιστεύει αυτό, για να ξεπερνάει όλα τα προβλήματα. Αυτό, λοιπόν, έγινε το 2017, με την αναδιάρθρωση δανεισμού που συμφωνήσατε με τις πιστώτριες τράπεζες. _Βάλαμε ενέχυρο την προσωπική μας περιουσία. Όχι μόνο για το μέρος που μας αναλογεί, αλλά για όλους τους μετόχους. Δεν «κουρέψαμε» τις οφειλές μας ούτε προς τις τράπεζες ούτε προς τους προμηθευτές. Ουδείς έχασε λεφτά από τη Lavipharm. Μας δόθηκε όμως χώρος και χρόνος για να αναπνεύσουμε και να παλέψουμε, να ασχοληθούμε όχι πυροσβεστικά, αλλά ουσιαστικά, με τη δουλειά μας, που είναι να παράγουμε και να διαθέτουμε φάρμακα που δίνουν ζωή κι ελπίδα στους ασθενείς, να κάνουμε αυτό που ξέρουμε να κάνουμε καλά. Ενδεικτικά, σας αναφέρω ότι, τη διετία 20162018, το σύνολο της φαρμακοβιομηχανίας στην Ελλάδα αναπτύχθηκε με ρυθμό +0,8% και η Lavipharm ξεχώρισε με +6% ετησίως. Στο μεταξύ όμως χρονικό διάστημα, εσείς κάνατε και τη δική σας προσωπική επανάσταση. Δημιουργήσατε δικές

Δεν «κουρέψαμε» τις οφειλές μας ούτε προς τις τράπεζες ούτε προς τους προμηθευτές. Ουδείς έχασε λεφτά από τη Lavipharm.

σας εταιρείες στην Αμερική… _Πίστευα στις δυνάμεις μου, είχα τα δικά μου όνειρα. Παρ’ όλο που ήξερα ότι μια μέρα θα αναλάμβανα τη μεγάλη ευθύνη της Lavipharm, είχα την ανάγκη να κάνω κάτι δικό μου, να αποκτήσω εμπειρίες εκτός περιβάλλοντος Lavipharm. Το 2013, σε μια δύσκολη συζήτηση με τον πατέρα μου, του ζήτησα τον χώρο και τον χρόνο για την προσωπική μου ευκαιρία. Συμφωνήσαμε ότι η απουσία μου δεν θα ξεπερνούσε τα πέντε χρόνια. Ήμουν χαρούμενος και αισιόδοξος, παρά την κρίση. Ξεκίνησα τη Mediterra, μια εταιρεία healthy snacks βασισμένα στη μεσογειακή διατροφή. Έφτιαξα τη δική μου ομάδα, προσέλαβα ταλέντα, χωρίς να έχω ακόμα έσοδα, έψαξα για χρηματοδότες, σήκωσα χρήματα από την αμερικανική αγορά. Έκανα τα πάντα –ήμουν ηγέτης και αχθοφόρος της ομάδας. Πωλητής και marketeer. Φορούσα πολλαπλά καπέλα. Έμαθα να δουλεύω με το

μυαλό κι όχι με την τσέπη. Το σχέδιό μου ήταν απλό. Δημιούργησα εταιρείες με στόχο να εξαγοραστούν από μεγάλους πολυεθνικούς οργανισμούς, καθώς το μέλλον μου ήταν στη Lavipharm. Στις αρχές του 2019, η περίοδος που είχα συμφωνήσει με τον πατέρα μου τελείωνε. Έπρεπε να επιστρέψω και να αναλάβω δράση στη Lavipharm. Tι σας είπε ο πατέρας σας όταν επιστρέψατε; _Είχε ωριμάσει μέσα του η απόφαση για μεγάλες αλλαγές στη Lavipharm. Προς τιμήν του, αναγνώρισε ότι αυτές τις αλλαγές έπρεπε να τις κάνει ο συνεχιστής του. «Τηλέμαχε, ήρθε η δική σου στιγμή. Εγώ είμαι 44 χρόνια στο τιμόνι της Lavipharm. Τώρα, ήρθε η ώρα των μεγάλων αλλαγών, τις οποίες θα σχεδιάσεις, θα εφαρμόσεις και θα ολοκληρώσεις εσύ…». Ήμουν πανέτοιμος για την πρόκληση. Πρώτο μου βήμα ήταν να

ΧΡΗΜΑ 21

συνέντευξη

μελετήσω σε βάθος την εταιρεία και να εκπονήσω ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αναδιάρθρωσης. Τι άλλαξε, λοιπόν, στη Lavipharm από το 2019 και μετά; _Ξεκίνησαν, σταδιακά, αλλαγές σε όλα, από τον τρόπο λειτουργίας της Lavipharm, τις μεθόδους που ακολουθούμε, το προϊοντικό mix και τη στρατηγική. Την κεντρική ιδέα σας την έχω περιγράψει: σήμερα, μια βιομηχανία για να πετύχει πρέπει να επικεντρώσει τις δυνάμεις της σε λίγους και συγκεκριμένους τομείς, εκεί που διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αυτό, λοιπόν, κάνουμε κι εμείς.

σκληρή δουλειά και πολλές γνώσεις, εργάστηκε στη Faran και τον βρήκα γενικό διευθυντή της Angelini Pharma Hellas. Πραγματικά ήρθε κοντά μας το καλύτερο στέλεχος της αγοράς για αυτήν την ευθύνη. Αμέσως μετά, ξεκίνησε η στελέχωση της ομάδας, για την οποία οφείλω να σας πω ότι είμαι υπερήφανος. Αυτή η ομάδα υλοποίησε την αναδιάρθρωση του ομίλου που σήμερα παράγει εξαιρετικά αποτελέσματα. Σ’ αυτό το σημείο θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μια δύσκολη απόφαση που έπρεπε να πάρω. Πολλοί επιχειρηματίες πέφτουν στην παγίδα να ασχολούνται με πολλές δραστηριότητες. Το 2022, αποφασίσαμε να αποεπενδύσουμε από τον τομέα των δερμοκαλλυντικών, έναν ιστορικό τομέα

Το πενταετές πλάνο μας είναι φιλόδοξο, όμως ρεαλιστικό. Δεν στηρίζεται σε ένα-δύο προϊόντα, αλλά σε τρεις άξονες. Ποια ήταν η πρώτη σας κίνηση; _Όλα ξεκινούν με τους ανθρώπους. Έτσι, λοιπόν, πρώτα απ’ όλα, έπρεπε να φτιάξω την ομάδα που θα υλοποιούσε το σχέδιο. Μετά από πολλές συναντήσεις και συζητήσεις, κατάφερα να πείσω τον Παναγιώτη Γιαννουλέα να έρθει μαζί μας ως COO και Country Manager. Έχει σπουδάσει κι αυτός στην Αμερική, στην Καλιφόρνια, ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρομία το 1996 στην Boehringer Ingelheim Hellas, ως ιατρικός επισκέπτης, εξελίχθηκε με 22

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

για τη Lavipharm. Ο λόγος ήταν ότι η δραστηριότητα ήταν ζημιογόνος και χρειαζόταν περισσότερα από 3 εκατ. ευρώ επένδυση για να ορθοποδήσει. Παράλληλα, έπρεπε να παραμείνουμε πειθαρχημένοι στη νέα στρατηγική της επικέντρωσης. Έπρεπε να επικεντρωθούμε σε αυτά που ξέρουμε καλά να κάνουμε, εκεί που είμαστε “champions”. Την τριετία 2019-2021, η ελληνική φαρμακευτική αγορά «έτρεχε» με ρυθμό +3% ετησίως. Στη Lavipharm πετύχαμε ρυθμούς

ανάπτυξης +21% κάθε χρόνο. Η αναδιάρθρωση πέτυχε. Πώς πετύχατε αυτήν τη θεαματική αλλαγή; _Πρώτα απ’ όλα, ενδυναμώσαμε την ομάδα διοίκησης της Lavipharm. Σήμερα, αποτελείται από 18 ανθρώπους, 13 από τους οποίους ήρθαν κοντά μας τα τελευταία τρία χρόνια. Ανανεώθηκε κατά 30% το εργατικό δυναμικό. Όλα αυτά έγιναν προσπαθώντας να κρατήσουμε λειτουργική και παραγωγική την εταιρεία. Δεύτερον, επικεντρωθήκαμε στην τεχνολογία διαδερμικής χορήγησης φαρμάκων. Έχουμε ένα από τα λίγα εργοστάσια στον κόσμο που έχουν δυνατότητα ανάπτυξης και παραγωγής διαδερμικών συστημάτων. Επιπλέον, στη ελληνική φαρμακευτική αγορά, επιλέξαμε να εμβαθύνουμε στις τέσσερις κατηγορίες όπου είμαστε πολύ δυνατοί (σ.σ.: κεντρικό νευρικό σύστημα, καρδιολογία, ογκολογία-πόνος, ουρολογία) και, τέλος, στα προϊόντα OTC. Οτιδήποτε άλλο κάνουμε σαν εταιρεία, το οποίο μας αποσπά την προσοχή να είμαστε πρώτοι σε αυτούς τους τρεις τομείς, έχουμε αποφασίσει να το αποεπενδύσουμε ή να το πουλήσουμε. Σήμερα, η Lavipharm πλαισιώνεται από ένα αξιόλογο διοικητικό συμβούλιο, με πρόεδρο τον καταξιωμένο Μηνά Τάνες, και μια διοικητική ομάδα από εξαιρετικά στελέχη. Πού στηρίζετε αυτήν την αισιόδοξη προοπτική; _Σε τρεις άξονες. Στην ευκαιρία που δίνεται στη Lavipharm με την εξαγορά του διαδερμικού συστήματος κλονιδίνης, στη συνεργασία μας με τη Zentiva, μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες γενοσήμων στον κόσμο, και στην κυκλοφορία επτά νέων προϊόντων δικής μας έρευνας, η πλειοψηφία των οποίων βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο ανάπτυξης. Και οι τρεις αυτοί άξονες έχουν τεράστιες προοπτικές. Σε σχέση με το patch κλονιδίνης, είναι ένα πρωτότυπο σκεύασμα κατά της υπέρτασης, το οποίο πραγματοποιεί στην Ιταλία πωλήσεις γύρω στα 7 εκατ. ευρώ και αποδίδει EBITDA 3,5 εκατ. ευρώ. Το προϊόν θα περιέλθει στο χαρτοφυλάκιο της Lavipharm όταν, με το καλό, ολοκληρωθεί η επικείμενη αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Στόχος της Δι-

οίκησης είναι οι πωλήσεις του φαρμάκου να αναπτυχθούν περαιτέρω στην Ιταλία, όπου η αγορά της υπέρτασης υπολογίζεται σε 1,2 δισ. ευρώ και να κυκλοφορήσει και σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές. Το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα του διαδερμικού συστήματος κλονιδίνης είναι ότι, ως αυτοκόλλητο (patch), ο ασθενής μπορεί να το αλλάζει μία φορά την εβδομάδα, σε αντίθεση με το χάπι, που πρέπει να το παίρνει μία φορά την ημέρα. Η συνολική αγορά της ανθεκτικής υπέρτασης, στην οποία επικεντρώνεται το εν λόγω patch, υπολογίζεται σε 930 εκατ. ευρώ στην Ευρώπη. Όπως καταλαβαίνετε, οι προοπτικές είναι εξαιρετικά καλές. Ναι, αλλά, για να πετύχει αυτό το σχέδιο, ζητήσατε από τους μετόχους σας να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη. Πραγματοποιείτε μια αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της τάξης των 58 εκατ. ευρώ, τη στιγμή που σήμερα στο χρηματιστήριο η κεφαλαιοποίηση της Lavipharm δεν ξεπερνά τα 10 εκατ. ευρώ… _Πρώτοι απ’ όλους βάζουμε το χέρι στην τσέπη εμείς, η οικογένεια. Η μητέρα μου, οι τρεις αδερφές μου κι εγώ έχουμε δεσμευτεί ότι όχι μόνο θα καλύψουμε πλήρως τη συμμετοχή μας με συνολικά 34 εκατ. ευρώ, αλλά επιπλέον θα καταβάλουμε τουλάχιστον 1 εκατ. ευρώ εφόσον δεν καλυφθεί το υπόλοιπο ποσό της αύξησης. Παράλληλα, εφόσον ολοκληρωθεί η αύξηση, δεσμευόμαστε ότι δεν θα προχωρήσουμε στην απαίτηση αποπληρωμής των δανείων από την οικογένεια προς την εταιρεία, ύψους σχεδόν 4 εκατ. ευρώ, πριν από το 2027. Επιπλέον, προκειμένου να στηρίξω την εταιρεία, έχω αποποιηθεί των αποδοχών μου, που έχει ήδη προεγκρίνει η γενική συνέλευση. Ξέρετε ότι, πέρα από τη μεγάλη ευθύνη που έχω αναλάβει, εργάζομαι καθημερινά ατέλειωτες ώρες για να πετύχουμε τον σκοπό μας. Ας μιλήσουμε λίγο γι’ αυτήν την ξαφνική γενική συνέλευση, μέσα στο κατακαλόκαιρο… _Μιλήσαμε πολύ ανοικτά με τους μετόχους μας. Εξηγήσαμε την κατάσταση ξεκάθαρα. Αναλύσαμε την ανάγκη για επενδύσεις. Τους εξήγησα ότι για να κάνουμε μεγάλα πράγματα χρειαζόμαστε μεγάλα «όπλα». Συζητήσαμε ποια είναι τα μεγάλα πράγματα.

Υλοποιούμε έναν σχεδιασμό που, εφόσον η ΑΜΚ ολοκληρωθεί με επιτυχία, θα μας εκτινάξει, από το 2021 μέχρι το 2026, τον τζίρο από τα 45 εκατ. ευρώ στα 93 εκατ. ευρώ και τα EBITDA από 6,2 εκατ. ευρώ, σήμερα, στα 18,5 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα. Εκτός από την οικογένεια, στη γενική συνέλευση του Αυγούστου παραβρέθηκαν, χωρίς την οικογένεια, 16 μέτοχοι. Οι 15 από αυτούς υπερψήφισαν το σχέδιο που υλοποιούμε σήμερα. Πρέπει να τους εντυπωσιάσατε με το σχέδιό σας. Δεν θα ήταν και πολύ χαρούμενοι με όλα αυτά που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια… _Είδαν το σχέδιό μας γραμμένο με απλά λόγια, απόλυτη διαφάνεια και ξεκάθαρη στρατηγική. Εφόσον ολοκληρωθεί η ΑΜΚ, θα εκσυγχρονίσουμε τον μηχανολογικό εξοπλισμό στην παραγωγή και φυσικά θα συνεχίσουμε να επενδύουμε στην Έρευνα και την Ανάπτυξη, ολοκληρώνοντας ταυτόχρονα τα 7 projects νέων σκευασμάτων που θα αφορούν κυρίαρχα τη διεθνή αγορά. Το 35% των εσόδων της Lavipharm προέρχεται σήμερα από τις διεθνείς πωλήσεις μας. Είναι ο τομέας που, όπως προανέφερα, μας κράτησε όρθιους στις δύσκολες εποχές. Γι’ αυτό κι ένα μεγάλο τμήμα του επενδυτικού μας πλάνου ενισχύει αυτήν τη δραστηριότητα. Στόχος μου είναι, στο προσεχές μέλλον, η διεθνής δραστηριότητα να αποτελεί το 50% των καθαρών πωλήσεων της Lavipharm. Ξεκινήσαμε αυτήν τη συζήτηση με κάποιες –ομολογώ– δύσκολες προσω-

πικές ερωτήσεις… Ας κλείσουμε αυτή τη συνάντηση με μία τελευταία προσωπική ερώτηση: Σας αρέσει αυτό που κάνετε σήμερα; Αντλείτε ικανοποίηση από τη δουλειά που κάνετε ή ονειρεύεστε τις κατακτήσεις της… «Άγριας Δύσης» που επιχειρούσατε μικρός; _Είναι σίγουρο ότι αν δεν σου αρέσει αυτό που κάνεις, θα είσαι και δυστυχής σε προσωπικό επίπεδο και αποτυχημένος σε επαγγελματικό. Στη δική μου περίπτωση, το λατρεύω. Λατρεύω και το αντικείμενο και την πρόκληση του νέου κεφαλαίου που θα γράψω στην ιστορία της Lavipharm, αφήνοντας με τη σειρά μου το δικό μου αποτύπωμα. Το πενταετές πλάνο μας είναι φιλόδοξο, όμως ρεαλιστικό. Δεν στηρίζεται σε ένα-δύο προϊόντα, αλλά, όπως προανέφερα, σε τρεις άξονες. Με την επιτυχημένη ολοκλήρωση της ΑΜΚ, νιώθω σιγουριά ότι θα ξεπεράσουμε τους στόχους, κι αυτό διότι η ομάδα μου κι εγώ δεν βλέπουμε ξερά νούμερα. Στο πίσω μέρος του μυαλού μας έχουμε πάντα γιατί υπάρχουμε, σε τι πιστεύουμε και πού θέλουμε να πάμε. Στην ερώτηση «γιατί υπάρχει η Lavipharm» απαντάμε «για να μπορούν περισσότεροι άνθρωποι να ζουν καλύτερα και για πιο πολλά χρόνια», αυτός είναι ο σκοπός μας. Το όραμά μας είναι να είμαστε η πιο πετυχημένη και αξιοσέβαστη εταιρεία σε οποιαδήποτε δραστηριότητα ασχολούμαστε. Πιστεύουμε στις εξής τέσσερις αξίες: επιχειρηματικότητα, αριστεία, φροντίδα και ακεραιότητα. Είναι οι τέσσερις αξίες που μας δίδαξε ο πατέρας μου. Προχωρώντας με αυτές ως πυξίδα, η επιτυχία είναι μπροστά μας. • • • ΧΡΗΜΑ 23

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2022

Οι υποψηφιότητες για τα 20ά Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ Η διοργάνωση-θεσμός γιορτάζει και ανανεώνεται

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

κοινωνικής δικτύωσης του banks.com. gr και της ethosEVENTS (LinkedIn & Facebook).

Τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ αναγνωρίζονται από την επιχειρηματική και επενδυτική κοινότητα ως ένας καταξιωμένος θεσμός ετήσιας αξιολόγησης των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο Αθηνών εταιρειών. Πρωτοπόρος στην έγκυρη και εις βάθος ενημέρωση στο οικονομικό, επιχειρηματικό και χρηματιστηριακό γίγνεσθαι, το περιοδικό ΧΡΗΜΑ καινοτόμησε το 2003 εισάγοντας τη διοργάνωση των συγκεκριμένων βραβείων στη χρηματιστηριακή αγορά.

Διαδικασία ψηφοφορίας

Στην επέτειο των 20 χρόνων τους, τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ γιορτάζουν με ανανεωμένο προφίλ και με την προσθήκη νέων κατηγοριών βράβευσης, αλλά διατηρώντας την ίδια προσήλωση στην ανάδειξη των επιχειρήσεων που στηρίζουν την ελληνική οικονομία, την εξωστρέφεια και την καινοτομία.

Οι αναγνώστες μας ψηφίζουν

Επιλογή και ανακοίνωση των υποψηφιοτήτων Οι υποψήφιες επιχειρήσεις για κάθε κατηγορία βραβείων επιλέγονται από τη συντακτική ομάδα του περιοδικού ΧΡΗΜΑ και θα ανακοινωθούν δημόσια: στους αναγνώστες του περιοδικού ΧΡΗΜΑ (τεύχος Οκτωβρίου) και της εβδομαδιαίας ηλεκτρονικής εφημερίδας ΧΡΗΜΑ WEEK, στους επισκέπτες της επίσημης ιστοσελίδας της διοργάνωσης ethosevents. eu και του επιχειρηματικού και οικονομικού portal banks.com.gr, μέσω των οποίων θα γίνει η ψηφοφορία. Θα υπάρξει εκτενής προβολή σχετικά με την έναρξη της ψηφοφορίας και τη διοργάνωση των φετινών βραβείων ΧΡΗΜΑ στα μέσα

Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα των βραβείων ethosevents.eu και το portal banks.com.gr. Η ανακοίνωση των νικητών θα γίνει στο τεύχος Δεκεμβρίου του περιοδικού ΧΡΗΜΑ, καθώς και στην επίσημη ιστοσελίδα της διοργάνωσης ethosevents.eu.

Στην ψηφοφορία συμμετέχει το ευρύ επενδυτικό κοινό, οι αναγνώστες του περιοδικού ΧΡΗΜΑ και της εβδομαδιαίας ηλεκτρονικής εφημερίδας ΧΡΗΜΑ WEEK, καθώς και οι επισκέπτες του οικονομικού και επιχειρηματικού portal banks.com.gr. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται τόσο η συμμετοχή του κοινού όσο και των ειδικών της αγοράς, που κατά κανόνα είτε είναι επενδυτές του χρηματιστηρίου είτε δραστηριοποιούνται σε συναφείς χώρους (επαγγελματίες του ευρύτερου χρηματοοικονομικού κλάδου, στελέχη εισηγμένων στο ΧΑ εταιρειών, σύμβουλοι επιχειρήσεων κ.λπ.). Μπορείτε και εσείς να υποστηρίξετε την υποψηφιότητά σας στέλνοντας τη σχετική ενημέρωση στους πελάτες και τους συνεργάτες σας, ώστε να ψηφίσουν την εταιρεία σας! Σημειώνεται ότι η συμμετοχή της συντακτικής ομάδας του περιοδικού ΧΡΗΜΑ περιορίζεται αποκλειστικά και μόνο στην κατάρτιση της λίστας των υποψηφιοτήτων. ΧΡΗΜΑ 25

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2022

Για 20ή συνεχόμενη χρονιά, το περιοδικό ΧΡΗΜΑ διοργανώνει τα Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ σε συνεργασία με την ethosEVENTS και το οικονομικό και επιχειρηματικό portal banks.com.gr, με στόχο την ανάδειξη των επιχειρήσεων που στηρίζουν την ελληνική οικονομία και συμβάλλουν στην ανάπτυξη του χρηματιστηριακού θεσμού.

Επιχειρηματικά Βραβεία ΧΡΗΜΑ 2022

Κατηγορίες βραβείων Θα απονεμηθούν βραβεία στις εξής 19 κατηγορίες: 01. Βραβείο καλύτερης εταιρείας - 2022 02. Βραβείο καλύτερης εταιρείας FTSE LARGE CAP - 2022 03. Βραβείο καλύτερης εταιρείας διεθνούς δραστηριοποίησης - 2022 04. Βραβείο καλύτερης εταιρείας μεσαίας-μικρής κεφαλαιοποίησης - 2022 05. Βραβείο καλύτερης εταιρείας κοινής ωφέλειας - 2022 06. Βραβείο καλύτερης τράπεζας - 2022 07. Βραβείο ανάκαμψης αποτελεσμάτων - 2022 08. Βραβείο υψηλών ρυθμών ανάπτυξης - 2022 09. Βραβείο διεθνοποίησης - 2022 10. Βραβείο υψηλών επενδύσεων - 2022 11. Βραβείο επιχειρηματικής καινοτομίας - 2022 12. Βραβείο επενδυτικών σχέσεων - 2022 13. Βραβείο εταιρικής διακυβέρνησης - 2022 14. Βραβείο καλύτερης εταιρείας του δείκτη ATHEX ESG - 2022 15. Βραβείο καλύτερης εταιρείας εναλλακτικής αγοράς - 2022 16. Βραβείο καλύτερης χρηματιστηριακής - 2022 17. Βραβείο καλύτερης εταιρείας διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων - 2022 18. Βραβείο καλύτερης ΑΕΕΑΠ - 2022 19. Βραβείο καλύτερης εταιρείας Asset & Wealth Management - 2022

Τελετή απονομής Η απονομή των βραβείων θα πραγματοποιηθεί τον Φεβρουάριο του 2023 με φυσική παρουσία ενώ, παράλληλα, θα μεταδοθεί και ψηφιακά μέσα από τη LiveOn, την καινοτόμο πλατφόρμα ψηφιακής επικοινωνίας και εκδηλώσεων, δίνοντας τη δυνατότητα σε μεγαλύτερο αριθμό ενδιαφερομένων από διάφορα μέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού να παρακολουθήσουν την εκδήλωση. 26

Σεπτέμβριος - Οκτώβριος 2022

Γιατί να γίνετε συνδροµητής στο

;