ΧΡΗΜΑ #461, Νοέμβριος - Δεκέμβριος 2022 (αποσπάσματα)

Αυτές τις γιορτές, 34 χρόνια μετά από την κυκλοφορία του περιοδικού ΧΡΗΜΑ και 20 χρόνια μετά από την καθιέρωση των Επιχειρηματικών Βραβείων ΧΡΗΜΑ, παρακαλώ να μου επιτρέψετε μια μικρή, προσωπική, ανασκόπηση. Το περιοδικό ΧΡΗΜΑ γεννήθηκε τον Αύγουστο του 1988, όταν ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου Αθηνών δεν ξεπερνούσε τις 300 μονάδες. Την εποχή εκείνη, δεν υπήρχαν άλλα χρηματιστηριακά περιοδικά και οι καθημερινές εφημερίδες δεν περιλάμβαναν στην ύλη τους οικονομικές ειδήσεις σε σομόν χαρτί. Υπήρχαν μόνο οι τέσσερις οικονομικές εφημερίδες (Ναυτεμπορική, Εξπρές, Κέρδος και Ημερησία) καθώς και ο Οικονομικός Ταχυδρόμος, με διευθυντή τον Γιάννη Μαρίνο. Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν ανερχόταν σε 76 εκατομμύρια δολάρια, η ελληνική οικονομία είχε αρχίσει να δείχνει σημάδια ανάκαμψης και, συνεπώς, το οικονομικό κλίμα ήταν θετικό. Μέσα σε αυτήν τη συγκυρία ξεκίνησε η προσπάθεια του πατέρα μου, Γιώργου Ουζούνη, ο οποίος είχε την επιμέλεια της ύλης του περιοδικού, αλλά και η δική μου, με καθήκοντα την οργάνωση και πώλησή του. Τα αμέσως επόμενα χρόνια, προστέθηκε στο δυναμικό του και η αδερφή μου, Δέσποινα Ουζούνη, και, πριν από 15 χρόνια,

ΧΡΗΜΑ» είχε υπερδιπλάσια απόδοση από τον Γενικό Δείκτη του Χρηματιστηρίου Αθηνών επί πολλά έτη! Ενδεικτικό της φιλοσοφίας μας ήταν το ότι, παρά το γεγονός ότι γνωρίζαμε εκ των προτέρων ποια μετοχή θα ήταν η προτεινόμενη στα επόμενα τεύχη του περιοδικού, ουδέποτε αγοράσαμε μετοχές της εκάστοτε προτεινόμενης εταιρείας πριν την έκδοση, απεμπολώντας τεράστια κέρδη. Και αυτό όταν δεν είχε ακόμη λειτουργήσει η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπήρχε ούτε το νομικό πλαίσιο για το front running. Η ίδια φιλοσοφία μάς διακατέχει και σήμερα. Το 2023 προβλέπουμε ότι θα είναι μια χρονιά καθοριστική για τη συνέχιση της ανοδικής πορείας της ελληνικής οικονομίας και την εδραίωση της χώρας μας ως ένας ευνομούμενος επενδυτικός

εκδιδόταν με

κάτι το οποίο επέτρεψε στη

ανταγωνιστεί τους εκδοτικούς κολοσσούς της εποχής με επιτυχία. Οι περιβόητες «Προτάσεις Αγοράς», που δημοσιεύαμε κάθε δεκαπενθήμερο, εντόπιζαν τις μετοχές οι οποίες διαπραγματεύονταν κάτω από την πραγματική τους αξία και έθεταν τιμές-στόχους για τον επόμενο χρόνο. Η επιτυχία τους ήταν τέτοια που ο «δείκτης

ή ηλεκτρονική χρήση τους. Απαγορεύεται αυστηρά η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική ή μερική, φωτογραφιών και ύλης του περιοδικού και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο εκμετάλλευσή τους χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. Η άποψη

Χρήστος Κώνστας Διευθυντής Σύνταξης konstas.c@ethosmedia.eu

Κυρέλα Πέτρου Αρχισυντάκτρια petrou.k@ethosmedia.eu

Συντάκτες Κ.Μ. Γελαντάλις banks-press@ethosmedia.eu Γιάννης Λεοντάρης john.leondaris@gmail.com Κώστας Παπαγρηγόρης kostasp76@gmail.com

Ηλίας Χρυσικός Διευθυντής Πωλήσεων chrysikos.e@ethosmedia.eu

Δέσποινα Ροπόδη Advertising Executive ropodi.d@ethosmedia.eu

Νίκος Αθανασίου Database Marketing athanasiou.n@ethosmedia.eu

Βούλα Βασιλικού Υπεύθυνη Συνδρομών vassilikou.p@ethosmedia.eu Γιούλη Μουτεβελή Διοικητική Υποστήριξη mouteveli.g@ethosmedia.eu Νατάσσα Λαζαράκου Υπεύθυνη Λογιστηρίου lazarakou.n@ethosmedia.eu

Φωτογραφία Θοδωρής Αναγνωστόπουλος Shutterstock

Έλενα Χαραλάμπους Δημιουργικό zoegraph@gmx.net

Αμαλία Λούβαρη Επιμέλεια - Διόρθωση louvari.a@ethosmedia.eu

Εκτύπωση-ΒιβλιοδεσίαΣυσκευασία-Ένθεση Pressious Αρβανιτίδης Α.Β.Ε.Ε.

(*)

Aυτές τις μέρες, δεν ξέρει κανείς τι να περιμένει. Στην «αγορά των αγορών», τη Wall Street, η πορεία της οποίας αποτελεί οδηγό και για τις επόμενες, το κλίμα είναι αρνητικό. Στην Ευρώπη, την ίδια ώρα, τα χρηματιστήρια έκλειναν σε υψηλό εξαμήνου, λόγω των νέων που έφτασαν από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Σε μια αγορά στην οποία δύσκολα βγάζει κανείς άκρη ως προς το τι συμβαίνει, ένα είναι βέβαιο: Αυτήν τη στιγμή, βρισκόμαστε στο σημείο “make or break”, το οποίο θα κρίνει αν οι αγορές θα εισέλθουν σε μια φάση μακρών στροβιλισμών ή θα κρατήσουν ένα, έστω και διστακτικό, ανοδικό momentum. Τι μπορεί να το κρίνει αυτό; Η απάντηση είναι μία: Η πορεία του πληθωρισμού, η τιθάσευσή του. Άλλωστε, πρόσφατα, οι κύριοι δείκτες της Wall Street κατέγραφαν κέρδη. Αιτία και αφορμή για αυτό

επιβράδυνση της ανόδου των σχετικών δεικτών και παραμονή τους κάτω από τις εκτιμήσεις των αναλυτών. Αυτό ήταν που γέννησε την αισιοδοξία στους επενδυτές ότι η Fed θα είναι προσεκτική, ακολουθώντας μια ήπια πολιτική σύσφιξης το αμέσως επόμενο διάστημα. Αργότερα, ωστόσο, τα κέρδη εξανέμισε ο ΡΜΙ, με τα στοιχεία να δείχνουν πτώση της μεταποίησης για πρώτη φορά μετά το 2020 στις ΗΠΑ. Παρόμοια ήταν και η απάντηση για το «ράλι» στις ευρωπαϊκές αγορές. Εδώ, τον ρόλο του «καυσίμου» έπαιξαν οι δηλώσεις του πρόεδρου της Federal Reserve Bank, Τζερόμ Πάουελ, ότι από τον μήνα που διανύουμε κιόλας οι αυξήσεις επιτοκίων θα μπορούσαν να είναι μικρότερης κλίμακας από το 0,75% που εφάρμοζε σε όλες τις τελευταίες συνε-

δριάσεις της η Fed. Το 2022, με τον πληθωρισμό, τα υψηλά επιτόκια, την ενεργειακή κρίση, το ακριβό δολάριο, αλλά και τις γεωπολιτικές εντάσεις, με τον μεγαλύτερο πόλεμο στη Γηραιά Ήπειρο από την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ένα έτος μακροοικονομικών και γεωπολιτικών «σοκ». Το χρήμα ωστόσο βρήκε τον δρόμο του και οι αγορές άντεξαν, όπως και τα θεμελιώδη μεγέθη, ενώ είδαμε τμήματα της αγοράς να καταρρέουν ώς και κατά 80%, τον P/E του S&P 500 να μειώνεται κατά 7 μονάδες. Τι θα ακολουθήσει, λοιπόν; Οι αναλυτές της JP Morgan είναι μάλλον απαισιόδοξοι, καθώς θεωρούν ότι αυτά τα θεμελιώδη μεγέθη τα οποία «κράτησαν» το 2022, το ερχόμενο έτος πιθανότατα θα επιδεινωθούν, καθώς η οικονομία εισέρχεται σε, έστω και ήπια, ύφεση, η αγορά εργασίας συρρικνώνεται

και η νομισματική πολιτική γίνεται ακόμα πιο περιοριστική. Αυτό ακριβώς το σημείο του “break” φοβούνται και οι επενδυτές και δείχνουν μια επιφυλακτικότητα, μια στάση αναμονής. Υπάρχει, ωστόσο, και η άλλη όψη. Ο Τζέρομ Πάουελ, επισημαίνοντας ότι ακόμα και τον Δεκέμβριο αναμένεται χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής μέσω μείωσης των αυξήσεων των επιτοκίων, ουσιαστικά επιβεβαίωσε τους traders. Το παραπάνω, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του πληθωρισμού, αλλά και τα στοιχεία που δείχνουν ότι η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου αντέχει, αναμένεται να δώσει τις απαραίτητες «ανάσες» στην αγορά μετοχών. Άλλωστε, τα υψηλότερα επιτόκια της Federal Reserve Bank (σήμερα βρίσκονται στο 3,75%-4%) ναι μεν συμβάλλουν στην αναχαίτιση του ιστορικού πληθωρισμού, όμως ταυτόχρονα «πνίγουν» τον ρυθμό ανάπτυξης και

φουσκώνουν το κόστος δανεισμού. Όμως, πλέον, αποδεικνύεται περίτρανα πως η Fed έχει μεγαλύτερα περιθώρια δράσης, δεδομένου του ότι τα αναθεωρημένα στοιχεία του Q3 είχαν μια ευχάριστη έκπληξη, την αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,9%, έναντι 2,6%, που ήταν η αρχική εκτίμηση. ΧΑ: Οδηγός αλλά και πεδίο αντιπαράθεσης οι τράπεζες

Κλάδος-οδηγός για την ανοδική πορεία του Χρηματιστηρίου Αθηνών είναι ο τραπεζικός, που αντιδρά από μια ιστορικής έκτασης διόρθωση, επανακάμπτοντας. Παράλληλα με τις τραπεζικές και αρκετά blue chips, ακολουθώντας τη σταθερή ενίσχυση

νησης-τραπεζιτών, με επίδικο τη διευκόλυνση των κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτων δανειοληπτών. Προφανώς και οι μέτοχοι των τραπεζών δικαιούνται μέρισμα εσόδων/κερδοφορίας, αλλά υπό ΚΣ, και από τη στιγμή που αυτά είναι αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενης καθαρής λειτουργικής κερδοφορίας και όχι τόσο απόρροια κάθε λογής στηρίξεων. Από ΕΚΤ, μέχρι Δημόσιο κ.λπ. Αν για την ελληνική οικονομία επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις και επιτευχθεί θετικός ρυθμός ανάπτυξης (έστω και 1% σε σχέση με το υφεσιακό περιβάλλον της ευρωζώνης), τότε οι επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να παράγουν καθαρή λειτουργική κερδοφορία, να διανέμουν μέρισμα, να δικαιολογούν μεγαλύτερες αποτιμήσεις. Με σύνολο διανομών (μέρισμα/επιστροφή κεφαλαίου) που ξεπερνά τα 2,2 δισ. (2022) και συνολική αποτίμηση των εισηγμένων στα 65 δισ. (δηλαδή σχέση προς ΑΕΠ ούτε στο 1/3), το ΧΑ είναι η κατεξοχήν undervalue αγορά της ευρωζώνης. Με το 2022 να κλείνει με ρυθμό ανάπτυξης 6% plus –κάτι που έχει να συμβεί από το

’60–, είναι διακριτή η αλλαγή σελίδας για την οικονομία, την επιχειρηματικότητα, τις επενδύσεις. Μεγέθυνση που, αργά ή γρήγορα, θα αποτυπώνεται στην αποτίμηση των εισηγμένων, όπως σημειώνει ο Ηλίας Ζαχαράκης. Κλάδοι αιχμής, πέραν του τραπεζικού, όπως της ενέργειας, των κατασκευών-υποδομών, αλλά και της πληροφορικής, των logistics, της μεταποίησης, «ασφυκτιούν» σε χρηματιστηριακές αξίες δυσανάλογα μικρές, με την προοπτική μιας Mytilineos, μιας Motor Oil, αλλά και ενός ΟΤΕ, ενός ΟΠΑΠ, μιας Viohalco, μιας ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ κ.ά., θεωρεί ο επικεφαλής της Fast Finance. Τραπεζικοί τίτλοι –όχι μόνο λόγω στάθμισης και επίδρασης στη γενικότερη ψυχολογία, αλλά και για την επιθετική συμπεριφορά τους το 2022– έχουν προβάδισμα και για το 2023, εκτιμά ο Συμεών Μαυρουδής (Leon Depolas Sec.). Αξιόλογη είναι η πορεία των ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, Mytilineos, λόγω ωριμότητας, αλλά και του Ομίλου Viohalco (ElvalHalcor, Cenergy Holdings), με σταθερή ενίσχυση στις διεθνείς αγορές, ενώ ενθαρρυντικές είναι οι ενδείξεις από αρκετά σχήματα της μεσαίας κεφαλαιοποίησης. Εισηγμένες όπως λ.χ. η Autohellas, η Ideal Holdings, η Papoutsanis, το Πλαίσιο κ.ά. έχουν growth και για το 2023. Στην περίπτωση δε που βοηθήσει και ο τουρισμός, θα αποτελούν στοιχήματα overweight για τα θεσμικά χαρτοφυλάκια. Βραχυπρόθεσμα, το διάστημα που ακολουθεί, μπορεί να δώσει περιθώριο συνέχισης της ανοδικής διόρθωσης προς τις 950 μονάδες, σε μια περίοδο που ενεργούν συνήθως Έλληνες διαχειριστές και θεσμικοί. Χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο ενός window dressing προς το τελευταίο triple witching του 2022, το ζητούμενο για τους επενδυτές είναι το σημείο εκκίνησης για το 2023. Θα είναι από τις 950 μονάδες για τον Γενικό Δείκτη; Τις 900 ή τις 970; Δεν έχει και τόση σημασία, από τη στιγμή που δυο-τρεις μεγάλες επιχειρηματικές συμφωνίες στις οποίες προσβλέπει η επενδυτική κοινότητα θα έχουν κλείσει (ή όχι) αν έχουν προχωρήσει σημαντικοί διαγωνισμοί, λ.χ. για την «Αττική Οδό», αν έχει δρομολογηθεί η

είσοδος ενός ισχυρού ονόματος (πιθανόν της PeopleCert). Προφανώς, η πολιτική παράμετρος προσμετράται τόσο για τον χρονισμό των εκλογών όσο και για τις κυβερνητικές ισορροπίες που θα διαμορφωθούν, κατά πάσα βεβαιότητα, μετά και τη δεύτερη αναμέτρηση. Ο χρόνος διεξαγωγής των εκλογών –και δη η αποσαφήνισή του– και οι ενέργειες της κυβέρνησης στα διάφορα επιχειρηματικά/ επενδυτικά μέτωπα θα «μετρήσουν» στη στάση των επενδυτών, στο πώς θα αρχίσουν να τοποθετούνται αμέσως μετά τις γιορτές. Κοινή εκτίμηση είναι πως το 2023 θα είναι μια εξίσου δύσκολη (αν όχι δυσκολότερη) χρονιά για την παγκόσμια οικονομία, με την πορεία της να επηρεάζει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, και την ελληνική. Με ό,τι μπορεί αυτό να σημαίνει και χρηματιστηριακά, αν και για φέτος η πραγματική οικονομία και οι επιχειρήσεις τα πήγαν πολύ καλύτερα από το Χρηματιστήριο Αθηνών. Παθογένειες ετών κρατούν σε απόσταση το μεγάλο μέρος της επενδυτικής κοινότητας (ενδεικτικός ο αριθμός των μόλις 15,5 χιλιάδων ενεργών κωδικών τον Οκτώβριο), τα αυξημένα κόστη δεν ελκύουν την είσοδο εταιρειών, υπάρχει έλλειμμα αξιοπιστίας (ακόμη κρατά η υπόθεση του σκανδάλου Folli Follie, η περίπτωση της MLS), όλα αυτά μένει να «γιατρευτούν». Το κατά γενική εκτίμηση επιτυχημένο Greek Investment Conference, η πειστική παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη, οι παρουσιάσεις που ακολούθησαν σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη, το «κλείσιμο έτους» με την επιβεβαίωση των μεγεθών τέταρτου τριμήνου δημιουργούν έδαφος πρόσφορο για την εισροή επενδυτικών κεφαλαίων. Το rebalancing (30 Νοεμβρίου) κατέδειξε την ύπαρξη κεφαλαίων αλλά και ενδιαφέροντος, που με τις ανάλογες συνθήκες θα μπορούσε να επανακάμψει για το ελληνικό χρηματιστήριο. Θέτοντας ένα σημείο εκκίνησης για το 2023 από καλύτερη θέση συγκριτικά πάντα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. (*) Παράξενες μέρες… “Strange Days” κατά τον Jim Morrison και τους Doors.

Στη σημερινή ευμετάβλητη πραγματικότητα που διαμορφώνουν οι συνεχόμενες κρίσεις, οι επιχειρήσεις καλούνται εμφατικά να εντείνουν τις προσπάθειές τους για διασφάλιση της βιωσιμότητας. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τα ενδιαφερόμενα μέρη απαιτούν από αυτές να λειτουργούν με υπευθυνότητα και διαφάνεια. Οι συνεχόμενες κρίσεις των τελευταίων ετών επαναφέρουν επιτακτικά την ανάγκη βελτιστοποίησης της χρήσης πόρων, προσφοράς στις ευπαθείς ομάδες, προστασίας του περιβάλλοντος και ισότητας στους χώρους εργασίας, με αποδοχή της διαφορετικότητας. Η έννοια της «βιώσιμης ανάπτυξης» αποτελεί, σήμερα, μεγάλη πρόκληση, αλλά και μια ολοκληρωμένη επιχειρηματική προσέγγιση, στόχος της οποίας είναι η δημιουργία αξίας για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, με ταυτόχρονη δημιουργία καινοτόμου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Τα θέματα βιώσιμης ανάπτυξης απασχολούν, σε συνεχώς αυξανόμενο βαθμό, τους αναλυτές, τους επενδυτές και τις διεθνείς κεφαλαιαγορές. Η υιοθέτηση των κριτηρίων ESG βρίσκεται σε άνοδο, τροφοδοτούμενη από τη ζήτηση των πελατών και την επιθυμία να έχουν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία. Καθώς η δυναμική του ESG συνεχίζει να αυξάνεται, οι επενδυτές βελτιώνουν και εξελίσσουν τις στρατηγικές τους. Αυτό μπορεί να φανεί στο πεδίο εφαρμογής, όπου οι επενδυτές απομακρύνονται από τις βασικές μεθόδους ελέγχου

με θετικό αποτύπωμα. Εν τω μεταξύ, η ενσωμάτωση του ESG παραμένει η κορυφαία στρατηγική προτεραιότητα, καταδεικνύοντας πως οι επενδυτές ακολουθούν μια ολιστική προσέγγιση, καθώς προσπαθούν να ενσωματώσουν πλήρως το ESG στην επενδυτική διαδικασία. Όπως αναφέρεται στην ESG Global Study 2022 του Capital Group, που παρουσιάστηκε στο Harvard Law School Forum on Corporate Governance, αυτή η αυστηρή προσέγγιση είναι επίσης εμφανής στην έντονη ροπή προς ενεργητικές στρατηγικές. Σχεδόν τα δύο τρίτα προτιμούν ενεργά κεφάλαια για να ενσωματώσουν το ESG. Ως εκ τούτου, οι επενδυτές θέλουν οι διαχειριστές να χρησιμοποιούν την ενεργή επιλογή ασφάλειας, για να ανακαλύψουν ευκαιρίες ESG και ενεργό ιδιοκτησία, για να δεσμεύσουν και να επηρεάσουν τις εταιρείες στις οποίες επενδύουν. Η αυξανόμενη πολυπλοκότητα των επενδυτών ESG μπορεί επίσης να φανεί στη στάση απέναντι στους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ (SDGs). Σχεδόν το ένα τρίτο λέει ότι η ικανότητα αναφοράς για συγκεκριμένους SDG είναι ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία της αναφοράς βιωσιμότητας των κεφαλαίων –σχεδόν διπλάσιο από το ποσοστό του περασμένου έτους. Και οι μισοί λένε ότι η δυνατότητα προσφοράς ολόκληρου του φάσματος θεμάτων SDG είναι σημαντική κατά την επιλογή κεφαλαίων. Είναι πολύ σημαντικό, καθώς οι επενδυτές διευρύνουν τη βάση των ESG γνώσεών τους, να αναγνωρίζουν όλο και περισσότερο ότι οι εταιρείες με καλά βιώσιμα διαπιστευτήρια είναι πιο πιθανό να έχουν καλύτερη απόδοση. Λιγότεροι επενδυτές επισημαίνουν φέτος τη θυσία των αποδόσεων ως εμπόδιο υιοθέτησης. Επιπλέον, οι επενδυτές συμφωνούν σε μεγάλο βαθμό ότι οι αποδόσεις των επενδύσεων και ο βιώσιμος αντίκτυπος συμβαδίζουν. Αλλά καθώς οι επενδυτές εξοικειώνονται όλο και περισσότερο με το ESG, γίνονται όλο και πιο ενήμεροι για τις προκλήσεις. Οι προκλήσεις εξακολουθούν να είναι ένα κρίσιμο ζήτημα, που εκδηλώνεται σε όλη

την επενδυτική διαδικασία. Οι δυσκολίες με την ποιότητα και την προσβασιμότητα των δεδομένων και οι ασυνεπείς αξιολογήσεις

εμποδίζουν την ικανότητα των επενδυτών να υιοθετήσουν, να ενσωματώσουν και να εφαρμόσουν ESG.

Η υποστήριξη των διαχειριστών περιουσιακών στοιχείων είναι υψίστης σημασίας, καθώς εμφανίζεται το παράδοξο της γνώσης: όσο περισσότερα γνωρίζουν οι επενδυτές για το ESG τόσο περισσότερο συνειδητοποιούν τι δεν ξέρουν και τόσο περισσότερη βοήθεια χρειάζονται. Πράγματι, το ένα τρίτο των επενδυτών λένε ότι η συνεχής εκπαίδευση και κατάρτιση ESG από τον εργοδότη τους θα βοηθούσε στην ανάλυση και την εφαρμογή του ESG. Αυξανόμενη υιοθέτηση Η φετινή μελέτη δείχνει συνεχιζόμενη δυναμική προς τις πρακτικές ESG. Όπως και με το 2021, περισσότεροι από το ένα τέταρτο των παγκόσμιων επενδυτών λένε ότι το ESG έχει κεντρικό ρόλο στην επενδυτική τους προσέγγιση (26% έναντι 28% το 2021). Ωστόσο, ένα υψηλότερο ποσοστό φέτος περιγράφει τη στάση του ESG ως στάση «αποδοχής» (34% έναντι 32%) και «συμμόρφωσης» (29% έναντι 24%). Επιπλέον, ο αριθμός όσων δεν υιοθετούν πρακτικές ESG (1% έναντι 3%) και εκείνων που βρίσκονται στο περιθώριο (10% έναντι 13%) έχει μειωθεί. Συνολικά, αυτό ανεβάζει το ποσοστό των παγκόσμιων χρηστών πρακτικών ESG στο 89%, από 84% το 2021. Η Ευρώπη συνεχίζει να ηγείται στην κατηγορία ESG. Περισσότεροι Ευρωπαίοι επενδυτές λένε ότι το ESG είναι κεντρικό σημείο στην επενδυτική τους προσέγγιση (31% έναντι 18% στη Βόρεια Αμερική, 22% σε Ασία-Ειρηνικό). Η Ευρώπη διαθέτει επίσης το υψηλότερο ποσοστό χρηστών πρακτικών ESG (93% έναντι 79% στη Βόρεια Αμερική, 88% σε Ασία-Ειρηνικό). Αυτό αντανακλά την πιο ώριμη ευρωπαϊκή αγορά ESG και το ρυθμιστικό πλαίσιο. Η περιοχή της Βόρειας Αμερικής, αντίθετα, έχει τη λιγότερη πεποίθηση στο ESG και το χαμηλότερο ποσοστό χρηστών πρακτικών ESG. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε μια φιλόδοξη και ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων, με σκοπό τη βελτίωση της ροής χρημάτων προς βιώσιμες δραστηριότητες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η νέα ευρωπαϊκή οδηγία για την εταιρική αναφορά βιωσιμότητας (CSRD-Corporate Sustainability Reporting Directive) προτείνεται ως θεμέλιο για την

επίτευξη μιας βιώσιμης οικονομίας. Απαιτεί από τις εταιρείες να μοιράζονται πιο στοχευμένες, αξιόπιστες και εύκολα προσβάσιμες πληροφορίες ως βάση για βιώσιμη λήψη αποφάσεων.

Tα δεδομένα ESG (Environmental, Social and Governance) αναφέρονται σε μετρήσεις που σχετίζονται με άυλα περιουσιακά στοιχεία εντός της επιχείρησης. Μελέτες καταδεικνύουν ότι τα άυλα περιουσιακά στοιχεία αποτελούν ένα αυξανόμενο ποσοστό της μελλοντικής αξίας της επιχείρησης. Ενώ υπάρχουν πολλοί τρόποι να σκεφτούμε τις μετρήσεις άυλων περιουσιακών στοιχείων, αυτοί οι τρεις βασικοί παράγοντες μαζί αποτελούν μια «ετικέτα» που έχει υιοθετηθεί σε ολόκληρη τη χρηματοοικονομική βιομηχανία. Χρησιμοποιούνται για χιλιάδες σκοπούς, με απώτερο στόχο τη μέτρηση στοιχείων που σχετίζονται με τη βιωσιμότητα και τον κοινωνικό αντίκτυπο μιας επιχείρησης.

Βιώσιμη

ανάπτυξη

Η βιώσιμη ανάπτυξη έχει ως στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας με τέτοιο τρόπο ώστε να μην εξαντληθούν οι πόροι του πλανήτη μας. Σύμφωνα με τον ορισμό της Brundtland Commission των Ηνωμένων Εθνών, πρόκειται για την ανάπτυξη «η οποία καλύπτει τις ανάγκες του “σήμερα”, χωρίς να θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους».

Περιβαλλοντικά κριτήρια

Τα περιβαλλοντικά κριτήρια μπορεί να περιλαμβάνουν τις εταιρικές πολιτικές για το κλίμα, τη χρήση ενέργειας, τα απόβλητα, τη ρύπανση, τη διατήρηση των φυσικών πόρων και τη μεταχείριση των ζώων. Τα κριτήρια μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην αξιολόγηση τυχόν περιβαλλοντικών κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσει μια εταιρεία και πώς η εταιρεία διαχειρίζεται αυτούς τους κινδύνους. Τα ζητήματα αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν άμεσες και έμμεσες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, διαχείριση τοξικών αποβλήτων και συμμόρφωση με περιβαλλοντικούς κανονισμούς. Κοινωνικά κριτήρια

Τα κοινωνικά κριτήρια εξετάζουν τις σχέσεις της εταιρείας με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Τηρεί για τους προμηθευτές τα δικά της πρότυπα ESG; Δωρίζει η εταιρεία ένα ποσοστό των κερδών της στην τοπική κοινωνία ή ενθαρρύνει τους εργαζομένους να εκτελούν εθελοντική εργασία εκεί; Αντικατοπτρίζουν οι συνθήκες στον χώρο εργασίας υψηλή εκτίμηση για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων; Ή μήπως η εταιρεία εκμεταλλεύεται αντιδεοντολογικά τους πελάτες της;

και είναι υπόλογη στους μετόχους. Οι επενδυτές ESG ενδέχεται να απαιτούν διαβεβαιώσεις ότι οι εταιρείες αποφεύγουν τις συγκρούσεις συμφερόντων στην επιλογή των μελών του διοικητικού συμβουλίου και των ανώτατων στελεχών τους, δεν χρησιμοποιούν πολιτικές συνεισφορές για να αποκτήσουν προνομιακή μεταχείριση ή εμπλέκονται σε παράνομη συμπεριφορά.

Μαρία Αλεξίου Πρόεδρος ΔΣ, CSR HELLAS

Η κ. Μαρία Αλεξίου, Πρόεδρος ΔΣ, CSR HELLAS, αναλύει στη συνέντευξη που ακολουθεί τα οφέλη από την ενσωμάτωση κριτηρίων ESG και το κατά πόσον ανταποκρίνονται οι επιχειρήσεις σε αυτά. Πώς μπορεί να λειτουργήσει η υπεύθυνη επιχειρηματικότητα ως μοχλός ανάπτυξης; Η ανάπτυξη είναι μια έννοια την οποία, μετά την εμπειρία της βιομηχανικής επανάστασης και της προόδου που γνώρισε ο κόσμος μας από την αξιοποίηση της τεχνολογίας και όλων των διαθέσιμων μέσων, οφείλουμε να επανεξετάσουμε και να προσδιορίσουμε με σύγχρονους όρους. Στο πλαίσιο αυτό, εξετάζονται διεθνώς και νέοι δείκτες μέτρησης του ρυθμού ανάπτυξης σε συνδυασμό με τη διατήρηση του φυσικού πλούτου, την ευημερία των πολιτών και την καλή υγεία. Όπως ήδη διαπιστώνεται από σχετικές επιστημονικές έρευνες, η δυνατότητα της τεχνολογίας σε συνδυασμό με την υπεύθυνη επιχειρηματικότητα μπορούν να συνθέσουν ένα νέο, βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο, που θα μπορεί να παράγει αξία με αυξημένη

Ένα ακόμα ιστορικό κεφάλαιο της MYTILINEOS άνοιξε με την ανακοίνωση του νέου μετασχηματισμού της Εταιρείας. Ο Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος, Ευάγγελος Μυτιληναίος, καλωσόρισε τη νέα εποχή της Εταιρείας, που αφουγκράζεται τις τάσεις της ενεργειακής μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού, με άξονες τη βιώσιμη ανάπτυξη και την κυκλική οικονομία. Ο νέος μετασχηματισμός δημιουργεί τη

MYTILINEOS-Energy & Metals και τη μετατρέπει σε μια ακόμα πιο δυναμική και ευέλικτη εταιρεία, έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που διαμορφώνονται, αλλά και αυτές που θα διαμορφωθούν τα επόμενα πολλά χρόνια. Εξάλλου, ο μετασχηματισμός αυτός έρχεται σε συνέχεια του επιτυχημένου μετασχηματισμού που έκανε η Εταιρεία το 2017, καταφέρνοντας να δημιουργήσει μια μεγάλη βιομηχανική και ενεργειακή ελληνική πολυεθνική, που πολλαπλασίασε τα μεγέθη της, επέκτεινε τις δραστηριότητές της και στις πέντε ηπείρους και βελτίωσε την πιστοληπτική της ικανότητα. Μέσα από νέο μετασχηματισμό η εταιρεία επιδιώκει: • Μια νέα οργανωτική δομή προσαρμοσμένη στο νέο περιβάλλον και στα νέα μεγέθη της Εταιρείας, η οποία θα υποστηρίξει την περαιτέρω ανάπτυξή της και θα παρέχει στην επενδυτική κοινότητα άμεση κατανόηση των δραστηριοτήτων της MYTILINEOS.

• Ένα λειτουργικό μοντέλο το οποίο να ευνοεί περαιτέρω: i) τις εσωτερικές συνέργειες, ii) την αποτελεσματική λήψη αποφάσεων και iii) την αποτελεσματική εσωτερική επικοινωνία, με βασικό χαρακτηριστικό την προοδευτική αποκέντρωση αποφάσεων της Διοίκησης. • Την αναγνώριση της πραγματικής χρηματιστηριακής αξίας της Εταιρείας και την περαιτέρω αύξησή της, με παράλληλη στόχευση investment grade rating στον δανεισμό της. • Επικέντρωση στην ανάπτυξη του Ανθρώπινου Δυναμικού, η οποία να δημιουργεί συνθήκες αξιοκρατικής ανέλιξης, με ξεκάθαρο value proposition. • Περαιτέρω ανάπτυξη σε δραστηριότητες όπου παρουσιάζονται ευκαιρίες (π.χ. Υποδομές & Παραχωρήσεις στην Ελλάδα, νέες τεχνολογίες, νέες αγορές διεθνώς). Ο νέος εταιρικός μετασχηματισμός αναβαθμίζει τη MYTILINEOS στον χώρο των υποδομών με τη δημιουργία δύο νέων θυγατρικών, που θα τοποθετηθούν στρατηγικά, για να αξιοποιήσουν κατάλληλα τις ευκαιρίες που ανοίγονται τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Συγκεκριμένα, δημιουργούνται οι εξής εταιρείες: • ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ, που θα εξειδικεύεται στον κλάδο των κατασκευών (general contracting), με επικεφαλής: Πρόεδρος-Ε. Χρυσάφης και CEO-Ν. Μπενρουμπή. • Μ Παραχωρήσεων, που θα αποτελεί τον επενδυτικό βραχίονα σε έργα παραχωρήσεων και ΣΔΙΤ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με επικεφαλής: Πρόεδρος-Ε. Καραΐνδρος και CEΟ-Π. Γαρδελίνος.

Η νέα εταιρική δομή της MYTILINEOS προβλέπει δύο επιχειρηματικούς Κλάδους: • Τον Κλάδο Ενέργειας, με επικεφαλής: Ι. Καλαφατάς-Chief Executive Director, Energy. • Τον Κλάδο Μεταλλουργίας, με επικεφαλής: Δ. Στεφανίδης-Chief Executive Director, Metallurgy.

Με αυτές τις αλλαγές, η MYTILINEOS τοποθετείται στρατηγικά στην πρώτη γραμμή της ενεργειακής μετάβασης ως κορυφαίο και ολοκληρωμένο «πράσινο» utility, με διεθνή παρουσία, ενώ καθιερώνεται ως σημείο αναφοράς της ανταγωνιστικής «πράσινης» μεταλλουργίας σε ευρωπαϊκό τοπίο. Οι δύο αυτές δραστηριότητες είναι απόλυτα συνδεδεμένες και συμπληρωματικές και μέσα από τις συνέργειές τους καταφέρνουν να ξεκλειδώνουν πολλαπλάσια αξία σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων τους, ενώ στο νέο σχήμα επιτυγχάνεται εξορθολογισμός και βελτιστοποίηση των δομών και λειτουργιών. Ο δομικός μετασχηματισμός της MYTILINEOS έχει ως στόχο την ανάπτυξη της Εταιρείας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας όλων των δραστηριοτήτων της, σε διεθνές επίπεδο. Παράλληλα, διευκολύνεται η επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί σχετικά με το Net Zero για το 2030 και το 2050 μέσω δράσεων μείωσης κατανάλωσης ενέργειας, αύξησης προμήθειας ενέργειας από ΑΠΕ, καθώς και αύξησης της ανακύκλωσης και της αξιοποίησης καταλοίπων παραγωγικής διαδικασίας, στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Παράλληλα με τις οργανωτικές αλλαγές, εκσυγχρονίζει την Εταιρική Διακυβέρνηση σε εκτελεστικό επίπεδο, ώστε να επιτυγχάνει αποτελεσματικότερα τους στόχους της.

συνείδηση και προσήλωση στις ανάγκες των σύγχρονων αλλά και των μελλοντικών ανθρώπινων κοινωνιών. Ποια είναι η σπουδαιότητα της υιοθέτησης των κριτηρίων ESG για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας;

Tα κριτήρια ESG αφορούν τη μέτρηση της επίδρασης που έχει κάθε μορφής οικονομική δραστηριότητα στον άνθρωπο και στο περιβάλλον, και μάλιστα με προοπτική στον χρόνο. Συνδέονται με το πώς η επιχείρηση επιτυγχάνει τον επιχειρηματικό της σκοπό και όχι μόνο στο τι επιτυγχάνει κοιτώντας απολογιστικά την επίδρασή της. Η ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG διευρύνει και ολοκληρώνει την αποτίμηση της αξίας της επιχείρησης, αλλά κυρίως την ικανότητά της να παράγει αξία σε βάθος χρόνου, χωρίς να καταστρέφει επίσης αξία ή πόρους από τους οποίους παράγεται αξία. Είναι, κατά συνέπεια, ιδιαίτερα σημαντικά όχι μόνο για την ίδια την επιχείρηση, αλλά και για τους μετόχους της, τους εργαζόμενους και όλη την αγορά με την οποία η επιχείρηση αλληλοεπιδρά για να λειτουργήσει, άρα η βιωσιμότητα μιας επιχείρησης επηρεάζει και τη βιωσιμότητα των υπόλοιπων μερών με τα οποία αυτή έχει αλληλεξάρτηση. Καμία επιχείρηση δεν είναι «νησί» και σίγουρα δεν μπορεί να διαχειρισθεί θέματα που δεν αναγνωρίζει, δεν μετράει και δεν συνυπολογίζει είτε ως κόστος είτε ως αξία. Η μείωση των φυσικών πόρων, η ανάγκη διαφορετικών ταλέντων, η επένδυση στην καινοτομία, και όχι μόνο με όρους τεχνολογικούς, αλλά και ως μέσου για την επίτευξη της βιωσιμότητας, αφορούν το σύνολο των επιχειρήσεων, αλλά και όλων όσων επηρεάζονται από τις επιχειρήσεις είτε

είτε έμμεσα. Κατά συνέπεια, κάθε επιχείρηση αλλά και οργανισμός χρειάζεται να ενσωματώσει τόσο τις αρχές της βιωσιμότητας και της ευθύνης για τη διαχείριση των ουσιωδών θεμάτων όσο και κατάλληλα κριτήρια μέτρησης της επίδρασής του σε ουσιώδη θέματα. Οι συνεχόμενες κρίσεις των τελευταίων ετών επαναφέρουν επιτακτικά την

ανάγκη βελτιστοποίησης της χρήσης πόρων, προσφοράς στις ευπαθείς ομάδες, προστασίας του περιβάλλοντος και ισότητας στους χώρους εργασίας, με αποδοχή της διαφορετικότητας. Κατά πόσο ανταποκρίνονται οι ελληνικές επιχειρήσεις στις ανάγκες αυτές; Η νέα κανονικότητα χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλες κρίσεις –υγείας, ενέργειας κ.λπ.–, επιβεβαιώνοντας την ανάγκη για αυξημένη ετοιμότητα και ωριμότητα στον τρόπο αντιμετώπισης και πρόληψής τους τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Σε κάθε περίπτωση, λειτουργώντας σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο, είναι εμφανές ότι απαιτείται η δέσμευση και η υποχρεωτική εφαρμογή κοινών κανόνων εφεξής για τη βελτιστοποίηση της χρήσης όλων των διαθέσιμων πόρων, των χρηματοοικονομικών με τις αρχές της βιώσιμης και υπεύθυνης χρηματοδότησης, αλλά και όλων των άλλων, των λεγόμενων μη χρηματοοικονομικών πόρων, όπως είναι το φυσικό περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι, το ανθρώπινο δυναμικό και το πνευματικό κεφάλαιο, που στη μεταβιομηχανική εποχή αποτελούν το σημαντικότερο (κεφάλαιο) σε συνδυασμό και με το κοινωνικό κεφάλαιο. Η συμβολή των επιχειρήσεων σε όλο το εύρος της οικονομικής αλυσίδας παραγωγής αξίας είναι και θα είναι ο καταλύτης για την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης 2030 αλλά και των Στόχων για την Κλιματική Κρίση ειδικότερα έως το 2050. Η ΕΕ και όλα σχεδόν τα μέλη του ΟΗΕ έχουν προσυπογράψει και συμφωνήσει στην επίτευξή τους. Το νέο κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για την εταιρική βιωσιμότητα και τη συστηματική αναφορά των αποτελεσμάτων από τη διαδικασία ενσωμάτωσης των αρχών της βιωσιμότητας στη στρατηγική και στους στόχους της επιχείρησης, δηλαδή στο επιχειρηματικό της μοντέλο, θα αξιολογείται ανάλογα με τα αποδεκτά ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα βιωσιμότητας. Ειδικότερα, το νέο Ευρωπαϊκό Πρότυπο για την Εταιρική Αναφορά (Δημοσιοποίηση) της Βιωσιμότητας είναι πλήρως εναρμονισμένο με τα διεθνή πρότυπα (GRI, IFRS, IIRC, SASB, … ακόμη

Για τη Lidl Ελλάς η επιχειρηματική ανάπτυξη είναι συνυφασμένη με την ατομική και την κοινωνική ευημερία σε βάθος χρόνου. Εδώ και 23 χρόνια, πορεύεται προς το καλύτερο αύριο, με πυξίδα την ποιότητα παντού, τις βιώσιμες πρακτικές και το αδιαπραγμάτευτο επιχειρηματικό ήθος. Με σεβασμό στη διαφορετικότητα, την ισότητα και τη δύναμη της συμπερίληψης. Με κινητήρια δύναμη την υπευθυνότητα και τη βιωσιμότητα, την καινοτομία και την εξωστρέφεια. Η επιχειρηματική της παρουσία έχει στην καρδιά της τη φιλοσοφία ESG. Αναπτύσσεται με κριτήρια Περιβαλλοντικά, Κοινωνικά και Εταιρικής Διακυβέρνησης. Είναι αυτά ακριβώς που της επιτρέπουν να παραμένει συνεπής με τους διεθνείς στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Και να περιορίζει τον ηθικό

Η διεθνής στρατηγική RΕset Plastic, που ξεκίνησε ο Όμιλος Schwarz το 2018, έχει όραμα κοινό και για τη Lidl Ελλάς, «Λιγότερο Πλαστικό-Κλειστοί Κύκλοι Πρώτων Υλών». Έτσι, πρωτοστάτησε στην κατάργηση των πλαστικών ειδών μίας χρήσης τον Δεκέμβριο του 2019. Οι επόμενοι στόχοι της παραμένουν ενεργοί. Η εταιρεία έχει δεσμευθεί για 20% λιγότερο πλαστικό και το 100% των συσκευασιών ιδιωτικής ετικέτας να είναι ανακυκλώσιμο στον μέγιστο βαθμό ως το 2025. Για την ίδια χρονιά επιδιώκει και μείωση 20% στη μέση περιεκτικότητα ανακυκλωμένου πλαστικού στις συσκευασίες προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας. Ήδη η Lidl εφαρμόζει μια φιλόδοξη κλι -

ευθύνης. Ξεκινάει από την παραγωγή και τη μεταποίηση, διασχίζει την εφοδιαστική αλυσίδα, τη διαχείριση των προϊόντων, τη μεταφορά και την αποθήκευση, για να καταλήξει στον τελικό καταναλωτή. Όλοι της οι εταίροι σε αυτήν τη βιώσιμη διαδρομή έχουν μερίδιο στην υπευθυνότητα, αλλά και στην προοπτική, στην ανάπτυξη και την ευημερία.

σε όλες

στο 100%. Με αυτόν τον

συμβάλλει στον στόχο της κλιματικής ουδετερότητας για το 2022, ως προς τις άμεσες και έμμεσες εκπομπές, μέσω πιστοποιημένων έργων αντιστάθμισης. Στα 23 χρόνια που δραστηριοποιείται στην

Ελλάδα, δημιουργεί σταθερά αυξανόμενη αξία για την ελληνική οικονομία. Η συνεισφορά της στο ΑΕΠ το 2021 ανήλθε στα 830 εκατ. ευρώ, ενώ για κάθε 1 ευρώ άμεσης συνεισφοράς, δημιούργησε επιπλέον 3,82 ευρώ προστιθέμενης αξίας στην οικονομία. Mε όχημα τις επενδύσεις συνεχίζει τον εκσυγχρονισμό του δικτύου των 230 καταστημάτων και των 5 κέντρων διανομής σε όλη την Ελλάδα και αναβαθμίζει τις συνεργασίες της με τους πάνω από 2.700 Έλληνες προμηθευτές. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργεί ακόμα περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης. Σήμερα, υποστηρίζει στην Ελλάδα πάνω από 29.800 θέσεις εργασίας, δηλαδή το 0,78% της συνολικής απασχόλησης στη χώρα. Από αυτές πάνω από 6.700 είναι άμεσες, οι 18.300 είναι έμμεσες και πάνω από 4.800 επαγόμενες, ενώ το εισόδημά τους υποστηρίζει πάνω από 77.500 ανθρώπους. Με 1.630.000 ευρώ σύνολο επενδύσεων σε δωρεές, χορηγίες και δαπάνες για κοινωνικές και περιβαλλοντικές δράσεις, το 2021, ενδυνάμωσε την κοινωνία των πολιτών. Ξεκίνησε και συνεχίζει δυναμικές πρωτοβουλίες για την ενίσχυση της γυναίκας ως εργαζόμενης και μητέρας. Στήριξε την εθνική πολιτιστική παραγωγή και το καινοτομικό πνεύμα των νέων επιστημόνων. Ταυτόχρονα, αναβάθμισε τη θετική παρέμβασή της στο περιβάλλον. Η σημαντική πρωτοβουλία Plastic Free Santorini, που ξεκίνησε το 2020 σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Τουρισμού, συνεχίζεται ως Plastic Free Greece, με υποβρύχιους και παράκτιους καθαρισμούς σε διάφορες περιοχές της χώρας, αλλά και εκπαιδευτικές επισκέψεις σε σχολεία. Τέλος, το πρόγραμμα Εταιρικής Υπευθυνότητας της εταιρείας προβλέπει ακόμα περισσότερες δράσεις για την προώθηση μιας βιώσιμης διατροφής με προϊόντα που έχουν παραχθεί με υπευθυνότητα και την ενίσχυση των υποδομών ανακύκλωσης υλικών. •

ίναι ο άνθρωπος που όλοι ακούν προσεκτικά στην Ελλάδα, κυρίως αυτοί που διαφωνούν μαζί του. Πάντα ψύχραιμος, διακριτικός, ευγενικός και ακριβής στις επισημάνσεις του. Αναγνωρίζει τα λάθη του και τα διορθώνει χωρίς χρονοτριβή ή δικαιολογίες. «Διαβάζει» προσεκτικά τα μηνύματα των καιρών, διατηρεί υψηλότατου επιπέδου επαφές στο εξωτερικό και

να ενημερώνει

πολίτες

Ελλάδα, μιλώντας απλά, χωρίς περιστροφές, με στοιχεία και αριθμούς.

Ας ξεκινήσουμε από τα δύσκολα. Ως επόπτης του τραπεζικού μας συστήματος, έχετε πλήρη επίγνωση της κριτικής που δέχεται για τις υψηλές χρεώσεις σε προμήθειες καθημερινών συναλλαγών αλλά και για τους αργούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης. Η ερώτησή μου είναι απλή: Μπορεί σήμερα το τραπεζικό μας σύστημα να συνεχίσει να χρηματοδοτεί απρόσκοπτα τις ελληνικές επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά; Ακούω και διαβάζω την κριτική, η οποία στηρίζεται σε ορισμένα πραγματικά δεδομένα,

αλλά δεν είναι απολύτως δίκαιη. Οι προμήθειες

ελληνικών τραπεζών, στο σύνολο